\id ROM Supyire \ide UTF-8 \h ƆRƆMU SHIINBII \toc1 Lɛtɛrɛŋi Poli à tun Ɔrɔmu dánafeebil'á ke \toc2 Ɔrɔmu Shiinbii \toc3 ROM \mt1 Lɛtɛrɛŋi Poli à tun Ɔrɔmu dánafeebil'á ke \mt2 Mpe yii à yaa yii cè mà jwo yii jyè lɛtɛrɛŋi funŋɔ jwumpe e ke \ip Poli na mpyi Yahutu, u à si Siri kìni i, Tarisi kànhe e. Ŋka Zheruzalɛmu kànhe e u à lyɛ, wani u à Kile Jwumpe taanna mú. Poli mpyi a uye pwɔ Yahutuubii làda karigii na sèl'e. U mpyi maha dánafeebii kyérege sèl'e. Ŋka Kafooŋi Yesu à uye cyêe u na, maa u yyer'a pyi u tùnntunŋɔ supyishiŋi sanŋ'á. \ip Poli la mpyi si ŋkàre Ɔrɔmu kànbwɔhe e si Jwumpe Nintanmpe jwo, si yîri wani si ŋkàre Ɛsipaɲi kìni i si sà Jwumpe Nintanmpe jwo wani mú, ŋka u ɲyɛ a jà a li pyiŋkanni ta mɛ. \ip Dánafeebii kuruŋke ku mpyi Ɔrɔmu kànbwɔhe e ke, kuru shiinbii mpyi Yahutuubii ná supyishiŋi sanŋi. \ip Ɲyɛ ka Poli si mpa lógo na dánafeebii pi mpyi a fworo Yahutuubii shiŋi i, ná mpii pi mpyi a fworo supyishiŋi sanŋi i ke, na ŋgaha na wá uru supyishiŋi kuuyi shuunniŋi shwɔhɔl'e: Yahutuubii mpyi a supyishiŋi sanŋi le barag'e mɛ, ɲaha kurugo yɛ pi mpyi a li ta na supyishiŋi sanŋi ɲyɛ na Kile tùnntunŋi Musa Saliyaŋi kurigii ɲaare mɛ. Supyishiŋi sanŋi mpyi na sɔ̂nŋi na pir'à pwɔ́rɔ, ɲaha kurugo yɛ pire ɲyɛ a pwɔ uru Saliyaŋi na mɛ. \ip Ka Poli si li cyêe pi kuuyi shuunniŋi na na Kile ɲyɛ a sùpya pwɔ́ɔŋɔ sùpya na mɛ, Jwumpe Nintanmpe na ɲyɛ sùpyire puni wumɔ, Yahutuubii bâra supyishiŋi sanŋi na. \ip Sùpyire pun'à Kile ɲwɔmɛɛni yaha, Yahutuubii bâra supyishiŋi sanŋi na. Kile lùun'à yîri sùpyire puni taan (1.18--3.20). Ŋka Yesu u ɲyɛ u ɲyɛ a kapii pyi mɛ, ur'à kwû sùpyire puni cyaga. U kwùŋ'à sùpyire kapegigii yàfa ti na. Lire e shin maha shin u à dá u na ke, Kile maha pire tɔ̀re shintiibil'e (3.21--5.21). Pyiŋkanni na Kile maha sùpyaŋi pyi na u à tíi ur'á ke, Jwumpe Nintanmpe na lire cyêre. Dániyaŋi kanni kurugo lire maha jà a pyi, mà lwɔ́ tasiige na, mà sà nɔ takwɔge na (1.17). \ip Poli à li cyêe na Kile Saliyaŋi na ɲyɛ yacɛnŋɛ, ŋka li fànhe ɲyɛ sùpyaŋi i, u jà u a u kurigii ɲaare mɛ. Ŋka Kile à ɲùɲaara ta wuu na, maa u Munaani tun l'à wuu tɛ̀gɛ (6--8). \ip Ɲyɛ Poli à jwo mà yyaha tíi ná Yahutuubil'e, u a jwo: Yahutuubii pìi mɛ́n'à Kile Niɲcwɔnrɔŋi cyé ke, Kile ɲyɛ a u shiinbii cyé mɛ. U à ɲwɔ pi na maa pi cwɔɔnrɔ. Canŋka Izirayɛli shiinbii sí shìŋi niŋkwombaaŋi ta Yesu Kirisita cye kurugo (9--11). \ip Mà tàanna ná Kirisita kacɛnni nimpyiini i wuu mú pun'á, pyiŋkanni na dánafeebil'à yaa pi piye pwɔ u na, pi i piye kyaa táan piy'á ná pi zòmpyaagii puni i ke, Poli à lire cyêe pi na (12--16). \c 1 \s1 Lɛtɛrɛŋi tasiige \p \v 1 Mii Poli na ɲyɛ Yesu \w Kirisita\w* báarapyi. Kile à mii cwɔɔnrɔ maa mii yyere mà pyi Yesu tùnntunŋɔ, bà mii si mpyi s'a u Jwumpe Nintanmpe yu sùpyir'á mɛ. \v 2 Kile mpyi a puru Jwumpe Nintanmpe ɲwɔmɛɛni lwɔ́ fo tèemɔni i u Jwumpe Semɛŋi i u tùnntunmpii cye kurugo. \v 3 Puru Jwumpe Nintanmpe na u Jyaŋi shɛnrɛ yu, uru ŋgemu u à pa mpyi sùpya maa mpyi saanŋi \w Dawuda\w* tùluge shin ke. \v 4 U à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i, \w Kile Munaani\w* à li cyêe na Kile Jyaŋi wi, uru u ɲyɛ wuu Kafooŋi Yesu Kirisita, uru u ɲyɛ síŋifoo. \v 5 Uru cye kurugo Kile à ɲwɔ mii na, maa mii pyi tùnntunŋɔ Kafooŋi mɛtange kurugo, bà supyishiŋi puni si mpyi si dá u na s'a u pêre mɛ. \v 6 Yii mú na ɲyɛ tire sùpyire e, yii Kile à yyere yii pyi Yesu Kirisita wuu ke. \v 7 Yii pi ɲyɛ \w Ɔrɔmu\w* kànbwɔhe e ke, yii pun'á mii à ŋge lɛtɛrɛŋi kan. Kile à yii kyaa táan uy'á, maa yii yyer'a pyi u wuu. Wuu Tuŋi Kile ná wuu Kafooŋi Yesu Kirisita pi ɲwɔ yii na, pi i yyeɲiŋke kan yii á. \s1 Poli la ɲyɛ si sà fworo Yesu dánafeebii na Ɔrɔmu kànbwɔhe e \p \v 8 Yyecyiige na, mii à fwù kan na Kileŋi á, Yesu \w Kirisita\w* mɛge na yii puni kurugo, ɲaha na yɛ yii dániyaŋi kyaa na yu diɲyɛŋi cyeyi puni i. \v 9 Mii na báare Kile á ná na zòmbilini puni i, u Jyaŋi Jwumpe Nintanmpe ɲjwuŋi cye kurugo. Kile à li cè na mii na sɔ̂nŋi yii kyaa na, na Kileɲareyi puni i. \v 10 Tère o tère e mii ɲyɛ na Kile ɲáare ke, mii maha li cya u á, kampyi u ɲyii wuuni li ɲyɛ li li, u na yaha si tère ta sà fworo yii na. \v 11 Yii li cè na mii la à sìi si yii ɲya, \w Kile Munaani\w* à kàlaŋi ŋgemu kan mii á ke, bà mii si mpyi si sà yii taanna uru na, yii i fànha ta mɛ. \v 12 Mii la ɲyɛ si màban le yii e bà yii si mpyi s'a sì yyaha na Kile kuni i mɛ. Mà bâra lire na, mii la ɲyɛ yii Kile kuni yyaha yyére zhèŋi si màban le mii i. \p \v 13 Mii cìnmpyiibii, mii la na ɲyɛ yii li cè, na mii mpyi a li lwɔ́ tooyo niɲyahay'e naye funŋ'i, si sà fworo yii na, bà mii si mpyi si báara pyi yii yyére si u fyè ɲya yii shwɔhɔl'e, bà mii à u ɲya \w supyishiŋi sanŋi\w* shwɔhɔl'e mɛ. Ŋka ali numɛ, mii sàha jà a shà mɛ. \v 14 Kànbwɔhɔshiin bâra ɲyɛgɛɲwɔhɔshiin na, mpii pi à kâla ke, mà bâra mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ a kâla mɛ, sùpyire puni fwoo na ɲyɛ mii na Jwumpe Nintanmpe ɲjwuŋi kàmpanŋke na. \v 15 Lire kurugo l'à sàa táan mii á, mà sà Jwumpe Nintanmpe jwo yii \w Ɔrɔmu shiinbi\w*l'á mú. \p \v 16 Mii ɲyɛ na sílege si Jwumpe Nintanmpe jwo mɛ, ɲaha kurugo yɛ mpiimu ká dá pu na ke, Kile sífenɛ ti ɲyɛ pu pi mà pire shwɔ, mà lwɔ́ \w Yahutuubii\w* na, mà sà nɔ supyishiŋi sanŋi na. \v 17 Yii li cè, pyiŋkanni na Kile maha sùpyaŋi pyi u à tíi u yyaha taan ke, Jwumpe Nintanmpe maha lire cyêre. Dániyaŋi kanni cye kurugo lire maha jà a pyi, mà lwɔ́ tasiige e, mà sà nɔ takwɔge e. Yire y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Sùpyaŋi u à tíi ke, dániyaŋi cye kurugo uru maha mpyi ɲyii na\f + \fr 1:17 \fr*\ft Abakuki 2.4\ft*\f*.» \s1 Mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ na fyáge Kile na mɛ \p \v 18 Mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ na fyáge Kile na, maa mpyi pi ɲyɛ a tíi mɛ, Kile lùyirini na liye cyêre mà yîri nìɲyiŋi i pire mɛɛ na, ɲaha na yɛ pi ntiimbaaŋi kurugo, pi à cyé sèeŋi na. \v 19 Mà li ta, nde wà sí n‑jà n‑cè Kile kyaa na ke, lir'à fíniŋɛ pi á. Kile yabiliŋ'à lire fíniŋ'a cyêe pi na. \v 20 Kile sífente tɛgɛlɛ baa woore ná u yabiliŋi ɲyɛ yaage ŋkemu ke, yire na ɲyɛ yaaya niɲyambaaya. Ŋka mà lwɔ́ diɲyɛŋ'à dá ke, yaayi Kile à dá ke, u sífente tɛgɛlɛ baa woore ná u kileere na ɲaa na ɲcwúu yire cye kurugo. Lire e ke tànga tataga ɲyɛ sùpya á mɛ. \v 21 Ali mà li ta pi à Kile cè, u ná pèente t'à yaa ke, pi ɲyɛ a tire taha u na mɛ, pi ɲyɛ na fwù kaan u á mú mɛ. Pi sɔ̀nŋɔre na ɲyɛ laaga baa, pi yákilibii puni sí ɲyɛ numpire. \v 22 Pi à piye yaha yákilifee, mà li ta sìɲcomii pi. \p \v 23 Kile u ɲyɛ u ɲyɛ na ŋkwûu mɛ, pi à uru sìnampe fáa ná yaayi yà malwɔɔre e, ɲjemu yi ɲyɛ na ŋkwûu ke, mu à jwo: sùpyaŋi ná saɲcɛɛnre ná tooyo sicyɛɛre yaayi ná ɲìŋke yafiliyi. \p \v 24 Lire kurugo Kile à pi yaha piy'á pi i katupwɔhɔyi pyi mà tàanna ná pi ɲyii wuuni i, fo ka pi ɲjini si láha pi na. \v 25 Pi à Kile sèeŋi fáa kafinare na, maa u yadayi pêre maa yi kêre, maa ɲcyé yi Davooŋi na, uru sí u à yaa ná ŋkèeŋi i fo tèekwombaa. Amiina. \v 26 Lire kurugo Kile à pi yaha piy'á pi i pi ɲyii karigii silege baa wogigii pyi. Tasinnage k'à yaa k'a mpyi nɔ̀ŋi ná ceeŋi shwɔhɔl'e ke, pi cyeebil'à kuru kɛ̂ɛnŋɛ na mpyi ná piye e. \v 27 Lire pyiŋkanni na, nàmbaabii mú à cyeebii yaha wani, ka pi nàmbaɲɛɛbii lage si shwɔ pi e. Ɲyɛ nàmbaabil'à silegebaare pyi ná pi nàmbaɲɛɛbil'e, maa pi \w kapiini\w* sàraŋi ta. \v 28 Ɲyɛ ná pi sí ɲyɛ a li ta kacɛnnɛ si Kile cè mɛ, lire e Kile à pi yaha piy'á ná pi sɔ̀nŋɔŋkanni nimpiini i, ka pi i wá na kapyimbaagii pyi. \v 29 Pi zòompil'à ɲî ntiimbaaŋi karigii shiŋi puni ná pege na, pi ɲyɛ na ntìnni mɛ, maa mpyi ɲyipɛɛnfee. Pi zòompil'à ɲî yiɲcyɛge ná boore ná yoge ná nàɲwɔhɔre ná zòŋkuuyi ná jwoore na. \v 30 Mɛkɛɛgɛfee pi, maa mpyi Kile zàmpɛnmii. Pi ɲyɛ na silege mɛ, yàmpeenɛ ná funmbwɔhɔ sùpyii pi. Tèrigii puni i, kapegii nivɔnŋii yyaha pi na ɲcaa. Pi ɲyɛ a pi sifeebii ɲwɔmɛɛni cû mɛ. \v 31 Yákili baafee pi, ɲwɔmɛɛfee bà mɛ, sùpyigire ɲyɛ pi e mɛ, ɲùɲaara ɲyɛ pi e mɛ. \v 32 Ali mà li ta pi à Kile \w Saliyaŋi\w* cè, na cyire ɲcyii karigii pyifeebil'à yaa ná kwùŋi i, pi ɲyɛ a li dâ cyi mpyiŋi kanni na mà dɛ! Ŋka mpii pi ɲyɛ na cyi pyi ke, pi maha màban leni pire e. \c 2 \s1 Shinŋi u ɲyɛ na sùpyire sannte cɛ̂ɛge ke, urufoo maha ɲcɛ̀ɛgɛŋi nɔ uye na \p \v 1 Ɲyɛ mu shin maha shin u maha sùpyire sannte cɛ̂ɛge ke, tànga ɲyɛ a sìi mu á mɛ. Mu aha a sùpyire sannte cɛ̂ɛge, mu maha ɲcɛ̀ɛgɛŋi cyán maye na, ɲaha na yɛ karigii na mu na sùpyire sannte cɛ̂ɛge ke, mu mú na cyire pyi. \v 2 Wuu à li cè na mpii pi ɲyɛ na cyire karigii pyi ke, Kile sí pire sâra si ntàanna ná pi kapyiiŋkil'e ntìiŋi funŋke e. \v 3 Mu u ɲyɛ na cyire karigii pyifeebii cɛ̂ɛge mà li ta cyire mu mú ɲyɛ na mpyi ke, mu na sɔ̂nŋi mu sí n‑shwɔ Kile yibige na bɛ? \v 4 Lire e ke Kile u à karii kwú ke, mu na uru ticɛnmpe ná u lùtaanni tɛgɛlɛ baa wuuni ɲjini fare la? Mu ɲyɛ a cè na Kile tìcɛnmp'à yaa pu mu pyi mu u ma toroŋkanni kɛ̂ɛnŋɛ mà? \v 5 Mu niŋgyiwaani ná mu toroŋkanni ŋkɛ̀ɛnŋɛmbaaŋi kurugo, mu na nàvunŋke bínnini maye yyaha na canŋka mɛɛ na, kuru ŋkemu i Kile sí u lùyirini ná u yukyaani cyêe sùpyire na ntìiŋi funŋke e ke. \v 6 U sí sùpyire puni sâra si ntàanna ná ti kapyiiŋkil'e\f + \fr 2:6 \fr*\ft Zaburu 62.13; Taanliŋkii 24.12\ft*\f*. \v 7 Mpii pi à piye waha maa kacɛnŋkii pyi bà pi si mpyi si mpyi shinbwoo Kile yyahe taan, u u pi kêe, pi i mpyi ná u e tèrigii puni i mɛ, u sí shìŋi niŋkwombaaŋi kan pir'á. \v 8 Ŋka mpii pi ɲyɛ na nàkaante pyi, maa ɲcyé sèeŋi na, maa ɲɛɛ ntiimbaaŋi na ke, nàvunŋke ná lùyirini sí nɔ pire na. \v 9 Shin maha shin u ɲyɛ na \w kapegigii\w* pyi ke, mà lwɔ́ \w Yahutuubii\w* na yyecyiige na, mà sà nɔ \w supyishiŋi sanŋi\w* na, kyaage ná yyefuge sí pire puni ta. \v 10 Ŋka shin maha shin u ɲyɛ na kacɛnŋkii pyi ke, mà lwɔ́ Yahutuubii na, mà sà nɔ supyishiŋi sanŋi na, ŋkèeŋi ná pèente ná yyeɲiŋke sí n‑kan pire pun'á. \v 11 Ɲaha na yɛ Kile ɲyɛ a sùpya pwɔ́ɔŋɔ sùpya na mɛ. \p \v 12 Mpii pi à kapegigii pyi mà pi ta pi ɲyɛ a \w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* cè mɛ, yoge sí n‑kwɔ̀n pire na u baa. Ŋka mpii pi à kapegigii pyi mà pi ta pi à Musa Saliyaŋi cè ke, yoge sí n‑kwɔ̀n pire na si ntàanna ná u e. \v 13 Mpii pi ɲyɛ na Musa Saliyaŋi jwumpe núru kanna ke, pire bà pi à tíi Kile á mɛ. Ŋka mpii pi ɲyɛ na u kurigii ɲaare ke, pire Kile sí n‑pyi na pi à tíi. \v 14 Supyishiŋi sanŋi u ɲyɛ u ɲyɛ a Musa Saliyaŋi cè mɛ, pire ká a ɲaare na ntàanna ná u e piy'á, pi mɛ́ɛ ɲyɛ Saliyaŋi cèmbaa ke, pi maha li cyêe pi ɲaaraŋkanni cye kurugo, na pir'à pi nimpyiini cè. \v 15 Pi maha li cyêe na ɲje Saliyaŋi ɲyɛ na yu ke, yir'à tɛ̀ɛn pire funŋ'i. Pi zòmpyaagii maha lire cyêre. Tèrigii cyìl'e, pi sɔ̀nŋɔre maha pi cɛ̂ɛge; tèrigii cyìl'e ti maha pi tànga kaan. \v 16 Ɲyɛ bà mii à li jwo Jwumpe Nintanmpe e mɛ, canŋke Kile sí shin maha shin sâra si ntàanna ná u kapyiiŋkil'e Yesu \w Kirisita\w* cye kurugo ke, kuru canŋke, sùpyire numpire karigii puni ɲwɔhɔ sí múgo. \s1 Kile à Yahutuubii cɛ̂ɛgɛ mú \p \v 17 Ɲyɛ mu u à maye pyi Yahutu, ma a ma sɔ̀nŋɔre taha \w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* na, ma a maye pêe na mu na ɲyɛ Kile wu ke, \v 18 mu à Kile ɲyii wuuni cè, mu s'à taanna Musa Saliyaŋi karigii na, ka mu u kacɛnni cè. \v 19 Mu à maye pyi fyinmpii kàbicuŋi, mpii pi ɲyɛ numpini i ke, ma a maye pyi pire bɛ̀ɛnmpe. \v 20 Mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ a kyaa cè mɛ, maa mpyi nàŋkopyire fiige ke, mu à jwo na mu u ɲyɛ pire cyelentuŋi, mà li ɲùŋke pyi na mu à sèeŋi kuni ɲcèŋi puni ta Saliyaŋi i. \p \v 21 Ɲyɛ mu u ɲyɛ na sùpyire sannte kâlili ke, maye kâla kɛ! Mu u ɲyɛ na ŋko na nàŋkaage ɲyɛ a ɲwɔ mɛ, mu sí i ku pyi mà de? \v 22 Mu u ɲyɛ na ŋko na \w jacwɔrɔ\w* kà raa mpyi mɛ, mu sí i ti pyi mà de? Mu u ɲyɛ na ŋko na kacyinzunn'à pɛn mu á, mu sí maha kacyinmbayi yaayi nàŋkaage mà de? \v 23 Mu u à maye pêe na mu à Musa Saliyaŋi karigii cè, mu sí ɲyɛ na u kurigii ɲaare mɛ. Lire e mu à Kile ɲjini faha! \v 24 Yii li cè na y'à jwo Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Yii \w Yahutuubii\w* kurugo, \w supyishiŋi sanŋ\w*'à Kile mɛge kɛ̀ɛge\f + \fr 2:24 \fr*\ft Ezayi 52.5; Ezekiyɛli 36.22-23\ft*\f*.» \p \v 25 Sèe wi, mu aha a Musa Saliyaŋi kurigii ɲaare, kaɲwɔɔ maha mpyi \w ŋkwɔ̀nŋi\w* na, ŋka ná mu ɲyɛ na Saliyaŋi kurigii ɲaare mɛ, mu ŋkwɔ̀nŋi maha mpyi laaga baa. \v 26 L'aha mpyi mu à jwo shinŋi u ɲyɛ u ɲyɛ a \w kwɔ̀n\w* mɛ, ŋka u na Saliyaŋi kurigii ɲaare, tá li sí n‑pyi Kile á mu à jwo u à kwɔ̀n mɛ? \v 27 Uru nàŋi ɲyɛ a kwɔ̀n u cyeere e mɛ, ŋka u na Saliyaŋi kurigii ɲaare. Ɲyɛ mu u ɲyɛ mu ɲyɛ na Saliyaŋi kurigii ɲaare mɛ, uru nàŋi u sí mu cɛ̂ɛgɛ. Mà li ta, Saliyaŋi à sém'a kan mu á, mu mú s'à kwɔ̀n. \v 28-29 Mà si Yahutu cye kurugo, lire kanni ɲyɛ na wà pyi Yahutu sèe wuu mɛ. Fyèŋi mú sí u à bwɔ̀n cyeere na mà tàanna ná Yahutuubii karigil'e ke, uru bà u ɲyɛ ŋkwɔ̀nŋi sèe wuŋi mɛ. Yahutuŋi sèe wuŋi u ɲyɛ shinŋi u ɲyɛ u wi funŋɔ karigil'e ke, \w Kile Munaani\w* maha ŋkwɔ̀nŋi ŋgemu pyi zòmbilini i ke, uru u ɲyɛ ŋkwɔ̀nŋi sèe wuŋi. Sùpyir'á bà Yahutuŋi sèe wuŋi maha u ŋkèeŋi taa mɛ; Kile á u maha u taa. \c 3 \s1 Sùpyaŋi wà tufiige ɲyɛ à tíi mɛ \p \v 1 Ɲyɛ l'aha nta amuni, ɲaha k'à Yahutuŋi wwû \w supyishiŋi sanŋi\w* i yɛ? Kaɲwɔɔ na ɲyɛ \w ŋkwɔ̀nŋi\w* na bɛ? \v 2 Kaɲwɔɔ nimbwoo na ɲyɛ u na kàmpanɲyi puni na! Yahutuubil'á Kile à fyânha a u Jwumpe kan. \v 3 Ɲyɛ ná \w Yahutuubii\w* pìi sí ɲyɛ a pyi ɲwɔmɛɛ niŋkinfee mɛ, lire sí Kile pyi u yîri u ɲwɔmɛɛni ɲuŋ'i la? \v 4 Sèeŋi na, lire sì n‑pyi mɛ. Wuu à yaa wuu li cè na Kile na sèeŋi yu, sùpyire puni sí ɲyɛ kafinivinimii bà y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i mɛ, na: \q1 «Kile, sùpyir'à yaa ti li cè na mu jwump'à tíi. \q1 Pi aha mu cɛ̂ɛgɛ, mu à yaa mu u ta tàngafoo\f + \fr 3:4 \fr*\ft Zaburu 51.6\ft*\f*.» \p \v 5 Ŋka \w kapegigii\w* wuu ɲyɛ na mpyi ke, cyire ká li cyêe na Kile à tíi, ɲaha saha yɛ? Kile lùuni ká yîri wuu taan, tá wuu à yaa wuu jwo na u ɲyɛ a tíi mɛ? (Naha mii na yu funŋɔ baa shin fiige.) \v 6 Kaɲɛɛ bà mɛ! Kampyi Kile mpyi a tíi mɛ, di u mpyi na sí diɲyɛŋi sùpyire kapegigii fwooni tò pi na n‑jwo yɛ? \p \v 7 Ɲyɛ pìi mú sí n‑jà n‑jwo: «Mii kafinare cye kurugo, Kile sèeŋi ká fwor'a yyére u pèente kurugo, lire e, ta mii saha à yaa mii i ɲcû mu à jwo kapimpyiŋɛ?» \v 8 Ɲyɛ pìi ká a puru yu, ɲaha na wuu àha n‑jwo na: «Wuu à kapegigii pyi, kacɛnŋkii si nta a fworo cyi e mà yɛ»? Pìi na mii cɛ̂ɛge na mii à yire jwo. Pire sì n‑sìi n‑shwɔ Kile yoge na mɛ. \p \v 9 Di yi ɲyɛ yɛ? Wuu Yahutuubil'à pwɔ́rɔ sùpyire sannte na la? Mà byanhara bá la! Mii à fyânha a li cyêe, Yahutuubii bâra supyishiŋi sanŋi na, pi puni na ɲyɛ kapegigii tugure ɲwɔh'i, \v 10 bà y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Sùpyaŋi wà tufiige ɲyɛ a tíi mɛ, ali shin niŋkin! \q1 \v 11 Wà ɲyɛ a sìi yákilifoo mɛ, \q1 wà ɲyɛ na Kile caa mɛ! \q1 \v 12 Pi pun'à kuni niɲcɛnni yaha, \q1 pi pun'à pyi kaɲwɔɔ baa. \q1 Wà ɲyɛ na kacɛnnɛ pyi mɛ, \q1 ali shin niŋkin\f + \fr 3:12 \fr*\ft Zaburu 14.1-3; 53.2-4; Ekileziyasi 7.20\ft*\f*! \q1 \v 13 Pi ŋkɔ̀ɔnyi na ɲyɛ mu à jwo fanmugoɲahaga. \q1 Pi maha pi ɲjirigii tɛ̀gɛ na pi sanmpii wuruge\f + \fr 3:13 \fr*\ft Zaburu 5.10\ft*\f*. \q1 Pi ɲwɔshɛɛnr'à pi mu à jwo màcwɔn shɔnrɔ\f + \fr 3:13 \fr*\ft Zaburu 140.4\ft*\f*. \q1 \v 14 Laŋaŋke jwumpe ná jwumpimpe kanni pu maha fwore pi ɲwɔyi i\f + \fr 3:14 \fr*\ft Zaburu 10.7\ft*\f*. \q1 \v 15 Pi supyibo ton'à wyɛ̀rɛ. \q1 \v 16 Pi maha ŋkɛ̀ɛgɛŋi ná yyefuge yare pi tatoroyi puni i. \q1 \v 17 Pi ɲyɛ a yyeɲiŋke kuni cè mɛ\f + \fr 3:17 \fr*\ft Ezayi 59.8\ft*\f*. \q1 \v 18 Pi ɲyɛ a sìi na fyáge Kile na mɛ\f + \fr 3:18 \fr*\ft Zaburu 36.2\ft*\f*.» \p \v 19 Ɲyɛ yire y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i \w Saliyaŋi\w* kyaa na. Wuu s'à cè na wuu Yahutuubil'á y'à sém'a kan, bà li si mpyi sùpya kà tànga ta mɛ, sùpyire puni si ɲcɛ̂ɛgɛ Kile yyahe taan. \v 20 Lire kurugo Kile yyahe taan, sùpyaŋi wà tufiige sì n‑jà n‑tíi Saliyaŋi kurigii ɲaaraŋi cye kurugo mɛ. Nde kanni Saliyaŋi maha jà a pyi ke, lire li ɲyɛ, u maha sùpyaŋi pyi u à kapiini cè. \s1 Sùpyaŋi ká dá Kile na, Kile maha jwo na u à tíi \p \v 21 Ŋka numɛ, pyiŋkanni na wuu si n‑jà n‑tíi Kile yyahe taan ke, Kile à lire cyêe wuu na. Lire ɲyɛ a lwɔ́ a pwɔ \w Saliyaŋi\w* kurigii ɲaaraŋi na mɛ. Yire Kile tùnntunŋi \w Musa\w* ná \w Kile tùnntunmpii\w* sanmpil'à jwo. \v 22 Kile maha sùpyire pyi shintiilii dániyaŋi cye kurugo Yesu \w Kirisita\w* na, wà ɲyɛ a wwû w'e mɛ. \v 23 Sùpyire pun'à \w kapegigii\w* pyi, lire l'à pi nàzhan yige Kile sìnampe e. \v 24 Ŋka Kile à ɲwɔ pi na maa pi pyi pi à tíi mana, Yesu Kirisita à pi ɲùŋɔ wwû pi kapegigil'e ke, lire cye kurugo. \v 25-26 Kile à Yesu yaha a pa, pi i u kwòro cige na, bà u si mpyi si Kile lùuni tìŋɛ, si wuu kapegigii yàfa wuu na, u sìshange ŋguŋi cye kurugo mɛ. Mà ta lire sàha mpyi mɛ, Kile lùtaanni kurugo, u ɲyɛ a mpyi a sùpyire cû a tàanna ná ti kapyiiŋkil'e mɛ. Numɛ, Yesu à pa, mpii pi à dá u na ke, ali mà ta pi à kapegigii pyi, Kile à jwo na pi à tíi. Lire Kile à pyi ke, ntiimbaa bà mɛ, ɲaha na yɛ Yesu à pi kapegigii tugure lwɔ́. \p \v 27 Ɲyɛ tá tànga saha na ɲyɛ wà a u uye pêe? Ɔnhɔ! Ɲaha kurugo yɛ nde li ɲyɛ na wíi ke, Saliyaŋi kurigii ɲaaraŋi bà mɛ, ŋka dániyaŋi. \v 28 Sèe wi, wuu à li cè na sùpyire ntìiŋi na ntaa dániyaŋi cye kurugo, ŋka Musa Saliyaŋi kurigii ɲaaraŋi i bà mɛ. \v 29 Taha \w Yahutuubii\w* kanni wu u ɲyɛ Kile? \w Supyishiŋi sanŋi\w* wu mú bàl'à? Ɔɔn kɛ! Supyishiŋi sanŋi wu wi mú dɛ! \v 30 Ɲaha kurugo yɛ Kile niŋkin u ɲyɛ. Uru u sí Yahutuubii pyi na pi à tíi pi dániyaŋi kurugo, si supyishiŋi sanŋi mú pyi na pi à tíi pi dániyaŋi kurugo. \p \v 31 Ɲyɛ wuu aha dániyaŋi kaɲwɔɔni jwo amuni, lir'à li cyêe na Musa Saliyaŋi na ɲyɛ kaɲwɔɔ baa la? Mà byanhara bá la! Wuu bá maha u kaɲwɔɔni yal'a cyêe. \c 4 \s1 Pyiŋkanni na Kile à Ibirayima pyi na u à tíi ke \p \v 1 Ɲyɛ \w Ibirayima\w* u mpyi wuu \w Yahutuubii\w* tùluge sìifooŋi ke, ɲaha wuu sí n‑jwo uru kyaa na yɛ? \v 2 Kampyi yi mpyi a jwo na Ibirayima à tíi u kapyiiŋkii kurugo, u mpyi na sí n‑jà uye pêe, ŋka ná yire sí bà y'à jwo mɛ, u sì n‑jà uye pêe Kile yyahe taan mɛ. \v 3 Yii li cè na y'à jwo Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Ibirayima à dá Kile na, u dániyaŋi kurugo, Kile à jwo na u à tíi\f + \fr 4:3 \fr*\ft Zhenɛzi 15.6\ft*\f*.» \v 4 Shin ká báara pyi, u sàraŋ'à yaa u kan u á. Uru sàraŋi ɲyɛ a kan mana mɛ, ŋka u ná ur'à yaa. \v 5 Shinŋi u ɲyɛ u ɲyɛ a u sɔ̀nŋɔre taha u katiigii nimpyiiŋkii na mɛ, maa dá li na na Kile maha \w kapegigii\w* pyifeebii kapegigii yàfani pi na ke, Kile maha urufoo le shintiibil'e u dániyaŋi kurugo. \p \v 6 Lire pyiŋkanni na, sùpyaŋi Kile à pyi u à tíi mà ta u kapyiiŋkii fye bà mɛ, saanŋi \w Dawuda\w* mú à mɛɛ cêe urufoo wuuni ɲwɔŋi kyaa na: \q1 \v 7 «Mpiimu u ntiimbaa karii cyi à yàfa pi na, \q1 ka toro si ntaha pi kapegigii na ke, \q1 pire wuun'à ɲwɔ. \q1 \v 8 Kafooŋi Kile ɲyɛ a shinŋi ŋgemu cû a tàanna ná u kapegigil'e mɛ, \q1 urufoo wuun'à ɲwɔ\f + \fr 4:8 \fr*\ft Zaburu 32.1-2\ft*\f*.» \p \v 9 Ɲyɛ mpii pi à \w kwɔ̀n\w* ke, pire kanni wuuni l'à ɲwɔ laa, niŋkwɔnmbaabii wuuni mú à ɲwɔ? Wuu à yi jwo a kwɔ̀ na: «Ibirayima à dá Kile na, u dániyaŋi kurugo, Kile à jwo na u à tíi». \v 10 Tèni i Kile à u cè shintiiwe ke, u mpyi a kwɔ̀n laa, u mpyi na sàha ŋkwɔ̀n mɛ? U niŋkwɔnŋi bà mɛ, ŋka u niŋkwɔnmbaaŋi. \v 11 Lire kàntugo ka u u ŋkwɔ̀nŋi fyèŋi ta, ŋgemu u à li cyêe na Kile mpyi a u cè shintiiwe u dániyaŋi kurugo mà u ta kwɔ̀nmbaa ke. Lire pyiŋkanni na, mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ a kwɔ̀n mɛ, ŋka pi à dá Kile na, ka Kile si jwo na pi à tíi ke, Ibirayima à pyi pire puni tuŋi dániyaŋi kuni i, ali pi mɛ́ɛ nta pi ɲyɛ a kwɔ̀n mɛ. Kile à pire cè shintiilii. \v 12 Mpii pi à kwɔ̀n ke, Ibirayima mú u ɲyɛ pire tuŋi. Mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ a kwɔ̀n