\id JAS  
\h Yāākōbō 
\toc1 Barweetaab Yāākōbō 
\toc2 Yāākōbō 
\toc3 Yāāk. 
\mt2 Barweetaab 
\mt1 Yāākōbō 
\is1 Taayta 
\im \bd Siriintēēt, yēē /kikēēsirē āk wōlēē /kikēēsirēē\bd*: Kisirē barwaani ꞉Yāākōbō nyoo ki ng'eetaabkaametiitaab Yēēsu. Inee ꞉nyēē kitookunoot miisin ām kāāntōōyikaab taay chēbo biikaab Kiriistō. Kiiyyoonkyinē ꞉inee kaniseetaab Yēērusālēēm. Kiyey ꞉yooto kōōyyoong'tēē ꞉kāāntōōyikaab Yuutayeek kōōk ām kēnyiitaab 62 KK, kōōntōōchinē ꞉kibkōrōs nyēē wōō Anaas nyoo bo āyēēng' /ānkiitiilchi meet. /Kikeewiiree rwoontōōk kut kume. Imuuchē /kikēēsirē barwaani kwēēnuutaab kēnyiitaab 45 āk 48 KK kunyi, siruutēk ꞉chuutēchu chēbo taay ām Kiirootyeet nyēē Lēēl. Nteenee isōōtē ꞉biiko chēē chaang' kule /kikēēsirē ām kwēēnuutaab kēnyiitaab 50 āk 59 KK. Nto kuuyu ki barwa nyēē kimāchāktōōs kuyityi biich chēē chaang', nwaach ꞉komosta nyoo bo kāāboorunēēt āmātinyē komosta nyoo bo kaateryeekeet. 
\ip \bd Kiyēē mii āriit āk nyēē āmu\bd*: Kimāchāktōōs ꞉barwaani kuyityi biikaab Kiriistō choo ki Yuutayeek ānku miisin choo kiyēyē ꞉wusiisyēēt kusērētyinoot kōōrēētaab Rooma kumukuul yu /kabokeewiiree Steefaan rwoontōōk kume. Kuu wōloo /kiinkētitooy, king'ētunēē ꞉Yāākōbō Yēērusālēēm ām soboonnyii tukul ānkwoomchinē Yuutayeek nkit lōkōōywēk chēē kāroomēch. Kunyoo tookunoot kule kisirchinē barwaani biikaab Kiriistō choo Yuutayeek. Tookunoot mbo subak kule kitētu ng'aleekyii kutinyē Yuutayeek ām mētinyii. Ām kurkeetaab taayta, ibooru ām nwookinto tukuuk chēbo koomānuut chēē miitē wokung'āloolēē. Ibānyboonyē ām kurkootik choo ikēērē tukuuchuutēchu kurōōbunēē akeenke akeenke. 
\ip I-ārōōru ꞉barweet ng'aleek choo kyoomu Yēēsu ām lekem (kas Mataayo kur. 5-7). Ng'āloolēē ꞉Yāākōbō ām nwookinto kurubta keey ng'aseetaab keey, kaankweleet, bananta, mooroong'nateet, muchasta, kēntooyiisyēēt, yeyeetaab keey, ming'ātēētaab soboontaab kōōrooni, kaakabuubeet, wookuutyēēt, mōlōlchinooyēētaab ng'al āk alak chēē chaang'. Ibooru mbo subak kāroomnyēētaab kaakaaseet, tiliilinto, yibēētaab keey ng'wēny, saayeet, muytaayeet āk kiirnātēēt kurubta keey āk soboontaab chii nyēbo Kiriistō. 
\ip Ikiimē mbo ꞉Yāākōbō kule māchāktōōs kuwēēchiintōōs ꞉kaakaaseet āk yēyuutēk. Mā kiy ꞉kaakaaseet yoo ‑/mākiiboorunēē yēyuutēk. 
\c 1  
\s1 Kyoorōōr keey ꞉Yāākōbō ānkōōsubooyiis 
\p  
\v 1 Anii nyoo Yāākōbō nyoo āyēchinē Yēyiin āk Mokoryoontēēt Yēēsu Kiriistō yiisyēēt. Āsubooyook akweek biikaab Kiriistō, choo ōkwoonēē aroosyek taman āk āyēēng' choo kyōōsērētyinootē kōōrōōsyēk chēē chaang'.\x - \xo 1:1 \xt Māārkō 6:3; Yēyuut. 21:18; 1Kōōr. 15:7; Kala. 2:9\x* 
\s1 Muytaayeet āk saayeet 
\p  
\v 2 Mbo ng'eetaabiya, yoo kōōnyōōru tyēmuutēk chēē chaang', ōyib kuyēk ng'erekweek,  
\v 3 kuuyu ōnkētē kule yoo kōōbuntēē tyēmuutēchoo ōkoosēē keey Yēyiin, mākukich ꞉muytaayeeng'woong'.\x - \xo 1:3 \xt Room. 5:3-5; 1Bēt. 1:6-7; 4:13\x* 
\v 4 Yoo koomuyte, +mōōkiilchē nyēē ‑mōōkuskusiitu āmākoy kubotwook ꞉kiy bēsyēēt ake.  
