\id GAL \h Kalatyeek \toc1 Barweet nyēē kisirchi ꞉Bāwulō Kalatyeek \toc2 Kalatyeek \toc3 Kala. \mt2 Barweet nyēē kisirchi ꞉Bāwulō \mt1 Kalatyeek \is1 Taayta \im \bd Siriintēēt, kēnyiit nyēē /kikēēsirē āk wōlēē /kikēēsirēē\bd*: Kisirē ꞉lēbkēēyiintēēt Bāwulō barwaani kumii Antyookya ām kēnyiit nyēē /kiisōōtyinē kule ki nyēbo 49 KK, kurub bakeenke tuuyēēt nyēē ki wōō nyēbo lēbkēēyik ām Yēērusālēēm. Kiriinkēētaab Antyookya ꞉nyēē kibo taay kunyōōr biikaab Kiriistō chēē kimā Yuutayeek ānking'āloolē kuutiitaab Kirikiik. \ip Kitoowunoot ꞉Bāwulō āk Barnaaba kanisoosyek chēē chaang' ām yēēmēētaab Kalatyaa ām Eesya nyoo Mining' (Uturuki) (kasee Yēyuutēk 13:14; 14:23). Nto yu kābēēchi keey ꞉icheek, kutoow ꞉Yuutayeek kereeryaanto chēē ki biikaab Kiriistō kusaaysaay biikaab Kiriistō choo kimā Yuutayeek kule māchāktōōs /kiimuraatan icheek ankurub kiruutēkaab Yuutayeek. Kiiboorchinēē ꞉Bāwulō Kalatyeek barwaani kutook kule kimāwuu nyoo. \ip Kiiboorchinēē ꞉Bāwulō Kalatyeek kiyēē kiyeyakay ām Antyookya kule kiiburyoong'to ꞉inee Bētērō āk Barnaaba kuuyu kitay ꞉icheek kwoomchiin āk biiko choo /manaakiimuraatan choo Kirikiik. Kiyey mbo ꞉Bētērō kuu nyooto kuuyu kimii kuruutoonu ꞉Yuutayeek choo kiikōōyēnchi Kiriistō chēē ki chōōrōōnuutēkaab Yāākōbō (kasee kur. 2:11-19). King'eet ꞉Yuutayeek alake lētuunoo chēē ki Farisaayeek chēē kikwoonēē Yēērusālēēm kuruutoochi Antyookya ankumach kule kurub ꞉biikaab Kiriistō choo mā Yuutayeek kiruutēkaab Yuutayeek /ankiimuraatan /sikiiyiityi icheek wōlēē mii ꞉biikaab Yēyiin (kur. 2:4). Nyēē mā tyaa, kuwo ꞉Bāwulō, Barnaaba āk Tiitō Yēērusālēēm subokukāsyiin āk kaniseet nyoo wōō. Twēchē ꞉Bāwulō tuuyooni bo koomānuut ām kurkeetaab 2:1-10 ankusiraat mbo ām Yēyuutēk 15. \ip \bd Kiyēē mii āriit āk nyēē āmu\bd*: Kikwa Kalatyaa ꞉Yuutayeek chēē ki kāānēētikaab biikaab Kiriistō ankooneet lōkōōywēk chēē teer ām chēē kikiikooneet ꞉Bāwulō āk Barnaaba. Kunyoo ki ng'ālyoo nyēbo koomānuut kuyeet keey kurubta keey āk kuursēēnyii kuyēk lēbkēēyiintēēt, kursēēt nyēē kimāchōōnēē wōlēē mii ꞉biich nteenee wōlēē mii ꞉Yēyiin. Kwiilē ꞉Bāwulō koobeek kāānēētiisyēētaab Yuutayeechaa. ‑Mēēyyoong'unēē ꞉kaararaacheet ng'aleekaab kāāmurootāniisyēēt nto kule /keerub kiruutēkaab Yuutayeek. Iyyoong'unēē kityō yoo kēēyēnchi ꞉chii Kiriistō nyoo kime kubo acheek nto ām kēēlooto, kootyaakteeneech nyēērunātēētaab Yēyiin āk ng'wooninnyii. Kuurē ꞉Bāwulō Abraam kule ‘tiikiityoontēētaab kāāyēnēēt’ nyēē kimii ām kēnyiisyēk 400 /kumānāākiikoochi Muusa kiruutēkaab Yuutayeek. Kuu yoo kichāmē ꞉Yēyiin Abraam kubo kāāyēnēēnyii, kubo nee kōōkiimē ꞉biiko alake kule ākoy kuriib ꞉chiito kiruutēkaab Yuutayeek sukucham ꞉Yēyiin? Ikiimē ꞉Bāwulō wōlēē wuu ꞉soboontaab chiitaab Kiriistō kule: Iyyoong'unēē wōlēē miitē ꞉Mokoryoontēēt Yēēsu Kiriistō āk /kēēkoonyit toorētēētaab Tāmirmiryēētaab Yēyiin. \ip Ititiirē ꞉barwaani manta nyēbo āriit kule, /kiirāroochēēch kubo chamateetaab Yēyiin yoo kakiikaasee keey Yēēsu. Mābo man ꞉kāānēētuutēk alake tukul (kur. 1:7). Kēētinyē kaalyeet ām wōlēē mii ꞉Yēyiin kubununēē kāāyēnchinooyēēt (kur. 2:16) ānkēēyēku lōkōkaab Abraam (kur. 3:7) āk subak biikaab Yēyiin chēbo kāāyēnēēt nyēē lēēl, biikaab Isrāyēēl chēbo man nto chēbo soboontaab tāmirmiryēēt (kur. 6:16). Māmāchāktōōs kumēto ꞉biikaab Kiriistō kaatyaaktaayaanaa (kur. 5:1). Nteenee māmāchāktōōs keenyeeree kaatyaaktaayaanaa kēēchuunnyēē kiyēē māchē ꞉Yēyiin. Mākwēēch kēēminy ām soboonto nyēē intōōwēēch ꞉Tāmirmiryēēt (kur. 5:16), kuuyu yooto yēē sikiimuuch kiityiich mākuutyēētaab chamateet nto ām kēēlooto, kuyityiin ꞉wōlēē māktooy ꞉kiruutēkaab Muusa (kur. 5:14). Kiruutyēēt nyēbo koomānuut ām kiirootyeetaab chamateetaab Yēyiin, ku mākuutyēēt nyoo bo Kiriistō (kur. 6:2). \c 1 \s1 Kyoorōōrchi keey ꞉Bāwulō Kalatyeek ānkumākyi bērur \p \v 1 Anii nyoo *lēbkēēyiintēēt Bāwulō. Āmwoowook kule mēēbērē kitōōloo ꞉biich buch nto ku chii ake tukul āyēku lēbkēēyiintēēt, nteenee nyēē kitōōloo ku Yēēsu Kiriistō āk Baaba Yēyiin nyoo kiing'ēētēē Yēēsu meet.