cyeere e kanna mɛ, ŋka pi na dániyaŋi kuni ɲaare wuu tuŋi Ibirayima fiige ke, pire kyaa mii ɲyɛ na yu. Ur'à dá Kile na mà ta u sàha ŋkwɔ̀n mɛ. \p \v 13 Ɲwɔmɛɛni Kile à lwɔ́ Ibirayima ná u tùlug'á na pi sí diɲyɛŋi ta kɔɔgɔ ke, li ɲyɛ a lwɔ́ mà li ɲùŋke pyi na Ibirayima na \w Saliyaŋi\w* kurigii ɲaare mɛ, u à dá Kile na ka Kile si jwo u à tíi ke, lire kurugo l'à lwɔ́. \v 14 Lire ɲwɔmɛɛni n'a mpyi a lwɔ́ a pwɔ Saliyaŋi kurigii ɲaaraŋi na, dániyaŋi kaɲwɔɔ mpyi na sì n‑pyi mɛ, Kile ɲwɔmɛɛni mpyi na sì n‑pyi laage e mú mɛ. \v 15 Yii li cè na Kile lùyirini ɲùŋke ku ɲyɛ Saliyaŋi, ŋka ná Saliya ɲyɛ mɛ, wà mpyi na sì u kafuun pyi mɛ. \p \v 16 Lire pyiŋkanni na, yaayi ɲwɔmɛɛni Kile à lwɔ́ ke, dániyaŋi kurugo l'à lwɔ́, bà yi si mpyi s'a ntaa mana mɛ. Wuu pi ɲyɛ Ibirayima tùluge shiinbii ke, wuu à tɛ̀ɛn ná l'e, wuu sí yire ta dániyaŋi cye kurugo, ali wuu mɛ́ɛ ká mpyi wuu ɲyɛ na Yahutuubii làda karigii pyi mɛ. Mpii pi à dá Kile na Ibirayima fiige ke, pire puni mú sí yire ta. Uru u ɲyɛ wuu puni tuŋi Kile kuni i. \v 17 Amuni y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Mii à mu pyi supyishi niɲyahawa tu\f + \fr 4:17 \fr*\ft Zhenɛzi 17.5\ft*\f*.» Kile u maha kwùubii ɲɛ̀ni, yaayi yi ɲyɛ yi mpyi mɛ, maa yire dá ke, uru u à mpe jwo. Ibirayima à dá Kile na maa mpyi wuu tuŋi Kile yyahe taan. \p \v 18 Sɔ̀nŋɔrɔ mpyi na sì n‑jà n‑taha kani ndemu na mɛ, Ibirayima à dá maa u sɔ̀nŋɔre taha lire na. Lire e u à pa mpyi supyishi niɲyahawa tu bà y'à jwo Kile Jwumpe Semɛŋi i mɛ na: «Mu tùluge shiinbii sí ɲyaha wɔrigii fiige\f + \fr 4:18 \fr*\ft Zhenɛzi 15.5\ft*\f*.» \v 19 Ibirayima mpyi a byanhara yyee ŋkuu (100) na mà kwɔ̀. Ali mà u yaha u u sɔ̂nŋi na ur'à lyɛ pyìtaa na, u cwoŋi Sara sí ɲyɛ cijiriŋɛ, u ɲyɛ a u sɔ̀nŋɔre láha Kile na mɛ. \v 20 Ɲwɔmɛɛni Kile à lwɔ́ ke, u sɔ̀nŋɔre ɲyɛ a láha lire na mà ɲya mɛ. Lire bá mpyi a u pyi u à dá Kile na sèl'e, maa u pêre. \v 21 Ibirayima mpyi a sàa dá li na na ɲwɔmɛɛni Kile à lwɔ́ ke, u sí n‑jà li fûnŋɔ. \v 22 Lire e u dániyaŋi kurugo, Kile à jwo na u à tíi. \v 23 «Kile à jwo na u à tíi» puru jwumpe ɲyɛ a sémɛ uru kanni kurugo mɛ. \v 24 Kile u à wuu Kafooŋi Yesu ɲɛ̀ a yige kwùŋi i ke, wuu mpiimu pi à dá uru na ke, p'à sémɛ wuu kurugo mú, ɲaha kurugo yɛ wuu mú sí n‑pyi na wuu à tíi. \v 25 Kile à u kan kwùŋ'á wuu kapegigii kurugo, maa u ɲɛ̀ a yige u e, bà wuu si mpyi si ntíi uru yyahe taan mɛ. \c 5 \s1 Wuu ná Kile shwɔ̀hɔŋ'à yaa \p \v 1 Lire pyiŋkanni na, wuu à pyi shintiilii Kile yyahe taan, wuu dániyaŋi kurugo, lire e wuu ɲyɛ yyeɲiŋke e ná Kile e numɛ, wuu Kafooŋi Yesu \w Kirisita\w* cye kurugo. \v 2 Yesu barag'e, wuu dániyaŋi kurugo, wuu à Kile ticɛnmpe cè, maa pu taa numɛ canŋa maha canŋa. Wuu funɲy'à sàa táan, ɲaha na yɛ wuu à dá li na na Kile sí wuu pyi shinbwoo uye yyére. \v 3 Mà bâra lire na, wuu à kwôro funntange e yyefuge tèni i, ɲaha na yɛ wuu à li cè na yyefuge maha ma ná mayezhiiliŋi i. \v 4 Mayezhiiliŋi maha ma ná sítaare e zòzhwɔɔre na. Síŋi ká nta, sɔ̀nŋɔre tatahage mú maha nta. \v 5 Tire sɔ̀nŋɔre tatahage sì wuu ɲwɔhɔ yaha mɛ, ɲaha na yɛ Kile à wuu zòmpyaagii ɲî u tàange na u Munaani cye kurugo, u à lire ndemu kan wuu á ke. \p \v 6 Mà wuu yaha wuu fànhaɲcyɛrɛre e, Kile ɲyii tèn'à nɔ ke, ka Kirisita si ŋkwû maa wuu nimpiibii shwɔ. \v 7 Shinŋi u à tíi ke, li sí n‑waha sùpya u ɲɛɛ si ŋkwû uru kurugo; ŋka shinŋi u ɲyɛ na ŋkanŋi pyi sèl'e ke, wà bá kú n‑jà ɲùŋɔ waha si ɲɛɛ ŋkwû uru kurugo. \v 8 Ŋka Kile à li cyêe wuu na na ur'à sàa wuu kyaa táan uy'á. Mà wuu yaha \w kapegigii\w* mpyiŋi i sahaŋki, Kirisita à kwû wuu kurugo. \v 9 U à u sìshange wu mà pyi sáraga maa wuu pyi shintiilii numɛ Kile yyahe taan. Ná lire s'à pyi, wuu à sàa tɛ̀ɛn ná l'e na Yesu Kirisita sí wuu shwɔ Kile lùyirini na. \v 10 Mà wuu yaha Kile zàmpɛnmii, Kile à wuu ná uru shwɔ̀hɔŋi yaa u Jyaŋi ŋkwùŋi cye kurugo. Mà wuu ná u shwɔ̀hɔŋi yaha u à yaa, nàkaana baa, wuu sí n‑shwɔ u Jyaŋi ɲɛ̀ŋi cye kurugo. \v 11 Lire kanni bà mɛ, wuu funntanga wuu pi ɲyɛ Kile wwoɲɛɛge e wuu Kafooŋi Yesu Kirisita cye kurugo, uru u à wuu ná Kile pyi wuu à wwɔ̀. \s1 Kapegigii sìiŋkanni ná cyi láhaŋkanni \p \v 12 \w Kapegigi\w*l'à jyè diɲyɛŋi i shin niŋkin cye kurugo, uru u ɲyɛ Adama, ka kapegigii si mpa ná kwùŋi i. Lire pyiŋkanni na, kwùŋ'à nɔ sùpyire puni na, ɲaha na yɛ pi pun'à kapegigii pyi. \v 13-14 Yii li cè, mà lwɔ́ Adama tèni na mà pa nɔ \w Kile tùnntunŋi\w*\w Musa\w* wuuni na, sùpyire mú mpyi na kapegigii pyi. Lire tèni i, Kile mpyi na sì n‑jà yoge kwɔ̀n pi na na pi à Musa \w Saliyaŋi\w* kuni yaha mɛ, ɲaha na yɛ uru Saliyaŋi mpyi na sàha ŋkwɔ̀ à kan pi á mɛ. Pi mú ɲyɛ a mpyi a Adama kapiini nimpyiini shi pyi mɛ. Lire ná li wuuni mú i, pi mpyi maha ŋkwûu. Ɲyɛ nde Adama mpyi a pyi ke, lire mpyi a kyaa nɔ sùpyire na. Amuni li mú ɲyɛ, Yesu \w Kirisita\w* u mpyi na sí n‑pa ke, nde ur'à pa mpyi ke, lir'à kyaa nɔ sùpyire na. \p \v 15 Ŋka Kile à kani ndemu pyi mana ke, lire tayyérege ná Adama kapiini nimpyiini woge ɲyɛ sumara mɛ. Shin niŋkin kapii ká mpyi kaɲuŋɔ mà kwùŋi nɔ shinɲyahara na, yii li cè na kacɛnni Kile à sàa pyi shinɲyahara á shin niŋkin cye kurugo, ná uru u ɲyɛ Yesu Kirisita ke, lire sì n‑jà n‑jwo si nɔ li tɛgɛni na mɛ. \v 16 Mà bâra lire na, Kile kacɛnni tayyérege ná shin niŋkinŋi kapiini tayyérege ɲyɛ niŋkin mɛ, ɲaha na yɛ shin niŋkin kapii kurugo, Kile à sùpyire puni cɛ̂ɛgɛ. Ŋka kapegii niɲyahagii pyiŋkwooni kàntugo, Kile kacɛnni nimpyiini kurugo, pi sí n‑jà n‑tíi Kile yyahe taan. \v 17 Shin niŋkin kanna u à kapiini pyi, ka lire si sùpyire pyi ti i ŋkwûu. Ná lire s'à pyi, nàkaana baa, shin niŋkin cye kurugo mú, mpiimu ká ɲɛɛ Kile ticɛnmpe na, ka u u pi pyi na pi à tíi ke, pire sí sí ta, mà lwɔ́ numɛ na, fo tèekwombaa. Uru shinŋi niŋkinŋi u ɲyɛ Yesu Kirisita. \p \v 18 Ɲyɛ shin niŋkin kapii kurugo, Kile à sùpyire puni cɛ̂ɛgɛ, lire pyiŋkanni na mú, shin niŋkin kacɛnnɛ kurugo, sùpyire pun'à pyi shintiilii maa shìŋi niŋkwombaaŋi ta. \v 19 Shin niŋkin Kile ɲwɔmɛɛyahani kurugo, shinɲyahara à pyi kapimpyimii. Lire pyiŋkanni na mú, shin niŋkin Kile ɲwɔmɛɛcunte kurugo, shinɲyahara sí n‑pyi shinztiilii Kile yyahe taan. \p \v 20 Kile à Saliyaŋi kan, bà sùpyire si mpyi si ɲcè na pir'à kapegii niɲyahagii pyi mɛ. Ŋka cyage e kapegigil'à ɲyaha ke, Kile kacɛnŋkii maha núr'a ɲyaha sèl'e cyi na. \v 21 Tèni l'e, sùpyire mpyi na sì n‑jà n‑pyi ná ti ɲyɛ na kapegigii pyi mɛ; lire na kwùŋ'à nɔ ti na. Ŋka Kile à ɲwɔ wuu na maa jwo na wuu à tíi, lire e, wuu Kafooŋi Yesu Kirisita cye kurugo, wuu sí shìŋi niŋkwombaaŋi ta. \c 6 \s1 Wuu à kwû kapegigii kàmpanŋke na, maa mpyi ɲyii na, ná Kirisita e \p \v 1 Ɲyɛ wuu ɲaha jwo bɛ? Wuu à yaa wuu kwôro \w kapegigii\w* mpyiŋi i, Kile ticɛnmpe si mpêe la? \v 2 Mà byanhara bá la! Wuu pi ɲyɛ mu à jwo kwùu, kapegigii kàmpanŋke na ke, ɲaha na wuu saha sí n‑kwôro kapegigil'e yɛ? \v 3 Wuu mpii pi à \w batize\w* Yesu \w Kirisita\w* mɛge na ke, yii ɲyɛ a cè na l'à pyi mu à jwo wuu à kwû ná u e mà? \v 4 Uru batizeliŋi kurugo, l'à pyi mu à jwo wuu à le fanŋke e ná u e, bà \w Kirisita\w* à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i Tufooŋi sífente cye kurugo mɛ, amuni wuu sí shìŋi nivɔnŋi ta. \p \v 5 Sèeŋi na, ná wuu s'à wwɔ̀ ná u e u kwùŋi shiŋi i, wuu mú sí n‑wwɔ̀ ná u e u ɲɛ̀ŋi shiŋi i. \v 6 Wuu li cè na wuu à wuu pyiŋkanni niɲjyeeni kwòro cige na ná Kirisita e, kapegigii mpyiŋi lage ku mpyi maha mpyi wuu na ke, bà kuru si mpyi si ŋkwɔ̀ mɛ. Wuu saha ɲyɛ ku bilere e mɛ. \v 7 Ɲaha na yɛ shinŋi u à kwû ke, uru saha ɲyɛ kapegigii fànhe ɲwɔh'i mɛ. \p \v 8 Ná wuu à kwû ná Kirisita e, wuu à dá li na mú na wuu sí n‑kwôro ná u e ɲyii na. \v 9 Ɲaha na yɛ wuu à li cè na Kirisita à ɲɛ̀, u saha sì n‑kwû mɛ, kwùŋi saha sì n‑jà u na mɛ. \v 10 U niŋkwuŋi, u à kwû tɔɔgɔ niŋkin si kapegigii fànhe kwɔ̀. Numɛ, mà u yaha ɲyii na, u na karigii puni pyi si Kile pêe. \v 11 Lire pyiŋkanni na mú, yii a yiye tɔ̀re kwùubil'e kapegigii kàmpanŋke na. Yesu Kirisita wwoɲɛɛge kurugo, yii a yiye tɔ̀re ɲyii wuubil'e, yii raa yii karigii puni pyi Kile mɛge mpèeŋi kurugo. \v 12 Lire e yii àha núru kapegigii mpyiŋi lage yaha ku fànha ta yii na mɛ. Mà yii yaha yii sí n‑pa n‑kwû n‑fworo ŋge diɲyɛŋi i, yii àha núru ɲɛɛ u ɲyii karigii na mɛ. \v 13 Yii àha núru yii cyeere yatanɲyi yaha ntiimbaaŋi karigii lage e mɛ. Ná yii s'à ɲɛ̀ mà fworo kwùŋi i, yii yiye puni kan Kile á. Yii yii yatanɲyi yaha katiigii mpyiŋi laage e. \v 14 Yii li cè na kapiini fànhe saha ɲyɛ yii na mɛ, ɲaha na yɛ yii saha ɲyɛ \w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* fànhe ɲwɔh'i mɛ, ŋka Kile ticɛnmpe funŋke e yii ɲyɛ. \p \v 15 Ɲyɛ ná wuu sí ɲyɛ Musa Saliyaŋi fànhe ɲwɔh'i mɛ, fo Kile ticɛnmpe funŋke e, tá lir'à li cyêe na wuu à yaa wuu a kapegigii pyi? Mà byanhara bá la! \v 16 Yii à li cè na yii aha yiye kan shin á s'a u pêre, yii maha mpyi urufoo biliwe. Lire e yii aha a kapegigii pyi, yii maha mpyi cyire bilii, cyire sí cyi maha ma ná kwùŋi i, ŋka yii aha a Kile pêre, yii maha mpyi u bilii, lire sí li maha ma ná ntìiŋi i. \v 17 Wuu fwù kan Kile á, ɲaha na yɛ yii pi mpyi kapegigii bilii ke, numɛ, kàlaŋi u à kan yii á ke, yii à ɲɛɛ uru na ná yii zòmpyaagii puni i. \v 18 Yii à fworo ntiimbaaŋi bilere e mà jyè ntìiŋi bilere e. \v 19 Kileŋi ná sùpyire karigii ɲcyii yyaha cèmɛ sì n‑táan mɛ, lire kurugo, mii à nde tàanlini jwo yii á mà yyaha tíi ná bilere kani i. Yii mpyi a fyânha a yiye puni yaha ɲwɔhɔmpe ná ntiimbaaŋi bilere e, tire ntemu ti maha ma ná ɲùŋkyaanre e Kile na ke. Lire pyiŋkanni na, yii yiye puni kan bilii fiige ntìiŋi karigii mpyiŋi mɛɛ na, bà yii si mpyi si fíniŋɛ mɛ. \v 20 Tèni i yii mpyi kapegigii bilere e ke, yii kuro ɲyɛ a mpyi ntìiŋi karigil'e mɛ. \v 21 Yii na silege karigii ɲcyiimu tapyige e numɛ ke, tɔ̀ɔnŋi ŋgire yii mpyi maha ntaa cyi mpyiŋi i yɛ? Cyire karigii maha ma ná kwùŋi i. \v 22 Ŋka numɛ, yii à fworo kapegigii bilere e mà pyi Kile bilii. Lire e yii maha sì yyaha na Kile ɲyii karigii mpyiŋi i. Tɔ̀ɔnŋi yii sí n‑ta lire e ke, uru u ɲyɛ shìŋi niŋkwombaaŋi. \p \v 23 Ɲyɛ yii li cè na kapiini fwotonte ti ɲyɛ kwùŋi. Ŋka Kile maha yaage ŋkemu kaan mana wuu ná wuu Kafooŋi Yesu Kirisita wwoɲɛɛge kurugo ke, kuru ku ɲyɛ shìŋi niŋkwombaaŋi. \c 7 \p \v 1 Mii cìnmpyiibii, mii à li cè na ɲje mii na yu yii á ke, yii à yi cè a kwɔ̀, ɲaha na yɛ yii à saliyaŋi karigii cè. Yii à li cè na sùpyaŋi ká mpyi shì na, lire e saliyaŋi fànhe maha mpyi u na. \v 2 Yyecyeenɛ na, ceeŋi u ɲyɛ nàmbage e ke, mà u pooŋi yaha shì na, saliyaŋi maha pi pwɔ piye na. Ŋka nɔ̀ŋi ká ŋkwû, saliyaŋi fànhe saha ɲyɛ ceeŋi na nɔ̀ŋi kàmpanŋa na mɛ\f + \fr 7:2 \fr*\ft Ɔrɔmu shiinbii yyére, wà fànha mpyi leŋkwucyeebii na mɛ. U pooŋi kwuŋkwooni kàntugo, cyage k'à táan u á ke, u mpyi maha sà nàmbage lèŋɛ wani.