\v 5 Nto yoo kābotwook ꞉kiirnān, osaay Yēyiin nyoo baybay āmābōlchinē biich. Yooto, mākukōōnook.\x - \xo 1:5 \xt Kāālēw. 2:6\x* 
\v 6 Nto yoo soomē ꞉chii kiy, kumāchāktōōs kusoomē ām mooyēēt akeenke nyēē māmii ꞉kāāsōōtēywēēk alake. Chiito nyoo boonto kāāsōōtēywēēk āyēēng', kukerkeey āk keet nyēē isooyēnē ꞉yoomeet.\x - \xo 1:6 \xt Mat. 7:7; Ēfēēs. 4:14; Yāāk. 5:13\x* 
\v 7 Kunyoo, ‑meesoot ꞉chii nyēē wuu nyoo kule nyōōru kiy kuchōōnēē wōlēē mii ꞉Yēyiin. Kubooyiit man,  
\v 8 iwiiywiiyoot ꞉chiichoo nyēē bērē nto wo kēēlto nyi nto nyi. 
\s1 Mokornoontiit āk bananta 
\p  
\v 9 Māchāktōōs ꞉chiitaab Kiriistō nyoo /kēēmōōntooy ām kōōrooni kung'erech, kuuyu /kiikiitōrōōr ām Kiriistō.\x - \xo 1:9 \xt Yāāk. 2:5\x* 
\v 10 Māchāktōōs kubāybāyiitu ꞉biikaab Kiriistō choo boonto bāytit yoo keechuchuuk ꞉Yēyiin kuuyu kēēytooy ꞉bāytit kuu toobtōōy chēē lēēltōōs,\x - \xo 1:10 \xt Yāāk. 5:1\x* 
\v 11 chēē yoo katoor ꞉asiista, kusistōōs ankurarach. Imuuchē kunyōōr chii ꞉meet kutākumii kuswēē ng'aleekaab bāytit.\x - \xo 1:11 \xt Āyub 14:2; Tyēēn. 103:15-16; Isa. 40:6-8\x* 
\s1 Mātyēmē ꞉Yēyiin chii kuyey ng'ōōkisto 
\p  
\v 12 Mii nyēē karaam ꞉chiito nyoo kamuyta tyēmuutēk. Yoo kaakoomuukta tyēmuutēchoo, +/mākēētuwēnēē soboonto nyoo kikuurtoochinē ꞉Yēyiin biiko choo chāmē inee.\x - \xo 1:12 \xt 1Kōōr. 9:24-25; Yāāk. 5:11\x* 
\p  
\v 13 Yoo /kakeetyem chii kuyey ng'ōōkisto, mēērook kumwooy kule Yēyiin ꞉nyēē kātōōrchi kuyey ng'aleechaa miyootēch. Mēēmuuchāktōōs kutyem Yēyiin ꞉ng'ōōkisto āmēēbērē tyēmē ꞉Yēyiin chii kuyey ng'ōōki.\x - \xo 1:13 \xt 1Kōōr. 10:13\x* 
\v 14 Nteenee tyēmāktōōs ꞉chii yoo katoorta ꞉muchasta.  
\v 15 Yoo kaakubayta ꞉muchasnyii, kuyēk ꞉yooto ng'ōōki, nto yoo kāākuwōōyiit ꞉ng'ōōkisto kuyibu meet.\x - \xo 1:15 \xt Room. 6:19-21; Kala. 5:16-21; 1Yoowa. 2:16-17\x* 
\v 16 Kunyoo ii, mbo ng'eetaabiya choo āchāmē, ‑mookany /keekentaak. 
\p  
\v 17 Rōōbu ꞉Baaba Yēyiin kiy ake tukul nyoo karaam āk nyoo churtaat. Yēyiin nkit nyoo kiyēyē lēbkēēyyēēt ꞉nyēē kōōnu tukuuchoo. Iyyoong'oot ꞉inee ankulebkeey ākookoy.\x - \xo 1:17 \xt Kāāyiit. 23:19; Mal. 3:6; Mat. 7:11\x* 
\v 18 Kiikukwey ꞉Yēyiin kukōōnēēch soboonto kubununēē ng'ālyoontēētaab manta sukung'eet ām tukuuk tukul choo kiyēyē, kēēyēku ꞉acheek lōkōkyii.\x - \xo 1:18 \xt Yoowa. 1:13; Room. 8:19-23; 1Bēt. 1:23\x* 
\s1 Ikas ng'ālyoontēēt ānkiiyēyiisyēē 
\p  
\v 19 Mbo ng'eetaabiya choo āchāmē, okas ng'aleechu: Māchāktōōs kuyēbchinē yiit ꞉chii ng'aleek ām kēēlto nyēē karaam. Māmāchāktōōs simkōōroonchinē ꞉chii ng'al āmāsimkunyēēru.\x - \xo 1:19 \xt Yāāk. 3:2-12\x* 
\v 20 Mākōōnu ꞉nyēērunātēēt kiyoo churtaat nyoo mākyinē biich ꞉Yēyiin.  