\x - \xo 1:1 \xt 1Kōōr. 9:1-2\x* \v 2 Āsubooyē kanisoosyek tukul chēbo yēēmēētaab Kalatyaa kēēboontē keey mbo ng'eetaabiya tukul. \p \v 3 Lēyyē, kōōbēruurook ꞉Baaba Yēyiin āk Mokoryoontēēt Yēēsu Kiriistō ānkukōōnook kaalyeet. \v 4 Kuu yoo ōnkētē, kiikooyto ꞉Yēēsu soboonnyii kubo ng'ōōkiswookikyoo sukuwēēkunēēnēēch wōlēē mii ꞉kāāsōōtēywēēkaab rōkōs chēbo bichēēb kōōrooni. /Kikeeyey kuu nyooto kurubta keey āk wōlēē māktooy ꞉Yēyiin nyoo Baaba.\x - \xo 1:4 \xt Māārkō 10:45; Room. 6:1-4; Kala. 2:20; Ēfēēs. 5:2; 1Tēm. 2:6; Tiitō 2:14; Ibu. 9:28; 1Yoowa. 5:19\x* \v 5 Lēyyē, kutōrōriit ꞉Yēyiin ākookoy. Kuwuuyiit nyooto! \s1 Kyōōyēbchi yiit kāānēētuut chēē miyootēch \p \v 6 Ng'ētē ꞉mooyēēt yoo kaakas wōlēē kyootayte areet akeenke Yēyiin nyoo kikuurook ōminy ām chamateetaab Kiriistō ānkōōwēēkyi keey kāānēētuutēk alak \v 7 chēē mā kāroomēch. Kāākōōboor keey man kule mii ꞉biiko chēē mii kōōbootook mētēwoy kumāchē kutubtub lōkōōywēk chēē kāroomēch choo rubtooy keey āk Kiriistō.\x - \xo 1:7 \xt Yēyuut. 15:1, 24; Kala. 5:8, 10; 2:4, 21\x* \v 8 Okany āmwoowook, ānkoo koomwook ꞉chii ām acheek lōkōōywēk chēē teer āk choo kikyoomwook, nto ku *malayikeet ꞉nyēē koom, kunyoolu /bokēētōōrchi wōlēē bo maataab kibchuulyo. \v 9 Kuu yoo kātōōkāsē, okany tāāmwoowook subak: Yoo mii kwoomwook ꞉chii ake tukul lōkōōy chēbo kaararaacheet chēē teer āk choo kikyoomwook ꞉acheek, kunyoolu /bokēētōōrchi wōlēē bo maataab kibchuulyo.\x - \xo 1:9 \xt Room. 9:3; 1Kōōr. 5:2-5; 16:22\x* \s1 Wōlēē kinyōōrunto ꞉Bāwulō kāāmuukēywēēk kuyēk lēbkēēyiintēēt \p \v 10 Yoo kaamwaay kuu nyooto āmiitē āng'ērēēchē biiko? Acha, āmiitē āng'ērēēchē Yēyiin. Nto kyāābērē taang'ereech biiko, nto mēēbērē āyēmē tāāyēchi Kiriistō yiisyēēt.\x - \xo 1:10 \xt Room. 2:29; 1Tēēs. 2:4-6\x* \p \v 11 Mbo ng'eetaabiya, āmwoowook kule lōkōōywēchoo kāroomēch choo kyāā-āmwook mākwoonēē wōlēē mii ꞉biich buch. \v 12 Mēēbērē kyāākāsēē biich nto kule kiineetaa ꞉chii. Nteenee, king'oong'woo ꞉Yēēsu Kiriistō. \p \v 13 Ābērē kyookas wōlēē kyāāwuuyē ꞉anii yoo kitāārubē miisin wōlēē wuu ꞉ātēbuutēkaab Yuutayeek. Kyookas oob wōlēē kyāāwustooy biikaab Kiriistō nyēē kōrōōm miisin ānkāāsyēēmē wōlēē kyāāmuuktooy awaang'te bichooto kutukul.\x - \xo 1:13 \xt Yēyuut. 8:3; 26:4-5; 1Kōōr. 10:32\x* \v 14 Kikyāāriib ꞉anii miisin kiruutēkaab mbo kuuko kusiir wōlēē kiriibtooy ꞉Yuutayeek chuut alake chēbo bintanyuu.\x - \xo 1:14 \xt Yēyuut. 21:20; 23:6\x* \p \v 15-16 Nteenee king'oong'woo ꞉Yēyiin ām chamateenyii ānkēt wōlēē wuu ꞉lakwanyii. Kubooyiit man, kisimkutoola ām chamateenyii nkit /kumānāākēēsicho, ā-āmchinootē biiko choo mā Yuutayeek lōkōōywēk chēē kāroomēch kurubta keey āk Yēēsu Kiriistō. Mānāāsoom chii kule kooneetaa.\x - \xo 1:15-16 \xt Isa. 49:1, 5; Yēyuut. 9:3-5, 15; 1Kōōr. 15:10\x* \v 17 Mānāāwē mbo Yēērusālēēm kule wāātēēbunēē choo kisimkuyēk *lēbkēēyik, nteenee kyaachuul kēēlto bakeenke ākoy suurkwēēnēētaab Areebya nto yityo, ayeey Tamaasko. \p \v 18 Nto yu kāwokubēk ꞉kēnyiisyēk sōmōku kuchakee kākuuro ꞉Yēyiin, atooch ākoy Yēērusālēēm waa-amee Bētērō lōkōōy. Kikiibuurtē keey Bētērō bēsyōōsyēk taman āk muut.\x - \xo 1:18 \xt Yēyuut. 9:22-28\x* \v 19 Kyaakas nkinee Yāākōbō nyoo tuubcho āk Mokoryoontēēt ānku lēbkēēyichooto āyēēng' baateey chēē kyaakas.\x - \xo 1:19 \xt 1Kōōr. 15:7\x* \v 20 Āmwoowook ām taayeetaab Yēyiin kule man ꞉kiyēē āmiitē āsirwook nyēē ‑māāng'wiiynānē. \v 21 Yu kāwokubēk ꞉bēsyōōsyēchoo ām Yēērusālēēm, ayeey ākoy yēēmēētaab Siirya ākoo nyēbo Kiliikya.\x - \xo 1:21 \xt Yēyuut. 9:30\x* \v 22 Kimānāāruutoochi kanisoosyek chēbo Yuuteeya. \v 23 Nteenee kiyityinē baateey ku lōkōōy /kēēmwooyē kule, “Mii kwoomtootē ra ꞉chiitkiinye kiwusootēēch ng'ālyoontēētaab Yēyiin nyoo kimāchē kule kōōboot.” \v 24 Kisilto ꞉bichoo Yēyiin kubo kiyēē kiyeyakay ām soboonnyuu. \c 2 \s1 Kicham ꞉lēbkēēyik chuut alake kāānēētiisyēētaab Bāwulō \p \v 1 Nto yu kakeeyta ꞉kēnyiisyēk tamanu āk ang'wan, ayeey Yēērusālēēm. Kyāāwēētē keey Barnaaba ām baani āboontootē keey Tiitō.\x - \xo 2:1 \xt Yēyuut. 11:25-26\x* \v 2 Kyāāwē Yēērusālēēm kuuyu king'oong'woo ꞉Yēyiin. Āmiitē wōlooto, āboorchi biiko choo tookunootiin ām kanisa lōkōōywēk chēē kāroomēch choo ā-āmchinootē biiko choo mā Yuutayeek. Kyaayey kuu nyooto simāābirtē nkuruukyuu buch.