\id 1CO \h 1 Kōōriintēēk \toc1 Barweetaab Taayta nyēē kisirchi ꞉Bāwulō Kōōriintēēk \toc2 1 Kōōriintēēk \toc3 1Kōōr. \mt2 Barweetaab Taayta nyēē kisirchi ꞉Bāwulō \mt1 Kōōriintēēk \is1 Taayta \im \bd Siriintēēt, yēē /kikēēsirē āk wōlēē /kikēēsirēē\bd*: Kisirē ꞉Bāwulō barwaani ām kēnyiit nyēē /kiisōōtyinē kule ki nyēbo 55 KK kumiitē Ēfēēsō ām Eesya nyoo Mining' nyoo /kēēkuurē ra kule Uturuki. Kitoow ꞉Bāwulō kaniseet ām Kōōriintō kumiitē baannyii nyēbo āyēēng'. Ki kiriing' ꞉Kōōriintō nyēē wōō ām kōōrēētaab Kirikiik wōlēē /kikēēbāwunēē ng'aleekaab bāytit, ātēbuutēkaab bōrōryēēt āk ntāsimuutēkaab saayeet. /Kiisōōtyinē kule kisirchi ꞉Bāwulō kaniseetaab Kōōriintō bārōōnōōk ang'wan, nteenee kiikubot nyēbo taayta āk nyēbo sōmōk. Bārōōnōōk choo /kēēkuurē ra kule nyēbo taay āk nyēbo āyēēng' kubooyiit man ku nyēbo āyēēng' āk nyēbo ang'wan. \ip \bd Kiyēē mii āriit āk nyēē āmu\bd*: Yu kang'eetee ꞉Bāwulō Kōōriintō, kutoow keey ꞉wuuyinwēkaab kāānēētuutēk chēē mābo man āk ātēbuut chēē miyootēch ām wōlēē mii ꞉biikaab Kiriistō. Yooto, /kiiyookyi Bāwulō barweet nyēē kitinyē tēēbuutēk chēē tēērchiin. Nto yu wālu ꞉Bāwulō, mātookunoot miisin yoo mii kuwālu tēēbuutēchoo nto mii kumwoowu ng'al chēē yisunēē biich kurubta keey āk ng'aleek chēē kikiikukas. Kōōkiibooru ꞉acheek ām wēēksēēt wōlēē kēēkāsē kule mii yēē iyēēchinē ꞉Bāwulō kurook tēēbuutēkaab bichoo āk kāāsōōtēywēēkwaa kutoombo kuwālchinē tēēbuutēchooto. \ip Wuuyinwēēchoo alak ku kule, kiryaach keey ꞉ātēbuutēkaab Yuutayeek āk chēbo Kirikiik. Ām Yuutayeek, kimāchāktōōs kutēbēē ꞉chēēbyōōsōōk ng'ēchērōōk choo bo wōliin bo lēt. Nto yoo mii kooriikaab saayeet āk wōlēē chaang' ꞉biich, kimāchāktōōs kōōyēēnēē mētēwookwaa ankoosyek. Kunyoo, kimākyinē ꞉Yuutayeek āk Kirikiik choo kikiikuyēk biikaab Kiriistō kuyēyē kuu nyooto. Nteenee kimānāānooyēē ꞉chēēbyōōsōōkaab Kirikiik ng'aleechaa kuuyu kimā cheekwaa ꞉ātēbuutēchooto. Kiityookootiin kuyey kiyēē kiyēyē ānkiityookootiin kuyēyē yiisyō ake tukul nyēē tookunoot ām bōrōryēēt. \ip Kimā miyaat ām ātēbuutēkaab Kirikiik yoo kāyēk ꞉koorko chēēmurēnnyoo ānkichāmtooy ꞉kiruutēkwaa. Kitākuwuu nyooto mbo nkinee ām wōlēē mii ꞉Kirikiik alake choo kiikōōyēnchi Kiriistō. Tookunoot ām wōlēē mii ꞉Kirikiik kule teer ꞉soboontaab tāmirmiryēēt āk bōōrto yooto kōōtēēb ꞉icheek ng'aleekaab ng'ōōkisto komostaab soboontaab tāmirmiryēēt. Ibooru ꞉yuutēyu kule /kimākēēkāsēē wōlēē wuu ꞉soboonng'waa nyēbo bēsyō ake tukul wōlēē wuu ꞉nyēbo tāmirmiryēēt. \ip Ng'āloolē ꞉Bāwulō ām kurkeetaab 1-4 kurubta keey ng'aseetaab keey āk bcheyeetaab keey. Ng'āloolēē ām kurkeetaab 5-6 ātēbuut chēē kimāyēmootiin. Irwookyinē biich ām kurkeetaab 7 kurubta keey kāāmutiisyēēt āk ng'aleekaab bareetaab kooyēēy ām biiko chēē kiikoomut keey. Irābchinē ām kurkeetaab 8-10 kutunkyinooyēētaab āynātōōs āk bany chēē /kēēsooytoochinē tukuuchoo. Ng'āloolēē ām kurkeetaab 11 kurubta keey wōlēē yibtooy ꞉murēn koorko nto wōlēē yibtooy ꞉koorko murēn āk noomnyēēt nyēē tiliil nyēbo biikaab Kiriistō. Inēētē ām kurkeetaab 12-14 kule kuyēyiisyēē ꞉chii ām chamateet kiyēē kiikōōkoochi ꞉Yēyiin. Ng'āloolē ām kurkeetaab 15 kule /kiikēnēē keey ng'aleekaab ng'eeteetaab meet ānkutwēchē ām kurkeetaab 16 kurubta keey āk kāāruruukiisyēētaab beesaanik chēē /kēēsārunēē biikaab Kiriistō chēē kuskusēch ānkwoorōōru chōbuutēkaab ruutooynyii. Kurkeetaab 13 nyoo ng'āloolēē ng'aleekaab \it chamateet\it* ku kurkeet nyēē inkētoot miisin ām Biibilyaa. \c 1 \s1 Kyoorōōrchi keey ꞉Bāwulō Kōōriintēēk ānkumākyi bērur \p \v 1 Anii ku Bāwulō nyoo kitōōloo ꞉Yēyiin ām chamateenyii āyēku *lēbkēēyiintēēt āyēchi Kāārārookiintēēt Yēēsu yiisyēēt. Āboontē keey āk ng'eetaabiya Sōōstēēn.\x - \xo 1:1 \xt Yēyuut. 18:17\x* \v 2 Kiisubooyook akweek biikaab Kiriistō ām *kiriinkēētaab Kōōriintō choo /kikiitabaanaak kubununēē Kāārārookiintēēt Yēēsu ōbooyiitu Yēyiin. /Kēēmākwook ōtililiitu āk nkicheek biiko tukul choo miitē wōlto ake tukul choo ikēnēē keey Mokoryoontēēnyoo Yēēsu Kiriistō, nyoo Mokoryoontēēng'waa nkicheek.\x - \xo 1:2 \xt Yēyuut. 18:1-18\x* \v 3 Lēyyē, kōōbēruurook ꞉Baaba Yēyiin āk Mokoryoontēēt Yēēsu Kiriistō ānkukōōnook kaalyeet. \s1 Birchinē ꞉Bāwulō Yēyiin kōōnkōy ānkubāybāchi Kōōriintēēk \p \v 4 Ābirchinē Yēyiin kōōnkōy kibtaman, kuuyu kichamaak ānkukōōnook tukuuk chēē chaang' kubununēē Kāārārookiintēēt Yēēsu. \v 5 Kyōōboor ām inee kuyem ām keel ake tukul kuu wōlēē ōng'ālooltooy, āk mbo ām ng'oomnānēēt tukul.\x - \xo 1:5 \xt 2Kōōr. 8:7\x* \v 6 Kyoonam ng'aleek choo kikiiboorwook kurubta keey āk *Kāārārookiintēēt ānkiikukiilchook ꞉ng'aleechaa kutukul. \v 7 Kunyoo, manookuste rōōbēywoontēēt ake tukul nyoo kōōnu ꞉Tāmirmiryēēt yoo ōmiitē ōkānyoonu miisin bēsyēēt nyoo iyēēwunēē ꞉Mokoryoontēēnyoo Yēēsu Kiriistō.\x - \xo 1:7 \xt 1Tēēs. 1:10; Tiitō 2:13\x* \v 8 Mākōōtitiirook ākoy tabanta nyēē ‑mōōtinyē miyootyo ake tukul bēsyoonoo mākōōtiilchi ꞉Mokoryoontēēnyoo Yēēsu Kiriistō biiko ng'aleek.\x - \xo 1:8 \xt Filib. 1:6, 10; 1Tēēs. 3:13; 5:23\x* \v 9 Yēyiin ꞉nyēē /kiinyālē. Kiikukuurook ō-āmchiinē āk lakwanyii Yēēsu Kiriistō nyoo Mokoryoontēēnyoo.\x - \xo 1:9 \xt 1Tēēs. 5:24\x* \s1 Bcheyeetaab keey \p \v 10 Nto ii, mbo ng'eetaabiya, ākāloonwook ām kaayneetaab Mokoryoontēēnyoo Yēēsu Kiriistō kule ōkāsyiintōōsii ꞉tukul. ‑Mōōchuunchuunnyē nteenee, māchāktōōs ōbuurē ām kēēlto nyēē churtaat nyēē kyōōkāsyiinē ām kāāsōōtēywēēkwook.\x - \xo 1:10 \xt Yoowa. 17:21-23; Ēfēēs. 4:2-6; Filib. 2:2\x* \v 11 Mbo ng'eetaabiya, kurubta keey āk ng'aleek chēē kwaakasee biiko alak kukwaanee kōōtaab Kilōōwē, tookunoot kule !kyoobchey keey.\x - \xo 1:11 \xt 1Kōōr. 3:3; 11:18; 2Kōōr. 12:20\x* \v 12 Mwooyē ꞉ake kule, “Ārubē ꞉anii ng'aleekaab Bāwulō,” kumwooyē ꞉ake kule, “Ārubē ꞉anii chēbo Ābōōlō” nto ake kulē ꞉nyoo, “Ārubē chēbo Bētērō.” Nto ake kumwooyē nyoo ꞉nkinee kule, “Ārubē chēbo Kiriistō.”\x - \xo 1:12 \xt Yēyuut. 18:24; 1Kōōr. 3:4\x* \v 13 So! Ara bcheyaat ꞉Kiriistō? Ara Bāwulō nyoo /kikēēkwērtoochinē murtooywoontēēt kubo akweek? Nto /kikeebatisanaak ām kaayneetaab Bāwulō ōō?\x - \xo 1:13 \xt Mat. 28:19; Yēyuut. 8:16; 19:5; Room. 6:3; Kala. 3:27\x* \v 14 Ang'erechaat, kuuyu manaabatisanaak akweek, nteenee chēē kyaabatisan baateey ku Kiriisbō āk Kāyō.\x - \xo 1:14 \xt Yēyuut. 18:8; Room. 16:23\x* \v 15 Kunyoo, māmwooy ꞉chii ām akweek kule /kikeebatisanaak ōyēku rubiikyuu. \v 16 Man sinee, kyaabatisan nkicheek biikaab kaab Steefaan, nteenee yoo ābērē akas kumāmii subak ꞉chii nyēē kyaabatisan.\x - \xo 1:16 \xt 1Kōōr. 16:15, 17\x* \v 17 Mēēbērē kiiyookwoo *꞉Kāārārookiintēēt chaabatisan biiko. Nteenee chaa-amte lōkōōywēk chēē kāroomēch, āmēēbērē ām ng'oomnānēētaab chii simāyēk buch ꞉meetaab Kāārārookiintēēt ām murtooywoontēēt. \s1 Wōō ꞉kiirnātēētaab Yēyiin kusiir nyēbo biiko \p \v 18 Yoo /kākyoomchi biiko choo mii kubootōōs ng'aleekaab murtooywoontēēt, kukāsē yēēt ku bēērbēēryo. Nteenee yoo /kākyoomwēēch acheek choo /kēēmiitē /kiirāroochēēch, kōōbooru kāāmuukēywēēkaab Yēyiin.\x - \xo 1:18 \xt Room. 1:16; 2Kōōr. 4:3\x* \v 19 Mwooyē ꞉siruutēkaab Yēyiin kule, “+Māāboot ng'oomnātēētaab choo yibē keey kule ng'oomēch ānkāātub kiirnātēētaab choo bērē tinyē kiirnātēēt.”\x † \xo 1:19 \xt Isa. 29:14\x* \v 20 Mii ānō ꞉ng'oomōōtik? Mii ānō ꞉kibsumaniis? Ānkumiitē ānō ꞉choo tinyē kiirnātēētaab kiirwookēēt? Okany āmwoowook, mwooyē ꞉Yēyiin kule bēērbēēryo ꞉ng'oomnān nyoo bo kōōrēēt.\x - \xo 1:20 \xt Mat. 11:25; Room. 1:22; 1Kōōr. 3:18-20\x* \v 21 Kiyey ꞉Yēyiin ām kiirnātēēnyii simēēnkēt inee ꞉biiko kubo kule ng'oomēch ꞉icheek. Nteenee kiitiil ꞉Yēyiin kooraraach biiko choo iyēnchinē inee. Kiiraraach kubununēē lōkōōywēk choo yibē ꞉biiko alake kule bēērbēēryo. Lōkōōywēchooto ku choo kyoomtooy ꞉acheek.\x - \xo 1:21 \xt Room. 1:19-20\x* \v 22 Bērē ꞉Yuutayeek nto /kiiboorchinē ng'al chēē /kiilātē, nto choo mā Yuutayeek kubērē ꞉choo nto /kiiboorchinēē keel nyēbo ng'oomnān sukuchāmchiin.\x - \xo 1:22 \xt Mat. 12:38; Yoowa. 2:11; 4:48; 6:30; Yēyuut. 17:18, 32\x* \v 23 Nteenee, kyoomtooy ꞉acheek kule kimēēchi ꞉Yēēsu murtooywoontēēt, ng'ālyoo nyēē iyiimē Yuutayeek mētēwoy ānkuwuu nyēē bēērbēēryo ām wōlēē miitē ꞉choo mā Yuutayeek.\x - \xo 1:23 \xt Kala. 3:1; 5:11\x* \v 24 Nteenee, inkētē ꞉choo kiikooraraach ꞉Yēyiin kule Kiriistō ꞉nyēē ibooru kāāmuukēywēēk āk kiirnātēētaab Yēyiin, ānku Yuutayeek nto choo mā Yuutayeek. \v 25 Ānkoo kōōsōōtē ꞉biiko alake kule bēērbēēryo ꞉ng'aleekaab Yēyiin, nteenee miitē barak ꞉ng'oomnānēētaab Yēyiin kusiir nyoo bo biiko. Nto yoo /kēēbērē kuskusēch ꞉ng'aleekaab Yēyiin, ku nyikiisēch kusiir nkuruukaab biiko.\x - \xo 1:25 \xt 2Kōōr. 13:4\x* \p \v 26 Mbo ng'eetaabiya, ōsōōtyēēchi yoo /kimanaakiiraraachaak. Mēēbērē kyoochaang' ꞉chēē kyōōng'oomēch ām wōlēē kāstooy ꞉biiko āmēēbērē kyōōtookunootiin mbo ꞉wōlēē wōō. Kimākwoonēē ꞉chēē chaang' ām akweek kooriik choo bo bāytooyiisyēēt. \v 27 Nteenee kiiraraach ꞉Yēyiin biiko choo /kiisōōtē kule bērbērēch ām kōōrooni, sukōōntosuur choo kuurē keey kule ng'oomēch. Kiiraraach choo kuskusēch sukōōntosuur nkicheek choo kuurē keey kule bo nkuruuk. \v 28 Kiiraraach choo mōōntooy ꞉biiko alake ām kōōrooni kule mābo laat, sukuyēk buch ꞉kāāsōōtēywēēkaab biiko choo yibē keey ām kōōrēēt kule bo barak miisin.\x - \xo 1:28 \xt Luuka 1:51-53; Room. 12:16; Yāāk. 2:5\x* \v 29 Ibooru ꞉yuutēyu kule māmii ꞉chii nyēē imuuchē kung'as keey ām taayeetaab Yēyiin.\x - \xo 1:29 \xt Ēfēēs. 2:9\x* \v 30 Nteenee, kiikuyeyaak akweek ꞉Yēyiin ōbooyiitu Kāārārookiintēēt Yēēsu, nyoo kiikuyootwēēch kiirnātēētaab Yēyiin. Kiikootyaakteech ankuyeyeech keechurte ām taayeetaab Yēyiin ānkēētililiitu. \v 31 Kunyoo, kookootyiich yoo mwooyē ꞉siruutēkaab Yēyiin kule, “Nyoo māchē kung'as keey, kung'as keey kubo Yēyiin.”\x † \xo 1:31 \xt Cherem. 9:24\x*\x - \xo 1:31 \xt 1Kōōr. 1:29; 4:7; 2Kōōr. 1:12; 10:17; 11:30; 12:5; Ēfēēs. 2:9\x* \c 2 \p \v 1 Mbo ng'eetaabiya, yoo kyāāchōōnii wōloo ōmiitē sichāā-āmwook lōkōōywēk chēē rubtooy keey āk manta nyēbo Yēyiin, kimāāyibē keey kule ākōrōōm ang'alaal, nto kule āng'oom. \v 2 Kyaakwey āwuulyēē baateey ng'aleekaab Yēēsu Kiriistō choo bo murtooywoontēēt.