\v 21 Kunyoo, obakaakte ātēbuutēk alak tukul choo mā kāroomēch āk rōkōs nyoo kiikoolaambuuch kōōrēēt ankoocham ām mooyēēt akeenke ng'ālyoontēēt nyoo imuuchē kooraraachaak nyoo !kyōōnyōōru.\x - \xo 1:21 \xt Kolos. 3:8; Ēfēēs. 4:20-24\x* 
\v 22 Yoo kookas baateey ng'ālyoontēētaab Yēyiin āmēēbērē kooyey kiyēē mwooyē ꞉ng'ālyoontoonoo, ōmiitē ōbērbēērē keey.\x - \xo 1:22 \xt Mat. 7:21-27; Yāāk. 2:14-20\x* 
\v 23 Chii ake tukul nyoo yēbchinē yiit ng'ālyoontēēt āmāyēyē kiyēē mwooyē ꞉ng'ālyoontoonoo, kukerkeey āk chii nyēē kāsēē eernyii kiiyēēt.  
\v 24 Makukas sinee eernyii nteenee yoo kāākuwēēchi keey, kāmēētākōōnkētē wōlēē kāwuunto.  
\v 25 Nteenee chiito nyēē koomānē mākuutyēēt nyoo churtaat nyoo ityooktooy biich āmāwuutyēē ng'ālyoontoonoo ānkuyēyiisyēē, +/mākiibēruur chiichoo ām kiy ake tukul nyēē yēyē.\x - \xo 1:25 \xt Yoowa. 8:32; 13:34; Kala. 2:4; 6:2; Yāāk. 2:12, 24\x* 
\p  
\v 26 Nto chii ake tukul nyoo yibē keey kule rubē mākuutyēētaab Yēyiin āmēēbērē riibē kuutiinyii, kākwērto keey ꞉nyoo ānku buch ꞉wōlēē sooytooy ām taayeetaab Yēyiin.\x - \xo 1:26 \xt Tyēēn. 141:3; Yāāk. 3:2, 8-10\x* 
\v 27 Kēēlto nyēē tiliil kurubta keey āk wōlēē /kēēsooytooy ānku nyēē māchē ꞉Yēyiin ku nyi: /Kēēriibē lēēkōōy choo bānoon āk musukuunēk ankusatee keey ꞉chii miyootyēēt nyoo yēyē ꞉biiko choo bo kōōrooni.\x - \xo 1:27 \xt Tyēēn. 10:14, 18; Isa. 1:17; 1Yoowa. 2:15-17\x* 
\c 2  
\s1 Ōyibē biiko tukul kwooyēēchiin 
\p  
\v 1 Mbo ng'eetaabiya, ām akweek choo kyōōyēnchi Mokoryoontēēt Yēēsu nyoo itōrōōroot, māmāchāktōōs ōkwēyē biiko kule anum ꞉nyi ku anum ꞉nyoo.\x - \xo 2:1 \xt Laawi. 19:15; Kiruu. 1:17; Room. 2:11; Yāāk. 2:9\x* 
\v 2 Keemwaay baa kule kakwa ꞉biiko āyēēnku kōōto nyēē /kēēsooyēē. Tinyē ꞉ake kimoorinaakaab *ta-aabuut ankoolaakaat nyēē karaaran. Nto nyiin ake, ku banan ānkōōloochē sirooy chēē kibsānkātiin.  
\v 3 Yooto, itaach nyoo ilaakaat imwoochi kule, “Boontēēt nyēbo koonyit, chēētēbēē ng'echereet nyi mii yu bo taay.” Nto nyoo banan, imwoochi nyoo kule, “Māmii ꞉ng'echer. Iyyoony yooto nto wēētēbēē ng'wēny ām wōliin bo lēt.”  
\v 4 Yoo keeyey kuu nyooto, mēēbērē kaankweleet ꞉nyooto ām wōlēē ikāstooy biiko alak ām kēēlto nyēē miyaat? 
\p  
\v 5 Mbo ng'eetaabiya chēē āchāmē, okas baa ng'ālyoontooni: Kiikukwey ꞉Yēyiin biiko choo bānoon ām kōōrooni ānkōōkoochi mokornoontiitaab kibkōōnkōy nyoo kiikukuurtoochi biiko choo chāmē ꞉inee.\x - \xo 2:5 \xt Luuka 6:20-21; 1Kōōr. 1:26-28; Yāāk. 1:9\x* 
\v 6 Lēyyē, yoo ōyēyē kuu nyooto, ōmiitē oob ōnchuruurē chiichoo banan? Mēēbērē bichu mokorēēn ꞉chu mii kutēbēēnook? Mēēbērē icheek ꞉chēē mii bokōōyyoong'tēēnook kōōk?  
\v 7 Nto mā icheek ꞉choo mii kung'āloolēē nyēē miyaat kaayneetaab Yēēsu Kiriistō nyoo ōkuurtēē keey? 
\s1 Mākuutyēētaab chamateet 
\p  
\v 8 Ōmiitē ōyēyē nyēē karaam, yoo ōriibē man kiruutyēēt nyoo wōō ām tukul nyoo mwooyē ām siruutēk kule, “Icham laatyeeng'uung' kuu wōloo ichāmtooy keey.”\x † \xo 2:8 \xt Laawi. 19:18\x*\x - \xo 2:8 \xt Māārkō 12:31\x* 
\v 9 Nteenee yoo ōchāmē baateey biiko choo tookunootiin, kōō-irii kiruutyēēt ānku ng'ōōki ꞉nyooto.\x - \xo 2:9 \xt Yāāk. 2:1\x* 
\v 10 Chii ake tukul nyoo kirē kiruutēk tukul nto mii yoo koochabaayta ām akeenke, kāākwiiri kiruutēk tukul.\x - \xo 2:10 \xt Mat. 5:19; Kala. 3:10; 5:3\x* 
\v 11 Yēyiin nyoo kimwooyē kule, “‑Meemarte,” tāku inee ꞉nyooto kimwooyē kule, “‑Meebakach chii.”\x † \xo 2:11 \xt Chuytaayeet 20:13-14; Kiruutēk 5:17-18\x* Yoo mēēbērē 'keemarte, nteenee ibākākiisyē, 'kēē-irii kiruutyēēt. 