\ft*\f*. \v 3 Ɲyɛ mà u pooŋi yaha shì na, u aha ŋkàre nɔ̀ŋi wabɛr'á, u à \w jacwɔrɔ\w* pyi. Ŋka u pooŋi ká ŋkwû, saliyaŋi saha ɲyɛ u ɲuŋ'i mɛ, u aha ŋkàre nɔ̀ŋi wabɛr'á, u ɲyɛ a jacwɔrɔ pyi mɛ. \p \v 4 Mii cìnmpyiibii, amuni yii wuuni mú ɲyɛ. Li mpyi mu à jwo \w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* u mpyi yii pooŋi. Ŋka numɛ, l'à pyi mu à jwo yii à kwû ná \w Kirisita\w* e. Lire e ke yii pooŋi fànhe saha ɲyɛ yii na mɛ. Yii na ɲyɛ nɔ̀ŋi wabɛr'á ŋgemu u à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i ke. Lir'à pyi bà yii si mpyi s'a kacɛnŋii pyi s'a Kile pêre mɛ. \v 5 Yii li cè na tèni i wuu mpyi na wuu ɲyii karigii pyi ke, Musa Saliyaŋi mpyi a wuu ɲyii karigii nimpegigii lage pyi k'à wuu yaha \w kapegigii\w* na, ɲcyiimu ná Saliyaŋi mpyi a kàntugo wà yiy'á ke. Lire mpyi a wuu le kwùŋi kuni i. \v 6 Numɛ wuu à fworo Musa Saliyaŋi bilere e, ɲaha kurugo yɛ wuu mpyi uru ŋgemu cye e kasujyii fiige ke, wuu à kwû uru kàmpanŋke na. Saliyaŋi nizemɛŋi u ɲyɛ ke, wuu mpyi maha ɲcaa s'a ɲaare s'a ntàanni ná ur'e, ŋka numɛ, \w Kile Munaani\w* à fànhe kan wuu á, wuu u ɲaare ɲaaraŋkanna nivɔnnɔ na. \s1 Musa Saliyaŋi maha kapegigii cyêre \p \v 7 Ɲyɛ mpe funŋke e, ɲaha mii la ɲyɛ si jwo yɛ? \w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* na ɲyɛ \w kapii\w* la? Mà byanhara bá la! Saliyaŋi u à mii pyi mii à kapiini cè. Uru baare e, mii mpyi na sì n‑cè na ɲyipɛɛnni na ɲyɛ kapii mɛ. Ɲje y'à jwo Saliyaŋi i na: «Ma hà ma supyiɲɛɛŋi cyeyaage ɲyipɛɛn pyi mɛ» yire y'à mii pyi mii à li cè kapii\f + \fr 7:7 \fr*\ft Ɛkizodi 20.17; Duterenɔmu 5.21\ft*\f*. \v 8 Ɲyɛ Saliyaŋi à pyi kaɲuŋɔ mà kapegigii mpyiŋi lage tîrige mii funŋ'i pyiŋkannigii niɲyahagii na. Ɲaha na yɛ Saliyaŋi kàmpyi u ɲyɛ mɛ, wuu mpyi na sí wuu kapegigii cè mɛ. \v 9 Tèni l'e, mii mpyi a Saliyaŋi cè mɛ, ŋka tèni i u à cyêe mii na ke, ka mii i nta a cè na mii na kapegigii pyi, \v 10 na mii laage mpyi a tɔɔn Kile na. Lire e Saliyaŋi u mpyi a yaa u shìŋi niŋkwombaaŋi kuni le mii taan ke, u à kwùŋi kuni le mii taan. \v 11 Kapegigii mpyiŋi lage ku ɲyɛ mii i ke, kur'à mii wurugo, maa mii pyi mii à kwû Saliyaŋi cye kurugo. \p \v 12 Ɲyɛ Saliyaŋi à fworo Kile e, ɲje y'à jwo u e ke, yire mú à tíi, maa ɲwɔ. \v 13 Lire e ke yaage k'à ɲwɔ ke, kuru k'à pyi kaɲuŋɔ si mii bò la? Mà byanhara bá la! Ŋka kuru yaag'à pyi kaɲuŋɔ mà kapegigii mpyiŋi lage pêe mii funŋ'i, ka lire si mii pyi mii à kwû. Lir'à pyi mii si li cè na mii kapyiiŋkii ɲyɛ a tíi mɛ. Mii aha ɲcè na mii à Kile Saliyaŋi kuni yaha, mii maha ɲcè na mii sɔ̀nŋɔre ɲyɛ a sàa ɲwɔ mɛ. \p \v 14 Sèeŋi na, wuu à li cè na Saliyaŋi à yîri Kile yyére, ŋka mii na ɲyɛ sùpya, ŋgemu fànha k'à cyɛ́rɛ ke. Mii na ɲyɛ mu à jwo biliwe kapegigii mpyiŋi kàmpanŋke na. \v 15 Ɲaha na yɛ nde mii na mpyi ke, mii ɲyɛ na lire yyaha cìni mɛ. Nde l'à táan mii á ke, mii ɲyɛ na lire pyi mɛ, nde l'à pɛn mii á ke, lire mii maha mpyi. \p \v 16 Ɲyɛ nde l'à pɛn mii á ke, ná lire mii maha mpyi, lire e ke, mii à li cè na Saliyaŋi à ɲwɔ. \v 17 Ŋka mii fànha ɲyɛ naye na mɛ, ɲaha na yɛ kapegigii mpyiŋi lage ku ɲyɛ mii i ke, kuru ku maha mii yaha li na. \v 18 Mii à li cè na kacɛnŋkii mpyiŋi fànha ɲyɛ mii i mɛ. Sèeŋi na, mii la maha mpyi s'a katiigii pyi, ŋka mii maha jà mɛ. \v 19 Kacɛnŋkii mii la maha mpyi s'a mpyi ke, mii ɲyɛ na jìni na cyire pyi mɛ fo kapegigii, cyire lage sí ɲyɛ mii na mɛ. \v 20 Nde l'à pɛn mii á ke, mii aha a lire pyi, lir'à li cyêe na mii fànha ɲyɛ naye na mɛ, ŋka kapegigii mpyiŋi sɔ̀nŋɔre ti ɲyɛ mii i ke, tire fànhe ku ɲyɛ mii na. \p \v 21 Mii à nde kani kàanmucya naye e, tère o tère e mii la ɲyɛ s'a kacɛnŋii pyi ke, kapiini mpyiŋi lage ku maha mii ta. \v 22 Kile Saliyaŋi kyal'à sàa táan mii á. \v 23 Ŋka mii maha kani labɛrɛ fànha ɲya naye na, ndemu li ɲyɛ li ɲyɛ mii ɲyii wuuni mɛ. Lire li maha mii yaha kapegigii mpyiŋi na, mii a sì mpyi cyi biliwe. \v 24 Ei! Mii wuun'à kɛ̀ɛge dɛ! Mii sɔ̀nŋɔpeere ti sí kwùŋi nɔ mii na ke, jofoo u sí mii shwɔ tire na yɛ? \v 25 Wuu Kile kêe, ɲaha na yɛ wuu Kafooŋi Yesu \w Kirisita\w* à wuu shwɔ. \p Ɲyɛ mii la na ɲyɛ s'a Kile Saliyaŋi kurigii ɲaare, ŋka kapegigii mpyiŋi lage kurugo, mii ɲyɛ a jà a li pyi mɛ. \c 8 \s1 Ɲaaraŋkanni l'à táan Kile Munaani á ke \p \v 1 Ɲyɛ numɛ, mpii pi ɲyɛ Yesu \w Kirisita\w* wwoɲɛɛge e ke, Kile saha sì tìgire cyán pire na mɛ. \v 2 \w Kile Munaani\w* maha shìŋi ŋgemu kaan Yesu Kirisita wwoɲɛɛge e ke, lire fành'à mii ɲùŋɔ wwû \w kapegigii\w* ná kwùŋi fànhe e. \v 3 Sùpyaŋi fành'à cyɛ́rɛ, lire kurugo wuu ɲyɛ a jà na \w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* kurigii ɲaare si ntíi mɛ. Lire e Kile à u yabiliŋi Jyaŋi tun, u à pa sùpya wuu kapimpyiibii fiige, maa u pyi kapegigii yàfaŋi sárage. \v 4 U à lire pyi, bà wuu si mpyi s'a ɲaare ntìiŋi i Kile Saliyaŋi yi jwuŋkanni na mɛ. Numɛ, wuu saha ɲyɛ na ɲaare wuu ɲyii wuuni i mɛ, ŋka wuu na ɲaare na ntàanni ná Kile Munaani ɲyii wuuni i. \p \v 5 Yii li cè, shinŋi u na ɲaare na ntàanni ná u ɲyii wuuni i ke, u ɲyii karigii kanni na urufoo maha sɔ̂nŋi. Ŋka shinŋi u na ɲaare na ntàanni ná Kile Munaani ɲyii wuuni i ke, lire ɲyii karigii na urufoo maha sɔ̂nŋi. \v 6 Na sɔ̂nŋi ma ɲyii karigii na, lire maha kwùŋi nɔ mu na, ŋka na sɔ̂nŋi Kile Munaani ɲyii karigii na, lire maha shìŋi ná yyeɲiŋke kaan. \v 7 Mpii pi maha sɔ̂nŋi pi ɲyii karigii kanni na ke, pire na ɲyɛ Kile zàmpɛnmii. Ɲaha na yɛ pi ɲyɛ na ɲɛɛge na Kile Saliyaŋi kurigii ɲaare mɛ, pi bá jìni mɛ. \v 8 Lire l'à li ta, mpii pi na sɔ̂nŋi pi ɲyii karigii kanni mpyiŋi na ke, pire sì n‑jà Kile ɲyii karii pyi mɛ. \v 9 Yii pi ke, yii ɲyɛ na ɲaare na ntàanni ná yii ɲyii wuuni i sahaŋki mɛ, Kile Munaani ɲyii wuuni yii ɲyɛ na mpyi, ɲaha na yɛ Kile Munaani na ɲyɛ yii e. \p Ná \w Kirisita\w* Munaani\f + \fr 8:9 \fr*\ft Kirisita Munaani ná Kile Munaani ɲyɛ niŋkin\ft*\ft .\ft*\f* ɲyɛ ŋgemu i mɛ, urufoo ɲyɛ Kirisita wu mɛ. \v 10 Yii mɛ́ɛ ɲyɛ yii sí n‑kwû yii kapegigii kurugo ke, ná Kirisita sí na ɲyɛ yii zòmpyaagil'e, Kile Munaani sí shìŋi niŋkwombaaŋi kan yii á, ɲaha na yɛ Kile à jwo na yii à tíi. \v 11 Ná Kile s'à Yesu ɲɛ̀ a yige kwùŋi i u Munaani cye kurugo, Kile Munaani sí ɲyɛ yii e, yii aha ŋkwû, Kile sí yii ɲɛ̀ u Munaani cye kurugo mú. \p \v 12 Lire e ke cìnmpyiibii, wuu à yaa wuu a ɲaare wuu a ntàanni ná Kile Munaani ɲyii wuuni i, ŋka wuu ɲyɛ a yaa wuu a ɲaare wuu a ntàanni ná wuu ɲyii wuuni i mɛ. \v 13 Yii aha a ɲaare na ntàanni ná yii ɲyii wuuni i, yii sí n‑kwû, ŋka yii aha yii ɲyii karigii nimpegigii bò Kile Munaani barag'e, yii sí shìŋi niŋkwombaaŋi ta. \p \v 14 Ɲyɛ mpii pi na ɲaare na ntàanni ná Kile Munaani ɲyii wuuni i ke, pire puni na ɲyɛ Kile pyìi. \v 15 Ɲaha na yɛ Kile Munaani li ɲyɛ yii e ke, lire kurugo, yii saha sì n‑pyi bilii mɛ, yii mú saha sì raa fyáge mɛ. Li sí yii pyi Kile pyìi, si yii pyi yii jà yii a ŋko fànha na Kile á: «Baba, Tufooŋi!» \v 16 Lire Kile Munaani li maha wuu pyi wuu à tɛ̀ɛn ná l'e wuye funŋ'i na wuu na ɲyɛ sèeŋi na Kile pyìi. \v 17 Ɲyɛ ná wuu sí ɲyɛ u pyìi, wuu à pyi u koolyii mú, maa mpyi Kirisita koolyiɲɛɛ. Ná wuu s'à pyi ná u e u yyefuge e, wuu mú sí n‑pyi ná u e u sìnampe e. \s1 Sìnampe nimpampe kani \p \v 18 Mii à li cè na yyefuge e wuu ɲyɛ amɛ numɛ ke, kuru ɲyɛ yafyin mɛ, sìnampe nimpampe Kile sí n‑kan wuu á ke, ku bá sì n‑jà n‑tàanna ná pur'e mɛ. \v 19 Yii li cè na canŋke Kile sí u pyìibii sìnampe cyêe ke, Kile yadayi puni funvwugo wuyi yi ɲyɛ na kuru canŋke sigili. \v 20 Yaayi Kile à dá ke, yire pun'à pa mpyi kaɲwɔɔ baa. Lire ɲyɛ a pyi yire yaayi ɲyii kyaa mà dɛ! Kile u à li pyi l'à pyi amuni. Lire ná li wuuni mú i, sɔ̀nŋɔrɔ tatahaga saha na ɲyɛ. \v 21 Bà biliŋi maha fworo bilere e mɛ, amuni yaayi Kile à dá ke, yire sí n‑pa n-fworo vwɔ̀nhɔŋi i. Lire pyiŋkanni na, Kile pyìibii na ɲyɛ sìnampe mpemu i ke, yire yaayi sí n‑pyi pur'e. \v 22 Wuu à li cè, ali niɲjaa, yaayi puni na ŋkyɛ̀n yyefuge cye e, layirilifoo fiige. \v 23 Lire kanni bà mɛ, wuu mú na ŋkyɛ̀n. Yaayi Kile sí n‑pa n‑kan wuu á ke, \w Kile Munaani\w* à kan wuu á mà pyi yire niɲcyiige. Kile sí n‑pa yaayi puni kan u pyìibil'á mà bâra cyeere nivɔnnte na canŋke ŋkemu i ke, mà jwo kuru canŋke ku nɔ ke, wuu mú na ŋkyɛ̀n. \v 24 Kile à wuu shwɔ, ŋka wuu sàha ŋkwɔ̀ a yire yaayi puni ta mɛ. Wuu à wuu sɔ̀nŋɔre taha yire na. Yii li cè na mu aha yaage ŋkemu ta a kwɔ̀ ke, mu sàha maha kuru nta sɔ̂nŋi mɛ. \v 25 Ɲyɛ yaage na wuu na sɔ̂nŋi ke, ná wuu sàha ku ta mɛ, wuu wuu funɲyi ɲíŋɛ wuu raa ku sigili. \p \v 26 Kile Munaani maha wuu tɛ̀re wuu fànhaɲcyɛrɛrɛ karigil'e mú. Ɲaha na yɛ wuu à yaa wuu Kile ɲáare kani ndemu na ke, wuu maha lire cè mɛ. Kile Munaani maha Kile ɲáare wuu kurugo fo maha kyɛ̀nŋkanni là pyi, wuu ɲyɛ a ndemu yyaha cè mɛ. \v 27 Kile u maha sùpyaŋi zòmbilini karigii yyaha caa ke, nde u Munaani ɲyɛ na ɲcaa ke, uru u à lire cè. Yii li cè na mpii pi ɲyɛ Kile wuubii ke, Kile Munaani maha u ɲáare pire kurugo maha ntàanna ná Kile ɲyii wuuni i. \v 28 Mpii pi à Kile kyaa táan piy'á ke, wuu à li cè na yaayi puni maha báaraŋi pyi siɲcyan pire ntɛ̀gɛŋi kurugo, u à pire mpiimu yyere mà tàanna ná u kayaaɲjahani i ke. \v 29 Kile à fyânha a mpiimu cwɔɔnrɔ ke, u à wyɛ̀r'a li lwɔ́ uye funŋ'i, si pire pyi u Jyaŋi