\x - \xo 2:2 \xt Kala. 6:14\x* \v 3 Kyāānkāāchōōnii wōlēē ōmiitē kimātinyē nkur. Kyāāmuyoot ānkāābōōtānē.\x - \xo 2:3 \xt 2Kōōr. 10:1, 10\x* \v 4 Kyāānkāā-āmu lōkōōywēk, mēēbērē kyāāyēyiisyēē ng'oomnātēēnyuu kule āchuutwook mētēwoy nteenee, kyāāboorunēē yēyuutēk wōlēē wuu ꞉kāāmuukēywēēkaab Tāmirmiryēētaab Yēyiin.\x - \xo 2:4 \xt 1Tēēs. 1:5\x* \v 5 Kyaayey kuu nyooto simātiiyēē keey ꞉kaakaaseeng'woong' wōlēē mii ꞉kiirnātēētaab biiko nteenee, kōōyyoong'unēē kāāmuukēywēēkaab Yēyiin. \s1 Kiirnātēēt nyēē kōōnu ꞉Tāmirmiryēēt \p \v 6 Kēēng'āloolē ꞉acheek lōkōōy chēbo kiirnān ām wōlēē mii ꞉choo kichootiin. Mēēbērē kiirnātēēt nyēbo biikaab kōōrooni nto nyēbo bāytooyikaab bēsyōōsyēchu choo mii bokubootōōs, \v 7 nteenee kēēng'āloolēē chōbuutēkaab Yēyiin choo kiiyēēlootiin. Kiiyēēlootiin ꞉chōbuutēchoo /kumānāākēētoow kōōrēēt, nteenee /kōōkēēng'oong'wēēch raat chōbuutēchooto sukōōtōrōōrēēch.\x - \xo 2:7 \xt Mat. 13:11; Room. 16:25; 1Kōōr. 4:1\x* \v 8 Māmii ꞉chii ām kāāntōōyikaab kōōrooni nyēē kiinkētē kiirnātoonēēb Yēyiin. Nto kiinkētē, nto kimākwērtoochinē Mokoryoontēēt nyoo bo lēbkēēyyēēt murtooywoontēēt. \v 9 Nteenee kiyēyākiis ꞉ng'aleechu kurubta keey āk kiyēē mwooyē ꞉siruutēkaab Yēyiin kule, \q1 “Māmii ꞉koong' nyēē kiikukas, \q2 māmii ꞉yiit nyēē kiikukas, \q1 māmii ꞉mēt nyēē kiinkēt \q2 kiyēē kiikuchōbchi ꞉Yēyiin bichoo chāmē inee.”\x - \xo 2:9 \xt Isa. 64:4\x* \m \v 10 Nteenee, kōōkōōboorwēēch acheek ꞉Yēyiin ām Tāmirmiryēēnyii ng'aleechaata kiiyēēlootiin. Inkētē ꞉Tāmirmiryēēt kiy ake tukul ānkoo ku tukuuk chēbo Yēyiin chēē iyēēlootiin nyēē tyaa. \v 11 Māmii ꞉chii ake tukul nyēē inkētē wōlēē wuu ꞉kāāsōōtēywēēkaab ake nteenee nyēē inkētē ku tāmirmiryēētaab chiichooto nkit. Ām kēēlto nyēē wuu nyooto, māmii ꞉chii ake tukul nyēē inkētē wōlēē wuu ꞉Yēyiin nteenee Tāmirmiryēēnyii nkit nyēē inkētē. \v 12 Mēēbērē tāmirmiryēētaab kōōrooni ꞉nyēē kōkēēnyōōru, nteenee nyēē kōōkēēnyōōru, ku nyēē chōōnēē wōlēē miitē ꞉Yēyiin sukung'eet kiinkēt kiyēē kiikukōōnēēch ꞉inee ām chamateenyii.\x - \xo 2:12 \xt Room. 8:15\x* \v 13 Ng'aleechuutēchu kēēmwooyē mēēbērē chēē inēētēēch ꞉biiko alake ām ng'oomnātēēng'waa. Nteenee ng'al chēē rubtooy keey āk soboontaab tāmirmiryēēt, chēē inēētēēch ꞉Tāmirmiryēēt kiiboorchi choo boonto Tāmirmiryēēt. \v 14 Chiito nyoo mātinyē Tāmirmiryēēt kumāchāmchiintōōs āk tukuuk choo kwoonēē wōlēē mii ꞉Tāmirmiryēētaab Yēyiin. Kāsē ng'aleechaa wuu nyēē bēērbēēryo āmēēnkētē kiyēē mwooyē, kuuyu Tāmirmiryēēt ꞉nyēē yēyē /sikiinkēt. \v 15 Imuuchē ꞉chiito nyoo boonto Tāmirmiryēētaab Yēyiin kōōrōōtoot ānkōōnkēt wōlēē wuu ꞉kiy ake tukul. Nteenee, ‑mēēmuuchē ꞉chii nyēē mātinyē Tāmirmiryēēt kōōrōōtoot ānkōōnkēt wōlēē wuu ꞉chiichooto, \v 16 kuu yoo mwooyē ꞉siruutēkaab Yēyiin kule, \q1 “Ng'oo ꞉nyēē inkētē wōlēē wuu ꞉kāāsōōtēywēēkaab Yēyiin? \q2 Ng'oo ꞉nyēē imuuchē kōōrwookyi inee?”\x † \xo 2:16 \xt Isa. 40:13\x* \m Nteenee, kēēsōōchiintōōsii ꞉acheek āk Kiriistō.\x - \xo 2:16 \xt Room. 11:34\x* \c 3 \s1 Mang'asee keey ꞉biiko biiko \p \v 1 Mbo ng'eetaabiya, mēēbērē kyāāng'āloolwook kuu biich chēē kyoonam soboontaab Tāmirmiryēēt, nteenee, kyāāng'āloolwook kuu biich chēē tākōōyiimē ꞉ātēbuutēk choo kibo taay āmānāākich ām Kāārārookiintēēt. \v 2 Kiyēē kyaabayeenaak ku chēēko āmēēbērē āmit chēē wuuyēch, kuuyu kimanooyem o-am āmiichu. Nto kubooyiit man, manooyem,\x - \xo 3:2 \xt Ibu. 5:12-13; 1Bēt. 2:2\x* \v 3 kuuyu, tōōrubē ātēbuutēkaab kōōrooni. Yoo tōōtuuyiityinē keey moon ānkōōwookuutōōsii, tōōrubē ātēbuutēkaab kōōrooni kuu biich chēē ‑mēēnkētē kiy kurubta keey āk Yēyiin. \v 4 Yoo kāmwooy ꞉chii kule, “Ārubē ng'aleekaab Bāwulō” ānkumwooy ꞉ake kule, “Ārubē chēbo Ābōōlō,” ōyēku biich chēē ‑mōōnkētē kiy kurubta keey āk Yēyiin.\x - \xo 3:4 \xt 1Kōōr. 1:10-11; Kala. 5:19-20\x* \p \v 5 Kāālē ii, ng'oo ꞉Ābōōlō ku ng'oo ꞉Bāwulō? Yēchinē ꞉bichu Yēyiin yiisyēēt. Icheek ꞉chēē kiyeyaak sōōyēnchi *Kāārārookiintēēt kuu yoo kikiikuchōbchi ꞉Mokoryoontēēt chii yiisyēēnyii. \v 6 Kyaachaan ꞉anii kēbuswoontēēt, kōōbisēē ꞉Ābōōlō bēēko nto ꞉nyēē kiyey kubiit ku Yēyiin.\x - \xo 3:6 \xt Yēyuut. 18:4, 11, 24-28\x* \v 7 Kunyoo, mā kiy ꞉chii nyoo choonsē nto ku nyoo ibisiisyē nteenee nyēbo ꞉ng'aleek tukul ku Yēyiin nyoo yēyē kubiit. \v 8 Yēchiintōōs ꞉chiito nyoo choonsē āk nyoo ibisiisyē yiisyēēt /ānkumākēētuwēn chii kurubta keey āk wōlēē kayeyta yiisyēēnyii.\x - \xo 3:8 \xt 1Kōōr. 4:5\x* \v 9 Kēēyēchiintōōsii yiisyēēt āk Yēyiin, nto akweek ku mbareetaab Yēyiin. \p Ōyēku mbo subak kō nyēē tēēchē ꞉Yēyiin.\x - \xo 3:9 \xt Māārkō 4:2-9; Ēfēēs. 2:20-21; 1Bēt. 2:4-6\x* \v 10 Kiyēētyēēchoo ꞉Yēyiin āyēku tēēkiin nyēbo kiirnātēētaab barak ānkāāsisin yēē +/makeeteech kōōto. Kunyi, miitē raat ꞉biiko alake kutēēkyinē yooto kōōto. Nteenee, māchāktōōs ꞉chii ake tukul kuriib keey ām wōlēē tēēktooy kōyoo. \v 11 Yēēsu Kiriistō ꞉yēē sisinoot yēē yēmāksē /kēētēēkyi kōōto. Kunyoo, māmii ꞉chii nyēē imuuchē kusisin yēēt ake nto kookeeree nyeenyii.\x - \xo 3:11 \xt Isa. 28:16; Yēyuut. 4:11-12\x* \v 12 Makuteechee ꞉alake kōyoo tuukuuk chēē wuuyēch chēbo āliisyēēt nyēbo barak miisin nto alak kuteechee tukuuk chēē ng'āsng'āsēch chēbo āliisyēēt nyēbo ng'wēny. \v 13 Nteenee ām bēsyoonooto itiilchinēē Yēyiin biiko ng'aleek, mākutook ꞉wōlēē kiteekta ꞉chii nyeenyii. Mākuchō ꞉maat nyēē mākōōboor wōlēē wuunto ꞉yiisyēētaab chii ake tukul. \v 14 Yoo keetuuch ꞉mayaa kiyēē kiikuteech ꞉chii, +/mākēētuwēn chiichoo. \v 15 Nto yoo kāmukus ꞉kiyoo, ‑/mākēētuwēnē nteenee, +/makiiraraach kuu chii nyēē /kākiisōrunēē kō nyēē lāyē.\x - \xo 3:15 \xt 2Kōōr. 5:10\x*\x - \xo 3:15 \xt Yuuta 23\x* \p \v 16 ‑Mōōnkētē ꞉akweek kule akweek ku Kōōtaab Yēyiin wōlēē minyē ꞉Tāmirmiryēēnyii?\x - \xo 3:16 \xt 1Kōōr. 6:19; 2Kōōr. 6:16; 1Bēt. 2:5\x* \v 17 Yoo kābut ꞉chii kōyoo, makwaaraanta ꞉Yēyiin chiichooto, kuuyu tiliil ꞉kōyoo ānku akweek ꞉kōōnyii. \p \v 18 ‑Mooberbeer keey! Yoo isōōtē ꞉chii kule boonto kiirnān ām kōōrooni, kumāchāktōōs kusatee keey kiirnātoonoo sukunyōōr kiirnātēētaab Yēyiin.\x - \xo 3:18 \xt 1Kōōr. 4:10\x* \v 19 Buch ꞉kiirnātēētaab kōōrooni ām wōlēē miitē ꞉Yēyiin. Kuu yoo mwooyē ꞉siruutēkaab Yēyiin kule, “Tēchēē ꞉Yēyiin ng'oomng'ookik mastiinekwaa.”\x † \xo 3:19 \xt Āyub 5:13\x*\x - \xo 3:19 \xt 1Kōōr. 1:20\x* \v 20 /Kikeesir mbo subak kule, “Inkētē ꞉Yēyiin kule buch ꞉kāāsōōtēywēēkaab choo yibē keey kule ng'oomēch.”\x † \xo 3:20 \xt Tyēēn. 94:11\x* \v 21 Kunyoo, mang'asee keey ꞉chii chii, kuuyu kiikuyēētyēēchook ꞉ake tukul, \v 22 yēē kā Bāwulō nto ku Ābōōlō nto ku Bētērō. Ōnkētē kurubta keey wōlēē wuu ꞉kōōrēēt, soboonto, meet, bēsyōōsyēchu āk choo kwoonii.\x - \xo 3:22 \xt Room. 8:38\x* \v 23 Ōbooyē ꞉akweek *Kāārārookiintēēt ānkubo ꞉nkinee Kāārārookiintēēt Yēyiin.\x - \xo 3:23 \xt Room. 14:7-9; 1Kōōr. 15:28\x* \c 4 \s1 Yēyiin nkit ꞉nyēē inkētē soboontaab chii \p \v 1 Kunyoo, māchāktōōs ꞉biiko kuyibēēch kule kēēyēchinē Kāārārookiintēēt yiisyēēt /ānkiikiitōōrwēēch ng'aleekaab Yēyiin choo kiiyēēlootiin.\x - \xo 4:1 \xt 1Kōōr. 2:7\x* \v 2 Māchāktōōs ꞉biiko choo /kōōkiitōōrchi ng'aleek, ku biich chēē /kiikoosēē keey.\x - \xo 4:2 \xt Luuka 12:42\x* \v 3 ‑Māāsōōtē ꞉anii kule kiy nyēē wōō yoo akweek nto biiko chēē kāmwooy wōlēē kookaste yiisyēēnyuu nto mbo kule, amwaay ꞉anii ng'ālyoo. \v 4 Ānkoo ‑māānkētē kule kaaleel kiy, mēēbērē ibooru ꞉yooto kule ‑maaleelaat, nteenee Mokoryoontēēt nkityōōniin ꞉nyēē inkētē yoo aleelaat nto ‑maaleelaat.\x - \xo 4:4 \xt Yēyuut. 24:16\x* \v 5 Kunyi, ‑mēētiilchi ꞉chii chiito ake ng'al ākoy ꞉bēsyēēt nyoo iyēēwunēē ꞉Mokoryoontēēt. Inee ꞉nyēē +māchokung'oong' kiyēē kikiker ꞉mēēnānēēt ānkusyoor wōlēē wuu ꞉kāāsōōtēywēēkaab biiko. Yooto, mākusilto ꞉Yēyiin chii kurubta keey āk yēyuutēkyii.\x - \xo 4:5 \xt Room. 2:16; 1Kōōr. 3:8\x* \s1 Wōōyēch ꞉kāāmuukēywēēkaab Yēyiin kusiir ng'aseetaab keey \p \v 6 Kwaarub ꞉anii āk Ābōōlō ng'aleechu kātāāmwoowook sukung'eet okaseeneech acheek kule yoo /kēērubē siruutēk ku kiy nee. Kunyi, ōnkēt kule mēērook kōōtōrōōr ꞉chii chiito ake kusiir ake. \v 7 Ng'oo ꞉nyēē mwooyē kule karaam ꞉chiito ake kusiir ake? Mēēbērē kikōōniing' ꞉Yēyiin rōōbēywoontooni iboontē? Nto yoo ākoo /kikēēkōōniing' ii, kwaaming' ꞉nee siing'as keey wuu nyēē ki nyeeng'uung'?\x - \xo 4:7 \xt Kala. 6:3\x* \p \v 8 Ōbērē tōōs kyōōnyōōru kiyēē kyōōmāchē. Nto, ōbērē kyōōmokornoon ānkōōbērē kyōōyēku bāytooyik kumāmii ꞉toorētēēt ake tukul. Nto kikyōōyēku man bāytooyik, nto kēēbāytooyiisyē ꞉tukul.\x - \xo 4:8 \xt Room. 5:17\x* \v 9 Ākāsē kule wuu nyēē kookoochuchuukweech ꞉Yēyiin acheek lēbkēēyik keekerkeyiitu kibratiis chēē /kiikiitiilchi meet. /Kikiibarbaartaateeneech taayeetaab malayikaanik āk biiko.\x - \xo 4:9 \xt Room. 8:36; Ibu. 10:33\x* \v 10 Kēēbērbērēch ꞉acheek kubo *Kāārārookiintēēt nto akweek ōng'oomēch. Kēēkuskusēch sinee ꞉acheek nto akweek ōtinyē nkuruuk. /Kēēkoonyitook akweek nteenee ‑/mākēēkoonyitēēch acheek.\x - \xo 4:10 \xt 1Kōōr. 3:18\x* \v 11 Kookeebeetee kuut ankwaamaateech ꞉melel āmākēētinyē sirooy chēē yēmēēch. /Kēēmii /kiinyāliilēēch ām kēēlto nyēē miyaat āmēēkēētinyē kēēstoon. \v 12 Kyoomē booryēēt miisin kēēyēyiisyēē āwunnyēkyoo, nto yoo /kākēēchubēēch, kēēsooyē Yēyiin kōōbēruur nyoo kāchubēēch, nto yoo /kākēēwusēēch, kēēmuytoochinē.\x - \xo 4:12 \xt Luuka 6:28; Yēyuut. 18:3; Room. 12:14\x* \v 13 Nto yoo kēēnchuruurēēch ꞉chii, kēēng'āloolchinē nyēē karaam. Kōōkēēyēku ꞉acheek kāābsikoonwēētaab biikaab kōōrooni.\x - \xo 4:13 \xt 2Kōōr. 11:23-29\x* \p \v 14 ‑Māāmiitē āsirwook ng'aleechu āntosuurēēnook, nteenee āmiitē āsōōwook kuu lōkōkyuu choo āchāmē. \v 15 Ōmuuchē sinee ōnyōōru kāānēētik chēē chaang' miisin chēē inēētook kurubta keey āk *Kāārārookiintēēt, nteenee ‑mēēmuuchē ꞉tukul kuriibook kuu kōōn. Kyāā-āmwook lōkōōywēk chēē kāroomēch kurubta keey āk Kāārārookiintēēt Yēēsu, yooto akerkeyiitu kōōn. \v 16 Kunyi, ākiimook kule oyey kuu wōlēē āyēytooy ꞉anii.