\p  
\v 12 Kunyoo, ōyēyē ng'aleek ōnkētē kule mākōōyyoong'tēē ꞉Yēyiin chii kōōk kōōyyoong'unēē mākuutyēētaab chamateet nyoo ityooktooy biiko.\x - \xo 2:12 \xt Yāāk. 1:25\x* 
\v 13 Yoo ōruustooy biiko alak nyēē ‑mōōriirēē, makooruustaak nkakweek ꞉Yēyiin. Kunyoo, karaam /keeriiree chii kusiir /kiiruusta.\x - \xo 2:13 \xt Mat. 5:7; 18:32-35\x* 
\s1 Ōyēnchi ng'ālyoontēēt ankooyey 
\p  
\v 14 Mbo ng'eetaabiya, kāroomnyo nee ꞉nyēē miitē yoo yēyē keey ꞉chiito kule kiikōōyēnchi ng'ālyoontēētaab Yēyiin āmēēbērē iboorunēē yēyuutēk? Ara imuuchē kusār inee ꞉kāāyēnchinooyēēt nyēē wuu nyooto?\x - \xo 2:14 \xt Mat. 7:21-27\x* 
\v 15 Keemwaay baa, kule mātinyē ꞉ng'eetaabkoomēt nto chēēbkoomēt sira nto āmnyoo nyēē kaam.  
\v 16 Yoo kāmwoochi ꞉chii ām akweek kule, “Weekaalyan ānkiibiyoony,” āmēēbērē kēēkoochi kiy ii, kukāyēētyēēchi nee chiichooto?  
\v 17 Kerkeey ꞉yooto āk yoo iyēnchinē ꞉chii ng'ālyoontēētaab Yēyiin baateey āmēēbērē yēyē kiy. Buch ꞉kāāyēnchinooyēēt nyēē wuu nyooto.\x - \xo 2:17 \xt Kala. 5:6; 1Yoowa. 3:18\x* 
\p  
\v 18 Nteenee imuuchē kumwooy ꞉chii kule, “Tinyē ꞉chiito ake kāāyēnchinooyēēt, nto ake kutinyē yēyuutēk.” Kiyēē +māāwālchi chiichoo ku kule, “Mwoowoo baa, imuuchāktōōs ꞉chii kutinyē kāāyēnchinooyēēt āmā yēyuutēk? +Māāboorunēē kāāyēnchinooyēēnyuu yēyuutēk.  
\v 19 /Kiiyēnchinē oob kule akeenke ꞉Yēyiin? Wuu nyooto! Nteenee ii, ntēē chāmchiintōōs naas ꞉tāmirmirook chēē miyootēch kuu nyooto ānkutākubōōtoontōōs ām muyātēēt.\x - \xo 2:19 \xt Kiruu. 6:4; Māārkō 1:24\x* 
\v 20 Tyaa sōō, ꞉bēērbēēryēēt nyoo! /Sikiinkēt āyu kule buch ꞉kāāyēnchinooyēēt nyēē ‑/mākiiboorunēē yēyuutēk?  
\v 21 Kiiboorunēē ꞉kuuko Abraam yēyuutēk kule churtaat ām taayeetaab Yēyiin yoo kichāmtooy wērinyii Isaka kule kume ām yoo kibo *kāābkōrōs.\x - \xo 2:21 \xt Toowu. 21:9, 12; Ibu. 11:17\x* 
\v 22 Kookas oob kule kiiboorunēē ꞉inee kāāyēnchinooyēēt yēyuutēk? Kichurta ꞉kāāyēnchinooyēēnyii ām kiyēē kiyey.  
\v 23 Kiyityiin ꞉yooto kuu yoo kimwooy ꞉siruutēk kule, ‘Kiiyēnchi ꞉Abram kiyēē kimwoochi ꞉Yēyiin. Yooto kuchamta ꞉Yēyiin kule churtaat ꞉inee.’\x † \xo 2:23 \xt Toowu. 15:6\x* Kiyey ꞉ng'ālyoontooni /kēēkuurēē Abraam ‘Choorweetaab Yēyiin’.”\x - \xo 2:23 \xt 2Tēt. 20:7\x* 
\v 24 Kookas sōō, kule /kēēchāmē chii kule churtaat kubo kiyēē yēyē āmēēbērē baateey kule ām kiyēē iyēnchinē?\x - \xo 2:24 \xt Room. 3:28; 4:2-5\x* 
\p  
\v 25 Kiwuu nyooto mbo ām wōlēē mii ꞉koorkoonoo ki chēēmurēnnyoo nyoo /kikēēkuurēē Raa-ab. Kichurta ām taayeetaab Yēyiin kubo kiyēē kiyey. Kiimuuch ꞉koorkoonoo kutaach yōōtiik chēē ki Yuutayeek ankooyeel nto yityo, kumwoochi kubeetee kēēlto ake.\x - \xo 2:25 \xt Choos. 6:23\x* 
\p  
\v 26 Kunyoo, kuu yoo meeyaat ꞉bōōrto nyoo mātinyē soboonto kumeeyaat ꞉nkinee kāāyēnchinooyēēt nyoo mātinyē yēyuutēk. 
