\id EPH NT2195 Saposa - JW Gareitz 23-11-00 \h Efeses \toc1 Noun Kirkir Fi Naa Pol Tana Taa Efeses \toc2 Efeses \toc3 Ef \mt1 EFESES \mt2 Noun Kirkir Fi Naa Pol Tana Taa Efeses \imt1 Tsue Famumua \ip Pol favaanan iny Vurungan Rof nane Krais tana ngats fan iny Efeses ana vainy a kinai nom ton vegiau tsunia ri faason to ten Jisas. Ara onot ror ma gogosias ya tana Binun Tan Amaraav, 19.1-20. Tan nainy te kaakaa Pol koman a numaa iny kotskots unya Roum, ya kirkir ton noun tovei tan vainy fafaaman te kaa ror tana ngats fan iny Efeses. Noun tovei te tsue gum nar vainy fafaaman ten Jisas faarei ror a Saape na Taabos ai Jisas faarei non a Tsuun Tobiing to te fagovets faparits fi non Ya na numaa faavot. A gum nar vainy fafaaman ten Jisas faarei ror u puan Tsunia, ana Ayei faarei non patsuun tan puan. Ari faarei ror e natsun Ya, ana Ayei faarei non a tsoiny tsuri. \c 1 \p \v 1 Nyo, Pol, nyo na amaraav ten Krais Jisas, tan koman ten Gov, nyo kirkir naa rou tsumin vainy taabos u fasito ten Krais, to te kaa fasuu faman ovei rom fain e Krais Jisas, to te kaa rom tana ngats fan iny Efeses. \p \v 2 Nyo faakats rou ten Gov a Tamarara ana Tsunaun Jisas Krais ma faan mami na koma ree'un ana aaverof. \s1 Ten Krais, Gov Faan Rara Na Foka Na Fo Rof Iny Gormirmir \p \v 3 Ara ma variri Gov, Tsunia na Gov ana Taman a Tsunaun tsura Jisas Krais. Gov rof rara sa faan rara na fo mamatsiny fifaan rof te poo me tan Aaven Taabos ma faakouts Ya na aave rara, ka to aya te daup fiisen ramirora Gov unya Gormirmir tana saa, ara kaa ror koman e Krais. \p \v 4-5 Tabuiny fapogaar non e Gov a monaagits to, ana Ayei pisainy faamuainy ratuara ma fasito irara Ya koman e Krais ma taabos mi ra ana ra te sikia ma kaa me tu aveto to te tagei finy rarora Ya. Gov fakats faamuan en ana Ayei kat faarei ratuaran fuainy guei tsoiny tsungan Tsunia ten Jisas Krais tsun. Ka to, te kat fapaparei Ya, Ayei komainy kat non ya, tana saa, Ayei mangiir fiisok rarora. \v 6 Ara ma variri e Gov tana sanaan a rof fiisok ito te faan finy mi Ya na koma ree'un Tsuan tsura, ayei na fifaan babainy to te faan iny Ya tsura, ito tana sanaan tana Guei Tsoiny Tsunia to te mangiir fiisok non Ya. \p \v 7 Ito tsun kan tana Guei Tsoiny Tsunia, Ayei pats ratuara, ra tapuruur mito, Ya anofe ravainy ton fo aveto tsura, tan rafatsiny nana Guei Tsoiny Tsunia vovou non a masun tana koma ree'un ten Gov, \v 8-9 te faan iny Ya tsura sikia ta fafakap nan. Gov kaa minon fakats rof ana Ayei, kaa kan minon a nat tsian tana fo mamatsiny ka to te komainy kat non Ya ana Ya pokei faruak mi towa tsura, ito te komainy tsue pokei of non ya Gov, sai tovei fo mamatsiny ka to te kaa tan fakats famumua Tsunian takop, Krais kat faruak bus ya tana binun Tsunia. \v 10 An fakats famumua te komainy kat non e Gov to, Ayei nai fakap non fakats famumua Tsunia tan nainy te fagum bus Ya, ana Ayei nai guam minon a fo mamatsiny ka to, te fapogaar Ya te kaa ror Gormirmir ai nei tan puputaa, te kaa ror fain a isen tsun a mes to ayei, e Krais, ai te faarein patsuun tan puainy mes. \p \v 11 Ana ra kan, Gov pisan bus rara vovou iny non fakats faamuan Tsunia tan tatanik ma nom ara ta ka ma fasito iny, to te poo fi minon Tsunia, tana saa, ito tsun kan ten Krais, an fo mamatsiny ka ruak to vovou iny non koman Tsunia, \v 12 tan kat to aya, amam a taa Jiu to te naano anaanos faamuainy e Krais ma variri e Gov, faatok iny non siinaiv Tsunia. \p \v 13 Ai to kan, amin vainy sikia ma taa Jiu to te nongoiny bus a man to, ito ayein Vurungan Rof nane Krais to te saup fatabin mami tan nainy te faamainy ami Ya. Gov bobot bus mami sa faan mamin Aaven Taabos to te tsue faman of mami Ya to sam faarei mirom u fasito fatoobing Tsunia. \v 14 U Aaven Taabos, Ayein kifon tsuen man te kat e Gov, faatok rarora Tsunia te nai faan rarora na fo mamatsiny ka, tan nainy te vovou finy Yan tsuen man Tsunia muan ma faan iny, an Aaven Taabos to koma rara faatok rarora Tsunia te pats rara, ana Ya fasito ratuara faarei ror vainy Tsunia fatoobing onot non te nai puruur fakap ovei non Yan aveto tana monaagits tovei. Tan kat to aya, ara kan ma variri Gov, faatok iny non siinaiv Tsunia. \s1 Pol Faakats Of Ir A Taa Efeses \p \v 15 Tan kat to ayei, ito tan nainy te nongoiny anyo