\x - \xo 4:16 \xt 1Kōōr. 11:1; Filib. 3:17; 4:9; 1Tēēs. 1:6; 2Tēēs. 3:7, 9; 2Tēm. 3:10; Tiitō 2:7; 1Bēt. 5:3\x* \v 17 Kayeya ꞉ng'ālyoontooni āyooku Tēmētēēwō kuchō wōloo ōmiitē. Kiikuyēk ꞉inee lakwanyuu nyēē āchāmē ānkuyēchinē ꞉inee Mokoryoontēēt yiisyēēt ām mooyēēt akeenke. Māchokōōsōōtwook wōlēē wuu ꞉soboonnyuu ām Kāārārookiintēēt Yēēsu nyēē rubē keey āk kiyēē ānēētē kanisoosyek tukul ām wōlto ake tukul.\x - \xo 4:17 \xt Yēyuut. 16:1; Room. 16:21; 1Kōōr. 16:10; 2Kōōr. 1:1, 19; Filib. 2:19; 1Tēēs. 3:2, 6; Ibu. 13:23\x* \p \v 18 Kookung'as keey ꞉alake ām akweek nyēē wuu nyēē kyōōbērē tōōs kimāāmuuchē ꞉anii āchōō wōloo ōmiitē. \v 19 Nteenee, yoo kacham ꞉Mokoryoontēēt āmiitē wāāchōōnii wōlooto ām lēēkitō, si nto yityo, mēēbērē +māābēēru baateey wōlēē mii ꞉icheek kung'āstooy keey, nteenee, +maakas wōlēē tēē ꞉kāāmuukēywēēkwaa.\x - \xo 4:19 \xt Yāāk. 4:15\x* \v 20 Mēēbērē bo ꞉Bāytooyiisyēētaab Yēyiin ng'al baateey, nteenee bo kāāmuukēy. \v 21 Kunyoo ii, ōchāmē nkōnō, āyibwook ng'wooninto, nto āchōōntē chamateet āk tāmirmiryēēt nyēē intusoot?\x - \xo 4:21 \xt 2Kōōr. 13:2\x* \c 5 \s1 Okwet ng'eetaabiya nyoo machurtaat \p \v 1 Ākāsē kule wōō ꞉martaayeet ām wōlēē ōmiitē ānku miyaat ꞉martaayaanaa miisin kusiir mbo nyoo yēyē ꞉choo ‑mēēnkētē Yēyiin. Ākāsē mbo kule miitē ꞉chiito nyēē kiikoomut koorkēētaab kwaan.\x - \xo 5:1 \xt Laawi. 18:8\x* \v 2 Ōkwēēstooy ng'ālyoo nyēē wuu nyoo yēē kātāng'woonchook ankookwet chiichoo kiyēyē ng'ālyoontoonoo?\x - \xo 5:2 \xt 1Kōōr. 6:12; 10:23\x* \v 3 Ānkoo sinee ‑mākēēboontē keey ām yēēt akeenke, nteenee, kēēboontē keey ām Tāmirmiryēēt. Kaamwaay kēny kule leelaat ꞉chiichoo ānkoo ‑mākēēboontē keey.\x - \xo 5:3 \xt Kolos. 2:5\x* \v 4 Ōruruukyi keey yēēt akeenke ām kāāmuukēywēēkaab Mokoryoontēēnyoo Yēēsu ānku +māātinyē keey āk akweek ām Tāmirmiryēēt. \v 5 Māchāktōōs yooto nanyuun, ōtēērchi chiichoo Kibrōkōsyoontēēt /sikiing'woonchi bōōrnyii /ankiiraraach tāmirmiryēēnyii bēsyēēt nyoo itiilē ꞉Mokoryoontēēt ng'aleek.\x - \xo 5:5 \xt 1Kōōr. 3:15; 1Tēm. 1:20\x* \p \v 6 Ōng'āsyinē keey nee ām ng'ālyoo nyēē tēē nyi? ‑Mōōnkētē ꞉akweek kule tistooy mbo ꞉miyootyo nyēē mining' kut koolaambuuch biiko tukul?\x - \xo 5:6 \xt Kala. 5:9\x* \v 7 Otayee keey ātēbuutēchookwook bo kēny, sōōminy ām soboonto nyēē lēēl nyoo kyōōnyōōru kuuyu kime *Kāārārookiintēēt kubo acheek. Inee ku mēēnkitaab kōrōsēēk nyēbo *Saakweetaab Keeytaayeet.\x - \xo 5:7 \xt Chuy. 12:15; 13:7; Mat. 16:6-12; Kala. 5:9; Yoowa. 1:29\x* \v 8 Kunyoo, okany kyaam saakwaani ām kēēlto nyēē tiliil āk manta kusiir yoo /kātākēēburuchē āk kēēlwookichoo bo kēny choo bo miyootyo āk rōkōs. \p \v 9 Ām barweenyuu nyoo kisimasirwaak, kyāāmwoowook kule osatee keey bichoo kicham martaayeet. \v 10 Kimāāmiitē āng'āloolēē biiko choo mānēēnkēt Yēyiin choo mārtootē, chēēmooyēētiis, chōōriik nto choo kutunkyinē āynātōōs. Nto kyāāmwoowook kuu nyooto nto kimākwook kule ong'eetee kōōrēēt kutukul. \v 11 Nteenee kiyēē āmiitē āmwooyē ku kule, osatee keey wōlēē mii ꞉alake choo kuurē keey kule icheek ku mbo ng'eetaabiya, nteenee mārtooy nto ku chēēmooyēētiis nto kukutunkyinē āynātōōs nto choo chubiisyootē nto ku kibōōkitiis nto ku chōōr. ‑Mōō-āmchiinē mbo āmit āk biich chēē wuu choo.\x - \xo 5:11 \xt 1Kōōr. 6:9-10; 2Tēēs. 3:6; Tiitō 3:10; 2Yoowa. 10\x* \v 12-13 Mābootoo āburyoong'tē biiko choo mēēbērē kookunam ng'ālyoontēētaab Yēyiin. Yēyiin nkit ꞉nyēē itiilchinē choo ng'al. Nteenee māchāktōōs akweek ōburyoong'tē biiko choo mwooyē kule bo kanisa, kuu yoo mwooyē ꞉siruutēk kule, “Ōnēmtē chiito nyoo tinyē rōkōsto.”\x † \xo 5:12-13 \xt Kiruutēk 17:7; 19:19; 21:21; 22:21, 24; 24:7\x*\x - \xo 5:12-13 \xt Kiruu. 13:5\x* \c 6 \s1 ‑Mōōyyoong'tēē keey kōōk \p \v 1 Yoo kāchuunchuun ꞉chii āk ake ām akweek, kumāmāchāktōōs kuyibchi ng'aleechaa biiko choo ‑mēēnkētē Yēyiin kōōwōōyo. Nteenee, māchāktōōs kuyibchinē kāāntōōyikaab biikaab Kiriistō kuchuul ng'aleechaa. \v 2 ‑Mōōnkēt kule biikaab Kiriistō ꞉chēē mākōōtiilchi bēsyēēt ake biikaab kōōrooni ng'aleek? Yoo akweek ꞉chēē +mōōtiilchi biikaab kōōrooni ng'aleek ii, kubiirook osat ng'al chēē mābo laat?\x - \xo 6:2 \xt Room. 5:17\x* \v 3 ‑Mōōnkētē kule +mākiitiilchi ꞉acheek malayikaanik ng'aleek? Kubooyiit man kiimuuchē keechuul ng'al choo mābo laat yoo kāchuunchuun ꞉biich.\x - \xo 6:3 \xt Yuuta 6\x* \v 4 Kunyoo, yoo kātook ꞉ng'ala chēē wuu chooto ii, ara ōyibchinē biiko choo kāsē ꞉biikaab Kiriistō kule māchuulootiin sukusātwook ng'aleechaa? \v 5 Āmiitē āchuurook. Ōmāchē ōmwoowu kule māmii ꞉chii mbo akeenke ām akweek nyēē boonto kiirnātēēt kōōwōōyo biikaab Kiriistō chēē kāmākāsyiin? \v 6 Ām nee suwokōōyyoong'tēē ꞉ng'eetaabiya ake nyiin kōōk, kōōkoochi biiko choo mābo Kiriistō kōōwōōyo? \v 7 Yoo kākwēryoot ꞉chii ām akweek choo ōbooyē Kiriistō ake kuwo kōōk, kukāākōōboor keey kēny kule ‑mōōmuuchē kiy. Kaykay ōmuytoochinē keey ku akweek keey kusiir bōōyyoong'tēē keey kōōk.\x - \xo 6:7 \xt Mat. 5:39-40; Room. 12:17\x* \v 8 Nteenee, māmāchāktōōs ꞉chii ām akweek kuyēyē kiy nyēē miyaat nto miisin ‑'mēēkustoochi ng'eetaabkoomēt. \s1 ‑Mēēwutē ꞉kibrōkōsiis Kaab Yēyiin \p \v 9 Ōnkētē oob kule ‑mēēwutē ꞉kibrōkōsiis Kaab Yēyiin? ‑Mookany /kiiberbeeraak. ‑Mēēwutē Kaab Yēyiin ꞉murēn āk koor choo kicham kurwootootē keey, biiko choo kutunkyinē āynātōōs, choo mārtooy nto choo sikōrē murēnik chuut, \v 10 choo sāsunootēē alak tukuukwaa, chēēmooyēētiisyēk, kibōōkitiisyēk, choo chubiisyootē nto chōōriik.\x - \xo 6:10 \xt Mat. 25:31-46; Kala. 5:19-21\x* \v 11 Kyōōwuuyē ꞉nkakweek chooto. Nteenee /kiikiiwuunook ōtililiitu /ankeechamta kule ōchurtootiin ām kaayneetaab Mokoryoontēēt Yēēsu Kiriistō āk Tāmirmiryēētaab Yēyiintēēnyoo.\x - \xo 6:11 \xt Ēfēēs. 5:26; Tiitō 3:3-7; Ibu. 9:14; 1Yoowa. 1:7\x* \s1 Ōkoonyitē Yēyiin ām bōōrwoonikwook \p \v 12 Mwooyē ꞉alake ām akweek kule, “/Kēēchāmwoo kiy ake tukul.” Nteenee āmwoowook kule mā karaam ꞉kiy ake tukul. Ānkoo /kēēchāmwoo ayey kiy ake tukul, mēērook ā-āsyi keey kubaytaa ꞉tukuuchoo.\x - \xo 6:12 \xt 1Kōōr. 10:23; 8:9; Kala. 5:13\x* \v 13 Nto imuuchē ꞉chii kumwooy kule, “Bo ꞉āmiik mooyēēt ānku bo ꞉mooyēēt āmiik.” Ānkoo ōmwooyē kuu nyooto, miitē ꞉soboontaab āriit nyēē siirē muchastaab bōōrto. Kāāmwoowook, mēēbērē /kikeeyey bōōrtaab chii kubooyiit ng'ōōkistaab martaayeet. Nteenee, /kikeeyey bōōrto kubo Mokoryoontēēt ānkubāwu ꞉Mokoryoontēēt bōōrto.\x - \xo 6:13 \xt 1Tēēs. 4:3\x* \v 14 Kiing'eetee ꞉Yēyiin bōōrtaab Mokoryoontēēt meet, ankumakoong'eetee bōōrwoonikyoo nkacheek meet ām kāāmuukēywēēkyii.\x - \xo 6:14 \xt Room. 8:11; 6:4; 1Kōōr. 15:15, 20; 2Kōōr. 4:14; Kolos. 1:18\x* \v 15 ‑Mōōnkētē kule bo ꞉bōōrwoonikwook Kiriistō? Kōōmuuchē kule nee /kiinoomnyo ꞉kiyēē bo Kiriistō āk chēēmurēniis?\x - \xo 6:15 \xt 1Kōōr. 12:27\x* \v 16 ‑Mōōnkētē kule chiito nyoo kātuuyo āk chēēmurēnnyoo, kukāākuyēk kiito akeenke āk koorkoonoo? Mwooyē ꞉siruutēkaab Yēyiin kule, “Mākuyēk ꞉bichoo tukwaay kiy akeenke.”\x † \xo 6:16 \xt Toowu. 2:24\x* \v 17 Nteenee chiito nyoo kānoomnyo āk Mokoryoontēēt mākuyēk ꞉tukwaay kiito akeenke ām Tāmirmiryēēt.\x - \xo 6:17 \xt Room. 8:9-11\x* \p \v 18 Lēyyē, osatee keey ng'aleekaab martaayeet. Ōmwooyē kule kiy ake tukul nyoo yēyē ꞉chiito ām bōōrnyii mā ng'ōōki, nteenee āmwooyē ꞉anii kule chiito nyoo kamarta ku ng'ōōki ankaakunyeernyeeree bōōrnyii. \v 19 Nto ‑mōōnkētē kule bōōrtaab chiitaab Kiriistō ku kōōtaab Tāmirmiryēētaab Yēyiin? Yēyiin nyēē kikōōnook Tāmirmiryoonoo miitē bōōrwoonikwook kunyoo ‑mēēbāwu keey.\x - \xo 6:19 \xt 1Kōōr. 3:16\x* \v 20 /Kikēēwālāng'unēēnook kiy nyēbo koomānuut kunyoo, ōkoonyitē Yēyiin ām bōōrwoonikwook.\x - \xo 6:20 \xt Room. 13:14; 1Kōōr. 7:23; 1Bēt. 1:18-19\x* \c 7 \s1 Ng'ālyoo kurubta keey āk kāāmutiisyēēt \p \v 1 Nto kurubta keey āk ng'aleek choo kyōōsirwoo, kaykay nto ‑mēēmutiis ꞉chii. \v 2 Nteenee kuuyu wōō ꞉martaayeet kōōrēēt, kumāchāktōōs kuboonto ꞉murēno koorkēēnyii ānkuboonto ꞉koorko saanteenyii.\x - \xo 7:2 \xt 1Tēēs. 4:3-4\x* \v 3 Māchāktōōs ꞉saanteet kuchāmchiintōōs āk wōlēē māktooy ꞉koorkēēnyii ānkumāchāktōōs kuchāmchiin ꞉nkinee koorkēēt āk wōlēē māktooy ꞉saanteenyii.\x - \xo 7:3 \xt Ēfēēs. 5:21-29\x* \v 4 Mābāwu ꞉koorkēēt bōōrnyii nteenee saanteet ꞉nyēē bāwu, āmābāwu ꞉nkinee ꞉saanteet bōōrnyii nteenee koorkēēt ꞉nyēē bāwu. \v 5 Kunyoo, māsooynēn ꞉chii ām wōlēē mii ꞉ake tōōs baateey yoo kōōkāsyiinē ꞉tukwaay ām bārooyinto nyēē māchē osaay. Nto mii yoo, otas taay ōbuur kuu wōlēē wuu ꞉biich chēē kiikoomut keey sukung'eet ‑mōō-āsyi keey kukentaak ꞉Kibrōkōsyoontēēt, yoo ‑mōōmuuchē ōriib keey. \v 6 ‑Māāmiitē āmwooyē kule mēēmutiis ꞉chii, nteenee kāāsōōtēywoo ꞉nyoo nyēē kāākōōnook. \v 7 Ābērē nto kiwuu ꞉biiko tukul anii. Nteenee, tinyē ꞉chii ake tukul rōōbēywoontēēnyii kuchōōnēē wōlēē miitē ꞉Yēyiin nyēē teer ām wōlēē mii nyēbo ake.\x - \xo 7:7 \xt Mat. 19:11-12; 1Kōōr. 12:11\x* \p \v 8 Nto kurubta keey āk murēnik choo kiikubēkunēē ꞉kooruuk nto koor choo musuuk, āmwooyē kule kaykay kōōbuur ꞉chii kuu anii, kumacheeng' koorko nto saannyaa. \v 9 Nteenee yoo ‑mēēmuuchē ꞉chii kuriib keey, kukaykay kōōmutiis nto /kiimut kusiir yoo kātēēyiimē ꞉bōōrto.\x - \xo 7:9 \xt 1Tēm. 5:14\x* \p \v 10-11 Nto kurubta keey āk biikaab Kiriistō choo kēēsyootiin, āmwoowook (āmēēbērē sōō, kule anii ꞉nyēē āmwooyē, nteenee Mokoryoontēēt) kule māmāchāktōōs ꞉koorko kubakaakta keey āk saanteenyii nto kukwet ꞉saanteet koorkēēnyii. Nto yoo kabakaakta keey, kumāmākyiintōōs /bokiimut koorkoonoo subak. Nto yoo māwuu nyoo, /kiichoomnyo āk saanteenyii kōōyēēchiin kuu kēny.