\c 3  
\s1 Kuriib ꞉chii ng'elyebta 
\p  
\v 1 Mbo ng'eetaabiya, ‑moomach ꞉chēē chaang' ām akweek kule ōyēku kāānēētikaab ng'ālyoontēētaab Yēyiin. Ōnkētē kule yoo /kiitiilchinē biiko ng'aleek, /kiikwēnyēēch acheek miisin choo kiinēētē ng'ālyoontēētaab Yēyiin.\x - \xo 3:1 \xt Yēyuut. 13:1; 1Kōōr. 12:29; Ēfēēs. 4:11\x* 
\v 2 Kiichiwiitē sinee ꞉tukul ng'al. Nto chii nyoo ‑mēēchiwiitē ng'aleek kukichoot ānkōōmuuchē kuriib soboonnyii tukul.\x - \xo 3:2 \xt Yāāk. 1:26\x* 
\p  
\v 3 /Kiimuuchē /kiikoochi kiito ake kuutiitaab faraasiit /sikiitutē yoo /kēēkwēryootē. Yoo /kākiitut kiyoo, kuwēēchē keey ꞉tyoonyoo. Kunyi yoo /kaakeeyey kuu nyooto, /kukaakeebayta tyoonyoo.\fig Kiito nyēē /kēēwēēchwēēchootēē faraasiit yoo /kēēkwēryootē|src="hk00029b.tif" size="col" ref="3:3" \fig*\x - \xo 3:3 \xt Tyēēn. 32:9\x* 
\v 4 Yoo mii mbo ꞉mwēēnkēēt nyēē wōō araarayta, kōōrēētootē ꞉yoomeet nyēē nyikiis. Nteenee mii ꞉kiy nyēē mining' miisin nyēē /kēēwēēchwēēchootēē /sikēētākyinootē wōlēē māchāktōōs kuwo. 
\p  
\v 5 Okas baa, mbo subak kule imuuchē ꞉maat nyēē mining' kubeel wōōkēēt nyēē tēē wōli āk wōliin. Mining' ꞉ng'elyebta miisin nteenee yēyē ng'al chēē nyikiisēch.  
\v 6 Kōrōōm ꞉ng'elyebta nkinee kuu maata. Ām bōōrtaab chiito kumukuul, ng'elyebta ꞉nyēē kiwung'ta keey rōkōs nyēē ‑/mākyoomu. Yoo kēēwuruur ꞉Kibrōkōsyoontēēt ng'elyebta kunyēērēē chiito kutukul.\x - \xo 3:6 \xt Kāālēw. 16:27; Māārkō 7:15, 20-23\x* 
\p  
\v 7 Kiikuriiboon ꞉biiko tyoong'in ānkutākuriibē, kunam wōlēē mii ꞉tāriitēk alake, tyoong'iik choo ichuutēē keey ng'wēny āk alak choo mii wōloo bo araarayta.  
\v 8 Nteenee māmii ꞉chii mbo akeenke nyēē kiikoomuuch kut kuriib ng'elyebta. Kibrōkōsyoo ꞉ng'elyebta, wayway ānkuboonto ng'woonēēt nyēē kōrōōm miisin.\x - \xo 3:8 \xt Tyēēn. 140:3; Room. 3:13\x* 
\p  
\v 9 /Kēēyēyiisyēē ng'elyebta /kiikoostēē Mokoryoontēēt āk Baaba Yēyiin. Nto mii yoo subak, /kēēyēyiisyēē ng'elyebiitēnyi /kēēchubēē biiko choo kiyēyē ꞉Yēyiin kookerkeeyee keey.\x - \xo 3:9 \xt Toowu. 1:26-27\x* 
\p  
\v 10 Kunyoo, kuutiini akeenke ꞉nyēē /kēēsiltēē Yēyiin nto yityo subak /kēēchubiisyēē. Mbo ng'eetaabiya, māmāchāktōōs kuyeyakay kuu nyooto.\x - \xo 3:10 \xt Kāālēw. 13:3\x* 
\v 11 Mēēmuuchāktōōs kukulkulunee ꞉bēēko chēē kāroomēch āk chēē chāmu muunyeet yēbo koong'ta akeenke.  
\v 12 Nto, mbo subak ii, mbo ng'eetaabiya, ‑mēēmuuchē ꞉lāmāywēēt kuyey mbuuniik, āmāyēyē ꞉kōmōōlwēēt lamayeek. Kunyi, ‑mēēmuuchē kukulkulunee ꞉bēēko chēē kāroomēch yēbo koong'ta nyēbo bēēko chēē chāmu muunyeet.\x - \xo 3:12 \xt Mat. 7:16\x* 
\s1 Kiirnātēēt nyēbo man āk nyēē mābo man 
\p  
\v 13 Mii ꞉chii ām akweek nyēē boonto kiirnātēēt ānkukāsē ng'al? Yoo miitē, kumāchāktōōs /kēēkāsē kiirnātēēnyii kubununēē kiyēē yēyē ām ntusātēēt.  