na faason tsumi tana Tsunaun Jisas an mangiir tsumi tan vainy fafaaman faavot ten Krais, nyo tanik tan faakats \v 16 ana nyo fafaakats kane varou tovei, nyo tsue faarof naa rou ten Gov, ito tsun tsumi, ana nyo fakats fatatabiny maromi tan faakats tsonyo. \v 17 Tan nainy te faakats anyo, nyo rangats to Gov a Taman a Tsunaun tsura Jisas Krais, kaa minon siinaiv ma faan mami Ya na fifaan poo minon tan Aaven Taabos to te faan maromi na nat a rof ana Ayei kat maromi ma nat faarof iny ami na man nane Gov, tan kat to aya, mi nai nat faarof fatatabin pis iny rom Ya. \v 18 Nyo rangats rou e Gov ma tsue fanat of mami Ya na man te poo fi minon Tsunia, ma nat faarof iny ami na masun te fikoo of mami Gov ma naano anaanos tsun naa mi fiisen men koman tsian, ma nom ami na masun a saavits fiisok tan siinaiv Tsunia to te tsue faman of mami Ya ma kat tan vainy taabos u fasito ten Krais. \v 19 Nyo faakats rou ma inan fanatnat faarof iny ami na saf a parits a reits Tsunia to na, to te fafaakouts fi rarora Ya ara to te faaman. A parits a reits to aya, te kat faarei tsuiny non a parits a reits to, \v 20 te bibinun iny e Gov tan nainy te fatsuiny fatabiny fi Ya e Krais tana mat ana Ya fagum Towa tana pan iny fatsiitsii tan panaainy matou Tsunia unya Gormirmir. \v 21 Ai tovei roman, Krais tagaa ot osto na aya, ana Ayei tagaa ot fafisfis iny non fuainy aaven te kaa ror korosuu to te tagaa ot ror, ri te kaa men asangan an fo viir parits an fuainy tsunaun, Ayei karap fafisfis iny non a vainy faavot to te kaa miror asangan an gumgum tana monaagits faavot tan nainy roman ai tana fo nainy te naa minon. \v 22 Gov fakei a fo mamatsiny ka, ma kaa ri fain gumgum ten Krais, ana Ayei bobot to Krais ma tagaa ot fafisfis ir Yan fo mamatsiny ka, ana Ayei pisainy Towa ma ruak faarei mi Ya na tatagaa ot nar gum nar vainy fafaaman ten Krais faarei non patsuun te tatagaa ot finy non yan puainy mes. \v 23 U gum nar vainy fafaaman ten Krais faarei ror a puan Ya; ana ra paut faavot fi naa ror Tsunia, Ya te favei taptap faavots a fo mamatsiny ka to, fiisen minon a Tsivon. \c 2 \s1 Gov Kat Fatoto Rara Koman E Krais \p \v 1 Muan sami faarein vainy mat tana fo aave mami, mi gim to ma nongoiny e Gov, tana saa, tan fanaginy tsue an aveto tsumi. \v 2 Tan nainy to aya, mi vovou iny ton sanaan iring tan puputaa to faarei te vovovou finy ror vainy pisiin tan puputaa tovei. Mi manaats to na fo faun ana fo parits tana tatagaa ot tan masarau unya korosuu, ana ayei na masarau to te sogsog raror a vainy to te fanaginy tsue ror ten Gov. \v 3 U man, muan, sa ra faavot kat, kat to. Ana ra katkat ton kat te komainy non puainy mes an fakats tsura, tana saa, ara faarei tsuiny rora mesapan ana ra kaa faavot to fain a koma seeve ten Gov faarei rarori. \p \v 4 Sai Gov kaa minon koma tagtag tsian, ai to tsun kan tan mangiir tsian Tsunia tsura, \v 5 kainon to te mat fi ra tan aaven tan fanaginy tsue tsura, Gov fatoto fatabiny ratuara fiisen me Krais. Ito tsun kan tana koma ree'un ten Gov, Ayei saup fatabiny ratuara ma nom ara na toto. \v 6 Ai to tsun kan tana tou kaakaa tsura koman e Krais Jisas, Gov fatsuiny ratuara fiisen me Krais ana Ya fagum ratuara fiisen mi Ya ma tagaa ot fiisen mira Ya unya Gormirmir. \v 7 Ayei kat a ka to, ma natiny a vainy faavot tan nainy te naa minon tana masun tana koma ree'un Tsunia na kaatsian fiisok ana sikia ta mes te onot non ma tsue fa'arasan iny ya, ito tana sanaan te mangiir fi rara Ya, ito ten Krais Jisas. \v 8-9 Ito tsun kan tana koma ree'un a kaatsian fiisok ten Gov, sana mi saup fatabin em, tana saa, ami faason tsun emanaa ten Krais. An sikia ma tan kat rof tsura patsukaner, sana fifaan babainy tsun ten Gov, ma tenoor tsun iny vaare ta mes, “Nyo saup fatabiny a tsivou.” \v 10 Gov pangis rara ana ra gim to ma faarei te kaa fi ra muan, ana Ayei kat fafoun ratuara, ito ten Krais Jisas, tan kat to aya, ara onot ror ma kat faarof matar a vainy faavot tana toto tsura, ito tana binun te pisainy onots of bus rara Ya muan fiisok ma kat ara. \s1 Ra Isen Tsun Me Ten Krais \p \v 11 Fakats yam, ito muan to te kaakaa fi mi, mi gim to ma agiir faarei me na taa Jiu, ana taa Jiu koo matuamin vainy sikia ma vaapee, to te koo finy rori na taa Jiu na tsivor vainy