\id MAT Supyire
\ide UTF-8
\h MACWO
\toc1 Macwo Jwumpe Nintanmpe Jwuŋkanni
\toc2 Macwo
\toc3 MAT
\mt1 Macwo Jwumpe Nintanmpe Jwuŋkanni
\mt2 Mpe yii à yaa yii cè mà jwo yii jyè sémɛŋi funŋɔ jwumpe e ke
\ip Yesu cyelempyaŋi Macwo pi maha u pyi Levi ke, uru u à ŋge sémɛŋi sémɛ, múnalwɔɔre shwofoo u mpyi u wi. Ŋka mà jwo u pyi Yesu cyelempya ke, u à múnalwɔɔre shwoshwo báaraŋi yaha. Yesu kareŋkwooni kàntugo nìɲyiŋi na, Macwo à Yesu kapyiiŋkii sémɛ, si li cyêe sùpyaŋi shiŋi u ɲyɛ Yesu ke, si li cyêe mú na Shwofooŋi kyaa Kile mpyi a jwo na u sí n‑pa ke, uru u ɲyɛ Yesu.
\ip Yyee niɲyahagii funŋ'i Yahutuubii mpyi na Kile Niɲcwɔnrɔŋi pi Shwofooŋi mpaŋi sigili. Kile tùnntunmpil'à jwo uru Shwofooŋi mpaŋi kyaa na. Macwo sémɛŋ'à li cyêe na pyàŋi u à si Bɛtilɛhɛmu kànhe e, ná u mɛge ɲyɛ Yesu ke, uru u ɲyɛ uru Shwofooŋi. Karigii cyi à li cyêe na Yesu u ɲyɛ uru Shwofooŋi ke, Macwo sémɛŋ'à cyire puni kyaa jwo. Jwumpe Kile tùnntunmpil'à jwo fo tèemɔni i ke, Macwo à núru puru pà kurugo maa li cyêe na nde Yesu mpyi na mpyi ke, Kile tùnntumpil'à jwo lire kyaa na mà jwo u pa ke.
\ip Macwo mú à li cyêe na Yesu u ɲyɛ Yahutuubii saanŋi ŋgemu u à Kile Saanre ɲwɔ cû ɲìŋke na ke. Mpii pi à taha u fye e ke, pyiŋkanni na Kile Saanre sùpyaŋ'à yaa u pyi ke, u maha pire kâlali lire na. Ti ɲyɛ saanre sannte fiige mɛ. Kile Saanre sùpyaŋ'à yaa u Kile kyaa táan uy'á u tòro wyɛ́rɛŋi na, nde u la ɲyɛ sùpyire sannte t'a mpyi ur'á ke, u raa lire pyi t'á (7.12) u u u zàmpɛɛnbii kyaa táan uy'á mú (6.44).
\ip Ɲyɛ sùpyir'à Yesu bò, ŋka Kile à u ɲɛ̀. Lire kàntugo Yesu à uye cyêe u cyelempyiibii na, maa pi pyi na pi a Jwumpe Nintanmpe yu ɲìŋke supyishiŋi pun'á.
\ip Mà jwo Yesu u si ke, Kile mpyi a jwo na u mɛge sí n‑pyi: «Emanuwɛli». Kuru mɛge ɲwɔhe ku ɲyɛ: «Kile na ɲyɛ ná wuu e» (1.23). Yesu cye kurugo, Kile à pa sùpyire shwɔhɔl'e. Mpe jwumpe p'à tɛ̀g'a sémɛŋi ɲùŋɔ kuu na: «Mii na ɲyɛ ná yii e canŋa maha canŋa fo si sà nɔ diɲyɛŋi tèekwooni na» (28.20).
\c 1
\s1 Yesu Kirisita à fworo mpiimu i ke, pire mɛyi
\r (Luka 3.23-38)
\p
\v 1 Ɲyɛ Yesu \w Kirisita\w* à fworo mpiimu i ke, pire mɛyi yi ɲyɛ ɲje: Yesu à fworo saanŋi \w Dawuda\w* e, Dawuda s'à fworo \w Ibirayima\w* tùluge e.
\q1
\v 2 Ɲyɛ Ibirayima à Ishaka si,
\q1 ka Ishaka si Yakuba si,
\q1 ka Yakuba si Zhuda ná u sìɲɛɛbii si,
\q1
\v 3 Ka Zhuda si Pɛrɛzi ná Zera si. (Pire nuŋi mɛge mpyi Tamari.)
\q1 Ka Pɛrɛzi si Ɛsirɔn si,
\q1 ka Ɛsirɔn si Aramu si,
\q1
\v 4 ka Aramu si Aminadabu si,
\q1 ka Aminadabu si Nashɔni si,
\q1 ka Nashɔni si Salamani si,
\q1
\v 5 ka Salamani si Bwazi si. (Uru nuŋi mɛge mpyi Arahabu.)
\q1 Ka Bwazi si Obɛdi si. (Uru nuŋi mɛge mpyi Uruti.)
\q1 Ka Obɛdi si Zhese si,
\q1
\v 6 ka Zhese si saanŋi Dawuda si.
\m Ka saanŋi Dawuda si Solomani si. (Uru nuŋi u mpyi Uri cwoŋi.)
\q1
\v 7 Ka Solomani si Oroboyamu si,
\q1 ka Oroboyamu si Abiya si,
\q1 ka Abiya si Azafu si.
\q1
\v 8 Ka Azafu si Zhozafati si,
\q1 ka Zhozafati si Zhoramu si,
\q1 ka Zhoramu si Oziyasi si.
\q1
\v 9 Ka Oziyasi si Zhoyatamu si,
\q1 ka Zhoyatamu si Akazi si,
\q1 ka Akazi si Ezekiyasi si,
\q1
\v 10 ka Ezekiyasi si Manase si,
\q1 ka Manase si Amɔni si,
\q1 ka Amɔni si Zhoziyasi si,
\q1
\v 11 ka Zhoziyasi si Zhekoniya ná u sìɲɛɛbii si. (Lire tèni i Babilɔn shiinbil'à Izirayɛli shiinbii kul'a kàre piye yyére.)
\m
\v 12 Ɲyɛ pi à pi cye yaha \w Babilɔn\w* i, ka pi i núr'a pa ke,
\q1 ka Zhekoniya si Salatiyɛli si,
\q1 ka Salatiyɛli si Zorobabɛli si,
\q1 ka Zorobabɛli si Abiyudi si,
\q1
\v 13 ka Abiyudi si Eliyakimu si,
\q1 ka Eliyakimu si Azori si,
\q1 ka Azori si Sadɔki si,
\q1
\v 14 ka Sadɔki si Akimu si,
\q1 ka Akimu si Eliyudi si,
\q1 ka Eliyudi si Eliyazari si,
\q1
\v 15 ka Eliyazari si Matan si,
\q1 ka Matan si Yakuba si,
\q1
\v 16 ka Yakuba si Yusufu si.
\p Ɲyɛ Yusufu cwoŋi mɛge mpyi Mariyama. Uru u à Yesu si, ŋgemu pi maha yiri \w Kile Niɲcwɔnrɔŋi\w* ke.
\p
\v 17 Mà lwɔ́ Ibirayima tèni na mà pa nɔ saanŋi Dawuda wuuni na, tulyeye kɛ ná sicyɛɛr'à tòro. Mà lwɔ́ saanŋi Dawuda tèni na fo mà sà nɔ tèni i Babilɔn shiinbil'à Izirayɛli shiinbii kul'a kàre piye yyére ke, ka tulyeye kɛ ná sicyɛɛre si ntòro mú. Mà lwɔ́ Izirayɛli shiinbii tèecûni na Babilɔn shiinbil'á, mà sà nɔ Kile Niɲcwɔnrɔŋi tèesini na, ka tulyeye kɛ ná sicyɛɛre si ntòro mú.
\s1 Yesu ziŋi kani
\r (Luka 2.1-7)
\p
\v 18 Ɲyɛ Yesu \w Kirisita\w* siŋkanni l'à pyi nde: Mariyama u ɲyɛ u nuŋi ke, uru na mpyi Yusufu tàcwo. Ŋka mà jwo Yusufu u u lèŋɛ ke, u yacere wu u mpyi \w Kile Munaani\w* sífente cye kurugo. 
\v 19 U tànɔŋi Yusufu mpyi a tíi, u la ɲyɛ a mpyi si Mariyama mɛge kɛ̀ɛge mɛ. U la mpyi si u nàmbage fyìinnɛ ŋwɔhɔre e.
\p
\v 20 Mà u yaha ná tire sɔ̀nŋɔre e, ka Kafooŋi \w Kile mɛ̀lɛkɛŋi\w* wà si uye cyêe u na ŋɔɔge k'e, maa jwo: «\w Dawuda\w* tùluge shinŋi Yusufu, ma hà raa fyáge si ma tàcwoŋi Mariyama lèŋɛ mɛ, ɲaha na yɛ yaceni li ɲyɛ u á ke, Kile Munaani sífente cye kurugo u à li ta. 
\v 21 U sí n‑pa si pùnambile, maa li mɛge le Yesu\f + \fr 1:21 \fr*\ft Yesu mɛge ɲwɔhe ku ɲyɛ: «Kafooŋi Kile u ɲyɛ Shwofooŋi.»\ft*\f*, ɲaha na yɛ uru u sí n‑pa u shiinbii \w kapegigii\w* yàfa pi na, si pi shwɔ.» 
\v 22 Ɲcyii karigii pun'à pyi bà li si mpyi Kafooŋi Kile à u tùnntunŋi tun ná jwumpe mpemu i ke, puru si fûnŋɔ mɛ. U mpyi a jwo: 
\v 23 «Yii lógo, pùcepyinɔcembaala sí n‑pa laa lwɔ́ si pùnambile si, uru pyàŋi mɛge sí n‑le Emanuwɛli\f + \fr 1:23 \fr*\ft Ezayi 7.14\ft*\f*» kuru mɛge ɲwɔhe ku ɲyɛ: «Kile ɲyɛ ná wuu e.»
\p
\v 24 Ɲyɛ Yusufu à pa ɲɛ̀ ke, maa li pyi bà Kafooŋi Kile mɛ̀lɛkɛŋi mpyi a yi jwo mɛ, maa Mariyama lèŋɛ mà pyi u cwo. 
\v 25 Ŋka u ɲyɛ a sínni ná Mariyama i mɛ, fo mà sà nɔ u tèetigeni na. U à tîge pùnambile, ka Yusufu si li mɛge le Yesu.
\c 2
\s1 Ɲcèfeebii pìl'à sà fworo Yesu na, maa u pêe
\p
\v 1 Ɲyɛ Yesu à si \w Zhude\w* kùluni i, Bɛtilɛhɛmu kànhe e. L'à pyi Saanŋi \w Erɔdi\w* tèni i. Ka ɲcèfeebii pìi si yîri canŋafyinmpe e mà pa Zheruzalɛmu kànhe e, 
\v 2 maa yíbe: «\w Yahutuubii\w* saanŋi u à si numɛ ke, taa u ɲyɛ ke? Wuu à u woni ɲya mà wuu yaha canŋafyinmpe e. Lire e wuu à pa mpa u pêe.» 
\v 3 Saanŋi Erɔdi à puru jwumpe lógo ke, ka lire kani si u ná Zheruzalɛmu shiinbii puni funŋɔ wwòoŋɔ sèl'e. 
\v 4 Ka u u \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* puni bínni maa pi yíbe na \w Kile Niɲcwɔnrɔŋi\w* kyaa l'à jwo ke, taa ur'à yaa u si ke? 
\v 5 Ka pire si u pyi: «U à yaa u si Bɛtilɛhɛmu kànhe e, Zhude kùluni i. Yire \w Kile tùnntunŋ\w*'à sémɛ na
\q1
\v 6 “Bɛtilɛhɛmu u ɲyɛ Zhude kùluni kànhe kà ke,
\q1 kuru bà ku ɲyɛ Zhude kùluni kànyi puni nimbileni mà dɛ!
\q1 Ɲaha kurugo yɛ ɲùŋufooŋi wà sí n‑pa fworo k'e,
\q1 ŋgemu u sí n‑pyi mii sùpyire, \w Izirayɛli\w* shiinbii ɲùŋɔ na ke\f + \fr 2:6 \fr*\ft Mishe 5.1\ft*\f*.”»
\p
\v 7 Ɲyɛ ka Erɔdi si ɲcèfeebii ŋwɔh'a yyere, maa pi yíbe na tèni ndire e won'à fworo yɛ. 
\v 8 Ɲyɛ lire kàntugo ka u u pi yaha a kàre Bɛtilɛhɛmu kànhe e, pi sà yíbe pyàŋi kyaa na sèl'e, pi aha u ɲya, pi i mpa yi jwo ur'á, uru sí n‑sà u pêe mú. 
\v 9 U à puru jwo ke, ka ɲcèfeebii si ŋkàre. Pi mpyi a fyânha a woni ndemu ɲya canŋafyinmpe e ke, lire ninuun'à fworo pi yyaha na, maa pi yyaha cû. Cyage e pyàŋi mpyi ke, l'à nɔ wani ke, maa yyére kuru cyage nìɲyi na. 
\v 10 Ɲcèfeebil'à li ɲya l'à yyére ke, ka pi funɲyi si sàa táan. 
\v 11 Ka pi i jyè bage e, mà pyàŋi ná u nuŋi Mariyama ɲya, maa niŋkure sín maa pyàŋi pêe. Lire kàntugo maa pi yaayi ɲwɔ múgo, maa sɛɛn\f + \fr 2:11 \fr*\ft Sɛɛnŋi: uru na ɲyɛ yaaga ŋkemu pi mpyi maha ŋkan saanŋ'á ke.\ft*\f* ná wusuna\f + \fr 2:11 \fr*\ft Wusunaŋi: uru na ɲyɛ yaaga ŋkemu pi mpyi maha ŋkan Kile á ke.\ft*\f* ná \w miri\w*\f + \fr 2:11 \fr*\ft Miri: Uru na ɲyɛ yaaga ŋkemu pi mpyi maha ntɛ̀g'a buŋi bégele si u tò ke.\ft*\f* kan pyàŋ'á. 
\v 12 Lire kàntugo ka Kile si yi jwo pi á ŋɔɔge k'e, na pi àha núru ŋkàre Erɔdi yyére mɛ. Ɲyɛ ka pi i kuni labɛrɛ lwɔ́ a kàre pi kìni i.
\s1 Yesu sifeebil'à fê a kàre ná u e Misira kìni i
\p
\v 13 Ɲyɛ ɲcèfeebii kareŋkwooni kàntugo, Kafooŋi \w Kile mɛ̀lɛkɛŋi\w* wà à uye cyêe Yusufu na ŋɔɔge k'e, maa u pyi: «Yîri, maa pyàŋi ná u nuŋi lwɔ́, maa fî maa sì \w Misira\w* kìni i, maa ntɛ̀ɛn wani fo mii aha mu pyi ma núru ma a ma tèni ndemu i ke, ɲaha na yɛ \w Erɔdi\w* na pyàŋi caa raa bùu.» 
\v 14 Ɲyɛ ka Yusufu si yîri numpilage e, maa pyàŋi ná u nuŋi lwɔ́ mà kàre Misira kìni i. 
\v 15 U à kwôro wani fo saanŋi Erɔdi à pa ŋkwû. Lire pyiŋkanni na, nde Kafooŋi Kile mpyi a jwo u tùnntunŋi cye kurugo ke, lir'à fûnŋɔ. U mpyi a jwo: «Mii à na Jyaŋi yyer'a yige Misira kìni i\f + \fr 2:15 \fr*\ft Oze 11.1\ft*\f*.»
\p
\v 16 Ɲyɛ saanŋi Erɔdi à pa li kàanmucya mà li ɲya na ɲcèfeebil'à uru ɲwɔhɔ yaha ke, ka u lùuni si yîri sèe sèl'e. Maa jwo na pùnampyire ti ɲyɛ Bɛtilɛhɛmu kànhe ná ku kwùumpe kànyi na, ná pi sàha ntòro yyee shuunni na mɛ, na pi pire puni bò, ɲaha na yɛ mà tàanna ná ɲcèfeebii jwumpe e, uru pyàŋi mpyi a yaa u ta cyire yyeegii shuunniŋi ɲwɔhɔntaan pùnampyire e. 
\v 17 Nde Kile tùnntunŋi Zheremi mpyi a jwo ke, lir'à fûnŋɔ, u mpyi a jwo:
\q1
\v 18 «Mɛjwul'à fworo Arama kànhe e,
\q1 myahigil'à sú maa yamɛɛni sú sèl'e.
\q1 Arasɛli u ɲyɛ na u pyìibii yamɛɛni súu,
\q1 u la ɲyɛ wà sì uru fɔ̀ɔnŋɔ mɛ,
\q1 ɲaha na yɛ u pyìibil'à wíl'a fô\f + \fr 2:18 \fr*\ft Zheremi 31.15\ft*\f*.»
\p
\v 19 Ɲyɛ saanŋi Erɔdi à pa ŋkwû ke, ka Kafooŋi Kile mɛ̀lɛkɛŋi wà si uye cyêe Yusufu na ŋɔɔge k'e, mà u yaha Misira kìni i. 
\v 20 U à jwo Yusufu á: «Yîri ma a pyàŋi ná u nuŋi lwɔ́ ma a núru ma a sì \w Izirayɛli\w* kìni i, ɲaha na yɛ mpii pi mpyi na pyàŋi caa raa bùu ke, pire saha ɲyɛ mɛ.» 
\v 21 Ɲyɛ ka Yusufu si yîri maa pyàŋi ná u nuŋi lwɔ́ a núr'a kàre Izirayɛli kìni i.
\p
\v 22 Ŋka Yusufu à pa lógo na Arikilasi à tɛ̀ɛn ɲùŋufente na \w Zhude\w* kùluni i u tuŋi Erɔdi kwùŋkwooni kàntugo ke, ka lire si u pyi u u fyáge takarege e wani. Ɲyɛ ka Kile si núr'a jwo ná u e ŋɔɔge k'e. Ka u u yîri wani mà kàre Galile kùluni i, 
\v 23 maa sà ntɛ̀ɛn kànhe kà na, kuru mɛge ɲyɛ Nazarɛti. Lire pyiŋkanni na, \w Kile tùnntunmpii\w* jwump'à fûnŋɔ. Pi mpyi a jwo: «U sí raa yiri Nazarɛti shinŋi.»
\c 3
\s1 Yuhana Batizelipyiŋi na kuni bégeli Yesu yyaha na
\r (Marika 1.1-8; Luka 3.1-20; Yuhana 1.19-28)
\p
\v 1 Ɲyɛ yyee niɲyahagil'à tòro ke, ka Yuhana Batizelipyiŋi si uye cyêe \w Zhude\w* kùluni síwage e maa Kile jwumpe yu. 
\v 2 U mpyi maha ŋko: «\w Kile Saanre\w* tèn'à byanhara, yii yii toroŋkanni kɛ̂ɛnŋɛ.» 
\v 3 Yuhana kyaa Kile tùnntunŋi Ezayi mpyi a jwo, tèni i u à jwo na:
\q1 «Sùpya mɛjwuu na fwore síwage e fànha na
\q1 “Yii kuni yaa Kafooŋi mɛɛ na,
\q1 yii kumpyɛrɛ nintiire yaa u á\f + \fr 3:3 \fr*\ft Ezayi 40.3\ft*\f*.”»
\p
\v 4 Ɲyɛ Yuhana vàanntinŋke mpyi a yaa ná ɲwɔhɔŋi shire e, u mpyi a uye pwɔ ná seepwɔge e. U ɲjyìŋi mpyi kampɛɛnɲyi ná tuwyiyi sɛɛre. 
\v 5 Zheruzalɛmu kànhe shiinbii ná Zhude kùluni kànyi sanɲyi shiinbii puni ná Zhurudɛn baŋi taan shiinbii puni mpyi maha fwore na sì u yyére. 
\v 6 Maa ntɛ̀n li taan na pire kapyiiŋkii ɲyɛ a tíi mɛ, Yuhana sí i pi \w batizeli\w* Zhurudɛn baŋi lwɔhe e.
\p
\v 7 \w Farizhɛɛnbii\w* ná \w Sadusiibii\w* niɲyahara mpyi na ma si mpa piye batize u yyére. Yuhana à pire ɲya pi i ma ke, maa jwo: «Yii màcwɔn fiige sùpyiibii, jofoo u à yii pyi na batizeliŋi kanni sí n‑jà yii shwɔ Kile lùyirini nimpani na yɛ? 
\v 8 Yii a katiigii pyi, lire sí li cyêe na yii zòompil'à kɛ̂ɛnŋɛ. 
\v 9 Yii àha ŋkwɔ̀ raa sɔ̂nŋi na li tɛgɛni li ɲyɛ yii tulyage ku ɲyɛ \w Ibirayima\w* mà dɛ! Ɲaha na yɛ mii sí yi jwo yii á, Kile sí n‑jà ɲje kafaayi kɛ̂ɛnŋɛ n‑pyi Ibirayima ɲampyire\f + \fr 3:9 \fr*\ft Yahutuubii mpyi na sɔ̂nŋi na Kile sí pire shwɔ, mà lire ɲùŋke pyi pir'à fworo Ibirayima e. Yuhana 8.33, 37, 39: yii yire cyeyi kâla.\ft*\f*.
\p
\v 10 Yii li cè na kaciig'à cél'a yaha cire ndìre taan. Cige maha cige ku ɲyɛ ku ɲyɛ na yasɛrɛ niɲcɛnnɛ seni mɛ, kuru sí n‑kwɔ̀n n‑wà nage e. 
\v 11 Mii wi ke, mii na yii batizeli lwɔhe e si li cyêe na yii toroŋkann'à kɛ̂ɛnŋɛ, ŋka wà sí n‑pa mii kàntugo, uru tayyéreg'à fànha tò mii woge na. Ali mà u tanhaɲyi mɛɛre sànha, mii ɲùŋk'à cyɛ́rɛ lire mpyiŋi i. Uru u sí n‑pa raa yii batizeli ná \w Kile Munaani\w* ná nage e. 
\v 12 U ntanhe ɲyɛ u cye e, u u u sùmaŋi nimbwɔnŋi fwu. U sí u sùmapyaŋi le bwùunni i, si sìmwɔhɔŋke súugo nafugombaage e.»
\s1 Yuhana à Kile Jyaŋi Yesu batize
\r (Marika 1.9-11; Luka 3.21-22)
\p
\v 13 Ɲyɛ ka Yesu si yîri Galile kùluni i, mà kàre Yuhana yyére Zhurudɛn baŋi ɲwɔge na, si sà uye kan u \w batize\w*. 
\v 14 Ŋka Yuhana la mpyi si ɲcyé maa u pyi: «Mu u à yaa mu u mii batize, ka mu u núr'a pa mii á la?» 
\v 15 Ka Yesu si u pyi: «Bà mii à yi jwo mɛ, ɲɛɛ wuu u yi pyi amuni numɛ, ɲaha na yɛ lire cye kurugo wuu sí Kile jwumpe kuni ɲaara si nɔ li tɛgɛni na.» Ɲyɛ ka Yuhana si ɲɛɛ maa u batize. 
\v 16 Yesu à batize a kwɔ̀ ke, maa ntíl'a fworo lwɔhe e. Lire tèenuuni i, ka nìɲyiŋi si múgo. Ka u u \w Kile Munaani\w* ɲya li i ntîri mpánmpɔrɔgɔ fiige, mà pa ntɛ̀ɛn u na, 
\v 17 ka mɛjwuu si fworo nìɲyiŋi i na: «Ŋge u ɲyɛ mii Jyaŋi, u kan'à waha mii na sèl'e, u kapyiiŋkil'à táan mii á mú.»
\c 4
\s1 Sitaanniŋi na ɲcaa si Yesu sɔ̀n u kapii pyi
\r (Marika 1.12-13; Luka 4.1-13)
\p
\v 1 Lire kàntugo ka \w Kile Munaani\w* si Yesu yyaha cû mà kàre síwage e, bà Sitaanniŋi si mpyi si u sɔ̀n ŋgíi kampyi u sí ɲɛɛ \w kapii\w* pyi mɛ. 
\v 2 Ka u u súnŋi le a ta canmpyaa beeshuunni ná numpiliyi beeshuunni, ka katege si nta a u ta. 
\v 3 Sitaanniŋi u maha zɔ̀nŋi pyi ke, ka uru si file u na maa jwo: «Ná Kile Jyaŋi sí u ɲyɛ mu, yi jwo ɲje kafaay'á na yi kɛ̂ɛnŋ'a pyi bwúuru.» 
\v 4 Ka Yesu si u pyi: «Y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na
\q1 “Yalyire kanni bà ti ɲyɛ na sùpyaŋi ɲwɔ caa mɛ,
\q1 ŋka jwumpe puni pu ɲyɛ na fwore Kile ɲwɔge e ke\f + \fr 4:4 \fr*\ft Duterenɔmu 8.3\ft*\f*.”»
\p
\v 5 Ɲyɛ lire kàntugo ka Sitaanniŋi si ŋkàre ná Yesu i Kile kànhe niɲcwɔnrɔge Zheruzalɛmu i, maa sà dùgo ná u e \w Kileɲaarebage\w* ɲùɲcyage e, 
\v 6 maa jwo: «Ná Kile Jyaŋi sí u ɲyɛ mu, kwɔ̀n a cwo ɲìŋke na, ɲaha na yɛ y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na
\q1 “Kile sí u mɛ̀lɛkɛɛbii pyi pi mu cwɔhɔ ná pi cyeyi i,
\q1 bà li si mpyi kafaaga kà ŋkwɔ̀ mu tɔɔge kà bânni mɛ\f + \fr 4:6 \fr*\ft Zaburu 91.11, 12\ft*\f*.”»
\p
\v 7 Ka Yesu si u pyi: «Y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i mú na “Ma hà raa ma Kafooŋi Kile ɲwɔ cwôre mɛ\f + \fr 4:7 \fr*\ft Duterenɔmu 6.16\ft*\f*.”»
\p
\v 8 Lire kàntugo ka Sitaanniŋi si ŋkàre ná Yesu i ɲaŋke kà nintɔɔnntɔɔngɔ ɲuŋ'i, maa diɲyɛŋi kìrigii puni nàfuuŋi cyêe u na, 
\v 9 maa jwo: «Mu aha ɲɛn'a niŋkure sín mii á maa mii pêe, mii sí ɲcyii kìrigii ɲùŋufente puni kan mu á.» 
\v 10 Ɲyɛ ka Yesu si jwo «Sitaanna wà we, yîri na taan! Y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na “Ta ma niŋkure sínni ma Kafooŋi Kile á, ma a uru kanni pêre\f + \fr 4:10 \fr*\ft Duterenɔmu 6.13\ft*\f*.”»
\p
\v 11 Ɲyɛ lir'à pyi ke, ka Sitaanniŋi si láha Yesu na, ka Kile mɛ̀lɛkɛɛbii pìi si file u na, yaayi kyaa li mpyi u na ke, maa yire kan u á.
\s1 Bɛ̀ɛnmɛ nimbwom'à fworo
\p
\v 12 Ɲyɛ Yesu à pa lógo na pi à Yuhana Batizelipyiŋi cû a le kàsuŋi i ke, ka u u núr'a kàre Galile kùluni i. 
\v 13 Ŋka u ɲyɛ a sà ntɛ̀ɛn Nazarɛti kànhe e mɛ, maa ŋkàr'a sà ntɛ̀ɛn Kapɛrɛnamu kànhe e. Kuru kànhe na ɲyɛ baŋi ɲwɔge na, Zabulɔn ná Nɛfitali taare e. 
\v 14 Ɲyɛ lire pyiŋkanni na, ka Kile tùnntunŋi Ezayi jwumpe si fûnŋɔ. U mpyi a jwo:
\q1
\v 15 «Zabulɔn tùluge taare ná Nɛfitali tùluge taare,
\q1 ti ɲyɛ Galile kùluni i, baŋi ɲwɔge na,
\q1 Zhurudɛn baŋi canŋacwumpe e ke,
\q1 Yahutuubii ná supyishiŋi sanŋi shiinbii, pi à tɛ̀ɛn t'e ke,
\q1
\v 16 pire mpyi numpini i,
\q1 bɛ̀ɛnmɛ nimbwom'à fworo pi á,
\q1 pi mpyi a tɛ̀ɛn kùluni i, kwùŋi numpini i,
\q1 bɛ̀ɛnmɛ nimbwom'à fworo pi á\f + \fr 4:16 \fr*\ft Ezayi 8.23--9.1\ft*\f*.»
\p
\v 17 Mà lwɔ́ lire tèni na, ka Yesu si li ɲwɔ cû na Kile jwumpe yu, maa yi yu sùpyir'á na: «Kile Saanre tèn'à byanhara, yii yii toroŋkanni kɛ̂ɛnŋɛ.»
\s1 Yesu à fyacumii sicyɛɛre yyer'a pyi u cyelempyii
\r (Marika 1.16-20; Luka 5.1-11)
\p
\v 18 Canŋka mà Yesu yaha u u ɲaare Galile baŋi ɲwɔge na, u à sìɲɛɛ shuunni ɲya, Simɔ pi maha mpyi Pyɛri ke, ná Andire. Pi mpyi na cwòo wàa baŋi i. Fyácyaa pi mpyi pi pi.\fig Fyácyaabii na ɲyɛ bakwɔɔge e|src="HK00208b.tif" size="span" ref="Macwo 4.18-22"\fig* 
\v 19 Ka Yesu si pi pyi: «Yii taha na fye e. Bà yii na fyaabii caa mɛ, mii sí yii taanna, yii raa sùpyire caa t'a ma mii á.» 
\v 20 Ka pi i ntíl'a pi cwòobii yaha, maa ntaha Yesu fye e.
\p
\v 21 Ɲyɛ pi à ta naha vili yyaha na sahaŋki ke, ka Yesu si núr'a sìɲɛɛ shuunni ɲya, pire pi mpyi Zebede jyaabii Yakuba ná Yuhana. Pi ná pi tuŋi Zebedi mpyi a tɛ̀ɛn bakwɔɔge funŋke e, na pi cwòobii takɛgɛyi yaa. Ka Yesu si pi yyere, 
\v 22 ka pi i ntíl'a kàntugo wà bakwɔɔge ná pi tuŋi na, maa ntaha u fye e.
\r (Luka 6.17-19)
\p
\v 23 Yesu à Galile kùluni puni ɲaara, u mpyi maha sùpyire kâlali \w Kile Jwumpe kàlambayi\w* i, maa Jwumpe Nintanmpe yu pi á mà yyaha tíi ná \w Kile Saanre\w* e. U mpyi maha yampii puni ná cwɔ̀hɔmɔfeebii puni cùuŋi pi shwɔhɔl'e. 
\v 24 Lire e u mɛge mpyi a fworo Siri kìni puni i. Pi mpyi maha sì ná yampii shiŋi puni i u yyére: cifwure feebii ná jínacyaanbii ná kìrikirisanŋi feebii ná supyimuruɲyi. Yesu mpyi maha pire puni cùuŋi. 
\v 25 Supyikuruŋɔ nimbwɔhɔ mpyi maha ntaha u fye e, tire sùpyire na mpyi Galile shiin ná Dekapoli kùluni shiin ná Zheruzalɛmu kànhe ná Zhude kùluni sanni shiin ná Zhurudɛn baŋi kàmpanŋke sanŋke shiin.
\c 5
\s1 Jofoo wuu l'à ɲwɔ yɛ?
\r (Luka 6.20-23)
\p
\v 1 Ɲyɛ Yesu à kuru supyikuruŋke ɲya ke, maa dùg'a tɛ̀ɛn ɲaŋke kà na. Ka u \w cyelempyiibii\w* si file u na. 
\v 2 Ka u u jwumpe lwɔ́ maa sùpyire kâlali na:
\q1
\v 3 «Mpii pi à pi fànhaɲcyɛrɛre cè Kile kàmpanŋke na ke, pire wuun'à ɲwɔ,
\q1 ɲaha na yɛ \w Kile Saanre\w* ɲyɛ pire woro.
\q1
\v 4 Mpii pi ɲyɛ na myahii súu ke, pire wuun'à ɲwɔ,
\q1 ɲaha na yɛ Kile sí n‑pa pi fɔ̀ɔnŋɔ.
\q1
\v 5 Mpii pi ɲyɛ ɲùmpiŋɛfee ke, pire wuun'à ɲwɔ,
\q1 ɲaha na yɛ ɲìŋke ɲwɔmɛɛni Kile à lwɔ́ ke, kuru sí n‑kan pi á kɔɔgɔ.
\q1
\v 6 Ntìiŋi lage ɲyɛ mpiimu na bà ɲjyìŋi ná lwɔhe lage maha mpyi wà na mɛ, pire wuun'à ɲwɔ,
\q1 ɲaha na yɛ pi sí n‑pa n‑tìn.
\q1
\v 7 Mpii pi ɲyɛ na ɲùɲaara taa sùpyire sannte na ke, pire wuun'à ɲwɔ,
\q1 ɲaha na yɛ Kile sí n‑pa ɲùɲaara ta pi na.
\q1
\v 8 Mpii pi ɲyɛ ná zòvyinre e ke, pire wuun'à ɲwɔ,
\q1 ɲaha na yɛ pi sí n‑pa Kile ɲya.
\q1
\v 9 Mpii pi ɲyɛ na sìsure leni sùpyire shwɔhɔl'e ke, pire wuun'à ɲwɔ,
\q1 ɲaha na yɛ Kile sí n‑pa raa pi yiri uru pyìibii.
\q1
\v 10 Mpii sùpyire ɲyɛ na ŋkyérege pi Kile ɲwɔmɛɛcuni kurugo ke, pire wuun'à ɲwɔ,
\q1 ɲaha na yɛ Kile Saanre ɲyɛ pire woro.
\q1
\v 11 Sùpyire na yii mpiimu cyere, marii yii kyérege,
\q1 marii kafinare ná jwumpimpe shiŋi puni yu yii na,
\q1 mii mɛge kurugo ke,
\q1 yii wuun'à ɲwɔ.
\q1
\v 12 Lire ká mpyi, yii a yógore, yii i mpyi funntange e,
\q1 ɲaha na yɛ Kile à sàra nimbwo bégel'a yaha yii mɛɛ na nìɲyiŋi na.
\q1 \w Kile tùnntunmpii\w* pi à tòro yii yyaha na ke,
\q1 amuni pi à pire kyérege.
\s1 Yesu wuubii ɲyɛ suumɔ ná bɛ̀ɛnmɛ fiige
\r (Marika 9.50; Luka 14.34-35)
\p
\v 13 Yii pi ɲyɛ diɲyɛŋi suumpe. Ɲyɛ suumpe tìpoompe ká fworo p'e, ɲaha ku sí n‑jà pu pyi pu táan sahaŋki yɛ? Pu saha sì n‑jà yafyin ɲwɔ mɛ, pu sí n‑wà cyíinŋi na, sùpyire s'a pu tánhani.
\p
\v 14 Yii pi ɲyɛ diɲyɛŋi bɛ̀ɛnmpe. Kànhe k'à tɛ̀ɛn ɲaŋa ɲuŋ'i ke, kuru sì n‑jà ŋwɔhɔ mɛ. 
\v 15 Wà ɲyɛ na fùkina mîni si u le ɲcyígile cere ɲwɔh'i mɛ. Ŋka u maha dùrugo yaage kà ɲuŋ'i, bà u bɛ̀ɛnmpe si mpyi s'a nɔni bage shiinbii puni na mɛ. 
\v 16 Lire pyiŋkanni na, yii bɛ̀ɛnmp'à yaa p'a ɲî sùpyire puni ɲyii na, pi raa yii kacɛnŋkii ɲaa, s'a yii Tuŋi nìɲyi wuŋi pêre.
\s1 Yesu à jwo Musa Saliyaŋi kyaa na
\p
\v 17 Yii àha raa sɔ̂nŋi na mii à pa mpa \w Kile tùnntunŋi\w*\w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* ná Kile tùnntunmpii sanmpii jwumpe fyìinnɛ mɛ. Mii ɲyɛ a pa mpa pu fyìinnɛ mɛ, ŋka mii à pa mpa pu fûnŋɔ. 
\v 18 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, fo mà sà nìɲyiŋi ná ɲìŋke kwɔ̀, Saliyaŋi sémɛŋi gyanrampe pà, lire ɲyɛ mɛ u sémɛbilini là sì n‑sìi n‑pînni mɛ, fo mà sà nɔ karigii puni tɛgɛni na. 