\v 14 Nteenee, yoo kiwung'ta keey ꞉chii tuuyin bo moo āk sooynān nyēē ng'waa nyēbo muchas, māmākyinē kung'āsēē keey kiirnātēēnyii. Yoo kayey kuu nyooto, ku ng'wiin ānkukwiilē ng'ālyoontēētaab manta.\x - \xo 3:14 \xt 2Kōōr. 12:20; Kala. 5:20\x* 
\v 15 Bo ꞉ng'aleek chēē wuu choo kōōrooni nyēē mākwoonēē Kaab Yēyiin. Bo Kibrōkōsyoontēēt āmārubtooy keey āk Tāmirmiryēētaab Yēyiin.\x - \xo 3:15 \xt 1Tēm. 4:1; Yāāk. 1:5, 17\x* 
\v 16 Biiko choo tuuyēch ꞉moonik ānku soyiik kubo muchas, kuchuunchuuntōōs ānkuyēyē ng'al chēē choong'ēch chēē miyootēch. 
\p  
\v 17 Nteenee tiliil ꞉kiirnātēēt nyēē chōōnēē wōlēē mii ꞉Yēyiin. Bo tāloosyo āk ntusātēēt. Yēyē chiito kuyibē keey ng'wēny, kuriirēē biich ānkōōbooru tukuuk chēē kāroomēch chēē kwoonēē yēyuutēk. Mātinyē kweyateet āk lembech.\x - \xo 3:17 \xt Mat. 5:48; 1Kōōr. 13:4-7; Kala. 5:22-23\x* 
\v 18 Yoo kachaan ꞉biikaab kaalyeet churtaayeet, /mākēēnyōōr churtaayeet.\x - \xo 3:18 \xt Mat. 5:9\x* 
\c 4  
\s1 Ōkoonyit Yēyiin 
\p  
\v 1 Kiy nee ꞉nyēē mii kōōwārook sōōwookuutyē ānkōōbooryē? Ng'aleekaab muchas ꞉chēē mii kōōyiimook mētēwoy kutōōrchook oyey kuu nyooto.\x - \xo 4:1 \xt Room. 7:5; Kala. 5:13-21; Tiitō 3:9\x* 
\v 2 Ōbērē nto ōnyōōru kiy, āmōōnyōōru. Ōchōbē ōbāriisyē ānkōōtuuyiityi keey moon sōōnyōōru, āmōōnyōōru. Ōwookuutyootēē ānkōōbooryootēē biich āmōōnyōōru kiyēē ōmāchē. ‑Mōōnyōōru tukuuchoo tukul kuuyu ‑mōōsooyē Yēyiin kukōōnook.  
\v 3 Ānkoo mbo yoo kōōsoom, ‑mōōnyōōru kuuyu ōsoomē ām kēēlto nyēē māyēmāktōōs, ōmāchē kule ōyēyiisyēē kubo leles. 
\p  
\v 4 Wuusyō, wē, bichu kyōōchuunnyēē Yēyiin. Yoo kēēchuutook ꞉tukuukaab kōōrooni, +mōōtooytoochiinē āk Yēyiin. Chii ake tukul nyoo kakwey kuyēk choorweetaab kōōrooni, ku buunyoo ꞉nyoo ām wōlēē mii ꞉Yēyiin.\x - \xo 4:4 \xt Mat. 6:24; 1Yoowa. 2:15\x* 
\v 5 Ng'ālyoo nyēbo man yoo mwooyē ꞉siruutēk kule māchē ꞉Yēyiin kule nto yeyeech ꞉tāmirmiryēēt nyoo kikōōnēēch kēēkoonyitē inee nkit.  
\v 6 Kunyi, ibēruurēēnēēch ꞉Yēyiin chamateenyii. Mwooyē ꞉siruutēk kule, “Mēēriiku ꞉Yēyiin biiko choo ng'āsē keey, nteenee ibēruurē choo yibē keey ng'wēny.”\x † \xo 4:6 \xt Kāālēw. 3:34\x*\x - \xo 4:6 \xt Mat. 23:12; 1Bēt. 5:5\x* 
\p  
\v 7 Kunyoo ii, biikyoo, ōkoonyit Yēyiin ankootay Kibrōkōsyoontēēt. Yoo kooyey kuu nyooto, mākumwēyēēnook ꞉Kibrōkōsyoontoonoo.\x - \xo 4:7 \xt Ēfēēs. 6:12; 1Bēt. 5:8-9\x* 
\v 8 Yoo kōōnookyi Yēyiin, mākōōnookyook ꞉nkinee. Ōsoom ꞉akweek choo kyōōchoolwookēn /kēēnyōōwook kaat ānkōōnēmchi keey Yēyiin ām mooyēēt akeenke ꞉akweek choo ōwiywiiyootiin.\x - \xo 4:8 \xt Isa. 1:16; Seka. 1:3; Mal. 3:7\x* 
\v 9 Ōriiryē ankoo-am mbuy ānkōōnchōōyiisyē. Yoo kātōōrooryēē, ōriiryē nto yoo kātōōng'ērēchē, ōnyēēru.  