tana vaapee fatoobing, (te katkat fi ror a vainy puar). \v 12 Fakats yam, tan nainy te gima natiny ami Krais, mi faarein vainy sagoor ana mi gim to ma faarein vainy fasito ten Gov. Mi gim to ma kaa koman tsue faunot foun te kat finy e Gov tsuen man Tsunia tana vainy Tsuan. Ana mi kaa mato tana monaagits tovei, mi sikia to ma tagaa fasuu naa tana ka na kaatsian te naano anaanos romi, vovou iny non tsuen man ten Gov ana mi kaa babainy tsun mato, faarei maromi te gima natiny rom e Gov. \p \v 13 Muan mi kaa faveevian osing to Gov, sin tovei roman, Gov mei fasiruu ma naa mi Tsunia koman e Krais ito tan rafatsiny Tsunia, sa faarei kat nan faakor tana pagafuan an tan rafatsiny Tsunia sa daup fasiruu ratuara panan e Gov, \v 14 tana saa, Krais, Ayei na aaverof tsura. Tsunia te daup faavots rara na taa Jiu ana mi kan a sikia ma taa Jiu ma faarei miran isen tsun a mes ma kaa mira na aaverof. Ayei kat a ka to, tana mat Tsunia tana pagafuan, sa rurei ravainy kat iny fatsitsien to te kibei vavis rara faarei na soopip fapoopoan narara. \v 15 Ayei mat sa nom ravainy a Faun tana taa Jiu to te tsue of non a vainy ma kat a ka to, ge ma kat vaare rin kat to ayei, ito te kibei rara na taa Jiu ana min sikia ma taa Jiu ma manaats vaare pis ara ya. Ana Ya daup faavots rato na fuan a gum iny vainy, ri faarei tsuiny mito na isen a gum iny vainy foun to, to te kaa ror koman e Krais. Ai tan kat to aya, ana vainy kaa mito na aaverof. \v 16 Nainy te daup faavots Ya na vainy ana ri isen tsun mito, Ayei faroruak fatabin ramituari fiisen me Gov tana mat Tsunia tana pagafuan, ana Ya rurei fakajiei ravainy ton fatsitsien fapoopoan narari. \v 17 Krais naa me ana Ya favaanan iny ton Vurungan Rof nana tou aaverof an vivangura fapoopoan nar a taa Jiu to te kaa ror panan e Gov, ana mi kan to na sikia ma taa Jiu, to te kaa faveevian osing e Gov. \v 18 Ara faavot, a taa Jiu ge na sikia ma taa Jiu onot ror ma naa me matan e Taman tan fifaakouts tan sen tsun Aaven Taabos to ayei, tana saa, ito tsun kan tana binun te kat bus e Krais. \p \v 19 Ai tovei roman, ami na sikia ma taa Jiu, gima faarei bus vainy sagoor ge na vainy tana mesapan kanen, ami faarei rom vainy te fasito iny rom e Gov poo me tana isen a pan ana min numaa iny guei ten Gov fatoobing. \v 20 Ami kan, te faarei rom a pan tana numaa te fatsun patsun a poon iton fuainy amaraav an fuainy kuigin te fatsuiny ya tana poon a parits to aya, ai Krais Jisas faarei non a tsuun tobiing to te fagovet faparits fi non Ya na numaa faavot to. \v 21 Jisas, Ayei na isen tsun a mes to te daup faavots raror a vainy te faaman faavot ror ana Ya te kat rara, ra ruak faarei mito na saape na taabos tana Tsunaun. \v 22 Tana sanaan te tap fi naa romi na vainy sikia ma taa Jiu i Tsunia, ami ana vainy fafaaman faavot te tap faavot fi kan naa rom tana numaa to, to te kaa non e Gov tana Aaven Ya. \c 3 \s1 Binun Ten Pol Tana Vainy Sikia Ma Taa Jiu \p \v 1 Anyo, Pol, nyo kaa rou tan kotskots tana saa, nyo binun rou ten Krais Jisas tan favaanan naa tsumin vainy sikia ma taa Jiu ma nongon ami am faason to ten Krais. \v 2 Ami nat busem, tana koma ree'un ten Gov Ayei faan vatuanyo na binun ma tsue pokei iny anyo na koma ree'un Tsunia tsumin vainy sikia ma taa Jiu, \v 3 ito Gov patsukanen to te pokei faruak men fakats famumuan takop Tsunia tsonyo, to te tsue faamuan fi nyo tan noun tsonyo. \v 4 To te gogosias fi romin noun te kirkir naa ronyo tsumi tovei, ami nai arasan iny rom a ka te nat of iny ronyon fakats famumuan takop nane Krais. \v 5 Gov gima pokei faruak iny vegiaun takop tan aatai iny muan, sin tovei ito tan Aaven Taabos tsun, Gov pokei faruak towa tan fuainy amaraav taabos an fuainy kuigin taabos. \v 6 A ka te takop muan tovei: ito tana sanaan tan Vurungan Rof nane Krais, ana rin sikia ma taa Jiu te nom ror ya fiisen rame na taa Jiu tana fo mamatsiny kan saavits fiisok to te tsue faman of rari Gov; ana ri na isen tsun a gum nar vainy fafaaman ten Krais; ana rin sikia ma taa Jiu kaa mito na pan fiisen rame na taa Jiu tan tsuen man ten Gov te kat Yan tsuen man Tsunia, ai Krais Jisas kat towa sa ruak iny man me. \p \v 7 Gov kat vanyo ma faarei anyo na tsoiny binun tan Vurungan Rof nane Krais, sana Ayei faan babainy vanyo na