\x - \xo 7:10-11 \xt Mat. 5:32\x* \p \v 12 Nto ām kēēlto ake, āmwooyē (anii nyooto āmwooyē, mēēbērē Mokoryoontēēt) kule yoo boonto ꞉chiitaab Kiriistō koorkēēnyii nyēē mānēēyēnchi Kiriistō, ānkuchāmē ꞉koorkoonoo kuming'to keey saanteenyii, kumāmāchāktōōs kukwet. \v 13 Nto yoo boonto ꞉cheebiya ake tukul saanteet nyēē mānēēyēnchi Kiriistō ānkuchāmē ꞉saanteenyii, kumāmāchāktōōs kubakaakta saantaanaa. \v 14 /Kiikiitiliil saantaanaa kubununēē soboontaab koorkēēnyii nyoo kiikōōyēnchi Kiriistō /ānkiikiitiliil nkinee koorkēēt kubununēē soboontaab saanteenyii nyoo kiikōōyēnchi Kiriistō. Nto kimāwuu nyooto, nto kimātiliilēch ꞉lōkōkwook, nteenee tiliilēch. \v 15 Nteenee yoo māchē ꞉chii nyoo mānēēyēnchi Kiriistō kukwet koorkēēnyii, kootyaakaat ꞉koorkoonoo kuwēēchi keey. Nto yoo māchē ꞉koorko nyoo mānēēyēnchi Kiriistō kule kubakaakta saanteenyii, kuchāmchi ꞉saanteet kuwēēchi keey. Mārātē koorko nto murēn nyoo kiikōōyēnchi Kiriistō ꞉ng'ala chēē wuu chooto, kuuyu kiikukuurēēch ꞉Yēyiin kēēminy ām kaalyeet.\x - \xo 7:15 \xt Yoowa. 14:27; Room. 12:18; 14:19; 1Kōōr. 14:33; 2Kōōr. 13:11; Kolos. 1:20; 3:15; Ibu. 12:14\x* \v 16 Inkētēē nee ꞉inyiing' koorko nyoo 'kiiyēnchi Kiriistō yoo 'imuuchē iyey saanteeng'uung' /kiiraraach, nto acha? Nto, inkētēē nee ꞉inyiing' saannyaa nyoo 'kiiyēnchi Kiriistō yoo 'imuuchē iyey /kiiraraach koorkēēng'uung', nto acha?\x - \xo 7:16 \xt 1Bēt. 3:1\x* \p \v 17 Māchāktōōs kurubē ꞉chii kāāburnyii kuu wōloo kikiikuchōbtoochi ꞉Mokoryoontēēt yoo kikuurē ꞉Yēyiin. Mākuutyēēt ꞉nyiitēnyi nyēē ātōōrchinē kanisoosyek tukul. \v 18 Yoo kikuurē ꞉Yēyiin chii koomuraatanaat, ku Yuutāyiin, kumāmāchāktōōs kusyeem kuyēk chii nyēē /manaakiimuraatan. Nto yoo kimeemuraatanaat ꞉chii yu kikuurē ꞉Yēyiin, kuuyu kimā Yuutāyiin, kumāmākyinē /kiimuraatan.\x - \xo 7:18 \xt Kala. 5:1\x* \v 19 Yoo imuraatanaat ꞉chii nto kumeemuraatanaat, kumāmii yēēt ꞉kiy. Nteenee ng'ālyoo nyēbo koomānuut, ku kule /kēēriib mākuutēkaab Yēyiin.\x - \xo 7:19 \xt Room. 2:25-29; Kala. 5:6\x* \v 20 Māchāktōōs ꞉chii kōōbuur kuu wōloo kiwuunto kukuurē ꞉Yēyiin. \v 21 Yoo kiiyēku motwooriin, ‑meekany kooyiimiing' mēt, nteenee yoo 'kēēnyōōru bārooyinto /kiityaaktiing', icham. \v 22 Yoo /kikēēkuuriing' iyēku motwooriintēēt ing'erech kule ‑mēēmiitē motwoornātēētaab ng'ōōki, nteenee kwēēbooyiitu Mokoryoontēēt. Nto yoo kiibāwu keey kukuuriing' ꞉Yēyiin, inkēt kule iyēku motwooriintēētaab Kiriistō.\x - \xo 7:22 \xt Ēfēēs. 6:6; Filēm. 16\x* \v 23 /Kikyaaleenaak kiy nyēbo koomānuut kunyoo, ‑mookany kubāwook ꞉kōōrēēt.\x - \xo 7:23 \xt 1Kōōr. 6:20\x* \v 24 Mbo ng'eetaabiya, ōyēyē yiisyēētaab Yēyiin nyēē mātiny kule iyēku ng'oo. \p \v 25 Nto kurubta keey āk choo mākēēsyootiin, ‑māātinyē mākuutyēētaab Mokoryoontēēt nyēē nāmē keey āk icheek. Nteenee ārwookwook kuu chii nyēē /kiikoosēē keey kubo kiyēē kiikōōbēruurēēnoo ꞉Mokoryoontēēt. \v 26 Kubo wuuyinto nyēē miitē kuu nyiitēnyi, āsōōtē kule kaykay ‑/mākiimutiis.\x - \xo 7:26 \xt Cherem. 16:1-4; Yēyuut. 14:22; 1Tēēs. 3:3-4\x* \v 27 Yoo boonto ꞉chii koorkēēt, kōōbuurto, nto yoo māboonto, macheeng'. \v 28 Yoo kēēmutiis ꞉chii, mēēbērē kāchoolwookēn, āmēēbērē kāchoolwookēn ꞉nkinee nyoo /kakiimut. Nteenee, mākunyōōr ꞉nyoo kēēmutiis nyāliluutēk chēē chaang' ām ming'ātēēnyii, ‑āmāāmākyook ꞉anii nyāliluutēchooto.\x - \xo 7:28 \xt Luuka 21:23\x* \v 29 Mbo ng'eetaabiya, kiyēē āmiitē ābooru ām yuutēyu ku nyi: lēēkit ꞉mēēyintaab kōōrēēt. Kunyi, māchāktōōs ꞉murēnik choo kiikōōmutiis kumāswēē ng'aleekaab kēēstoonikwaa. \v 30 Nto choo mii kuriirtōōs kumāchāktōōs kōōbuurē wuu nyēē mātinyē ng'woonin. Nto choo mii kung'ērēchē kumāchāktōōs kōōbuurē wuu nyēē māng'ērēkootiin. Nto choo āliisyē, kōōbuur wuu nyēē mā cheekwaa ꞉tukuuchoo koolē. \v 31 Nto choo yēyiisyēē tukuukaab kōōrooni kumāchāktōōs kōōbuur wuu nyēē māng'ērēkyinē tukuuchoo. Mii wokubotē ꞉kōōrooni ām lēēkitō.\x - \xo 7:31 \xt Ēsēk. 7:12-13; Room. 13:11-13; Filib. 4:5; 1Bēt. 4:7\x* \p \v 32 Āmāchē ōbuur nyēē māmii ꞉kiyēē iyiimook mētēwoy. Āmē mēt chiito nyoo mānēēmutiis ꞉wōlēē makoong'ereekta Mokoryoontēēt. \v 33 Nto chiito nyoo kiikōōmutiis, kōōsōōtē ꞉nyoo wōlēē makoong'ereekta koorkēēnyii.\x - \xo 7:33 \xt Luuka 14:20\x* \v 34 Yooto mākusāch ꞉kāāsōōtēywēēkyii. Isōōtē *꞉ārung'oonyoontēēt nto ku koorko nyēē musuk ng'aleekaab Mokoryoontēēt ānkōōnēmchinē keey kutukul. Nteenee isōōtē ꞉koorko nyoo imutaat wōlēē makoong'ereekta saanteenyii. \v 35 Āmwooyē ng'ālyoontooni sukuyēētyēēchook āmēēbērē kule kaakiichaak. Āmāchē ōbuur ām kēēlto nyēē rootaat nyēē kyōōnēmchi keey Yēyiin kutukul. \p \v 36 Yoo isōōtē ꞉booyoo kule keekaay chēēbnyii nyēē kōōkōōnnyoo kut kumii wokukēēytēē ꞉bēsyōōsyēk chēē yēmē /kiimut ānkōōsōōtē ꞉chiichoo kule nyoolchinē kuwo kōōto, kōōrook kooyiilta kuu wōloo māktooy. Māmii ꞉kiy nyēē miyaat yoo kamakta chēēbnyii /kiimut. \v 37 Nteenee yoo keesootee mooyēēnyii ankootiil kule kōōbuur ꞉kōōkoonoo nyēē mēēbērē /kiimutē, kumii ꞉boontoonoo kuyēyē nyēē karaam. \v 38 Kunyoo, boontēēt nyoo kamakta chēēbnyii /kiimut, kukayey nyēē karaam, nto nyoo kamamakta chēēbnyii /kiimut, kukayey ꞉nyoo nyēē karaam miisin. \p \v 39 Māchāktōōs ꞉koorko kutāsē taay kōōbuurtooy keey saanteenyii yoo tākusoboot ꞉saanteet. Nteenee yoo kame ꞉saanteet, /kēēchāmchinē koomut keey āk chiito ake tukul nyoo kacham ꞉inee, kātikoo kiikōōyēnchi ꞉chiichooto Mokoryoontēēt.\x - \xo 7:39 \xt Room. 7:2-3\x* \v 40 Nteenee ām wōlēē ākāstooy ꞉anii, ibēruuroot ꞉koorkoonoo yoo /kamakiimut subak. Āsōōtē kule mii kōōntōōwoo ꞉Tāmirmiryēētaab Yēyiin yoo āmwooyē ng'aleechu. \c 8 \s1 Kurubta keey āk bany choo /kakeesaayta \p \v 1 Kany, baa, āmwoowook ng'ālyoo kurubta keey banyeechaa /kēēsooytoochinē āynātōōs. Kubooyiit man, kiinkētē sinee kule kēētinyē ꞉tukul kiirnān. Ng'āsēē keey ꞉ake kiirnān, kuchāmē ꞉ake biiko alak ānkōōtitiirē.\x - \xo 8:1 \xt Room. 15:1-2; 1Kōōr. 13:1-7; 16:14\x* \v 2 Nto chiito nyoo yibē keey kule inkētē kiito ake, kumēēnkētē kiyoo kuu wōloo kātāmāchāktōōs kōōnkētito. \v 3 Nteenee, chiito nyoo chāmē Yēyiin, kuchāmtooy ꞉Yēyiin kule nyeenyii.\x - \xo 8:3 \xt 1Kōōr. 12:13; Kala. 4:9\x* \p \v 4 Kunyi, kurubta keey āk banyeechaa /kēēsooytoochinē āynātōōs, āmwooyē kule buch ꞉āynātōōsyēchoo. Māmii ꞉Yēyiin ake, nteenee akeenke ꞉Yēyiin nkit!\x - \xo 8:4 \xt Kiruu. 6:4\x* \v 5 Ānkoo ku chaang' ꞉tukuuk barak nto wōlēēb ng'wēny chēē kutunkyinē ꞉biiko alake kuu āynātōōsyēkwaa nto mokorēēnikwaa,\x - \xo 8:5 \xt 1Kōōr. 10:19-20\x* \v 6 kiinkētē ꞉acheek kule akeenke ꞉Nyēē /kēēkutunkyinē. Nyooto ku Yēyiin nyoo Baaba ānkitoowu kiy ake tukul ānkēēminyē kēēkoonyitē inee. Akeenke ꞉Mokoryoontēēt. Nyooto ku Yēēsu Kiriistō nyoo yēchiintōōs kiy ake tukul āk Yēyiin ānkukōōnēēch soboonto.\x - \xo 8:6 \xt Yoowa. 1:3; 1Kōōr. 12:5-6; Ēfēēs. 4:5-6; Kolos. 1:16\x* \p \v 7 Mēēbērē inkētē ꞉biiko tukul ng'aleechēēb manta. Tākōōyiimē biikaab Kiriistō alak yoo kaam bany chēē /kākēēsooytoochi āynātōōs. Nto kuuyu tākukuskusēch ꞉bichooto, kōōsōōtē kule tōōs ng'ōōki yoo kaam banyeechaata. \v 8 Yoo kakyaam āmit, nto kamakyaam, mēēbērē yēyēēch kēēlēēkityi Yēyiin. \p \v 9 Ōriib keey! Ānkoo ōtyookootiin o-am banyeechaa, ‑mookany kōōsākyi biiko choo mānāākich ꞉kaakaaseeng'waa kunyōōr kāānākuut /ānkiiboot.\x - \xo 8:9 \xt Kala. 5:13\x* \v 10 Yoo kāsook akweek choo ōng'oomēch ꞉chiito nyoo kuskus ꞉kaakaaseenyii ō-āmē banyeechaa /kākēēsooytooy ii, ōmiitē oob ō-āsānchinē nkinee kwaam banyeechaata? \v 11 Kunyoo, mākōōsākyi ꞉kiirnātēēng'woong' kubot ꞉ng'eetaabiya nyiitēnyi kimēēchinē *Kāārārookiintēēt. \v 12 Yoo kōōchoolwookēnchi mbo ng'eetaabkoomēt ām kēēli ōsuusyoonē kāāyēnchinooyēēng'waa nyoo kuskus, kōōchoolwookēnchi Kiriistō.\x - \xo 8:12 \xt 1Kōōr. 10:23-33\x* \v 13 Kunyi, yoo ākoo yēyē ꞉kiyoo ā-āmē mbo ng'eetaabiya kubootyo, kāmēētāwāā-āmē banyeechaa subak. \c 9 \s1 Mānāātēēbchi keey ꞉Bāwulō kiyēē kimisyinē kunyōōr \p \v 1 Maatyaaktaat ꞉anii? Mā anii *lēbkēēyiin? Kyaakas Yēēsu Mokoryoontēēnyoo ānkyōōtooku ꞉akweek kubo yiisyēēt nyēē āyēchinē Mokoryoontēēt. \v 2 Mānāākoochi biiko tukul lēbkēēyyēēt, nteenee, kubooyiit man, kyāākōōnook akweek. Wōlēē ōrubtooy ꞉akweek Mokoryoontēēt, kōōbooru man kule anii ꞉lēbkēēyiintēēng'woong'.\x - \xo 9:2 \xt 1Kōōr. 15:8; 2Kōōr. 10:7-8; 11:5; Kala. 1:1\x*\x - \xo 9:2 \xt 1Kōōr. 4:15; 2Kōōr. 3:1-3; 10:13\x* \p \v 3 +Māāyēētēē keey ng'aleechu āmwoowook yoo kakwiilaataa ꞉biiko alake. \v 4 Kēētinyē man /kēēkōōnēēch āmiik nto kiyēē kēēyyēē kubo yiisyēēt nyēē kēēyēyē\x - \xo 9:4 \xt Mat. 10:10; 2Tēēs. 3:9\x* \v 5 ānkāātinyē man amut koorko nyēē kiikōōyēnchi Yēyiin sikēēbēētooy keey tukwaay kuu wōlēē yēytooy *꞉lēbkēēyik alake, mbo ꞉ng'eetaabkaametiitaab Mokoryoontēēt āk Bētērō. \v 6 Ara anii āk Barnaaba baateey chēē kēēyēmāktōōsii kēēyēyiisyē sikēēnyōōru kiyēē kyoomē?\x - \xo 9:6 \xt Yēyuut. 9:27; 18:3; Kala. 2:1, 9\x* \v 7 Mii ꞉chii nyēbo lukēēt nyēē imuuchē kukwēchi keey nkit beesaanikaab yiisyēēt? Nto mii mbo ꞉chii nyēē choonē āmit, amaam āmiichoo? Nto mii ꞉chii nyēē imuuchē kuriib tany āmāluusyo ōō? \p \v 8 Mēēbērē āmiitē āmwooyē ng'aleechu āyyoong'unēē komostaab biich buch, nteenee siruutēkaab Yēyiin ꞉chēē mwooyē kuu nyooto. \v 9 Mwooyē ꞉siruutēkaab *Muusa kule, “‑/Mākēērātē yēēyto kuutiit yoo /kēēbooksē.”\x † \xo 9:9 \xt Kiruu. 25:4\x* Māmiitē ꞉Yēyiin kung'āloolēē yēēyto baateey\x - \xo 9:9 \xt 1Tēm. 5:18\x* \v 10 nteenee mii kung'āloolēēnēēch nkacheek si yoo miitē ꞉chiito kutēbēnē mōkōōnkēētaab yeeyiik nto kumii kuwōōrsē, kutinyēē mooyēēt kule +/mākiikoochi kiy. \v 11 Kookeechaan ꞉acheek ng'aleekaab Tāmirmiryēēt soboonwēkwook, ara nyikisyook yoo kōōkōōnēēch kiy nyēē kākēēyēētyēēchinēē keey?\x - \xo 9:11 \xt Room. 15:27\x* \v 12 Nto yoo ākoo tinyē ꞉alake manta ōtoorēt ꞉akweek ii, kwaam ꞉nee +mōōtoorētēēch nkacheek? Manaakeeyaach ꞉acheek /kēēyēwēēch kuu nyooto. Nteenee, kikeecham keemuyte kiy ake tukul kusiir yoo kātākēēkērēktooy biiko kukas lōkōōywēk chēē kāroomēch chēbo Kiriistō.\x - \xo 9:12 \xt Yēyuut. 20:33-34; 2Kōōr. 11:9\x* \v 13 Ōnkētē oob kule nyōōrtooy ꞉biiko choo yēyiisyē *Kōōtaab Yēyiin āmiik wōlooto? Nto ‑mōōnkētē kule āmē ꞉choo bēēlē kōrōsēēk ām *kāābkōrōs kereeryaanteetaab āmiichoo bēēlē?\x - \xo 9:13 \xt Laawi. 6:16, 26; Kāāyiit. 18:8-10; Kiruu. 18:1\x* \v 14 Ām kēēlto nyēē wuu nyooto, kimwooy ꞉nkinee Mokoryoontēēt kule māchāktōōs ꞉biiko choo āmtootē lōkōōywēk chēē kāroomēch /kēēbāyē kubo yiisyoonoo. \p \v 15 Manaayaach ꞉anii /kēēyēwoo kuu nyooto āmāāmiitē āsirwook ng'aleechu kule sōōkōōnoo kiy. Ākāykooyē ameey kusiir kubuutēēnoo ꞉chii kiyi āntumēērēē.