\x - \xo 2:2 \xt 1Kōōr. 15:2; Kala. 4:11; Filib. 2:16\x* \v 3 Ānkoo *kimeemuraatanaat ꞉Kirikiintēēt Tiitō nyi kyāāwēētooy, /mānāākēēkērchi koong' kule /kiimuraatan /sikēēchāmchi kuyēk chiitaab Kiriistō kuchurta. \v 4 Kimii ꞉biich chēē kikiikukwa Antyookya chēē kimwooyootē kule kimāchāktōōs /kiimuraatan chii /sikēēchāmchi kuyēk chiitaab Kiriistō kuchurta. Kikiikuyey keey ꞉bichoo kule kiikōōyēnchi Yēēsu ānkurisēēch. Kikiikōōsāb ꞉bichoo bokuyooteech ām tankasta nyēē kiikēēnyōōru kubuntēē ꞉Kāārārookiintēēt Yēēsu, sukung'eet kuyeyeech kēēyēku subak motwoor chēbo kiruutēkaab Yuutayeek.\x - \xo 2:4 \xt 1Kōōr. 9:21; Kala. 1:7; 5:1, 13\x* \v 5 Nteenee mēēbērē kikyoosyi keey bichoo mbo kisich. Kikeeyey kuu nyooto sōōtēbtē ꞉akweek ng'ālyoontēētaab manta. \p \v 6 Nto kurubta keey biich choo tookunootiin, mānāātāsyi ꞉icheek kiy ām kiyēē ānēētē ꞉anii. (Mā kiy yoo tookunoot ꞉chiito nto mātookunoot kuuyu mākāsunēē ꞉Yēyiin chii wōlēēb saang'.)\x - \xo 2:6 \xt Yēyuut. 10:34; Yāāk. 2:1\x* \v 7 Kikas ꞉bichoo kule /kikēēkōōno anii kāāmuukēywēēk ā-āmchinootē biiko choo mā Yuutayeek lōkōōywēk chēē kāroomēch kuu yoo /kikiikoochinē Bētērō kāāmuukēywēēk kwoomchinoot Yuutayeek lōkōōywēk chēē kāroomēch.\x - \xo 2:7 \xt Yēyuut. 9:15; Room. 1:5\x* \v 8 Kiinkēt kule Yēyiin nyoo kiyēyē Bētērō kuyēk *lēbkēēyiintēēt ām wōlēē mii ꞉Yuutayeek, ku Yēyiin nyiitēnyi ꞉nyēē kiyēyoo nkanii āyēku lēbkēēyiintēēt ām wōlēē mii ꞉biiko choo mā Yuutayeek. \v 9 Yu kawokukas ꞉Yāākōbō āk Bētērō kuboonto keey Yoowaana choo ki kāāntōōyikaab biikaab Kiriistō kule kiibēruur ꞉Yēyiin yiisyēēnyuu, koosubaayaa anii āk Barnaaba kukachamta kāānēētiisyēēnyoo. Kichāmchiin kule kyoomchi ꞉acheek lōkōōywēk biiko choo mā Yuutayeek ānkwoomchi ꞉icheek choo Yuutayeek. \v 10 Kiyēē kimwoowēēch ku kule kiisōōtē biikaab Kiriistō choo bānoon ām Yēērusālēēm, ng'ālyoo nyēē kyāāchōboot miisin ayey.\x - \xo 2:10 \xt Yēyuut. 15:1-29\x*\x - \xo 2:10 \xt Yēyuut. 11:27-30\x* \s1 Wōlēē kikwiilta ꞉Bāwulō Bētērō ām Antyookya \p \v 11 Kimii ꞉yēē kiruutoochi ꞉Bētērō Antyookya, nto ābērē akas, kimachuulaat. Yooto asoot kule ākoy akwiil kukāsē ꞉biiko. \v 12 Nto kiyēē kiisach ku kule: Kuyitu ꞉Bētērō, kyoomchiintōōs āmiik āk biiko choo mā Yuutayeek. Nto yu kabokuyit ꞉biiko alake chēē kikwoonēē wōlēē mii ꞉Yāākōbō, kusatee keey ꞉Bētērō wōlēē mii ꞉biiko choo mā Yuutayeek, kuuyu kiiywēyē choo mwooyē kule mābooyiitu ꞉chii Kiriistō kuchurta yoo /kamakiimuraatan.\x - \xo 2:12 \xt Yēyuut. 14:26-28\x* \v 13 Kirub ꞉nkicheek Yuutayeek alake ātēbuutēkaab Bētērō ānkulumchi ꞉nkinee Barnaaba ng'aleechaata. \p \v 14 Nto ābērē akas ꞉anii kule kimāyēyē ꞉bichoo kurubta keey āk wōlēē wuu ꞉manta nyēbo lōkōōywēk chēē kāroomēch, āburyoong'tē Bētērō kukāsē ꞉biiko tukul kule, “Murooni, ānkoo iyēku inyiing' Yuutāyiin, kōmēērubē ꞉inyiing' kiruutēk tukul chēbo Yuutayeek. Kunyoo ii, imuuchē kule nee ikērchi koong' biiko choo mā Yuutayeek kurub kiruutēkaab Yuutayeek? \p \v 15 Ānkoo kēēyēku ꞉acheek Yuutayeek ām yyootēēt amakeekerkeeye biiko alak choo ‑mēēnkētē kiruutēkaab Yēyiin, \v 16 kiinkētē kule ‑/mākiitiilchinē chii ake tukul kule churtaat ām taayeetaab Yēyiin kuuyu rubē kiruutēk. Nteenee, /kiitiilchinē kule churtaat kuuyu iyēnchinē Yēēsu nyoo Kāārārookiintēēnyoo. Kiyooto ꞉nyēē yēyēēch ꞉acheek Yuutayeek kiikaasee keey Kāārārookiintēēt Yēēsu sukung'eet /kiitiilweech kule /kēēchurtootiin ām taayeetaab Yēyiin āmēēbērē kubo kule kēērubē kiruutēk. ‑/Mākiitiilchinē chii kule churtaat kubo kule rubē kiruutēk.\x - \xo 2:16 \xt Room. 3:21-30; Kala. 3:10-12\x* \v 17 Yibēēch ꞉Yuutayeek alake kule kēēchoolwookēnootiin kuuyu kōōkēēmētē kiruutēkaab Yuutayeek sukung'eet kōōtiilwēēch ꞉Yēyiin kule kēēchurtootiin ām Kāārārookiintēēt, āmēēbērē kubo kiruutēk. Ara ibooru sōō ꞉yooto kule yēyēēch ꞉Kāārārookiintēēt kēēchoolwookēn? Achicha! Māwuu nyoo mbo kisich. \v 18 Nteenee yoo kaacham subak kule /kiirāroochē chii kubo kule bēng'tēē kiruutēk, āchoolwookēnoot.