\v 19 Lire e ke shin maha shin ká ŋge Saliyaŋi tabilere niŋkin kɛ̀ɛgɛ, maa sùpyire sannte leni lire kumpiini i ke, urufoo u sí n‑pyi \w Kile Saanre\w* shiinbii puni nimbileni. Ŋka shinŋi u ɲyɛ na uru Saliyaŋi kurigii ɲaare marii sùpyire sannte taanni u na ke, urufoo sí n‑pyi shinbwo Kile Saanre e. 
\v 20 Mii sí yi jwo yii á, yii aha mpyi yii ɲyɛ na Kile Saliyaŋi kurigii ɲaare mà tòro \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* ná \w Farizhɛɛnbii\w* na mɛ, yii sì n‑jà n‑jyè Kile Saanre e mɛ.
\s1 Yesu à pi sɔ̂nŋɔ lùyirini kyaa na
\p
\v 21 Yii à yi lógo na y'à jwo yii tulyey'á na “Ma hà sùpya bò mɛ. Shin maha shin u à sùpya bò ke, urufoo sí n‑yíbe lire na\f + \fr 5:21 \fr*\ft Ɛkizodi 20.13\ft*\f*.” 
\v 22 Mii wi ke, mii sí yi jwo yii á, shin maha shin u à u lùu yîrige u shinɲɛɛ taan ke, urufoo sí n‑yíbe lire na. Ŋgemu ká u shinɲɛɛ pyi “Sìɲcoŋɔ!” ke, \w yukyaala kuruŋke\w* sí urufoo yíbe. Ŋgemu ká u shinɲɛɛŋi pyi “Sìcyerefoo!” ke, urufol'à yaa u wà nafugombaage e.
\p
\v 23 Lire e ke mu aha a si \w sáraga\w* wwû Kile á, ka li i ntîge mu funŋ'i na mu shinɲɛɛŋi wà à mu la wwû, 
\v 24 tíl'a sárage yaayi yaha sárayi tawwuge taan ma a núr'a sà jwo a bɛ̂ ná urufol'e, ma a nta a pa ma sárage wwû.
\p
\v 25 Wà ha mu yyere fànhe e, ka yii i wá na ŋkɛ̀ɛge wani, mu à yaa mu u jwumabeŋɛ cya fwɔfwɔ ná urufol'e kuni na, bà u si mpyi u àha ma le yukyaaŋi cye e, uru si ma le u báarapyiŋi cye e, pi i ma le kàsuŋi i mɛ. 
\v 26 Sèeŋi na mii sí yi jwo mu á, mu aha mpyi mu ɲyɛ a lire pyi mɛ, mu sì n‑sìi n‑fworo wani ná mu ɲyɛ a urufoo fwooni tò feefee mà yɛ!
\s1 Yesu à jwo jacwɔɔre ná cíyahani kyaa na
\p
\v 27 Yii à yi lógo na y'à jwo “Ma hà zínni ná wabɛrɛ cwo e mɛ\f + \fr 5:27 \fr*\ft Ɛkizodi 20.14\ft*\f*.” 
\v 28 Mii wi ke, mii sí yi jwo yii á, shin maha shin u à ceewe wíi fo ká tasinnage wuuni si sà ntîge urufoo funŋ'i ke, urufol'à \w jacwɔrɔ\w* pyi a kwɔ̀ ná u e u zòmbilini na. 
\v 29 Mu kàniŋɛ ɲyibilini ká a si mu pyi mu u \w kapii\w* pyi, li wwûl'a wà tatɔɔnge e. Ɲaha na yɛ mu u mpɔ̂ɔn ma cyeere cyage kà niŋkin i, lire sí n‑pwɔ́rɔ mu á pi mu cyeere puni wà nafugombaage e. 
\v 30 Mu kàniŋɛ cyɛge ká a si mu pyi mu u kapii pyi, ku kwɔ̀n a wà tatɔɔnge e. Ɲaha na yɛ mu u mpɔ̂ɔn ma cyeere cyage kà niŋkin i, lire sí n‑pwɔ́rɔ, mu cyeere puni ti ŋkwɔ̀ a sà jyè nafugombaage e.
\p
\v 31 Y'à jwo mú na “Ŋgemu ká u cwoŋi nàmbage kwɔ̀ ke, urufol'à yaa u cíyaha sémɛ kan u á\f + \fr 5:31 \fr*\ft Duterenɔmu 24.1\ft*\f*.” 
\v 32 Ŋka mii sí yi jwo yii á, shin maha shin u à u cwoŋi nàmbage kwɔ̀, mà li ta jacwɔrɔ ɲùŋɔ taan bà u à ku kwɔ̀ mɛ, li maha mpyi mu à jwo urufol'à kuni kan u á, u a jacwɔɔre pyi. Shin maha shin u à ciyahawa lèŋɛ ke, urufoo mú à jacwɔrɔ pyi.
\s1 Yesu à pi sɔ̂nŋɔ kàage kyaa na
\p
\v 33 Yii mú à yi lógo na y'à jwo yii tulyey'á na “Ma hà raa ŋkâre tawage e mɛ, ŋka mu aha ɲwɔfaaga fáa Kafooŋi Kile á, mu à yaa mu u ku wwû.” 
\v 34 Ŋka mii sí yi jwo yii á, yii ɲyɛ a yaa yii a ŋkâre punɔ punɔ mɛ. Yii àha raa ŋkâre nìɲyiŋi na mɛ, ɲaha na yɛ uru u ɲyɛ Kile fànhe tatɛɛnge. 
\v 35 Yii àha raa ŋkâre ɲìŋke na mú mɛ, ɲaha na yɛ kuru ku ɲyɛ u tooyi tatahage. Yii àha ŋkwɔ̀ ŋkâa Zheruzalɛmu kànhe na mɛ, ɲaha na yɛ kuru ku ɲyɛ “Saanbwɔhe kànhe.” 
\v 36 Yii àha raa ŋkâre yii ɲùɲyi na mɛ, ɲaha na yɛ yii wà sì n‑jà u ɲùɲjuŋke kà niŋkin kɛ̂ɛnŋɛ mpyi nivyinge, lire ɲyɛ mɛ niŋgwɔhɔ mɛ. 
\v 37 Kani ndemu ká mpyi “Ɔɔn” kyaa ke, yii jwo “Ɔɔn” ndemu sí ká mpyi “Ɔnhɔ” wuu ke, yii jwo “Ɔnhɔ” kàaga baa. Mpemu ká ntaha puru na ke, pur'à fworo Sitaanniŋi i.
\s1 Yesu à jwo na wuu àha raa ŋkooŋgwuure pyi mɛ
\r (Luka 6.29-30)
\p
\v 38 Yii à yi lógo na y'à jwo “Wà ha wà ɲyii jya, urufoo wuuni mú à yaa li jya, wà ha wà ŋkyàan wwû, urufoo wuuni mú à yaa li wwû\f + \fr 5:38 \fr*\ft Ɛkizodi 21.24; Levitiki 24.20; Duterenɔmu 19.21\ft*\f*.” 
\v 39 Ŋka mii sí yi jwo yii á, wà ha kawaa pyi yii na, yii àha li ŋkooŋi wwû u na mɛ. Wà ha kantawaa bwɔ̀n mu mùmpɛnge k'e, ku sanŋke kɛ̂ɛnŋɛ urufol'á\f + \fr 5:39 \fr*\ft Yahutuubil'á, mà kantawaa bwɔ̀n sùpya e, lire mpyi mu à jwo mu à urufoo cyahala sèe sèl'e.\ft*\f*. 
\v 40 Wà la ká mpyi si mu yyere fànhe yyére si mu vàanntinmbileni shwɔ mu na, ma vàanntinmbwɔhe kan u á mú\f + \fr 5:40 \fr*\ft Yahutuubii yyére, vàanntinŋke pi mpyi maha le a taha ɲwɔhɔ woge na ke, kuru pi mpyi maha ntɛ̀g'a piye tò numpilage e. Lire kurugo canŋke kanni i pi mpyi maha jà a kuru nìɲyi vàanntinŋke kan wà á, ŋka numpilage e bà mɛ (Ɛkizodi 22.26; Duterenɔmu 24.13).\ft*\f*. 
\v 41 Wà ha tuguro kárama a tɛ̀gɛ mu ɲuŋ'i mà sà yaha culumɛtiri niŋkin na\f + \fr 5:41 \fr*\ft Kuni mpyi a kan Ɔrɔmu sòrolashiibil'á pi pi yaayi tugure tɛ̀gɛ sùpya ɲuŋ'i pi i u pyi u culumɛtiri niŋkin ná taaga ɲaara ná t'e.\ft*\f*, ti tugo mà sà yaha culumɛtirii shuunni na, ná urufol'e. 
\v 42 Wà ha mu ɲáare, urufoo kan. Wà ha mu cyeyaaga ɲáare si là pyi ná k'e si núru mpa ku kan mu á, ma hà ɲcyé mɛ.
\s1 Yesu à jwo na wuu wuu zàmpɛɛnbii kyaa táan wuy'á
\r (Luka 6.27-28, 32-36)
\p
\v 43 Yii à yi lógo na y'à jwo “Mu kyal'à táan ŋgemu á ke, na ma uru kyaa táan may'á, mu kyal'à pɛn ŋgemu á ke, maa uru kyaa pɛn may'á.” 
\v 44 Ŋka mii sí yi jwo yii á, yii yii zàmpɛɛnbii kyaa táan yiy'á, yii raa Kile ɲáare yii kyéregefeebil'á. 
\v 45 Lire e yii sí n‑pyi yii Tuŋi nìɲyi wuŋi pyìi. Ɲaha na yɛ uru u maha canŋaɲyiini pyi li i fwore shinpiibii ná shincɛnmpil'á, maa zànhe kaan shintiibii ná shintiimbaabil'á. 
\v 46 Yii kyal'à táan mpiimu á ke, yii aha pire kanni kyaa táan yiy'á, sàraŋi ŋgire yii sí n‑ta lire e Kile yyére yɛ? \w Múnalwɔɔre shwofeebii\w* mú ɲyɛ na lire pyi mà? 
\v 47 Yii aha a yii cìnmpyiibii kanni shɛ́ɛre, lire ɲyɛ kakyanhala kyaa la? Kilecembaabii mú ɲyɛ na lire pyi mà? 
\v 48 Lire e ke yii pyi tìgire cyaga baa, yii Tuŋi nìɲyi wuŋi fiige.
\c 6
\s1 Yesu à jwo fòŋɔfeebii tɛgɛŋkanni kyaa na
\p
\v 1 Yii a yiye kàanmucaa, yii àha raa kacɛnŋkii pyi sùpyire ɲyiɲyage na mɛ. Lire baare e yii sì sàra ta yii Tuŋi nìɲyi wuŋ'á mɛ.
\p
\v 2 Lire e mu aha a si bùɲyɛ pyi fòŋɔfooŋi wà na, mpii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, ma hà li pyi pire fiige mɛ. Pi maha tùnmpe pyi maa piye cyêre \w Kile Jwumpe kàlambayi\w* ná kànhe kaŋgwɔrɔ tatɛɛnyi i, bà sùpyire si mpyi s'a pi mɛtange yiri mɛ. Ŋka sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, pir'à pi sàraŋi ta a kwɔ̀. 
\v 3 Ŋka mu aha si bùɲyɛ pyi wà na, mu kàmɛnɛ cyɛge ɲyɛ a yaa ku mu kàniŋɛ cyɛge kapyiini cè mɛ, 
\v 4 bà mu bùɲyɛŋi si mpyi si ŋwɔhɔ mɛ. L'aha mpyi amuni, mu Tuŋi u ɲyɛ na kaŋwɔhigii ɲaa ke, uru sí mu sâra.
\s1 Yesu à pi taanna Kileɲarege pyiŋkanni na
\r (Luka 11.2-4)
\p
\v 5 Yii aha a si raa Kile ɲáare, mpii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, yii àha raa li pyi pire fiige mɛ. Na yyéreli Kile Jwumpe kàlambayi ná kuŋgarigil'e maa Kile ɲáare, bà sùpyire si mpyi s'a pi ɲaa mɛ, lire l'à táan pi á. Ŋka sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, pir'à pi sàraŋi ta a kwɔ̀. 
\v 6 Mu wi ke, mu aha a si raa Kile ɲáare, jyè ma bage funŋke e maa ku tò, maa ma Tuŋi Kile ɲáare kuru taŋwɔhɔge e. Lire ká mpyi, mu Tuŋi u ɲyɛ taŋgwɔhɔge e, maa karigii niŋwɔhigii puni ɲaa ke, uru sí mu sâra. 
\v 7 Mu aha a Kile ɲáare, ma hà raa núruli jwumpe kurugo, bà Kilecembaabii maha li pyi mɛ. Ɲaha na yɛ pi maha sɔ̂nŋi na pire jwuɲyahampe pu sí Kile yaha u pire ɲarege shwɔ. 
\v 8 Lire e yii àha mpyi pi fiige mɛ. Yii li cè na yaage ŋkemu kyaa ku ɲyɛ yii na ke, mà jwo yii pi ku ɲáare ke, yii Tuŋi Kile maha ku cè. 
\v 9 Lire e ke yii aha a Kile ɲáare, yii jwo
\q1 “Wuu Tuŋi u ɲyɛ nìɲyiŋi na ke,
\q1 mu mɛge ku táan.
\q1
\v 10 Ma pyi saanwa sùpyire puni ɲùŋɔ na.
\q1 Mu ɲyii wuuni li pyi ɲìŋke na,
\q1 bà li ɲyɛ na mpyi nìɲyiŋi na mɛ.
\q1
\v 11 Wuu niɲjaa ɲjyìŋi kan wuu á.
\q1
\v 12 Wuu \w kapegigii\w* yàfa wuu na,
\q1 bà wuu maha wuu shinɲɛɛbii wogigii yàfani pi na mɛ.
\q1
\v 13 Ma hà yaaga yaha ku wuu yyaha kɛ̂ɛnŋɛ kapegil'á mɛ,
\q1 maa wuu shwɔ Sitaanniŋi na.
\q1 [Ɲaha na yɛ mu u ɲyɛ fànhe ná síŋi ná pèentefoo,
\q1 fo tèekwombaa.
\q1 Amiina.]”
\p
\v 14 Yii li cè na sùpyir'à kapegigii ɲcyiimu pyi yii na ke, yii aha cyire yàfa ti na, yii Tuŋi nìɲyi wuŋi mú sí yii wogigii yàfa yii na. 
\v 15 Ŋka yii aha mpyi yii ɲyɛ na ɲɛɛg'a sùpyire kapegigii yàfa ti na mɛ, yii Tuŋi mú sì yii wogigii yàfa yii na mɛ.
\s1 Yesu à jwo súnŋi kyaa na
\p
\v 16 Yii aha súnŋi le, mpii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, yii àha yyahayi tanha pire fiige mɛ, pire maha li pyi sùpyire si ɲcè na pi à súnŋi le. Ŋka sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, pir'à pi sàraŋi ta a kwɔ̀. 
\v 17 Mu wi ke, mu aha súnŋi le, ma yyahe jyé, maa làtikolo le ma ɲùŋke e, 
\v 18 bà sùpyire si mpyi t'àha ŋkwɔ̀ mu súnleni cè mɛ, fo mu Tuŋi u ɲyɛ taŋwɔhɔyi i ke, uru kanni. Lire ká mpyi, mu Tuŋi u ɲyɛ na kaŋwɔhigii ɲaa ke, uru sí mu sâra.
\s1 Nàfuuŋi sèe wuŋi kani ná karigii cyi ɲyɛ cyi ɲyɛ a yaa cyi sùpyaŋi funŋɔ pɛn mɛ
\r (Luka 12.22-34)
\p
\v 19 Yii àha raa nàfuuŋi caa raa bégeli yiye mɛɛ na ɲìŋke na mɛ. Ntɔɔnŋi ná zúnŋi maha u kɛ̀ɛge, nàŋkaabii maha bayi fúruge marii u lwúu. 
\v 20 Ŋka yii nàfuu tabegege niɲcɛnŋɛ yaa yiye mɛɛ na nìɲyiŋi na. Wani ntɔɔnŋi ná zúnŋi ɲyɛ na nàfuu kɛ̀ɛge mɛ, nàŋkaabii mú ɲyɛ na u lwúu mɛ. 
\v 21 Ɲaha na yɛ cyage e sùpyaŋi nàfuuŋi ɲyɛ ke, wani u sɔ̀nŋɔre maha mpyi.
\p
\v 22 Sùpyaŋi ɲyiigii cyi ɲyɛ u bɛ̀ɛnmpe. Ŋgemu u ɲyii cyi à ɲwɔ ke, urufoo puni maha mpyi bɛ̀ɛnmpe e mú. 
\v 23 Ŋgemu wogigii sí cyi à kɛ̀ɛge ke, urufoo puni mú maha mpyi numpini i. Mu aha jwo na mu na ɲyɛ bɛ̀ɛnmpe e, mà li ta numpini i mu ɲyɛ, tahala maha ntaha lire numpini na!
\p
\v 24 Yii li cè na báarapyiŋi sì n‑sìi n‑jà raa báare ɲùŋufee shuunn'á mɛ. Lire ká mpyi, u sí ɲùŋufooŋi wà kyaa táan uy'á, si u sanŋi kyaa pɛn uy'á. U mú sí n‑kúu wà na, si kàntugo wà u sanŋi na. Ɲyɛ amuni li ɲyɛ, nàfuuŋi lag'à tatɛɛngɛ fô yii mpiimu na ke, yii sì n‑jà n‑pyi Kile báarapyii mɛ.
\p
\v 25 Lire e mii sí yi jwo yii á, yalyire yii sí raa lyî, ná vàanɲyi yii sí raa leni ke, yire taŋkanni kà yii funŋɔ pɛn mɛ. Tá sùpyaŋi múnaani tayyérege ɲyɛ a fànha tò yalyire na, ka u cyeere tayyérege mú si fànha tò vàanɲyi na mɛ? 
\v 26 Yii saɲcyɛɛnre wíi kɛ! Ti ɲyɛ na ɲɛɛmɛ núru mɛ, ti ɲyɛ na sùma kwùun mɛ, ti ɲyɛ na sùma bégeli bwùunni i mɛ. Ŋka yii Tuŋi u ɲyɛ nìɲyiŋi na ke, uru na ti ɲwɔ caa. Tá yii ɲyɛ a pwɔ́rɔ saɲcyɛɛnre na sèl'e mɛ? 
\v 27 Funmpɛɛnre sí n‑jà yii jofoo pyi u jà a nimbilere bâra u shìŋi canmpyaagii na yɛ?
\p
\v 28 Ɲaha na yii à vàanɲyi nindeyi kani tɛ̀g'a yiye funŋɔ pɛn yɛ? Yafwɔhɔfwɔhɔyi yi maha fyîn sige e maa yafyɛɛnre nisinante yaa ke, yii sɔ̂nŋɔ yire kyaa na kɛ! Yi ɲyɛ na báara pyi mɛ, yi mú ɲyɛ na kòonɔ pînni mɛ. 
\v 29 Ŋka saanŋi Solomani ná u nàfuufente puni i, u vàanndeŋke kà lemɛ ɲyɛ a jà a ɲwɔ mà ŋke yafwɔhɔfwɔhɔge kà niŋkin yafyɛnrɛ kwɔ̀ mɛ. 
\v 30 Yafwɔhɔfwɔhɔyi yi ɲyɛ sige e niɲjaa, ná nùmpanŋa yi sí n‑le nage e ke, Kile ká yire lemɛ pyi p'à ɲwɔ amuni, yii ɲyɛ a li cè na nàkaana baa Kile sí vàanya kan yii á mà? Yii dániyaŋ'à cyɛ́rɛ dɛ! 
\v 31 Ɲyɛ yii àha funɲyi pɛn s'a ŋko “Ɲaha wuu sí n‑lyî yɛ? Ɲaha wuu sí n‑bya yɛ? Taa wuu sí vàanya ta n‑le ke?” mɛ. 
\v 32 Kilecembaabii pi maha funɲyi pɛn ná yire yaayi kani i tèrigii puni i. Yii sí pi ke, yaaga maha yaaga kyaa li ɲyɛ yii na ke, yii Tuŋi Kile à yire puni cè. 
\v 33 Mà jwo yii a yire yaayi caa ke, yii yacyage niɲcyiig'à yaa ku pyi Kile Saanre ná ntìiŋi. Lire ká mpyi, Kile sí yire yaayi sanɲyi puni kan yii á. 
\v 34 Yii àha karigii nimpaaŋkii tɛ̀gɛ yiye funŋɔ pɛn mɛ, ɲaha na yɛ nùmpanŋke sí raa sɔ̂nŋi kuye na. Canŋa maha canŋa ná ku kawaagii cyi ɲyɛ.
\c 7
\s1 Yii àha raa pi sanmpii cɛ̂ɛge mɛ
\r (Luka 6.37-38, 41-42)
\p
\v 1 Yii àha raa pi sanmpii cɛ̂ɛge mɛ, lire ká mpyi Kile mú sì yii cɛ̂ɛge mɛ. 
\v 2 Ɲaha na yɛ bà yii na sùpyire sannte cɛ̂ɛge mɛ, amuni Kile mú sí yii cɛ̂ɛgɛ. Cùŋkanni na yii ɲyɛ na sùpyire sannte cwôre ke, amuni Kile mú sí yii cû. 
\v 3 Ɲaha na mu ɲyɛ na ɲyɛ̀sɛnni ɲaa ma cìnmpworoŋi ɲyiini i, mà li ta bànnaŋi u ɲyɛ mu wuuni i ke, mu ɲyɛ na uru ɲaa mà yɛ? 
\v 4 Mà tàanna ná lire e, di mu sí n‑jà n‑jwo ma cìnmpworoŋ'á na u yyére ma a ɲyɛ̀sɛnni wwû u ɲyiini i, mà li ta bànnaŋi ɲyɛ mu wuuni i yɛ? 
\v 5 Mu u à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, fyânha a bànnaŋi wwû ma ɲyiini i, lire ká mpyi, mu sí raa ɲaa raa ɲcwúu ɲyɛ̀sɛnni tawwuge e ma cìnmpworoŋi ɲyiini i.
\p
\v 6 Yaayi yi ɲyɛ Kile wuyo ke, yii àha raa yire kaan pwuunbil'á mɛ, lire baare e pi sí n‑jà n‑yîri yii kurugo si yii sulugo. Yii àha raa yii kɔ́ɔnŋi loŋgara wuŋi cyáan caabii taan mɛ, lire baare e pi sí raa u tánhani.
\s1 Kile maha u pyìibii ɲareyi shuu
\r (Luka 11.9-13)
\p
\v 7 Yii a Kile ɲáare, u sí yii kan, yii a ɲcaa, yii sí n‑ta, yii a bàrage kúuli, ku sí múgo yii á.
\q1
\v 8 Yii li cè na shin maha shin u ɲyɛ na ɲáare ke, uru maha ntaa.
\q1 Shin maha shin u ɲyɛ na ɲcaa ke, uru maha ɲaa.
\q1 Shin maha shin ká bàrage kúu ke, ku sí múgo urufol'á.
\m
\v 9 Jofoo u ɲyɛ yii shwɔhɔl'e, ŋgemu u sí ɲɛɛ kafaaga kan u pyàŋ'á, mà li ta bwúuru u à ɲáare u á yɛ? 
\v 10 Lire ɲyɛ mɛ, mà wwò kan u á mà li ta fya u à ɲáare yɛ? 
\v 11 Ɲyɛ yii sùpyiibii pi à pi ke, cyage e yii maha jà a yacɛnɲyɛ kan yii pyìibil'á ke, yii ɲyɛ a cè a jwo na yii Tuŋi u ɲyɛ nìɲyiŋi na ke, ur'à bégel'a tòro yii taan si yacɛnɲyɛ kan u ɲáarafeebil'á mà?
\p
\v 12 Lire e yaaga maha yaaga yii la ɲyɛ sùpyire sannte s'a mpyi yii á ke, yii lire pyi pi á mú. Yire Kile tùnntunŋi Musa Saliyaŋi ná Kile tùnntunmpii sanmpii sémɛbil'à jwo.
\s1 Kurigii shuunniŋi kani
\r (Luka 13.24)
\p
\v 13 Yii jyè tajyiɲwɔge nimbileni i. Ɲaha kurugo yɛ kuni li maha kakyaare nɔ sùpyaŋi na ke, lire tajyiɲwɔg'à pêe, lire kùn'à pêe, lire e shinɲyahara ɲyɛ na ɲaare. 
\v 14 Ŋka kuni li maha shìŋi niŋkwombaaŋi kaan ke, lire tajyiɲwɔg'à cyɛ́rɛ, li ɲarama à pɛn, li ɲaarafeebii ɲyɛ a ɲyaha mɛ.
\s1 Cige maha ɲcè ku yasɛɛre e
\r (Luka 6.43-44; 13.25-27)
\p
\v 15 Kafinivinibii pi maha piye pyi Kile tùnntunmii fiige ke, yii a yiye kàanmucaa pire na. Pi aha a ma yii á, pi maha piye pyi mpàa fiige, mà li ta pi funɲy'à pi sige yaayi fiige. 
\v 16 Yii sí pi cè pi kapyiiŋkii cye kurugo. Wà sí n‑jà \w ɛrɛzɛn cige\w* yasɛrɛ kwɔ̀n ŋguro cige na la? Lire ɲyɛ mɛ, mà \w fizhiye cige\w* yasɛrɛ kwɔ̀n ŋguro cige na la? 
\v 17 Lire pyiŋkanni na, cicɛnŋke yasɛɛr'à ɲwɔ, cipege woore s'à pi. 
\v 18 Cicɛnŋɛ sì n‑jà raa yasɛrɛ nimpere seni mɛ. Cipege mú sì n‑jà raa yasɛrɛ niɲcɛnnɛ seni mɛ. 
\v 19 Cige maha cige ku ɲyɛ ku ɲyɛ na yasɛrɛ niɲcɛnnɛ seni mɛ, ku sí n‑kwɔ̀n n‑wà nage e. 
\v 20 Lire e ke yii sí pi cè pi kapyiiŋkil'e, bà cige maha ɲcè ku yasɛɛre e mɛ.
\p
\v 21 Mpii puni pi ɲyɛ na mii pyi “Kafooŋi, Kafooŋi” ke, pire puni sì n‑jyè Kile Saanre e mɛ, mii Tuŋi nìɲyi wuŋi ɲyii wuuni pyifeebii kanni pi ɲyɛ jyifeebii. 
\v 22 Kuru canŋke ká nɔ, shinɲyahara sí n‑pa mii pyi “Kafooŋi, Kafooŋi, wuu mpyi na Kile tùnnture yu mu mɛge na, marii jínabii kɔ̀re na yige mu mɛge na, marii kabwɔhii niɲyahagii pyi mu mɛge na mà?” 
\v 23 Lire tèni i, mii sí yi jwo tire sùpyir'á “Mii ɲyɛ a sàa yii cè mà ɲya mɛ. Yii yîri na taan, yii kapimpyiibii!”
\s1 Yákilifooŋi ná funŋɔ baa shinŋi kani
\r (Luka 6.47-49)
\p
\v 24 Shin maha shin ká mii jwumpe lógo, maa pu kurigii ɲaare ke, urufoo sí n‑jà n‑tàanna ná yákilifooŋi w'e ŋgemu u à u bage faanra kafaafoge ɲuŋ'i ke. 
\v 25 Kuru bage faanraŋkwooni kàntugo, zànbwɔh'à cwo, ka dùyi si ɲî na fwu na fwore, ka kafɛɛge si wá na fwu sèe sèl'e na kuru bage ŋɔɔŋi, ŋka ku ɲyɛ a cwo mɛ, ɲaha na yɛ ku nintaani na ɲyɛ kafaafogo ɲuŋ'i.
\p
\v 26 Ŋka shin maha shin ká mii jwumpe lógo, maa mpyi u ɲyɛ na pu kurigii ɲaare mɛ, urufoo na ɲyɛ mu à jwo funŋɔ baa shin, ŋgemu u à u bage faanra nticyɛnŋi ɲuŋ'i ke. 
\v 27 Kuru bage faanraŋkwooni kàntugo, zànbwɔh'à cwo, ka dùyi si ɲî na fwu na fwore, ka kafɛɛge si wá na fwu sèe sèl'e na kuru bage ŋɔɔŋi, ka ku puni si mpi a wu.»
\p
\v 28 Yesu à puru jwumpe jwo a kwɔ̀ ke, ka u kàlaŋi pyiŋkanni si sùpyire kàkyanhala. 
\v 29 Ɲaha na yɛ u mpyi na pi kâlali ná Kile sífente e. U kàlaŋi pyiŋkanni ná \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* wuŋi pyiŋkanni mpyi niŋkin mɛ.
\c 8
\s1 Yesu à tògofoo cùuŋɔ
\r (Marika 1.40-45; Luka 5.12-16)
\p
\v 1 Yesu à tîge ɲaŋke na ke, ka shinɲyahara si ntaha u fye e. 
\v 2 Ka \w tògofooŋi\w* wà si file u na maa niŋkure sín u fere e maa jwo: «Kafooŋi, mu aha ɲɛɛ, mu sí n‑jà mii tòge láha mii na si mii \w fíniŋɛ\w*.» 
\v 3 Ɲyɛ ka Yesu si u cyɛge sànha maa bwɔ̀n u na maa jwo: «Mii à ɲɛɛ, tòge ku láha ma na!» Ka tòge si ntíl'a láha u na. 
\v 4 Ka Yesu si u pyi: «Cû ma ɲwɔge na, ma hà yaaga jwo sùpya á mɛ, ŋka ta sì, maa sà maye cyêe sáragawwuŋi na u u ma kàanmucya, sárage kyaa \w Kile tùnntunŋi\w*\w Musa\w* à jwo tògofeebii kyaa na ke, maa kuru wwû. Lire li sí li cyêe na mu à cùuŋɔ\f + \fr 8:4 \fr*\ft Tògofooŋi ká ɲcùuŋɔ, sáragawwuŋi mpyi maha yaa u u cyeere kàanmucya sèl'e si ɲcè kampyi u à cùuŋɔ, u u nta a uye cyêe sùpyire na.\ft*\f*.»
\s1 Yesu à sòrolashiibii ɲùŋufooŋi wà báarapyi cùuŋɔ
\r (Luka 7.1-10; Yuhana 4.43-54)
\p
\v 5 Mà Yesu yaha u u jyè Kapɛrɛnamu kànhe e, \w Ɔrɔmu\w* sòrolashiibii yyaha yyére shinŋi wà à file u na maa u ɲáare na: 
\v 6 «Kafooŋi, mii báarapyiŋi nizinniŋi na wá bage e. U à mûruŋɔ, maa ŋkyaali sèl'e.» 
\v 7 Ka Yesu si u pyi: «Mii u sà u cùuŋɔ la\f + \fr 8:7 \fr*\ft Mà tàanna ná Yahutuubii Kile kuni i, shinŋi u ɲyɛ u ɲyɛ pi Kile kuni i mɛ, Yahutu ɲyɛ a mpyi a yaa u jyè uru pyɛnge e mɛ. U aha lire pyi, u mpyi maha ɲwɔ́hɔ Kile yyahe taan.\ft*\f*?» 
\v 8 Ka sòrolashiibii yyaha yyére shinŋi si jwo: «Kafooŋi, mii ɲùŋk'à cyɛ́rɛ mu u jyè mii pyɛnge e. Mu aha jwuŋkanŋa niŋkin jwo, kuru sí mii báarapyiŋi cùuŋɔ. 
\v 9 Mii wi ke, sòrolashiibii pìi na ɲyɛ mii ɲùŋɔ na, mii sí ɲyɛ pìi ɲùŋɔ na. Mii aha wà pyi “Ta sì” u maha ŋkàre. Mii aha wabɛrɛ pyi “Ta ma” u maha mpa. Mii aha na biliŋi pyi “Nde pyi” u maha lire pyi.»
\p
\v 10 Yesu à yire lógo ke, ka li i u kàkyanhala. Mpii pi mpyi u fye e ke, ka u u jwo pir'á: «Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, mii sàha ntêl'a sùpya ɲya ná ŋge dániyaŋi fiige e Izirayɛli shiinbii shwɔhɔl'e mɛ! 
\v 11 Mii sí yi jwo yii á, shinɲyahara sí raa yîri canŋafworompe ná canŋajyimpe e, si mpa lyî ná \w Ibirayima\w* ná Ishaka ná \w Yakuba\w* e \w Kile Saanre\w* e. 
\v 12 Ŋka Izirayɛli shiinbii mɛɛ na Kile Saanre à bégele ke, pire pìi sí n‑wà cyíinŋi na numpini i. Wani pi sí raa myahigii súu s'a ŋkyànhigii kùru.»
\p
\v 13 Ɲyɛ Yesu à puru jwo ke, maa sòrolashiibii yyaha yyére shinŋi pyi: «Ta sì pyɛngɛ. Ná mu à dá mii na, nde mu à cya ke, lire li pyi.» Ka u báarapyiŋi si ntíl'a cùuŋɔ lire tèenuuni i.
\s1 Yesu à Pyɛri nafeɲcwoŋi cùuŋɔ
\r (Marika 1.29-34; Luka 4.38-41)
\p
\v 14 Ɲyɛ Yesu à kàre Pyɛri pyɛngɛ mà sà Pyɛri nafeɲcwoŋi ta tasinnage e cifwuro cye e. 
\v 15 Ka Yesu si bwɔ̀n u cyɛge na, ka cifwure si láha u na. Ka u u yîri, maa ɲjyì kan Yesu á.
\p
\v 16 Yàkoŋk'à nɔ ke, ka pi i wá na ma ná jínacyaanbii niɲyahamil'e Yesu á. Ka u u jínabii kɔ̀r'a yige pi e ná u ɲwɔjwumpe e, maa yampii puni cùuŋɔ. 
\v 17 Ɲyɛ lire pyiŋkanni na, ka \w Kile tùnntunŋi\w* Ezayi jwumpe si fûnŋɔ, u mpyi a jwo: «U à jyè wuu ná wuu cwɔ̀hɔmpe shwɔhɔl'e, maa wuu yampe láha wuu na\f + \fr 8:17 \fr*\ft Ezayi 53.4\ft*\f*.»
\s1 Mpii la ku ɲyɛ si ntaha Yesu fye e ke
\r (Luka 9.57-62)
\p
\v 18 Ɲyɛ shinɲyahara mpyi a pa Yesu kwûulo, lire kurugo ka u u u \w cyelempyiibii\w* pyi pi baŋi jyiile ná ur'e. 
\v 19 Ka \w Kile Saliyaŋi cyelentuŋi\w* wà si file u na maa u pyi: «Cyelentuŋi, mii sí n‑taha mu fye e ma tasheyi puni i.» 
\v 20 Ka Yesu si u pyi: «Wyigii na ɲyɛ sigepwuunbil'á, shèere mú sí ɲyɛ saɲcyɛɛnr'á. Ŋka tashwɔngɔ ɲyɛ \w Supyaŋi Jyaŋi\w* á mɛ.» 
\v 21 Ka u cyelempyaŋi wabɛrɛ si u pyi: «Kafooŋi, yyére, mii aha na tuŋi tò, mii sí n‑ta n‑pa n‑taha mu fye e.» 
\v 22 Ka Yesu si u pyi: «Taha mii fye e, maa kwùubii yaha pi a piye tùni.»
\s1 Yesu à kafeebwɔhe yyéeŋɛ baŋi ɲuŋ'i
\r (Marika 4.35-41; Luka 8.22-25)
\p
\v 23 Ɲyɛ Yesu à jyè bakwɔɔge e, ka u \w cyelempyiibii\w* si jyè u fye e. 
\v 24 Ka kafeebwɔhɔ si yîri na fwu baŋi ɲuŋ'i, fo lwɔhe na ŋko si bakwɔɔge tò. Lir'à Yesu ta u u ŋwúuni. 
\v 25 Ka pi i file u na, maa u ɲɛ̀ maa jwo: «Kafooŋi, yîri maa wuu shwɔ, lire baare e wuu sí n‑kwôro lwɔhe e.» 
\v 26 Ka u u pi pyi: «Ɲaha na yii na fyáge yɛ? Ɲaha na yii dániyaŋ'à cyɛ́rɛ yɛ?» Maa yîr'a yyére maa fànha cyán kafɛɛge ná baŋi lwɔhe na. Ka yi puni si yyére siu! 
\v 27 Ka pi puni si wá na ŋkyáali u na, maa jwo: «Ɲaha supyifiiwe u ɲyɛ ŋge nàŋi, fo ka kafɛɛge ná lwɔhe si ntɛ̀ɛn u wuuni taan yɛ?»