koma ree'un faarei non a fifaan a kaatsian ana saavits sa binun non tana parits Tsunia koma vanyo. \v 8 Fakats tsun, kainon to te gima kat anyo ta ka ta rof ma nom babainy anyo na koma ree'un Tsunia, ai to kan te faarei anyo na mes a fafaaman a gogueii sikia ma tan asangan, Gov pisan vanyo ma nom a koma ree'un Tsunia ma tsue of anyo na vainy sikia ma taa Jiu tana masun tsuri na sikia ta fafakap nan te kaa non ten Krais. \v 9 Ana nyo kan, Gov pisan vanyo ma fa'arasainy of anyo na fokinai tana sanaan te kat faruak fi non e Gov fakats famumuan takop Tsunia, Tsunia te fapogaar a fo mamatsiny ka. Tanik me tan tatanik, Ya famuiny ton fakats famumuan takop Tsuan tana vainy. \v 10 A kifon a ka te famuiny finy e Gov fakats Tsuan tovei: tan nainy roman, fuainy aaven ana rin fo viir parits to te tatagaa ot ror korosuu nai natiny ror a nat a karap ten Gov tana fo mamatsiny ka. Ari nai nat ror tan nainy te daup faavot fi ror a taa Jiu ana vainy sikia ma taa Jiu tana isen tsun na gum nar vainy fafaaman. \v 11 An fakats famumuan takop Tsunia tanik patsukan naa me tan tatanik, ai tovei roman, Gov kat faruak ya tana binun ten Krais Jisas a Tsunaun tsura. \v 12 Tovei roman, sikia ta ka te kat tap on rarora to te komainy favevegiau fiisen mi rora Gov tana pan te kaa non Ya, ana ra natiny ror Ya te nongon rarora, tana saa, ara kaa ror koman e Krais ai to kan te faason fi naa rora Tsunia. \v 13 Nyo sing maromi ma fakats fanunun vaare am koma patang vaare to, tana saa, anyo saraa kamits rou tovei, ito tsun kan tsumi, ma faparits mami ya, ya te fafaakouts mami. \s1 Pol Faakats Of Ir A Taa Efeses \p \v 14 Nainy te fakats anyo na saf a nat a siireits na an kifon fakats famumuan takop ten Gov, nyo fatukun to matuen Ya, nyo faakats to ten Taman. \v 15 Ana Ayei na isen tsun to te faan iny non asangan Tsunia tan vainy fafaaman faavot unya Gormirmir ai nei petoo. \v 16 Nyo faakats ten Gov, nyo rangats Towa ma faparits a aave mami, tana parits tan Aaven Taabos Tsunia to te poo fi me tana masun Tsunia, a sikia ta fafakap nan ana mamarof fiisok. \v 17 Ana nyo faakats to, ma kaa fasuu Krais aave mami ma faarei ya na pan Tsunia te faason fatatabin fi mi Tsunia. Nyo faakats to ma naa men kat iny mangiir to te mei me Krais ma faarei yan kifon guainy nau te fasua fagagon fi naa non ya, ya te tsutsun faparits naa. \v 18 Nyo komainy maromi ma kaa me na parits ma nat faarof iny ami fifiisen men vainy fafaaman faavot to te fasito iny ror e Krais, ma inan fanatnat faarof iny ami na tatabuan nana mangiir ten Krais, ana viviakoo nan ya, ana nai tsig nan ya, ana gaguur nan ya kan. \v 19 Nyo faakats rou ma nat faarof iny amin mangiir Tsunia, to te gim non ta mes ma arasan faman iny, ito tan mangiir ten Krais tsura, sana mi nai via taptap miror a toto ana parits to te poo fi minon Tsunia tsun. \p \v 20 Ara ma faatouf e Gov, Tsunia te onot non ma kat fo kan karap fiisok fis pis non a ka, te rangats finy rora Ya ge fakats rora, tana saa, tana ka te kat non a parits Tsunia, te onot non ma faakouts rara tana toto tsura. \v 21 Aran gum nar vainy fafaaman ten Krais ana ra to te kaa ror koman e Krais Jisas ma vamarits fatatabiny e Gov tan mamatsiny nainy, a sikia ta fafakap nan! Man ovei. \c 4 \s1 Ara Ma Tap Naa Ten Krais Ana Ra Te Vovou Kat Ten Gov \p \v 1 Nyo kaa rou tan kotskots tovei roman, tana saa, anyo bibinun rou tana Tsunaun, to tsonyo sing fatatabiny maromi ma vovou faarof iny kat te komainy fiisok non e Gov tan nainy te fikoo mami Ya. \v 2 Nyo sing fatatabiny maromi ma famaari faarof isiseiny mes, mi ngue poor vaare mito ta mes am kaa mito na koma rof an koma tamee, ana mi te anaanos faamo rari. Faatok iny yam mangiir tsumi tana mesapan, kainon tsurin mes vainy kaner. \v 3 Nyo sing fatatabin maromi ma kaa faavot tsun me na aaverof, an kat to aya u Aaven Taabos faan iny ya, sa faarei non a aafon te tang faavots rarora te faarei na isen tsun a mes. Ana mi ma vaputs mi nom tap faparits iny ton kat to aya. \v 4 Ana ra kaa faarei tsuiny miror sen tsun puan nane Krais, ana ra kaa miror isen tsun Aaven Taabos, ana mes a isen tsun a ka na saavits to te naano anaanos rora tsunia, Gov fikoo rara ma nom ya tan nainy te naa minon. \v 5 Te kaa tsun kan minon a isen a