fiige, bà u Jyaŋi si mpyi si mpyi shinɲyahara yyaha wu mɛ. \v 30 Mpiimu u karii Kile à fyânha a cwɔɔnrɔ ke, u à pire yyere. U à pi yyere ke, maa pi pyi na pi à tíi. Nàkaana baa, u mú sí pi pyi shinbwoo uye yyére. \s1 Tàange ku ɲyɛ Yesu Kirisita e ke, yafyin sì n‑jà wuu láha kuru na mɛ \p \v 31 Ɲyɛ ɲaha wuu saha sí raa yu yɛ? Ná Kile sí ɲyɛ ná wuu e, ɲaha wà sí n‑jà n‑pyi wuu na yɛ? \v 32 Kile ɲyɛ a ɲɛn'a u yabiliŋi Jyaŋi shwɔ kyaage na mɛ, ŋka u à u yaha u à kwû mà pyi sáraga wuu puni kurugo, ɲaha ku sí li ta na u àha yaayi puni kan wuu á u Jyaŋi cye kurugo mà yɛ? \v 33 Mpii Kile à cwɔɔnrɔ ke, jofoo u sí n‑jà tìgire cyán pire na yɛ? Wà sì n‑jà mɛ, ɲaha na yɛ Kile u à pi pyi pi à tíi. \v 34 Jofoo u sí n‑jà pi cɛ̂ɛgɛ yɛ? Wà sì n‑jà mɛ, ɲaha na yɛ Yesu \w Kirisita\w* à kwû wuu cyaga, lire kanni bà mɛ, u à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i, u à sà ntɛ̀ɛn Kile \w kàniŋɛ cyɛge\w* na, maa Kile ɲáare wuu á. \v 35 Tàange ku ɲyɛ Kirisita e mà yyaha tíi ná wuu e ke, ɲaha ku sí n‑jà wuu láha kuru na yɛ? Yyefuge sí n‑jà la? Lire ɲyɛ mɛ fyagare, lire ɲyɛ mɛ wuu ŋkyèregeŋi, lire ɲyɛ mɛ katege, lire ɲyɛ mɛ fòŋke, lire ɲyɛ mɛ kawaa, lire ɲyɛ mɛ boore la? \v 36 Yire y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Mu kurugo, wuu maha mpyi kwùŋi laage e canmpuni, \q1 pi maha wuu pyi mu à jwo mpàa, pi na ŋkɛ̀ɛge ná mpiimu i taboŋ'i ke\f + \fr 8:36 \fr*\ft Zaburu 44.23\ft*\f*.» \p \v 37 Ŋka lire ná li wuuni mú i, ŋge u à wuu kyaa táan uy'á ke, uru fànhe cye kurugo, wuu à sí ta yire yyefuyi puni na. \v 38 Sèeŋi na, mii à sàa dá li na na kwùŋi yo, shìŋi yo, mɛ̀lɛkɛɛbii yo, jínabii yo, numɛ yaayi yo, yaayi nimpayi yo, \v 39 nìɲyiŋi fànhe yaayi yo, ɲìŋke ɲùŋɔ wuyi yo, yaaga maha yaaga k'à dá ke, tàange ku ɲyɛ Kile á mà yyaha tíi ná wuu e, u à kuru ŋkemu cyêe wuu na wuu Kafooŋi Yesu Kirisita cye kurugo ke, kuru kà sì n‑jà wuu láha kuru na mɛ. \c 9 \s1 Kile à Izirayɛli shiinbii cwɔɔnrɔ \p \v 1 Sèeŋi mii ɲyɛ na yu yii á, kafinara bà mɛ, ɲaha kurugo yɛ mii ɲyɛ \w Kirisita\w* wu, mii zòmbilini yyaha \w Kile Munaani\w* à cû ke, lir'à li cyêe mii na na sèeŋi mii ɲyɛ na yu na: \v 2 mii yyetanha wu ná mii nàvunŋɔ wu u ɲyɛ mii shiŋi shiinbii taan. \v 3 Laŋaŋke mɛ́ɛ n'a mpyi a cwo mii na pi cyaga, maa mii yige Kirisita wwoɲɛɛge e bà pi si mpyi si jyè kuru wwoɲɛɛge e mɛ, lire mpyi na sí n‑táan mii i. \v 4 Pire pi ɲyɛ \w Izirayɛli\w* shiinbii, Kile à pi pyi u pyɛngɛ shiin. U à sìnampe kan pi á, maa tunmbyaare le ná pi e, maa \w Saliyaŋi\w* kan pi á, pyiŋkanni na pi à yaa pi a uru pêre ke, maa lire cyêe pi na, maa yaayi ɲwɔmyahigii lwɔ́ pi á. \v 5 Pi à fworo tiibii niɲcyiibil'e. Pire cye na Kirisita à pa, uru u ɲyɛ yaayi puni ɲùŋɔ na, uru u ɲyɛ Kile. U à yaa u a mpêre tèrigii puni i, fo tèekwombaa. Amiina. \p \v 6 Izirayɛli shiinbii niɲyahamii mɛ́n'à Kile cyé ke, lire ɲyɛ a li cyêe na yaayi ɲwɔmyahigii Kile à lwɔ́ ke, na cyir'à pyi kaɲwɔɔ baa mà dɛ! Yii li cè na Izirayɛli shiinbii puni ɲyɛ Izirayɛli tùluge shiin mɛ. \v 7 \w Ibirayima\w* tùluge shiinbii puni ɲyɛ Ibirayima pyìi mɛ. Kile mpyi a yi jwo Ibirayima á na: «Ishaka pyìibii pi sí n‑pyi mu tùluge shiinbii\f + \fr 9:7 \fr*\ft Zhenɛzi 21.12\ft*\f*.» \v 8 Lire ɲwɔhe ku ɲyɛ, pyìibii pi à ta mà tàanna ná sùpyire ɲyii wuuni i kanna ke, pire ɲyɛ Kile pyìi mɛ. Mpii pi à ta mà tàanna ná Kile ɲwɔmɛɛni i ke, pire pi ɲyɛ Ibirayima tùluge shiinbii. \v 9 Kile ɲwɔmɛɛni jwumpe pu ɲyɛ mpe: «Yyeela numɛcyiin, mii sí núru n‑pa, lire sí pyà ta Sara á\f + \fr 9:9 \fr*\ft Zhenɛzi 18.10, 14\ft*\f*.» \v 10 Lire kanni bà mɛ. Wuu sɔ̂nŋɔ Erebeka na mú! Ur'à u ŋampii laani lwɔ́ wuu tulyɛge Ishaka á. \v 11-13 Mà pyìibii yaha pi sàha si, si ŋkwɔ̀ kacɛnnɛ, lire ɲyɛ mɛ \w kapii\w* pyi mɛ, Kile mpyi a yi jwo Erebeka á na yyahafooŋi Ezawu sí n‑pyi kàntugo wuŋi \w Yakuba\w* báarapyi\f + \fr 9:11-13 \fr*\ft Zhenɛzi 25.23\ft*\f*. Kile à jwo u Jwumpe Semɛŋi i na: «Mii à Yakuba funŋɔ lwɔ́ mà tòro Ezawu na\f + \fr 9:11-13 \fr*\ft Malaki 1.2,3\ft*\f*.» Kile à yire jwo mà pi ta pi sàha si mɛ. Lir'à li cyêe na kani Kile à bégel'a yaha ke, u na u báaraŋi pyi na ntàanni ná lire e, u ɲyɛ na u pyi mà tàanna ná sùpyaŋi kapyiiŋkil'e mɛ. \s1 Kile maha sùpyire cwɔɔnre maha ntàanna ná u ɲyii wuuni i \p \v 14 Ɲyɛ ɲaha wuu sí n‑jwo yɛ? Lire e ke Kile ɲyɛ a tíl'à bɛ? Ɔnhɔ! Lire bà mɛ! \v 15 Sèeŋi na, u à yi jwo \w Musa\w* á na: «Shinŋi na mii la ɲyɛ si ɲùɲaara ta ke, mii sí ti ta uru na, shinŋi i mii la ɲyɛ si ɲùŋke pi ke, mii sí ku pi ná ur'e\f + \fr 9:15 \fr*\ft Ɛkizodi 33.19\ft*\f*.» \v 16 Lire e ke sùpya ɲyii wuu, lire ɲyɛ mɛ u kapyiŋii sì n‑jà lire pyi li pyi mɛ, fo Kile ká ɲùɲaara ta ŋgemu na ke. \v 17 Kile Jwumpe Semɛŋi i, Kile à jwo Farɔn á na: «Mii à mu tìŋɛ saanre tatɛɛnge e bà mii fànhe ná mii mɛge si mpyi si nɔ ɲìŋke cyeyi puni i mu cye kurugo mɛ\f + \fr 9:17 \fr*\ft Ɛkizodi 9.16\ft*\f*.» \v 18 Lire e ke shinŋi na Kile la ɲyɛ si ɲùɲaara ta ke, u maha ti ta urufoo na, u la ká mpyi si ŋgemu niŋgyii waha ke, u maha li waha. \v 19 Wà sí n‑jà mii yíbe na «Ɲaha na Kile maha núru na wuu cɛ̂ɛge yɛ? Jofoo u sí n‑jà n‑cyé u ɲyii wuuni i yɛ?» \v 20 Mu u ɲyɛ sùpya kanna ke, ɲaha ku ɲyɛ mu, ka mu u wá na Kile kyáali yɛ? Pwoore cwooni sí n‑jà li yaafooŋi pyi na ɲaha na u à lire yal'amɛ yɛ la\f + \fr 9:20 \fr*\ft Ezayi 29.16; 45.9; Zheremi 18.6\ft*\f*? \v 21 Pwoore cwɔ̀nhɔfooŋi bà u maha ti pyi u ɲɛɛmpe mà? L'aha u táan, ná pwoore ninure e, u sí n‑jà loŋgara cwoo, lire ɲyɛ mɛ cwotiile yaa.\fig Cwoyaaŋi|src="WA04004b.tif" size="col" ref="Ɔrɔmu Shiinbii 9.21"\fig* \v 22 Kile la mpyi si li cyêe na uru lùun'à yîri, si u sífente cyêe mú. Ŋka cyire cwɔhigii cyi mpyi a yaa cyi kɛ̀ɛge ná Kile lùuni mpyi a yîri cyi taan ke, Kile à li kwû uye e, maa ɲcû uye na cyi taan. \v 23 Mpii na u à ɲùɲaara ta maa pi bégel'a yaha pi i jyè nìɲyiŋi i ke, u à lire pyi si li cyêe sùpyire puni na na u pèente na ɲyɛ tɛgɛlɛ baa. \v 24 Wuu u à yyere ke, \w Yahutuubii\w* kanni shwɔhɔl'e bà u à wuu yyere mɛ, u à wuu pìi yyere mà fworo \w supyishiŋi sanŋi\w* shwɔhɔl'e mú. \v 25 Yire y'à jwo \w Kile tùnntunŋi\w* Oze sémɛŋi i na: \q1 «Mpii pi ɲyɛ pi mpyi mii shiin mɛ, \q1 mii sí pire pyi na shiin. \q1 Supyishiŋi u ɲyɛ mii mpyi a u kyaa táan nay'á mɛ, \q1 mii sí uru kyaa táan nay'á sèl'e\f + \fr 9:25 \fr*\ft Oze 2.22\ft*\f*. \q1 \v 26 Cyage e yi mpyi a jwo pi á na \q1 “Yii ɲyɛ mii shiinbii mɛ” ke, \q1 kuru cyage ninuge e pi sí raa yiri Kile ɲyii wuŋi pyìibii\f + \fr 9:26 \fr*\ft Oze 1.10\ft*\f*.» \s1 Ɲje Kile à jwo Izirayɛli shiinbii kyaa na ke \p \v 27 \w Kile tùnntunŋi\w* Ezayi mú mpyi a jwo \w Izirayɛli\w* shiinbii kyaa na na: \q1 «Izirayɛli shiinbii mɛ́ɛ ká sàa ɲyaha suumpe lwɔhe ɲwɔge nticɛnŋi fiige, \q1 pi shin paanra kanna ti sí n‑shwɔ. \q1 \v 28 Yii li cè na jwumpe Kafooŋi Kile à jwo ke, \q1 u sí pu fûnŋɔ feefee ɲìŋke na fwɔfwɔ\f + \fr 9:28 \fr*\ft Ezayi 10.22, 23\ft*\f*.» \p \v 29 Kile tùnntunŋi Ezayi mú mpyi a fyânha a jwo na: \q1 «Kàmpyi Siŋi Punifoo Kile ɲyɛ a mpyi a shinpaanra yaha t'à kwôro wuu shiŋi i mɛ, \q1 wuu shiŋi mpyi na sí n‑tò Sɔdɔmu fiige, \q1 wuu shiŋi mpyi na sí n‑tò Gɔmɔri fiige\f + \fr 9:29 \fr*\ft Ezayi 1.9\ft*\f*.» \s1 Mpii pi à dá Kirisita na ke, Kile à jwo na pire pun'à tíi \p \v 30 Ɲyɛ \w supyishiŋi sanŋi\w* shiinbii pi mpyi pi mpyi na ntìiŋi caa mɛ, pir'à ntìiŋi ta pi dániyaŋi kurugo; \v 31 mà li ta, \w Izirayɛli\w* shiinbii pi mpyi na sɔ̂nŋi si ntìiŋi ta \w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* kurigii ɲaaraŋi kurugo ke, pire ɲyɛ a u ta mɛ. \v 32 Ɲaha na lir'à pyi yɛ? Pire pi ke, mà jwo pi dániyaŋi pyi si u ta ke, pi mpyi na u caa ná pi kapyiiŋkil'e. Ɲyɛ l'à pyi mu à jwo pi à búrugo kafaage na mà cwo. \v 33 Yire y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Yii wíi, kafaage na sùpyire sí raa búruge ke, mii à kuru yaha \w Siyɔn\w* kànhe e. \q1 Kafaage ku sí raa sùpyire cyáan ke, mii à kuru yaha wani. \q1 Ŋka ŋgemu u à dá ku na ke, urufoo sì n‑sílege mɛ\f + \fr 9:33 \fr*\ft Ezayi 8.14; 28.16\ft*\f*.» \c 10 \p \v 1 Ɲyɛ mii cìnmpyiibii, nde mii na ɲcaa ná na zòmbilini puni i, maa Kile ɲáare li na na shiŋi \w Izirayɛli\w* shiinbii kurugo ke, lire li ɲyɛ, pi nùmpanŋa ta. \v 2 Sèeŋi na, mii à li ɲya na pi à piye pwɔ sèl'e Kile kuni ɲaaraŋi na, ŋka pi ɲyɛ a li yyaha cè mɛ. \v 3 Pyiŋkanni na Kile maha sùpyaŋi pyi na u à tíi ke, pi ɲyɛ a lire yyaha cè mɛ, maa ntìiŋi caa ná pi yabilimpii kapyiiŋkil'e. Lire pyiŋkanni na, kuni i Kile maha sùpyaŋi pyi u à tíi ke, pi à cyé lire na. \v 4 \w Kirisita\w* u ɲyɛ \w Saliyaŋi\w* tɛgɛni, bà li si mpyi, shin maha shin u à dá u na ke, Kile sí urufoo le shintiibil'e mɛ. \p \v 5 Ntìiŋi u maha ntaa Saliyaŋi cye kurugo ke, \w Kile tùnntunŋi\w*\w Musa\w* à jwo uru kyaa na na: «Ŋgemu ká jà na Saliyaŋi kurigii puni ɲaare ke, urufoo sí shì ta lire cye kurugo\f + \fr 10:5 \fr*\ft Levitike 18.5\ft*\f*.» \v 6 Ntìiŋi u maha ntaa dániyaŋi kuni i ke, shinŋi u ɲyɛ na ɲáare lire kuni i ke, urufoo sí n‑jà n‑jwo Kile tùnntunŋi Musa fiige na: «Li ɲyɛ a nɔ yii pi dùgo nìɲyiŋi i\f + \fr 10:6 \fr*\ft Duterenɔmu 30.12\ft*\f* (yii sà Kirisita cya yii tîrige mɛ.) \v 7 Li mú ɲyɛ a nɔ yii tîge kacyewyicuguŋke e (yii i Kirisita pyi u ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i mɛ.)» \v 8 Ŋka ɲaha Kile Jwumpe Semɛŋi à jwo yɛ? U à jwo: «Jwumpe na ɲyɛ mu taan, mu ɲwɔge e ná mu zòmbilini i\f + \fr 10:8 \fr*\ft Duterenɔmu 30.14\ft*\f*.» Puru jwumpe pu ɲyɛ dániyaŋi jwumpe, wuu na puru mpemu yu sùpyir'á ke. \v 9 Mu aha ɲɛn'a yyére li na ma ɲwɔge e na Yesu u ɲyɛ Kafooŋi, maa dá li na ná ma zòmbilini puni i na Kile à u ɲɛ̀ a yige kwùŋi i, mu sí nùmpanŋa ta. \v 10 Wà ha dá Kirisita na u zòŋi na, Kile maha jwo na urufol'à tíi. Wà ha yyére li na u ɲwɔge e sùpyire ɲyii na na Yesu u ɲyɛ Kafooŋi, urufoo sí nùmpanŋa ta. \v 11 Yii li cè na y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Shin maha shin u à dá u na ke, urufoo sì n‑sílege mɛ\f + \fr 10:11 \fr*\ft Ezayi 