\s1 Yesu à jínacyaan shuunni cùuŋɔ
\r (Marika 5.1-20; Luka 8.26-39)
\p
\v 28 Ɲyɛ ka Yesu si baŋi jyiil'a sà nɔ Gadara shiinbii kùluni i. Ka jínacyaan shuunni si fworo fanɲyi i\f + \fr 8:28 \fr*\ft Yahutuubii maha pi fanɲyi wwû kafaayi ɲuŋ'i. Pi maha ku ɲwɔge yal'a yaa fo maha tatɛɛnŋɔŋɔ yaa mú.\ft*\f* mà u ɲùŋɔ bɛ̂. Pi mpyi a pi sèe sèl'e, fo wà sàha mpyi na jà a tòro kuru kuuge e mɛ. 
\v 29 Ka pi i wá na yu fànha na: «\w Kile Jyaŋi\w*, ɲaha mu ɲyɛ na ɲcaa wuu á yɛ? Mu à pa mpa kawaa pyi wuu na mà ta tèni sàha nɔ mà?»
\p
\v 30 Ɲyɛ lir'à caakurumbwɔhɔ ta ku u lyî pi byanhampe e. 
\v 31 Ka jínabii si Yesu ɲáare sèl'e na: «Mu aha wuu kɔ̀r'a yige mpii sùpyiibil'e, ma a wuu yaha wuu sà jyè mpii caabil'e.» 
\v 32 Ka u u pi pyi: «Yii a sì.» Ka pi i fworo pire nàmbaabii shuunniŋi i, maa sà jyè pire caabil'e, ka caakuruŋke puni si sùrug'a yîri ɲaŋke numpɛnge na, mà cwo cwo baŋi i mà kwû. 
\v 33 Ka cáanahabii si fê a kàre kànhe e, ɲcyii cyi à pyi ke, maa sà cyire yyaha jwo, mà cye cyán jínacyaanbii wogigii na. 
\v 34 Ka kànhe shiinbii puni si ntíl'a fwor'a kàre Yesu ɲùŋɔ tabeŋi i. Pi à sà u ɲya ke, maa u ɲáare sèl'e na u fworo pire kùluni i.
\c 9
\s1 Yesu à supyimuruŋɔ cùuŋɔ maa ku kapegigii yàfa ku na
\r (Marika 2.1-12; Luka 5.17-26)
\p
\v 1 Ɲyɛ ka Yesu si jyè bakwɔɔge e, maa baŋi jyiil'a kàre u yabiliŋi kànhe e. 
\v 2 Ka pi i mpa u á ná yaŋi w'e u yasinniŋke e, u mpyi a mûruŋɔ. Yesu à pi ɲya pi à dá uru na ke, maa jwo supyimuruŋk'á: «Na jya, màban le maye e! Mu \w kapegigi\w*l'à yàfa mu na.»
\p
\v 3 Ɲyɛ \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* pi mpyi wani ke, ka pire pìi si wá na sɔ̂nŋi piye funŋ'i na Yesu na Kile mɛge kɛ̀ɛge. 
\v 4 Ka Yesu si ntíl'a pi sɔ̀nŋɔre cè, maa jwo pi á: «Ɲaha na yii ɲyɛ ná nte sɔ̀nŋɔpeere shiŋi i yɛ? 
\v 5 Mà jwo “Mu kapegigil'à yàfa mu na” ná “Yîri, ma a ɲaare” yii ɲyii na, cyire kapyaagii mú shuunni i, ndire jwumɔ p'à táan yɛ? 
\v 6 Ŋka yii pi li cè na síŋi na ɲyɛ \w Supyaŋi Jyaŋi\w* á naha ɲiŋke na, u wà kapegii yàfa u na.» Lire e u à jwo supyimuruŋk'á: «Yîri, maa ma yasinniŋke lwɔ́, maa sì pyɛngɛ.» 
\v 7 Ka u u ntíl'a yîr'a kàre pyɛngɛ. 
\v 8 Sùpyir'à lire ɲya ke, ka pi i fyá maa Kile pêe, uru ŋgemu u à ŋge síŋi fiigiŋi kan sùpyir'á ke.
\s1 Yesu à lyî ná mɛpɛngɛ shiinbil'e
\r (Marika 2.13-17; Luka 5.27-32)
\p
\v 9 Yesu à yîri wani ke, u à sà \w múnalwɔɔre shwofooŋi\w* wà ɲya u à tɛ̀ɛn u báaraŋi tapyige e, u mɛge mpyi Macwo. Ka Yesu si u pyi: «Yîr'a taha na fye e.» Ka u u yîr'a taha u fye e.
\p
\v 10 Ɲyɛ lire kàntugo ka Yesu ná u \w cyelempyiibii\w* si sà ntɛ̀ɛn na lyî Macwo bage e ná mɛpɛngɛ shiinbii niɲyahamil'e mu à jwo múnalwɔɔre shwofeebii ná piibɛrii. 
\v 11 \w Farizhɛɛnbii\w* pìl'à lire ɲya ke, maa Yesu cyelempyiibii pyi: «Ɲaha na yii cyelentuŋi na lyî ná múnalwɔɔre shwofeebii ná mɛpɛngɛ shiinbii piibɛril'e yɛ?» 
\v 12 Yesu à yire lógo ke, maa jwo: «Mpii pi à cùuŋɔ ke, wempyiŋi kyaa ɲyɛ pire na mɛ, mpii pi na yà ke, pire na u kani ɲyɛ. 
\v 13 Kile à jwo u Jwumpe Semɛŋi i “Yii a ɲùɲaara taa yii shinɲɛɛbii na, lir'à táan mii á mà tòro sáragawwuuni na\f + \fr 9:13 \fr*\ft Oze 6.6\ft*\f*.” Ɲyɛ yii sɔ̂nŋɔ puru jwumpe ɲwɔhe na. Ɲaha na yɛ mpii pi ɲyɛ na piye sɔ̂nŋi na pir'à tíi ke, mii ɲyɛ a pa ɲìŋke na pire tayyerege e mɛ. Ŋka mpii pi à li cè na pire ɲyɛ a tíi mɛ, pire tayyerege e mii à pa.»
\s1 Jwumpe Nintanmpe fành'à ɲyaha Yahutuubii làdaabii woge na
\r (Marika 2.18-22; Luka 5.33-39)
\p
\v 14 Lire kàntugo Yuhana Batizelipyiŋi cyelempyiibil'à pa Yesu yíbe na ɲaha na pire ná \w Farizhɛɛnbii\w* maha súnŋi leni, Yesu \w cyelempyiibii\w* sí ɲyɛ na u leni mà yɛ? 
\v 15 Ka Yesu si pi pyi: «Cipooŋi ceveebii sí n‑jà yyaha tanha, mà pi yaha ná cipooŋi i cikwɔɔnre na la? Ŋka tèni là na ma, cipooŋi sí n‑pa n-yige pi shwɔhɔl'e. Lire tèni i pi sí n‑ta raa súnŋi leni.
\p
\v 16 Wà ɲyɛ na vàanvɔnŋɔ taha na vàanɲjyɛga tacwɔngɔ jwooli mɛ. Lire ká mpyi, vàanvɔnŋke maha vàanɲjyɛge kɛ̀ɛge, tacwɔng'a sì nâara a pêe. 
\v 17 Wà mú sí ɲyɛ na sinmpurugo leni seeye boolyɛgil'e\f + \fr 9:17 \fr*\ft Seeyi boni na ɲyɛ boro, Yahutuubii maha ndemu jwoolo ná yatɔɔre seeyi i maa lwɔhe, lire ɲyɛ mɛ nùjirimpe, lire ɲyɛ mɛ ɛrɛzɛn sinmpe leni l'e ke.\ft*\f* mɛ. Lire baare e p'aha mpa ntanha, pu maha pu yaleŋke jya, maa wu, yaleŋk'a sì ŋkɛ̀ɛge. Pi maha sinmpuruge leni seeyi boofɔnŋkil'e, yire mú shuunniŋi y'à bɛ̂.»
\s1 Yesu à ceeŋi wà cùuŋɔ, maa Zharusi pworoŋi buwuŋi ɲɛ̀
\r (Marika 5.21-43; Luka 8.40-56)
\p
\v 18 Ɲyɛ mà Yesu yaha puru jwumpe na, \w Yahutuubii\w* ɲùŋufooŋi wà à pa niŋkure sín u taan maa jwo: «Yesu! Mii pworoŋ'à kwû numɛ. Maye sanŋa yaha, maa mpa ma cyeyi taha u na, u sí ɲɛ̀.» 
\v 19 Ka Yesu ná u cyelempyiibii si yîri na ŋkɛ̀ɛge ná u e.
\p
\v 20 Mà pi niŋkaribii yaha, ceeŋi wà à file Yesu na maa bwɔ̀n u vàanntinŋke zhwɔ̀ɔre na. Lùwuliŋkwombaayi mpyi uru ceeŋi na yyee kɛ ná shuunni funŋ'i. 
\v 21 U mpyi na yu uye funŋ'i: «Mii aha bú jà a bwɔ̀n u vàanɲyi na, mii sí n‑cùuŋɔ.» 
\v 22 Ka Yesu si yyaha kɛ̂ɛnŋ'a wíl'a u ɲya, maa jwo u á: «Na pworo, ma hà raa fyáge mɛ, ɲaha na yɛ mu dániyaŋ'à mu cùuŋɔ.» Ka ceeŋi si ntíl'a cùuŋɔ.
\p
\v 23 Yesu à sà nɔ uru ɲùŋufooŋi pyɛnge e, maa kwùge tìnmpirigii wyìfeebii ná supyiɲyahare ɲya ti i ɲyàha na wùruge tiye e ke, maa jwo pi á: 
\v 24 «Yii caala a yîri naha, pùceebilini ɲyɛ a kwû mɛ, li na ŋwúuni.» Ka pi i wá na ɲcyàhali u na. 
\v 25 Sùpyir'à fwor'a kwɔ̀ pyɛnge e ke, ka Yesu si jyè bage e, maa pyàŋi buwuŋi cû cyɛge na, ka u u yîri. 
\v 26 Ka lire kani si ɲcaala lire kùluni puni i.
\s1 Yesu à fyinmii shuunni ná búbu cùuŋɔ
\p
\v 27 Yesu à fworo wani na ŋkɛ̀ɛge ke, ka fyinmii shuunni si ntaha u fye e maa wá na yu fànha na: «\w Dawuda\w* Tuluge Shinŋi, ɲùɲaara ta wuu na!» 
\v 28 U à sà jyè pyɛnge e ke, ka pire fyinmpii si file u na. Ka u u pi pyi: «Yii à dá na mii sí n‑jà yii cùuŋɔ la?» Ka pi i jwo: «Ɔɔn, mu sí n‑jà, kàfooŋi.» 
\v 29 Ka u u bwɔ̀n pi ɲyiigii na maa jwo: «Li sí n‑pyi yii á mà tàanna ná yii dániyaŋi i.» 
\v 30 Ka pi i ntíi na ɲaa. Ka u u yi jwo a waha pi á na pi a piye kàanmucaa, pi àha wà yaha u li cè mɛ. 
\v 31 Ŋka pi à yîri wani ke, pi à kàr'a sà a lire kani yu lire kùluni puni i.
\p
\v 32 Ɲyɛ pir'à yîri Yesu taan ke, ka pìi si mpa ná búbu e. Jínaŋi wà u mpyi u e. 
\v 33 Yesu à jínaŋi kɔ̀r'a yige ke, ka búbuŋi si ntíi na yu. Supyiɲyahare ti mpyi wani ke, ka lire si tire kàkyanhala, ka ti i wá na ŋko: «Wuu sàha ŋkwɔ̀ a nde kani fiige ɲya Izirayɛli kìni i mɛ!» 
\v 34 Ŋka \w Farizhɛɛnbi\w*l'à jwo na jínabii ɲùŋufooŋi fànhe cye kurugo, Yesu ɲyɛ na jínabii kɔ̀re na yige pifeebil'e.
\s1 Sùmakɔɔg'à pêe, ŋka sùmakwɔɔnbil'à cyɛ́rɛ
\p
\v 35 Ɲyɛ Yesu mpyi na ɲaare na mâre kànbwoyi ná kànpyɛɛre puni na. U mpyi na sùpyire kâlali \w Kile Jwumpe kàlambayi\w* i, maa Jwumpe Nintanmpe yu mà yyaha tíi ná \w Kile Saanre\w* e, maa yampii puni ná cwɔ̀hɔmɔfeebii puni cùuŋi. 
\v 36 U à supyiɲyahare ɲya ke, ka pi ɲùɲaare si u ta sèl'e, ɲaha na yɛ ti mpyi a kànha maa ɲcwɔ̂nrɔ, mu à jwo mpàa pi ɲyɛ piye ɲùŋɔ kurugo. 
\v 37 Ka Yesu si jwo u \w cyelempyiibi\w*l'á: «Sùmakɔɔg'à pêe, ŋka sùmakwɔɔnbil'à cyɛ́rɛ. 
\v 38 Lire e ke yii kɛrɛge foo ɲáare, u u pìi bâra sùmakwɔɔnbii na.»
\c 10
\s1 Yesu à u cyelempyiibii yyer'a tun
\r (Marika 3.13-19; Luka 6.12-16)
\p
\v 1 Lire kàntugo ka Yesu si u \w cyelempyiibii\w* kɛ ná shuunniŋi yyere, maa fànhe kan pi á, pi jà pi a jínabii kɔ̀re pi a yige pifeebil'e, pi raa yampii puni ná cwɔ̀hɔmɔfeebii puni cùuŋi. 
\v 2 Tùnntunmpii kɛ ná shuunniŋi mɛyi yi ɲyɛ ɲje: niɲcyiiŋi u ɲyɛ Simɔ pi maha mpyi Pyɛri ke, ná u sìɲɛɛŋi Andire ná Zebede jyaabii Yakuba ná u cɔɔnŋi Yuhana 
\v 3 ná Filipi ná Baritelemi ná Tomasi ná Macwo ŋge u mpyi na múnalwɔɔre shuu ke, ná Alife jyaŋi Yakuba ná Taadi\f + \fr 10:3 \fr*\ft Taadi, kuru ku ɲyɛ u mɛge shɔnwoge. Mɛge niɲcyiige ku ɲyɛ Zhudasi (Luka 6.16).\ft*\f* 
\v 4 ná Simɔ pi maha mpyi Zelɔti\f + \fr 10:4 \fr*\ft Zelɔti: kuru mɛge ɲwɔhe ku ɲyɛ: «kìni kyal'à táan ŋgemu á sèl'e ke».\ft*\f* ke, ná Zhudasi Isikariyoti ŋge u sí n‑pa Yesu le cye e ke.
\r (Marika 6.7-13; Luka 9.1-6)
\p
\v 5 Pire shiin kɛ ná shuunniŋi Yesu à yɛrɛ maa nta a pi tun. U à jwo pi á: «Yii àha ɲjyè \w Samari shiinbii\w* kànyi ná \w supyishiŋi sanŋi\w* wuy'e mɛ, 
\v 6 ŋka yii a sì \w Izirayɛli\w* shiinbii yyére, pire mpiimu pi ɲyɛ mu à jwo mpàpinniyi ke. 
\v 7 Mà yii niŋkaribii yaha, yii a Jwumpe Nintanmpe yu sùpyir'á na \w Kile Saanre\w* tèn'à byanhara. 
\v 8 Yii raa yampii cùuŋi, yii raa kwùubii ɲɛ̀ni, yii raa \w tògofeebii\w* cùuŋi, yii raa jínabii kɔ̀re yii a yige sùpyire e. Yii à ti ta mana, yii a ti kaan mana. 
\v 9 Yii àha sɛɛn, lire ɲyɛ mɛ wyɛ́rɛ, lire ɲyɛ mɛ wyɛ́rɛpya lwɔ́ si nde yii dufaabil'e mɛ. 
\v 10 Yii àha kùshebɔrii lwɔ́ mɛ, yii àha vàanntinyɛ shɔnwuyo lwɔ́ mɛ, yii àha tanhaɲyi yabɛrɛ lwɔ́ mbâra yii tooyi wuyi na mɛ, yii àha kàbii lwɔ́ mɛ. Yii li cè na báarapyiŋ'à yaa u a ŋkaan u a lyî.
\p
\v 11 Yii aha jyè kànbwɔh'e, lire ɲyɛ mɛ kànbilere e, yii sùpya cya ŋgemu u sí ɲɛɛ yii sunmbage na ke. Yii aha uru sùpya ta, yii i ŋkwôro wani fo yii sà nɔ yii tèekani na. 
\v 12 Yii aha jyè pyɛngɛ maha pyɛng'e ke, yii pi shɛ́ɛre “Kile u yyeɲiŋke kan yii á.” 
\v 13 Kuru pyɛnge shiin ká yii fwùŋi shwɔ, pi sí kuru yyeɲiŋke ta. Ŋka pi aha mpyi pi ɲyɛ a yii fwùŋi shwɔ mɛ, pi sì kuru yyeɲiŋke ta mɛ.
\p
\v 14 Yii aha ŋkàre cyage k'e, ka pi i yii sunmbage cyé, maa mpyi pi ɲyɛ a ɲɛn'a yii jwumpe lógo mɛ, yii nivworobii kuru kànhe e, yii yii tooyi bambaŋi kwòro kwòr'a wu wani\f + \fr 10:14 \fr*\ft Mà tooyi bambaŋi kwòro kwòr'a wu kànha na: lire ɲwɔhe ku ɲyɛ, wuu nàzhan à fworo yii karigil'e, yii ɲùŋɔ tuguro ti. Yii Marika 6.11 ná Luka 9.5 wíi.\ft*\f*. 
\v 15 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, canŋke Kile sí sùpyire puni sâra si ntàanna ná ti kapyiiŋkil'e ke, nde li sí yire kànyi sùpyire ta ke, lire sí n‑waha mà tòro Sɔdɔmu kànhe ná Gɔmɔri kànhe shiinbii wuuni na.»
\r (Marika 13.9-13; Luka 21.12-17)
\p
\v 16 Ka Yesu si núr'a jwo: «Yii lógo! Mii sí yii tun, ŋka yii sí n‑pyi sùpyire shwɔhɔl'e mu à jwo mpàa pi ɲyɛ sige yaaya shwɔhɔl'e. Yii a yiye kàanmucaa bà wwòo ɲyɛ mɛ, yii pyi tatɛɛnnugo sùpyii mpánmpɔrɔyɔ\f + \fr 10:16 \fr*\ft Yahutuubii mpyi maha mpánmpɔrɔyi wíi fyinmɛ ná tatɛɛnnugo saɲcyɛɛnrɛ.\ft*\f* fiige. 
\v 17 Yii a yiye kàanmucaa sùpyire na, ɲaha na yɛ pi sí n‑kwɔ̀ n‑pa raa yii yiri yukyaabii yyére, s'a yii bwùun ná kàsɔrigil'e pi \w Kile Jwumpe kàlambayi\w* i. 
\v 18 Pi mú sí n‑kwɔ̀ raa yii cwôre raa sì fànhafeebii ná saanbii yyére, mà li ɲùŋke pyi na yii na ɲyɛ mii cyelempyii. Lire cye kurugo yii sí mii kyaa jwo \w Yahutuubi\w*l'á, sí mii kyaa jwo \w supyishiŋi sanŋ\w*'á mú. 
\v 19 Ŋka tèni i pi sí n‑pa raa yii leni cye e ke, jwumpe yii sí n‑jwo, ná pyiŋkanni na yii sí pu jwo ke, yii àha lire tɛ̀gɛ yiye funŋɔ pɛn mɛ. Jwumpe yii à yaa yi jwo ke, lire tèni yabiliŋi i, puru sí n‑tîge yii funŋ'i. 
\v 20 Yii li cè na yii yabilimpil'e bà puru jwumpe sí n‑fworo mɛ, yii Tuŋi u ɲyɛ Kile ke, uru Munaani li sí raa yu yii cye kurugo.
\p
\v 21 Pìi sí n‑pa raa pi cìnmpyiibii kaan pi a bùu, tiibii pìi sí n‑pa raa pi pyìibii kaan pi a bùu, pyìibii pìi mú sí n‑pa n‑yîri pi sifeebii kurugo si pi kan pi bò. 
\v 22 Yii kyaa sí n‑pɛn sùpyire pun'á mii mɛge kurugo. Ŋka ŋgemu ká jà a uye waha maa ntɛ̀ɛn Kile kuni i fo mà sà nɔ tɛgɛni na ke, urufoo sí n‑shwɔ. 
\v 23 Pi aha yii kyérege kànhe k'e, yii fê a fworo kur'e, yii raa sì kabɛr'e. Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, mà jwo yii pi Izirayɛli shiinbii kànyi puni ɲaara a kwɔ̀ ke, \w Supyaŋi Jyaŋi\w* sí núru n‑pa.
\p
\v 24 Cyelempyaŋi sì n‑jà n‑pêe n‑tòro u cyelentuŋi na mɛ, biliwe mú ɲyɛ a pêe u kàfooŋi na mɛ. 
\v 25 Li tɛgɛni li ɲyɛ cyelempyaŋi u pa mpyi cyelentuŋi fiige, biliŋi mú sí mpa mpyi u kàfooŋi fiige. Ná pi à jà a pyɛngefoo tàanna ná jínabii ɲùŋufooŋi Bɛlizebuli i, mpii pi ɲyɛ pyɛngefoo shiinbii ke, pire wuuni sì n-tòro mà?
\r (Luka 12.2-9)
\p
\v 26 Lire kurugo yii àha raa fyáge pi na mɛ. Yii li cè, kyaa maha kyaa l'à ŋwɔhɔ ke, cyire puni sí n‑pa raa ɲaa. Kyaa maha kyaa li ɲyɛ numpini i ke, lire là mú sì n‑kwôro ɲcèmbaa mɛ. 
\v 27 Mii aha jwumpe mpemu jwo yii á numpini i ke, yii a puru yu canŋke e. Mpe mii à jwo yii á katilwɔhɔre e ke, yii dùgo yii a puru jáare katanɲyi ɲuŋ'i. 
\v 28 Mpii pi maha jà a sùpyaŋi cyeere bò, ná pi sì n‑jà u múnaani bò mɛ, yii àha raa fyáge pire na mɛ. Kileŋi u maha jà a sùpyaŋi múnaani ná u cyeere shi bò nafugombaage e ke, uru na yii à yaa yii a fyáge.
\p
\v 29 Tá zíiziinɛ shuunni maha mpɛ́rɛ daashi niŋkin kanna mɛ? Ŋka lire zíiziini là niŋkin sì n‑kwû yii Tuŋi Kile pàama mɛ. 
\v 30 Yii pi ke, ali ɲùɲjoore ti ɲyɛ yii ɲùɲyi i ke, Kile à tire puni pɛ̀rɛgɛ cè. 
\v 31 Lire kurugo yii àha núru kyaa tɛ̀gɛ yii yiye funŋɔ pɛn mɛ! Yii shin maha shin kan'à waha Kile na mà tòro tire zíiziinɛ niɲyahara na.
\p
\v 32 Shin maha shin ká yyére li na sùpyire ɲyii na na uru na ɲyɛ mii wu ke, mii Tuŋi u ɲyɛ nìɲyiŋi na ke, mii mú sí n‑yyére li na uru ɲyii na na urufoo na ɲyɛ mii wu. 
\v 33 Ŋka ŋgemu ká mii cyé sùpyire ɲyii na ke, mii Tuŋi u ɲyɛ nìɲyiŋi na ke, mii mú sí urufoo cyé uru ɲyii na.
\r (Luka 12.51-53; 14.26-27)
\p
\v 34 Yii àha raa sɔ̂nŋi na mii à pa si mpa jwumabeŋke le sùpyire ná tiye shwɔhɔl'e ɲìŋke na mà dɛ! Mii ɲyɛ a pa ná yyeɲiŋke e mɛ, ná kàshige e mii à pa. 
\v 35 Ɲaha kurugo yɛ mii à pa mpa “jyafooŋi ná tufooŋi láha piye na, si pworofooŋi ná nufooŋi láha piye na, si napworoŋi láha nacwoŋi na. 
\v 36 Pìi u zàmpɛnmii sí n‑pa n‑pyi pi pyɛngɛ shiinbii yabilimpii\f + \fr 10:36 \fr*\ft Mishe 7.6\ft*\f*.” 
\v 37 Shinŋi u à u tuŋi, lire ɲyɛ mɛ u nuŋi kyaa táan uy'á mà tòro mii na ke, urufoo ɲyɛ a yaa ná mii cyelempyigire e mɛ. Shinŋi u à u jyaŋi, lire ɲyɛ mɛ u pworoŋi kyaa táan uy'á mà tòro mii na ke, urufoo ɲyɛ a yaa ná mii cyelempyigire e mɛ. 
\v 38 Shinŋi la ku ɲyɛ si mpyi mii cyelempya ke, urufoo u taha mii fye e, pi mɛ́ɛ mpyi na sí urufoo bò kworokworocige na. Lire baare e urufoo ɲyɛ a yaa ná mii cyelempyigire e mɛ. 
\v 39 Ŋgemu la ká mpyi si u niɲjaaŋi yaa ɲwɔ ke, urufoo nùmpanŋke sí n‑kɛ̀ɛge, ŋka ŋgemu ká kàntugo wá u niɲjaaŋ'á mii kurugo ke, urufoo sí nùmpanŋa ta.
\r (Marika 9.41)
\p
\v 40 Shin maha shin ká yii cùmu lemɛ ɲwɔ ke, urufoo mú à mii cùmu lemɛ ɲwɔ, ŋgemu sí ká mii cùmu lemɛ ɲwɔ ke, urufoo mú à mii tunvooŋi cùmu lemɛ ɲwɔ. 
\v 41 Ŋgemu ká \w Kile tùnntunŋi\w* wà cùmu lemɛ ɲwɔ, mà lire ɲùŋke pyi na u na Kile tùnnture yu ke, tɔ̀ɔnŋi Kile sí n‑pa n‑kan Kile tùnntumpil'á ke, uru tɔ̀ɔnŋi Kile sí n‑kan urufol'á. Sùpyire ti ɲyɛ na fyáge Kile na ke, wà ha tire tà cùmu lemɛ ɲwɔ, mà lire ɲùŋke pyi na ti na fyáge Kile na, Kile sí urufoo sâra tire fiige. 
\v 42 Ŋgemu ká lùɲiŋɛ fùnɲcwokwuɲyaga kan ŋge nàŋkocyaaŋi wà á, mà lire ɲùŋke pyi na u na ɲyɛ mii \w cyelempya\w* ke, sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, urufoo sí n‑sìi lire tɔ̀ɔnŋi ta.»
\c 11
\p
\v 1 Ɲyɛ Yesu à kwɔ̀ yire yɛrɛyi ŋkanŋi na u cyelempyiibii kɛ ná shuunniŋ'á ke, maa ŋkàr'a sà a sùpyire kâlali, maa Jwumpe Nintanmpe yu pi á pi kànyi na.
\s1 Yuhana Batizelipyiŋi à tùnntunmii tun Yesu á
\r (Luka 7.18-35)
\p
\v 2 Ɲyɛ mà Yuhana Batizelipyiŋi yaha kàsuŋi i, u mpyi a \w Kile Niɲcwɔnrɔŋi\w* kapyiiŋkii kyaa lógo. Ka u u u \w cyelempyiibii\w* pìi tun Yesu á 
\v 3 pi sà yíbe na: «Ŋge kyaa l'à jwo na u sí n‑pa ke, mu u ɲyɛ u wi laa, wuu a wabɛrɛ sigili?»
\p
\v 4 Ka Yesu si pi pyi: «Yii à ndemu lógo maa ndemu ɲya ke, yii a sì, yii i sà lire yyaha jwo Yuhana á na 
\v 5 “Fyinmpii naha na ɲaa, toŋkɛgɛyifeebii sí i ɲaare, \w tògofeebii\w* na ɲcùuŋi, ɲùɲcunnibii sí i núru, kwùubii sí i ɲɛ̀ni, Jwumpe Nintanmpe sí i yu fòŋɔfeebil'á. 
\v 6 Ɲyɛ mii kapyiiŋkii ká mpyi cyi ɲyɛ a ŋgemu pyi u à cye láha mii na mɛ, urufoo wuun'à ɲwɔ.”»
\p
\v 7 Ɲyɛ Yuhana cyelempyiibil'à kàre ke, ka Yesu si wá na Yuhana kyaa yu sùpyir'á, u à jwo: «Canŋke yii ná ŋkàre síwage e ke, taha ɲyɛgɛ yii mpyi a kàr'a sà wíi kafɛɛge sí i ku ɲyàha la? 
\v 8 Ɲaha yii sí mpyi a kàr'a sà wíi yɛ? Vàansinayafoo la? Yii li cè na mpii pi maha vàansinayi leni ke, pire maha mpyi saanbii bayi i. 
\v 9 Lire sanni i ke, ɲaha yii mpyi a sà wíi yɛ? \w Kile tùnntunŋɔ\w* la? Mii sí yi jwo yii á, u bá à fànha tò Kile tùnntunŋɔ na. 
\v 10 Ɲaha kurugo yɛ Kile Jwumpe Semɛŋi à jwo ŋgemu kyaa na na
\q1 “Wíi, mii sí na tùnntunŋi tun
\q1 u sà mu kuni yaa mu yyaha na\f + \fr 11:10 \fr*\ft Malaki 3.1\ft*\f*” ke,
\m uru tùnntunŋi u ɲyɛ Yuhana. 
\v 11 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, sùpya sàha ŋkwɔ̀ a si ŋgemu u à fànha tò Yuhana Batizelipyiŋi na mɛ, lire ná li wuuni mú i, \w Kile Saanre\w* shiinbii puni nimbilen'à fànha tò Yuhana na.
\p
\v 12 Mà lwɔ́ Yuhana Batizelipyiŋi Kile jwumpe tèejwuuni na, mà pa nɔ numɛ na, mpii la ku ɲyɛ si jyè Kile Saanre e ke, shinpiibii na pire kyérege, pi s'à piye waha si jyè t'e. 
\v 13 Kile tùnntunŋi \w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* ná Kile tùnntunmpii sanmpil'à jwo Kile Saanre kyaa na, fo mà pa nɔ Yuhana tèni na. 
\v 14 Kampyi yii sí n‑jà n‑dá pu na, \w Eli\w*ŋi mpaŋi shɛɛnre Kile Jwumpe Semɛŋi a jwo ke, yii li cè uru u ɲyɛ Yuhana. 
\v 15 Ŋgemu la ká mpyi si karii yyaha cè ke, urufoo u u niŋgyigigii cyán sèl'e.
\p
\v 16 Ná ɲaha shi i mii sí nte sùpyire shiŋi tàanna yɛ? Ti na ɲyɛ mu à jwo nàŋkopyire, ntemu ti ɲyɛ na bâhare kàfuge na ke, tà na bâhare maa ŋko ti shɛ̀rɛfeebil'á 
\v 17 “Wuu à tìinmpini wyì yii á, yii ɲyɛ a ɲɛn'a kwɔ̂hɔ mɛ. Wuu à jáhampe myahigii cêe yii á, yii ɲyɛ a ɲɛn'a mɛɛ sú mɛ.” 
\v 18 Yii li cè, Yuhana à pa ke, u mpyi na ɲjyìtɔɔn wu lyî mɛ, u mú mpyi na sinmɛ byii mɛ, ka pi i jwo na jína u ɲyɛ u e. 
\v 19 Ɲyɛ \w Supyaŋi Jyaŋi\w* à pa, maa lyî maa byii, ka pi i jwo na u sɔ̀nŋɔre ɲyɛ a taha yaage kabɛrɛ na mɛ, fo ɲjyìŋi ná sinmbyaani kanni, maa núr'a pyi mɛpɛngɛ shiinbii cevoo mu à jwo múnalwɔɔre shwofeebii.
\p Ŋka yákilifente Kile maha ŋkaan ke, tire ká mpyi wà á, li maha ɲcè urufoo kapyiiŋkil'e.»
\s1 Yesu à kànyi yà faha
\r (Luka 10.13-15)
\p
\v 20 Ɲyɛ kànyi na Yesu à tòro maa kakyanhala karii niɲyahagii pyi, ka yire kànyi shiin si mpyi pi ɲyɛ a ɲɛn'a pi toroŋkanni kɛ̂ɛnŋɛ mɛ, ka Yesu si wá na yire shiinbii fare. 
\v 21 U à jwo: «Yii Korazɛn kànhe shiinbii, yii wuun'à kɛ̀ɛge! Yii Bɛtisayida kànhe shiinbii, yii wuun'à kɛ̀ɛge! Ɲaha na yɛ kakyanhala karigii cyi à pyi wani yii yyére ke, kampyi Tiri kànhe ná Sidɔn kànhe e\f + \fr 11:21 \fr*\ft Tiri ná Sidɔn na mpyi kànbwoyo shuunni ɲjemu y'à cè ná kapegigii mpyiŋi i ke (Ezayi 23.1-18; Ezekiyɛli 26; Zhowɛli 3.4-8; Amɔsi 1.9-10).\ft*\f*, cyire mpyi a pyi, numɛ mpyi na sí pi ta pi à pi toroŋkanni kɛ̂ɛnŋɛ maa láha \w kapegigii\w* na fo tèemɔni i, maa cafubɔrigii le mà pyi pi vàanɲyi, maa cwɔɔnre wu piye na. 
\v 22 Lire kurugo mii sí yi jwo yii á, canŋke Kile sí sùpyire puni sâra si ntàanna ná ti kapyiiŋkil'e ke, nde li sí n‑pyi yii na ke, lire sí n‑waha mà tòro Tiri ná Sidɔn kànyi wuuni na.
\p
\v 23 Yii Kapɛrɛnamu kànhe shiinbii pi ke, yii na sɔ̂nŋi na yii sí n‑kàre Kile yyére nìɲyiŋi na bɛ? Lire mpyi ɲyɛ mɛ, yii sí n‑sìi n‑tîrige fo \w ɲìŋke ɲwɔhɔ shiinbii cyage\w* e. Ɲaha kurugo yɛ kakyanhala karigii cyi à pyi wani yii yyére ke, kampyi Sɔdɔmu kànhe e cyire mpyi a pyi, ku shiinbii mpyi na sí n‑yyére pi kapegigii na. Ku mú mpyi na sí n‑pyi wani fo mà sà nɔ niɲjaa na. 
\v 24 Lire kurugo mii sí yi jwo yii á, canŋke Kile sí sùpyire puni sâra si ntàanna ná ti kapyiiŋkil'e ke, nde li sí yii Kapɛrɛnamu kànhe shiinbii ta ke, lire sí n‑waha n‑tòro Sɔdɔmu kànhe shiinbii wuuni na.»
\s1 Yesu u maha taŋɔŋke kan sùpyaŋ'á
\r (Luka 10.21-22)
\p
\v 25 Ɲyɛ Yesu à kwɔ̀ puru na ke, maa jwo: «Tufooŋi Kile, nìɲyiŋi ná ɲìŋke Kafooŋi, mii fwù ɲyɛ mu na, ɲaha na yɛ kani mu à ŋwɔhɔ yákilifeebii ná kaceempii na ke, mu à lire cyêe nàŋkopyire na. 
\v 26 Sèe wi, Tufooŋi, mu à lire pyi mà tàanna ná ma ɲyii wuuni i.»
\p
\v 27 Lire kàntugo maa jwo sùpyir'á: «Mii Tuŋi à karigii puni le mii cye e. Sùpya ɲyɛ a Jyafooŋi cè Tufooŋi baare e mɛ. Sùpya mú ɲyɛ a Tufooŋi cè Jyafooŋi baare e mɛ, fo Jyafooŋi la ká mpyi si u cyêe ŋgemu na ke.
\p
\v 28 Yii a ma mii yyére, yii pi à kànha maa ntugo ke, mii sí taŋɔŋɔ kan yii á. 
\v 29 Yii a báaraŋi pyi mii á, yii i na yaha s'a yii kɛ̂ɛnŋi. Lire ká mpyi, yii sí taŋɔŋɔ ta, ɲaha na yɛ mii ɲyɛ ɲùmpiŋɛfoo, mii karigii mú sí ɲyɛ a waha mɛ. 
\v 30 Mii báaraŋi pyim'à táan, tugure mii sí n‑tɛ̀gɛ yii ɲuŋ'i ke, tir'à faha.»
\c 12
\s1 Ɲje Yesu à jwo canŋɔŋke kyaa na ke
\r (Marika 2.23-28; Luka 6.1-5)
\p
\v 1 Ɲyɛ canŋka, Yesu ná u \w cyelempyiibii\w* mpyi na ntùuli sùma kooyi y'e, kuru canŋke na mpyi \w canŋɔŋɔ\w*. Cyelempyiibii katege wuubii pi mpyi, ka pi i sùmaɲcahayi yà kwɔ̀n na mínage na ŋkùru\f + \fr 12:1 \fr*\ft Kile Jwumpe Semɛŋi à li cyêe na wà katege wu ká a ntùuli kɛrɛge e, na u sí n‑jà sùmaŋi wà kwɔ̀n ná cyɛge e, si ɲjyî wani kɛrɛge e (Duterenɔmu 23.25).\ft*\f*. 