\x - \xo 9:15 \xt Yēyuut. 18:3\x* \v 16 ‑Māāng'āsē keey yoo ā-āmtooy lōkōōywēk chēē kāroomēch, kuuyu mākyoo kule a-amte. Āmiitē nyēē miyaat nyēē tyaa yoo kamaa-amte lōkōōywēchu.\x - \xo 9:16 \xt Room. 1:14; Yēyuut. 9:15; 26:16-18\x* \v 17 Nto kyāāchēēnkyi keey kule a-amte, nto yēmāksē /kēētuwēnoo. Nteenee kuuyu /kiikiitōōrwoo, kumāchāktōōs a-amte. \v 18 Kiyēē āng'ērēchēē ku a-amte lōkōōywēk buch nyēē ‑māāyoochē kiy. \p \v 19 Ābāwu keey āmābāwoo ꞉chii ake tukul, nteenee āchāmē āyēētyēēchi chii ake tukul saaweech biiko chēē chaang' kucham Kiriistō. \v 20 Kyāānkāā-āmchinē Yuutayeek, kyāābuurē kuu wōlēē wuu ꞉icheek sāāyisu. Kyāābuurē āk Yuutayeechaa bāwu ꞉kiruutēk wuu nyēē bāwoo nkanii ꞉kiruutēk, ānkoo sinee ‑mābāwoo anii ꞉kiruutēkaab *Muusa, sāāyisu icheek.\x - \xo 9:20 \xt Yēyuut. 16:3; 21:20-26\x* \v 21 Kyāābuurē wuu nyēē ‑māāwuuyē Yuutāyiin yoo āboontē keey choo mā Yuutayeek, sāāyisu icheek. Ānkoo wuu nyooto, āboontē mākuutēkaab Yēyiin, kuuyu bāwoo ꞉Kiriistō. \v 22 Nto ām wōlēē miitē ꞉choo kuskusēch, āyibē keey ꞉nkanii kule akuskus sukung'eet āyisu. Kunyoo, kwaayey keey akerkeyiitu bichoo alak tukul si nto anyuun āsāru mbo biiko kereeryaa.\x - \xo 9:22 \xt 1Kōōr. 10:32-33; 2Kōōr. 5:11\x* \v 23 Āyēyē ng'aleechu tukul kubo lōkōōywēk chēē kāroomēch sāānyōōru ꞉nkanii bērurooto nyoo /kiikēēkuurtoochi biiko. \s1 /Kēētuwēnē chii nyoo kēēkiil keey \p \v 24 Ōnkēt kule yoo ing'wēēnē keey ꞉biiko ām labateet kōōbēliisyē ꞉akeenke ānku nyooto baateey nyēē /kēētuwēnē. Kunyoo, māchāktōōs ōlābātē ōtinyēē mooyēēt kule +/mākēētuwēnook. \v 25 Chii ake tukul nyoo māchē kōōbēliis ām labateet, /kēēmākyinē kusatee keey ng'al chēē chaang' ānkōōnēmchi keey labateet. Nteenee yoo kēēbēliis, /kēētuwēnēē kiy nyēē ‑mēēbuurē kulōōyiit. Nteenee kēēyēyē yiisyēētaab Yēyiin sikēēnyōōru tuwēnto nyēē wēētii kibchuulyo.\fig Kiy ꞉nyi nyēē /kēētuwēnēē chii nyoo kēēbēliis|src="bk00157b.tif" size="col" ref="9:25" \fig*\x - \xo 9:25 \xt Filib. 3:12-14; 2Tēm. 2:5; 4:7-8; Ibu. 12:1; Yāāk. 1:12; 1Bēt. 5:4; Ng'oong'. 2:10; 3:11\x* \v 26 Kunyi, ‑māāmiitē ꞉anii ālābātē kuu chii nyēē ‑mēēnkētē kiyēē lābātyinē. ‑Māāmāchē anii akwet yoomat. \v 27 Nteenee, kyaaneet bōōrnyuu muytaayeet si yoo ā-āmchinē alak lōkōōywēk, mēēbērē +maakuste kiyoo +/mākēētuwēnēēnoo. \c 10 \s1 ‑Mōōwuruur Mokoryoontēēt \p \v 1 Mbo ng'eetaabiya, āmāchē āsōōtwook kiyēē kiyeyakay ām wōlēē mii ꞉mbo kuuko. Kiriib icheek ꞉boolteet ankwaay ꞉tukul tōōliilēēt.\x - \xo 10:1 \xt Chuy. 13:21; 14:19-22, 29\x* \v 2 Yooto kwooyē ꞉icheek tōōliiloonoo ānkuriibootē ꞉booltaanaa, kuyēk ꞉icheek tukul rubiikaab *Muusa. \v 3 Kyaam ꞉tukul āmnyoontēēt nyoo kikōōnu ꞉Yēyiin\x - \xo 10:3 \xt Chuy. 16:13-21, 31\x* \v 4 ānkuyyēē bēēko kibtaman chēē kikwoonēē rwaanteet ām keel nyēbo kwōng'uut. Kiiyyoonkyinē ꞉rwaantaanaata Kiriistō.\x - \xo 10:4 \xt Chuy. 17:6\x* \v 5 Mānāāng'ērēkyi ꞉Yēyiin kāāburtaab bichoo wōlēē wōō sōōkāsē kule kibēkyinoot ꞉bichoo suurkwēēnēēt.\x - \xo 10:5 \xt Kāāyiit. 14:29-30; Ibu. 3:17\x* \p \v 6 Kunyoo, kēēkāsēē ng'aleechaa kule mēērook kēēkōchōnkyi Yēyiin kuu wōloo kiyēytooy ꞉bichoo. \v 7 ‑Mōōyēku biich chēē ōkutunkyinē āynātōōs kuu wōloo kiwuunto ꞉bichooto alake, kuuyu mwooyē ꞉siruutēkaab Yēyiin kule, “Kiswēē ꞉biich saakwaanaa kuyyēēsyo bokōōsuuchi ng'al chēē mākāroomēch.”\x † \xo 10:7 \xt Chuy. 32:2, 6, 19\x* \v 8 ‑Makaraam /kēēmārtooy kuu yoo kiyēyē ꞉alake ām bichoo sukubēku bēsyēēt akeenke ꞉chēē kiyitē kisyēērōōk tibtēm āk sōmōk.\x - \xo 10:8 \xt Kāāyiit. 25:1-9\x* \v 9 Māmāchāktōōs /kēētyēmē Mokoryoontēēt kuu wōloo kityēmtooy ꞉alake ām bichoo sukubākāchē icheek ꞉ēērēēnōōk.\x - \xo 10:9 \xt Kāāyiit. 21:5-6\x* \v 10 ‑Mōōng'unyng'uunyē kuu yoo kiyēyē ꞉alake sukubākāchē icheek *꞉malayikeet nyoo āroontooy biich.\x - \xo 10:10 \xt Chuy. 14:11-12; Kāāyiit. 16:41-50\x* \p \v 11 Kēēkāsēē yooto ng'aleechu kuyēk kāānēētēywoo. /Kikēēsirwēēch sukung'eet kēēriibēē keey ꞉acheek choo kēēminyē kōōrēēt ām bēsyōōsyēchu kaakuriik ꞉tabanta.\x - \xo 10:11 \xt 2Tēm. 3:16\x* \v 12 Kunyoo, yoo ōbērē ōtitiirootiin kumāchāktōōs ōriibē keey ‑/makeekentaak.\x - \xo 10:12 \xt Kala. 6:1\x* \v 13 Tyēmuutyēēt ake tukul nyēē chōōnchook ku nyoo nāmē chii ake tukul. Ōmuuchē omaang'tee keey Yēyiin kuuyu mēēbērē makwaastaak /keetyemaak kukeeytee tyēmiisyēēt nyēē ōmuuchē. Nto yoo /kakeetyemaak, mākōōboorwook kēēlto nyēē soochuntee ānkubōōkich.\x - \xo 10:13 \xt 1Tēēs. 5:24; Yāāk. 1:13-14\x* \v 14 Kunyoo ii, chōōrōōnuutēkyuu chēē āchāmē, osatee keey ōkutunkyinē āynātōōs.\x - \xo 10:14 \xt 1Yoowa. 5:21\x* \p \v 15 Āmiitē āng'āloolwook akweek biich chēē ōsēwunootiin, kunyoo, ōrōōtootē ꞉akweek kiyēē āmwooyē. \v 16 Yoo kēēyyēēwunēē terekyeet nyoo kēēbirchinēē Yēyiin kōōnkōy, kēēmiitē yooto kēēyēmtooy korotiikaab *Kāārārookiintēēt. Nto yoo kēēbētēsē mukaatiit, kēēyēmtooy bōōrtaab Kāārārookiintēēt.\x - \xo 10:16 \xt 1Kōōr. 11:24-25\x* \v 17 Kuu yoo akeenke ꞉mukaatiinaa, kēēwuuyē akeenke, ānkoo kēēchoong'ēch, kuuyu kyoomē mukaatiinaata akeenke.\x - \xo 10:17 \xt 1Kōōr. 12:27\x* \p \v 18 Okas baa, akweek biikaab *Isrāyēēl. Yēmtooy oob ꞉biiko choo bēēlē kōrōsēēk kiyēē /kēēbēēlē ām *kāābkōrōs, yoo āmiisyē?\x - \xo 10:18 \xt Laawi. 19:5-8\x* \v 19 Yoo āmwooyē kuu nyooto, āmiitē ābooru kule kōrōsēēchoo /kēēyēchinē āynāt ku kiy, nto kule kiy ꞉āynātoonoo?\x - \xo 10:19 \xt 1Kōōr. 8:4\x* \v 20 Achicha! Māwuu nyoo. Kōrōsēēk tukul choo yēyē ꞉biiko choo mānēēyēnchi Yēyiin, kuyēchinē ꞉choo tāmirmirook chēē miyootēch āmēēbērē yēchinē Yēyiin. ‑Māāmākyook akweek ōyēmtooy kiy āk tāmirmiroy. \v 21 Mēēmuuchāktōōs ōyyēēwunēē terekyeetaab Mokoryoontēēt āk nyēbo tāmirmirook chēē miyootēch. Mēēmuuchāktōōs ō-āmē Saakweetaab Mokoryoontēēt āk āmit choo /kākēēsooytoochinē tāmirmirook chēē miyootēch.\x - \xo 10:21 \xt 2Kōōr. 6:15-16\x* \v 22 Ara, yoo ōmiitē ōyēyē kuu nyooto, ōmiitē ōwuruurē oob Mokoryoontēēt kung'woonchi ꞉moo? Ōsōōtē kule ōmuuchē wōlēē tēēnto ꞉kāāmuukēywēēkaab Mokoryoontēēt? \s1 Ōkoonyitē Yēyiin ām kiyēē ōyēyē \p \v 23 Mwooyē ꞉alake ām akweek kule, “/Kēēchāmwoo kiy ake tukul.” Nteenee āmwoowook kule mā karaam ꞉kiy ake tukul. Mātēēchē biich ꞉kiy ake tukul.\x - \xo 10:23 \xt 1Kōōr. 6:12; 8:7-12\x* \v 24 ‑Mēēchēēnkyinootē keey nkit karaamat, nteenee ichēēnkyinootē alak.\x - \xo 10:24 \xt Room. 15:1-2; 1Kōōr. 10:32; 13:5; Filib. 2:4\x* \p \v 25 Ō-āmē bēēny ake tukul nyoo koo-alee wōlēē /kyoolēē banyeek amookany kwaamaak mēt kule ara /kākēēsooytoochi āynātōōs nto acha. \v 26 Mwooyē ꞉siruutēk kule, “Bo Yēyiin ꞉kōōrēēt āk tukuuk chēē mii kōōrēēt.”\x † \xo 10:26 \xt Tyēēn. 24:1\x*\x - \xo 10:26 \xt Tyēēn. 89:11\x* \p \v 27 Yoo kākuurook ꞉chii nyēē mānēēyēnchi *Kāārārookiintēēt kule bōō-āmiisyē ām kanyii ānkōōmāchē kule obe, obe. O-am bēēny ake tukul nyoo kākōōnook amookany kwaamaak mēt kule ara /kēēchāmwook o-am. \v 28 Nteenee, yoo kāmwooy ꞉chii kule /kākēēsooytoochi āmiichu āynātōōs, mēērook o-am kubo chiichooto kāmwoowook, kuuyu yoo koo-am āmiichoo kōōsōōtē ꞉chiichoo kule miyaat.\x - \xo 10:28 \xt 1Kōōr. 8:7, 10-12\x* \v 29 Mā akweek ꞉chēē ōsōōtē kule miyaat, nteenee chiichooto ꞉nyēē imuuchē koosoot kuu nyooto. \p Imuuchē kumwooy ꞉chii kule, “Kērēktoo anii nyi atyaakaat kule nee ꞉wōlēē isōōtitooy ꞉chiito? \v 30 Yoo ākoo āmiitē ā-āmiisyē ābirchinē Yēyiin kōōnkōy ii, kwaam ꞉nee sukung'alaaleenaa ꞉chii kule kaayey nyēē miyaat?”\x - \xo 10:30 \xt Room. 14:6; 1Tēm. 4:3-4\x* \v 31 Kookas, yoo ō-āmē nto yoo ōyyēē kiy, nto yoo ōyēyē kiy ake tukul, kumāchāktōōs ōyēyē ōkoonyitē Yēyiin.\x - \xo 10:31 \xt Kolos. 3:17; 1Bēt. 4:11\x* \v 32 ‑Mooyey kiy nyēē miyaat ām wōlēē mii ꞉biiko ānku Yuutayeek, choo mā Yuutayeek nto ku biikaab Kiriistō.\x - \xo 10:32 \xt Room. 14:13\x* \v 33 Āsyēēmē ang'ereech chii ake tukul ām kēēlto ake tukul. ‑Māāmiitē āchēēnkyinootē keey ꞉anii nkit karaamat nteenee āchēēnkyinootē biiko chēē chaang', /sikiiraraach.\x - \xo 10:33 \xt 1Kōōr. 9:19-22\x* \c 11 \p \v 1 Māchāktōōs ōyēyē kuu wōloo āyēytooy ꞉anii, kuu wōloo ārubtooy wōlēē yēytooy ꞉Kiriistō.\x - \xo 11:1 \xt 1Kōōr. 4:16\x* \s1 Kāāburtaab kooruuk yoo /kēēmiitē saayeet \p \v 2 Āsiltook, kuuyu ōsōōtoo ām kiy ake tukul ānkōōriibē kāānēētēywēēk kuu yoo kyāānēētook. \p \v 3 Āmāchē ōnkēt kule bāwu ꞉murēnēēt koorkēēt, kubāwu ꞉Kiriistō murēnēēt. Nto nyēē bāwu Kiriistō ku Yēyiin.\x - \xo 11:3 \xt Toowu. 3:16; Ēfēēs. 5:23\x* \v 4 Yoo kēēyēēn ꞉murēno ake tukul ām acheek mētinyii yoo sooyē nto yoo ng'ālooltoochinē Yēyiin, kōōbooru kule mākoonyitē Kiriistō. \v 5 Nto nkinee koorko ake tukul nyoo mēēbērē kēēyēēn mētinyii yoo sooyē nto yoo ng'ālooltoochinē Yēyiin, mākoonyitē saanteenyii. Kerkeey ꞉yooto wuu nyēē kēērēr mētinyii kōōntosuur saanteet. \v 6 Yoo mēēbērē kēēyēēn ꞉koorko mētinyii kōōboor koonyit ām wōlēē miitē ꞉saanteenyii kukaykay kōōrēr. Nto subak, kuuyu ng'ālyoo nyēē mābo koonyit ām wōlēē mii ꞉saanteet yoo kēērēr ꞉koorko mētinyii, kumāchāktōōs kōōyēēnē. \v 7 ‑Mēēyēēn ꞉murēno mētinyii kuuyu /kikeeyey /kiikerkeeyee Yēyiin ānkukoonyitē Yēyiin. Nto koorkēēt, kukoonyitē ꞉nyoo saanteenyii.\x - \xo 11:7 \xt Toowu. 1:26-27\x* \v 8 Mēēbērē kiyēwunēē ꞉Yēyiin murēnēēt koorkēēt, nteenee kiyēwunēē koorkēēt murēnēēt, \v 9 āmēēbērē /kikēēyēyē murēnēēt kubo koorkēēt, nteenee /kikēēyēyē koorkēēt kubo murēnēēt.\x - \xo 11:9 \xt Toowu. 2:18-23; 1Tēm. 2:13\x* \v 10 Nto kubo malayikaanik, kumāchāktōōs ꞉koorko kōōyēēnē mētinyii sukōōboor kule bāwu inee ꞉saanteenyii. \v 11 Ānkoo wuu nyoo, buch ꞉koorko yoo mātinyē saannyaa anku buch ꞉nkinee saannyaa yoo mātinyē ꞉koorko, yoo kiikōōyēnchi Mokoryoontēēt. \v 12 Kichōōnēē ꞉koorkēēt bōōrtaab murēnēēt ānkusichē ꞉koorko murēn. Kunyoo, kwoonēē ꞉tukwaay wōlēē mii ꞉Yēyiin. \v 13 Kunyi, okas ꞉akweek nkit. Ara karaam ām akweek yoo sooyē ꞉koorko āmēēyēēnoot ꞉mētinyii? \v 14 Ara, inēētook ꞉wōlēē wuu ātēbuutēkaab biiko kule ng'ālyoo nyēbo kāāntosuurāt kutinyē ꞉murēno buut chēē kōōyēch? \v 15 Nteenee yoo boonto ꞉koorko buut chēē kōōyēch kuyibchinē koonyit, kuuyu /kikiikoochi buutēēchooto sukōōyēēnē mētinyii. \v 16 Yoo māchē ꞉chii ake tukul kule kukwiil ng'aleechu, kumābootēēch ꞉ng'ala chēē wuu choo āmābooto nkicheek kanisoosyek ām wōlto ake tukul. \s1 Ōrōōtootē kiyēē ibooru ꞉bōōrto āk korotiikaab Mokoryoontēēt \p \v 17 Mākoy āsilook ām kiyēē āmiitē wāāmwoowook kuuyu kiyēē ōmiitē ōyēyē ām tuuyōōsyēkwook kumā karaam. \v 18 Ng'ālyoo nyēbo taay ku kule kosiila yiit kule ‑mōōkāsyiintōōsii yoo ōtuuytōōsii ōkutunkyinē Yēyiin ankataacham kule wuu nyooto.