\x - \xo 2:18 \xt Ēfēēs. 2:15\x* \v 19 Kikiikōōtiinyoo nkanii ꞉ng'aleekaab kiruutēk nteenee /kiikiityaakteenaa wōlēē mii kiruutēchoo, sāāminy kubo Yēyiin.\x - \xo 2:19 \xt Room. 7:6; 6:2-4, 11; Kala. 6:14\x* \v 20 Kuu yoo kimēē ꞉Kiriistō wuu nyēē kyaameey ꞉nkanii kuu nyooto. Mēētākuwuu ꞉soboonnyuu yoo kibo taay, nteenee āboontē ra Kiriistō ām soboonnyuu. Soboonto nyēē āminyē ku nyēē ākoosēē keey Lakwataab Yēyiin. Kichama ꞉lakwani kut kōōkooyto soboonnyii kubo anii.\x - \xo 2:20 \xt Room. 8:10-11; Kala. 1:4\x* \v 21 Irāroochēēch ꞉Yēyiin kubo chamateenyii nkit āmēēbērē kuuyu kēērubē kiruutēk. Kiy ꞉nyoo nyēē ‑māābākooktooy. Nto ki man kule /kiitiilchinē chii kule churtaat kuuyu rubē kiruutēk, kukime sōō ꞉Kiriistō nyēbo buch?”\x - \xo 2:21 \xt Kala. 1:6; 5:4 \x* \c 3 \s1 /Kiirāroochē chii kubo kule ikoosēē keey Yēyiin mēēbērē kuuyu rubē kiruutēk \p \v 1 Ōbērbērēch ꞉Kalatyeek sōō nyēē tyaa! Kiitaankooyaak ꞉ng'oo ēē? So! Ntēē /kikiiboorwook kutook kiyēē kibur sukumēēchi ꞉Yēēsu murtooywoontēēt. \v 2 Lēyyē, ānkōōmwoowoo, kyōōnyōōru Tāmirmiryēētaab Yēyiin kuuyu kyoorub kiruutēkaab Yuutayeek ēē, nto, kuuyu kyōōyēnchi kiyēē /kikyoomwook? \v 3 Ōbērbērēch nyēē ‑/mākyoomu. Kyōōtoowunēē Tāmirmiryēētaab Yēyiin, neennyi ōmāchē kule boowaang'tee kāāsōōtēywēēkaab biiko buch! \v 4 Ōmāchē ōmwoowoo kule kyōōnyāliilchē nyēbo buch? Kubooyiit man, kimābo buch. \v 5 Kikōōnook ꞉Yēyiin Tāmirmiryēēnyii ankuyey tukuuk chēē /kiilātē ām wōlēē ōmiitē kuuyu kyōōyēnchi kiyēē /kikyoomwook āmēēbērē kuuyu kyoorub kiruutēkaab Yuutayeek.\x - \xo 3:5 \xt Yēyuut. 19:2, 6; Room. 8:9-16; 2Kōōr. 3:6, 17; Kala. 4:6\x* \p \v 6 Kiikoosēē keey ꞉Abraam Yēyiin. Yooto, kuchamta ꞉Yēyiin kule churtaat.\x † \xo 3:6 \xt Toowu. 15:6\x*\x - \xo 3:6 \xt Room. 4:3\x* \v 7 Kunyi, māchāktōōs ōnkēt kule, biiko choo ikoosēē keey Yēyiin kuu yoo kiyēyē ꞉Abraam, kubo ꞉choo Kiriistō kuchurta.\x - \xo 3:7 \xt Luuka 13:16; 19:9; Yoowa. 8:39; Room. 4:11-12; Kala. 3:9, 29\x* \v 8 Kisimkōōboor ꞉siruutēkaab Yēyiin kule mākōōtiilchi ꞉Yēyiin biiko choo mā Yuutayeek kule imuuchē kuchurta yoo keekaasee keey inee. /Kikiiboorunēē yooto yoo kimwoochinē ꞉Yēyiin Abraam kule, “Mākōōbēruurākiis ꞉biiko tukul chēē mii kōōrēēt kubununēēniing'.”\x † \xo 3:8 \xt Toowu. 12:3; 18:18; 22:18\x* \v 9 Kunyoo, kōōbēruurākiis ꞉biiko tukul choo ikoosēē keey Yēyiin kuu yoo kiyēyē ꞉Abraam. \p \v 10 Nteenee chubootiin ꞉biiko tukul choo swēē kiruutēk kuuyu mwooyē ꞉siruutēkaab Yēyiin kule, “Chuboot ꞉chii ake tukul nyoo māyēyē tukuuk tukul choo /kikēēsirchi kitaabuutaab kiruutēk.”\x † \xo 3:10 \xt Kiruu. 27:26\x*\x - \xo 3:10 \xt Room. 4:15; Yāāk. 2:10\x* \v 11 Nteenee kubooyiit man, māmii ꞉chii nyēē chāmtooy ꞉Yēyiin kule churtaat kubo kule rubē kiruutēkaab Muusa. Mwooyē ꞉siruutēk kule, “Nyōōru soboonto ꞉chiito nyoo churtooy kubo kaakaaseenyii.”\x † \xo 3:11 \xt Aabak. 2:4\x*\x - \xo 3:11 \xt Room. 1:17; 3:20\x* \v 12 Yoo rubē ꞉chii kiruutēk kumāmāchāksē kōōkoosēē keey Yēyiin. Nto chiito nyoo swēē ng'aleekaab kiruutēk, kōōtiinyē nyoo ꞉kiruutēchoo.\x † \xo 3:12 \xt Laawi. 18:5\x*\x - \xo 3:12 \xt Room. 10:5\x* \p \v 13 Kiwālāng'wēēch ꞉Kiriistō kēēng'ēētyēē chubiisyēēt nyoo mwooyē ꞉kiruutēk, yoo kichubāktōōs ꞉inee kubo acheek. Mwooyē ꞉siruutēk kule, “Chuboot ꞉chii nyoo /kākiikārtootyi keet.”\x † \xo 3:13 \xt Kiruu. 21:23\x*\x - \xo 3:13 \xt Yēyuut. 4:30; 2Kōōr. 5:21\x* \v 14 Yoo kiwālāng'wēēch ꞉Kāārārookiintēēt Yēēsu, /kiibēruur nkicheek biiko choo mā Yuutayeek kuu yoo /kikiibēruurē Abraam. /Kikeeyey kuu nyooto sikēēnyōōru Tāmirmiryēēt nyoo kikuurtoowēēch ꞉Yēyiin yoo kakiikaasee keey inee.\x - \xo 3:14 \xt Kala. 3:2, 5; 2Kōōr. 1:22\x* \s1 Kiruutēk āk kiyēē kiikukuurtoowēēch ꞉Yēyiin \p \v 15 Mbo ng'eetaabiya, okany baa, āboorunēēnook ng'aleechu wōlēē kēētēbtooy kwaak: Yoo kāākuyēchiin ꞉biiko āyēēnku kiirootyeet ām kiyēē kāākukāsyiin ānkōōtiinkyi āwut, kumāmii ꞉chii nyēē imuuchē kwiiri. Kerkeey ꞉ng'aleechu āk yooto. \v 16 Kikuurtoochi ꞉Yēyiin Abraam kiy āk kesennyaanteenyii. Mēēbērē mwooyē ꞉siruutēk kule keseniisyekyii wuu nyēē ibooru ꞉yooto kule biiko chēē chaang'. Acha, nteenee ng'āloolēē chiito akeenke yoo mwooyē kule ‘kesennyaanteet’\x † \xo 3:16 \xt Toowu. 