\v 2 \w Farizhɛɛnbii\w* pìl'à lire ɲya ke, maa Yesu pyi: «Wíi, mu cyelempyiibii na canŋɔŋke kafuunŋkii pyi\f + \fr 12:2 \fr*\ft Mà tàanna ná Farizhɛɛnbii sɔ̀nŋɔŋkanni i, mu aha sùma kwɔ̀n ná cyɛge e, mu à báara pyi. Lire e pi à Yesu cyelempyiibii cɛ̂ɛgɛ na pi à báara pyi canŋɔŋke (Ɛkizodi 34.21).\ft*\f*!»
\p
\v 3 Ka u u pi pyi: «Nde Saanŋi \w Dawuda\w* à pyi ke, yii ɲyɛ a lire kâla mà? Canŋka mà u ná u fyèɲwɔhɔshiinbii katege wuubii yaha, 
\v 4 u à jyè Kile bage e, maa sárage bwúuruŋi wà lwɔ́ a kyà, maa wà kan u fyèɲwɔhɔshiinbil'á. Mà li ta sáragawwuubii kanni pi mpyi a yaa pi jà a uru bwúuruŋi kyà.
\p
\v 5 Taha yii ɲyɛ a li kâla Kile Jwumpe Semɛŋi i na sáragawwuubii ká báara pyi \w Kileɲaarebage\w* e canŋɔŋke e, lire ɲyɛ na ntɔ̀re \w kapegigi\w*l'e mɛ? 
\v 6 Mii sí yi jwo yii á, wà na ɲyɛ naha ŋgemu u à pêe Kileɲaarebage na ke. 
\v 7 Jwumpe Kile à jwo na yii aha a ɲùɲaara taa yiye na, na lir'à táan ur'á mà tòro sáragawwuuni na\f + \fr 12:7 \fr*\ft Oze 6.6\ft*\f* ke, kampyi yii mpyi a puru ɲwɔhe cè, sùpyire ti nte yii à ti cɛ̂ɛgɛ mà li ta ti ɲyɛ a yaaga pyi mɛ, yii mpyi na sì ɲɛɛ lire pyi mɛ. 
\v 8 \w Supyaŋi Jyaŋi\w* ká kyaa maha kyaa jwo mà yyaha tíi ná canŋɔŋke e ke, li sì n‑jà n‑tòro lire na mɛ.»
\s1 Yesu à cyeŋkwugofoo cùuŋɔ canŋɔŋke e
\r (Marika 3.1-6; Luka 6.6-11)
\p
\v 9 Lire kàntugo Yesu à yîri wani, maa ŋkàre kuru cyage shiin \w Kile Jwumpe kàlambage\w* e. 
\v 10 Lir'à nàŋi wà ta wani ná cyeŋkwuge e. Ka pi i Yesu pyi: «Mà sùpya cùuŋɔ \w canŋɔŋke\w* e, tá lir'à yaa ná mpyi i\f + \fr 12:10 \fr*\ft Farizhɛɛnbii u sɔ̀nŋɔŋkanni i, shinŋi u ɲyɛ na múnaa tawwuyo caa ke, uru kanni wà sí n‑jà n‑tɛ̀gɛ canŋɔŋke.\ft*\f*?» Kaɲuŋɔ pi mpyi na ɲcaa ná kuru yibige e, si nta tìgire cyán Yesu na. 
\v 11 Ka Yesu si pi pyi: «Jofoo u ɲyɛ yii shwɔhɔl'e, ná mpà niŋkin na ɲyɛ u á, ka uru mpàŋi si ɲcwo wyige e mà bɛ̂ ná canŋɔŋke e, urufoo sí ɲɛɛ u yaha wwùmbaa yɛ? 
\v 12 Yii ɲyɛ a li cè na sùpyaŋi tayyéreg'à pêe mpàŋi woge na sèe sèl'e mà? Yii li cè, mà tàanna ná Kile Saliyaŋi i, kacɛnni mpyiŋ'à ɲwɔ canŋɔŋke e.» 
\v 13 Ɲyɛ u à kwɔ̀ puru na ke, maa jwo cyeŋkwugefol'á: «Ma cyɛge sànhana.» U à ku sànhana ke, ka ku u ɲcùuŋɔ ku sanŋke fiige.
\p
\v 14 Ɲyɛ \w Farizhɛɛnbii\w* pi mpyi wani ke, ka pire si fwor'a kàr'a sà piye taanna Yesu boŋkanni na.
\s1 Kile báarapyiŋi niɲcwɔnrɔŋi u ɲyɛ Yesu
\p
\v 15 Yesu à pa yire cè ke, maa yîri kuru cyage e, u niŋkareŋi, shinɲyahara mpyi a taha u fye e, ka u u yampii puni cùuŋɔ. 
\v 16 Maa yi jwo a waha pi á na pi àha sùpya yaha u yi cè mɛ. 
\v 17 Lire pyiŋkanni na, \w Kile tùnntunŋi\w* Ezayi jwump'à fûnŋɔ, u mpyi a jwo: 
\v 18 «Kile à jwo:
\q1 “Mii báarapyiŋi u ɲyɛ ŋge, mii à u cwɔɔnrɔ.
\q1 U kan'à waha mii na sèl'e, u kapyiiŋkil'à táan mii á mú.
\q1 Mii sí na Munaani pyi li tɛ̀ɛn u e,
\q1 u sí raa supyishiŋi sanŋi leni kuni nintiini i.
\q1
\v 19 U sì raa jwumɔ dìrili ná wà e mɛ, u sì raa sêre wà na mɛ.
\q1 Wà sì u jwuɲyahama lógo sùpyire tabinniyi i mɛ.
\q1
\v 20 Ali kaŋkyaange, u sì ku kebe mɛ,
\q1 fùkinaŋi u ɲyɛ na tafuguyo caa ke, u sì uru fùgo mɛ.
\q1 U sí n‑kwôro pur'e,
\q1 fo si ntìiŋi kuni le sùpyire puni taan.
\q1
\v 21 Supyishiŋi puni sí n‑pa pi sɔ̀nŋɔre taha u na\f + \fr 12:21 \fr*\ft Ezayi 42.1-4\ft*\f*.”»
\s1 Pyiŋkanni na Yesu maha jínabii kɔ̀re ke
\r (Marika 3.22-30; Luka 11.14-23)
\p
\v 22 Ɲyɛ lire kàntugo, ka pi i mpa ná jínacyanŋi w'e Yesu á. Uru nàŋi mpyi na ɲaa mɛ, maa mpyi búbu. Ka Yesu si u cùuŋɔ u à jà na yu maa ɲaa. 
\v 23 Ka li i sùpyire puni bilibili fo pi na piye yíbili maa ŋko: «Taha \w Dawuda\w* Tuluge Shin bà u ɲyɛ ŋge nàŋi mɛ?» 
\v 24 Ɲyɛ \w Farizhɛɛnbi\w*l'à yire lógo ke, ka pi i jwo: «Ŋge nàŋi ɲyɛ a sìi na jínabii kɔ̀re na yige pifeebil'e ná fànhe kabɛr'e, jínabii ɲùŋufooŋi Bɛlizebuli woge kàntugo na mɛ!»
\p
\v 25 Ná Yesu sí mpyi a pi funzɔnŋɔre cè, ka u u jwo pi á: «Kìre maha kìre li ɲyɛ na liye tùnni ke, lire maha mpa jya. Kànhe ŋkemu, lire ɲyɛ mɛ pyɛnge ŋkemu shiin ká yîri piye kurugo ke, kuru maha mpa jya mú. 
\v 26 Sitaanniŋi ká a u báarapyiibii kɔ̀re, u na uye tùnni. Lire ká mpyi, u saanre sì n‑kwɔ̀ mà? 
\v 27 Yii aha jwo na mii na jínabii kɔ̀re na yige pifeebil'e ná jínabii ɲùŋufooŋi Bɛlizebuli fànhe e, lire sanni i ke, yii shiinbii pi ɲyɛ na pi kɔ̀re ke, ná jofoo u fànhe e pire maha pi kɔ̀re yɛ? Yii shiinbii yabilimpii pi sí jwumpe pyi pu cwo yii ɲuŋ'i. 
\v 28 Ŋka yii li cè na mii na jínabii kɔ̀re na yige pifeebil'e ná \w Kile Munaani\w* fànhe e, lir'à li cyêe na \w Kile Saanre\w* à nɔ yii na mà kwɔ̀. 
\v 29 Wà sì n‑jà n‑jyè fànhaɲyahagafoo bage e, si u yaayi lwɔ́, ná u ɲyɛ a bage foo pwɔ a cyán maa nta a jyè mà yɛ. Urufoo ká jà a u pwɔ a cyán, lire e u maha jà a bage yaayi pyi u ɲɛɛmpe.
\s1 Sùpyaŋi sí n‑yíbe u ɲwɔjwumpe kurugo
\p
\v 30 Shinŋi u ɲyɛ u ɲyɛ ná mii i mɛ, urufoo ɲyɛ mii zàmpɛn, ŋgemu u ɲyɛ u ɲyɛ na mii tɛ̀re na sùpyire wàa tiye na mɛ, urufoo na ti ɲùŋɔ kyánge.
\p
\v 31 Lire kurugo mii sí yi jwo yii á: \w kapegigii\w* shiŋi puni ná Kile mɛkɛɛgɛ jwumpe puni sí n‑jà yàfa sùpyire na. Ŋka ŋgemu ká \w Kile Munaani\w* mɛge kɛ̀ɛge ke, lire sì n‑sìi yàfa urufoo na mɛ. 
\v 32 Wà ha jwumpimɛ jwo Supyaŋi Jyaŋi na, lire sí yàfa urufoo na. Ŋka ŋgemu ká jwumpimɛ jwo Kile Munaani na ke, lire kapiini sì yàfa urufoo na ŋge tìiŋi i mɛ, li mú sì yàfa urufoo na tìiŋi nimpaŋi i mɛ.
\r (Luka 6.43-45)
\p
\v 33 Cige ká ɲwɔ, ku maha yasɛrɛ niɲcɛnnɛ pyi. Cige ká mpyi ku ɲyɛ a ɲwɔ mɛ, ku ɲyɛ na yasɛrɛ niɲcɛnnɛ pyi mɛ. Cige shiŋi maha ɲcè ku yasɛɛre cye kurugo. 
\v 34 Yii màcwɔn fiige sùpyiibii! Mà pege yaha yii funŋ'i, yii sì n‑sìi n‑jà jwuɲcɛnmɛ jwo mɛ. Sùpyaŋi zòmbilin'à ɲî ndemu na ke, lire u ɲwɔge maha yu. 
\v 35 Ŋgemu u zò u à ɲwɔ ke, uru maha jwuɲcɛnmpe yu. Ŋgemu u ɲyɛ ná zòmpi i ke, uru maha jwumpimpe yu. 
\v 36 Mii sí yi jwo yii á, canŋke Kile sí sùpyire puni sâra si ntàanna ná ti kapyiiŋkil'e ke, jwumɔ maha jwumɔ sùpyir'à jwo, ná pu ɲyɛ laaga baa ke, Kile sí ti yíbe puru puni na. 
\v 37 Shin maha shin ɲwɔjwumɔ kurugo, Kile sí n‑jwo na u à tíi, lire ɲyɛ mɛ u à cɛ̂ɛgɛ.»
\s1 Yesu tayyéreg'à fànha tò Zhonasi woge na, ŋka sùpyire ɲyɛ a u ɲwɔmɛɛni cû mɛ
\r Marika 8.11-12; Luka 11.29-32
\p
\v 38 Ɲyɛ ka \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* pìi ná \w Farizhɛɛnbii\w* pìi si jwumpe lwɔ́ maa jwo: «Cyelentuŋi, wuu la naha maa kani là pyi a cyêe wuu na, ndemu li sí li cyêe na mu à fworo Kile e ke.» 
\v 39 Ka Yesu si pi pyi: «Mpii pi à pi, maa kàntugo wà Kile na ke, pire maha ɲcaa si kakyanhala kani là ɲya tapyige e. Ŋka nde l'à pyi Kile tùnntunŋi Zhonasi na ke, lire baare e kakyanhala kyaa saha sì n‑pyi n‑cyêe pi na mɛ. 
\v 40 Yii li cè, bà Zhonasi a canmpyaa taanre ná numpiliyi taanre pyi fyabwɔhe funŋke e mɛ, amuni \w Supyaŋi Jyaŋi\w* mú sí canmpyaa taanre ná numpiliyi taanre pyi fanŋke e. 
\v 41 Canŋke Kile sí sùpyire puni sâra si ntàanna ná ti kapyiiŋkil'e ke, Ninive kànhe shiinbii sí n‑pa n-yîri n‑yyére si pire kapimpyiibii cɛ̂ɛgɛ, ɲaha na yɛ Zhonasi à sà Kile jwumpe jwo Ninive shiinbil'á ke, pi à pi toroŋkanni kɛ̂ɛnŋɛ. Mà li ta wà na ɲyɛ naha, ŋgemu u tayyérege k'à fànha tò Zhonasi woge na ke, pire kapimpyiibii sí ɲyɛ a ɲɛn'a pi toroŋkanni kɛ̂ɛnŋɛ mɛ.
\p
\v 42 Kuru canŋke, saancwoŋi u mpyi Sheba kìni ɲùŋɔ na ke, uru mú sí n‑pa n-yîri n‑yyére si pire kapimpyiibii cɛ̂ɛgɛ, ɲaha na yɛ uru saancwoŋi mpyi a yîri diɲyɛŋi ɲùŋke kà na, mà sà saanŋi Solomani yákilifente jwumpe lógo. Mà li ta wà na ɲyɛ naha, ŋgemu u yákili u à pêe Solomani wuŋi na ke, pi sí ɲyɛ a ɲɛn'a lógo uru ɲwɔ na mɛ.
\r (Luka 11.24-26)
\p
\v 43 Jína ká fworo sùpya e, u maha sà ɲaara síwage yyaha kurugo maa tatɛɛngɛ cya. U aha mpyi u ɲyɛ a kà ta mɛ, 
\v 44 u maha jwo “Mii sí núru raa wà na tayirige e.” Ɲyɛ u aha núr'a pa urufoo ta bawaga fiige, ŋkemu k'à pwɔ́, maa ku funŋke bégel'a ɲwɔ ke, 
\v 45 u maha núr'a kàr'a sà jínahii baashuunni lwɔ́ a bâra uye na, mpii pi à pi mà tòro u yabiliŋi na ke, maha mpa jyè urufol'e. Lire ká mpyi, urufoo pyiŋkanni nivɔnn'a sì nâar'a pi mà tòro niɲjyeeni na. Amuni pire kapimpyiibii wuuni mú sí n‑pyi.»
\s1 Mpii pi ɲyɛ Yesu nuŋi ná Yesu cìnmpyiibii ke
\r (Marika 3.31-35; Luka 8.19-21)
\p
\v 46 Mà Yesu yaha puru jwumpe na ná sùpyire e, u nuŋi ná u cìnmpyiibil'à pa yyére cyíinŋi na, maa ɲcaa si jwo ná u e. [ 
\v 47 Ka wà si Yesu yyere maa jwo: «Mu nuŋi ná mu cìnmpyiibii naha cyíinŋi na, pi naha na mu kyaa pyi.»] 
\v 48 Ka Yesu si urufoo pyi: «Mpire pi ɲyɛ mii nuŋi ná mii cìnmpyiibii yɛ?» 
\v 49 U à puru jwo ke, maa cyɛge sànha u cyelempyiibii kàmpanŋke na, maa jwo: «Mii nuŋi ná mii cìnmpyiibii pi ɲyɛ mpii. 
\v 50 Yii li cè na mii Tuŋi u ɲyɛ nìɲyiŋi na ke, ŋge u ɲyɛ na uru ɲyii wuuni pyi ke, uru u ɲyɛ mii cìnmpworoŋi ná mii nuŋi.»
\c 13
\s1 Ɲɛɛnuguŋi bàtaage
\r (Marika 4.1-20; Luka 8.4-15)
\p
\v 1 Kuru canŋke yabiliŋi i, Yesu à fworo bage e maa ŋkàr'a sà ntɛ̀ɛn baŋi ɲwɔge na. 
\v 2 Ka shinɲyahara si mpa bínni u taan, li ɲyɛ a pa ɲwɔ mɛ, ka u u jyè a tɛ̀ɛn bakwɔɔge k'e lwɔhe ɲuŋ'i, ka sùpyire si yyére kùmpoge na. 
\v 3 Ka u u ti kâla karii niɲyahagii na ná \w bàtaay'\w*i. 
\v 4 U à jwo: «Ɲɛɛnuguŋi wà u ná fwor'a kàre ɲɛɛmɛ tanuguge e. Mà u yaha u u sùmashiŋi wàa fini fiige, wà à cwo kuni ɲwɔge na, ka saɲcyɛɛnre si mpa uru jò.
\p
\v 5 Ka wà tacwugo si mpa bɛ̂ ná kafaafoge e, pworo niɲyahara mpyi kuru cyage e mɛ. Ka uru si fyîn wahawaha, ɲaha na yɛ u mpyi a jyè ɲìŋke e sèl'e mɛ. 
\v 6 Ɲyɛ canŋk'à pa fworo ke, ka yifyinre si fàan maa waha, ndìre kuuŋi na.
\p
\v 7 Ka wà tacwugo si mpa bɛ̂ ŋgurotaha na, ka ŋgure si yîr'a uru cû.
\p
\v 8 Ŋka wà tacwug'à pa bɛ̂ ná ɲìŋke niɲcɛnŋke e, maa fyîn, maa lyɛ, maa se. Sùmacire tà à sùmapyaŋi se mà nɔ ŋkuu ŋkuu (100) na, tà mpyi beetaanre taanre (60) tà mpyi beɲjaaga ná kɛ kɛ.
\p
\v 9 Ŋgemu la ká mpyi si karii yyaha cè ke, urufoo u u niŋgyigigii cyán sèl'e.»
\p
\v 10 Ka Yesu cyelempyiibii si file u na, maa u yíbe: «Ɲaha na mu ɲyɛ na bàtaayi yu sùpyir'á yɛ?» 
\v 11 Ka Yesu si pi pyi: «Karigii cyi à yyaha tíi ná \w Kile Saanre\w* e, ná cyi à ŋwɔhɔ ke, yii á cyire ɲcèŋ'à kan, u sí ɲyɛ a kan sùpyire sannt'á mɛ. 
\v 12 Ɲaha kurugo yɛ ŋgemu u à yaaga cè ke, là sí n‑bâra urufoo u taceŋke na sèl'e. Ŋka ŋgemu u ɲyɛ u ɲyɛ a yaaga cè mɛ, urufoo bá na sɔ̂nŋi na ur'à nimbileni ndemu cè ke, lire sí n‑shwɔ urufoo na. 
\v 13 Lire kurugo mii na bàtaayi yu pi á, ɲaha na yɛ pi ɲyiigil'à cwôro, ŋka pi ɲyɛ na ɲaa mɛ, niŋgyigigii na ɲyɛ pi á, ŋka pi ɲyɛ na núru mɛ, pi ɲyɛ na karii yyaha cìni mɛ. 
\v 14 \w Kile tùnntunŋi\w* Ezayi mpyi a jwumpe mpemu jwo ke, pur'à fûnŋɔ pi kàmpanŋke na. U mpyi a jwo:
\q1 “Yii sí raa núru, ŋka yii sì raa yafyin yyaha cìni mɛ.
\q1 Yii ɲyiigii sí n‑cwôro ŋka yii sì raa yafyin ɲaa mɛ.
\q1
\v 15 Yii li cè, nte sùpyire niŋgyigigil'à waha,
\q1 pi à pi niŋgyigigii tò, maa pi ɲyiigii tò,
\q1 bà pi si mpyi pi àha raa ɲaa s'a núru mɛ,
\q1 pi yákilibii mú ká raa karii yyaha cìni mɛ.
\q1 Ɲaha kurugo yɛ pi la ɲyɛ sì núru mpa mii yyére, mii i pi shwɔ mɛ\f + \fr 13:15 \fr*\ft Ezayi 6.9-10\ft*\f*.”
\p
\v 16 Ŋka yii pi ke, yii wuun'à ɲwɔ, ɲaha na yɛ yii na ɲaa yii ɲyiigil'e, maa núru yii niŋgyigigil'e. 
\v 17 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, nde yii à ɲya maa ndemu lógo ke, Kile tùnntunmii niɲyahamii ná Kile ɲwɔmɛɛcuvee niɲyahamii la mpyi si lire ɲya, si li lógo. Ŋka pi ɲyɛ a jà a li ɲya, maa li lógo mɛ.
\p
\v 18 Ɲyɛ kuru bàtaage k'à jwo mà yyaha tíi ná ɲɛɛnuguŋi i ke, yii ku ɲwɔhe lógo. 
\v 19 Kuni ɲwɔge na, sùmashiŋi tacwug'à pa bɛ̂ ke, kuru ku ɲyɛ mu à jwo shinŋi u à Kile Saanre kani jwumpe lógo, maa mpyi u ɲyɛ a pu yyaha cè mɛ, ka Sitaanniŋi si mpa pu wwû u funŋ'i ke.
\p
\v 20 Kafaafoge ɲuŋ'i sùmashiŋi tacwug'à pa bɛ̂ ke, kuru ku ɲyɛ mu à jwo sùpyire t'à Kile jwumpe lógo maa ntíl'a ɲɛɛ pu na ná funntange e ke. 
\v 21 Ŋka pu ɲyɛ a jà a ndìre le t'e mɛ, ti ɲwɔmɛɛni kɛ̀ngɛmɛ ɲyɛ a pɛn mɛ. Kawaa, lire ɲyɛ mɛ yyefugo kyaa ká ti ta Kile jwumpe kurugo, ti maha fworo Kile kuni i.
\p
\v 22 Ŋgure shwɔhɔl'e sùmashiŋi tacwug'à pa bɛ̂ ke, kuru ku ɲyɛ mu à jwo sùpyire t'à Kile jwumpe lógo, ka diɲyɛŋi karigii funmpɛɛnre ná nàfuuŋi lage si pu cwɔ̂nrɔ, pu ɲyɛ a jà a yasɛrɛ pyi mɛ.
\p
\v 23 Ɲìŋke niɲcɛnŋke na sùmashiŋi tacwug'à pa bɛ̂ ke, kuru ku ɲyɛ mu à jwo sùpyire ti ɲyɛ na Kile jwumpe núru maa pu yyaha cìni ke. Tire sùpyire na ɲyɛ sùmaseŋɛ fiige, sùmacire tà à sùmaŋi se mà nɔ ŋkuu ŋkuu (100) na, ka tà si se mà nɔ beetaanre taanre (60) na, ka tà si se mà nɔ beɲjaaga ná kɛ kɛ na.»
\s1 Ɲyɛ̀pege bàtaage
\p
\v 24 Ɲyɛ Yesu à núr'a \w bàtaage\w* kà jwo pi á na: «\w Kile Saanre\w* à fworo nde kani kurugo: faapyiŋi wà à sùmashi niɲcɛnŋɛ nûgo u kɛrɛge e. 
\v 25 Mà sùpyire yaha ŋɔɔmpe na numpilage e, u zàmpɛnŋi wà à pa ɲyɛ̀pege kà shi wà kɛrɛge e maa núr'a kàre. 
\v 26 Ɲyɛ ka ku ná sùmaŋi si fyîn maa lyɛ siɲcyan.
\p
\v 27 Kɛrɛge foo báarapyiibil'à sà kɛrɛge ta amuni ke, ka pi i sà u pyi “Ɲùŋufooŋi, sùmashiŋi mu mpyi a nûgo ma kɛrɛge e ke, taha u bà mpyi a ɲwɔ mɛ? Ɲyɛ̀pege sí ku wá kɛrɛge e ke, taa kur'à yîri ke?” 
\v 28 Ka kɛrɛge foo si jwo “Mii zàmpɛnŋi wà u à ŋke báarapege pyi amɛ.” Ka báarapyiibii si u pyi “Mu la ɲyɛ wuu u sà ku kɔ̀ɔng'a wwû sùmaŋi shwɔhɔl'e la?” 
\v 29 Ka kɛrɛge foo si jwo “Yii ku yaha wani, lire baare e, ku takɔɔnge e yii sí raa sùmaŋi kɔ̀ɔnge ná k'e. 
\v 30 Yii ku ná sùmaŋi yaha u a lyɛge siɲcyan, sùmakwɔngigii ká nɔ, mii sí yi jwo sùmakwɔɔnbil'á pi i kuru ɲyɛ̀pege kwɔ̀n a yige sùmaŋi i, pi pwɔ pwɔ pi i ku súugo fɔlɔ, pi i nta a sùmaŋi kwɔ̀n a le na bwùunni i.”»
\s1 Kile Saanre maha sìi nimbilere maa mpêre
\r (Marika 4.30-34; Luka 13.18-21)
\p
\v 31 Ɲyɛ Yesu à núr'a \w bàtaage\w* kà jwo pi á. U à jwo: «Kile Saanre na ɲyɛ mu à jwo mutaridi cige pyà nàŋi wà à ŋgemu nûgo u cikɔɔge e ke. 
\v 32 Kuru cige pyàŋ'à yîlege cire sannte puni wuŋi na. Ŋka u aha nûgo, u maha fyîn maa mpyi cibwɔhɔ mà tòro kaɲyɛge yawyɛɛre puni taan, fo saɲcyɛɛnre maha ti shèere yaa ku ŋkéɲyi i.»
\p
\v 33 U à núr'a bàtaage kà jwo pi á na: «Kile Saanre na ɲyɛ mu à jwo bwúuruŋi yîrigeyirige yaani. Ceewe ká li nimbilere le farini mbyìmɛ niɲyaham'i mà cwɔ̀nhɔ, li maha puru mbyìmpe niɲcwɔnhɔmpe puni yîrige.»
\p
\v 34 Ɲyɛ Yesu à puru jwumpe puni jwo bàtaay'i sùpyir'á. Bàtaayi jwumpe baare e, u mpyi na pabɛrɛ yu ná t'e mɛ. 
\v 35 Lire e jwumpe \w Kile tùnntunŋi\w* mpyi a jwo ke, pur'à fûnŋɔ, u mpyi a jwo:
\q1 «Bàtaayi mii sí raa yu pi á,
\q1 karigii cyi à ŋwɔhɔ fo diɲyɛŋi tasiige e ke, cyire mii sí raa yu pi á\f + \fr 13:35 \fr*\ft Zaburu 78.2\ft*\f*.»
\s1 Yesu à ɲyɛ̀pege bàtaage ɲwɔhe jwo
\p
\v 36 Ɲyɛ Yesu à kwɔ̀ puru jwumpe na ke, maa jyè bage e, ka u \w cyelempyiibii\w* si file u na, maa jwo: «\w Bàtaage\w* mu à jwo mà yyaha tíi ná ɲyɛ̀pege e sùmaŋi shwɔhɔl'e ke, kuru yyaha jwo wuu á.»
\p
\v 37 Ka u u pi pyi: «Sùmashiŋi niɲcɛnŋi nùgufooŋi u ɲyɛ \w Supyaŋi Jyaŋi\w*. 
\v 38 Kɛrɛge e sùmashiŋi niɲcɛnŋ'à nûgo ke, kuru ku ɲyɛ diɲyɛŋi. Sùmashiŋi niɲcɛnŋi u ɲyɛ mpii pi à ɲɛɛ \w Kile Saanre\w* na ke, ɲyɛ̀pege ku ɲyɛ Sitaanniŋi fyèɲwɔhɔshiinbii. 
\v 39 Zàmpɛnŋi u à ɲyɛ̀pege wà sùmaŋi shwɔhɔl'e ke, uru u ɲyɛ Sitaanniŋi. Sùmakwɔɔnre ti ɲyɛ diɲyɛŋi tèekwooni, sùmakwɔɔnbii pi ɲyɛ \w Kile mɛ̀lɛkɛɛbii\w*. 
\v 40 Pyiŋkanni na ɲyɛ̀pege maha ŋkɔ̀ɔng'a wwû sùmaŋi shwɔhɔl'e maa ku súugo ke, amuni li mú sí n‑pyi diɲyɛŋi tèekwooni. 
\v 41 Kuru canŋke Supyaŋi Jyaŋi sí u mɛ̀lɛkɛɛbii tun. Yaaga maha yaaga ku ɲyɛ na sùpyire ɲùŋɔ kyánge Kile na, ná mpii pi maha \w Kile Saliyaŋi\w* kɛ̀ɛge ke, pi sí pire puni cwɔɔnrɔ n‑yige Kile Saanre e, 
\v 42 si ŋgà nafugombaage e. Wani pi sí raa mɛɛ súu s'a ŋkyànhigii kùru. 
\v 43 Ŋka mpii pi à Kile ɲwɔmɛɛni cû ke, pire sí raa bɛ̀ɛnmpe yige canŋa ɲyii fiige pi Tuŋi Saanre e. Ŋgemu la ká mpyi si karii yyaha cè ke, urufoo u u niŋgyigigii cyán sèl'e.»
\s1 Nàfuuŋi niŋwɔhɔŋi ná kɔ́ɔnŋi kani
\p
\v 44 \w Kile Saanre\w* na ɲyɛ sahaŋki mu à jwo nàfuu ŋgemu u à ŋwɔhɔ kɛrɛge k'e ke. Nàŋi wà à sà fworo uru nàfuuŋi na taŋwɔhɔge e, maa u yal'a ŋwɔhɔ sahaŋki. U funntanga wuŋi, maa ŋkàr'a sà u cyeyaayi puni pɛ́r'a tɛ̀g'a kuru kɛrɛge shwɔ.
\p
\v 45 Kile Saanre à fworo nde kani kurugo: cwɔ̀hɔŋi wà u mpyi na kɔ́ɔn nisinaŋa caa. 
\v 46 U à kɔ́ɔnbile loŋgara wu ɲya ke, maa ŋkàr'a sà u cyeyaayi puni pɛ́rɛ, maa li shwɔ.
\s1 Nde li sí n‑pyi diɲyɛŋi tèekwooni i ke
\p
\v 47 \w Kile Saanre\w* à fworo nde kani kurugo: fyacuumpii pìi mpyi a cwò wà lwɔhe e, ka uru cwòŋi si fyaabii shiŋi puni cû. 
\v 48 U à ɲî ke, ka pi i u dìr'a yige kùmpoge na, maa ntɛ̀ɛn maa fyaabii niɲcɛnmpii cwɔɔnr'a le yaleŋke e, maa tɔ̀ɔn baa wuubii wà. 
\v 49 Ɲyɛ amuni li mú sí n‑pyi diɲyɛŋi tèekwooni i. \w Kile mɛ̀lɛkɛɛbii\w* sí shinpiibii cwɔɔnrɔ si ŋgwû shincɛnmpil'e, 
\v 50 si pi wà nafugombaage e. Wani pi sí raa mɛɛ súu s'a ŋkyànhigii kùru.
\p
\v 51 Yesu à puru jwo ke, maa u cyelempyiibii yíbe na pi à mpe jwumpe lógo la? Ka pi i jwo: «Ɔɔn, wuu à pu lógo.» 
\v 52 Ka Yesu si jwo: «\w Kile Saliyaŋi cyelentuŋi\w* cye k'à le mà yyaha tíi ná Kile Saanre e ke, uru maha kàla nivɔnŋɔ ta maha bâra niɲjyeŋi na maha yaha uye e, mu à jwo nàfuɲuŋɔ na yige na ŋkaan.»
\s1 Yesu kànhe shiinbil'à cyé u na
\r (Marika 6.1-6; Luka 4.16-30)
\p
\v 53 Yesu à kwɔ̀ puru jwumpe na ke, maa yîri wani, 
\v 54 maa ŋkàre u tukanhe na. U à nɔ wani ke, maa jyè pi \w Kile Jwumpe kàlambage\w* e, maa sùpyire kâlali. U kàlaŋi pyiŋkanni mpyi a sùpyire kàkyanhala fo pi na ŋko: «Di u à pyi maa mpyi yákilifoo yɛ? Di u à pyi maa kakyanhala karigii pyi yɛ? 
\v 55 Taha cíkyangaŋi tooyo wuŋi bà u ɲyɛ u wi mɛ? Taha u nuŋi bà u ɲyɛ Mariyama mɛ? U cìnmpyiibii bà pi ɲyɛ Yakuba ná Yusufu ná Simɔ ná Zhude mà? 
\v 56 U ná pùcɛribii pi ɲyɛ nu na ke, pire ɲyɛ naha ná wuu e mà? Di u s'à pyi maa jà na ɲcyii karigii pyi yɛ?» 
\v 57 Ɲyɛ tire sɔ̀nŋɔr'à pi pyi pi à ɲùŋɔ tugo Yesu na. Ka Yesu si jwumpe lwɔ́ maa jwo pi á: «Kile tùnntunŋɔ maha le ɲjire e cyeyi puni i fo u tukanhe ná u tupyɛnge yɛ!» 
\v 58 Ɲyɛ pi dánabaare kurugo, Yesu ɲyɛ a kakyanhala karii niɲyahagii pyi wani mɛ.
\c 14
\s1 Yuhana Batizelipyiŋi kwùŋkanni
\r (Marika 6.14-29; Luka 9.7-9)
\p
\v 1 Ɲyɛ saanŋi \w Erɔdi\w* à pa a Yesu shɛnrɛ núru ke, 
\v 2 maa jwo u báarapyiibil'á: «Yuhana Batizelipyiŋi wi, u à ɲɛ̀ à fworo kwùŋi i, lire kurugo u à jà na kakyanhala karigii pyi amɛ.»
\p
\v 3-4 Yii li cè na Erɔdi mpyi a u sìɲɛɛŋi Filipi cwoŋi kwɔ̀n a lwɔ́ mà pyi u cwo. Uru ceeŋi mɛge na mpyi Erɔdiyadi. Lire e ka Yuhana si yi jwo Erɔdi á na u ɲyɛ a yaa u u sìɲɛɛŋi cwoŋi shwɔ u na mɛ. Ka puru jwumpe si waha Erɔdi na, ka u u pi pyi pi à Yuhana cû a pwɔ a le kàsuŋi i. 
\v 5 Erɔdi la mpyi si Yuhana bò, ŋka u mpyi na fyáge Yahutuubii yyaha na, ɲaha na yɛ pi puni mpyi a li cè na Yuhana na ɲyɛ \w Kile tùnntunŋɔ\w*.
\p
\v 6 Ɲyɛ Erɔdi canzeg'à pa mâhana a nɔ lire yyeeni ke, ka u u pìi yyere maa kataan pyi. Ɲyɛ mà pi yaha lire kataanni na, Erɔdiyadi pworoŋ'à pa a ŋkwɔ̂hɔli shinyyerebii shwɔhɔl'e, ka lire si ntáan Erɔdi e, 
\v 7 fo u à kâa pùcwoŋ'á na u aha yaaga maha yaaga ɲáare ur'á ke, kuru sí n‑kan u á. 
\v 8 Ka pùcwoŋi nuŋi si jwo a kan pùcwoŋ'á na u sà jwo saanŋ'á na u Yuhana Batizelipyiŋi ɲùŋke kwɔ̀n a le ŋkunan'i, u pa ŋkan ur'á. 
\v 9 Ka puru jwumpe si saanŋi yyahe pyi k'à tanha. Ŋka u mpyi na sì n‑jà n‑cyé mɛ, ɲaha na yɛ u mpyi a kâa u shinyyerebii ɲyii na. Ɲyɛ ka u u pìi pyi pi sà Yuhana ɲùŋke kwɔ̀n kàsuŋi i pi pa ŋkan pùcwoŋ'á. 
\v 10 Ɲyɛ ka pi i Yuhana ɲùŋke kwɔ̀n 
\v 11 mà le ŋkunan'i, mà kan pùcwoŋ'á, ka u u ku kan u nuŋ'á.
\p
\v 12 Ɲyɛ lir'à pyi ke, ka Yuhana cyelempyiibii si mpa u buwuŋi lwɔ́ mà sà ntò, maa sà u sànge wyì Yesu á.
\s1 Yesu à shiin kampwɔhii kaŋkuro ɲwɔ cya
\r (Marika 6.30-44; Luka 9.10-17; Yuhana 6.1-14)
\p
\v 13 Ɲyɛ Yesu à puru jwumpe lógo ke, maa yîri kuru cyage e, maa jyè bakwɔɔge k'e, mà kàre sige funŋke e. Sùpyir'à pa u saha cè ke, maa fworo pi kànyi i, maa ŋkàre u fye e tɔɔre na. 