\x - \xo 11:18 \xt 1Kōōr. 1:10-11\x* \v 19 Āchāmē kule imuuchē kukaraam yoo kōōchuunchuunnyē, sukutook kule mbo ng'oo ām akweek ꞉chēē churtootiin ām wōlēē miitē ꞉Yēyiin. \v 20 Yoo kyōōtuuytōōsii, kyōōbērē tōōs ōmiitē ō-āmē āmnyoontēētaab Mokoryoontēēt nteenee mēēbērē bo Mokoryoontēēt ꞉āmnyoontoonoo, \v 21 kuuyu simkwoomē ꞉chii āmiikyii ānkuyyēēsyo amakanyee chuut sukuyemta tukul. Yooto makubeetee ꞉alake kuut nto alak kubiyoong'iis ānkubōōkiit. \v 22 Yoo kā saakwa nyēbo āmiisyō, kwoomiis ꞉chii ām kanyii. Ōmōōntoochinē nee akweek ꞉choo ōyēku mokorēēn biikaab Kiriistō choo kuskusēch? Ara +māāsilook? Achicha!\x - \xo 11:22 \xt Yāāk. 2:5-6\x* \p \v 23 Kyāā-āmwook kiyēē kiyey ꞉Mokoryoontēēt. Ām kwēēmowuunoo /kikēēchoomtooy Mokoryoontēēt Yēēsu, kinam mukaatiit, \v 24 nto yu kikiikubirchi Yēyiin kōōnkōy, kubetes ānkumwooy kule, “Bōōrnyuu ꞉nyi nyēē /kākēēkōōn kubo akweek. O-am sōōsōōtēēnoo.” \v 25 Yu kābokwoomiis kubēk, kunam terekyeet nyēē kimii *꞉tifaayiik ānkumwooy kule, “Kiirootyeet ꞉nyi nyēē lēēl kubununēē korotiikyuu. Ōyyēē sōōsōōtēēnoo.”\x - \xo 11:25 \xt Māārkō 14:22-24; 1Kōōr. 10:16\x*\x - \xo 11:25 \xt Luuka 22:20\x* \v 26 Ō-āmē āmnyoontooni ānkōōyyēē tifaayiichu ākoy bēsyēēt nyēē iyēēwunēē ꞉Mokoryoontēēt sōōsōōtēē meenyii. \v 27 Kunyi, chii ake tukul nyoo āmē āmnyoontooni nto nyoo yyēē tifaayiichu ām kēēlto nyēē mā karaam, kukāākuchoolwookēn kuuyu ‑mēērābchinē kiyēē ibooru ꞉bōōrto āk korotiikaab Mokoryoontēēt. \v 28 Māchāktōōs kōōrōōtootē keey ꞉chii kurook nto āmē mukaatiit nto kuyyēē tifaayiik. \v 29 Chii ake tukul nyoo āmē mukaatiit nto kuyye tifaayiik kumānēēnkēt kiyēē ibooru ꞉bōōrtaab Mokoryoontēēt, kumii kōōtiilchinē keey ng'al. \v 30 Kiyooto ꞉nyēē yēyē chēē chaang' ām akweek kutānkusiitu kut kōōkubēk ꞉alake. \v 31 Nteenee, yoo kēērōōtoot keey ꞉chii, mākoy /kiitiilchēēch ng'al. \v 32 Chuulēēch ꞉Yēyiin ‑/simakiiruusteech āk choo mānēēyēnchi Yēyiin. \p \v 33 Kunyoo ii, mbo ng'eetaabiya, yoo ōmāchē o-am āmnyoontēētaab Mokoryoontēēt kumāchāktōōs ōkānyē keey. \v 34 Yoo āmē chii ꞉kēmēy, kumāchāktōōs simkwoomiisyē ām kanyii, simēēsākyi keey ꞉inee /kiitiilchi ng'al yoo ō-āmiisyē. Kunyi, kurubta keey āk ng'aleek alak chēē tāāboontē, +machaasat yoo kāāchōō. \c 12 \s1 Kāāmuukēywēēk chēē rōōbchinē biich ꞉Tāmirmiryēētaab Yēyiin \p \v 1 Mbo ng'eetaabiya, kurubta keey āk kiyēē rōōbchinē biich ꞉Tāmirmiryēētaab Yēyiin, ‑māāmāchē ōbuur nyēē ‑mōōnkētē nyēē karaam. \v 2 Ōnkētē kule yoo kitākutoombo ōyēnchi Yēyiin, /kikiikēētēwēchook ōyēēlchi āynātōōsyēchoo māng'āloolē.\x - \xo 12:2 \xt Kala. 4:8\x* \v 3 Kunyi, āmwoowook kule māmwooyē ꞉chii nyēē intōōchinē ꞉Tāmirmiryēētaab Yēyiin kule, “Kuchubākoy ꞉Yēēsu.” Āmāmii ꞉chii nyēē imuuchē kumwooy kule, “Mokoryoontēēt ꞉Yēēsu” yoo kāmēēboorchi ꞉Tāmirmiryēēt.\x - \xo 12:3 \xt Room. 10:9; Filib. 2:11; 1Yoowa. 4:2-3\x* \p \v 4 Rōōbchinē biich ꞉Tāmirmiryēētaab Yēyiin kāāmuukēy chēē tēērchiin, nteenee akeenke ꞉Tāmirmiryoonoo. \v 5 Mii ꞉yiisyōōnuutēk chēē makerkeey chēbo Mokoryoontēēt, nteenee akeenke ꞉Mokoryoontoonoo. \v 6 Mii ꞉ng'ala chēē /kiilātē chēē makerkeey, nteenee akeenke ꞉Yēyiin nyoo yēyiisyēē chiito ake tukul. \p \v 7 Iboorunēē keey ꞉Tāmirmiryēēt wōlēē mii ꞉chii sukuyēētyēēchi biiko tukul.\x - \xo 12:7 \xt 1Kōōr. 14:26\x* \v 8 Ikoochinē ꞉Tāmirmiryēēt chiito ake kiirnātēēt ānkuyēyē ake kōōnkēt wōlēē wuu ꞉ng'aleek chēē wunyootiin. \v 9 Ikoochinē ake kookaasee keey ām mooyēēt akeenke kule ākoy kuyeyakay ꞉kiyēē bērē. Nto ake, kurōōbchi kāāmuukēywēēk chēē isoobsēē. \v 10 Ikoochinē ake kāāmuukēy kuyey ng'al chēē /kiilātē, nto ake, kuyey kung'ālooltoochinē Yēyiin. Ikoochinē ake kāāmuukēywēēk chēē inkētēē kule tāmirmiryēēt nkōnō ꞉nkōnō nto ake kōōkoochi kung'alaal ām ng'ēlyēēbik chēē tēērchiintōōs. Nto ake, kōōkoochi nyoo kumwooy kiyēē ibooru ꞉ng'aleechaata kāmwooyē ꞉nyiin.\x - \xo 12:10 \xt Yēyuut. 2:4\x* \v 11 Akeenke ꞉Tāmirmiryooni kōōnu kāāmuukēy /keeyey ng'aleechu tukul ānkōōkoochinē ꞉inee chii ake tukul kāāmuukēywēēchoo kuu wōlēē māktooy.\x - \xo 12:11 \xt Room. 12:6-8; 1Kōōr. 12:27—14:40; Ēfēēs. 4:4\x*\x - \xo 12:11 \xt Room. 12:3; 1Kōōr. 7:7; Ēfēēs. 4:7; 1Bēt. 4:10\x* \s1 Akeenke ꞉bōōrtaab chiito ānkutinyē komoswookik chēē chaang' \p \v 12 Akeenke ꞉bōōrtaab chiito ānkoo chaang' ꞉komoswookik chēē yēyē bōōriitēnyi. Wuu nyooto mbo ām wōlēē miitē ꞉Kiriistō.\x - \xo 12:12 \xt 1Kōōr. 12:27\x* \v 13 /Kikeebatisaneech ām Tāmirmiryēēt akeenke kēēyēku bōōrto akeenke ānkiiyēku Yuutāyiin nto nyēē mā Yuutāyiin, nyēē motwooriin nto nyēē bāwu keey. /Kikēēkōōnēēch tukul Tāmirmiryēēt akeenke keeyye.\x - \xo 12:13 \xt Kala. 3:27-28\x* \p \v 14 /Kimākēēyēyēē bōōrto kiito akeenke, nteenee /kikeeyeyee komoswookik chēē chaang'. \v 15 Ānkoo kāmwooy ꞉kereenkeet kule, “‑Māābooyē bōōrto, kuuyu ‑māāmuuchē ayey kiyēē yēyē ꞉āwut” kutākubo bōōrto. \v 16 Ānkoo kāmwooy ꞉yiitit kulē, “‑Māābooyē bōōrto, kuuyu ‑māāmuuchē ayey kiyēē yēyē ꞉koong'ta” kutākubo bōōrto. \v 17 Nto ki koong'ta ꞉bōōrto tukul ii, nto /kēēyēbchinēē nee yiit ng'aleek? Nto, ki yiitit ꞉bōōrto tukul ii, nto /kiing'uutēē nee? \v 18 Kubooyiit man, kiikuchōb ꞉Yēyiin komoswookik tukul ām bōōrto kuu wōlēē kimāktooy kōōbuurto ꞉ake tukul. \v 19 Nto ki komoswookichoo tukul ku kiy akeenke ii, nto kiyēku nee ꞉bōōrto? \v 20 Kuu wōloo wuu, chaang' ꞉komoswookik, nto bōōrto ku akeenke. \p \v 21 ‑Mēēmuuchē ꞉koong'ta kumwoochi āwunnyēk kule, “‑Māāmāchook,” āmēēmuuchē ꞉mētit kumwoochi kērēēnkōōk kule, “‑Māāmāchook.” \v 22 Nteenee komoswookikaab bōōrto choo wuu nyēē kuskusēch, ku chooto ꞉chēē māchāktōōs miisin. \v 23 Nto komoswookik choo /kēēkāsē kule mābo laat kumāchāktōōs /kēēyibē chooto kubooyiit barak miisin. Nto choo bērē ꞉biiko mātooku ku chooto ꞉chēē māchāktōōs /kiiyēēnē miisin, \v 24 nteenee māmāchāktōōs /kiiyēēnē komoswookik chuut alak. Yēyiin nkit ꞉nyēē kiyēyē bōōrto sukung'eet /kēēkoonyit komoswookik choo kuskusēch. \v 25 Kunyoo, māmāchāktōōs kubchēyē keey ꞉komoswookikaab bōōrto nteenee māchāktōōs kuyēētyēēchinē keey. \v 26 Yoo nyālilē ꞉komosta akeenke, kunyālilootiin ꞉nkicheek komoswookik chuut alake. Nto yoo koonyitoot ꞉komosta akeenke, kukoonyitootiin ꞉nkicheek komoswookik chuut alake.\x - \xo 12:26 \xt Room. 12:15; 2Kōōr. 11:29\x* \p \v 27 Kunyoo, akweek ꞉bōōrtaab Kiriistō ānkōōbooyē ꞉tukul inee.\x - \xo 12:27 \xt Room. 12:4-5; 1Kōōr. 6:15; 10:17; 12:12; Ēfēēs. 1:23\x* \v 28 Nto ām biikaab Kiriistō, kiikutool ꞉Yēyiin kurook *lēbkēēyik, *wōōrkooyik āk kāānēētik. Kiikōōkoochi alak kuyēyē ng'al chēē /kiilātē, kōōkoochi alak kāāmuukēy kōōsoobso, kuyey alak kuyēētyēēchinē biiko alak, kōōkoochi alak kāāmuukēywēēk kōōntōōchi chuut, nto alak kōōkoochi kung'āloolē ām ng'ēlyēēbik chēē tēērchiintōōs.\x - \xo 12:28 \xt 1Kōōr. 12:8-10; Ēfēēs. 4:11-12\x* \v 29 Ara kēēyēku ꞉tukul lēbkēēyik? Nto kēēyēku ꞉tukul wōōrkooyik? Nto kēēyēku ꞉tukul kāānēētik? Nto kēēyēyē ꞉tukul ng'al chēē /kiilātē? \v 30 Ara kēēboontē ꞉tukul kāāmuukēy chēē kiisoobsēē? Nto kēēng'ālooltēē ꞉tukul ng'ēlyēēbik? Nto kiimuuchē ꞉tukul kiibooru kiyēē ng'ālooltooy ꞉bichooto? \p \v 31 Ōchēēng'ē rōōbēywēēkaab Tāmirmiryēēt chēē wōōyēch ānkāāmāchē āboorwook kēēlto nyēē karaam miisin.\x - \xo 12:31 \xt 1Kōōr. 14:1\x* \c 13 \s1 Chamateet \p \v 1 Ānkoo kaang'alaal ām ng'ēlyēēbik chēbo biich nto chēbo malayikaan, āmēēbērē ātinyē chamateet, ku bōlāt ꞉nyoo buch.\x - \xo 13:1 \xt 2Kōōr. 12:3-4\x* \v 2 Nto yoo ātinyē rōōbēywoontēēt nyēē āng'ālooltoochinēē Yēyiin ānkāānkētē kiy ake tukul nyēē wunyaat nto mbo kule ātinyē kāāyēnchinooyēēt nyēē imuuchē kōōwuuy kōōrēēt āmāātinyē chamateet, ku buch.\x - \xo 13:2 \xt Mat. 7:22; 17:20; 1Kōōr. 12:8\x* \v 3 Yoo kāākoochi biiko choo bānoon tukuukyuu tukul nto mbo yoo kāākooytē soboonnyuu /sikēēkoonyitoo\f + \fr 13:3 \ft Mwooyē ꞉siruutēk alake kule /bokeebeela.\f* āmāātinyē chamateet, māmii ꞉kiyēē ānyōōru.\x - \xo 13:3 \xt Māārkō 10:21\x* \p \v 4 Yoo iboontē chamateet, kuyēyiing' imuytoochinē ng'aleekaab biiko alak. Nto yoo tinyē ꞉chii chamateet, ku lēēl ꞉moo āmātinyē tuuyin bo moo, āmāng'āsē keey, \v 5 āmā awees, mātinyē sooynān, māsimkunyēēru, mānāmtooy ng'al mukuulēy, \v 6 māng'ērēkyinē tukuuk chēbo rōkōs nteenee ng'ērēkyinē choo bo manta, \v 7 lukuyē ng'al, ikoosēē keey ānkōōkēnēē keey Kiriistō ānkumuytooy.\x - \xo 13:7 \xt Room. 13:8-10; 1Kōōr. 8:1\x* \p \v 8 Māng'ētē ꞉chamateet. Nteenee makuyit ꞉bēsyēēt nyēē mēētākung'ālooltoochinē ꞉biiko Yēyiin, āmēētākung'ālooltēē ꞉biiko ng'ēlyēēbik, /āmēētākēēng'oonkyinē chii ng'al. \v 9 Rartaat ꞉ng'oomnānēēnyoo ‑āmākēēnyōōru ng'oong'uutēkaab Yēyiin kuchurta. \v 10 Nteenee yoo kayit ꞉bēsyēēt nyēē /kēēyēyēē kiy ake tukul kuchurta, mākubootyo ꞉ng'aleek choo māchurtootiin. \p \v 11 Yoo kitāāmining', kyāāng'āloolē ānkāāsōōtē ng'al chēbo leekwaanti. Nto yu kāwāāwōōyiitu abakaakte ng'aleechaa kibo leekwaanti. \v 12 Kēēmiitē kēēkāsē raat ng'al kumēēymēēyootiin, nteenee +mabokeekas ām bēsyoonoo kuchurta. Kiinkētē raat kereeryaa, nteenee +mābokiinkēt ām bēsyoonoo kuchurta kuu wōloo inkētitēēch ꞉Yēyiin kuchurta.\x - \xo 13:12 \xt Room. 8:24; 2Kōōr. 5:7; 1Yoowa. 3:2\x* \v 13 Okany keetas taay kiikoosēē keey ānkiikēnēē keey Yēyiin ankookany kēēchāmē chii ake tukul. Kiito nyēbo koomānuut ām ng'aleechu tukul ku kule ‘kēēchāmē chii ake tukul.’\x - \xo 13:13 \xt 1Tēēs. 1:3; 1Yoowa. 4:16\x* \c 14 \s1 Ōtitiirē keey yoo ōtuuytōōsii \p \v 1 Ōnēmchi keey chamateet ankoocheeng' rōōbēywēēkaab Tāmirmiryēēt ānku miisin nyēbo kule ōng'ālooltoochi Yēyiin.