22:18\x* nto nyooto ku Kiriistō. \v 17 Kiyēē āmiitē ābooru ku nyi: Kiyey ꞉Yēyiin kiirootyeet āk Abraam. Kunyoo, ‑mēēmuuchē ꞉kiruutēk choo /kibokēēyēyē ām kēnyiisyēk bokolwookik ang'wan āk sosom lētuunoo kuweechweech kiirootyaanaa. Kunyi, ‑mēēmuuchē kutilta ꞉kiruutēkaab *Muusa kiyēē kiikukuurtoowēēch ꞉Yēyiin.\x - \xo 3:17 \xt Chuy. 12:40\x* \v 18 Kikuurtoochi ꞉Yēyiin Abraam ām chamateet kule mākōōbēruur inee. Nto /kikēēnyōōru bēruroo kuuyu rubē ꞉chii kiruutēk, nto kimēēyyoong'unēē ꞉bēruroo chamateetaab Yēyiin.\x - \xo 3:18 \xt Room. 4:14; 11:6\x* \p \v 19 Kibo nee naas ꞉kiruutēk? Okany āmwoowook. /Kikēētās kiruutēk kuuyu choolwookēnē ꞉biiko. Kimāchāktōōs kule kōōbuur ꞉kiruutēchoo ākoy kutook ꞉kesennyaantaanaa kibo Abraam nyoo king'āloolēē ꞉Yēyiin. Kiyey ꞉Yēyiin kiruutēchoo ānkōōkoochi *wōōrkooyoontēēt Muusa kubununēē malayikaanik.\x - \xo 3:19 \xt Room. 5:20; Yēyuut. 7:53; Chuy. 20:19; Kiruu. 5:5\x* \v 20 Boonto ꞉wōōrkooyoontō kubo kwaak komoswookik āyēēng' chēē iyyoonkyinē. Nteenee akeenke ꞉Yēyiin. \p \v 21 Ara kimii ꞉Yēyiin kukwiilē keey nkit ām tukuuk chēē kikuurtoochi biiko yoo kikōōnu kiruutēk? Acha, māwuu nyoo mbo kisich! Nto /kikēēkōōnu kiruutēk sukukōōn *soboontaab kibchuulyo, nto kiimuuchē ꞉chiito kutililiit kuchurta ām wōlēē mii ꞉Yēyiin kubo kiruutēk.\x - \xo 3:21 \xt Kala. 2:21\x* \v 22 Nteenee, iboorwēēch ꞉siruutēk kule rātootiin ꞉biiko tukul ām choolwookātēēt. Kunyoo, mākōōkoochi ꞉Yēyiin biiko choo ikoosēē keey Yēēsu Kiriistō kiyoo kiikukuurtoochi.\x - \xo 3:22 \xt Room. 3:9-30; 11:32\x* \p \v 23 Kikēērātootiin ꞉tukul ām kiruutēk ānkikirkirēēch ꞉kiruutēchoo ākoy kuchō ꞉Yēēsu nyoo kiikoosēē keey. \v 24 /Kikēēkōōnēēch kiruutēchoo kuriibootēēch kut kuyit ꞉Yēēsu. Yooto /kiitiilwēēch kule kēēchurtootiin kuuyu kiikoosēē keey inee. \v 25 Kunyoo, kuu yoo kookiikaasee keey Kiriistō kōmēētākuriibootēēch ꞉kiruutēk.\x - \xo 3:25 \xt Room. 10:4\x* \s1 Lōkōkaab Yēyiin \p \v 26 Kyōōyēku ꞉tukul lōkōkaab Yēyiin kuuyu ōkoosēē keey Kāārārookiintēēt Yēēsu.\x - \xo 3:26 \xt Yoowa. 1:12\x* \v 27 Yu /kabokeebatisanaak ōbooyiitu Kiriistō, oluumee keey inee ānkōōnoomnyē āk inee. \v 28 Mātiny kule ng'oo ꞉ng'oo. Yoo kā Yuutayeek nto ku choo mā Yuutayeek, yoo choo motwoor nto choo mā motwoor, yoo murēn nto koorko, kumāmii ꞉tēērchinooyēēt. Ōyēku ꞉tukul akeenke ām Yēēsu Kiriistō.\x - \xo 3:28 \xt Room. 6:3; 10:12; 1Kōōr. 12:13; Kolos. 3:11\x* \v 29 Kuu yoo ōbooyē Kiriistō, ōyēku lōkōkaab Abraam ānkunyoolu /kēērōōbwook bērurto nyoo kikuurtoochinē ꞉Yēyiin Abraam. \c 4 \p \v 1 Okany āboorunēēnook kiyi: Yoo tāku mining' ꞉leekwa, kukerkeey āk motwooriin. Ānkoo ku cheechii ꞉tukuukaab kwaan, mātinyē kāāmuukēywēēk ām wōlēē mii ꞉tukuuchoo. \v 2 Mii ꞉inee āwunnyēkaab tilyōōnuutēkyii āk chēē iyyoonkyinē tukuuchooto ākoy /kiikoochi kāāmuukēywēēk kubāw tukuuchoo, ānku bēsyēēt ꞉nyooto nyēē kikiikukwey ꞉kwaan. \v 3 Yoo kitākubāwēēch ꞉kiruutēk āk ātēbuutēkaab kōōrooni, kikeekerkeeye lēēkōōy choo ‑mēēmuuchē keey.\x - \xo 4:3 \xt Kala. 2:4; Kolos. 2:8, 20\x* \p \v 4 Nto yu kayit ꞉bēsyēēt nyēē /kikiikēēchōb, kukōōn ꞉Yēyiin lakwanyii nyēē kisichē ꞉koorko kumii ng'wēnyuutaab kiruutēkaab *Muusa.\x - \xo 4:4 \xt Yoowa. 1:14\x* \v 5 Kichokootyaakteech acheek choo kikēēmiitē ng'wēnyuutaab kiruutēk sukung'eet kēēyēku lōkōkaab Baaba Yēyiin kuchurta. \p \v 6 Kuu yoo kēēyēku lōkōkaab Yēyiin, kōōkōōyook ꞉Yēyiin Tāmirmiryēētaab lakwanyii chokōōwutēēch. Tāmirmiryoonooto ku nyoo yēyēēch kēēkuur Yēyiin kule, “Baaba.”\x - \xo 4:6 \xt Room. 8:15\x* \v 7 Kunyoo, ‑mēētākēēyēku motwoor nteenee kēēyēku lōkōkaab Yēyiin. Kunyi, kuuyu kēēbooyē Yēyiin, mākukōōnēēch kiy ake tukul nyoo bo lōkōkyii.\x - \xo 4:7 \xt Room. 8:17\x* \s1 Kinyālilchi ꞉Bāwulō Kalatyeek sukunam ng'ālyoontēētaab manta \p \v 8 Yoo kitākutoombo ōnkēt Yēyiin, kyōōbēng'tēē āynātōōs chēē māyēmāksē /kēēkutunkyinē.\x - \xo 4:8 \xt 1Kōōr. 8:4-6; 12:2\x* \v 9 Nto raat yu kōōnkēt Yēyiin, nto kuuyu kōōkōōnkētook ꞉inee, ām nee yu ōmāchē subak ōyēēchi ātēbuut āk ntāsimuut choo māyēētyēēchook kiy? Ōmāchē subak tākōōbootook ꞉tukuuchoo?