\v 14 Yesu à fworo bakwɔɔge e mà pi ɲya pi à ɲyaha sèl'e ke, ka pi ɲùɲaare si u ta sèl'e, yampii pi mpyi tire sùpyire shwɔhɔl'e ke, ka u u pire cùuŋɔ.
\p
\v 15 Ɲyɛ yàkoŋk'à pa nɔ ke, ka u \w cyelempyiibii\w* si file u na maa jwo: «Cyelentuŋi! Sige funŋke e wuu ɲyɛ, canŋke s'à kwɔ̀ a kwɔ̀. Sùpyire cye yaha bà ti si mpyi si sà ɲjyì shwɔ ɲwɔkurugo kànyi i mɛ.» 
\v 16 Ka Yesu si pi pyi: «Lire ɲyɛ a pi kakarala kwɔ̀ mɛ, yii yabilimpii pi pi kan pi lyî.» 
\v 17 Ka pi i u pyi: «Bwúuru ɲùnyɔ kaŋkuro ná fyapyaa shuunni kanna cyi naha wuu ɲuŋ'i.» 
\v 18 Ka u u pi pyi: «Yii a ma ná y'e.»
\p
\v 19 Ɲyɛ pi à pa ná y'e ke, ka u u sùpyire pyi t'à tɛ̀ɛn ɲyɛge ɲuŋ'i. Pi à tɛ̀nn'a kwɔ̀ ke, ka u u bwúuru ɲùɲyi kaŋkuruŋi ná cyire fyapyaagii shuunniŋi lwɔ́, maa yyahe yîrige nìɲyiŋi i, maa fwù kan Kile á yi kyaa na. Maa bwúuruŋi kwɔ̀n kwɔ̀n a kan u cyelempyiibil'á, pi à kan sùpyir'á. 
\v 20 Sùpyire ti mpyi wani ke, tire pun'à lyî a tìn. Ka pi i ŋkwɔ̀ maa shàhii kɛ ná shuunni ɲî ɲjyìpaanyi na. 
\v 21 Pire lyìlyibil'e, nàmbaabii kanni mpyi a shiin kampwɔhii kaŋkuro (5.000) kwɔ̀, cyeebii ná nàŋkopyire ɲyɛ a tɔ̀rɔ mɛ.
\s1 Yesu à ɲaara lwɔhe ɲuŋ'i
\r (Marika 6.45-52; Yuhana 6.16-21)
\p
\v 22 Ɲyɛ lire ɲwɔhɔ na, mà Yesu yaha u u sùpyire cye yare, u à u \w cyelempyiibii\w* pyi pi à jyè bakwɔɔge e, maa baŋi jyiile u yyaha na. 
\v 23 Ɲyɛ Yesu à ti cye yaha ke, maa ŋkàr'a sà Kile ɲáare ɲaŋke kà na, u kanni. U à kwôro wani fo mà pa nɔ yàkoŋke na.
\p
\v 24 Ɲyɛ bakwɔɔge e cyelempyiibii mpyi na baŋi jyiili ke, lir'à kuru ta ku u byanhare lwɔhe niŋke na. Ka kafɛɛge si wá na fwu na lwɔhe tɛ̀re na bakwɔɔge ŋɔɔŋi na wàa kàmpanɲyi puni na. 
\v 25 Ɲyɛ numpilag'à pa lyɛ ke, ka Yesu si yîri na ɲaare na ŋkɛ̀ɛge pi fye e lwɔhe ɲuŋ'i. 
\v 26 Cyelempyiibil'à u nimpaŋi ɲya lwɔhe ɲuŋ'i ke, maa fyá sèl'e fo na ɲcyɛ̂ɛnni maa jwo: «Buŋi wà fwɔ̀ɔngɔ ku ɲyɛ ŋke!» Mà pi fyagara wuubii yaha, pi mpyi na kwuuyi wàa. 
\v 27 Mà pi yaha pur'e, ka Yesu si ntíl'a jwumpe lwɔ́ maa pi pyi: «Yii yákilibii tìŋɛ, yii àha vyá mɛ, mii wi.»
\p
\v 28 Ka Pyɛri si jwo: «Kampyi mu u ɲyɛ u wi, na yaha si ɲaara lwɔhe ɲuŋ'i, si ma ɲùŋɔ bɛ̂.» 
\v 29 Ka Yesu si u pyi: «Ta ma.» Ka u u fworo bakwɔɔge e na ɲaare na Yesu ɲùŋɔ bêni lwɔhe ɲuŋ'i. 
\v 30 Ŋka u à pa kafɛɛge ɲya k'à pêe maa fyá ke, ka u u li ɲwɔ cû na ntîri lwɔhe ɲwɔh'i, maa ŋkwúuli: «Kafooŋi, na shwɔ!» 
\v 31 Ka Yesu si ntíl'a cyɛge sànha, maa u cû maa jwo: «Mu dániyaŋ'à cyɛ́rɛ dɛ! Ɲaha na mu ɲyɛ a funŋke pyi niŋkin mà yɛ?»\fig Yesu à cyɛge sànha Pyɛri á mà u yaha lwɔhe ɲuŋ'i|src="CN01722b.tif" size="col" ref="Macwo 14.31"\fig* 
\v 32 Ka Yesu ná Pyɛri si jyè bakwɔɔge e, ka kafɛɛge si ntíl'a yyére. 
\v 33 Ɲyɛ lir'à pyi ke, mpii pi mpyi bakwɔɔge e ke, ka pire si niŋkure sín Yesu á maa jwo: «Nàkaana baa, Kile Jyaŋi u ɲyɛ mu.»
\s1 Yesu à yamii cùuŋɔ Zhenɛzarɛti kàmpanɲyi na
\r (Marika 6.53-56)
\p
\v 34 Ɲyɛ Yesu ná u \w cyelempyiibi\w*l'à baŋi jyiile ke, maa jyè Zhenɛzarɛti kùluni i. 
\v 35 Kuru cyage shiinbii mpyi a Yesu cè, lire e pi à Yesu mpaŋi jwo puru màhampe puni i. Ka sùpyire si wá na ma ná yampii shinŋi puni i Yesu á. 
\v 36 Pi mpyi na Yesu ɲáare na u pire yaha pi i bwɔ̀n u vàanntinŋke zhwɔ̀ɔre na kanna. Yampii pi mpyi maha bwùun u na ke, pire puni mpyi maha ɲcùuŋi.
\c 15
\s1 Karigii cyi ɲyɛ na wuu ɲwɔ́re Kile yyahe taan ke
\r (Marika 7.1-23)
\p
\v 1 Ɲyɛ canŋka \w Farizhɛɛnbii\w* pìi ná \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* pìl'à yîri Zheruzalɛmu kànhe e mà pa Yesu yyére, maa u yíbe: 
\v 2 «Ɲaha na mu \w cyelempyiibii\w* ɲyɛ na wuu \w tulyeyi làdaabii\w* karigii leni ɲjire e mà yɛ? Ɲaha na pi aha a si raa lyî, pi ɲyɛ na pi cyeyi jyíi mà tàanna ná pire làdaabil'e mà yɛ\f + \fr 15:2 \fr*\ft Yahutuubii n'a mpyi na sí raa lyî, pi mpyi maha pi cyeyi jyè jyiŋkanni là na maa sɔ̂nŋi na lire jyiŋkanni maha pire fíniŋɛ Kile á. Mà tàanna ná Ɛkizodi 30.18-21 i, Kile sáragawwuubii kanni pi mpyi a yaa pi a lire pyi, ŋka Farizhɛɛnbil'à jwo na shin maha shin u ɲyɛ na Kileɲarege pyi ke, na pire pun'à yaa ná l'e.\ft*\f*?»
\p
\v 3 Ka Yesu si pi pyi: «Ɲaha na yii à kàntugo wà Kile toŋ'á, maa ntaha làdaabii fye e yɛ? 
\v 4 Yii li cè na Kile à jwo “Ma tuŋi ná ma nuŋi pêe\f + \fr 15:4 \fr*\ft Ɛkizodi 20.12; Duterenɔmu 5.16\ft*\f*. Ŋgemu ká jwumpimɛ jwo a wà u tuŋi, lire ɲyɛ mɛ u nuŋi na ke, urufoo sí n‑bò\f + \fr 15:4 \fr*\ft Ɛkizodi 21.17; Levitiki 20.9\ft*\f*.” 
\v 5 Ŋka yii pi ke, yii maha yi yu sùpyir'á na “Wà ha jà a jwo u sifeebil'á na yaayi uru mpyi a yaa u tɛ̀g'a pi tɛ̀gɛ ke, na ur'à yire kan Kile á mà kwɔ̀, 
\v 6 na urufoo mɛ́ɛ ká mpyi u ɲyɛ na yaaga kaan u sifeebil'á sahaŋki mɛ, na tapege ɲyɛ yire e mɛ.” Mà tàanna ná lire e, yii à kàntugo wà Kile jwump'á, maa ntaha yii làdaabii fye e. 
\v 7 Yii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke! \w Kile tùnntunŋi\w* Ezayi mpyi a jwumpe mpemu jwo yii kyaa na ke, pur'à sàa pyi sèe. U mpyi a jwo na
\q1
\v 8 “Kile à jwo ‘Nte sùpyire na mii pêre ɲwɔyi i kanna,
\q1 mà li ta pi zòompii laag'à tɔɔn mii na.
\q1
\v 9 Pi na mii pêre tawage e,
\q1 ɲaha na yɛ kàlaŋi pi ɲyɛ na ŋkaan ke,
\q1 ur'à lwɔ́ a pwɔ sùpyire làdaabii kanni na\f + \fr 15:9 \fr*\ft Ezayi 29.13\ft*\f*.’”»
\p
\v 10 Puru ɲwɔhɔ na, Yesu à sùpyire yyere maa jwo t'á: «Yii niŋgyigigii pɛrɛ, yii raa núru sèl'e. 
\v 11 Yaaga maha yaaga ku ɲyɛ na jyè sùpyaŋi ɲwɔge e ke, kuru kà ɲyɛ na jà a u ɲwɔ́hɔ mɛ. Ŋka ɲje yi ɲyɛ na fwore sùpyaŋi ɲwɔge e ke, yire yi maha jà a u ɲwɔ́hɔ.»
\p
\v 12 Ɲyɛ Yesu à puru jwo ke, ka u cyelempyiibii si file u na maa jwo: «Mu ɲyɛ a cè na mu jwump'à waha Farizhɛɛnbii na mà?» 
\v 13 Ka Yesu si pi pyi: «Cige maha cige ku ɲyɛ ku ɲyɛ a cɛnmɛ mii Tuŋi nìɲyi wuŋi cye kurugo mɛ, yire puni sí n‑kò n‑wà. 
\v 14 Yii Farizhɛɛnbii yaha wani, fyinmii pi à fyinmii yyaha cû. Fyin ká u fyinɲɛɛ kàbii cû, pi mú shuunniŋi sí n‑tîge wyige k'e.»
\p
\v 15 Ka Pyɛri si jwo: «Puru jwumpe ɲwɔhe jwo wuu á.» 
\v 16 Ka Yesu si pi pyi: «Yii yabilimpii, ali numɛ yákilitan ɲyɛ yii á mà? Mpe mii na yu ke, yii ɲyɛ na puru núru mà? 
\v 17 Yii ɲyɛ a li cè na yaaga maha yaaga ku maha jyè sùpyaŋi ɲwɔge e ke, na u yaceni i kuru maha ŋkàre, u aha shà yaare e, k'a sì fworo mà? 
\v 18 Ŋka ɲje yi ɲyɛ na fwore sùpyaŋi ɲwɔge e ke, u zòŋi i yire maha fwore, yire mú sí yi maha u ɲwɔ́hɔ Kile á. 
\v 19 Yii li cè na sùpyaŋi zòŋi i sɔ̀nŋɔpeere maha fwore, mu à jwo: supyibuuni ná \w jacwɔɔre\w* ná silege baa karigii ná nàŋkaage ná kafinare ná jwoore. 
\v 20 Cyire karigii cyi maha sùpyaŋi ɲwɔ́re Kile á. Lire baare e mà yalyige lyî cyeyi ɲjyìmbaa, lire ɲyɛ na jìn'a sùpya ɲwɔ́hɔ mɛ.»
\s1 Supyishiŋi sanŋi cwoŋi wà à dá Yesu na
\r (Marika 7.24-30)
\p
\v 21 Ka Yesu si yîri wani mà kàre Tiri ná Sidɔn kànyi kàmpanŋke na. 
\v 22 Mà pi yaha wani, Kana shiinbii cwoŋi\f + \fr 15:22 \fr*\ft Ŋge ceeŋ'à fworo supyishiŋi w'e, ŋgemu u mpyi a fyânha a pyi Izirayɛli shiinbii zàmpɛnmii ke.\ft*\f* wà à pa Yesu á, maa jwo fànha na: «Kafooŋi! \w Dawuda\w* Tuluge Shinŋi! Ɲùɲaara ta na na, maa sà na pworoŋi kàanmucya. Jínaŋi wà u wá a u tɛɛnmɛ pɛn.» 
\v 23 Yesu ɲyɛ a ɲɛn'a u ɲwɔ shwɔ mɛ. Ka cyelempyiibii si jwo Yesu á: «Ŋge ceeŋi cye yaha, ɲaha na yɛ u na ŋkwúuli wuu ɲwɔh'i.» 
\v 24 Ka Yesu si pi pyi: «Izirayɛli shiinbii kanni mɛɛ na Kile à mii tun, pire mpiimu pi ɲyɛ mpàa nimpinnimii fiige ke.»
\p
\v 25 Ŋka lire ná li wuuni mú i, ceeŋ'à pa niŋkure sín Yesu taan maa jwo: «Kafooŋi! Cye le na á.» 
\v 26 Ka Yesu si jwo: «Mà nàŋkopyire yalyire lwɔ́ a wà pwunmpyir'á\f + \fr 15:26 \fr*\ft Sùpyiibii pi ɲyɛ pi ɲyɛ Yahutuu mɛ, Yahutuubii mpyi maha pire wíi pwuun fiige.\ft*\f*, lire ɲyɛ a ɲwɔ mɛ.» 
\v 27 Ka ceeŋi si jwo: «Kafooŋi, yire ɲyɛ sèe, ŋka pyɛngefoo ká a lyî, ɲjyìpaanre ti maha ɲcwo ɲìŋke na ke, pwunmpyire maha tire lyî.» 
\v 28 Ɲyɛ ceeŋ'à yire jwo ke, ka Yesu si jwo: «Ceewe, ŋka mu naha a dá mii na dɛ! Nde mu à cya mii á ke, lire sí n‑pyi mu á.» Ɲyɛ ka u pworoŋi si ntíl'a cùuŋɔ.
\s1 Yesu à shiin kampwɔhii sicyɛɛre ɲwɔ cya
\r (Marika 8.1-10)
\p
\v 29 Ɲyɛ lire kàntugo Yesu à yîri kuru cyage e maa ŋkàre Galile baŋi ɲwɔge na, maa dùg'a tɛ̀ɛn ɲaŋke kà ɲuŋ'i. 
\v 30 Ka supyikurumbwɔhɔ si mpa u á. Kuru supyikuruŋke e, pìi mpyi a pa ná dìshiyifel'e, pìi s'à pa ná fyinmil'e, pìi sí ɲyɛ ná yatanŋkɛgɛyɛfel'e, pìi sí ɲyɛ ná búbul'e, pìi sí ɲyɛ ná yampii shi niɲyahamil'e. Pi mpyi na ma ná pire yampil'e Yesu á, ka u u pi cùuŋɔ. 
\v 31 Li mpyi a sùpyire bilibili mà búbuubii ɲya pi à jà na yu, yatanŋkɛgɛyifeebii sí i ɲcùuŋi, dìshiyifeebii sí i ɲaare, fyinmpii sí i ɲaa, lire kurugo pi à Izirayɛli shiinbii u Kileŋi kêe.
\p
\v 32 Ɲyɛ ka Yesu si u \w cyelempyiibii\w* yyere maa jwo: «Ŋke supyikuruŋke ɲùɲaare naha mii na, ɲaha na yɛ pi canŋke taanre woge ku ɲyɛ naha mii taan, yalyire ɲyɛ pi á mɛ. Mii la ɲyɛ si pi cye yaha ɲjyìmbaa mɛ, lire baare e katege sí pi fànha kwɔ̀ kuni na.» 
\v 33 Ka cyelempyiibii si jwo: «Di wuu si n‑jà ɲjyì ta naha ŋke síwage e, si ntɛ̀gɛ ŋke supyikuruŋke fiige ɲwɔ cya yɛ?» 
\v 34 Ka Yesu si pi pyi: «Bwúuru ɲùnyɔ jùuli yi wá yii ɲuŋ'i yɛ?» Ka pi i jwo: «Bwúuru ɲùnyɔ baashuunni ná fyapyire ti naha wuu ɲuŋ'i.» 
\v 35 Ka u u sùpyire pyi t'à tɛ̀ɛn ɲìŋke na, 
\v 36 maa bwúuru ɲùɲyi baashuunniŋi ná tire fyapyire lwɔ́, maa fwù kan Kile á yi kyaa na, maa yi kwɔ̀n kwɔ̀n mà kan u cyelempyiibil'á, ka pire si yi táa ti na. 
\v 37 Kuru supyikuruŋke pun'à lyî a tìn, ka pi i ŋkwɔ̀ maa saanya baashuunni ɲî ɲjyìpaanyi na. 
\v 38 Pire lyìlyibil'e, nàmbaabii kanni mpyi kampwɔhii sicyɛɛre (4.000) cyeebii ná nàŋkopyire ɲyɛ a tɔ̀rɔ mɛ.
\p
\v 39 Ɲyɛ lire ɲwɔhɔ na, u à ta a sùpyire cye yaha, maa jyè bakwɔɔge k'e, mà kàre Magadan kùluni i.
\c 16
\s1 Farizhɛɛnbii ná Sadusiibil'à jwo na Yesu u kyaa pyi, nde l'à li cyêe na u à fworo Kile e ke
\r (Marika 8.11-21; Luka 12.54-56)
\p
\v 1 Ɲyɛ canŋka \w Farizhɛɛnbii\w* ná \w Sadusiibi\w*l'à file Yesu na, si u pɛrɛ ɲcû, maa u pyi na u kani là pyi ndemu l'à li cyêe na u à fworo Kile e ke.
\p [ 
\v 2 Ka Yesu si pi pyi: «Yii aha kileŋi yyahe ɲya k'à ɲáaŋa yàkoŋke, yii maha jwo na zànhe sì n‑pa niɲjaa mɛ. 
\v 3 Ɲyɛ̀ge na, yii aha kileŋi yyahe ɲya k'à wwɔ̀, yii maha jwo na zànhe sí n‑pa niɲjaa. Ɲyɛ yii à jà a cyire karigii puni tèepyiiŋkii cè, ka ɲaha si li ta ɲcyii cyi ɲyɛ na mpyi yii shwɔhɔl'e numɛ ke, yii ɲyɛ a jà a cyire cè mà yɛ?] 
\v 4 Mpii pi à pi, maa kàntugo wà Kile na ke, pire maha ɲcaa si kacyeele ɲya tapyige e. Ŋka nde l'à pyi Kile tùnntunŋi Zhonasi na ke, lire baare e kakyanhala kyaa saha sì n‑pyi n‑cyêe pi na mɛ.» Ɲyɛ u à puru jwo ke, maa yîri pi taan mà kàre.
\p
\v 5 Lire kàntugo ka Yesu \w cyelempyiibii\w* si baŋi jyiil'a kàre kùmpoge sanŋke na. Pi à sà nɔ ke, ka pi i li kàanmucya mà li ta pi funŋ'à wwɔ̀, pi ɲyɛ a bwúuru lwɔ́ mɛ. 
\v 6 Ka Yesu si yi jwo pi á: «Yii a yiye kàanmucaa \w Farizhɛɛnbii\w* ná \w Sadusiibii\w* bwúuruŋi yîrigeyirige yaani na.» 
\v 7 Ka u cyelempyiibii si pi funɲyi cya puru jwumpe na, maa jwo piye shwɔhɔl'e: «Bà wuu à pyi wuu ɲyɛ a pa ná bwúuru i mɛ, lire e u à mpe jwo bɛ?»
\p
\v 8 Ɲyɛ Yesu à pa pi kunuŋke ɲwɔhe cè ke, maa jwo: «Yii dániyaŋ'à cyɛ́rɛ dɛ! Ɲaha kurugo bwúuruŋi wuun'à yii funŋɔ wwòoŋɔ yɛ? 
\v 9 Ali numɛ yii yákilibii sàha ŋkwɔ̀ a múgo mà? Canŋke mii à bwúuru ɲùɲyi kaŋkuruŋi tɛ̀g'a nàmbaa kampwɔhii kaŋkuruŋi (5.000) ɲwɔ cya, ka shàhigii dáŋi ŋgemu si ɲî ɲjyìpaanyi na pi lyìŋkwooni kàntugo ke, yii funŋ'à wwɔ̀ lire na la? 
\v 10 Canŋke mii à bwúuru ɲùɲyi baashuunniŋi tɛ̀g'a nàmbaa kampwɔhii sicyɛɛreŋi (4.000) ɲwɔ cya, ka yii i ŋkwɔ̀ maa saanyi ɲî ɲjyìpaanyi na pi lyìŋkwooni kàntugo ke, taha yii funŋ'à wwɔ̀ lire na mú? 
\v 11 Ná yii funŋɔ ɲyɛ a wwɔ̀ lire na mɛ, mii à yii pyi na yii a yiye kàanmucaa Farizhɛɛnbii ná Sadusiibii bwúuruŋi yîrigeyirige yaani na, ka yii i wá na sɔ̂nŋi na bwúuru kyaa mii ɲyɛ na yu ke, ɲaha na yii ɲyɛ a jà a puru jwumpe ɲwɔhɔ cè mà yɛ?»
\p
\v 12 Ɲyɛ ka cyelempyiibii si li cè na bwúuruŋi yîrigeyirige yaani na bà Yesu à jwo pi a piye kàanmucaa mɛ, ŋka Farizhɛɛnbii ná Sadusiibii kàlaŋi kyaa li.
\s1 Pyɛri à jwo na Kile Niɲcwɔnrɔŋi u ɲyɛ Yesu
\r (Marika 8.27-30; Luka 9.18-21)
\p
\v 13 Ɲyɛ Yesu à kàr'a sà nɔ Sezare Filipi kùluni na ke, maa u \w cyelempyiibii\w* yíbe: «Jofoo sùpyire ɲyɛ na \w Supyaŋi Jyaŋi\w* sɔ̂nŋi yɛ?» 
\v 14 Ka pi i u pyi: «Pìi wá na ŋko na Yuhana Batizelipyiŋi u ɲyɛ mu, pìi sí i ŋko na Kile tùnntunŋi Eli u ɲyɛ mu, pìi sí i ŋko na Kile tùnntunŋi Zheremi u ɲyɛ mu, pìi mú sí i ŋko na \w Kile tùnntunmpii\w* sanmpii pi à tòro ke, na uru wà u ɲyɛ mu.» 
\v 15 Ka Yesu si pi pyi: «Yii de? Jofoo yii ɲyɛ na mii sɔ̂nŋi yɛ?» 
\v 16 Ka Simɔ Pyɛri si jwo: «\w Kile Niɲcwɔnrɔŋi\w* u ɲyɛ mu, Kileŋi ɲyii wuŋi Jyaŋi.»
\p
\v 17 Ka Yesu si u pyi: «Zhonasi jyaŋi Simɔ! Mu wuun'à ɲwɔ. Ɲaha na yɛ sùpya bà u à ŋge sèeŋi cyêe mu na mɛ, mii Tuŋi u ɲyɛ nìɲyiŋi na ke, uru u à u cyêe mu na. 
\v 18 Mii sí jwo mu á, mii sí mu mɛge le Pyɛri (kuru ɲwɔhe ku ɲyɛ kafaaga.) Mii sí kuru kafaage tɛ̀gɛ na dánafeebii kuruŋke ɲwɔhɔ cyán, kwùŋi mú bà sì n‑jà yaaga pyi kuru ŋkemu na mɛ. 
\v 19 Mii sí \w Kile Saanre\w* tirikyanhigii kan mu á. Mu aha ɲcyé kyaa maha kyaa na ɲìŋke na ke, lire mú sí ɲcyè ta u à pyi lire na nìɲyiŋi na. Mu aha ɲɛɛ kyaa maha kyaa na ɲìŋke na ke, lire mú sí ɲɛɛ ta u à pyi lire na nìɲyiŋi na.» 
\v 20 Ɲyɛ ka Yesu si yi jwo a waha cyelempyiibil'á na pi àha ŋkwɔ̀ yi jwo sùpya á na uru u ɲyɛ Kile Niɲcwɔnrɔŋi mɛ.
\s1 Kyaage Yesu sí n‑ta ke, u à kuru kyaa jwo
\r (Marika 8.31-33; Luka 9.22)
\p
\v 21 Ɲyɛ mà lwɔ́ fo lire tèni na, ka Yesu si wá na u \w cyelempyiibii\w* kâlali na fànha ki uru u kàre Zheruzalɛmu kànhe e, si ŋkyaala sèl'e kacwɔnribii ná \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* cye e. Pi sí uru bò, ŋka uru kwùŋi canmpyitanrewuuni, uru sí ɲɛ̀. 
\v 22 Ɲyɛ Yesu à puru jwo ke, ka Pyɛri si u fɛ̂ɛn ŋkere na maa u cɛ̂ɛgɛ na: «Ma hà puru jwo mɛ, Kafooŋi! Kile u ma shwɔ lire na, lire fiige kà zìi ma ta mɛ.» 
\v 23 Ka Yesu si Pyɛri wíi ná ɲyiŋkeni i maa jwo: «Yîri na taan, Sitaanna wà we! Mu na mii ɲùŋɔ kyánge. Mu ɲyɛ na sɔ̂nŋi Kile ɲyii wuuni na mɛ, fo sùpyire ɲyii wuuni!»
\s1 Pyiŋkanni na wuu à yaa wuu taha Supyaŋi Jyaŋi Yesu fye e ke
\r (Marika 8.34-9.1; Luka 9.23-27)
\p
\v 24 Ɲyɛ ka Yesu si jwo u \w cyelempyiibi\w*l'á: «Ŋgemu la ká mpyi si ntaha mii fye e ke, urufol'à yaa u cyé u yabiliŋi ɲyii karigii na, u u ntɛ̀ɛn kyaage taan u u ntaha mii fye e, pi mɛ́ɛ ká mpyi na sí urufoo bò kworokworocige na. 
\v 25 Ɲaha na yɛ ŋgemu la ká mpyi si u niɲjaaŋi yaa ɲwɔ ke, urufoo sì nùmpanŋa ta mɛ, ŋka ŋgemu ká kàntugo wà u niɲjaaŋ'á mii kurugo ke, urufoo sí nùmpanŋa ta. 
\v 26 Ɲaha li sí ɲwɔ sùpyaŋ'á mà ma ɲyii yaayi puni ta ŋge diɲyɛŋi i niɲjaa, mu nùmpanŋke si sà ŋkɛ̀ɛge yɛ? Sùpya sì n‑jà yafyin tɛ̀gɛ u múnaani ɲùŋɔ wwû nùmpanŋa mɛ. 
\v 27 Yii li cè na canŋka, \w Supyaŋi Jyaŋi\w* sí núru n‑pa ná u Tuŋi sìnampe ná u mɛ̀lɛkɛɛbil'e. Kuru canŋke, u sí shin maha shin sâra si ntàanna ná u kapyiiŋkil'e. 
\v 28 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, yii mpii pi ɲyɛ naha ke, pìi na ɲyɛ yii e, pire sì n‑kwû ná pi ɲyɛ a Supyaŋi Jyaŋi saanra wuŋi nimpaŋi ɲya mà yɛ.»
\c 17
\s1 Yesu pyiŋkann'à kɛ̂ɛnŋɛ
\r (Marika 9.2-13; Luka 9.28-36)
\p
\v 1 Ɲyɛ canmpyaa baani kàntugo, ka Yesu si Pyɛri ná Yakuba ná u cɔɔnŋi Yuhana lwɔ́, maa ŋkàre ná pire kanni i ɲaŋke kà nintɔɔngɔ ɲuŋ'i. 
\v 2 Mà pi yaha wani, Yesu pyiŋkann'à pa ŋkɛ̂ɛnŋɛ pi ɲyii na. U yyahe mpyi na ɲî canŋa ɲyiini fiige, ka u vàanɲyi si fíniŋɛ bɛ̀ɛnmpe fiige. 
\v 3 Kuru tanuge e, ka tèecyiini \w Kile tùnntunmpii\w*\w Musa\w* ná \w Eli\w* si mpa Yesu \w cyelempyiibii\w* mú taanre ɲyii na, mà pa a yu ná u e. 
\v 4 Ka Pyɛri si jwo Yesu á: «Kafooŋi, wuu à pa naha ke, lir'à ɲwɔ. Mu aha ɲɛɛ, mii sí vùnyɔ taanre kwòro naha, niŋkin sí n‑pyi mu wogo, niŋkin sí n‑pyi Musa wogo, niŋkin sí n‑pyi Eli wogo.»
\p
\v 5 Mà Pyɛri yaha puru jwumpe na, ka ɲahaŋa si mpa pi tò, kuru ɲahaŋke mpyi na bɛ̀ɛnmpe yige. Ka mɛjwuu si fworo kuru ɲahaŋke e na: «Mii Jyaŋi u ɲyɛ ŋge, u kan'à waha mii na sèl'e, u kapyiiŋkil'à táan mii á mú, yii a núru u ɲwɔ na.» 
\v 6 Ɲyɛ cyelempyiibil'à lire mɛjwuuni lógo ke, ka fyagare si pi ta fo pi à cwo cwo ɲìŋke na maa yyahayi cyígile. 
\v 7 Ka Yesu si file maa bwɔ̀n pi na maa jwo: «Yii yîri, yii àha raa fyáge mɛ.» 
\v 8 Ɲyɛ pi à ta naha yyahayi yîrige ke, pi saha ɲyɛ a wà ɲya mɛ fo Yesu kanni.
\p
\v 9 Mà pi yaha pi i ntîri ɲaŋke na, ka Yesu si yi jwo a waha pi á: «Nde yii à ɲya ke, yii àha ŋkwɔ̀ li jwo sùpya á mɛ, fo \w Supyaŋi Jyaŋi\w* ká ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i.»
\p
\v 10 Ɲyɛ ka cyelempyiibii si u pyi: «Ko \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* s'à jwo na Kile tùnntunŋi Eli u à yaa u fyânha a pa \w Kile Niɲcwɔnrɔŋi\w* yyaha na.» 
\v 11 Ka u u pi pyi: «Sèe wi, Eli à yaa u fyânha a pa si karigii puni kurigii tíi. 
\v 12 Ŋka mii sí yi jwo yii á, Eli à pa a kwɔ̀, sùpyire ɲyɛ a u cè mɛ, maa u pyi pi ɲyii pyiŋkanni na. Lire pyiŋkanni ninuuni na, pi sí Supyaŋi Jyaŋi kyérege mú.» 
\v 13 Ɲyɛ u à puru jwo ke, ka u cyelempyiibii si li cè na Yuhana Batizelipyiŋi kyaa u ɲyɛ na yu.
\s1 Yesu à pyàŋi wà jína kɔ̀r'a yige u e
\r (Marika 9.14-29; Luka 9.37-43a)
\p
\v 14 Ɲyɛ pi à kàr'a sà nɔ sùpyire cyage e ke, ka nàŋi wà si mpa niŋkure sín Yesu fere e maa jwo: 
\v 15 «Kafooŋi, mii na mu ɲáare maa ɲwɔ na jyaŋi na, kìrikirisanŋi u ɲyɛ u e na u kànre sèl'e, u maha u cyáan nage e tèrigii cyìl'e, maa u cyáan lwɔhe e tèrigii cyìl'e. 
\v 16 Mii à pa ná u e mu \w cyelempyiibii\w* yyére, ŋka pire ɲyɛ a jà a u cùuŋɔ mɛ.»
\p
\v 17 Ka Yesu si jwo: «Ei! Yii dánabaa sùpyiibii nimpiibii, fo ɲaha tère e mii sí n‑kwôro ná yii e yɛ? Mii sí yii kapyiiŋkii kwú naye e n-sà nɔ fo ɲaha tère na yɛ? Yii a ma ná pyàŋi i na á.» 
\v 18 Ɲyɛ pi à pa ná pyàŋi i ke, ka Yesu si fànha cyán jínaŋi na, ka u u fworo pyàŋi i, ka pyàŋi si ɲcùuŋɔ lire tèenuuni i.
\p
\v 19 Ɲyɛ lire kàntugo, ka cyelempyiibii si file Yesu na pi mɛgɛ cyage e maa u yíbe na ɲaha na pire ɲyɛ a jà a ŋge jínaŋi kɔ̀r'a yige pyàŋi i mà yɛ? 
\v 20 Ka Yesu si pi pyi: «Yii dániyaŋi ɲcyɛ̀rɛŋi u à pa ná l'e. Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, yii dániyaŋi mɛ́ɛ n'a mpyi a cyɛ́rɛ mutaridi bile fiige, yii mpyi na sí n‑jà ŋke ɲaŋke pyi “Kò a yîri naha ŋke cyage e” ku mú mpyi na sí lire pyi. Yaaga mpyi na sì n‑jà yii jà pyige mɛ. [ 
\v 21 Kileɲarege ná súnŋi baare e, ŋge jínaŋi shiŋi ɲyɛ na fwore sùpya e mɛ.]»
\s1 Yesu à u kwùŋi ná u ɲɛ̀ŋi kyaa jwo sahaŋki
\r (Marika 9.30-32; Luka 9.43b-45)
\p
\v 22 Canŋka mà Yesu ná u \w cyelempyiibii\w* yaha siɲcyan Galile kùluni i, u à jwo pi á: «Pi sí n‑pa \w Supyaŋi Jyaŋi\w* le sùpyire cye e pi bò, 
\v 23 ŋka u kwùŋi canmpyitanrewuuni, u sí ɲɛ̀.» Ka puru jwumpe si cyelempyiibii yyahayi tanha sèl'e.
\s1 Yesu ná Pyɛri à Kileɲaarebage wyɛ́rɛŋi sâra
\p
\v 24 Ɲyɛ Yesu ná u cyelempyiibil'à sà nɔ Kapɛrɛnamu kànhe e ke, mpii pi maha \w Kileɲaarebage\w* wyɛ́rɛŋi shuu ke, ka pire si file Pyɛri na maa u pyi: «Taha yii cyelentuŋi bà ɲyɛ na Kileɲaarebage wyɛ́rɛŋi sârali mɛ\f + \fr 17:24 \fr*\ft Yahutuubil'á, shin maha shin u mpyi a nɔ yyee beɲjaaga ná kàntugo na ke, yyee maha yyee uru mpyi maha yaa u wyɛ́rɛɲwɔge kà sâra Kileɲaarebage e (Ɛkizodi 30.11-16).\ft*\f*?» 
\v 25 Ka Pyɛri si pi pyi: «U maha u sârali kɛ!» U à jyè bage e ke, ka Yesu si jwumpe lwɔ́ yyecyiige na, maa jwo: «Simɔ, ɲaha mu ɲyɛ na sɔ̂nŋi yɛ? Jofoo na ŋge diɲyɛŋi saanbii maha múnalwɔɔre shuu, lire ɲyɛ mɛ na wyɛ́rɛwwuuge cyáan yɛ? Pi pyìibii na laa, nàmpwuunbii na?» 
\v 26 Ka Pyɛri si jwo: «Nàmpwuunbii.» Ka Yesu si jwo: «Pi pyìibii kɔni ɲyɛ a yaa pi a u sârali mɛ. 
\v 27 Ŋka ná wuu la sí ɲyɛ sì ɲcyé u sâraga pi lùgigii cyi kwɔ̀ a yîri mɛ, lire e, ta sì baŋi ɲwɔge na, maa ma myàhani wà lwɔhe e. L'aha fyaŋi niɲcyiiŋi ŋgemu cû ke, maa uru ɲwɔge múgo, mu sí wyɛ́rɛ ta wani, uru sí n‑bɛ̂ mii ná mu wuŋi na.»
\c 18
\s1 Sùpyaŋi u ɲyɛ shinbwoŋi Kile Saanre e ke
\r (Marika 9.33-37; Luka 9.46-48)
\p
\v 1 Ɲyɛ lire tèni i, ka cyelempyiibii si file Yesu na, maa u pyi: «Jofoo u ɲyɛ shinbwoŋi \w Kile Saanre\w* e yɛ?»