Tsunaun, ana isen kan a sanaan iny faason naa Tsunia, ana isen tsun a tou fapeenan, \v 6 ana isen tsun kan a Gov, a Tamar vainy faavot, Ayei a tatagaa ot tsura faavot, ana Ayei bibinun non tsura faavot tana fo binun Tsunia ana Ayei kaa non koma rara faavot. \p \v 7 Sai tana fo isisen tsura, Krais faan raran fo isiseiny mes a fo isiseiny fifaan tsuar, vovou iny non a koma ree'un tsian Tsunia. \v 8 Te faarei tsuiny kainy non to te kirkir bus iny ya koman Vegiau Ten Gov te tsue na ka tana fo fifaan to, \q1 “Tan nainy te naa Ya tana pan a nai tsig, ana Ayei mei fifiisen ramituari na vainy Tsunia fatoobing to te kaakaa tan kotskots, Ayei fafaan iny ton fifaan tana vainy.” \rq (Vadou 68.18) \rq* \m \v 9 Sin tovei, saf kifon vegiau to aya nan na, “Ayei naa fi en jias?” U kifon vegiau tovei te tsutsun of non a ka, tabuiny naa fi naa non e Krais jias, Ayei naa mito fain puputaa. \v 10 To, sana isen tsun to aya of me peto, Ayei paas fatabin fi en jias, sa fis fi enanaa Gormirmir, ma favei Ya na fo mamatsiny pan faavot fiisen me na Tsivon. \v 11 Ana Ayei na isen tsun a mes to te fafaan iny non a fo fifaan tana vainy, kainy faakouts ir a mesapan; ana mesapan nom fifaan to ma faarei mi rin fuainy amaraav, ana mesapan ma faarei arin fuainy kuigin, ana mesapan tsuri afis miror vegiau tana fo pan vavis ma faarei mi rin tsoiny daadav ten Krais iny kopis ir a aave ra vainy, ana mesapan nom fifaan ma faarei arin fuainy tsoiny favaanan, ana mesapan tsuri ma faareir fuainy tsoiny fifaatsuts tan vegiau ten Gov. \v 12 Ayei kat a foka ma kakouiny onots Ya na vainy te fasito iny ror e Krais ma kat ari na binun Tsunia an vainy fafaaman te karap me na faaman tsuar tana puan e Krais, \v 13 onot non te ruak iny senviir mi rora tana isen a faason tsun ana ka te natiny rora tana Guei Tsoiny ten Gov, ma matsua mi ra tan kat tsura onot non te faarei mi rora Krais. \v 14 Sa ra gim ror ma faarei pis kat tan gogueii, tan pangis fatatabiny fakats tsura tan faatsuts te faamainy rora, tana saa, a mesapan te tsue of raran kan kat gengen ge na mesapan gam rara ana ri kat ton gam sa faarei me na man. \v 15 A sikia, ara nai tsue iny ror a man, ra te faatok iny mangiir tsura tana mesapan, ana ra te matsua me faarei me Krais tana fo kat tsura, Tsunia te faarei minon patsuun tan puan, tan vainy fafaaman. \v 16 Fain tatagaa ot Tsunia, a fo ar pan tan puan suman faavot tsun naa ror tan sen tsun puan to ayei, paut faavots rarori Tsunia, er faarei miton sen tsun puainy mes to te sumainy faavots rarori faarei te suman fi naa non tsuan tan puainy mes. Sa faarei non fo isiseiny pan tan puainy mes faavot kaa miror isiseiny binun tsuar, ri te fafaakouts faavots mes panainy puainy mes ma karap mi ri, er karap fiisen mi ton puainy mes faavot ri karap faparits mito, jesan kan tan puan tan vainy fafaaman te karap fatatabin non ito tan mangiir tsian tsuri tana mesapan. \s1 Toto Na Foun Kaa Non Ten Krais \p \v 17 Tana asangan a Tsunaun, tanyiny vanyo yam ma tsue faparits iny anyo na ka to: ami ma kaa faarei pis vaaren vainy vavaajets iny e Gov, fakats tsurin nun ovei. \v 18 Ri pip tap iny fakats tsuar, ana nat tsuri faarei non a uurup, ana ri kaa fajesa osing ror e Gov tana saa, ari pip a aave rari ana ri faarei ror vainy piou ovei. \v 19 Ri gim ror ma inainy fanatnat iny a rof ana iring ana ri na sikia tu rejiaf. Ri atou men kat, kat iring ana ri sikia ror ma faonot on tan kat kat iring. Ana toto tsuri via taptap minon fo mamatsiny viir iring tan kat iny tsikoor an kat iny kokoman ka vavis an mataguas. \p \v 20 Sana mi, gima nom a fo kat to aya tan fifaatsuts te nom ami ten Krais. \v 21 Ami, nongoiny bus a fo mamatsiny kat to ayei, ten Krais, ana mi faarei ton vainy te vovovou iny Ya, ana mi nom bus faatsuts nana man nane Jisas. \v 22 To sana mi ma nom ravainy a fo kat aveton tamuan tsumi tan puainy mes, iton fo kat iny muan te komainy kat kat romi te kat fijior mami, ana ri gam matuami, ana ri amus matuami sam kat aveto em, ana mi gim to ma kaa pis to te kaakaa faamuan fi mi. \v 23 Mam faatsuts bus mami, ma ruak fafoun mimi na aave mami ana koma mami ai tan fakats tsumi. \v 24 An kat tsumi ma faarei men kat foun, tana saa, Gov fapogaar fafoun mami sam faarei fatoobing mi Ya, Tsunia