\x - \xo 14:1 \xt 1Kōōr. 12:10\x* \v 2 Chii ake tukul nyoo ng'āloolē ām ng'ēlyēēbik, kumāmii kung'āloolchinē biiko nteenee ng'āloolchinē Yēyiin. Māmii ꞉chii nyēē imuuchē kōōnkēt kiyēē miitē ꞉chiichooto kumwooyē kuuyu mii kung'āloolēē ng'al chēē wunyootiin kubununēē tāmirmiryēēnyii.\f + \fr 14:2 \ft Nto Tāmirmiryēētaab Yēyiin.\f* \v 3 Nteenee, chii ake tukul nyoo ng'ālooltoochinē Yēyiin, kung'āloolchinē biiko kōōnēērē, kōōkomkoomu ānkusooysooyē. \v 4 Nto chiito nyoo ng'āloolē ām ng'ēlyēēbik, kumiitē ꞉nyoo kōōtitiirē keey nkit. Nto nyoo ng'ālooltoochinē Yēyiin kumiitē ꞉nyoo kōōnēērē kaniseet.\x - \xo 14:4 \xt 1Kōōr. 14:26\x* \v 5 Ābērē nto ong'alaal ꞉akweek tukul ām ng'ēlyēēbik, nteenee, kāāmāchē miisin kule nto ōng'ālooltoochi ꞉tukul Yēyiin. Karaam yoo kāng'ālooltoochi ꞉chiito Yēyiin kusiir yoo kang'alaal ām ng'ēlyēēbik. Tōōs baateey yoo kēēboor kiyēē kāng'āloolēē ām ng'ēlyēēbichooto sukooneer ꞉ng'aleechaa kaniseet.\x - \xo 14:5 \xt Kāāyiit. 11:29\x* \p \v 6 Kunyoo ii, mbo ng'eetaabiya, yoo kāāchōō wōloo ōmiitē, ankaang'alaal ām ng'ēlyēēbik kumāmii ꞉kāroomnyo. Sārwook baateey yoo kāāng'oong'wook kiy nto ayeyaak ōnkēt kiyēē wunyaat, nto āng'ālooltoochinē Yēyiin nto aneetaak. \v 7 ‑Mēēmuuchē ꞉chii kōōnkēt tyēēntaab bukantiit nto nyēbo kurēēruut yoo /kākēēbutoobut nto /kakeekuutaakuut kuu choo buch. \v 8 Nto subak, yoo kāmāchēy ꞉aryeembuut nyēē karaam, sukukasakay kule kuurē biikaab lukēēt, kumēēmuuchē ꞉chii kuwo booryēēt. \v 9 Kunyoo, wuu nyooto ām wōlēē ōmiitē ꞉akweek. Yoo koong'alaal ng'al chēē mākāsāktōōs kōōmuuchē kule nee kōōnkēt ꞉biiko kiyēē ōmiitē ōmwooyē. Mākuyibē ꞉yoomeet ng'aleekwook. \p \v 10 Tookunoot kule mii ꞉kuutuweek chēē chaang' kōōrēēt kumukuul, ānku yoo /kakeeng'alaal, kumii ꞉kiyēē ibooru. \v 11 Yoo ‑māāmuuchē kut ānkēt kiyēē mwooyē ꞉chiito ake, āyēku soboyiin ām wōlēē mii ꞉chiichooto nto yoo mākāsē nyeenyuu ku soboyiin ꞉nkinee ām wōlēē āmiitē. \v 12 Wuu nyooto yoo kang'alaal ꞉chii ām ng'ēlyēēbik chēē ‑mōōnkētē. Kuu yoo ōchēēng'ē rōōbēywēēkaab Tāmirmiryēēt, kumāchāktōōs ōchēēng'ē miisin choo inēērē kaniseet. \v 13 Kunyi, kurubta keey āk ng'ālyoontooni, māchāktōōs kusooyē ꞉chiito nyoo ng'āloolēē ng'ēlyēēbik kule koomuuch kōōboor kiyēē mii kumwooyē. \p \v 14 Yoo āsooyēē ng'ēlyēēbik ku tāmirmiryēēnyuu ꞉nyēē sooyē nto yooto tukul māmii ꞉mētinyuu kuyēyē kiy. \v 15 Kunyoo, ara +māāyēyē nee? +Māāsooyē āyēyiisyēē tāmirmiryēēt nto ām āsiiswēk alak āsooyēē mētit. +Māātyēēnēē tāmirmiryēēt nto ām āsiiswēk alak ātyēēnēē mētit. \v 16 Yoo siltooy ꞉chii Yēyiin ām tāmirmiryēēt nkit, mākumwooy kule nee ꞉chii nyēē mānāānooyēē ng'aleechaa kule, “Kuwuuyiit nyooto,” yoo ‑mēēnkētē kiyēē /kēēmiitē /kēēmwooyē? \v 17 Imuuchē kumiitē kubirchinē Yēyiin kōōnkōy ām kēēlto nyēē karaam, nteenee ‑mēēmuuchē ꞉yooto kuyēētyēēchi nyiin ake. \v 18 Ābirchinē Yēyiin kōōnkōy, kuuyu āng'āloolē ām ng'ēlyēēbik kusiir akweek tukul. \v 19 Nteenee, yoo kēētinyē keey biikaab Kiriistō kēēkutunkyinē Yēyiin, ākāykooyē amwaay ng'aleek muut chēē kāsāktōōs, kusiir ang'alaal ām ng'ēlyēēbik ng'al chēē mā tēē chu. \p \v 20 Mbo ng'eetaabiya, obakaakte ng'al chēbo leekwaanti. Nteenee kurubta keey āk rōkōs, ōbuur kuu lēēkōōy. Nto ām tukuuk alak ōyēku biich chēbo kuunyuut.\x - \xo 14:20 \xt Ēfēēs. 4:14\x* \v 21 Mwooyē ꞉Yēyiin ām siruutēk kule, “+Māāng'āloolchi bichu kubununēē biiko chēē ng'āloolē ām kuutuweek alak āk choo sobooy. Ānkoo kuwuu nyooto, mākoy kukāswoo.”\x † \xo 14:21 \xt Isaaya 28:11-12\x* \v 22 Yoo ng'āloolē ꞉chii ām ng'ēlyēēbik, kōōboorchinē kiito ake biiko choo mānēēyēnchi Yēyiin āmēēbērē choo kiikōōyēnchi. Nto yoo /kēēng'ālooltoochinē Yēyiin, kumii /kēēng'āloolchinē choo kiikōōyēnchi Yēyiin, āmēēbērē choo mānēēyēnchi. \p \v 23 Kunyi, yoo kōōtuuyēēchi yēēt akeenke ankoong'alaal ām ng'ēlyēēbik ankukwa ꞉biiko chēē mānāānooyēē ng'aleechaa nto ku choo mānēēyēnchi Yēyiin, māmwooyē kule kāākubunwook ꞉mētēwoy?\x - \xo 14:23 \xt Yēyuut. 2:13\x* \v 24 Nteenee yoo kāchō ꞉chii nyoo mānēēyēnchi Yēyiin nto nyēē mānāānooyēē ng'aleechaa, yoo mii kung'ālooltoochinē ꞉biiko Yēyiin, makukasee ng'aleechaa tukul kule boonto miyootyēēt. Nto yooto, kucham kule choolwookēnoot \v 25 ānkutook ꞉tukuuk chēē kiwung'ta keey. Kunyoo, mākōōryookyi keey ng'wēny kukākutunkyi Yēyiin kumwooyē kule, “Lēyyē, mii ꞉Yēyiin kwēēnuung'woong'.”\x - \xo 14:25 \xt Yoowa. 4:17-19\x* \p \v 26 Kunyoo ii, mbo ng'eetaabiya, ara +maamwaay nee? Yoo kōōyēmē yēēt akeenke, kumāchāktōōs kutinyē ꞉chii ake tukul kiyēē mākumwoochi biiko. Imuuchē kutyēēn ꞉ake, kōōnēētiis ꞉ake, kuboonto ꞉ake ng'oong'uutyēēt, kung'āloolē ꞉ake ām ng'ēlyēēbik nto ake kōōboor kiyēē ng'āloolēē ꞉nyiin. Yoo ōtinyē rōōbēywēēchu tukul, kumāchāktōōs ōyēyiisyēē ōnēērēē biikaab Kiriistō.\x - \xo 14:26 \xt 1Kōōr. 8:1; 12:7-10; 14:4, 12; Ēfēēs. 4:11-13\x* \v 27 Yoo ākoo māchāksē /keeng'alaal ām ng'ēlyēēbik, kumāchāktōōs kuyēk biich āyēēng' kut ku sōmōk. Nto yoo ng'āloolē, kurōōbu keey ānkumāchāktōōs kumii ꞉chiichēē ibooru kiyēē miitē ꞉icheek kumwoowu. \v 28 Nto yoo māmii ꞉chii nyēē kēēboor, kumāmāchāktōōs kung'alaal ꞉chiichoo ām ng'ēlyēēbik nteenee kung'āloolchinē keey nkit āk Yēyiin. \p \v 29 Ōkānyē kung'āloolē *꞉wōōrkooyikaab Yēyiin āyēēnku nto ku sōmōk kōōrōōtootē ꞉kāāntōōyik chuut kiyēē /kēēmwooyē.\x - \xo 14:29 \xt 1Tēēs. 5:19-22\x* \v 30 Nto yoo kānyōōr ꞉chii ake nyēē kēēbuurchi keey ng'wēny ng'oong'uutyēēt, kumāchāktōōs kusiis ꞉chiito nyoo kābo taay nyoo kāmii kung'āloolē. \v 31 Māchāktōōs kurōōbunēē keey ꞉wōōrkooyik akeenke akeenke /sikiineet chii ake tukul kukich. \v 32 Inkētē ꞉wōōrkooyoontēētaab Yēyiin ām tāmirmiryēēnyii āsiiswēk chēē yēmootiin kung'alaalee, \v 33 kuuyu māmāchē ꞉Yēyiin taariiryeet, nteenee māchē kēētēbtē kaalyeet. \p Kuu wōloo wuunto ꞉chōbuutēk ām wōlēē mii ꞉biikaab Kiriistō tukul,\x - \xo 14:33 \xt 1Kōōr. 7:15\x* \v 34 māmāchāktōōs kutēēbē ꞉kooruuk ng'al yoo /kēēmiitē tuuyēēt. Māchāktōōs kōōywēyiisyē kuu wōloo mwooytooy ꞉kiruutēk.\x - \xo 14:34 \xt Toowu. 3:16\x* \v 35 Nto yēē māchē ꞉ake tukul kōōnkēt ng'ālyoo, wokuteebee saanteenyii ām kōōnyii.\x - \xo 14:35 \xt 1Kōōr. 11:3; Ēfēēs. 5:22; 1Tēm. 2:11-12\x* \v 36 ‑Moosoot ꞉akweek biikaab Kōōriintō kule kichōōnēē ꞉ng'ālyoontēētaab Yēyiin wōlēē ōmiitē, nto mbo kule akweek nkit chēē kōōkuyityook. \p \v 37 Yoo isōōtē ꞉chii kule inee ku *wōōrkooyoontēētaab Yēyiin ānkukichoot ām ng'aleekaab Tāmirmiryēēt, ku ākoy kōōnkēt kule kiyēē āmiitē āsirwook ku mākuutyēētaab Mokoryoontēēt. \v 38 Nto nyoo mākoonyitē mākuutyooni, kumēērook /kēēkoonyit nkinee. \p \v 39 Kunyoo ii, mbo ng'eetaabiya, ōchēēng'ē ōng'ālooltoochi Yēyiin, amooyeetee chii kung'alaalee ng'ēlyēēbik \v 40 kātikoo baateey yoo /kēēmii /kēēyēyē kiy ake tukul ām kēēlto nyēē rootaat ankuyemaat. \c 15 \s1 Ng'aleek chēbo koomānuut ām lōkōōywēk chēē kāroomēch \p \v 1 Mbo ng'eetaabiya, āmāchē āsōōtwook kiy kurubta keey āk lōkōōywēk chēē kāroomēch choo kyāā-āmwook. Lōkōōywēchooto ku choo !kyōōyēnchi ānku chooto mbo raat chēē ōyyoong'unēē. \v 2 Ōrāroochootiin kubo lōkōōywēchu yoo kōōkiilchi ng'ālyoontoonoo kyāā-āmu. Nteenee, yoo māwuu nyooto, kukyōōyēnchi nyēbo buch.\x - \xo 15:2 \xt 1Kōōr. 15:17; 2Kōōr. 6:1; Kala. 2:2; 3:4; 1Tēēs. 3:5\x* \p \v 3 Kyāā-āmwook ng'aleechu bo koomānuut chu kyāānyōōru nkanii kule: Kime *꞉Kāārārookiintēēt kubo ng'ōōkiswookikyoo kurubta keey āk wōlēē mwooytooy ꞉siruutēk.\x - \xo 15:3 \xt Isa. 53:5-12; 1Kōōr. 11:23\x* \v 4 /Kikeemuy /ankiing'eetee meet ām bēsyēētaab sōmōk kuu wōloo mwooytooy ꞉siruutēk.\x - \xo 15:4 \xt Mat. 12:40; Yoowa. 20:9; Yēyuut. 2:24-31\x* \v 5 Kichokōōboorchi keey Bētērō, nto mii yoo, kōōboorchi keey rubiik tukul taman āk āyēēng'.\x - \xo 15:5 \xt Luuka 24:34, 36\x* \v 6 Nto mii yoo, chokōōboorchi keey mbo ng'eetaabiya bokolwookik muut ām yēēt akeenke. Tākusobchootiin ꞉bichooto alake chēē chaang' ānkoo kiikubēk ꞉alake. \v 7 Lētuunoo subak, chokōōboorchi keey Yāākōbō ānkōōboorchi keey *lēbkēēyik chuut alak,\x - \xo 15:7 \xt Luuka 24:50\x* \v 8 nto yityo, chokōōboorwoo keey nkanii āyēku leekwa nyēē ‑/mākiiriiku.\x - \xo 15:8 \xt Yēyuut. 9:3-6; 1Kōōr. 9:1; Kala. 1:15-16\x* \v 9 Anii ꞉nyēē ābooyē ng'wēny miisin ām *lēbkēēyik chuut amaayemaat /kēēkuuroo kule *lēbkēēyiin kuuyu kyāāwusē biikaab Kiriistō. \v 10 Nteenee, ām chamateetaab Yēyiin wuu nyi raat ꞉soboonnyuu. Mānāāwēētēē keey ꞉chamateenyii ām wōlēē āmiitē. Wuu nyooto kuuyu kyaa-am booryēēt nyēē kōrōōm miisin kusiir ake tukul ām *lēbkēēyichoo, āmēēbērē ki anii, nteenee ki kāāmuukēywēēkaab Yēyiin ꞉chēē kyoomē booryoonooto kubuntēēnoo.\x - \xo 15:10 \xt Kala. 1:13-14; Ēfēēs. 3:8; 1Tēm. 1:12-16\x*\x - \xo 15:10 \xt 2Kōōr. 11:23\x* \v 11 Yoo ki anii nyēē kyāā-āmwook lōkōōywēchu, nto ku *lēbkēēyik chuut alak, māmii yoo ꞉kiy, nteenee ng'aleek chu chēē kyoomu ānku ng'aleechuutēchu ꞉chēē kyōōyēnchi.\x - \xo 15:11 \xt Kala. 2:6-9\x* \s1 /Kiing'ēētēē chii meet \p \v 12 Nto yoo /kiikyoomwook kule king'eetee ꞉Kiriistō meet ānkyōōyēnchi ii, kōōmuuchē kule nee ꞉biiko alake ām akweek kumwooy kule ‑/mākiing'ēētēē chii meet? \v 13 Nto yoo ākoo ‑/mākiing'ēētēē chii meet ii, mā ākoo manaang'eetee ꞉Kiriistō meet? \v 14 Nto yoo manaang'eetee ꞉Kiriistō meet, ku buch ꞉kiyēē kēēmiitē acheek kyoomu ānku buch mbo ꞉kiyēē kyōōyēnchi. \v 15 Nto kiwuu nyooto, nto kēēyēku ng'wiik ām wōlēē mii ꞉Yēyiin kuuyu kyoomtooy kule kiing'eetee ꞉Yēyiin Kiriistō meet. Nteenee yoo mēēbērē /kiing'ēētēē meet chēē kiikubēk, kumēēbērē kiikung'eetee ꞉Kiriistō meet. \v 16 Yoo ākoo ‑/mākiing'ēētēē meet chii nyēē kiikume kumēēbērē /kiikiing'eetee Kiriistō meet. \v 17 Nto yoo ākoo wuu nyooto, ku buch ꞉kiyēē kyōōyēnchi /āmānāākēēnyōōwook kaat ām choolwookātēēng'woong'\x - \xo 15:17 \xt Room. 4:25; 1Kōōr. 15:2\x* \v 18 ānkiikubootyo ꞉nkicheek choo kibēk kukiikōōyēnchi Kiriistō. \v 19 Nto yoo ākoo kiibuurē kiikēnēē keey Kiriistō kubo soboontaab kōōrooni buch, kēēmiitē yēē mii ꞉chii. \p \v 20 Nteenee, kubooyiit man, /kiikiing'eetee Kiriistō meet. Inee ꞉kaabooreet /kiing'eetee meet kuyootyi kēēlto choo kiikubēk.