\p
\v 2 Ɲyɛ ka Yesu si pyàŋi wà yyere, maa u yyéeŋɛ pi shwɔhɔl'e, maa jwo: 
\v 3 «Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, ná yii ɲyɛ a kɛ̂ɛnŋɛ mà pyi nàŋkopyire fiige mɛ, yii sì n‑sìi n‑jà n‑jyè Kile Saanre e mɛ. 
\v 4 Lire e shinŋi u à uye tîrige ŋge pyàŋi fiige ke, uru u sí n‑pyi Kile Saanre shinbwoŋi.
\p
\v 5 Shin maha shin u à ɲɛn'a ŋge pyàŋi fiige cùmu lemɛ ɲwɔ mii kurugo ke, urufol'à mii cùmɔ lemɛ ɲwɔ mú.
\s1 Karigii cyi maha sùpyaŋi yaha kapiini na ke, u à yaa u láha cyire na
\r (Marika 9.42-48; Luka 17.1-2)
\p
\v 6 Nte nàŋkopyire t'à dá mii na mà kwɔ̀ ke, shin maha shin ká lire là niŋkin ɲùŋɔ kyán, l'à pwɔ́rɔ urufol'á pi kafaabwɔhɔ pwɔ u yacige e, pi i u wà baŋi i.
\p
\v 7 Diɲyɛŋi sùpyire wuun'à kɛ̀ɛgɛ pi ɲùŋkyan karigii kurugo. Karigii cyi ɲyɛ na sùpyire ɲùŋɔ kyánge ke, cyire mpyimbaa ɲyɛ mɛ. Ŋka ŋgemu ká mpyi kaɲuŋɔ maa sùpya ɲùŋɔ kyán Kile na ke, urufoo wuun'à kɛ̀ɛge!
\p
\v 8 Mu cyɛge kà niŋkin, lire ɲyɛ mɛ mu tɔɔge kà niŋkin ká a si mu pyi mu u \w kapii\w* pyi, ku kwɔ̀n a wà tatɔɔnge e, ɲaha na yɛ mu cye niŋkin wuŋi, lire ɲyɛ mɛ mu tɔɔgɔ niŋkin wuŋi u jyè shìŋi niŋkwombaaŋi i, lir'à pwɔ́rɔ pi mu wà nafugombaage e ná ma tooyi shuunniŋi ná ma cyeyi shuunniŋi i.
\p
\v 9 Mu ɲyiini là ká a si mu pyi mu u kapii pyi, li wwûl'a wà tatɔɔnge e, ɲaha na yɛ mu ɲyii niŋkin wuŋi u shìŋi niŋkwombaaŋi ta, lir'à pwɔ́rɔ pi mu wà nafugombaage e ná ma ɲyiigii shuunniŋi i.»
\s1 Mpàŋi nimpinniŋi bàtaage
\r (Luka 15.3-7)
\p
\v 10 Ka Yesu si núr'a jwo u \w cyelempyiibi\w*l'á: «Yii a yiye kàanmucaa dɛ! Yii àha ɲcwô ŋge nàŋkocyaaŋi w'e mɛ. Ɲaha na yɛ mii sí yi jwo yii á, pi mɛ̀lɛkɛɛbii\f + \fr 18:10 \fr*\ft Yahutuubii mpyi na sɔ̂nŋi na shin maha shin ná u mɛ̀lɛkɛ u ɲyɛ nìɲyiŋi i, ŋgemu u ɲyɛ na u kàanmucaa ke, na sùpyire ti ɲyɛ ná tayyérege e ke, tire u mɛ̀lɛkɛɛbii kanni pi mpyi na sí n‑jà nɔ Kile cyage e.\ft*\f* ɲyɛ nìɲyiŋi na mii Tuŋi Kile yyahe taan tèrigii puni i. [ 
\v 11 Mpii pi à pînni ke, \w Supyaŋi Jyaŋi\w* à pa mpa pire shwɔ.]
\p
\v 12 Ɲaha yii ɲyɛ na sɔ̂nŋi yɛ? L'aha mpyi mu à jwo mpàa ŋkuu (100) na ɲyɛ wà á, ka niŋkin si mpînni pire e, tá urufoo sì pi sanmpii beecyɛɛre ná kɛ ná baacyɛɛreŋi (99) yaha wabɛr'á ɲaŋke ɲuŋ'i, si sà a nimpinniŋi caa mɛ? 
\v 13 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, u aha jà a u cya a ɲya, u ɲyaŋi funntange sí n‑pêe u á mà tòro pi sanmpii beecyɛɛre ná kɛ ná baacyɛɛreŋi (99) woge na, pire mpiimu pi ɲyɛ pi ɲyɛ a pînni mɛ.
\p
\v 14 Amuni li mú ɲyɛ, yii Tuŋi u ɲyɛ nìɲyiŋi na ke, li ɲyɛ a táan ur'á ŋge pyàŋi wà niŋkin si mpînni mɛ.»
\s1 Wurugofooŋi leŋkanni kuntiini i
\p
\v 15 «Mu cìnmpworo ká wurugo mu á, sà u yyer'a fɛ̂ɛn, mu ná uru kanni, maa u kapyiini cyêe u na. U aha ɲɛn'a lógo mu á, yii cìnmpworoge sí n‑tɛ̀ɛn ku lyempe e. 
\v 16 Ŋka u aha mpyi u ɲyɛ a ɲɛn'a lógo mu á mɛ, shin niŋkin, lire ɲyɛ mɛ shiin shuunni yyer'a bâra maye na, maa jwo ná u e, bà y'à sémɛ na “Karigii pun'à yaa cyi cwɔɔnrɔ shiin shuunni taanre ɲyii na\f + \fr 18:16 \fr*\ft Duterenɔmu 17.6; 19.15\ft*\f*” mɛ. 
\v 17 U aha ɲcyé lógogo pir'á, sà yi yyaha jwo dánafeebii kuruŋk'á. U aha mpyi u ɲyɛ a lógo dánafeebii kuruŋk'á mɛ, ma hà núru raa u leni Kile kuni ɲaarafeebil'e mɛ, ta u wíi mu à jwo \w múnalwɔɔre shwofoo\w*.
\p
\v 18 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, yii aha ɲcyé kyaa maha kyaa na ɲìŋke na ke, lire mú sí ɲcyè ta u à pyi lire na nìɲyiŋi na. Yii aha ɲɛɛ kyaa maha kyaa na ɲìŋke na ke, lire sí ɲɛɛ ta u à pyi lire na nìɲyiŋi na mú.
\p
\v 19 Mii sí yi jwo yii á mú, sèeŋi na, yii shiin shuunni ká bɛ̂ li na, maa yaaga maha yaaga ɲáare mii Tuŋi á, uru u ɲyɛ nìɲyiŋi na ke, u sí kuru kan yii á. 
\v 20 Ɲaha kurugo yɛ cyaga maha cyag'e shiin shuunni taanr'à bínni mii mɛge na ke, mii ɲyɛ pi shwɔhɔl'e.»
\s1 Yàfambaaŋi kani
\p
\v 21 Ɲyɛ ka Pyɛri si file Yesu na, maa jwo: «Kafooŋi! Mii cìnmpworo ká ŋkwôro na wuruge mii á, tooyi jùuli i mii à yaa mii u yàfa u na yɛ? Fo tooyo baashuunni la?» 
\v 22 Ka Yesu si u pyi: «Mii sì n‑jwo mu á tooyo baashuunni mɛ. Ŋka mii sí n‑jwo mu á tooyo beetaanre ná kɛ (70) tatɛɛnyɛ baashuunni\f + \fr 18:22 \fr*\ft Pìi maha jwo: «tooyo beetaanre ná kɛ ná baashuunni (77).»\ft*\f*!
\p
\v 23 Lire kurugo \w Kile Saanre\w* à fworo nde kani kurugo: saanŋi wà u ná mpyi a li lwɔ́ uye funŋ'i si u báarapyiibii fwɔhigii pɛ̀rɛge cè, bà pi si mpyi si cyi sâra mɛ. 
\v 24 Mà u yaha cyire fwɔhigii kataanmpe na, pi à pa ná báarapyiŋi w'e u yyére, saanŋi miliyoo niɲyahamii fwoo mpyi uru nàŋi na. 
\v 25 Ná lire fwooni sârasara sí mpyi uru báarapyiŋi na mɛ, ka u ɲùŋufooŋi si jwo na pi u ná u cwoŋi ná u pyìibii ná u cyeyaayi puni pɛ́rɛ, bà lire fwooni si mpyi si ntò mɛ. 
\v 26 Ɲyɛ báarapyiŋ'à yire lógo ke, maa niŋkure sín u ɲùŋufooŋi fere e maa jwo “Mii ɲùŋufooŋi! Maye sanŋa yaha, maa na tàanna, mii sí mu fwooni puni tò mu á.” 
\v 27 Ɲyɛ u ɲùɲaar'à jyè ɲùŋufooŋi i ke, ka u u lire fwooni puni yaha a cyán, maa u cye yaha.
\p
\v 28 Ɲyɛ ka uru báarapyiŋi si fworo na ŋkɛ̀ɛge mà sà bɛ̂ ná u báarapyiɲɛɛŋi w'e. U wyɛ́rɛbilere fwoo mpyi uru na, ka u u uru cyán a cwôro yacige e, maa u pyi “Na fwooni sâra!” 
\v 29 Ka u báarapyiɲɛɛŋi si niŋkure sín u fere e, maa u ɲáare sèl'e “Maye sanŋa yaha maa na tàanna, mii sí mu fwooni tò.” 
\v 30 Ŋka u ɲyɛ a ɲɛɛ mɛ, maa nàŋi tò kàsuŋi i, fo u aha uru fwooni tò.
\p
\v 31 Ɲyɛ u báarapyiɲɛɛbii sanmpil'à lire ɲya ke, ka li i mpɛn pi e sèl'e, ka pi i ŋkàr'a sà yire paara ɲùŋufooŋ'á. 
\v 32 Ka ɲùŋufooŋi si pi pyi pi à u yyere. U à pa ke, ka ɲùŋufooŋi si u pyi “Shinpi wà we! Mii à mu fwooni puni yaha a cyán, ɲaha na yɛ mu à mii ɲáare. 
\v 33 Mii à mu ɲùɲaara ta taŋkanni ndemu na ke, mu mpyi na sì n‑jà ɲùɲaara ta ma báarapyiɲɛɛŋi na amuni mà?” 
\v 34 Ɲyɛ ka ɲùŋufooŋi lùyiri wuŋi si uru báarapyiŋi pyi pi à le kàsuŋi i u a ŋkyaali fo u aha uru fwooni puni tò.
\p
\v 35 Ɲyɛ lire pyiŋkanni na li mú ɲyɛ, yii shin maha shin u ɲyɛ u ɲyɛ na yàfani u cìnmpworoŋi na ná u zòmbilini puni i mɛ, amuni Kile sí urufoo cû.»
\c 19
\s1 Nɔ̀ŋi ɲyɛ à yaa u u cwoŋi nàmbage kwɔ̀ mɛ
\r (Marika 10.1-12)
\p
\v 1 Ɲyɛ Yesu à kwɔ̀ puru jwumpe na ke, maa yîri Galile kùluni i, mà kàre \w Zhude\w* kùluni i, Zhurudɛn baŋi kàntugo. 
\v 2 Shinɲyahara mpyi a taha u fye e, mpii pi mpyi na yà ke, ka u u pire cùuŋɔ wani.
\p
\v 3 Ka \w Farizhɛɛnbii\w* pìi si file si u pɛrɛ ɲcû ná jwumpe e, maa u yíbe: «Mà tàanna ná wuu Saliyaŋi i, tá nɔ̀ŋ'à yaa u jà a u cwoŋi nàmbage kwɔ̀ ɲùɲyi puni na bɛ?» 
\v 4 Ka Yesu si pi pyi: «Ɲje y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i ke, yii ɲyɛ a yire kâla mà? Diɲyɛŋi tasiige e, diɲyɛŋi Davooŋi à “sùpyaŋi yaa nɔ̀ ná ceewe\f + \fr 19:4 \fr*\ft Zhenɛzi 1.27\ft*\f*.” 
\v 5 “Lire kurugo nɔ̀ŋi sí u tuŋi ná u nuŋi yaha si mpwɔ u cwoŋi na, pi mú shuunni si mpyi shin niŋkin\f + \fr 19:5 \fr*\ft Zhenɛzi 2.24. Lire ɲwɔhe ku ɲyɛ: «Lire kurugo nɔ̀ŋi ná u cwoŋi sí n‑wwɔ̀ si mpyi shin niŋkin, nɔ̀ŋi ná u cwoŋi shwɔ̀hɔŋ'à yaa u ɲwɔ mà tòro nɔ̀ŋi ná u sifeebii wuŋi na.»\ft*\f*.” 
\v 6 Lire e pi saha sì n‑pyi shiin shuunni mɛ, ŋka pi sí n‑pyi shin niŋkin. Lire kurugo Kile à mpiimu pyi niŋkin ke, sùpya ɲyɛ a yaa u pire láha piye na mɛ.»
\p
\v 7 Ɲyɛ ka Farizhɛɛnbii si núr'a jwo: «Lire sanni i ke, ɲaha na \w Kile tùnntunŋi\w*\w Musa\w* s'à jwo na nɔ̀ ká a ŋko raa u cwoŋi nàmbage kwùu, u nàmbage kwɔ̀kwɔ sémɛŋi kan ceeŋ'á, u u nta a ku kwɔ̀ yɛ?» 
\v 8 Ka Yesu si pi pyi: «Yii ɲjíŋgage kurugo, Musa à cyeebii nàmbakwooni kuni kan yii á. Lire baare e diɲyɛŋi tèesiini i, amuni bà li mpyi mɛ. 
\v 9 Ŋka mii sí yi jwo yii á, shin maha shin u à u cwoŋi nàmbage kwɔ̀ ɲùŋke kabɛrɛ na, mà ta \w jacwɔrɔ\w* bà mɛ, maa ceeŋi wabɛrɛ lèŋɛ ke, urufol'à jacwɔrɔ pyi.»
\p
\v 10 Ɲyɛ ka \w cyelempyiibii\w* si jwumpe lwɔ́ maa jwo: «Kampyi nɔ̀ŋi tayyérege ku ɲyɛ kure mà yyaha tíi ná u cwoŋi i, ɲùŋɔ mú bá naha cileŋɛni na mɛ.» 
\v 11 Ka Yesu si pi pyi: «Sùpyire puni sì n‑jà cileŋɛmbaani na mɛ, fo Kile ká li pyimɛ táan mpiimu á ke. 
\v 12 Karii niɲyahagii na ɲyɛ wani ɲcyiimu cyi maha jà a nɔ̀ŋi sige cileŋɛni na ke. Pìi na ɲyɛ wani, pi sì n‑jà ceewe lèŋɛ mɛ, ɲaha na yɛ pi à si amuni. Pìi u cileŋɛmbaani ɲùŋk'à fworo sùpyire e, ɲaha na yɛ pi à pi nànte kɛ̀ɛge. Pìi mú maha ɲcyé cileŋɛni na \w Kile Saanre\w* kurugo. Ŋgemu u sí n‑jà ɲɛɛ puru jwumpe na ke, urufoo u ɲɛɛ pu na.»
\s1 Yesu à jwó le nàŋkopyire tà á
\r (Marika 10.13-16; Luka 18.15-17)
\p
\v 13 Ɲyɛ lire kàntugo, sùpyiibii pìl'à pa ná nàŋkopyire t'e Yesu yyére, bà u si mpyi si u cyeyi taha ti na, si Kile ɲáare t'á mɛ. Ka cyelempyiibii si pi faha. 
\v 14 Ka Yesu si jwo: «Yii nàŋkopyire yaha t'a ma mii yyére, yii àha ti sige na na mɛ. Ɲaha kurugo yɛ sùpyire t'à tiye pyi nte nàŋkopyire fiige ke, Kile Saanre ɲyɛ pire woro.» 
\v 15 Ɲyɛ u à puru jwo ke, maa u cyeyi taha ti ɲùɲyi na maa jwó le t'á, maa nta a yîri kuru cyage e mà kàre.
\s1 Nàfuufooŋi kani
\r (Marika 10.17-31; Luka 18.18-30)
\p
\v 16 Ɲyɛ mà Yesu niŋkareŋi yaha, nàŋi wà à file u na maa jwo: «Cyelentuŋi! Kacɛnni ndire mii à yaa mii u pyi si shìŋi niŋkwombaaŋi ta yɛ?» 
\v 17 Ka Yesu si u pyi: «Ɲaha na mu ɲyɛ na mii yíbili kacɛnni kyaa na yɛ? Shin niŋkin kanna u à ɲwɔ. Mu la ká mpyi si shìŋi sèe wuŋi ta, ta Kile toŋi kurigii ɲaare.» 
\v 18 Ka nàŋi si Yesu yíbe: «Kurigii ɲcyire yɛ?» Ka Yesu si jwo: «“Ma hà sùpya bò mɛ, ma hà zínni ná wabɛrɛ cwo e mɛ, ma hà nàŋkaaga pyi mɛ, ma hà vini ntaha wà na mɛ, 
\v 19 ma tuŋi ná ma nuŋi pêe\f + \fr 19:19 \fr*\ft Ɛkizodi 20.12-16; Duterenɔmu 5.16-20\ft*\f*.” “Ma supyiɲɛɛŋi kyaa táan may'á bà mu kyal'à táan may'á mɛ\f + \fr 19:19 \fr*\ft Levitiki 19.18\ft*\f*.”» 
\v 20 Ka nàɲjiiŋi si Yesu pyi: «Mii na cyire karigii puni pyi. Ɲaha shi saha k'à mii fô yɛ?» 
\v 21 Ka Yesu si u pyi: «Kampyi mu la ɲyɛ si mpyi tìgirecyaga baa, ta sì maa sà ma cyeyaayi puni pɛ́rɛ, maa uru wyɛ́rɛŋi kan fòŋɔfeebil'á. Lire ká mpyi, mu sí nàfuu ta Kile yyére. Maa nta a pa ntaha na fye e.»
\p
\v 22 Ɲyɛ uru nàɲjiiŋ'à puru lógo ke, ka u yyetanha wuŋi si ŋkàre, ɲaha na yɛ nàfuubwɔhɔ foo u mpyi u wi.
\p
\v 23 Ɲyɛ ka Yesu si yi jwo u \w cyelempyiibi\w*l'á: «Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, nàfuufooŋi jyìm'à pɛn \w Kile Saanre\w* e. 
\v 24 Mii sí yi jwo yii á sahaŋki, ɲwɔhɔŋi jyìm'à táan músennɛŋi wyiini i, mà tòro nàfuufooŋi u jyè Kile Saanre e.» 
\v 25 Ka puru si u cyelempyiibii kàkyanhala fo mà tòro, ka pi i jwo: «Lire sanni i ke, jofoo u sí n‑jà nùmpanŋa ta bɛ?» 
\v 26 Ka Yesu si pi wíi wíi maa jwo: «Lir'à sùpyire jà, ŋka kyaa ɲyɛ na Kile jìni mɛ.»
\p
\v 27 Ka Pyɛri si jwumpe lwɔ́ maa Yesu pyi: «Wuu de? Wuu à kàntugo wà wuu karigii puni na, maa ntaha mu fye e! Wuu nàzhanŋi u ɲyɛ ŋgire yɛ?» 
\v 28 Ka Yesu si pi pyi: «Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, yaayi puni ká mpa mpyi nivɔnyɔ tèni ndemu i ke, \w Supyaŋi Jyaŋi\w* ká mpa ntɛ̀ɛn u fànhe tatɛɛnge nisinaŋke e tèni ndemu i ke, yii pi ɲyɛ mii fyèɲwɔhɔshiinbii ke, yii sí n‑pa n‑tɛ̀ɛn fànhe tatɛɛnyɛ kɛ ná shuunni i, s'a \w Izirayɛli\w* tùluyi kɛ ná shuunniŋi shiinbii kɛ̂ɛnŋi. 
\v 29 Ɲyɛ shin maha shin ká ɲɛn'à kàntugo wà u bayi, lire ɲyɛ mɛ u sìɲɛɛbii, lire ɲyɛ mɛ u sifeebii, lire ɲyɛ mɛ u pyìibii, lire ɲyɛ mɛ u kɛrɛyi na mii mɛge kurugo ke, urufoo sí yire fiigii ŋkuu (100) ta, si shìŋi niŋkwombaaŋi ta. 
\v 30 Ŋka yyahe yyére shiin niɲyahamii sí n‑pyi kàntugo yyére shiin, kàntugo yyére wuu niɲyahamii mú sí n‑pyi yyahe yyére wuu.»
\c 20
\s1 Báarapyiibii sàraŋi kani Kile saanre e
\p
\v 1 «Ɲyɛ \w Kile Saanre\w* à fworo nde kani kurugo: kɛrɛge fooŋi wà à yîri ɲyɛ̀sɔɔge na maa ŋkàr'à sà a báarapyii caa u ɛrɛzɛn cikɔɔge báaraŋi mɛɛ na. 
\v 2 Báarapyiibii kɛrɛge fol'à ta ke, u ná pir'à bɛ̂ canmpuŋke sàraŋi na. Ɲyɛ ka u u pi yaha a kàre cikɔɔge e. 
\v 3 Canŋk'à pa nɔ cyage e ke, ka kɛrɛge foo si sà sùpyire tà ta kàfuge na pi à tɛ̀ɛn là mpyimbaa. 
\v 4 Ka u u pi pyi “Yii yîri mú, yii a sì na ɛrɛzɛn cikɔɔge e, yii i sà a báaraŋi pyi, yii ná sàraŋi u à yaa ke, mii sí uru kan yii á.” 
\v 5 Ka pire si ŋkàre cikɔɔge e. Ɲyɛ ka cikɔɔge foo si núr'a fworo canvwuge na, maa pìi ta. Canvyinge laage e, maa núr'a pìi ta, maa pire puni pyi pi à kàre kɛrɛge e. 
\v 6 Yàkoŋke laage e u à pa fworo sahaŋki, mà sà pìi ta pi i yyéreli cyage k'e, ka u u jwo pir'á “Ɲaha na yii à yyérel'a canŋke kwɔ̀ là mpyimbaa yɛ?” 
\v 7 Ka pire si u pyi “Mu aha li ɲya amuni, wà ɲyɛ a wuu lwɔ́ báaraŋi na niɲjaa mɛ.” Ka u u jwo “Yii a sì na ɛrɛzɛn cikɔɔge e.”
\p
\v 8 Ɲyɛ yàkoŋk'à pa nɔ ke, ka cikɔɔge foo si jwo u pyɛnge kacwɔnrɔŋ'á “Báarapyiibii yyere ma a pi sàraŋi kan pi á, ŋka báarapyiibii pi à pa kàntugo ke, ku sìi pire na, ma a sì niɲcyiibil'á.” 
\v 9 Mpii pi à pa yàkoŋke ke, pir'à canmpuŋke sàraŋi ta. 
\v 10 Ɲyɛ ka báarapyiibii niɲcyiibii si file, maa sɔ̂nŋi na pire u nintaŋi si ɲyaha, ŋka yaaga ɲyɛ a bâra u na mɛ, pi shin maha shin à canmpuŋke sàraŋi ta mú.
\p
\v 11 Ɲyɛ wyɛ́rɛŋi kanŋkwooni kàntugo pi á, ka pi i wá na cikɔɔge foo ɲùŋke tare maa ŋko 
\v 12 “Mpii pi à pa yàkoŋke ke, tère nimbilere kanna báara pir'à pyi, ka mu u wuu ná pire u sàraŋi pyi niŋkin, mà li ta wuu à canmpuni pyi báaraŋi na, canŋke kafuge e.” 
\v 13 Ka cikɔɔge foo si jwumpe lwɔ́ maa jwo pi wà niŋkin á “Na cevoo, mii ɲyɛ a cwo mu na mɛ. Taha canmpuŋke sàraŋi na bà mii ná mu mpyi a bɛ̂ mɛ? 
\v 14 Ma sàraŋi shwɔ maa yîri naha. Ŋge u à kan mu á ke, l'à táan mii á mii i uru ninuŋi kan kàntugo yyére shinpaŋ'á. 
\v 15 Lire sanni i, taha mii wu bà u ɲyɛ na wyɛ́rɛŋi mɛ? Kacɛnni mii à pyi ke, taha lire yiɲcyɛge ku ɲyɛ mu i?”
\p
\v 16 Amuni li mú ɲyɛ, kàntugo yyére shiin niɲyahamii sí n‑pyi yyahe yyére shiin, yyahe yyére shiin niɲyahamii mú sí n‑pyi kàntugo yyére shiin.»
\s1 Yesu saha à jwo u kwùŋi ná u ɲɛ̀ŋi kyaa na
\r (Marika 10.32-34; Luka 18.31-34)
\p
\v 17 Ɲyɛ mà Yesu niŋkareŋi yaha Zheruzalɛmu kànhe e, u à u cyelempyiibii kɛ ná shuunniŋi yyere pi mɛgɛ cyage e kuni na maa jwo: 
\v 18 «Wuu niŋkaribii pi mpii Zheruzalɛmu i, wani pi sí \w Supyaŋi Jyaŋi\w* le \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* cye e. Pire sí n‑jwo na u à yaa u bò, 
\v 19 si u le Kilecembaabii cye e, pire sí u fwɔ́hɔrɔ, si u bwɔ̀n ná tiripaanni i, si u kwòro cige na si mbò. Ŋka u kwùŋi canmpyitanrewuuni, u sí ɲɛ̀.»
\s1 Zebede jyaabii yacyage
\r (Marika 10.35-45)
\p
\v 20 Ɲyɛ ka Zebede cwoŋi si file Yesu na ná u jyaabil'e, maa niŋkure sín, maa u ɲáare. 
\v 21 Ka Yesu si u yíbe: «Ɲaha shi la ku wá mu na yɛ?» Ka u u jwo: «Mii jyaabii pi mpii ke, mu aha mpa ntɛ̀ɛn ma saanre e tèni ndemu i ke, ma a wà yaha u tɛ̀ɛn ma \w kàniŋke\w* na, ma a u sanŋi yaha ma kàmɛni na.» 
\v 22 Ka Yesu si pi pyi: «Yaage yii na ɲáare mii á ke, yii ɲyɛ a ku shi cè mɛ. Kyaage lwɔhe mii sí n‑bya ke, yii sí n‑jà kuru bya la?» Ka pi i u pyi: «Ɔɔn, wuu sí n‑jà.» 
\v 23 Ka u u pi pyi: «Yii sí kyaage lwɔhe bya mii fiige. Ŋka mà tɛ̀ɛn mii kàniŋke ná mii kàmɛni na, mii bà u ɲyɛ yire kanvooŋi mɛ. Mii Tuŋi à yire tatɛɛnyi bégele sùpyire ntemu mɛɛ na ke, u sí yi kan tir'á.»
\p
\v 24 Ɲyɛ Yesu \w cyelempyiibii\w* kɛŋi sanŋ'à puru jwumpe lógo ke, ka pire lùgigii si yîri mpii cìnmpyiibii shuunniŋi taan. 
\v 25 Yesu à pa kuru cyage wíl'a ɲya ke, maa yi jwo u cyelempyiibii pun'á: «Yii a núru, yii à cè naha ɲìŋke na, kìni ɲùŋufeebii maha ntɛ̀ɛn kìni sùpyire ɲuŋ'i fànhe e, kìni shinbwoobil'a sì wá na pi fànhe cyáan kìni sùpyire na. 
\v 26 Li ɲyɛ a yaa li pyi amuni yii shwɔhɔl'e mɛ. Ŋgemu la ku ɲyɛ si mpyi shinbwo yii shwɔhɔl'e ke, urufol'à yaa u uye pyi yii sanmpii báarapyi. 
\v 27 Ŋgemu la ku ɲyɛ si mpyi yii yyaha yyére shinŋi ke, urufol'à yaa u uye pyi yii sanmpii biliwe. 
\v 28 Ɲaha kurugo yɛ \w Supyaŋi Jyaŋi\w* ɲyɛ a pa diɲyɛŋi i sùpyire si mpa mpyi u báarapyii mɛ. U à pa si mpa uye pyi sùpyire báarapyi, si uye kan pi bò, si mpyi shinɲyahara \w kapegigii\w* shwɔshwɔ lwɔrɔ.»
\s1 Yesu à fyinmii shuunni ɲyii múgo
\r (Marika 10.46-52; Luka 18.35-43)
\p
\v 29 Yesu ná u cyelempyiibii nivworobii Zheriko kànhe e, supyikurumbwɔhɔ mpyi a taha u fye e. 
\v 30 Fyinmii shuunni mpyi a tɛ̀ɛn kuni ɲwɔge na, pir'à pa lógo na Yesu u ɲyɛ na ntùuli ke, ka pi i wá na yu fànha na: «Kafooŋi! \w Dawuda\w* Tuluge Shinŋi! Ɲùɲaara ta wuu na.» 
\v 31 Ka sùpyire si pi faha na pi fyâha. Ŋka pi ɲyɛ a ɲɛn'a fyâha mɛ, maa là bâra pi sɛ̀ɛge na: «Kafooŋi! Dawuda Tuluge Shinŋi! Ɲùɲaara ta wuu na!»
\p
\v 32 Ka Yesu si yyére maa pi yyere maa pi yíbe: «Ɲaha yii la ɲyɛ mii u pyi yii á yɛ?» 
\v 33 Ka pi i jwo: «Kafooŋi, wuu ɲyiigii múgo, wuu raa ɲaa.» 
\v 34 Ɲyɛ ka pi ɲùɲaare si u ta sèl'e, ka u u bwɔ̀n pi ɲyiigii na. Lire tèni mujye e, ka pi i ntìi na ɲaa, maa ntaha u fye e.
\c 21
\s1 Saanŋi Yesu à jyè Zheruzalɛmu kànhe e
\r (Marika 11.1-11; Luka 19.28-40; Yuhana 12.12-19)
\p
\v 1 Mà pi yaha pi i byanhare Zheruzalɛmu kànhe na, pi mpyi a nɔ Bɛtifajye kànhe na, \w Olivye cire ɲaŋke\w* kàmpanŋke na. Ka Yesu si u \w cyelempyiibii\w* pìi shuunni tun, 
\v 2 maa pi pyi: «Kànhe ku ɲyɛ yii yyaha na ke, yii a sì k'e. Yii aha sà nɔ wani, yii sí n‑tíi pi ta pi à dùfaanɲcwo ná u pyà pwɔ wani. Yii i yi sànha, yii pa ŋkan na á. 
\v 3 Wà ha yà jwo yii na, yii i urufoo pyi “Yi kyaa li ɲyɛ Kafooŋi na, u aha ŋkwɔ̀ yi na, yi sí n‑pa.”»
\p
\v 4 Yesu à yire dùfaanɲyi cya, bà tèecyiini Kile tùnntunŋi jwumpe si mpyi si fûnŋɔ mɛ. U mpyi a jwo: 
\v 5 «Yii yi jwo \w Siyɔn\w* kànhe shiinbil'á na:
\q1 “Yii wíi! Yii saanŋi wá na ma yii yyére,
\q1 u ɲùŋk'à pi sèl'e,
\q1 u à dùg'a tɛ̀ɛn dùfaanŋa ɲuŋ'i\f + \fr 21:5 \fr*\ft Saanwa ká dùgo dùfaanŋa na, lire li mpyi yyeɲiŋke ná maye ntìrigeŋi saɲcyɛɛnni.\ft*\f*,
\q1 dùfaannuŋi pyìge kà ɲuŋ'i\f + \fr 21:5 \fr*\ft Zakari 9.9\ft*\f*.”»
\p
\v 6 Ɲyɛ ka cyelempyiibii mú shuunni si ŋkàre, nde Yesu mpyi a jwo ke, maa sà lire pyi. 
\v 7 Pi à pa ná dùfaannuŋi ná u pyìge e ke, maa pi vàanɲyi yà taha ku na, ka Yesu si dùg'a tɛ̀ɛn na ŋkɛ̀ɛge.
\p
\v 8 Sùpyire niɲyahara mpyi kuni ɲwɔge na, ka ti niɲyahara si ti vàanntinɲyi yà wwû mà pìli pìli Yesu yyaha na kuni i, ka pìi si weyi kwɔ̀n kwɔ̀n a pìli kuni i\f + \fr 21:8 \fr*\ft Saanŋi pi ɲyɛ na mpêre ke, pi maha ɲcyii karigii pyi si u bɛ̂ (2 Saanbii 9.13).\ft*\f*. 
\v 9 Sùpyire ti mpyi Yesu yyaha na ná nte ti mpyi u kàntugo ke, tire puni mpyi na ŋkwúuli maa ŋko:
\q1 «Yabwɔhe! \w Dawuda\w* Tuluge Shinŋi wi!
\q1 Ŋgemu u ɲyɛ na ma Kafooŋi Kile mɛge na ke, Kile u jwó le u á\f + \fr 21:9 \fr*\ft Zaburu 118.26\ft*\f*!
\q1 Pèente ti taha Kile na nìɲyicyeyi puni i.»
\p
\v 10 Ɲyɛ Yesu à pa jyè Zheruzalɛmu kànhe e ke, ka kànhe puni si yîr'a taha, fo pi na piye yíbili: «Taha jofoo u wà urufoo yɛ?» 
\v 11 Ka sùpyire si pi pyi: «Yesu wi, Kile tùnntunŋi u à yîri Nazarɛti i, Galile kùluni i ke.»
\s1 Yesu à cwɔ̀hɔmpii kɔ̀r'a yige Kileɲaarebage ntàani na
\r (Marika 11.15-19; Luka 19.45-48; Yuhana 2.13-22)
\p
\v 12 Ɲyɛ ka Yesu si ŋkàre \w Kileɲaarebage\w* ntàani na. Mpii pi mpyi na pɛrɛmpe ná zhwoŋi pyi wani ke, maa pire kɔ̀re, maa wyɛ́rɛfaabii tàbalibii ná sanmpanmpɛrɛbii yatɛɛnɲyi ŋɔɔŋ'a cyán cyán\f + \fr 21:12 \fr*\ft Yahutuubii pi mpyi maha yîri cyeyi yabɛre e ke, wyɛ́rɛfaabii mpyi maha pire wyɛ́rɛŋi fare Kileɲaarebage wuŋi na. Lire pyiŋkanni na, wyɛ́rɛɲwɔge ku mpyi a yaa k'a sârali Kileɲaarebage e ke, pi mpyi maha jà a kuru sâra, maa núr'a jà a ntɛ̀gɛ pyi. Yatɔɔre ti maha yaa ti jà a pyi sáraga ke, pɛ́rɛmpyiibii mpyi maha tire pɛ́rɛli pir'á. Pi mpyi maha ti lwɔɔre dùrugo.\ft*\f*.\fig Yesu à wyɛ́rɛfaabii tabalibii ŋɔɔŋ'a cyán cyán|src="LB00316b.tif" size="span" ref="Macwo 21.12"\fig* 
\v 13 Maa pi pyi: «“Mii bage sí n‑pa a yiri Kileɲaarebaga\f + \fr 21:13 \fr*\ft Ezayi 56.7\ft*\f*.” Yire y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i. Ŋka yii pi ke, yii à ku kɛ̂ɛnŋ'a pyi “nàŋkaalii tabinniga\f + \fr 21:13 \fr*\ft Zheremi 7.11\ft*\f*”.»
\p
\v 14 Ka fyinmpii pìi ná dìshiyifeebii pìi si file u na Kileɲaarebage e, ka u u pire cùuŋɔ. 
\v 15 Ɲyɛ \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná \w Kile Saliyaŋi cyelentiibi\w*l'à cyire kakyanhala karigii ɲya tapyige e, maa nàŋkopyire ɲya ti i yu fànha na: «Yabwɔhe! \w Dawuda\w* Tuluge Shinŋi wi!» ke, ka pire lùuni si yîri\f + \fr 21:15 \fr*\ft «Nde l'à pi lùuni yîrige ke»: lire bà li ɲyɛ na Yesu à pɛ́rɛmpyiibii kɔ̀rɔ kanna mɛ, ŋka u à fyinmpii ná dìshiyifeebii yaha pi à jyè Kileɲaarebage e. Lire na mpyi kafuun Yahutuubil'á.\ft*\f*, 
\v 16 maa Yesu pyi: «Ɲje pi ɲyɛ na yu ke, taha mu wá na yi núru mɛ?» Ka Yesu si pi pyi: «Mii naha na yi núru. Taha yii sàha ŋkwɔ̀ a mpe jwumpe kâla Kile Jwumpe Semɛŋi i na “Kile à u pèente jwumpe le nàŋkopyire ná jiriŋwɔrɔ pyìibii ɲwɔyi i\f + \fr 21:16 \fr*\ft Zaburu 8.3\ft*\f*” mɛ?»