na tavaron, ana taabos ana man. \p \v 25 Jio, gam bus vaare yam! Ami na fokinai ma tsue iny a man tan fifakokoro tsuam, tana saa, ara na fokinai faavot tap faavot tsun bus ra naa tana puan e Krais. \v 26 To te peits romi, famanat vaare yam a peits ma amus mami ya tan aveto, ana mi ma peits vaare onots non nainy urung, rurei fakajiei yam a peits tabuiny ruk naa non a nuaf. \v 27 Ami ma faan vaare iny yam nainy tsuam tana Vinasaar ma amus mami ya tan kat aveto. \v 28 Ana mes a kakabuts ma faonot bus tan kabuts ayei ma tanik iny binun fatoobing niman, tan kat to aya, ayei onot non ma kaa fatavaron me, a fafaakouts to na tsivon ana ya te faakouts kan ir vainy aaruts. \p \v 29 Vegiau vaare iny yam a fo vegiau te fatsuiny non a iring, a sikia, sana mi ma vegiau iny a fo vegiau te faruak non a rof tana vainy, iton vegiau te faparits rarori, ka iny faakouts rari ana ri te parits me tana faason tsuar, tan vegiau te tsue iny romi te nai faruak non a ree'un tan vegiau te nongoiny rori tsumi. \v 30 Mi ma kat fareesik vaaren Aaven Taabos ten Gov te kaa non aave mami, tana saa, u Aaven Taabos, faatok rarora na ka, Gov fasito rarora, ana Ayei faatok kan rarora na ka, aran vainy Tsunia onot non tan nainy te tabin minon e Krais Ya te puruur faman ovei rara tan aveto tana monaagits tovei. \v 31 Nom ravainy sanyi yam kat iny koma iring, koma sewaar, peits, ngue poor an tsue vaaserere, an kat iny tsugei a mesmes ana fo mes a fo iring kaner. \v 32 A sikia, mi ma kat kat rof tana mesmes fiisen men koma tagtag, mi te anofe ravainy kat iring tana mesapan, faarei te kat fi Gov tana sanaan to ten Krais, Ayei anofe ravainy bus kat iring tsumi. \c 5 \s1 Mi Ma Kaa Tana Arasan \p \v 1 Tan vegiau tsuk iny naan kat iny anofe ravainy a iring tana mesapan, ami ma kat faarei to te kat kat fi Gov, tana saa, amin guei Tsunia fatoobing te kaa non koman Tsunia. \v 2 Kat iny mangiir a mesapan tsuam ma tau mami, faarei te mangiir fi rara Krais ana Ya faan iny to na Tsivon faarei Ya na faakor Tsuan ma nom ravainy Yan aveto tsura, ai Gov paparaa mi Towa, tana saa, u kat iny faakor Tsunia to ayein tauf tsuraf fiisok. \p \v 3 Sana mi ma famanat vaare iny a fo kat iny tsikoor, an kat iring vavajia to te faruak non a rejiaf tana mesapan, gen kat iny mataguas fapoopoan namami. Ana fo aveto to ari ma ruak vaare fapoopoan namami, tana saa, te gim non ma rof tan vainy taabos u fasito ten Krais ma kat, kat to ayei. \v 4 Ai to kan, te gim non ma rof tsumi ma fijiar, ge ma tsue taring iring, ge ma vegiau iny vegiaun iring. A sikia, ami ma tsue faarof tsun naa ten Gov. \v 5 Ami ma nat faarof iny kat to ayei, a sikia ta isen ta mes te kat non kat iny tsikoor, ge ma kat, katkat iring te faruak non a rejiaf tana mesapan, ge kat iny mataguas (tana saa, kat iny mataguas to ayei, faarei non kat iny fafaatouf kaisa tan gov gamgam) ayei gim non ma fasito on iny ta ar pan tana Waan e Krais ge na Waan e Gov. \p \v 6 Famanat vaare iny yam ta mes ma amus mami ya ma kat a fo aveto to ari to te tsue rorin rof, tana saa, fasaraa na suu ten Gov kookop faavots rarorin vainy te fanaginy tsue ror Tsunia. \v 7 Ami ma kaa faavot vaare ramiri te kat kat fi ror to. \p \v 8 Muan tsumi patsukanem kaa fatatabin em tana uurup, sin tovei, ami tap busem ma naa tana Tsunaun, mi kaa emato tana arasan, to sana mi ma kaa fatatabin em faarei rarom vainy te kaa miror a arasan. \v 9 Ito tsun kan tana arasan koma mami pokei faruak non a fo mamatsiny viir kat rof, an kat tavaron an kat man. \v 10 Ana mi ma sainy ta saf ta ka ma kat ami to te kat fapaparei non a Tsunaun. \v 11 Mi te gima sovaar ir a vainy te kat kat ror kat iring to te poo minon tana Vinasaar to te tagaa ot iny non kat tana uurup. A sikia, mi ma pokei faruak iny mi ya tana arasan ma natiny ari ya na vainy. \v 12 Te farejiaf fiisok non tan tsue pokei iny a foka to, to te katkat fatakop ror vainy pisiin. \v 13 San tan nainy te tapokaa non kat tsuri tana arasan, a man aave rari te tapokaa fa'arasan kan non. \v 14 Ai tan nainy te fa'arasan fiisen mi romi na arasan ten Krais, ri nai inainy fanatnat iny ror a fo aveto tsurin iring. To san vegiau tsue na ka, “Tagun yam, amin goros, am tsun osing to na mat, Krais nai faan maromi na arasan.” \p \v 15 Tanamots sanyi yam, am kaa faarei vaare ton vainy piou, sana mi ma kaa faarei men vainy nat, \v 16 tanaf fatatabin yam tan kat, kat rof tan mamatsiny nainy, tana saa, u nainy iring tovei bus roman. \v 17 Piou vaare yam, sana mi ma tanaf am natiny ton koman tana Tsunaun ma kat ami. \p \v 18 Jiu fapeepiou vaare yam wain, tana saa, u wain kat fifiiring non na toto tsumi. Sana mi ma tanyiny Aaven Taabos ma via taptap en Ya tsumi, a tagaa ot matuami, \v 19 ai mi nai favevegiau mirom a mesmes fifiisen men vegiau te kaa non tan Kooma iny Vadou, an mes a fo kooma iny fafaatouf, an fo mes a fo kooma te faan iny men Aaven Taabos, koomei kooma an kat iny variri tana aave mami te naa fi non tana Tsunaun, \v 20 ai mi te nai tsue faarof fatatabin iny naa na fo mamatsiny ka te ruak ten Gov a taman, tana saa, tana tou vivangura tsura fiisen me na Tsunaun tsura Jisas Krais, \v 21 Ai mi nai fauf rom a tsivom fain isiseiny mes ma fatsiitsii mi Krais. \p \v 22 Ana min isiseiny moun fanging ma kaa fain tsoiny tsumi patsukanem mi te manaats faarof rari, to te kat kat fi romi tana Tsunaun. \v 23 Ai tovei, a tsoiny a fanging, kaa minon gumgum te fis non e natsun ya, faarei tsuiny non e Krais, Ayei kaa minon gumgum tana gum iny vainy fafaaman te faarei non puainy mes Tsunia, ana Ayei na Tsoiny Fiisaup tsura. \v 24 Faarei tsuiny kainy non vainy fafaaman kaa ror fain e Krais, faarei maromin moun fanging, ma kaa fair tsoiny tsumi tan mamatsiny ka te tsue of maromi ri ma kat. \p \v 25 Ana min isiseiny tsoiny fanging ma mangiir moun tsumi fiisen men senviir mangiir to te faatok bus iny e Krais tan vainy fafaaman. Ana Ayei mat of raton gum nar vainy fafaaman, \v 26 ma taabos mi ri ana ri te foun me tana aurom ito tan vegiau ten Gov. \v 27 Ayei patsukanen to, te kat a ka to, ma faan rari Ya na gum iny vainy fafaaman nei Tsunia fatoobing ma ruak faarof mi rin gum nar vainy fafaaman men siinaiv an mamarof ana sikia ta ar bong tsuri. A sikia, ari nai kaamos eraror, er taabos mito, ana sikia ta ar iring. \v 28 Jesan kan, isiseiny tsoiny ma mangiir moun tsuar faarei te mangiir fatabiny non ya na puan. A mes te mangiir non e natsun mangiir fatabiny kainy non a tsivon. \v 29 A sikia ta mes te tsugei non puainy mes tsuan fatoobing, sana ayei makok patsukainy non a tsivon, faarei tsuiny kainy non e Krais makok faarof patsukainy non a gum nar vainy fafaaman faarei non puan Ya fatoobing. \v 30 Ana ra faavot, faarei ror a fo mar pan nar puainy mes Tsunia. \v 31 Te faarei kainy non, Vegiau Ten Gov te tsue na ka, \q1 “Tan kat to aya, a tsoiny ma naus osing e taman me tsinan ya te fanging e natsun ana ri na ina fuan te nai isen tsun me.” \rq (Tatanik 2.24) \rq* \m \v 32 U vegiaun takop to ayei, man ovei, ana ayei kaa minon fakats tsian tsunia, sai te faarei tsuiny non tsue fapapaar nane Krais an gum iny vainy fafaaman to arin, isen tsun. \v 33 To tsonyo tsue pis rou, a mes ma mangiir e natsun faarei te mangiir fatabiny non ya na tsivon, ai natsun ma famaari faarof e natsioiny. \c 6 \s1 Faatsuts Nar Kat Tan Mumuiny Taman \p \v 1 Amin fuainy guei, ma manaats fuainy tamamami min tsinamami, tana saa, kat to aya, a Tsunaun komainy non ya, an toobing fiisok. \v 2-3 U Vegiau Ten Gov te tsue na ka, \q1 “Ami ma fatsiitsiin tamam min tsinam—” \m Ayei na vaamuan nar faun tana safunuu nar faun to te kaa fiisen minon tsuen man tsunia tovei: \q1 “Ami ma fatsiitsiin tamam min tsinam, ai mi nai kaa faarof em, am kaa fananaangis iny to tan puputaa tovei.” \rq (Faun 5.16) \rq* \m \v 4 An vegiau tovei naa non tsumin fuainy taman, ami ma tsue vaare ge kat ta ka te faruak non ta peits tan fuainy guei tsumi. A sikia, ami ma makok rari, am faatsuts faarof ratuari tan kat tana Tsunaun, am fatoobing faarof ratuari to te tsue fi na Tsunaun. \s1 Faatsuts Nar Kat Tan Vainy Binun Babainy An Vainy To Te Pats Vainy Binun Babainy \p \v 5 Fuainy vainy binun babainy fafaaman, ami ma manaats ir vainy to te pats mami tana monaagits to, kat yam mi te oraav me na famaari ai mi te kat a binun tsumi fiisen me na aavem a man faarei te kat finy romi na binun tsumi ten Krais. \v 6 Binun faparits yam ma kat fapaparei ami na mes te koo mi na mes te fasito maromi tan nainy te tagaa rori, ana mi te binun