28.16\ft*\f*.» \v 12 Lire e ke \w Yahutuubii\w* bâra \w supyishiŋi sanŋi\w* na, wà ɲyɛ a wwû w'e mɛ. Kafooŋi ninuŋi u ɲyɛ pi puni ɲùŋɔ na. Mpiimu ká u ɲáare ke, u maha pire kan fo maha pi funɲyi ɲíŋɛ. \v 13 Ɲaha na yɛ yire y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Shin maha shin ká Kafooŋi Kile mɛge yyere ke, urufoo sí n‑shwɔ\f + \fr 10:13 \fr*\ft Zhowɛli 2.32\ft*\f*.» \s1 Yahutuubil'à cyé Jwumpe Nintanmpe na \p \v 14 Ɲyɛ wà sí n‑jà n‑jwo, ná pi ɲyɛ a dá u na mɛ, di pi sí n‑jà u yyere n‑jwo yɛ? Ná pi ɲyɛ a u kyaa lógo mɛ, di pi sí n‑jà n‑dá u na n‑jwo yɛ? Ná wà ɲyɛ na u kyaa yu mɛ, di pi sí u kyaa lógo n‑jwo yɛ? \v 15 Ná pìi ɲyɛ a tun u shɛɛnre ɲjwuŋi mɛɛ na mɛ, di u shɛnrɛ sí raa yu s'a ŋko yɛ? Y'à jwo Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Mpii pi na ma ná Jwumpe Nintanmpe e ke, pire pama lem'à ɲwɔ cyeyi puni i\f + \fr 10:15 \fr*\ft Ezayi 52.7\ft*\f*.» \v 16 Ŋka sùpyire puni ɲyɛ a dá Jwumpe Nintanmpe na mɛ. Ɲyɛ yire Kile tùnntunŋi Ezayi à jwo na: «Kafooŋi Kile, Jwumpe Nintanmpe wuu à jwo ke, jofoo u à dá pu na yɛ\f + \fr 10:16 \fr*\ft Ezayi 53.1\ft*\f*?» \v 17 Dániyaŋi maha ntaa Jwumpe Nintanmpe ndògoŋi cye kurugo, puru Jwumpe Nintanmpe à fworo \w Kirisita\w* e. \v 18 Yíbige wà sí n‑jà n‑pyi ke, kuru ku ɲyɛ: «Taha \w Yahutuubii\w* ɲyɛ a pu ta a lógo mɛ?» Pi à pu lógo kɛ! Y'à jwo Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Pi à yi\f + \fr 10:18 \fr*\ft Canŋaɲyiini ná yiŋke ná wɔrigii, cyire kyaa li ɲyɛ naha ŋke cyage e.\ft*\f* jwumpe lógo ɲìŋke cyeyi puni i, \q1 yi jwump'à nɔ diɲyɛŋi ɲùɲyi puni na\f + \fr 10:18 \fr*\ft Zaburu 19.5\ft*\f*.» \p \v 19 Yíbige wà saha sí n‑jà n‑pyi ke, kuru ku ɲyɛ: «Taha Izirayɛli shiinbii ɲyɛ a mpe jwumpe yyaha cè mɛ?» \w Kile tùnntunŋi\w*\w Musa\w* mpyi a jwo na Kile à jwo: \q1 «Supyishiŋi u ɲyɛ yii ɲyɛ a u le dá e mɛ, mii sí uru yiɲcyɛge lèŋɛ yii e, \q1 yii na supyishiŋi ŋgemu sɔ̂nŋi yákili baafee ke, mii sí uru nàvunŋke pyi ku yii ta\f + \fr 10:19 \fr*\ft Duterenɔmu 32.21\ft*\f*.» \m \v 20 Ezayi mú à jwo fyagara baa na Kile à jwo: \q1 «Mpii pi mpyi pi mpyi na mii caa mɛ, pir'à mii ɲya, \q1 mpii pi mpyi pi mpyi na mii yíbili mɛ, mii à naye cyêe pire na\f + \fr 10:20 \fr*\ft Ezayi 65.1\ft*\f*.» \m \v 21 Ŋka nde li ɲyɛ \w Izirayɛli\w* shiinbii kàmpanŋke ke, Kile à jwo: \q1 «Mii à canmpuni pyi na na cyɛge kaan sùpyire t'á, \q1 ntemu ti ɲyɛ ti ɲyɛ ná pèen'i mɛ, maa ɲùŋɔ kyán ke\f + \fr 10:21 \fr*\ft Ezayi 65.2\ft*\f*.» \c 11 \s1 Kile ɲyɛ a cyé Izirayɛli shiinbii na mɛ \p \v 1 Ɲyɛ yibige wà sí n‑jà n‑pyi ke, kuru ku ɲyɛ: «Lire e ke Kile à u shiinbii, \w Izirayɛli\w* shiinbii cyé bɛ?» Mà byanhara bá la! Ɲaha na yɛ mii yabiliŋi na ɲyɛ Izirayɛli shin, maa mpyi \w Ibirayima\w* tùluge shin, mà fworo Bɛnzhama bage e. \v 2 Sùpyire Kile à cwɔɔnrɔ mà lwɔ́ fo ku tasiige e ke, u ɲyɛ a pi cyé mɛ. Ɲje Kile tùnntunŋi \w Eli\w* à jwo Kile á Izirayɛli shiinbii kyaa na ke, Kile Jwumpe Semɛŋi à ɲjemu jwo mà yyaha tíi ná yire e ke, yii ɲyɛ a yire cè mà? \v 3 U à jwo: «Kafooŋi, pi à mu tùnntunmpii bò, maa mu sárayi tawwuyi jya. Mii kanni u à kwôro, pi la na ɲyɛ si mii mú bò\f + \fr 11:3 \fr*\ft 1 Saanbii 19.10, 14\ft*\f*.» \v 4 Ŋka di Kile à u ɲwɔ shwɔ a jwo yɛ? U à jwo: «Mii à shiin kampwɔhii baashuunni (7.000) bégel'a yaha naye mɛɛ na, pire wà ɲyɛ a u niŋkure sín Baali\f + \fr 11:4 \fr*\ft Baali»: Sùpyire ti mpyi a tɛ̀ɛn Izirayɛli shiinbii ŋkere na ke, pire yasunmbwɔhe kà mɛgɛ ki. Izirayɛli shiinbii niɲyahamii mú mpyi a li ɲwɔ cû na ku pêre (1 Saanbii 19.18).\ft*\f* taan mɛ.» \v 5 Lire pyiŋkanni na mú, niɲjaa Izirayɛli shiinbii paanra na ɲyɛ wani, Kile à ɲwɔ pire na, maa pi cwɔɔnrɔ. \v 6 Ná u s'à ɲwɔ pi na maa pi cwɔɔnrɔ, pi kapyiiŋkii bà cyi à lire pyi l'à pyi mɛ. Kampyi pi kapyiiŋkii fyè u mpyi u wi, li mpyi na sí n‑pyi mu à jwo fwotonɔ na Kile ɲyɛ, ná lire bà mɛ, u ɲyɛ a ɲwɔ pi na mɛ. \p \v 7 Ɲyɛ ɲje mii sí n‑jwo ke, yire yi ɲyɛ: nde Izirayɛli shiinbii mpyi na ɲcaa ke, pi ɲyɛ a lire ta mɛ. Mpii Kile à cwɔɔnrɔ ke, pire pi à lire ta. Pi sanmpil'à pi niŋgyigigii waha. \v 8 Yire y'à jwo Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Kile à pi yákilibii tò, \q1 maa pi ɲyiigii pyi cyi ɲyɛ na ɲaa mɛ, \q1 maa pi niŋgyigigii pyi cyi ɲyɛ na núru mɛ, \q1 fo mà pa nɔ niɲjaa na\f + \fr 11:8 \fr*\ft Duterenɔmu 29.4; Ezayi 29.10\ft*\f*.» \p \v 9 Saanŋi Dawuda mú à jwo: \q1 «Ɲjyìŋi pi à wwɔ̀ a lyî ke, \q1 Kile à uru pyi pi á kànhaŋa k'a pi cwôre, \q1 maa u pyi pi á kaɲuŋɔ sí raa pi cyáan, \q1 lire si mpyi pi kapyiini sàraŋi. \q1 \v 10 Na pi ɲyiigii cyi wwɔ̀, pi àha raa ɲaa mɛ, \q1 pi tùbuubii pi kûr'a yaha tèrigii puni i\f + \fr 11:10 \fr*\ft Zaburu 69.23-24\ft*\f*.» \s1 Izirayɛli shiinbii nùmpanŋke kani \p \v 11 Ɲyɛ yibige wà sí n‑jà n‑pyi ke, kuru ku ɲyɛ: «Taha \w Izirayɛli\w* shiinbii sí n‑kwôro pi taburuguɲcwoge e?» Mà byanhara bá la! Pi ɲcwuŋ'à pyi kaɲuŋɔ, ka \w supyishiŋi sanŋi\w* si nùmpanŋa ta. Lir'à pyi bà yiɲcyɛge si mpyi si jyè Izirayɛli shiinbil'e mɛ. \v 12 Ɲyɛ Izirayɛli shiinbii ŋgurugoŋi ká mpyi kaɲuŋɔ mà kacɛnŋii nimbwɔhii pyi ɲìŋke na, ka pi ɲcwuŋi si mpyi kaɲuŋɔ mà supyishiŋi sanŋi pyi u à tɔ̀ɔn nimbwo ta, lire e ke pi puni ká núr'a pa Kile á tèni ndemu i ke, nàkaana baa, là sí n‑bâra kacɛnŋkii ɲyahaŋi na. \v 13 Yii pi ɲyɛ supyishiŋi sanŋi wuubii \w Yahutuubii\w* shwɔhɔl'e ke, ná yii e mii ɲyɛ na yu. Mii na ɲyɛ \w Yesu tùnntunŋɔ\w* ŋgemu u à tun supyishiŋi sanŋ'á ke. Mii à uru báaraŋi cû ná na cyeyi shuunniŋi i, \v 14 bà yiɲcyɛge si mpyi si mpêe mii cìnmpyiibii Izirayɛli shiinbil'e, lire si pi pìi pyi pi shwɔ mɛ. \v 15 Kampyi Kile à pi yaha ŋkere na ke, lir'à pyi kaɲuŋɔ mà Kile ná diɲyɛ sùpyire shwɔ̀hɔŋi yaa, Kile ká núr'a pi bâra uye na tèni ndemu i ke, karigii niɲcɛnŋkii cyi sí n‑pyi ke, yii sɔ̂nŋɔ cyire na kɛ. Li sí n‑pyi mu à jwo mpii pi mpyi a kwû ke, pir'à núr'a ɲɛ̀. \p \v 16 Sùmaŋi niɲcyiiŋi u à nɔ pi à kwɔ̀n ke, uru ká yaha Kile mɛɛ na, u mbyìmpe ká ntɛ̀g'a bwúuru yaa, uru mú na ɲyɛ Kile wu. Cige ndìre ká yaha Kile mɛɛ na, ku ŋkéɲyi mú maha mpyi u wuyo. \v 17 Izirayɛli shiinbii na ɲyɛ mu à jwo \w olivye\w* cige, ŋkemu k'à cɛnmɛ kɛrɛge e ke, yii supyishiŋi sanŋi sí ɲyɛ mu à jwo ɲyɛge funŋɔ woge. Pi à kɛrɛge woge ŋkéɲyi yà kwɔ̀n, maa ɲyɛge funŋɔ woge ŋkéɲyi yà kwɔ̀n a pwɔ yire takwɔnyi i, bà yii si mpyi si ku tunmpe pà ta mɛ. \v 18 Lire e ke ma hà raa ŋkéɲyi niŋkwɔnɲyi fwɔ́hɔre si maye pêe mɛ. Mu aha maye pêe, li cè na mu bà u à ndìre yyéeŋɛ mɛ, ŋka ndìre t'à mu yyéeŋɛ. \v 19 Mu sí n‑jà n‑jwo na yire ŋkéɲy'à kwɔ̀n, si mu pwɔ yi takwɔnyi i. \v 20 Sèe mu à jwo. Yi dánabaare kurugo y'à kwɔ̀n, maa mu pwɔ yi takwɔnyi i mu dániyaŋi kurugo. Ŋka ma hà maye pêe ná lire e mɛ! Fyá Kile na! \v 21 Kile ká mpyi u ɲyɛ a ɲùɲaara ta cige yabiliŋi ŋkéɲyi na mɛ, mu ɲyɛ a cè na u sí n‑jà mu mú pyi amuni mà? \v 22 Kile kacɛnni ná u kawaani nimpyiini wíi kɛ! Mpii pi à cwo ke, u à kawaa pyi pire na, maa kacɛnnɛ pyi mu na. Maye waha maa ŋkwôro puru ticɛnmpe e dɛ, lire baare e mu mú sí n‑kwɔ̀n. \v 23 Izirayɛli shiinbii mú ká fworo pi dánabaare e, Kile sí núru pi pwɔ pi talyɛge e, ɲaha na yɛ sí na ɲyɛ Kile na mà pi pwɔ sahaŋki. \v 24 Mu u à kwɔ̀n ɲyɛge olivye cige na mà pa mpwɔ kɛrɛge olivye cige ŋkéɲyi takwɔnge e mà ta yii ɲyɛ niŋkin mɛ, mu ɲyɛ a cè a jwo na yire pwɔhɔmɔ sí n‑táan yi ɲùŋke na mà tòro mu taan mà? \p \v 25 Mii cìnmpyiibii, kani l'à ŋwɔhɔ ke, mii la ɲyɛ yii i lire cè, bà li si mpyi, yii pi ɲyɛ supyishiŋi sanŋi shiinbii ke, yii àha ŋkwɔ̀ yiye pyi yákilifee mɛ. Supyishiŋi sanŋi shiinbii pi sí n‑shwɔ ke, Izirayɛli shiinbii pìi sí pi niŋgyigigii waha fo sà yaa ná pire e pi à fûnŋɔ. \v 26 Lire ká mpyi, Izirayɛli puni sí n‑shwɔ bà y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Shwofooŋi sí n‑yîri \w Siyɔn\w* kànhe e, \q1 U sí n‑pa \w Yakuba\w* tùluge shiinbii pyi pi pi toroŋkanni kɛ̂ɛnŋɛ, pi raa fyáge Kile na.» \p \v 27 Yire Kile mpyi a jwo u Jwumpe Semɛŋi i na: «Tunmbyaare mii sí n‑le ná pi e ke, tire ti ɲyɛ nte: mii sí pi \w kapegigii\w* yàfa pi na\f + \fr 11:27 \fr*\ft Ezayi 59.20, 21; 27.9; Zheremi 31.33, 34\ft*\f*.» \p \v 28 Jwumpe Nintanmpe kàmpanŋke na, pi à cyé puru na ke, pi à pyi Kile zàmpɛnmii, ka lire si yii pyi yii à tɔ̀ɔn ta. Kile pi ɲcwɔɔnrɔŋi kàmpanŋke na, pi kyaa saha à táan u á pi tulyeyi kurugo. \v 29 Ɲaha na yɛ Kile ká yaage ŋkemu kan ke, u saha ɲyɛ na kuru shuu mɛ, u à ŋgemu yyere ke, u ɲyɛ na urufoo cyíge sahaŋki mɛ. \v 30 Tèni l'e, yii ɲyɛ a mpyi a Kile ɲwɔmɛɛni cû mɛ, ŋka numɛ, Izirayɛli shiinbil'à cyé Kile na ke, lir'à Kile pyi u à ɲùɲaara ta yii na. \v 31 Lire pyiŋkanni ninuuni na, Izirayɛli shiinbil'à Kile ɲwɔmɛɛni yaha, bà li si mpyi, Kile à ɲùɲaara ta yii na pyiŋkanni ndemu na ke, u u ɲùɲaara ta pi na numɛ mú. \v 32 Yii li cè na Kile à sùpyire puni yaha ti ɲwɔmɛɛ yahare e, si ŋkwɔ̀ mpa ɲùɲaara ta ti puni na. \s1 Kile yákilifente kani \q1 \v 33 Ei! Tɛgɛlɛ ɲyɛ Kile nàfuufente ná u yákilifente ná u ɲcèŋi na mɛ! \q1 Karigii u à bégel'a yaha ke, wà sì n‑jà cyire yyaha cè mɛ. \q1 Wà ɲyɛ a u kurigii cè mɛ. \q1 \v 34 Y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Jofoo u à Kafooŋi Kile sɔ̀nŋɔre cè yɛ? \q1 Jofoo u ɲyɛ u yɛrɛfooŋi yɛ\f + \fr 11:34 \fr*\ft Ezayi 40.13\ft*\f*? \q1 \v 35 Jofoo u à fyânha a yaaga fwoo le u na, \q1 u u mpa urufoo fwooni tò yɛ\f + \fr 11:35 \fr*\ft Zhobu 41.2\ft*\f*?» \q1 \v 36 Yii li cè na yaayi pun'à fworo Kile e, \q1 maa mpyi u mɛɛ na, \q1 maa mpyi u wuyo. \q1 Pèente ti taha u na fo tèekwombaa. \q1 Amiina. \c 12 \s1 Ɲaaraŋkanni nivɔnni kani \p \v 1 Ɲyɛ mii cìnmpyiibii, ná Kile s'a ɲùɲaara ta wuu na, lire e ke, mii na li caa yii á, yii yiye puni kan u á sáraga niɲcɛnŋɛ\f + \fr 12:1 \fr*\ft Pìi maha jwo: «sáraga ɲyii wogo».