\p
\v 17 Ka Yesu si yîri pi taan, maa fworo kànhe e, mà kàre Bɛtani kànhe e, maa shwɔ̀n wani.
\s1 Yesu à fizhiye cige láŋa
\r (Marika 11.12-14, 20-24)
\p
\v 18 Kuru canŋa nùmpanŋa, Yesu ninuruŋi na ŋkɛ̀ɛge Zheruzalɛmu i, ka katege si u ta. 
\v 19 Ka u u \w fizhiye cige\w* ɲya kuni na, maa file ku na. Wyɛɛre baare e, u ɲyɛ a yasɛrɛ ta ku na mɛ\f + \fr 21:19 \fr*\ft Ŋke fizhiye cige ku ɲyɛ ná weɲyahayi i yasɛrɛ baa ke, kuru na ɲyɛ Yahutuubii ɲùŋufeebii fiige, mpiimu pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke.\ft*\f*, maa jwo ku na: «Ma hà zìi núru yasɛrɛ se ɲya mɛ!» Ka cige si ntíl'a waha.
\p
\v 20 Cyelempyiibil'à lire ɲya ke, ka li i pi bilibili fo pi à yíbe na: «Di ŋke fizhiye cig'à pyi maa waha tèenuuni i yɛ?» 
\v 21 Ka Yesu si pi pyi: «Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, yii aha nta yii à dániyaŋi pyi ná funŋɔ niŋkin i, nde mii à pyi ŋke fizhiye cige na ke, yii sí lire fiige pyi, lire kanni bà mɛ, yii aha jwo ŋke ɲaŋke ku kò a yîri ku tatɛɛnge e ku sà ɲcwo baŋi i, lire sí n‑pyi. 
\v 22 Yii aha Kile ɲáare yaaga maha yaaga kurugo ná dániyaŋi i ke, yii sí kuru ta.»
\s1 Pi à Yesu yíbe u fànhe tatage kyaa na
\r (Marika 11.27-33; Luka 20.1-8)
\p
\v 23 Ka Yesu si jyè \w Kileɲaarebage\w* e, maa sùpyire kâlali. Mà u yaha lire na, ka \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná Yahutuubii kacwɔnribii si shà u yyére, maa u yíbe: «Ná kuni ndire e mu na ɲcyii karigii pyi yɛ? Jofoo u à kuni kan mu á, mu u a cyi pyi yɛ?»
\p
\v 24 Ka Yesu si pi pyi: «Mii mú sí yii yíbe kyaa niŋkin na, yii aha mii ɲwɔ shwɔ, lire tèni i, ŋge u à kuni kan mii á, mii u a ɲcyii karigii pyi ke, mii sí n‑ta urufoo cyêe yii na. 
\v 25 Mii à jwo yo, jofoo u mpyi a Yuhana Batizelipyiŋi tun u pa a sùpyire \w batizeli\w* yɛ? Kile laa, sùpyire?»
\p Ɲyɛ ka pi i ŋkàr'a sà piye taanna maa jwo: «Wuu aha jwo na Kile u mpyi a Yuhana tun, u sí n‑jwo na ɲaha na wuu sí ɲyɛ a ɲɛn'a dá u na mà yɛ? 
\v 26 Wuu sí ká jwo na sùpya u mpyi a u tun, sùpyire sì li yaha wuu na mɛ, ɲaha na yɛ pi pun'à tɛ̀ɛn ná l'e na Yuhana na mpyi Kile tùnntunŋɔ.» 
\v 27 Pi à piye taanna a kwɔ̀ ke, maa núr'a kàr'a sà Yesu pyi: «Shinŋi u mpyi a u tun ke, wuu ɲyɛ a cè mɛ.»
\p Ka Yesu si pi pyi: «Ɲyɛ l'aha mpyi amuni, ŋge u à kuni kan mii á, mii u a ɲcyii karigii pyi ke, mii mú sì uru cyêe yii na mɛ.»
\s1 Jyafeebii shuunniŋi kani
\p
\v 28 Ka Yesu si núr'a jwo: «Ɲaha shi yii ɲyɛ na sɔ̂nŋi mpe e yɛ? Nàŋi wà u ná mpyi ná jyafee shuunni i, maa jwo niɲcyiiŋ'á “Na jya, sà báara na \w ɛrɛzɛn\w* cikɔɔge e niɲjaa.” 
\v 29 Ka jyafooŋi si jwo “Mii nàha na sì mɛ.” Ŋka kàntugo yyére, u à pa ntɛ̂r'a núru, maa ŋkàre cikɔɔge e. 
\v 30 Ka tufooŋi si puru ninumpe taha jyafooŋi shɔnwuŋ'á, ka uru si jwo “Baa, mii sí n‑kàre” ŋka u ɲyɛ a pa ŋkàre mɛ. 
\v 31 Pire shiin shuunniŋi i, u ŋgire u à tufooŋi ɲyii wuuni pyi yɛ?»
\p Ka pi i jwo: «Jyafooŋi niɲcyiiŋi.» Ka Yesu si pi pyi: «Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, \w múnalwɔɔre shwofeebii\w* ná fwòrobacyeebii sí n‑jyè \w Kile Saanre\w* e yii yyaha na. 
\v 32 Ɲaha kurugo yɛ Yuhana Batizelipyiŋi à pa ntìiŋi kuni cyêe yii na, yii ɲyɛ a ɲɛn'a dá u na mɛ. Ŋka múnalwɔɔre shwofeebii ná fwòrobacyeebil'à ɲɛn'a dá u na. Yii sí pi à lire ɲya ke, yii ɲyɛ a ɲɛn'a tɛ̂r'a núru maa dá u na mɛ.»
\s1 Ɛrɛzɛn kɔɔge faafeebii bàtaage
\r (Marika 12.1-12; Luka 20.9-19)
\p
\v 33 Ka Yesu si núr'a jwo: «Yii \w bàtaage\w* kà lógo sahaŋki. Pyɛngefooŋi wà u ná \w ɛrɛzɛn\w* cikɔɔgɔ yaa, maa ku kwûulo, \w ɛrɛzɛn\w* lwɔhe maha wwû wyige ŋkemu i ke, maa kuru tùgo, maa ŋkubaga yaa cikɔɔge kàanmucyafooŋi mɛɛ na. Lire kàntugo maa faafee lwɔ́ a yaha k'e, u ná pire s'a ku yasɛɛre táali piye na, maa nta a kàre kùlutɔɔnl'e. 
\v 34 Ɲyɛ ɛrɛzɛnŋi yasɛɛre tèekwɔɔnn'à pa nɔ ke, ka u u u báarapyiibii pìi tun u cikɔɔge faafeebil'á pi sà uru nàzhan yasɛɛre shwɔ pi a ma. 
\v 35 Ka faafeebii si pire báarapyiibii cyán a cû, maa wà bwɔ̀n, maa wà bò, maa u sanŋi wà ná kafaayi i. 
\v 36 Ka cikɔɔge foo si núr'a báarapyiibii piibɛrɛ tun pi á, pire mpyi a ɲyaha mà tòro niɲcyiibii na, ka faafeebii si pire pyi niɲcyiibii fiige. 
\v 37 Ka cikɔɔge foo si ŋkànha a u yabiliŋi jyaŋi tun pi á, maa jwo “Pi sí n‑sílege mii jyaŋi na.” 
\v 38 Ŋka faafeebil'à cikɔɔge foo jyaŋi ɲya ke, maa wá na yu piy'á “Cikɔɔge foo koolyiŋi u ɲyɛ ŋge. Yii a wá, wuu u bò, kɔɔge sí n‑pyi wuu wogo.” 
\v 39 Ka pi i jyafooŋi cyán a cû mà wà cikɔɔge kàntugo, maa u bò.»
\p
\v 40 Ɲyɛ Yesu à puru jwo ke, maa sùpyire yíbe: «Numɛ, cikɔɔge foo ká mpa, ɲaha u sí n‑pyi ku faafeebii na bɛ?» 
\v 41 Ka pi i u pyi: «Cikɔɔge foo sí pire shinpiibii puni bompere bò, si cikɔɔge kan piibɛril'á, mpiimu pi sí raa ku yasɛɛre kaan u á ti tèewwuuni i ke.» 
\v 42 Ka Yesu si jwo: «Ɲje y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i ke, taha yii ɲyɛ a yire kâla mɛ? Y'à sémɛ:
\q1 “Bafaanribil'à cyé kafaage ŋkemu na ke,
\q1 kuru k'à pa mpyi \w bage kafaage sèe woge bage mbìini na\w*.
\q1 Kafooŋi Kile u à lire pyi,
\q1 l'à pyi kakyanhala wuu ɲyii na\f + \fr 21:42 \fr*\ft Zaburu 118.22,23\ft*\f*.”
\p
\v 43 Lire kurugo mii sí yi jwo yii á: yii sí n‑yige \w Kile Saanre\w* e, si supyishiŋi wabɛrɛ lèŋɛ t'e, mpiimu pi sí raa Kile ɲyii wuuni pyi ke. [ 
\v 44 Ɲyɛ shin maha shin u à cwo kuru kafaage ɲuŋ'i ke, urufoo sí n‑kyɛɛgɛ n‑kyɛɛgɛ, kuru kafaage sí ká ɲcwo shin maha shin ɲuŋ'i ke, ku sí urufoo cwɔ̀nhɔnɔ.]»
\p
\v 45 Ɲyɛ \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná \w Farizhɛɛnbi\w*l'à Yesu bàtaayi lógo ke, ka pi i nta a cè na pire kyaa na u mpyi. 
\v 46 Ka pi i wá na ɲcaa si u cû, ŋka pi mpyi na fyáge sùpyire yyaha na, ɲaha na yɛ sùpyire mpyi a tɛ̀ɛn ná l'e na u na ɲyɛ \w Kile tùnntunŋɔ\w*.
\c 22
\s1 Cikwɔɔnre lyìmbwooni bàtaage
\r (Luka 14.15-24)
\p
\v 1 Ka Yesu si núr'a \w bàtaaga\w* jwo pi á, u à jwo: 
\v 2 «\w Kile Saanre\w* à fworo nde kani kurugo: saanŋi wà à kataan nimbwoo bégele u jyaŋi cikwɔɔnre tooy'e. 
\v 3 U à bégel'a kwɔ̀ ke, mpii pi mpyi a yyere ke, ka u u u báarapyiibii tun pi sà pire pyi pi a ma, ka pi i ɲcyé paŋa. 
\v 4 Ka u u núr'a báarapyiibii pìi tun, maa pire pyi “Yii sà yi jwo shinyyerebil'á na mii naha a lyìmbwoo yaa, na mii naha a na nupyahigii cyìi ná yatɔɔre sìnmɛ woore tà bò, na mii naha a bégel'a kwɔ̀, na pi a ma cikwɔɔnre zànnɛɛg'á.”
\p
\v 5 Ŋka pi wà ɲyɛ a saanŋi yini lwɔ́ a wíi mɛ. Ka wà bá si yîr'a kàre u kɛrɛge e, ka wà si ŋkàre u cwɔ̀hɔnt'á, 
\v 6 ka pi sanmpii si saanŋi báarapyiibii cyán a cû, maa pi kyérege, maa pi bò. 
\v 7 Ka saanŋi lùuni si yîri, ka u u u kàshikwɔɔnbii yîrige pi à sà pire shinbompii bò, maa pi kànhe súugo.
\p
\v 8 Ɲyɛ ka u u núr'a jwo u báarapyiibil'á “Cikwɔɔnre ɲjyìŋ'à bégele, ŋka shinyyerebii ná uru ɲjyìŋi mpyi a yaa mɛ. 
\v 9 Yii a sì kuɲuɲyi na, yii aha shin maha shin ɲya ke, yii uru yyere cikwɔɔnre zànnɛɛge na.” 
\v 10 Ka báarapyiibii si yîr'a kàre kurigii ɲwɔyi na. Shin maha shin pi à ta wani ke, maa pire puni yyer'a pa ntɛ̀g'a cikwɔɔnre bage ɲî, shinpii bâra shincɛnmii na.
\p
\v 11 Ka saanŋi si jyè si shinyyerebii wíi, mà nàŋi wà ta pi shwɔhɔl'e, cikwɔnvaanɲyi baa. 
\v 12 Ka saanŋi si u pyi “Na cevoo! Di mu à pyi maa jyè naha mà ta cikwɔnvaanɲyi ɲyɛ mu na mà yɛ?” Uru nàŋi ɲyɛ a yà ta a jwo mɛ. 
\v 13 Ka saanŋi si u báarapyiibii pyi “Yii u tooyi ná u cyeyi pwɔ, yii i u wà cyíinŋi na numpini i, wani sùpyire maha myahigii súu marii ŋkyànhigii kùru.”»
\p
\v 14 Yesu à bàtaage jwo a kwɔ̀ ke, maa núr'a jwo: «Yii li cè na Kile à shinɲyahara yyere, ŋka shinɲyahara ɲyɛ a cwɔɔnrɔ mɛ.»
\s1 Pi à Yesu yíbe múnalwɔɔre ŋkanŋi kyaa na
\r (Marika 12.13-17; Luka 20.19-26)
\p
\v 15 Ɲyɛ ka \w Farizhɛɛnbii\w* si ŋkàr'a sà piye taanna, si kànhaŋa cyán Yesu na, bà pi si mpyi si u ta ɲcû ná u yabiliŋi ɲwɔjwumpe e mɛ. 
\v 16 Maa pi cyelempyiibii pìi ná \w Erɔdi\w* toŋkuni shiinbii pìi tun Yesu á\f + \fr 22:16 \fr*\ft Erɔdi shiinbii ná Farizhɛɛnbii mpyi na bêni mɛ. Ɔrɔmu shiinbii fànhe mpyi a táan Erɔdi shiinbil'á, ka pi i wá na sɔ̂nŋi na múnalwɔɔre ŋgwùŋ'à yaa. Farizhɛɛnbii mpyi na sɔ̂nŋi Kafooŋi Kile u ɲyɛ pire ɲùŋɔ na: lire e, mà múnalwɔɔre kan Ɔrɔmu saanbwɔhe Sezari á, lir'à li cyêe na mu à ɲɛɛ u fànhe na maa ɲcyé Kafooŋi Kile na.\ft*\f*, ka pire si sà u pyi: «Cyelentuŋi! Wuu à li cè na mu ɲyɛ na fyáge sèeŋi tajwuge e mɛ. Jwumpe mu sí ɲyɛ na yu mà yyaha tíi ná Kile kuni i ke, puru na ɲyɛ sèe, mu ɲyɛ na fyáge sùpya na mɛ, mu ɲyɛ a sùpya pwɔ́ɔŋɔ sùpya na mɛ. 
\v 17 Lire e ke ma taɲyage jwo wuu á: wuu à yaa wuu a múnalwɔɔre kaan \w Ɔrɔmu\w* saanbwɔhe \w Sezari\w* á la?»
\p
\v 18 Ŋka Yesu mpyi a fworo pire cwofeebii cwɔ̀ɔre ɲwɔhɔ na, ka u u pi pyi: «Yii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, ɲaha na yii na mii pɛre si ɲcû yɛ? 
\v 19 Wyɛ́rɛŋi yii ɲyɛ na ntɛ̀ge na múnalwɔɔre sârali ke, yii uru wà cyêe na na wee.» Ɲyɛ ka pi i uru wyɛ́rɛŋi tɔɔnŋke kà cyêe u na.\fig Wyɛ́rɛtɔɔnŋke|src="HK00166b.tif" size="span" ref="Macwo 22.19"\fig* 
\v 20 Ka u u pi pyi: «Jofoo nàɲja ná u mɛgɛ ku ɲyɛ ŋge wyɛ́rɛŋi na yɛ?» 
\v 21 Ka pi i u pyi: «Saanbwɔhe Sezari.» Ka Yesu si pi pyi: «Ɲyɛ yii a Sezari wuŋi kaan Sezari á, yii raa Kile wuŋi kaan Kile á.» 
\v 22 Pi à Yesu ɲwɔshwɔɔre lógo ke, ka li i pi kàkyanhala, ka pi i yîri u taan mà kàre.
\s1 Sadusiibil'à Yesu yíbe kwùubii ɲɛ̀ŋi kyaa na
\r (Marika 12.18-27; Luka 20.27-40)
\p
\v 23 Kuru cannuge e, \w Sadusiibii\w* pi maha jwo na kwuɲɛnɛ ɲyɛ nùmpanŋa mɛ, pire pìl'à file Yesu na maa jwo: 
\v 24 «Cyelentuŋi! \w Kile tùnntunŋi\w*\w Musa\w* à jwo “Nɔ̀ ká ceewe lèŋɛ maa ŋkwû mà ta u ɲyɛ a pyà si u na mɛ, u cɔɔnŋ'à yaa u ceeŋi lèŋɛ zànbangara na, u u pyìi si u na, u yyahafooŋi niŋkwuŋi mɛge na.” 
\v 25 Ɲyɛ sìɲɛɛ baashuunni na mpyi naha wuu yyére. Pi puni niɲjyeŋ'à ceewe lèŋɛ maa ŋkwû, u ɲyɛ a pyà ta u na mɛ. Ŋgemu u à taha u na ke, ka uru si ceeŋi lèŋɛ. 
\v 26 Ka uru mú si mpa ŋkwû, u ɲyɛ a pyà ta u na mɛ. Ka tanrewuŋi wuuni mú si mpyi amuni fo mà sà ŋkwɔ̀ pi baashuunniŋi na. 
\v 27 Pire puni kàntugo, ka ceeŋi mú si mpa ŋkwû. 
\v 28 Ɲyɛ ná pire nàmbaa baashuunniŋi puni s'à uru ceeŋi lèŋ'a círi, kwùubii ɲɛ̀ŋi ká bú nta sèe, pi aha bú ɲɛ̀ canŋke ŋkemu i ke, pi ŋgir'á ceeŋi sí n‑kan yɛ?»
\p
\v 29 Ka Yesu si pi pyi: «Yii à wurugo, lir'à ta yii ɲyɛ a Kile Jwumpe Semɛŋi yyahe cè, si nta ɲjyére Kile sífente na mɛ. 
\v 30 Yii li cè, Kile yyére, sùpyire ká ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i, nɔ̀ sì ceewe lèŋɛ mɛ, ceewe mú sì n‑kan nɔ̀ á mɛ. Ti sí n‑pyi \w Kile mɛ̀lɛkɛɛbii\w* fiige. 
\v 31 Ɲje y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i kwuɲɛni kyaa na ke, yii ɲyɛ a yire kâla mà? Kile à jwo 
\v 32 “Mii u ɲyɛ \w Ibirayima\w* ná Ishaka ná \w Yakuba\w* u Kileŋi\f + \fr 22:32 \fr*\ft Ɛkizodi 3.6\ft*\f*.” Ɲyɛ puru jwump'à li cyêe na pire mpii ɲyii wuu pi ɲyɛ wani Kile yyére. Sùpyire ɲyii woore ti maha Kile pêre, kwùubii kyaa bà mɛ.»
\p
\v 33 Sùpyire ti mpyi na núru Yesu ɲwɔ na ke, u kàlaŋ'à pire puni kàkyanhala.
\s1 Kile Saliyaŋi kabilini l'à fànha tò cyi sanŋkii na ke
\r (Marika 12.28-34; Luka 10.25-28)
\p
\v 34 Ɲyɛ \w Farizhɛɛnbi\w*l'à pa lógo na Yesu à jwumpe cyán \w Sadusiibii\w* na ke, ka pi i ŋkàr'a sà bínni Yesu taan. 
\v 35 \w Kile Saliyaŋi cyelentuŋi\w* wà na mpyi pi e, ka uru la si mpyi si Yesu pɛrɛ ɲcû maa u yíbe: 
\v 36 «Cyelentuŋi! Saliyaŋi kabilini ndi l'à fànha tò cyi sanŋkii na yɛ?»
\p
\v 37 Ka Yesu si u pyi: «“Ma Kafooŋi Kile kyaa táan may'á ná ma zòmbilini ná ma múnaani ná ma sɔ̀nŋɔre puni i\f + \fr 22:37 \fr*\ft Duterenɔmu 6.5\ft*\f*.” 
\v 38 Saliyaŋi kabilini niɲcyiini li ɲyɛ lire, lire l'à fànha tò cyi sanŋkii puni na. 
\v 39 Shɔnwuuni l'à taha lire na ke, lire tayyéreg'à pêe niɲcyiini fiige. Lire li ɲyɛ “ma supyiɲɛɛŋi kyaa táan may'á bà mu kyal'à táan may'á mɛ\f + \fr 22:39 \fr*\ft Levitiki 19.18\ft*\f*.” 
\v 40 Kile Saliyaŋi kapyaagii sanŋkii puni ná Kile tùnntunmpii jwump'à lwɔ́ a pwɔ ɲcyii kapyaagii shuunniŋi na.»
\s1 Kile Niɲcwɔnrɔŋi ɲyɛ Dawuda Tuluge Shin kanna mɛ
\r (Marika 12.35-37; Luka 20.41-44)
\p
\v 41 Mà Farizhɛɛnbii nimbinnibii yaha, Yesu à pi yíbe. 
\v 42 U à jwo: «\w Kile Niɲcwɔnrɔŋi\w* kyaa l'à jwo ke, ɲaha yii ɲyɛ na sɔ̂nŋi mà yyaha tíi ná u e yɛ? Jofoo tùluge e u sí n‑fworo yɛ?» Ka pi i Yesu pyi: «\w Dawuda\w* Tuluge Shin wi.» 
\v 43 Ka Yesu si pi pyi: «Mà \w Kile Munaani\w* yaha l'à Dawuda yyaha cû, ɲaha kurugo u à u yyere uru Kafooŋi yɛ? 
\v 44 Yii li cè na Dawuda à jwo
\q1 “Kafooŋi Kile à jwo mii Kafooŋi á
\q1 ‘Ta ma a pa ntɛ̀ɛn na \w kàniŋɛ cyɛge\w* na,
\q1 fo mii aha mu zàmpɛɛnbii le
\q1 mu tooyi ɲwɔh'i\f + \fr 22:44 \fr*\ft Zaburu 110.1\ft*\f*.’”
\p
\v 45 Ná Dawuda na Kile Niɲcwɔnrɔŋi yiri “Kafooŋi” lir'à li cyêe na Dawuda Tuluge Shin kanna bà mɛ, u Kafoo mú wi, sèe bàl'à?»
\p
\v 46 Pi wà ɲyɛ a jà a Yesu ɲwɔ shwɔ mɛ. Mà láha kuru canŋke na, wà saha ɲyɛ a ɲɛn'a u yíbe mɛ.
\c 23
\s1 Yesu à Kile Saliyaŋi cyelentiibii ná Farizhɛɛnbii cɛ̂ɛgɛ
\r (Marika 12.38-40; Luka 11.39-52; 20.45-47)
\p
\v 1 Ɲyɛ supyiɲyahare ti mpyi a taha Yesu fye e ke, ka u u tire ná u cyelempyiibii pyi: 
\v 2 «\w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* ná \w Farizhɛɛnbii\w* ɲyɛ ndemu laage e ke, lire li ɲyɛ: na \w Musa\w* Saliyaŋi yyaha yu sùpyir'á. 
\v 3 Karigii pi ɲyɛ na yu yii á ke, yii cyire le barag'e yii raa cyi kurigii ɲaare, ŋka nde pi yabilimpii ɲyɛ na mpyi ke, yii àha raa lire pyi mɛ. Ɲaha kurugo yɛ nde pi maha yu ke, lire bà pi maha mpyi mɛ. 
\v 4 Pi maha Kile \w Saliyaŋi\w* pyi tuguro sùpyire ɲuŋ'i, ti sì n‑jà ntemu lwɔ́ mɛ, pi yabilimpii sí ɲyɛ na ɲɛɛg'a sùpyire tɛ̀gɛ ti ɲjwòŋi na, ali nimbilere mɛ.
\p
\v 5 Pi kapyiiŋkii puni ɲyɛ sùpyire ɲyiɲyaga karigii. Lire kurugo yaayi i pi maha Kile Jwumpe sémɛ maha le a pwɔ pi byahigii ná pi cyeyi na ke, pi maha yire pyi nitabaaya. Mà bâra lire na, pi maha pi vàanntinmbwoyi zhwɔ̀ɔnre tɔɔn\f + \fr 23:5 \fr*\ft Yahutuubii mpyi maha Kile Saliyaŋi jwumpe pà sémɛ maha le yatɔɔre seeyi i, maha mpwɔ pi byahigii na, lire ɲyɛ mɛ kàmɛnɛ cyɛge na (Ɛkizodi 13.9; 16; Duterenɔmu 6.8). Pi maha zhwɔ̀ɔre le pi vàanntinɲyi ɲwɔŋkuɲyi na, s'a piye funŋɔ cwo pi Saliyaŋi na (Nɔmburu 15.37-41; Duterenɔmu 22.12). Farizhɛɛnbil'à cyire karigii cû ná sèl'e si li cyêe na pire na Kile ɲáare mà tòro sùpyire sannte na.\ft*\f*.\fig Kile Jwumpe yaleŋke pi maha mpwɔ cyɛyi ná byahigii na ke|src="HK00274b.tif" size="col" ref="Macwo 23.5"\fig* 
\v 6 Wà ha pi yyere kataan ɲjyì na, lire ɲyɛ mɛ pi aha shà \w Kile Jwumpe kàlambayi\w* i, bwompe tatɛɛnyi pi maha ɲcaa. 
\v 7 Sùpyire tabinniyi i, pi la maha mpyi sùpyire s'a pire pêre s'a pi shɛ́ɛre, s'a pi yiri “Cyelentuŋi”.
\p
\v 8 Ŋka yii pi ke, yii àha ɲɛɛ sùpya u a yii pyi “Cyelentuŋi” mɛ, ɲaha na yɛ yii mú puni na ɲyɛ cìnmpyii, Cyelentu niŋkin u ɲyɛ yii á. 
\v 9 Yii àha raa sùpyaŋi wà tufiige yiri “Tufooŋi” ɲìŋke na mɛ, ɲaha na yɛ Tufoo niŋkin u ɲyɛ yii á, uru u ɲyɛ nìɲyiŋi na. 
\v 10 Yii àha sùpyire yaha t'a yii pyi “Ɲùŋufooŋi” mɛ, ɲaha na yɛ Ɲùŋufoo niŋkin u ɲyɛ yii á, uru u ɲyɛ \w Kile Niɲcwɔnrɔŋi\w*. 
\v 11 Ŋgemu u ɲyɛ yii shwɔhɔl'e shinbwoŋi ke, urufoo u pyi yii sanmpii báarapyi. 
\v 12 Shin maha shin u à uye dùrugo ke, urufoo sí n‑tîrige, ŋka shin maha shin u à uye tîrige ke, urufoo sí n‑dùrugo.
\p
\v 13 Yii Kile Saliyaŋi cyelentiibii ná Farizhɛɛnbii, yii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, yii wuun'à kɛ̀ɛge! Ɲaha na yɛ yii na \w Kile Saanre\w* tajyiɲwɔge tùni, yii sì n‑jyè mɛ, mpii la ku ɲyɛ si jyè ke, maa pire tɛgɛlɛ kwɔ̀n.
\p [ 
\v 14 Yii Kile Saliyaŋi cyelentiibii ná Farizhɛɛnbii, yii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, yii wuun'à kɛ̀ɛge! Ɲaha na yɛ yii maha leŋkwucyeebii cyeyaayi shuu pi na ná yii ɲwɔtanyi i. Yii maha Kile ɲáare na mɔni sùpyire ɲyiɲyage na. Lire kurugo nde li sí n‑pa yii ta ke, lire sí n‑waha sèl'e.]
\p
\v 15 Yii Kile Saliyaŋi cyelentiibii ná Farizhɛɛnbii, yii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, yii wuun'à kɛ̀ɛge! Ɲaha na yɛ yii maha ɲaare ɲìŋke ná lwɔhe cyeyi puni ɲuŋ'i, maa sùpyire caa na lèŋi yii Kile kuni i. Ŋka yii aha wà ta, nde li sí urufoo pyi u yaa ná nafugombaage ɲjyìŋi i fo tooyi shuunni mà tòro yii yabilimpii taan ke, lire kuni yii maha le urufoo taan.
\p
\v 16 Yii wuun'à kɛ̀ɛge! Ɲaha na yɛ yii fyinmii wuubii pi à sùpyire yyaha cû, maa ŋko pi á na sùpya ká ŋkâa Kileɲaarebage na, kuru ŋgwùŋi ɲyɛ fànha urufoo na mɛ, ŋka wà ha ŋkâa Kileɲaarebage funŋke sɛɛnŋi na, kuru ŋgwùŋi na ɲyɛ fànha urufoo na. 
\v 17 Yii na ɲyɛ funŋɔ baa shiin maa mpyi fyinmii, sɛɛnŋi u à fànha tò laa, Kileɲaarebage k'à sɛɛnŋi le ɲjire e ke, kuru k'à fànha tò? 
\v 18 Yii à jwo mú na sùpya ká ŋkâa sárayi tawwuge na, na yafyin sì urufoo ta mɛ, ŋka sárage yaage k'à wwûl'a yaha sárayi tawwuge ɲuŋ'i ke, na sùpya ká ŋkâa kuru na, na urufol'à yaa u kuru kàage wwû. 
\v 19 Fyinmii pi pi! Sárage yaage k'à fànha tò laa, sárayi tawwuge ku maha sárage le ɲjire e ke, kuru ki? 
\v 20 Shinŋi u à kâa sárayi tawwuge na ke, urufoo mú à kâa ku ɲùŋɔ yaayi puni na. 
\v 21 Shinŋi u à kâa Kileɲaarebage na ke, urufol'à kâa Kileɲaarebage ná ku fooŋi Kile na. 
\v 22 Shinŋi u à kâa nìɲyiŋi na ke, urufol'à kâa Kile saanre yatɛɛnŋke ná ku tɛɛnfooŋi Kile na.
\p
\v 23 Yii Kile Saliyaŋi cyelentiibii ná Farizhɛɛnbii, yii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, yii wuun'à kɛ̀ɛge! Ɲaha na yɛ yii maha yii nànayeŋi ná kaɲyɛyi yafwɔhɔfwɔhɔre sannte puni yáhaŋi wwû, mà li ta karigii cyi à fànha tò \w Saliyaŋi\w* kapyaagii puni na ke, yii à cyire fɛ̂nn'a yaha ŋkere na. Cyire cyi ɲyɛ: ntìiŋi ná ɲùɲaare ná ɲwɔmɛɛfente. Cyire yii sí mpyi a yaa yii a mpyi, yii i cyi sanŋkii bâra cyire na. 
\v 24 Fyinmii pi pi! Yii à sùpyire yyaha cû mà li ta yii yabilimpii ɲyɛ na ɲaa mɛ. Yii maha yii lùbyage fyiinnɛ si sisɔnŋi wwû k'e, mà li ta yii na ɲwɔhɔyi jwoore k'e\f + \fr 23:24 \fr*\ft Yahutuubil'á, sisɔnmpii ná ɲwɔhɔy'à ɲwɔ́hɔ.\ft*\f*!
\p
\v 25 Yii Kile Saliyaŋi cyelentiibii ná Farizhɛɛnbii, yii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, yii wuun'à kɛ̀ɛge! Ɲaha na yɛ yii maha yii yajigiyi kàntuyi jyíi na fíniŋi, mà li ta yi funɲy'à ɲî nàŋkaage ná sɔ̀nŋɔpeere na. 
\v 26 Yii Farizhɛɛnbii, yii na ɲyɛ fyinmii! Yajigiyi funɲyi yii à yaa yii fyânha a jyé, lire ká mpyi, kàntugo yyéreŋi mú maha \w fíniŋɛ\w*.
\p
\v 27 Yii Kile Saliyaŋi cyelentiibii ná Farizhɛɛnbii, yii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, yii wuun'à kɛ̀ɛge! Ɲaha na yɛ yii na ɲyɛ mu à jwo fanɲjyeye, pi à ɲjemu fíniŋɛ ke, mu aha yi kàntuge wíi, mu a sì yi lemɛ ta p'à ɲwɔ, yi funŋke s'à ɲî kaciiyi ná kàkyayi na\f + \fr 23:27 \fr*\ft Yyee maha yyee, bilereŋkwoŋi kataanni ká byanhara, sùpyire maha kwɔ̀nhigii fíniŋɛ, bà shinparantorobii si mpyi s'a cyi ɲaa raa ɲcwúu, pi àha ŋkwɔ̀ ntòro mbwɔ̀n cyi na mɛ. Ɲaha na yɛ pi aha bwɔ̀n cyi na, pi saha ɲyɛ a fíniŋɛ Kile á mɛ fo mà cibilaage máhana, pi mú saha sì n‑jà n-pyi bilereŋkwoŋi kataanni i mɛ.\ft*\f*. 
\v 28 Amuni yii ɲyɛ, yii maha yiye pyi mu à jwo yii à tíi sùpyire sannte ɲyii na, mà li ta yii à fyìnmɛ tò wwomɔ na, yii funɲyi s'à ɲî pege na.
\p
\v 29 Yii Kile Saliyaŋi cyelentiibii ná Farizhɛɛnbii, yii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, yii wuun'à kɛ̀ɛge! Ɲaha na yɛ yii maha \w Kile tùnntunmpii\w* kwɔ̀nhigii yaa na faanre, sùpyire t'à tíi ke, maa kacɛnŋkuure yaa tire kwɔ̀nhigii na, 
\v 30 maa ŋko “Kampyi wuu mpyi wuu tulyeyi tìiŋi i, wuu mpyi na sì ɲɛɛ n‑bâra pi na si Kile tùnntunmpii bò mɛ.”
\p
\v 31 Lire pyiŋkanni na, yii yabilimpil'à li cyêe na mpii pi à Kile tùnntunmpii bò ke, yii mú à pi pire fiige. 
\v 32 Ɲyɛ sòŋke yii tulyey'à lyêele ke, yii yyaha le yii i ku fàl'a nɔ ku tɛgɛni na! 
\v 33 Wwòpiyi yà ye! Yii màcwɔn tùlugo sùpyiibii! Di yii sí n‑jà n‑shwɔ n‑jwo nùmpanŋa nage na yɛ?
\p
\v 34 Lire e ke yii lógo, mii sí raa Kile tùnntunmpii pìi ná yákilifeebii pìi ná Kile Saliyaŋi cyelentiibii pìi tunni yii á. Yii sí n‑bò pi e, si pìi kwòro cige na, si pìi bwɔ̀n \w Kile Jwumpe kàlambayi\w* i, si pìi kyérege kànyi yyaha kurugo. 
\v 35 Lire e Kile sí n‑tîge yii na pire shintiibii puni mbòŋi i: Abɛli u à tíi ke, mà lwɔ́ uru tèeboni na, fo mà sà nɔ Baraki jyaŋi Zakari mbòŋi na, Zakari pi à bò Kileɲaarebage sèecyage ná sárayi tawwuge shwɔhɔl'e ke. 
\v 36 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, Kile sí yii ná yii tulyeyi cɛ̂ɛgɛ tire boore puni kurugo.»
\s1 Yesu à jwo Zheruzalɛmu kànhe kyaa na
\r (Luka 13.34-35)
\p
\v 37 Ka Yesu si núr'a jwo: «Ei! Zheruzalɛmu shiinbii, yii Zheruzalɛmu kànhe shiinbii, yii pi maha Kile tùnntunmpii bùu, maa Kile jwumpe jwufeebii wàa ná kafaay'i maha bùu ke, y'à tooyo niɲyahaya kwɔ̀ mii la mpyi si yii bínni yiye e s'a yii kàanmucaa, bà ŋkùnuŋi maha u pyìre bínni tiye e, maa bûru ti ɲuŋ'i mɛ. Ŋka yii ɲyɛ a ɲɛɛ lire e mɛ.\fig Ŋkùnuŋi ná u pyìre|src="LB00061b.tif" size="col" ref="Macwo 23.37"\fig* 
\v 38 Ku ke numɛ! Kile sí cye wwû yii kànhe taan si yii yaha yiye kanna na. 
\v 39 Yii li cè, mà lwɔ́ numɛ na, yii ɲyiini saha sì n‑tɛ̀gɛ mii na mɛ, fo canŋke yii sí n‑pa raa ŋko “Ŋgemu u ɲyɛ na ma Kafooŋi Kile mɛge na ke, Kile u jwó le ur'á\f + \fr 23:39 \fr*\ft Zaburu 118.26\ft*\f*.”»