\x - \xo 4:9 \xt Kolos. 2:20\x* \v 10 Ōmiitē baateey ōswēē ōriibē bēsyōōsyēk chēē wōōyēch, nto ārook ākoo kēnyiisyēk.\x - \xo 4:10 \xt Room. 14:5; Kolos. 2:16\x* \v 11 Āmuyoot ām wōlēē ōmiitē ōbuurtooy nyēē yoo kaakas, kwāābirtoochook nkuruukyuu nyēbo buch!\x - \xo 4:11 \xt Kala. 2:2; Filib. 2:16; 1Tēēs. 3:5\x* \v 12 Mbo ng'eetaabiya, āsoomook kule ōtēbii kuu anii nyoo kyāāmētē ātēbuutēkaab Yuutayeek ankaakerkeyiitu akweek choo kimābāwook ꞉kiruutēchoo. \p Māmii ꞉lēēlis nyēē kyōōyēwoo yoo kyāāyēku too ām wōlēē ōmiitē.\x - \xo 4:12 \xt 1Kōōr. 9:19-21\x* \v 13 Ōnkētē ꞉akweek kule nto kimā bōōrnyuu nyi kimakaraam, nto kimānāāchōō wōloo ōmiitē yu kibo taay.\x - \xo 4:13 \xt Yēyuut. 14:19\x* \v 14 Kiimuuchē kuyeyaak ꞉nyaamburuureenyuu ochweesa nto otayaa. Nteenee, kyootaachaa wuu nyēē kyāāyēku *malayikeetaab Yēyiin, nyēē wuu nyēē ki ꞉anii Kāārārookiintēēt Yēēsu bakeenke. \v 15 So! Kookwaamaak ꞉nee ra? Kiba ānō ꞉ng'erekweechaakwook kyōōboontē yu kibo taay? Āmwoowook kubooyiit man kule kyōōbāybāyēch nyēē nto kiimuuchāktōōs, nto kyōōlōōtu koonyekwook ānkōōkōōnoo. \v 16 Kunyoo ii, ara kwōōyiboo āyēku buunyoo ām wōlēē ōmiitē kuuyu kwāāmwoowook manta? \p \v 17 Mii kusyēēmē ꞉bichoo mākwook orub kiruutēk kule kusaaysaayaak ōchāmchi ng'aleekwaa āmēēbērē kubo ng'al chēē kāroomēch. Nteenee māchē kusateenaak wōlēē āmiitē ꞉anii sukung'eet oroob icheek.\x - \xo 4:17 \xt Kala. 1:7\x* \v 18 Karaam yoo kēēnēmchi keey ꞉chii ām akweek ng'ālyoo kātikoo baateey kubo kāroomnyo. Ōyēyē kuu nyooto ākookoy āmēēbērē baateey yoo kēēboontē keey. \v 19 Biikyuu chēē āchāmē, kuu yoo āmē cheebyoosya ꞉moo yoo mākusich, kumii kung'woonchoo ꞉nkanii kuu nyooto ākoy kut akas kule kōōkich ām Kāārārookiintēēt.\x - \xo 4:19 \xt 1Tēēs. 2:11\x* \v 20 Ābērē nto kākēēboontē keey, sāārēēkunēē mukuulēyto yoo āng'āloolwook, kuuyu āmoo mēt ꞉ng'aleekwook. \s1 Lōkōkaab koorkēētaab kayta āk chēbo koorko motwooriin \p \v 21 Nto akweek choo ōmāchē kubāwook ꞉kiruutēk ii, ‑mōōnkētē kiyēē mwooyē ꞉siruutēkaab *Muusa? \v 22 Siraat kule kiboonto ꞉Abraam wērikyii āyēēng'. Kisichē ake ꞉koorkēētaab kayta kusich nyiin ake ꞉koorko nyēē motwooriin.\x - \xo 4:22 \xt Toowu. 16:15; 21:2-3\x* \v 23 /Kikēēsich wēēroo kibo koorko nyēē motwooriin kurubta keey āk kāāsōōtēywēēkaab biiko buch. Nteenee /kikēēsich nyēbo koorkēētaab ꞉kayta kurubta keey āk kiyēē kikuurto ꞉Yēyiin.\x - \xo 4:23 \xt Toowu. 16:1-5; 17:16-21; Room. 9:7-9\x* \p \v 24 /Kikiiwuuytēē kooruuchoo ng'al. Kerkeey ꞉kooruuchoo āk kiirootiisyek āyēēng'. Kiirootyeet nyoo kibo taayta nyoo /kikēētoowunēē Tulwēētaab Sinaay\f + \fr 4:24 \ft /Kikēēkōōnunēē kiruutēkaab Muusa Tulwēētaab Sinaay.\f* kukerkeey ꞉nyoo āk *Akaar. Kwoonēē nyooto ꞉lēēkōōy chēē motwoor.\x - \xo 4:24 \xt Chuy. 19:3—24:18; Kala. 3:23; 4:1; 5:1\x* \v 25 /Kikiiwuuytēē Akaar tulwoonoo bo Sinaay ām kōōrēētaab Araabuuk nto nyooto ku Yēērusālēēm nyi bo raat nyoo motwoor ꞉biikyii ām kiruutēk. \v 26 Nteenee kerkeey ꞉Yēērusālēēm nyoo bo kibkōōnkōy āk koorkēētaab ꞉kayta nyoo mēēbērē motwoor ꞉biikyii ānku inee ku moomo nyēēnyoo acheek choo kiikiiyēnchi Kiriistō.\x - \xo 4:26 \xt Ibu. 12:22; Ng'oong'. 21:2\x* \v 27 Mwooyē ꞉siruutēk kule: \q1 “Ing'erech wē, koorko nyēē sōōn, \q2 nyoo mānēēsich leekwa. \q1 Ichirirēn miisin \q2 ꞉nyoo maneekas ng'woonintaab leekwa. \q1 Tyaa sōō ꞉lēēkōōy chēbo ꞉koorko nyoo lōōlēnoot! \q2 Makuchaang'iit kusiir chēbo nyoo kānyōōr saannyaa.”\x † \xo 4:27 \xt Isa. 54:1\x*\x - \xo 4:27 \xt Toowu. 15:5\x* \p \v 28 Kunyoo ii, mbo ng'eetaabiya, okerkeeye ꞉akweek Isaka wēēroo bo koorkēētaab ꞉kayta, kuuyu /kikēēsichook kurubta keey āk kiyēē kikuurto ꞉Yēyiin. \v 29 Kuu wōloo kiwuu ꞉ng'aleek ām taay, kuwuu nyooto mbo raat. Ng'ēētē ꞉choo /kikēēsich kurubta keey āk kāāsōōtēywēēkaab biiko buch kuwus choo /kikēēsich ām kāāmuukēywēēkaab Tāmirmiryēēt.\x - \xo 4:29 \xt Toowu. 21:9\x* \v 30 Nteenee, mwooyē nee ꞉siruutēkaab Yēyiin kurubta keey yuutēyu? Mwooyē kule, “Ikwetee koorkoonoo motwooriin kayi kuboonto keey wēēroonyii. Mākoy kuyemta ꞉wēēroo bo koorkoonoo kiy āk wēritaab koorkēētaab kayta.”\x † \xo 4:30 \xt Toowu. 21:10\x* \v 31 Kunyoo ii, mbo ng'eetaabiya, ‑mākēēbooyē ꞉acheek koorko motwooriin, nteenee kēēbooyē koorkēētaab ꞉kayta. \c 5 \s1 ‑Matookany kubāwook ꞉kiruutēk \p \v 1 Yoo kiityooktook ꞉Kiriistō, kimāchē kule simātākōōtiinyook ꞉kiruutēk. Kunyi, ōkiilchi kaatyaaktaayaanaa ‑amookany /kiiwutēēnook subak muchōōkiitaab motwoornātēēt.\x - \xo 5:1 \xt Kala. 2:4; 4:5, 9; 5:3, 13\x* \v 2 Ōyēbchi yiit ng'aleekyuu. Āmwoowook ꞉anii Bāwulō kule yoo koocham */kiimuraatanaak kule sukuchamtaak ꞉Yēyiin, māyēētyēēchook kiy mbo kisich ꞉meetaab Kāārārookiintēēt. \v 3 Nto subak āmwoochinē chii ake tukul nyoo chāmtooy keey /kiimuraatan kule, yoo kayey kuu nyooto, kumākyinē kuriib kiruutyēētaab Yuutayeek kumukuul.\x - \xo 5:3 \xt Room. 2:25; Kala. 3:10-12; Yāāk. 2:10\x* \v 4 Nto akweek choo ōbērē kuchamaak ꞉Yēyiin kule ōchurtootiin kuuyu ōrubē kiruutēkaab Yuutayeek, kyōō-irii tilyaanateet āk Kiriistō. Kyoochuchuuyee keey chamateet nyoo kiirāroochēēnook ꞉Yēyiin. \v 5 Kēētiiyēē keey ꞉acheek Tāmirmiryēētaab Yēyiin kule +mākēēnyōōru soboontaab kibchuulyo, kuuyu kiikoosēē keey Kāārārookiintēēt.\x - \xo 5:5 \xt Room. 8:4; Kala. 2:16\x* \v 6 Yoo /kakiimuraatan chii nto yoo /kamakiimuraatan, kumā kiy ām wōlēē mii ꞉Kāārārookiintēēt Yēēsu. Nteenee kiyēē bo koomānuut kookaasee keey ꞉chii Kāārārookiintēēt ānkuboonto chamateet.\x - \xo 5:6 \xt 1Kōōr. 7:19; Kala. 3:28; 6:15\x* \p \v 7 Kyōōmiitē ōlābātē nyēē karaam. So, ng'oo subak ꞉nyēē king'emaak otay ng'ālyoontēētaab manta? \v 8 Māchōōnēē ꞉ng'ēmiisyēēt nyēē wuu nyoo wōlēē mii ꞉Yēyiin nyoo kikuurook ōyēku lōkōkyii.\x - \xo 5:8 \xt Kala. 1:6-7\x* \v 9 Yēyē ꞉muumaryaanto nyēē kisich mayyeek tukul kukuut. Kunyi, imuuchē ꞉ng'ālyoo nyēē mining' kuweechaak nkakweek tukul.\x - \xo 5:9 \xt 1Kōōr. 5:6\x* \v 10 Ātinyē man ām Mokoryoontēēt kule mēēbērē +moosoot ām kēēlto ake. +/Mākiing'woonchi chiito nyoo kēēbotbootook nyēē mātiny kule ng'oo ꞉chiichoo.\x - \xo 5:10 \xt Kala. 1:7\x* \v 11 Mbo ng'eetaabiya, nto kitāāmiitē ānēētook kule ākoy /kiimuraatan chii sukuyēk chiitaab Kiriistō, nto mēēbērē /tākēēwusoo. Nto kiwuu nyooto, nto ki buch aneet meetaab Yēēsu ām murtooywoontēēt nyoo iyiimē icheek mētēwoy.\x - \xo 5:11 \xt 1Kōōr. 1:23; Kala. 6:12\x* \v 12 Ābērē nto bokuchwenta keey ꞉bichoo mii kōōyiimook mētēwoy. \s1 Soboontaab Tāmirmiryēēt āk nyēbo kōōrēēt \p \v 13 Nto kurubta keey āk akweek ii, mbo ng'eetaabiya, ōkuurootiin āmēēbērē tākubāwook ꞉kiruutēk nteenee, mayeyaak ꞉yooto ō-āsyi keey muchastaab bōōrwoonikwook. Ōyēētyēēchinē keey ām chamateet.\x - \xo 5:13 \xt 1Kōōr. 6:12; 10:23-24; 1Bēt. 2:16\x* \v 14 Iyumē kiruutēk tukul ꞉kiruutyoonoo mwooyē kule, “Icham laatyeeng'uung' kuu wōloo ichāmtooy keey.”\x † \xo 5:14 \xt Laawiik 19:18\x*\x - \xo 5:14 \xt Mat. 22:36-40; Room. 13:9; Yāāk. 2:8\x* \v 15 Osaan ōloong'tēē keey āmōō-āmē keey nkosyur, kuuyu ōmuuchē owaang'te keey. \p \v 16 Āmwoowook nanyuun kule ōbēēsyētēē Tāmirmiryēēt simatwaaraak ꞉muchastaab bōōrwoonikwook. \v 17 Kwiilē keey ꞉muchastaab bōōrwoonik āk Tāmirmiryēēt. Kunyi itooyēēnook ꞉muchastaab bōōrwoonik orub Tāmirmiryēēt. Nteenee mwoowook ꞉Tāmirmiryēēt kule ‑moorub tukuuchoo miyootēch, simooyey kiyēē māchē ꞉moonikwook.\x - \xo 5:17 \xt Room. 8:2-13; Kala. 5:25\x* \v 18 Kunyi, yoo intōōwook ꞉Tāmirmiryēēt, mēēbērē tākubāwook ꞉kiruutēk.\x - \xo 5:18 \xt Room. 6:14; 7:4\x* \p \v 19 Tookunootiin ꞉yēyuutēkaab chii nyēē muchāsiin nto chooto ku: martaayeet, soboonto nyēē mā tiliil, sikornateet, \v 20 kutunkyinooyēētaab āynātōōs, sookēyēēk, wēchēētaab keey, wookuutyēēt, yoo mēēchinē ake ꞉moo kubo kiyēē boonto ꞉ake, nyēērunātēēt, sooynānēēt, bcheyeetaab keey, kaankweleet, \v 21 tuuyintaab moo, bōōkitēēt, sookwoonuut chēē /kyoomē kut /bokiikēēytēē āk alak chēē kerkeey āk chooto. Lēyyē, āmwoowook kuu yoo kyāāmwoowunoonwook, kule ōriib keey kuuyu mānyōōru ꞉choo rubē ng'aleechu ātēbto ām Kaab Yēyiin.\x - \xo 5:21 \xt Māārkō 7:21-22; Room. 1:28-32; 1Kōōr. 6:9-10; Ēfēēs. 