\v 10 Yoo kōōyib keey ng'wēny ām taayeetaab Mokoryoontēēt, makoolaang'teenaak ꞉inee.\x - \xo 4:10 \xt 1Bēt. 5:6\x* 
\s1 ‑Mōōng'āloolēē keey nyēē miyaat 
\p  
\v 11 Mbo ng'eetaabiya, ‑mōōng'āloolēē keey nyēē miyaat. Chii ake tukul nyoo kang'alaalee ng'eetaabkaamet nyēē miyaat nto kēētiilchi kule miyaat, kaakung'alaalee nyēē miyaat mākuutyēētaab chamateet ankootiil kule miyaat. Nto yoo 'kēētiilchi kule miyaat ꞉mākuutyoonoo ‑mēēmiitē iyēyē kiyēē mwooyē ꞉mākuutyoonoo. Kunyoo imiitē yooto itiilē kule miyaat mākuutyoonoo bo chamateet.\x - \xo 4:11 \xt Laawi. 19:16; Tyēēn. 101:5\x* 
\v 12 Akeenke baateey ꞉nyēē kōōnu mākuutēk ānku inee ꞉nyēē itiilchinē biich ng'al. Nyooto ku Yēyiin nyoo irāroochē ānkōōkārbuusē biich. Nto ii, inyiing' ku ng'oo siitiilchi chiito ake kule miyaat?\x - \xo 4:12 \xt Mat. 7:1; Room. 14:4; 1Kōōr. 4:5\x* 
\s1 ‑Mookaasee keey bēsyēētaab tuun 
\p  
\v 13 Kunyoo ii, biikyoo, ōyēbchi yiit, baa ꞉akweek choo ōmwooyē kule, “+Makeebe ra *kiriinkēēt nyēē bērē, nto tuun +makeebe nyēē bērē. +Mābokiibuur wōlooto kēnyiit akeenke kēēyēyē yiisyōōnuutēkyoo bo mung'aareet ānkēēnyōōru beesaanik.”  
\v 14 Kāālē ii, ōnkētē wōlēē makuyyeekta ꞉bēsyēētaab tuun? Okerkeeye chēēbkēēru nyēē ituung'u nto nyēē mā tyaa, kuseret.\x - \xo 4:14 \xt Kāālēw. 27:1; Luuka 12:18-20\x*\x - \xo 4:14 \xt Āyub 7:7-9\x* 
\v 15 Māchāktōōs ōmwooyē kule, “Yoo kacham ꞉Yēyiin, +mākēēminy ankeeyey kiyēē bērē nto nyēē bērē.”\x - \xo 4:15 \xt Yēyuut. 18:21; 1Kōōr. 4:19; 16:7\x* 
\v 16 Nteenee, yoo kātōōyēyē ꞉akweek kuu nyooto, ong'as keey. Miyaat ꞉ng'asaanaa bo keey kutukul.\x - \xo 4:16 \xt 1Yoowa. 2:16\x* 
\p  
\v 17 Kunyoo, chii ake tukul nyēē inkētē kiyēē karaam nyēē māchāktōōs kuyey, āmēēbērē kayey, kāākuchoolwookēn.\x - \xo 4:17 \xt Luuka 12:47; Room. 7:19-24\x* 
\c 5  
\s1 Kuriib keey ꞉biiko choo kiikōōtiiny alak 
\p  
\v 1 Ōyēbchi yiit baa ꞉akweek mokorēēnik. Ōriiryē ānkōōnchōōyiisyē kuuyu mii wokuchōōnchook ꞉ng'wooninto.\x - \xo 5:1 \xt Luuka 6:24; Yāāk. 1:10\x* 
\v 2 Mii wokubotē ꞉mokornoontiinoong'woong' ankumakwaam ꞉tooyik siroochookwook choo ālē beesaan chēē chaang'.  
\v 3 Makwaamakay ꞉ta-aabuut āk feeteet nyoo ōboontē muut. Mākōōboor ꞉yooto miyootyēēt nyēē ōboontē ānkuchututēēnook kōōmirtiitook kuu maat. Bo nee tōōtukuulchi keey mokornoontiinoo ām bēsyōōsyēchēēb lēt?\x - \xo 5:3 \xt Mat. 6:19\x* 
\v 4 Okas wōlēē miitē kuriirtooy ꞉biiko choo kyōōtāyē ōkwēchi tukuukwaa kubo yiisyēēt nyēē kiyēwook ām mbareenikwook. Kōōkuyityi Yēyiin nyoo bāwu kiy ake tukul, ꞉riirikaab bichoo.\x - \xo 5:4 \xt Laawi. 19:13\x* 
\v 5 Kyōōminy kōōrooni ōchāmē tukuuk chēbo leles ānkyōōboor kuyem. Kyōōnēēryē ōlumlumiitu ōmiitē ōkānyoonu bēsyēēt nyēē /kēētilēēnook.\x - \xo 5:5 \xt Cherem. 12:3\x* 
\v 6 Kyooruuste biiko ankoobakach ānkoo kimātinyē lēēlis āmēēbērē kikwiilook. 