faparits kan tan nainy te gim kan rori ma tagaa. San fiisen me na aavem faavot, kat a binun te komainy non e Gov, faarei maromin vainy binun babainy ten Krais. \v 7 Kat yam a binun tsumi faarei rom vainy binun babainy te via miror a paparaa aave rari, faarei te binun fi romi tana Tsunaun ana sikia ma tana vainy, \v 8 tana saa ami natem, a Tsunaun tafainy non a fokinai faavot tana binun a rof te kat rora, kainon to te faarei fi roran vainy binun babainy gen vainy sikia ma vainy binun babainy. \p \v 9 Jesan kan, amin vainy te fasito rarom vainy binun babainy ma makok faarof ir fuainy vainy binun babainy tsumi. Ami ma faoraav vaare rari. Tanamots faarof, ami faavot kaa mirom a isen a senviir mes te fasito maromi kaa non Gormirmir, ana Ayei kat faonot fatoobing non vaatsuk tana fokinai tana saa Gov kat fi rarori nei, Ayei gim non ma komainy fafisfis ta isen mes fis non a mesapan. \s1 Tou Fataatsun Mi Ri Na Parits Tana Vinasaar \p \v 10 Fafakap nan vegiau tsonyo tovei, ami tap bus ma naa tana Tsunaun, tanyiny yam a parits Tsunia na siireits ma faparits mami ya. \v 11 Vau yam kainy puaan tsumi to te faan mami Gov, am tsutsun fareits mi towa mi te aruwas osing a fo tanaf ana fo fifirua tana Vinasaar, \v 12 tana saa ra gim ror ma vapupuaan fiisen miror a vainy to te kaa miror puainy mes, a sikia, ra vapupuaan miror fo viir parits tana Vinasaar an fuainy masarau tsunia to te tagaa ot ror korosuu tana pan sikia ta mes ma tatagei. Ana ra vapupuaan kan miror viir parits reits iring tana uurup ri te tagaa ot iny kat iring tan puputaa to. \v 13 Jio, vau fatatabiny sanyi yam fo kainy puaan faavot ten Gov tsumi ai tan nainy te pon iny non a Vinasaar ma vapupuaan mami mi, mi onot rom ma jiaats vavageiny ya, ai tan nainy te kap non a puaan, ami onot rom ma tsutsun fareits em. \p \v 14 Tsutsun fareits yam tana pan iny vapupuaan tsumi; ana foka iny puaan ten Gov iny vapupuaan me na Vinasaar tovei: U vegiau man, te faarei non popous te pous iny romi puam, an kat tavaron te faarei non kon nana puaan vau romi bue mami. \v 15 An Vurungan Rof to te tsue tsuk iny non a aaverof, nom romi ten Gov, faarei non suu te vau romi moum ana tou kakoun tan mamatsiny nainy iny favaanan of ir a mesapan. \v 16 Jesan, mi ma kaa me na faason, faarei non kon nana puaan to te govets vavis romi tan mamatsiny nainy. An kat iny faason te onot non ma kat tap a fo keen takovas fanaa maromi na Vinasaar. \v 17 Am nom ton kat iny saup fatabin to te poo fi minon ten Jisas tan nainy te saup fatabin fi rara Ya tana parits tan aveto faarei non a sapou nana puaan patsuu mami. Ana mi te nom vegiau ten Gov to te faan iny non Aaven Taabos tsumi am govets towa faarei non kirat tsian nana puaan nima mami. \v 18 Ami ma kaa me na foka to ana mi te faakats fatatabin tan mamatsiny nainy tana parits ten aaven Taabos tana fo viir ka vavis, ana mi te rangats e Gov ma faakouts mami Ya. Tan kat to aya, ami ma tagaa ot faarof tan mamatsiny nainy, am faakats of ton vainy fasito ten Krais. \p \v 19 Ami ma faakats of kan vanyo, am rangats to Gov ma faan vanyo Ya na fo vegiaun rof to te ongoor fi ronyo tan pokei faruak iny vegiaun takop ten Gov, iton Vurungan Rof nane Krais, a ka kan tana vainy sikia ma taa Jiu. \v 20 Nyo kaa rou tana numaa iny kotskots fiisen me na kotskots nimau tana saa, te favaanan finy anyon Vurungan Rof nane Krais, faarei rou a mes te ngongue of non Ya tsumi na vainy sikia ma taa Jiu. Sana mi ma faakats ma ongoor iny favaanan patsukan of anyo Ya to te kakoun of finy ronyo ya ma kat. \s1 Fafakap Nan Vegiau Ten Pol \p \v 21-22 Tikikas, ayei na vamuinyasiny fafaaman tsura, to te mangiir fiisok ronyo ana ayei na mes te faason ronyo ana ayei fafaakouts vatuanyo tana binun tana Tsunaun, nyo jiats naats rou ya tsumi ma tsue fanat of mami ya tana tou kaakaa tsumam ana fo mamatsiny ka te ruak non nei tsumam ana ayei te faparits mami. \p \v 23 Nyo faakats rou ten Gov, a Taman, ana Tsunaun Jisas Krais ma faan mamin vamuinyasiny fafaaman a aaverof an kat iny mangiir a mesapan ana faason ten Krais. \p \v 24 Nyo faakats of rou a koma ree'un ten Gov ma kaa fiisen mami, tsumi te mangiir fiisok rom a Tsunaun tsura Jisas Krais fifiisen minon mangiir a sikia ta fafakap nan. Man ovei.