5:3-5; Kolos. 3:5-8; 1Tēm. 1:9-10; 2Tēm. 3:2-4; 1Bēt. 4:3\x* \p \v 22 Nteenee, kiyēē yibu ꞉Tāmirmiryēēt ku chamateet, ng'erekweek, kaalyeet, muytaayeet, ntusātēēt, karaamateet, kaakaaseet,\x - \xo 5:22 \xt Ēfēēs. 5:9\x* \v 23 yibēētaab keey ng'wēny āk riibēētaab keey. Māmii ꞉kiruutyo ake tukul nyēē kwiilē ng'aleechu. \v 24 Kiikubakaakta ꞉biikaab Kāārārookiintēēt Yēēsu muchastaab bōōrwoonikwaa āk tukuuk chēē miyootēch chēē māchē ꞉moonikwaa.\x - \xo 5:24 \xt Room. 6:6; Kala. 2:19; 6:14; Kolos. 3:5; 1Yoowa. 3:6\x* \v 25 Kuu yoo kōōkukōōnēēch ꞉Tāmirmiryēēt soboonto nyēē lēēl, okany kēēbēēsyētēē Tāmirmiryoonoo.\x - \xo 5:25 \xt Room. 8:4; 1Kōōr. 6:19; Kala. 5:16\x* \v 26 Kunyoo, ‑mōōkānyē kēēng'āsē keey āmākēēchiwēnootē biiko alak nto kiituuyiityinē keey moon.\x - \xo 5:26 \xt Room. 12:10; Filib. 2:3\x* \c 6 \s1 Ōyēchinē chii ake tukul nyēē karaam \p \v 1 Mbo ng'eetaabiya, yoo kayey ꞉chii ng'ōōki, ‑moosyool nteenee ōyisu muut ꞉akweek choo ōkichootiin ām Tāmirmiryēēt ānkōōriibē keey simōōsuuchi ꞉nkakweek ng'ōōki.\x - \xo 6:1 \xt Mat. 18:15; 1Kōōr. 10:12; Yāāk. 5:19\x* \v 2 Ōyēētyēēchinē keey yoo kānyikisyook ꞉ng'ala. Yoo !kooyey kuu nyooto, +mootyiich kiyēē mwooyē ꞉mākuutyēētaab Kiriistō.\x - \xo 6:2 \xt 2Kōōr. 11:29\x* \v 3 Yoo isōōtē ꞉chii kule inee ku anum āmēēbērē wuu nyooto, kākwērto keey ꞉nyoo.\x - \xo 6:3 \xt 1Kōōr. 4:7\x* \v 4 Māchāktōōs ꞉chii ake tukul kōōrōōtootē ātēbuutēkyii. Yooto, makung'erech kubo kiyēē kiikuyey āmēēbērē kule kēēkuykuuyēē keey kiyēē kiikuyey ꞉chiito ake. \v 5 Kālābē ꞉chii nyalilnyii nkit.\x - \xo 6:5 \xt Room. 14:12\x* \p \v 6 Biich alak tukul choo /kēēmiitē /kiinēētē ng'ālyoontēētaab Yēyiin, kumāchāktōōs kuyēmtooy tukuuk chēē boonto āk kāānēētikwaa.\x - \xo 6:6 \xt Room. 15:27\x* \p \v 7 ‑Mookany /kiiberbeeraak. Māmii ꞉chii nyēē imuuchē kuchiiranee Yēyiin. Kiyēē choonē ꞉chii kukēsē kiyooto.\fig Kiyēē choonē ꞉chii kukēsē kiyooto|src="lb00094b.tif" size="col" ref="6:7" \fig*\x - \xo 6:7 \xt Āyub 4:8; Kāālēw. 22:8-9\x* \v 8 Nyoo choonē muchasta, kukēsē meet. Nto nyoo choonē ng'aleekaab Tāmirmiryēēt, kukēsē *soboontaab kibchuulyo.\x - \xo 6:8 \xt Room. 8:6, 13\x* \v 9 ‑Mookany kēēchoosyē kēēyēyē chēē kāroomēch, kuuyu yoo kayit ꞉āsiiswēk chēē kiikuchōb ꞉Yēyiin, mākutuwēnēēch yoo kāmākēēnyēbēt.\x - \xo 6:9 \xt 2Tēēs. 3:13\x* \v 10 Kunyoo, kuu yoo tākēēboontē bārooyinto, okany kēēyēyē tukuuk chēē kāroomēch ām wōlēē mii ꞉biiko tukul ānku miisin, ām wōlēē mii ꞉choo kiikōōyēnchi Yēyiin.\x - \xo 6:10 \xt Yoowa. 13:34; Room. 12:10; 14:15; 1Kōōr. 8:1; 2Kōōr. 8:7-8; Kala. 5:6, 13-14; 1Tēēs. 3:12; 4:9; 1Bēt. 1:22; 2Bēt. 1:7\x* \s1 Ng'aleekaab lētuut \p \v 11 Okasee siruutēchu wōōyēch kule anii nkit ꞉nyēē āmiitē āsirwook.\x - \xo 6:11 \xt 1Kōōr. 16:21\x* \p \v 12 Biiko choo māchē kōōboorunēē wōlēēb saang' kule kāroomēch ꞉choo mii kukērchook koong' kule */kiimuraatanaak. Yēyē ꞉bichoo kuu nyooto /simākēēwus kubo murtooywoontēētaab Kiriistō.\x - \xo 6:12 \xt Kala. 5:2, 11\x* \v 13 Ānkoo kuwuu nyooto, māriibē ꞉bichooto /kiimurootānē kiruutēk tukul, nteenee māchē kule /kiimuraatanaak sukung'eet kung'asee keey murootāniisyēēng'woong'. \p \v 14 Lēyyē, mākoy ang'erechee kiito ake, nteenee āng'ērēchēē murtooywoontēētaab Mokoryoontēēnyoo Yēēsu Kiriistō. Kiikuyeya ꞉meetaab Yēēsu ām murtooywoontēēt akas kule buch ꞉soboontaab kōōrooni ānkāāyēku ꞉nkanii buch ām wōlēē mii ꞉soboonooto.\x - \xo 6:14 \xt 1Kōōr. 1:23, 29, 31; 2:2; Kala. 2:19\x* \v 15 Māyēētyēēchinē kiy yoo /kakiimuraatan chii nto yoo /kamakiimuraatan. Nteenee kiito nyēbo koomānuut ku kunyōōr ꞉chiito soboonto nyēē lēēl.\x - \xo 6:15 \xt 2Kōōr. 5:17; Kala. 5:6\x* \v 16 Lēyyē, kōōkoochi ꞉Yēyiin kaalyeet biiko tukul choo rubē ng'aleechu ānkōōbēruur. Bichooto ku biikaab Yēyiin chēbo man.\x - \xo 6:16 \xt Room. 9:1-13; Filib. 3:3\x* \p \v 17 Kunyoo, matakukwiilaataa ꞉chii kung'eetee ra kuwo taay kuuyu āboontē bēēruutook ām bōōrnyuu chēē kyāānyōōru kubo Yēēsu.\x - \xo 6:17 \xt 2Kōōr. 4:10; 11:24-25\x* \p \v 18 Mbo ng'eetaabiya, kōōbēruurook ꞉Mokoryoontēēnyoo Yēēsu Kiriistō. Kuwuuyiit nyooto.