\x - \xo 15:20 \xt 1Kōōr. 6:14\x* \v 21 Kuu yoo kichōōnchi ꞉meet kōōrooni kubununēē chii, kuchōōnii ꞉nkinee soboonto kubununēē chii. \v 22 Kuu yoo bēku ꞉biiko tukul choo bo Aatam, /kiing'ēētēē meet biiko tukul choo bo Kiriistō.\x - \xo 15:22 \xt Toowu. 3:17-19; Room. 5:12-21\x* \v 23 /Kikeenyooyee Kiriistō /kiing'eetee meet, nto yoo iyēēwu kōōyyiin, +/makiing'eetee meet biiko tukul choo cheechii.\x - \xo 15:23 \xt 1Tēēs. 4:16-17\x* \v 24 Nto miitē yoo nanyuun, kuyit ꞉tabanta ām yoo kētyinēē ꞉Kiriistō Baaba Yēyiin bāytooyiisyēēt yoo kaakooserweet ꞉inee bāytooyik alak tukul āk kāāmuukēy alak tukul.\x - \xo 15:24 \xt Room. 8:38\x* \v 25 Kunyi, tākubāytooyiisyē ꞉Kiriistō ākoy kut koowaang'ta buunikyii tukul\x - \xo 15:25 \xt Tyēēn. 110:1; Māārkō 12:36\x* \v 26 nto buunyoontēēt nyēbo lētuut kooserweet ku meet.\x - \xo 15:26 \xt Ng'oong'. 1:18; 20:14; 21:4\x* \v 27 Mwooyē ꞉siruutēk kule, “+/Mākiitōōrchi kiy ake tukul.”\x † \xo 15:27 \xt Tyēēn. 8:6\x* Tookunoot kule yoo /kēēmwooyē kule +/mākiitōōrchi “Kiy ake tukul,” kōōbooru kule mēēbērē nāmē keey ꞉yooto āk Yēyiin kuuyu inee nyēē itōōrchinē Kiriistō kiy ake tukul. \v 28 Yoo kaakuyey kuu nyooto, +/mākiitōōrchi Leekweet kwaan Yēyiin, sukubayta ꞉Yēyiin kiy ake tukul kutukul.\x - \xo 15:28 \xt Room. 11:36\x* \p \v 29 Ara, kēēmwooyē nee kurubta keey āk choo /kēēbātisānē kubo choo kiikubēk? Yoo /kēēmwooyē kule ‑/mākiing'ēētēē chii meet ii, kubo ꞉nee naas /kēēbātisānē biiko kubo choo kiikubēk? \p \v 30 Nto kurubta keey āk acheek, ātēēbē kule ii, ām nee sikyoosāntooy keey kibtaman? \v 31 Kubooyiit man, kyaanamaanunee meet āwut. Nteenee āng'ērēchē kubo kiyēē kiikuyey ꞉Kāārārookiintēēt Yēēsu Mokoryoontēēnyoo ām soboonwēkwook.\x - \xo 15:31 \xt Room. 8:36\x* \v 32 Nto kimāākēnēē keey tuwēntaab kibkōōnkōy, nto kimāāwuulyēē bichoo ām Ēfēēsō chu wuu tyoong'in. Nto yoo ākoo ‑/mākiing'ēētēē chii meet, kiimuuchē keemwaay kule, “Okany kyoomchi keey āmit ānkēēyyēēsyē, kuuyu +mākēēbēku tuun.”\x † \xo 15:32 \xt Isaaya 22:13; 56:12\x*\x - \xo 15:32 \xt Yēyuut. 19:29-31; 2Kōōr. 1:8\x* \v 33 Lēyyē, ‑mookany /keemaasaak. Yoo koonaam keey biiko choo miyootēch ꞉ātēbuutēkwaa, mākōōbootook. \v 34 Ōsēwu ankootayee keey choolwookātēēt kuuyu miitē ꞉alake ām akweek chēē tākumāng'oon ām wōlēē wuu ꞉Yēyiin. Āmwooyē ng'aleechu sōōchusyē.\x - \xo 15:34 \xt Room. 13:11-12\x* \s1 +/Makeeweech bōōrwoonik chu bēku kuyēk chēē mābēku \p \v 35 Imuuchē kuteeb ꞉chii kule, “Imuuchāktōōs /kiing'eetee meet kule nee choo kiikubēk? Ng'ēētitooy bōōrto nyēē wuu nee?” \v 36 Wuu nee ꞉kāāsōōtēywēēkwook ēē? ‑Mōōnkētē kule yoo /kakeechaan kēbuswoontēēt, kununē ꞉muuyto sukubiit? \v 37 Yoo 'keechaan kēbuswoontēētaab nkoonuuk nto ku nyēbo kiy ake tukul makerkeey āk nyoo kaakubiit.\x - \xo 15:37 \xt Yoowa. 12:24\x* \v 38 Yēyiin nkit ꞉nyēē yēyē kēbuswoo ake tukul kubiit ku wōloo māktooy ꞉inee ām kēēlto nyēē teer ām wōlēē mii ꞉ake. \p \v 39 Tēērchiintōōs ꞉bōōrtaab chiito āk nyēbo tyoony. Ku teer nyēbo tariiteet ankuteer mbo ꞉nkinee nyēbo *burburyoontēēt. \v 40 Miitē mbo ꞉nkicheek tukuuk chēbo wōliin bo barak āk chēbo wōlēēb ng'wēny. Lēbkēēyēch ꞉choo bo barak ām kēēlto nyeeng'waa, nto chēbo ng'wēny, kukāroomēch ꞉choo ām kēēlto nyeeng'waa. \v 41 Lebkeey ꞉asiista ām kēēlto nyeenyii, anku lebkeey ꞉nkinee araaweet ām kēēlto nyeenyii, nto nkicheek kookeelik lēbkēēyēch ām kēēlto nyeeng'waa. Nteenee teer ꞉lēbkēēyyēētaab kookeelyeet ake ām wōlēē mii ꞉ake. \p \v 42 Wuu nyooto nkinee ām wōlēē +/makiing'eetita choo kiikubēk. Nunē ꞉bōōrto nyoo /kēēmuyē, nto nyoo /kiing'ēētēē meet kōōbuurē ꞉nyoo kibchuulyo. \v 43 Yoo /kēēmuyē bōōrto, ku kiy buch. Nto yoo /kiing'ēētēē meet ku kiy nyēbo kwōng'uut. /Kēēmuyē ku kiy nyēē mābo laat, nto yoo /kiing'ēētēē meet kutinyē kāāmuukēywēēk.\x - \xo 15:43 \xt Filib. 3:21\x* \v 44 /Kēēmuyē ku bōōr buch, nto yoo /kiing'ēētē meet, ku bōōr nyēē lēēl nyēbo tāmirmiryēēt. Kuu yoo miitē ꞉bōōrtaab kōōrooni, kumiitē ꞉nkinee bōōrtaab tāmirmiryēēt. \v 45 Mwooyē ꞉siruutēk kurubta keey Aatam nyēē ki chiito nyēbo taay kule, kitoow ꞉chiichoo soboontaab kōōrooni.\x † \xo 15:45 \xt Toowu. 2:7\x* Nto Aatam nyēbo lētuut kukōōnu ꞉nyoo soboontaab tāmirmiryēēt.\x - \xo 15:45 \xt Yoowa. 6:63; 2Kōōr. 3:6\x* \v 46 Kitook ꞉bōōrtaab kōōrooni kurook, nto mii yoo chokutook ꞉bōōrtaab tāmirmiryēēt. \v 47 /Kikeeyey Aatam kuchōōnēē teng'nyaanteet, nto Yēēsu, kuchōōnēē ꞉nyoo kibkōōnkōy. \v 48 Kuu wōlēē kiwuunto ꞉chiichoo bo ng'wēny, kuwuu chooto ꞉nkicheek choo bo wōlēēb ng'wēnyuuni. Nto wōlēē wuunto ꞉chiichoo bo kibkōōnkōy, kuwuu chooto ꞉nkicheek choo bēētii kibkōōnkōy. \v 49 Nto kuu yoo kēētinyē tōōntaab chiichoo bo wōlēēb ng'wēny, +mākēēnyōōru nkinee tōōntaab chiito nyoo kichōōnēē kibkōōnkōy.\x - \xo 15:49 \xt 1Kōōr. 15:21-22\x* \p \v 50 Āmwoowook akweek, mbo ng'eetaabiya, kule ‑mēēwutē ꞉chii Kaab Yēyiin āk bōōrnyii nyoo bo ng'wēnyuuni. Bēku ꞉bōōrwēchu kēēboontē nyēē mākoy kōōbuur ākookoy. \v 51 Okany baa, āmwoowook kiy nyēē /kikiiyeel ānkōōyēbchi yiit: ‑Mākēēbēku ꞉acheek tukul, nteenee +/makeeweecheech \v 52 areet akeenke bēsyēēt nyoo /kēēkuutē aryeembuut. Yoo /kēēkuutē aryeembuut kung'ēētōōs ꞉choo kiikubēk /ankeeweechweecheech acheek choo tākēēsobchootiin /kēēnyōōru bōōrwoonik chēē leelach.\x - \xo 15:52 \xt 1Tēēs. 4:15-17\x* \v 53 Yēmāktōōs /keeweechweech bōōrwoonikyoo chu bēku kuyēk chēē mābēku.\x - \xo 15:53 \xt 2Kōōr. 5:4\x* \s1 /Kiikiisyēēnto meet \p \v 54 Yoo kaakuyeyakay kuu nyooto, mākuyityiin ꞉siruutēchu mwooyē kule, “/Kikiisyēēnto meet kutukul.”\x † \xo 15:54 \xt Isa. 25:8\x* \v 55 Mākuyityiin subak ꞉siruutēchu mwooyē kule, “Wōōy, wē, meet nyoo mēēkutinyē biirtooyiisyō, wōōy, wē, meet nyoo mēēkutinyē ng'woonēēt!”\x † \xo 15:55 \xt Osee. 13:14\x* \v 56 Ibēlēē biich ꞉meet ng'ōōkisto ānkunyōōrtooy ꞉ng'ōōkisto nkuruuk wōlēē mii ꞉kiruutēk.\x - \xo 15:56 \xt Room. 4:15; 6:23; 7:7-11\x* \v 57 Kēēbirchinē sōō Yēyiin kōōnkōy nyēē tyaa! Inee ꞉nyēē yēyēēch kēēbiirtooyiisyē ām Yēēsu Kiriistō Mokoryoontēēnyoo.\x - \xo 15:57 \xt Room. 7:24\x* \p \v 58 Kunyoo ii, mbo ng'eetaabiya choo āchāmē, ōtitir ānkōōkimkimiitu. Ōnēmchinē keey ākookoy yiisyēētaab Mokoryoontēēt ām mooyēēt akeenke kuuyu ōnkētē kule ‑māwēētii buch ꞉yiisyoonoo ōyēchinē Mokoryoontēēt.\x - \xo 15:58 \xt 2Tēt. 15:7; 1Kōōr. 16:13\x* \c 16 \s1 Kāāruruukiisyēētaab beesaanik \p \v 1 Kurubta keey āk beesaanik choo /kiiruruuchē kubo biikaab Kiriistō ām Yēērusālēēm, āmwoowook kule oyey kuu wōloo kyāāmwooytoochinē kanisoosyekaab yēēmēētaab Kalatyaa.\x - \xo 16:1 \xt Room. 15:26\x* \v 2 Ām bēsyēētaab taayta nyēbo wiikiit ake tukul, māchāktōōs ꞉chii ake tukul ām akweek kusātyinē komos beesaanik kereeryaa ām chēē nyōōru /subokeekonor. Nto yoo kaayitu, kumāmāchāktōōs kule /kiiruruuch beesaanik alak tukul. \v 3 Yooto, +mookwey biiko chēē sukuyibchi beesaanik biikaab Kiriistō ām Yēērusālēēm. +Māāsirchi bichoo ng'aleek chēē iboorchinē icheek chiichēē kākōōnu beesaanichaa. \v 4 Nto yēē ākoo yēmāktōōs āwē ꞉nkanii +makeebeete keey āk icheek. \s1 Chōbuutēkaab Bāwulō \p \v 5 +Māāruutoochi Maketoonnya ām bārooyinto nyēē nwaach nto yityo, āwēēsyētyook.\x - \xo 16:5 \xt Yēyuut. 19:21; 2Kōōr. 1:16\x* \v 6-7 ‑Māāmāchē kule akasaak baateey ankaakeeyte. Ābērē nto ābuurtē keey akweek, yoo kacham ꞉Mokoryoontēēt. +Mākēētēbtē keey kisich nto ākoy mbo kubēk ꞉yiiwootēēt sukung'eet ō-āmiisoo ānkōōkōōnoo toorētēēt ake tukul ām baannyuu.\x - \xo 16:6-7 \xt Room. 15:24; Yāāk. 4:15\x* \v 8 Nteenee, +māwāābēēnii Ēfēēsō ākoy bēsyēētaab *Bēēntēkōōst, \v 9 kuuyu kaakuyaatakay ꞉kēēlto ayey yiisyēēnyuu kuchutito ānkoo miitē ꞉biiko chēē chaang' chēē mii kukwiiloo.\x - \xo 16:9 \xt Yēyuut. 19:8-10\x* \s1 Kiyēē kii-āmiisēē ꞉Bāwulō biiko \p \v 10 Yoo kāchō ꞉Tēmētēēwō wōloo, kumāchāktōōs otaach nyēē karaam, kuuyu mii kuyēyē yiisyēētaab Mokoryoontēēt kuu wōloo āmiitē ꞉anii āyēytooy.\x - \xo 16:10 \xt 1Kōōr. 4:17\x* \v 11 Kunyoo, māmāchāktōōs kutay ꞉chii ake tukul. Nto yoo wēētii, kumāchāktōōs ō-āmiis ām bāybooyyēēt, sukōōyēēw wōlēē āmiitē. Āmiitē ākānyoonu inee kuchōōnto keey mbo ng'eetaabiya. \p \v 12 Nto kurubta keey āk ng'eetaabiya Ābōōlō, kyāāmwoochi nyoo kuchōōnto keey mbo ng'eetaabiya wōloo ōmiitē. Kāmāmāchē ꞉inee kule kuchō, nteenee mākuchō yoo kānyōōr bārooyinto.\x - \xo 16:12 \xt Yēyuut. 18:24\x* \p \v 13 Ōkāsu ānkōōtitir ām kāāyēnchinooyēēt. Ōkimkimiitu ānkōōnyōōru nkuruuk.\x - \xo 16:13 \xt Tyēēn. 31:24; 1Kōōr. 15:58; Ēfēēs. 6:10\x* \v 14 Ōyēyē kiy ake tukul ām chamateet.\x - \xo 16:14 \xt Yoowa. 13:34; Room. 12:9; 13:8-10; 1Kōōr. 8:1\x* \p \v 15 Ōnkētē oob kule ki kaytaab Steefaan ꞉nyēē /kisimkeeweech kunam ng'ālyoontēētaab Yēyiin ām Akaaya ānkiikōōnēmchi keey kuyēchi biikaab Kiriistō yiisyēēt? Kunyoo, ākiimook akweek mbo ng'eetaabiya kule\x - \xo 16:15 \xt Room. 16:5; 1Kōōr. 1:16\x* \v 16 orub ng'aleekaab biiko chēē wuu chuutēchu āk mbo chēbo biiko alak tukul chēē yēyiisyē āk bichooto. \v 17 Kyaang'erech kuyitu ꞉Steefaan, Fortunaato ākoo Akayiko wōlēē āmiitē kuuyu yoo kikyoomē lōkōōy āk icheek kukerkeey nyēē kyāāmiitē ā-āmē lōkōōy āk akweek. \v 18 Kweebaybaayaa kuu wōloo kwēēbāybooytook. Māchāktōōs /kēēkoonyitē biiko chēē wuu chooto. \p \v 19 Isubooyook ꞉mbo kanisoosyek chēbo yēēmēētaab Eesya. Isubooyook miisin ꞉nkinee Akiila ākoo Brisiila ām kaayneetaab Mokoryoontēēt. Isubooyook mbo ꞉kaniseet nyoo sooyēē kōōng'waa.\x - \xo 16:19 \xt Yēyuut. 18:2; Room. 16:5\x* \v 20 Isubooyook ꞉nkicheek mbo ng'eetaabiya ām wōli. Ōtōrōōchē keey nyēē ōng'ērēkyinē keey.\x - \xo 16:20 \xt Room. 16:16\x* \p \v 21 Āsirwook ꞉anii Bāwulō kāāsubooyiisyooni ām āwunyuu nkit.\x - \xo 16:21 \xt Kala. 6:11; Kolos. 4:18; 2Tēēs. 3:17; Filēm. 19\x* \p \v 22 Mii yēē mii chii ꞉chii ake tukul nyoo māchāmē Yēyiin. Ānkiichōō ōō, Mokoryoontēēt. \p \v 23 Kōōbēruurook ꞉Mokoryoontēēt Yēēsu. \v 24 Āchāmook sōō nyēē tyaa kuuyu kēēbooyē ꞉tukul Kāārārookiintēēt Yēēsu.