\s1 Muytaayeet āk nyalilta 
\p  
\v 7 Mbo ng'eetaabiya, omuyte ākoy bēsyēēt nyēē iyēēwunēē ꞉Mokoryoontēēt. Okasee mbo wōlēē kāng'tooy ꞉kāābātiintō kurur mbareenyii. Muytoochinē kut kunyōōr roobta nyoo bo taay āk nyēbo lēt.\x - \xo 5:7 \xt 2Bēt. 3:3\x* 
\v 8 Kunyi mākwook nkakweek ōmuytoochinē ānkōōkimkimiitu kuuyu kaakuriik kuyit ꞉bēsyēēt nyēē iyēēwunēē ꞉Mokoryoontēēt.\x - \xo 5:8 \xt Mat. 24:27; Filib. 4:5\x* 
\v 9 Mbo ng'eetaabiya, ‑mōōng'uunyānē keey /simākiitiilchook ng'al. Kaakuyit ꞉kāātiiliintēēt kurkat.\x - \xo 5:9 \xt Mat. 7:1-2\x* 
\p  
\v 10 Mbo ng'eetaabiya, ōsōōtēē *wōōrkooyik choo king'alaal ām kaayneetaab Yēyiin. Okasee nyāliluutēk chēē kinyōōr āk muytaayeeng'waa.\x - \xo 5:10 \xt Mat. 5:12\x* 
\v 11 Kiibēruurootiin ꞉biich choo kimuyta. Ābērē kyookas muytaayeet nyēē kiboonto ꞉Āyub āk kiyēē kichokuyēchi ꞉Yēyiin ām lētuunoo. Lēyyē, riirēē biich ꞉Yēyiin kuyem ām mooyēēt nyēē lēēl.\x - \xo 5:11 \xt Chuy. 34:6; Āyub 1:21-22; 2:10; 42:10-17; Yāāk. 1:12\x* 
\p  
\v 12 Mbo ng'eetaabiya, ng'ālyoo nyēē māchē ōrōōtootē ku nyi: ‑Mōōwoolē keey kule, “Kuu Yēyiin nto kule kwaama ꞉teng'et” Yoo 'kēēchāmiisyē, ichāmiisyē, nto yoo 'kēētāyiisyē, itāyiisyē, /simakiiruustaak.\x - \xo 5:12 \xt Mat. 5:33-37\x* 
\s1 Saayeet ꞉kirkit 
\p  
\v 13 Yoo kānyōōr ꞉chii ām akweek nyalil, kumāchāktōōs kusaay Yēyiin. Nto yoo ng'erekaat, kutyēēn kusiltooy Yēyiin.\x - \xo 5:13 \xt Yēyuut. 16:25; Yāāk. 1:5-6\x* 
\v 14 Nto yoo kamnyaan, kumāchāktōōs kukuur booyikaab kanisa subokusoochi ankooyiilee mwaayta ām kaayneetaab Mokoryoontēēt.\x - \xo 5:14 \xt Māārkō 6:13\x* 
\p  
\v 15 Yoo /kēēsoochinē chii nyēē imnyoonē /kiikoosēē keey Yēyiin, mākōōsoob ꞉Yēyiin chiichoo. Nto yoo kiikuchoolwookēn, +/mākēēnyōōchi kaat.\x - \xo 5:15 \xt Māārkō 16:18\x* 
\v 16 Kunyoo ii, biikyoo, kumwoochi ꞉ake, ake miyootyēēt nyēē kiikuyey ānkōōsoochinē keey, sukung'eet /kiisoobook. Yoo kasaay ꞉chii nyēē churtaat, kunāmtoochinē ꞉soowuutēkyii ānkutinyē kāāmuukēywēēk.\x - \xo 5:16 \xt Tyēēn. 32:3-5; Kāālēw. 28:13; Mat. 3:6; Yēyuut. 19:18; 1Yoowa. 1:8-9\x* 
\p  
\v 17 Ki chii *꞉Eliiya nyēē wuu acheek. Kisaay miisin kule mārōōbēn. Yooto, kuwo ꞉roobta kēnyiisyēk sōmōk āk ārook lo.\x - \xo 5:17 \xt 1Bāy. 17:1; Luuka 4:25\x* 
\v 18 Nto mii yoo, kusaay subak kule kurōōbēn. Yooto, kurōōbēn ankuyey ꞉kōōrēēt āmiik miisin.\x - \xo 5:18 \xt 1Bāy. 18:41-45\x* 
\p  
\v 19 Mbo ng'eetaabiya, yoo kāchuunnyēē ꞉chii ām akweek wōlēē mii ꞉manta, kumāchāktōōs /kēēyis.\x - \xo 5:19 \xt Mat. 18:15; Kala. 6:1\x* 
\v 20 Okas baa ng'ālyoontooni: chii ake tukul nyoo kāyisunēē chiito ake wōlēē mii ꞉miyootyēēt, kukāākōōsoob nyiin ankuyey /kēēnyōōchi kaat ām ng'ōōkiswookik chēē chaang'.\f + \fr 5:20 \ft Yoo kāmwooy ꞉Yuutayeek kule, “/Kiiyēēn ng'ōōkiswookik” kōōbooru kule, “/Kēēmēto ng'ōōkiswookik.” Kas Tyēēnwookik 32:1 āk 85:2.\f*\x - \xo 5:20 \xt 1Bēt. 4:8\x*