\ft*\f* fiige, ŋkemu ku ɲyɛ Kile yahare e, maa ntáan u á ke. Kile pèeŋkanni niɲcɛnni li ɲyɛ lire. \v 2 Yii àha raa yii karigii pyi diɲyɛ sùpyire wogigii fiige mɛ, ŋka yii Kile yaha u a yii kɛ̂ɛnŋi, u u yákilii nivɔnmii kan yii á. Lire ká mpyi, nde li ɲyɛ Kile ɲyii wuuni, maa ɲwɔ, maa ntáan ná cyaga ɲyɛ a li fô mɛ, yii sí lire cè. \p \v 3 Kile à ɲwɔ mii na maa sífente ntemu kan mii á ke, mà tàanna ná tire e, mii sí yi jwo yii pun'á, yii àha yiye pêe si ntòro mɛ. Yii yiye tîrige, fànhe Kile à kan yii á yii dániyaŋi kurugo ke, yii a yii karigii pyi yii a ntàanni ná kur'e. \v 4 Wuu cyeere na ɲyɛ niŋkin, ŋka ti yatanɲy'à ɲyaha, yi puni ná yi báara sí u ɲyɛ. \v 5 Lire pyiŋkanni na, wuu dánafeebil'à ɲyaha, ŋka wuu na ɲyɛ cyere niŋkin \w Kirisita\w* wwoɲɛɛge e. Wuu pun'à pwɔ pwɔ wuye na. \v 6 Kile à ɲwɔ wuu na, maa màkanyi ɲjemu kan wuu á wuu a báare ke, yir'à ɲyaha. Kile tùnnture ɲjwuŋi màkange ɲyɛ ŋgemu á ke, urufoo u a ti yu u tàanna ná u dániyaŋi i. \v 7 Dánafeebii ntɛ̀gɛŋi màkang'à kan ŋgemu á ke, urufoo u a pi tɛ̀re. Ŋgemu wogo ku ɲyɛ na kàlaŋi kaan sùpyir'á ke, urufoo u a lire pyi. \v 8 Yɛrɛge màkang'à kan ŋgemu á ke, urufoo u a sùpyire yɛrɛge. Sùpyire ŋkanŋi màkange ɲyɛ ŋgemu á ke, urufoo u a sùpyire kaan sèl'e. Yyahe yyére shingire màkang'à kan ŋgemu á ke, urufoo u a ti pyi ná sèl'e. Kanhamafeebii ntɛ̀gɛŋi màkang'à kan ŋgemu á ke, urufoo u a li pyi ná funntange e. \p \v 9 Tàange sèe woge ku pyi yii ná yiye shwɔhɔl'e, yii a \w kapegigii\w* fún, yii i ŋkwôro yii a kacɛnŋkii pyi. \v 10 Tàange ku maha mpyi cìnmpyiibii ná piye shwɔhɔl'e ke, kuru ku pyi yii shwɔhɔl'e. Shin maha shin u a li caa si mpyi shincyiiŋi sí raa pi sanmpii pêre. \v 11 Yii àha mpyi sàafee mɛ, yii pyi màbanfee. Yii a báare Kafooŋi á ná yii zòmpyaagii puni i. \v 12 Sɔ̀nŋɔre tatahage ku ɲyɛ yii á ke, yii pyi funntange e kuru kurugo. Yii funɲyi ɲíŋɛ yyefuge tèni i, yii yiye waha Kileɲarege na. \v 13 Yaayi kuuŋi u ɲyɛ yii cìnmpyiibii dánafeebii na ke, yii yire kan pi á, yii raa nàmpwuunbii cwôre yii a ɲwɔge yii pyɛnyi i. \p \v 14 Mpii pi na yii kyérege ke, yii a jwó leni pir'á. Yii àha pi láŋa mɛ, yii a jwó leni pi á. \v 15 Mpii pi ɲyɛ funntange e ke, yii pyi funntange e ná pire e; mpii pi na mɛɛ súu ke, yii a mɛɛ súu ná pire e. \v 16 Yii yii sɔ̀nŋɔre pyi niŋkin, yàmpeenɛ kà mpyi yii e mɛ, yii yiye tîrige, yii àha yiye yaha yákilifee mɛ. \p \v 17 Yii àha kapii fwoo tò ná kapil'e mɛ, yii yiye waha yii raa kacɛnŋii pyi sùpyire puni na. \v 18 Yii fànha le bà yyeɲiŋke si mpyi si ŋkwôro yii ná pi sanmpii shwɔhɔl'e, kampyi lire sí n‑jà n‑pyi mɛ. \v 19 Mii ntàannamacinmpyiibii, wà ká yii mùmpɛnmɛ pyi, yii àha yii wuuni ŋkooŋi láha mɛ, yii li yaha Kile á. Yii li cè na y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Mii u sí yii tùbileni kɔ̀rɔ, mii u sí yii ŋkooŋi wwû\f + \fr 12:19 \fr*\ft Duterenɔmu 32.35\ft*\f*.» Kafooŋi Kile u à jwo amuni. \v 20 Y'à jwo mú na: «Katege ká mpyi mu zàmpɛnŋi na, ɲjyì kan u á. Byage ká mpyi u na, lwɔhɔ kan u á. Mu aha lire pyi, li maha mpyi mu à jwo nàŋkyanhii mu à wwû u ɲùŋke e\f + \fr 12:20 \fr*\ft Taanliŋkii 25.21, 22\ft*\f*.» \v 21 Ma hà kapegigii mpyiŋi lage yaha ku fànha ta ma na mɛ, maye waha ma a kacɛnŋkii pyi, ma a fànha ta kapegigii mpyiŋi na. \c 13 \s1 Dánafeebil'à yaa pi piye tîrige fành'á \p \v 1 Sùpyire pun'à yaa ti tiye tîrige fành'á, ɲaha na yɛ fànha ɲyɛ wani, ŋkemu k'à tìŋɛ Kile pàama mɛ, fànhafeebii pi ɲyɛ ke, Kile u à pi tìŋɛ. \v 2 Lire e ke ŋgemu u à cyé fànhafeebii wuyi na ke, urufol'à cyé Kile wuyi na mú. Mpii pi à cyé amuni ke, pire maha ɲcɛ̀ɛgɛŋi pyi u à nɔ piye na. \v 3 Mpii pi na kacɛnŋkii pyi ke, pire ɲyɛ na fyáge fànhe yyaha na mɛ, mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ na kacɛnŋii pyi mɛ, pire pi maha fyáge ku yyaha na. Kampyi mu la ɲyɛ s'a fyáge ku yyaha na mɛ, ta kacɛnŋii pyi. Lire ká mpyi, mu sí ŋkèe ta. \v 4 Fànhafeebii na ɲyɛ Kile báarapyii yii tɔ̀ɔnŋi kurugo. Ná mu ɲyɛ na kacɛnŋii pyi mɛ, mu sí raa fyáge pi na, ɲaha na yɛ kàshikwɔnyaage ɲyɛ pi cye e tawage e mɛ. Kile báaraŋi na pi ɲyɛ s'a kapegigii pyifeebii kapyiiŋkii ŋkooŋi wwû pi na. \v 5 Lire e ke sùpyir'à yaa ti tiye tîrige fành'á. Yyefuge pi maha ntɛ̀gɛ sùpyire na ke, pi àha li pyi kuru yyaha na kanna mà dɛ, ŋka pi li pyi, ɲaha na yɛ li kun'à tíi. \p \v 6 Lire na yii na múnalwɔɔre sârali mú. Mpii pi maha ti shuu ke, Kile u à pire yaha uru báaraŋi na, pi raa u pyi pi a ɲwɔge. \v 7 Shin maha shin à yaa ná ndemu i ke, yii lire kan u á. Shinŋ'á yii à yaa yii a múnalwɔɔre kaan ke, yii a ti kaan ur'á. Cùuy'à yaa y'a ŋkaan ŋgemu á ke, yii a yi kaan ur'á. Shinŋi na yii à yaa yii a fyáge ke, yii a fyáge uru na. Shinŋi yii à yaa yii a mpêre ke, yii a uru pêre. \p \v 8 Tàange baare e, yafyin kà zìi mpyi yii ná yii supyiɲɛɛbii shwɔhɔl'e mɛ. Ŋgemu u à sùpyire sannte kyaa táan uy'á ke, urufoo na Kile \w Saliyaŋi\w* kurigii puni ɲáare. \v 9 Yii li cè na ɲje y'à jwo Kile Saliyaŋi i na: «Ma hà zínni ná wabɛrɛ cwo e mɛ, ma hà sùpya bò mɛ, ma hà nàŋkaaga pyi mɛ, ma hà ma supyiɲɛɛŋi cyeyaage ɲyipɛɛn pyi mɛ\f + \fr 13:9 \fr*\ft Ɛkizodi 20.13-15, 17; Duterenɔmu 5.17-19, 21\ft*\f*» ke, yire ná Saliyaŋi kapyaagii sanŋkil'à lwɔ́ a pwɔ nde kabilini na: «Ma shinɲɛɛŋi kyaa táan may'á ma yabiliŋi fiige\f + \fr 13:9 \fr*\ft Levitike 19.18\ft*\f*.» \v 10 Tàange ká mpyi ŋgemu i ke, urufoo ɲyɛ na kawaa pyi u shinɲɛɛŋi na mɛ. Ɲyɛ mu aha sùpyire sannte kyaa táan may'á, mu à Kile Saliyaŋi kurigii puni ɲaara. \s1 Wuu bégele, wuu a wuu Kafooŋi cannuruge sigili \p \v 11 Yii mpe lóg'a tara, tèni i wuu ɲyɛ numɛ ke, yii à lire cè. Tèn'à nɔ wuu ɲɛ̀ a yîri ŋɔɔmpe na, ɲaha na yɛ tèni i wuu à jyè Kile kuni i ke, wuu à zhwoŋi byanhara numɛ mà tòro lire tèni na. \v 12 Numpilag'à nɔ cyage e, ɲyɛge na ŋko raa múru. Lire e ke wuu numpire karigii ɲwɔ yaha, wuu bɛ̀ɛnmpe kàshikwɔnyaayi le wuye na. \v 13 Wuu a ɲaare ntìiŋi i, bà sùpyaŋi maha ɲaare canŋke e mɛ. Wuu láha ɲjyìntoroŋi ná sinmbyaani ná \w jacwɔɔre\w* ná silegebaare ná yukwɔɔnni ná yiɲcyɛge na. \v 14 Yii Kafooŋi Yesu \w Kirisita\w* pyiŋkanni lwɔ́ yii karigii puni i, yii àha raa yii cyeere ɲyii karigii pyi mɛ. \c 14 \s1 Dánafeebii ɲyɛ a yaa pi a piye cɛ̂ɛge mɛ \p \v 1 Mpii pi ɲyɛ pi sàha fànha ta Kile kuni i mɛ, yii pire cùmu lemɛ ɲwɔ, yii àha raa pi jwumpe cyíge mɛ. \v 2 Wà na ɲyɛ wani, ur'à cè a jwo na uru sí n‑jà raa yalyire puni lyî, wà sí ɲyɛ wani ŋgemu u ɲyɛ u sàha fànha ta Kile kuni i mɛ, faayaayi kanni uru na lyî. \v 3 Ŋge u ɲyɛ na yi puni lyî ke, uru kà raa yi puni lyìmbaafooŋi fare mɛ, yi puni lyìmbaafooŋi mú kà raa yi puni lyìfooŋi fwɔ́hɔre mɛ, ɲaha na yɛ Kile à ɲɛɛ uru na mú. \v 4 Di mu ɲyɛ na maye sɔ̂nŋi maa wabɛrɛ báarapyi cɛ̂ɛge yɛ? U à báaracɛnŋɛ pyi yo, u ɲyɛ a báaracɛnŋɛ pyi mà yo, mu kuro ɲyɛ yire e mɛ, u ná u ɲùŋufooŋi shwɔhɔl'e yire ɲyɛ. U mú sí báaracɛnŋɛ pyi, ɲaha na yɛ síŋi na ɲyɛ Kafooŋi na mà lire pyi. \v 5 Wà maha canmpyaagii cyìi sɔ̂nŋi na cyir'à ɲwɔ mà tòro cyi sanŋkii na, wabɛrɛ sí i sɔ̂nŋi na canmpyaagii pun'à tàanna. Shin maha shin u u sɔ̀nŋɔŋkanni yaha li pyi sèe. \v 6 Shinŋi u à canŋke kà pwɔ́ɔŋɔ canɲyi sanɲyi na ke, urufoo maha lire pyi Kafooŋi pèente kurugo. Shinŋi u ɲyɛ na yalyire puni lyî ke, uru mú na lire pyi Kafooŋi pèente kurugo, ɲaha na yɛ u maha fwù kaan Kile á ti kyaa na. Shinŋi u ɲyɛ u ɲyɛ na yalyire puni lyî mɛ, uru mú maha lire pyi Kafooŋi pèente kurugo, ɲaha na yɛ uru mú maha fwù kaan Kile á. \v 7 Sèeŋi na, wuu wà tufiige ɲyɛ na u shìŋi pyi uye kurugo mɛ, wuu wà mú sí ɲyɛ na ŋkwûu uye kurugo mɛ. \v 8 Mà wuu yaha shì na, wuu ɲyɛ Kafooŋi wuu, wuu mú sí ká ŋkwû, wuu na ɲyɛ Kafooŋi wuu. Lire e ke wuu ɲyɛ shì na yo, wuu à kwû yo, wuu na ɲyɛ Kafooŋi wuu. \v 9 Lire kurugo \w Kirisita\w* à kwû maa ɲɛ̀ si mpyi kwùubii ná ɲyii wuubii Kafooŋi. \p \v 10 Ɲyɛ mu wi ke, ɲaha na mu ɲyɛ na ma cìnmpworoŋi cɛ̂ɛge yɛ? Mu sí wi ke, ɲaha na mu ɲyɛ na ma cìnmpworoŋi fare yɛ? Wuu shin maha shin sí Kile yibige ɲwɔ shwɔ canŋka. \q1 \v 11 Kafooŋi Kile à jwo u Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Mii ɲyii wuŋi u ɲyɛ, \q1 sùpyire puni sí raa niŋkure sínni mii yyahe taan, \q1 pi puni sí raa mii pêre\f + \fr 14:11 \fr*\ft Ezayi 45.23\ft*\f*.» \m \v 12 Lire pyiŋkanni na, wuu shin maha shin sí u kapyiŋii yyaha jwo Kile á. \s1 Yii àha raa yii cìnmpyiibii ɲùŋɔ kyánge mɛ \p \v 13 Ɲyɛ wuu wuye ɲcɛ̀ɛgɛŋi ɲwɔ yaha, yii àha yaaga yaha yii cìnmpworoŋi yyaha na si u yyaha kwɔ̀n, lire ɲyɛ mɛ si u pyi u cwo mɛ. \v 14 Mii à li cè maa dá li na, na Kafooŋi Yesu barag'e, yaage kà tufiige ɲyɛ a ɲwɔ́hɔ mɛ. Ŋka wà ha ŋkemu pyi na k'à ɲwɔ́hɔ ke, kuru maha ɲwɔ́hɔ urufol'á. \v 15 Mu aha ɲcè na mu shinɲɛɛŋi sí ɲîge mu yalyige na, ma hà ku lyî u ɲyii na mɛ, ná lire bà mɛ, mu sí tàange kuni yaha u kàmpanŋke na. Mu cìnmpworoŋi kurugo \w Kirisita\w* à kwû ke, ma hà mpyi kaɲuŋɔ si u ɲùŋɔ kyán yalyire kurugo mɛ. \v 16 Ma hà ma mɛge yaha ku kɛ̀ɛge yaaga kurugo, na k'à táan mu á mɛ. \v 17 Yii li cè na \w Kile Saanre\w* kani ɲyɛ a yyaha tíi ná ɲjyìŋi ná yabyɛɛre e mɛ, ŋka \w Kile Munaani\w* maha ntìiŋi ná yyeɲiŋke ná funntange ŋkemu kaan ke, ná yire e t'à yyaha tíi. \v 18 Shinŋi u ɲyɛ na báare Kirisita á lire pyiŋkanni na ke, urufoo kyaa li maha ntáan Kile á, sùpyire mú maha urufoo kêre. \p \v 19 Ɲyɛ nde li sí yyeɲiŋke kan wuu á, si wuu pyi wuu fànha ta wuu ná wuye shwɔhɔl'e Kirisita kuni i ke, wuu wuye waha lire na. \v 20 Ma hà Kile báaraŋi kɛ̀ɛge yalyire ɲùŋɔ taan mɛ. Sèe wi, yalyire pun'à ɲwɔ, ŋka ntemu ɲjyì sí n‑jà n‑pyi kaɲuŋɔ si mu cìnmpworoŋi ɲùŋɔ kyán ke, tire ɲjyìŋi ɲyɛ a ɲwɔ mɛ. \v 21 Kyara yo, sinmbyaa yo, yaaga maha yaaga ku sí n‑jà n‑pyi kaɲuŋɔ si mu cìnmpworoŋi ɲùŋɔ kyán ke, kuru yaha wani, lire l'à pwɔ́rɔ. \v 22 Nde mu ɲyɛ na sɔ̂nŋi mà yyaha tíi ná ŋke cyage e ke, lire yaha mu ná Kile shwɔhɔl'e. Shinŋi u ɲyɛ u funŋke ɲyɛ a cɛɛnnɛ ná u kapyiiŋkil'e mɛ, uru wuun'à ɲwɔ. \v 23 Ŋka mu funŋke ká ɲcɛɛnnɛ yalyige kà ɲjyì na, maa núr'a ku lyî, Kile sí mu cɛ̂ɛgɛ, ɲaha na yɛ mu ɲyɛ a li pyi ná dániya e mɛ. Kani sí li ɲyɛ li ɲyɛ a pyi ná dániya e mɛ, lire maha mpyi \w kapii\w*. \c 15 \s1 Dánafeebil'à yaa pi piye cùmɔ lemɛ ɲwɔ \p \v 1 Wuu mpiimu pi à fànha ta Kile kuni i ke, mpii pi ɲyɛ pi sàha fànha ta l'e mɛ, wuu pi fànhaɲcyɛrɛrɛ karigii kwú wuye e. Wuu àha raa wuu ɲyii karigii kanni caa raa mpyi mɛ. \v 2 Shin maha shin à yaa u a u shinɲɛɛŋi ɲyii karii pyi ɲcyiimu cyi sí là ɲwɔ u na, si u pyi u a sì yyaha na Kile kuni i ke. \v 3 Yii li cè na ali \w Kirisita\w* ɲyɛ a u yabiliŋi ɲyii wuuni pyi mɛ, mà tàanna ná yi jwuŋkanni i Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Mpii pi à mu faha ke, mii pirefel'à faha\f + \fr 15:3 \fr*\ft Zaburu 69.10\ft*\f*.» \v 4 Yaaga maha yaaga ku mpyi a sémɛ fo tèemɔni i Kile Jwumpe Semɛŋi i ke, yire pun'à sémɛ si wuu kâla, bà wuu zòompii si mpyi si ntàra, wuu u wuye waha, wuu u sɔ̀nŋɔrɔ tatahaga ta mɛ. \v 5 Kile u maha wuu pyi wuu a wuye waha, maa wuu zòompii taali ke, uru u yii sɔ̀nŋɔre pyi niŋkin, bà Yesu Kirisita ɲyɛ na li caa mɛ, \v 6 bà wuu puni si mpyi si wuu Kafooŋi Yesu Tuŋi Kile pêe ná yákili niŋkin ná mɛɛ niŋkin i mɛ. \v 7 Bà Kirisita à yii cùmu lemɛ ɲwɔ mɛ, yii a yiye cùmu lemɛ ɲwɔge amuni, lire sí pèenɛ taha Kile mɛge na. \v 8 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, Kirisita à pyi \w Yahutuubii\w* báarapyi, ɲwɔmyahigii Kile à lwɔ́ pi tulyey'á ke, bà cyire si mpyi si fûnŋɔ mɛ. Lir'à li cyêe na Kile ká ndemu jwo ke, u maha lire pyi. \v 9 U kapani ɲùŋke ku ɲyɛ mú, bà \w supyishiŋi sanŋi\w* si mpyi s'a Kile pêre u kacɛnŋkii kurugo bà y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Lire kurugo mii sí mu pêe supyishiŋi sanŋi shwɔhɔl'e, \q1 mii sí mɛɛ cêe si mu kêe\f + \fr 15:9 \fr*\ft 2 Samuwɛli 22.50; Zaburu 18.50\ft*\f*.» \p \v 10 Y'à sémɛ mú na: \q1 «Supyishiŋi sanŋi puni, yii pyi funntange e ná Kile shiinbil'e siɲcyan\f + \fr 15:10 \fr*\ft Duterenɔmu 32.43\ft*\f*.» \p \v 11 Y'à núr'a sémɛ mú na: \q1 «Supyishiŋi puni, yii a Kafooŋi kêre. \q1 Sùpyire puni, yii a u pêre\f + \fr 15:11 \fr*\ft Zaburu 117.1\ft*\f*.» \p \v 12 \w Kile tùnntunŋi\w* Ezayi mú à jwo na: \q1 «Sùpya sí n‑pa n-fworo Zhese tùluge e, \q1 u sí n‑pa n‑yîri si mpyi supyishiŋi sanŋi ɲùŋufooŋi, \q1 pi mú sí pi sɔ̀nŋɔre taha u na\f + \fr 15:12 \fr*\ft Ezayi 11.10\ft*\f*.» \p \v 13 Kileŋi u maha sɔ̀nŋɔre tatahage kaan ke, uru u funntanga nimbwɔhɔ ná yyeɲiŋke kan yii á, yii dániyaŋi kurugo, bà li si mpyi ɲwɔmɛɛni u à lwɔ́ wuu á ke, \w Kile Munaani\w* fànhe si yii pyi yii yii sɔ̀nŋɔre taha lire na sèl'e mɛ. \s1 Poli báaraŋi pyiŋkanni \p \v 14 Mii cìnmpyiibii, nde li ɲyɛ yii kàmpanŋke ke, mii à sàa li cè na yii à sàa yiye yaha cɛ̀nmpe mpyiŋi laage e, ɲcèŋi sèe wuŋi mú sí na ɲyɛ yii e, na yii sí n‑jà raa yiye yɛrɛge. \v 15 Ŋka ŋge lɛtɛrɛŋi i, mii à naye waha maa karigii cyìi sémɛ si yii funɲyi cwo cyi na. Mii à lire pyi, ɲaha na yɛ Kile à ɲwɔ mii na, \v 16 maa mii pyi Yesu \w Kirisita\w* báarapyi supyishiŋi sanŋi shwɔhɔl'e. Jwumpe Nintanmpe ɲjwuŋi báaraŋi mii ɲyɛ na mpyi ke, uru na ɲyɛ mu à jwo sáragawwu báara, mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ \w Yahutuu\w* mɛ, bà pire si mpyi si mpyi sáraga fiige ŋkemu k'à táan Kile á, ka \w Kile Munaani\w* si ku yaha kuye kanna na, uye mɛɛ na ke. \v 17 Lire e ke Yesu Kirisita wwoɲɛɛge kurugo, mii sí n‑jà raa ŋkwɔ́hɔli ná na báaraŋi nimpyiŋi i Kile á. \v 18 Sèeŋi na, mii aha a si yaaga jwo, nde Kirisita à pyi mii cye kurugo ke, lire kanni mii maha jwo. Mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ Yahutuu mɛ, u à mii tɛ̀gɛ, maa pire pyi pi à ɲɛn'a Kile ɲwɔmɛɛni cû mii jwumpe ná mii kapyiiŋkii cye kurugo. \v 19 Lir'à pyi kacyeeŋkii ná kakyanhala karigii cye kurugo, Kile Munaani sífente funŋke e. Lire pyiŋkanni na, Jwumpe Nintanmpe p'à yyaha tíi ná Kirisita kani i ke, puru kàmpanŋke na, mii à sàa báaraŋi pyi mà nɔ u tɛgɛni na mà lwɔ́ Zheruzalɛmu kànhe e mà sà nɔ Iliri kùluni puni i. \v 20 Kirisita kyaa sàha jwo a ɲya cyeyi ɲjemu i mɛ, mii à naye waha maa Jwumpe Nintanmpe jwo yire cyeyi i, bà li si mpyi, mii àha ŋkwɔ̀ raa wà fyè tare mɛ. \v 21 Ŋka l'à pyi mu à jwo bà y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «U kyaa ɲyɛ a jwo mpiimu á mɛ, pire sí u ɲya, \q1 Mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ a u kyaa lógo mɛ, pire sí u cè\f + \fr 15:21 \fr*\ft Ezayi 52.15\ft*\f*.» \p \v 22 Ɲyɛ lire l'à sàa mii tɛgɛlɛ kwɔ̀n fo tooyo niɲyahay'e yii yyére zhèŋi na. \p \v 23 Ɲyɛ numɛ, mii báaraŋ'à kwɔ̀ naha ɲcyii kùligil'e. Ná cyi naha a yyee lada kwɔ̀, mii la mpyi si sà fworo yii na, \v 24 mii niŋkareŋi Ɛsipaɲi kìni i, mii sí n‑yyére si tère pyi yii yyére. Mii aha a ŋkɛ̀ɛge, yii i na tɛ̀gɛ bà mii si mpyi si nɔ wani mɛ. \v 25 Ŋka mii sí n‑fyânha n‑shà Zheruzalɛmu i, Kile wuubii pi ɲyɛ wani ke, mii sí n‑sà ntɛ̀gɛ kan pir'á. \v 26 Yii li cè na dánafeebii pi ɲyɛ Masedoni ná Akayi kùligil'e ke, pir'à cyeyi wà yiye na si ntɛ̀gɛ Zheruzalɛmu dánafeebii fòŋɔfeebii tɛ̀gɛ. \v 27 Pi à li lwɔ́ piye e si pi tɛ̀gɛ, ŋka sèeŋi na, pi ná li mpyiŋ'à yaa, ɲaha na yɛ pi ɲyɛ Yahutuu mɛ, ŋka Jwumpe Nintanmpe pu ɲyɛ nàfuu fiige Kile maha ŋgemu kaan ke, Zheruzalɛmu Yahutuubii dánafeebil'á pi à puru ta. Lire e ke pi aha pi tɛ̀gɛ ná pi cyeyaayi i, lire na ɲyɛ pi nimpyii. \v 28 Ɲyɛ mii aha cyire karigii cwɔɔnrɔ, maa uru wyɛ́rɛŋi kan, mii sí n‑tòro yii yyére s'a wá Ɛsipaɲi kìni i. \v 29 Mii mú s'à li cè na mii aha nɔ wani yii yyére, Kirisita sí jwóŋi lwɔ́ wuu na sèe sèl'e. \p \v 30 Ɲyɛ mii cìnmpyiibii, ná wuu sí ɲyɛ Kafooŋi Yesu Kirisita wuu, Kile Munaani s'à wuu pyi wuu u wuye kyaa táan wuy'á, mii na li caa yii á, yii raa Kile ɲáare mii á na zhìleni na, \v 31 Zhude kùluni shiinbii pi ɲyɛ pi ɲyɛ Kile kuni i mɛ, bà mii si mpyi si shwɔ pire na, ntɛ̀gɛŋi mii sí sà n-kan Kile wuubil'á Zheruzalɛmu i ke, pi i ɲɛɛ uru na ná funntange e mɛ. \v 32 Lire ká mpyi, Kile ká ɲɛɛ, mii funntanga wuŋi sí nɔ yii yyére, mà bâra lire na, yii sí màban le mii i. \v 33 Yyeɲiŋkefoo Kile u pyi ná yii puni i. Amiina. \c 16 \s1 Poli à u ceveebii shɛ́ɛre \p \v 1 Mii sí wuu cìnmpworocwoŋi Febe kyaa jwo yii á, mɛtangafoo u ɲyɛ u wi, Sanŋkere dánafeebii kuruŋke tɛgɛfooŋi wà wi. \v 2 U aha nɔ yii yyére, yii i u cùmu lemɛ ɲwɔ Kafooŋi mɛge kurugo, mu à jwo bà l'à yaa l'a mpyi Kile wuubii shwɔhɔl'e mɛ. U aha ntɛ̀gɛ cya yii á kyaa maha kyal'e ke, yii u tɛ̀gɛ. U yabiliŋ'à shinɲyahara tɛ̀gɛ mà cye cyán mii yabiliŋi na. \p \v 3 Yii Pirisili ná Akilasi shɛ́ɛre. Pire na ɲyɛ mii báarapyiɲɛɛ Yesu \w Kirisita\w* báaraŋi i. \v 4 Pire mpyi na ŋko si mpɔ̂ɔn pi múnahigil'e mii wuuni zhwoŋi kurugo. Mii kanni bà u ɲyɛ na pi kêre mɛ, \w supyishiŋi sanŋi\w* dánafeebii kuruɲyi puni mú na pi kêre. \v 5 Dánafeebii pi maha piye bínnini pi pyɛnge e ke, yii pire shɛ́ɛre mú. Yii mii ntàannamacinmpworoŋi Epayinɛti shɛ́ɛre. Uru u à pyi shincyiiŋi mà dá Kirisita na Azi kùluni i. \v 6 Mariyama u à báaraɲyahage pyi yii á ke, yii uru shɛ́ɛre. \v 7 Yii Andoronikusi ná Zhuniyasi shɛ́ɛre. Mii ná pire ɲyɛ supyishi niŋkin, wuu à pyi kàsuŋi i siɲcyan. Pi mɛy'à fworo sèl'e Yesu tùnntunmpii shwɔhɔl'e, pi mú à jyè Kirisita kuni i mii yyaha na. \p \v 8 Yii Anpiliyasi shɛ́ɛre, mii ntàannamacinmpworo wi Kafooŋi wwoɲɛɛge e. \v 9 Yii Urubɛn shɛ́ɛre, wuu báarapyiɲɛɛ u ɲyɛ ure Kirisita báaraŋi i, yii i mii ntàannamacinmpworoŋi Sitasisi shɛ́ɛre. \v 10 Yii Apɛlɛsi shɛ́ɛre, ur'à ɲɛɛ yyefuge na Kirisita mɛge kurugo. Yii Arisitobuli pyɛngɛ shiinbii shɛ́ɛre. \v 11 Yii mii cìnmpworonaŋi Erɔdiyɔn shɛ́ɛre. Narisisi pyɛngɛ shiinbii pi à dá Kafooŋi na ke, yii pire shɛ́ɛre. \v 12 Yii Tirifɛni ná Tirifosi shɛ́ɛre, pire cyeebii shuunniŋi na báaraŋi pyi Kafooŋi á. Yii mii ntàannamacinmpworocwoŋi Pɛrisidi shɛ́ɛre, ur'à uye kan Kafooŋi báaraŋ'á sèl'e. \v 13 Yii Kafooŋi niɲcwɔnrɔŋi Urufusi ná u nuŋi shɛ́ɛre, mii nu mú u ɲyɛ ure. \v 14 Yii Asɛnkiriti ná Filegɔn ná Ɛrimɛsi ná Patorobasi ná Ɛrimasi shɛ́ɛre, cìnmpyiibii sanmpii pi ɲyɛ ná pi e ke, yii pire puni shɛ́ɛre mú. \v 15 Yii Filologi ná Zhuli ná Nɛrɛ ná u cìnmpworocwoŋi shɛ́ɛre mà bâra Olɛnpi na. Dánafeebii sanmpii pi ɲyɛ ná pi e ke, yii pire puni shɛ́ɛre. \v 16 Yii a cìnmpworogo fwùŋi kaan yiy'á ná funɲcɛnŋi i, Kirisita dánafeebii kuruɲyi pun'à yii shɛ́ɛre. \s1 Yɛrɛyi nizanɲyi \p \v 17 Mii cìnmpyiibii, mpii pi maha ma ná ndàhalaŋi i dánafeebii shwɔhɔl'e, maa pi wuruge, maa ntùŋke taha wuu kàlaŋi na ke, mii na li caa yii á, yii a yiye kàanmucaa pire na. \v 18 Wuu Kafooŋi \w Kirisita\w* á bà tire sùpyire ɲyɛ na báare mɛ, pi fucɛrigil'á pi maha báare. Mpii pi ɲyɛ pi sàha ŋkwɔ̀ a fànha ta Kile kuni i mɛ, pi maha pire wuruge ná jwuntanmpe ná kàyituwɔgɔre e. \v 19 Yii pi ke, yii à Kafooŋi ɲwɔmɛɛni cû pyiŋkanni ndemu na ke, sùpyire pun'à lire cè. Lire e ke mii funntanga wuŋi u à sìi yii kurugo. Mii na li caa yii á, yii pyi yákilifee, yii raa kacɛnŋii pyi, yii i láha \w kapegigii\w* na feefee. \v 20 Ɲyɛ li saha sì mɔ mɛ, yyeɲiŋke kanvooŋi Kile sí Sitaanniŋi tîrige n‑cyán yii a fwòoŋi ná yii tooy'e. Wuu Kafooŋi Yesu Kirisita u ɲwɔ yii na, u u yyeɲiŋke kan yii á. \v 21 Mii báarapyiɲɛɛŋi Timɔti à yii shɛ́ɛre. Lusisi ná Zhasɔn ná Sosipatɛri à yii shɛ́ɛre, mii ná pire mpii na ɲyɛ shinnuu. \v 22 Ɲyɛ mii Tɛritusi u à Poli tɛ̀g'a ŋge lɛtɛrɛŋi sémɛ ke, mii mú à yii shɛ́ɛre Kafooŋi wwoɲɛɛge e. \v 23 Gayusi yyére mii ɲyɛ nàmpɔnnte na ke, ur'à yii shɛ́ɛre. Uru yyére dánafeebii maha piye bínnini mú. Kànhe wyɛ́rɛmaraŋi Erasiti ná wuu cìnmpworoŋi Karitusi à yii shɛ́ɛre. \p [ \v 24 Wuu Kafooŋi Yesu Kirisita u ɲwɔ yii na, u u yyeɲiŋke kan yii á. Amiina.] \p \v 25 Wuu pèenɛ taha Kile na. Jwumpe Nintanmpe mii ɲyɛ na yu Yesu Kirisita kyaa na yii á ke, sí na ɲyɛ Kile á mà puru pyi pu fànha kan yii á. Puru cye kurugo, Kile à u kaŋwɔhɔni cyêe, u mpyi a lire ŋwɔhɔ mà lwɔ́ fo diɲyɛŋi tèesiini i. \v 26 Numɛ, l'à yige bɛ̀ɛnmpe na. Ɲyɛ \w Kile tùnntunmpii\w* sémɛbii cye kurugo, mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ \w Yahutuu\w* mɛ, pire pun'à lire kaŋwɔhɔni cè. Kileŋi u ɲyɛ wani fo tèekwombaa ke, uru u à li kuni kan, bà sùpyire puni si mpyi si dá uru na s'a uru pêre mɛ. \p \v 27 Kile kanni u ɲyɛ yákilifooŋi ke, pèente ti taha u na tèrigii puni i Yesu Kirisita cye kurugo fo tèekwombaa. Amiina.