\c 24
\s1 Yesu à jwo na Kileɲaarebage sí n‑jya
\r (Marika 13.1-23; Luka 21.5-24)
\p
\v 1 Ɲyɛ mà Yesu yaha u u si raa fwore \w Kileɲaarebage\w* e, ka u \w cyelempyiibii\w* si file u na maa u pyi na u Kileɲaarebage ɲwɔŋkanni wíi. 
\v 2 Ka u u pi pyi: «Ŋke basinaŋke yii ɲyɛ na ɲan'amɛ ke, sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, canŋa na ma, ku puni sí n‑sìi n‑pwɔ̀n n‑cyán, si ku ŋkunuɲyi puni waraga, fo si ku kafaayi láha láha yiye na.»
\p
\v 3 Ɲyɛ ka Yesu sí n‑kàr'a sà ntɛ̀ɛn \w Olivye cire ɲaŋke\w* ɲuŋ'i. Ka u cyelempyiibii kanni si file u na, maa u pyi: «Wuu cyelentuŋi, ɲaha tère e cyire karigii sí n‑pyi yɛ? Nde li sí mu tèenuruni ná diɲyɛŋi tèekwooni cyêe wuu na ke, lire jwo wuu á.»
\p
\v 4 Ka Yesu si pi pyi: «Yii a yiye kàanmucaa! Yii àha sùpya yaha u yii wurugo mɛ. 
\v 5 Yii li cè na shinɲyahara sí mii mɛge le piye na, si mpa jwo yii á na \w Kile Niɲcwɔnrɔŋi\w* kyaa l'à jwo ke, na pire pi ɲyɛ ure. Pi sí raa shinɲyahara ɲwɔ fáanŋi s'a wuruge. 
\v 6 Yii sí raa kàshiyi shɛnrɛ núru yiye táan, s'a yi shɛnrɛ núru laatɔɔnyi i, lire kà yii funŋɔ pɛn mɛ. Yii li cè na cyire karigii mpyimbaa ɲyɛ mɛ, ŋka lire bà li ɲyɛ diɲyɛŋi tèekwooni mɛ. 
\v 7 Supyishiŋi wà sí n‑pa n‑yîri n‑sà n‑cwo wà na, kìni là sí n‑pa n-yîri n‑sà n‑cwo là na. Katibwɔhe ná ɲìŋke ɲcyɛ̀ɛnnɛŋi sí n‑pyi cyeye niɲyahay'e. 
\v 8 Ɲcyii karigii puni na ɲyɛ kanhare tasiige, bà laani maha yîri maa nta a yaa ná li ziŋi i mɛ.
\p
\v 9 Pi sí n‑pa raa yii leni cye e, pi raa yii kyérege, s'a yii bùu, yii kyaa sí n‑pɛn supyishiŋi pun'á mii mɛge kurugo. 
\v 10 Lire sí shinɲyahara pyi ti fworo Kile kuni i, s'a tiye leni zàmpɛɛnbii cye e, si tiye kyaa pɛn tiy'á. 
\v 11 Kafinivinibii pìi sí n‑pa piye pyi Kile tùnntunmii, si shinɲyahara wurugo. 
\v 12 Pege mpèeŋi kurugo, tàange sí n‑pa n‑cyɛ́rɛ shinɲyahara á. 
\v 13 Ŋka ŋgemu ká jà a uye waha maa ntɛ̀ɛn Kile kuni i fo mà sà nɔ tɛgɛni na ke, urufoo sí n‑shwɔ.
\p
\v 14 Jwumpe Nintanmpe p'à yyaha tíi ná \w Kile Saanre\w* e ke, puru sí n‑jwo diɲyɛŋi supyishiŋi pun'á, bà pi si mpyi si sèeŋi lógo mɛ. Lire kàntugo diɲyɛŋi tèekwooni sí n‑ta nɔ.
\p
\v 15 Ɲyɛ yapege k'à sàa pɛn Kile á, ná \w Kile tùnntunŋi\w* Daniyɛli à ku kyaa jwo ke\f + \fr 24:15 \fr*\ft Daniyɛli 9.27; 11.31; 12.11\ft*\f*, yii aha kuru ɲya Kileɲaarebage sèecyage e tèni ndemu i ke, ŋgemu ká mpe jwumpe lógo ke, urufoo u yyaha le u u pu ɲwɔhe cya a cè! 
\v 16 Ɲyɛ lire tèni ká nɔ mà shin maha shin ta \w Zhude\w* kùluni i ke, pirefee pi a fî pi a wá ɲaɲyi kàmpanŋke na. 
\v 17 L'aha ŋgemu ta u bage kàtanŋke ɲuŋ'i ke, urufoo kà núru ntîge si yaaga lwɔ́ bage e mɛ, u u ntíl'a tîge u a fî. 
\v 18 L'aha ŋgemu ta kɛrɛge e ke, urufoo kà núru raa ma pyɛngɛ si mpa u vàanntinmbwɔhe lwɔ́ mɛ. 
\v 19 Cyire canmpyaagii sí n‑waha lahigiifee ná pyìnɛɛbii na sèl'e. 
\v 20 Yii a Kile ɲáare, bà yii canveŋke si mpyi k'àha mbɛ̂ ná wyeere tèni i, lire ɲyɛ mɛ ná \w canŋɔŋke\w* e mɛ. 
\v 21 Yire canɲyi sí n‑waha sèl'e. Mà lwɔ́ diɲyɛ tasiige e, mà pa bwɔ̀n niɲjaa na, uru ŋgahaŋi fiige saha mpyi a ɲya mɛ, fo mà sà diɲyɛ kwɔ̀, uru ŋgahaŋi fiige sàha mú sì n‑pyi mɛ. 
\v 22 Kàmpyi Kafooŋi Kile mpyi a uru ŋgahaŋi tèni bere mɛ, sùpya mpyi na sì n‑shwɔ mɛ. Ŋka u à u tèni bere u niɲcwɔnribii kurugo, bà pire si mpyi si shwɔ mɛ.
\p
\v 23 Ɲyɛ shin ká jwo yii á na Kile Niɲcwɔnrɔŋi na wá naha, lire ɲyɛ mɛ u wá mɛŋi i, yii àha ndá urufoo na mɛ. 
\v 24 Ɲaha kurugo yɛ kafinivinibii pìi sí n‑yîri na pire pi ɲyɛ Kile Niɲcwɔnrɔŋi, pìi sí raa ŋko na pire na ɲyɛ Kile tùnntunmii. Pi sí raa kacyeeŋkii cyêre, s'a kakyanhala karigii pyi, bà pi si mpyi, kampyi pi sí n‑jà, s'a Kile niɲcwɔnribii mú bá wuruge mɛ. 
\v 25 Yii lógo! Mii à ɲcyii karigii jwo yii á, mà jwo cyi tèni li nɔ ke.»
\s1 Yesu sí núru n‑yîri nìɲyiŋi na si mpa
\r (Marika 13.24-27; Luka 21.25-28)
\p
\v 26 Ka Yesu si núr'a jwo: «Ɲyɛ wà ha jwo yii á na \w Kile Niɲcwɔnrɔŋi\w* na wá síwage e, yii àha ŋkàre wani mɛ. Wà ha yii pyi na u na wá bage k'e, yii àha ndá yire na mɛ. 
\v 27 Bà sùpyire puni maha kileɲini ɲya l'à yîri diɲyɛŋi ɲùŋke kà na, maha sà fworo ɲùŋke sanŋke na mɛ, amuni \w Supyaŋi Jyaŋi\w* sí ɲya u cannuruge. 
\v 28 Cyage e yakwugo ɲyɛ ke, wani cinmpunɲyi ɲyɛ na bínnini.
\p
\v 29 Cyire canmpyaagii yyefuge ká ntòro,
\q1 “Canŋa ɲyiini sí n‑tíi n‑pyi numpire,
\q1 yiŋke sàha mú sì raa bɛ̀ɛnmɛ yige mɛ.
\q1 Wɔrigii sí raa n‑cwu,
\q1 yire kakyanhala yaayi yi ɲyɛ nìɲyiŋi na ke,
\q1 yire sí n‑cúnŋɔ n‑cúnŋɔ n‑yîri yi tatɛɛnyi i\f + \fr 24:29 \fr*\ft Ezayi 13.10; 34.4\ft*\f*.”
\p
\v 30 Ɲyɛ lire tèni i, \w Supyaŋi Jyaŋi\w* fyèŋi sí n‑ta ɲya nìɲyiŋi na, ɲìŋke supyishiŋi puni sí raa mɛɛ súu, pi puni sí u nimpaŋi ɲya ɲahaɲyi i ná fànhe ná sìnampe nimbwompe e. 
\v 31 Lire kàntugo mpurubwɔhɔ mɛɛ sí n‑fworo fànha na, u sí u mɛ̀lɛkɛɛbii tun diɲyɛŋi kàmpanɲyi sicyɛɛreŋi puni na, pi i Kile niɲcwɔnribii wà piye na, mà lwɔ́ diɲyɛŋi ɲùŋke kà na mà sà nɔ ku sanŋke na.»
\s1 Yii a kacyeeŋkii kàanmucaa
\r (Marika 13.28-31; Luka 21.29-33)
\p
\v 32 Ka Yesu si núr'a jwo: «Yii \w fizhiye cige\w* kàanmucya a wíi kɛ! K'aha ŋkéɲyɛ nivɔnyɔ yige, maa fûn tèni ndemu i ke, yii maha jwo na nùŋgwɔh'à byanhara. 
\v 33 Lire pyiŋkanni na, yii aha mpa cyire karigii puni ɲya cyi i mpyi, yii i ntɛ̀ɛn ná l'e na tèn'à byanhara, li bá a nɔ. 
\v 34 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, mpii pi à dá mii na ke, pire sí cyire karigii ɲya tapyige e\f + \fr 24:34 \fr*\ft Pìi maha jwo: «nde tèni shiinbii sí cyire karigii ɲya tapyige e.»\ft*\f*. 
\v 35 Nìɲyiŋi ná ɲìŋke sí n‑pa n‑tòro, ŋka mii jwumpe sí n‑kwôro fo tèekwombaa.»
\s1 Kile kanni u à Supyaŋi Jyaŋi Yesu tèenuruni cè
\r (Marika 13.32-37; Luka 17.26-30, 34-36)
\p
\v 36-37 Ka Yesu si núr'a jwo: «Nde li ɲyɛ \w Supyaŋi Jyaŋi\w* nùruŋi ke, shin niŋkin ɲyɛ a sìi ŋgemu u à u tèenuruni ná u cannuruge cè mɛ. Ali \w Kile mɛ̀lɛkɛɛbii\w* ná Jyafooŋi ɲyɛ a kuru canŋke cè mɛ. Tufooŋi Kile kanni u à ku cè. Karigii cyi mpyi na mpyi Nuhu tìiŋi i ke, cyire shiŋi sí raa n‑pyi. 
\v 38 Nuhu tìiŋi i, mà jwo lùbwooni li pa ke, sùpyire mpyi na lyî marii byii, cyeebii mpyi na ŋkaan nàmbaabil'á, nàmbaabii sí i cyeebii lèŋi fo mà sà nɔ canŋke Nuhu à jyè bakwɔɔge e ke, 
\v 39 pi mpyi na sɔ̂nŋi yafyin na mɛ, ka lùbwooni si mpa pi puni shi bò. Ɲyɛ amuni Supyaŋi Jyaŋi tèenuruni mú sí n‑pa n‑pyi.
\p
\v 40 Ɲyɛ lire tèni ká shiin shuunni ta kɛrɛge e, wà sí n‑lwɔ́ si u sanŋi yaha. 
\v 41 L'aha cyee shuunni ta pi i sùmaŋi tirili tirage na, wà sí n‑lwɔ́ si u sanŋi yaha.
\p
\v 42 Lire e ke yii bégele tèrigii puni i, ɲaha na yɛ yii ɲyɛ a yii Kafooŋi cannuruge cè mɛ. 
\v 43 Yii lógo! Kàmpyi bage foo mpyi maha nàŋkaaŋi tèepani cè numpilage e, u mpyi maha sì ɲɛɛ zínni ŋɔ́ɔ si u yaha u kakyaare pyi mɛ. 
\v 44 Lire kurugo yii mú à yaa yii bégel'a kwôro, ɲaha na yɛ canŋke ku ɲyɛ yii ɲyɛ a tɛ̀ɛn ná k'e mɛ, kur'e Supyaŋi Jyaŋi sí n‑pa.
\p
\v 45 Ɲyɛ báarapyiŋi na ɲùŋufooŋ'à dá pi sanmpii shwɔhɔl'e, u yákiliŋi mú s'à pêe ke, uru báarapyiŋi shiŋi ɲùŋufooŋi maha yaha u u pyɛnge karigii cwɔɔnre, maa ɲjyìŋi kaan báarapyiibii sanmpil'á u tèekanl'e. 
\v 46 Lire e báarapyi maha báarapyi ɲùŋufoo, u à pa u ta u u báaraŋi niɲcɛnŋi pyi amuni ke, uru wuuni sí ɲwɔ. 
\v 47 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, uru báarapyiŋi ɲùŋufooŋi sí u pyɛnge karigii puni ɲùŋufente le u cye e. 
\v 48 Ŋka báarapyiibii kacwɔnrɔŋi ŋgemu ká mpyi shinpi maa sɔ̂nŋi uye funŋ'i na uru ɲùŋufooŋi sí mɔ lire kùluni i, 
\v 49 maa wá na u báarapyiɲɛɛbii bwùun, maa uye yaha ɲjyìŋi ná sinmbyaani laage e ná sinmbyampiyi i ke, 
\v 50 canŋke ku ɲyɛ uru báarapyiŋi ɲyɛ a tɛ̀ɛn ná k'e mɛ, ná tèni li ɲyɛ u ɲyɛ a sɔ̂nŋɔ ná l'e mɛ, u ɲùŋufooŋi sí n‑pâa n‑pa. 
\v 51 U sí uru báarapyiŋi kyérege sèe sèl'e, mpii pi à fyìnmɛ tò wwomɔ na ke, si u ná pire sàraŋi pyi niŋkin. Wani u sí raa mɛɛ súu s'a ŋkyànhigii kùru.»
\c 25
\s1 Pùceepyire kɛŋi bàtaage
\p
\v 1 Ka Yesu si núr'a jwo: «\w Kile Saanre\w* ɲjyìŋi sí n‑fworo nde kani kurugo: pùceepyire kɛ ti ná fùkinabii lwɔ́ a kàre cipooŋi ɲùŋɔ tabeŋke e. 
\v 2 Pi shiin kaŋkuro na mpyi funŋɔ baa, pi sanmpii kaŋkuruŋi sí mpyi yákilifee. 
\v 3 Mpii pi mpyi funŋɔ baa ke, pir'à pi fùkinabii lwɔ́ a kàre, pi ɲyɛ a sìnmɛ lwɔ́ piye cye e mɛ. 
\v 4 Ŋka yákilifeebil'à pi fùkinabii lwɔ́ maa sìnmpe pà lwɔ́ piye cye e.
\p
\v 5 Ɲyɛ cipooŋ'à mɔ u ɲyɛ a pa mɛ, ka ŋɔɔmpe si pi puni jà, ka pi i ŋɔ́ɔ. 
\v 6 Ɲyɛ ɲìŋk'à pa ɲî ke, ka mɛjwuu si fworo fànha na “Cipooŋi u ŋge! Yii fworo, yii i u ɲùŋɔ bɛ̂!” 
\v 7 Ka tire pùceepyire kɛŋi si ɲɛ̀ ŋɔɔmpe na, maa pi fùkinabii bégele. 
\v 8 Ka funŋɔ baa wuubii si wá na yákili wuubii pyi “Yii sìnmpe pà kan wuu á, ɲaha na yɛ wuu fùkinabii naha na sí raa fùre sìnŋkuuŋi na!” 
\v 9 Ka pire si pi pyi “Ná sìnmpe e wuu naha a pa ke, puru naha na sì n‑jà wuu ná yii ta mɛ. Yii a sì sìnmpɛrɛbii yyére, yii i sà pà shwɔ.”
\p
\v 10 Ɲyɛ mà pi yaha pi i ŋkɛ̀ɛge sìnmpe tashwɔge e, ka cipooŋi si mpa. Mpii pi mpyi a bégele ke, ka pire si jyè ná u e cikwɔɔnre bage e, ka pi i ku shwɔ̂hɔ.
\p
\v 11 Ɲyɛ tèr'à pyi ke, ka pùceepyire kaŋkuruŋi sanŋi mú si mpa maa jwo “Ɲùŋufooŋi, ɲùŋufooŋi! Ɲwɔge múgo wuu á.” 
\v 12 Ka u u pi pyi “Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, mii ɲyɛ a yii cè mɛ.”»
\p
\v 13 Ɲyɛ ka Yesu si u \w cyelempyiibii\w* pyi: «Yii bégele tèrigii puni i, ɲaha na yɛ yii ɲyɛ a Kafooŋi cannuruge ná u tèepani cè mɛ.»
\s1 Báarapyiibii taanreŋi bàtaage
\r (Luka 19.11-27)
\p
\v 14 Ka Yesu si núr'a jwo: «Li sí n‑pyi mu à jwo nàŋi wà kùshe wu u à u báarapyiibii yyere, maa u nàfuuŋi le pi cye e. 
\v 15 U à wyɛ́rɛfyinŋi tɔɔnyɔ ŋkwuu kaŋkuro (500) kan wà niŋkin á, maa ŋkwuu shuunni (200) kan wà á, maa ŋkuu (100) kan tanrewuŋ'á. U à wyɛ́rɛfyinŋi kan pi á mà tàanna ná pi shin maha shin pɛ̀rɛge e, pi raa tɔ̀ɔn caa u na, maa ŋkàre. 
\v 16 Wyɛ́rɛfyinŋi ŋkwuu kaŋkuruŋ'à kan ŋgemu á ke, ka uru si ntíl'a kàr'a sà a cwɔ̀hɔnte pyi, maa ŋkwuu kaŋkuro tɔ̀ɔn ta mà bâra u wyɛ́rɛɲuŋke na. 
\v 17 Ŋkwuu shuunniŋ'à kan ŋgemu á ke, ka uru mú si li pyi amuni, maa ŋkwuu shuunni tɔ̀ɔn ta mà bâra u wyɛ́rɛɲuŋke na. 
\v 18 Ŋkuuŋ'à kan ŋgemu á ke, ka uru si ŋkàr'a sà wyii kwɔ̀n ɲìŋke na, maa u ɲùŋufooŋi wyɛ́rɛŋi le a ŋwɔhɔ.
\p
\v 19 Tère nimbwol'à tòro ke, ka pire báarapyiibii ɲùŋufooŋi si núr'a pa, maa pi puni yíbe pi wyɛ́rɛfyinŋi báaraŋkanni na. 
\v 20 Wyɛ́rɛfyinŋi ŋkwuu kaŋkuruŋi mpyi a kan ŋgemu á, ka u u ŋkwuu kaŋkuro tɔ̀ɔn ta mà bâra u na ke, ka uru si file maa jwo “Ɲùŋufooŋi, wyɛ́rɛfyinŋi tɔɔnyɔ ŋkwuu kaŋkuro mu mpyi a kan mii á, mii à u báara mà ŋkwuu kaŋkuruŋi wabɛrɛ ta. U we.” 
\v 21 Ka ɲùŋufooŋi si jwo “L'à ɲwɔ, mu na ɲyɛ báarapyi niɲcɛnŋɛ maa mpyi dánasupya. Mu à pyi dánasupya kapyɛɛre e, lire e mii sí kabwɔhii le mu cye e. Ta ma, wuu u múguro siɲcyan.”
\p
\v 22 Ɲyɛ wyɛ́rɛfyinŋi ŋkwuu shuunniŋi mpyi a kan ŋgemu á ke, ka uru si file maa jwo “Ɲùŋufooŋi, wyɛ́rɛfyinŋi tɔɔnyɔ ŋkwuu shuunni mu mpyi a kan mii á, mii à u báara mà ŋkwuu shuunniŋi wabɛrɛ ta. U we.” 
\v 23 Ka ɲùŋufooŋi si u pyi “L'à ɲwɔ, mu na ɲyɛ báarapyi niɲcɛnŋɛ maa mpyi dánasupya. Mu à pyi dánasupya kapyɛɛre e, lire e mii sí kabwɔhii le mu cye e. Ta ma, wuu u múguro siɲcyan.”
\p
\v 24 Ɲyɛ wyɛ́rɛfyinŋi ŋkuuŋi mpyi a kan ŋgemu á ke, ka uru si file maa jwo “Ɲùŋufooŋi, mii mpyi a li cè na mu kataanmp'à waha, mu ɲyɛ a kɛrɛge ŋkemu nûgo mɛ, mu maha kuru sùmaŋi kwɔ̀n, mu ɲyɛ a sùmashi wà cyage ŋkemu i mɛ, mu maha kuru sùmaŋi bégele. 
\v 25 Lire kurugo mii à fyá, maa sà wyige tùgo, maa mu wyɛ́rɛŋi le a ŋwɔhɔ ɲìŋke e. Mu wyɛ́rɛŋi u ŋge, u shwɔ.” 
\v 26 Ka ɲùŋufooŋi si u pyi “Mu ɲyɛ báarapyi niɲcɛnŋɛ mɛ, kayamafoo u ɲyɛ mu. Taha mu mpyi a cè na mii ɲyɛ a kɛrɛge ŋkemu nûgo mɛ, na mii maha kuru sùmaŋi kwɔ̀n, na mii ɲyɛ a sùmashi wà cyage ŋkemu i mɛ, na mii maha kuru sùmaŋi bégele la? 
\v 27 Ɲyɛ mu à yire puni cè, ɲaha na mu sí ɲyɛ a mpyi a jà a mii wyɛ́rɛŋi yaha wyɛ́rɛŋi bwùunni na mà yɛ? Kampyi mu mpyi a lire pyi, mii à núr'a pa ke, mii mpyi na sí u ná u tɔ̀ɔnŋi ta.
\p
\v 28 Yii wyɛ́rɛfyinŋi ŋkuuŋi shwɔ u na, yii kan kampwooni (1.000) fol'á. 
\v 29 Yii li cè, shin maha shin u ɲyɛ ná yaage e ke, kà sí n‑bâra urufoo woge na, ku u ɲyaha. Ŋka shin maha shin cyeŋgayi wu u ɲyɛ ke, yaaga sì n‑kan urufol'á mɛ. Nimbileni urufoo bá na sɔ̂nŋi uye cye e ke, lire sí n‑shwɔ u na. 
\v 30 Yii ŋge báarapyiŋi laaga baa wuŋi wà cyíinŋi na numpini i, kuru cyage e sùpyire maha mɛɛ súu maa ŋkyànhigii kùru.”»
\s1 Nùmpanŋa karigii cwɔɔnrɔŋkanni
\p
\v 31 Ka Yesu si núr'a jwo: «\w Supyaŋi Jyaŋi\w* ká mpa ná u sìnampe ná u mɛ̀lɛkɛɛbii puni i tèni ndemu i ke, u sí n‑tɛ̀ɛn u fànhe tatɛɛnge nisinaŋke e. 
\v 32 Supyishiŋi puni sí n‑pa bínni u taan, u sí pi cwɔɔnrɔ si ŋgwû piye e, bà yatonahaŋi maha mpàabii cwɔɔnr'a wwû sikyaabil'e mɛ\f + \fr 25:32 \fr*\ft Yahutuubii yyére, yatonahampii maha mpàabii ná sikyaabii nâhe siɲcyan. Numpilage e, mpàabii la maha mpyi si sínni ntàani na, bage zìnniŋi sí u à táan sikyaabil'á. Ɲyɛ yatonahampii maha pi cwɔɔnr'a wwû piye e.\ft*\f*. 
\v 33 U sí mpàabii yaha u \w kàniŋɛ cyɛge\w* na, si sikyaabii yaha u kàmɛnɛ woge na. 
\v 34 Ɲyɛ mpii pi ɲyɛ kàniŋɛ cyɛge na ke, saanŋi sí n‑jwo pir'á “Yii a ma naha, mii Tuŋi à jwó le yii á. Yii pa jyè u Saanre e, u à tire ntemu bégel'a yaha yii mɛɛ na fo diɲyɛŋi tèesiini i ke. 
\v 35 Ɲaha kurugo yɛ tèni i katege mpyi mii na ke, yii à mii kan mii à lyî, byag'à mii ta ka yii i mii kan mii à bya. Mii mpyi nàmpɔnnte e, ka yii i mii sunmbage lèŋɛ. 
\v 36 Vàanŋkuuŋi mpyi mii na, ka yii i vàanya kan mii á. Mii mpyi na yà, ka yii i sà mii kàanmucya. Mii mpyi kàsuŋi i, ka yii i sà fworo mii na.”
\p
\v 37 Ɲyɛ pire shintiibii sí n‑jwo “Kafooŋi, ɲaha tère e wuu à mu katege wuŋi ɲya, maa mu kan mu à lyî, lire ɲyɛ mɛ mà mu byaga wuŋi ɲya, maa mu kan mu à bya yɛ? 
\v 38 Ɲaha tère e wuu à mu nàmpɔnŋɔ wuŋi ɲya, maa mu sunmbage tîrige, lire ɲyɛ mɛ mà mu ɲya vàanŋkuuŋi i, maa vàanya kan mu á yɛ? 
\v 39 Ɲaha tère e wuu à mu yaŋgwuŋi, lire ɲyɛ mɛ mu kàsujye wuŋi ɲya, maa sà fworo mu na yɛ?” 
\v 40 Saanŋi sí pi pyi “Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, yii aha ɲcyii kacɛnŋkii pyi mii cìnmpyiibii puni nimbileni là na, yii li cè na mii na yii à cyi pyi.”
\p
\v 41 Lire kàntugo mpii pi ɲyɛ u kàmɛnɛ cyɛge na ke, u sí pire pyi “Yii à láŋa, yii laaga tɔɔn na na, yii raa sì nafugombaage e, kuru ŋkemu k'à bégel'a yaha Sitaanniŋi ná u mɛ̀lɛkɛɛbii mɛɛ na ke. 
\v 42 Ɲaha kurugo yɛ katege mpyi mii na, yii ɲyɛ a mii kan mii a lyî mɛ, byage mpyi mii na, yii ɲyɛ a mii kan mii a bya mɛ. 
\v 43 Mii mpyi nàmpɔnnte e, yii ɲyɛ a ɲɛn'a mii sunmbage lèŋɛ mɛ, vàanŋkuuŋi mpyi mii na, yii ɲyɛ a ɲɛn'a vàanya kan mii á mɛ. Tèni i mii mpyi na yà, ná tèni i mii mpyi kàsuŋi i ke, yii ɲyɛ a ɲɛn'a sà fworo mii na mɛ.”
\p
\v 44 Ɲyɛ pire mú sí u yíbe “Kafooŋi, ɲaha tère e wuu à mu katege wuŋi ná mu byaga wuŋi ná mu nàmpɔnŋɔ wuŋi ná mu vàanŋkuu wuŋi ná mu yaŋgwuŋi ná kàsujye wuŋi ɲya, maa mpyi wuu ɲyɛ a mu tɛ̀gɛ mà yɛ?” 
\v 45 U sí pi pyi “Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, ná yii ɲyɛ a cyire kacɛnŋkii pyi mii cìnmpyiibii puni nimbileni là na mɛ, yii mú ɲyɛ a cyi pyi mii na mɛ.” 
\v 46 Ɲyɛ pire sí n‑pyi yyefuge niŋkwombaage e, ŋka mpii pi à tíi ke, pire sí n‑pyi shìŋi niŋkwombaaŋi i.»
\c 26
\s1 Pi à vùnŋɔ pwɔ Yesu na, si u bò
\r (Marika 14.1-2; Luka 22.1-2; Yuhana 11.45-53)
\p
\v 1 Ɲyɛ Yesu à kwɔ̀ puru jwumpe puni na, maa jwo u \w cyelempyiibi\w*l'á: 
\v 2 «Yii à li cè na cyi sanŋkii ɲyɛ canmpyaa shuunni \w bilereŋkwoŋi kataanni\w* sí nɔ, pi sí \w Supyaŋi Jyaŋi\w* le cye e, si u kwòro cige na si mbò.»
\p
\v 3 Ɲyɛ ka \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná \w Yahutuubii\w* kacwɔnribii si sà piye bínni Kile sáragawwuubii ɲùŋufembwɔhe Kayifu pyɛnge e, 
\v 4 maa bɛ̂ li na si Yesu cya ɲcû ná cwɔ̀ɔre e, si u bò. 
\v 5 Pi mpyi na yi yu piy'á: «Li ɲyɛ a yaa li pyi kataanni tooy'e mɛ, lire baare e sùpyire sí n‑cânra.»
\s1 Ceeŋi wà à sìnmɛ nùguntanga wumɔ wu Yesu ɲùŋke na
\r (Marika 14.3-9)
\p
\v 6 Yesu na mpyi Bɛtani kànhe e \w tògofooŋi\w*\f + \fr 26:6 \fr*\ft Pìi na sɔ̂nŋi na tèni i Yesu à kàre ŋge nàŋi yyére ke, u mpyi a cùuŋ'a kwɔ̀.\ft*\f* Simɔ bage e. 
\v 7 Mà pi yaha talyige e, ceeŋi wà à file u na ná loŋgaracwol'e\f + \fr 26:7 \fr*\ft Lire cwooni mpyi a yaa ná yaage k'e, kuru mɛge ɲyɛ: «alibatiri».\ft*\f*, li mpyi a ɲî sìnmpe nùguntanga wumpe loŋgara wumpe pà na, maa puru sìnmpe wu Yesu ɲùŋke na. 
\v 8 Ɲyɛ u cyelempyiibil'à lire ɲya ke, ka li i mpɛn pi e fo pi na ŋko: «Ŋge ŋkɛ̀ɛgɛŋi ɲùŋke ku ɲyɛ ɲaha yɛ? 
\v 9 Mpe sìnmpe mpyi na sí n‑jà n‑pɛ́rɛ wyɛ́rɛɲyahaga na, si ntaha fòŋɔfeebii tɛ̀gɛ.»
\p
\v 10 Ɲyɛ mpe pi mpyi na yu ke, ka Yesu si mpa puru cè, maa pi pyi: «Ɲaha na yii ɲyɛ na ŋge ceeŋi cɛ̂ɛge yɛ? Kacɛnnɛ u à pyi mii na. 
\v 11 Fòŋɔfeebii ɲyɛ naha ná yii e tèrigii puni i, ŋka mii wi ke, mii sì n‑pyi ná yii e tèrigii puni i mà dɛ! 
\v 12 U à mpe sìnmpe wu mii na, si mii cyeere bégele ɲjaha fanŋke mɛɛ na. 
\v 13 Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, Jwumpe Nintanmpe ká nɔ cyaga maha cyag'e ke, nde ŋge ceeŋ'à pyi niɲjaa ke, lire sí n‑jwo wani bà li si mpyi si ŋkwôro sùpyire funŋ'i mɛ.»
\s1 Zhudasi à bégele si Yesu le cye e
\r (Marika 14.10-11; Luka 22.3-6)
\p
\v 14 Ɲyɛ wà na mpyi \w cyelempyiibii\w* kɛ ná shuunniŋi i, pi mpyi maha uru pyi Zhudasi Isikariyoti, ka uru si ŋkàre \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* yyére, 
\v 15 maa pi pyi: «Mii aha yii tɛ̀gɛ, ka yii i Yesu cû, ɲaha yii sí n‑kan mii á yɛ?» Ka pire si wyɛ́rɛfyinŋi beɲjaaga ná kɛ kan u á. 
\v 16 Mà lwɔ́ lire tèni na, ka Zhudasi si wá na pyiŋkanna caa si Yesu le pi cye e.
\s1 Kataanni ɲjyìŋi karigii ɲcwɔɔnrɔŋi kani
\r (Marika 14.12-21; Luka 22.7-14, 21-23; Yuhana 13.21-30)
\p
\v 17 Ɲyɛ \w bwúuruŋi niɲjirigembaaŋi kataanni\w* canɲcyiige, ka Yesu \w cyelempyiibii\w* si mpa u pyi: «Taa mu la ɲyɛ wuu u sà \w bilereŋkwoŋi kataanni\w* ɲjyìŋi karigii cwɔɔnrɔ ke?» 
\v 18 Ka u u pi pyi: «Yii shà mucyinn'á kànhe funŋke e, na cyelentuŋ'à jwo na uru tèn'à byanhara, na uru la ɲyɛ si mpa kataanni ɲjyìŋi lyî ná u cyelempyiibil'e u yyére.» 
\v 19 Ɲyɛ ka cyelempyiibii si li pyi bà Yesu mpyi a yi jwo mɛ, maa kataanni ɲjyìŋi karigii cwɔɔnrɔ wani.
\s1 Yesu à jwo na uru cyelempyaŋi wà sí uru le cye e
\p
\v 20 Ɲyɛ yàkoŋk'à pa nɔ ke, ka Yesu si mpa ntɛ̀ɛn na lyî ná u cyelempyiibii kɛ ná shuunniŋi i. 
\v 21 Mà pi yaha ɲjyìŋi na, ka u u pi pyi: «Sèeŋi na mii sí yi jwo yii á, shin niŋkin na naha yii shwɔhɔl'e, ŋge u sí n‑pa mii le cye e ke.»
\p
\v 22 Ka puru jwumpe si cyelempyiibii yyahayi tanha sèl'e fo pi shin maha shin na u yíbili: «Mii la, Kafooŋi?» «Mii la, Kafooŋi?»
\p
\v 23 Ka u u pi pyi: «Ŋgemu cyɛge ku naha ná mii woge e yalyire yaage e ke, urufoo kyaa li. 
\v 24 \w Supyaŋi Jyaŋi\w* ŋkwùmbaa ɲyɛ mɛ, bà l'à sémɛ u kyaa na Kile Jwumpe Semɛŋi i mɛ. Ŋka ŋgemu u sí n‑pa u le cye e ke, urufoo wuun'à kɛ̀ɛge! Urufoo zimbaaŋi mpyi na sí n‑pwɔ́rɔ u ziŋi na.»
\p
\v 25 Zhudasi u mpyi na sí n‑pa u le cye e ke, ka uru si u yíbe: «Cyelentuŋi, mii wi la?» Ka Yesu si u pyi: «Mu yabiliŋi u à yi jwo!»
\s1 Wwoɲɛɛge ɲjyìŋi
\r (Marika 14.22-26; Luka 22.14-20; 1 Kɔrɛnti Shiinbii 11.23-25)
\p
\v 26 Mà pi yaha pi i lyî, Yesu à bwúuruŋi lwɔ́, maa fwù kan Kile á u kyaa na, maa u kwɔ̀n kwɔ̀n a kan u \w cyelempyiibi\w*l'á maa jwo: «Yii ŋge shwɔ a lyî, mii cyeere ti.»
\p
\v 27 Lire kàntugo maa fùnɲcwokwuuni lwɔ́, \w ɛrɛzɛn sinmɛ\w* mpyi l'e, maa fwù kan Kile á pu kyaa na, maa pu kan pi á maa jwo: «Yii puni pi pà bya. 
\v 28 Ɲaha na yɛ puru pu ɲyɛ mii sìshange, \w tunmbyaare\w* nivɔnnte Kile à le ke, tire sìshange ki, k'à wu shinɲyahara \w kapegigii\w* yàfaŋi kurugo. 
\v 29 Mii sí yi jwo yii á, mii saha sì ɛrɛzɛn sinmɛ bya mɛ, fo canŋke mii sí núru pu bya ná yii e mii Tuŋi Saanre e ke.»
\p
\v 30 Ɲyɛ ka pi i Kile pèente myahigii cêe maa nta a fworo bage e, maa ŋkàre \w Olivye cire ɲaŋke\w* ɲuŋ'i.
\s1 Yesu à jwo na Pyɛri sí n‑pa jwo na u ɲyɛ a uru cè mɛ
\r (Marika 14.27-31; Luka 22.31-34; Yuhana 13.36-38)
\p
\v 31 Pi à nɔ wani ke, ka Yesu si pi pyi: «Niɲjaa numpilage yabiliŋi i, yii puni sí n‑fê si mii kanni yaha, ɲaha na yɛ y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i: “Mii sí mpànahaŋi bò, mpàkuruŋke puni sí n‑caala\f + \fr 26:31 \fr*\ft Zakari 13.7\ft*\f*.”»
\p
\v 32 Ka Yesu si núr'a pi pyi: «Ŋka mii aha ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i tèni ndemu i ke, mii sí n‑sà yii sige Galile kùluni i.» 
\v 33 Ka Pyɛri si u pyi: «Pi sanmpii puni mɛ́ɛ ká fê, maa mu yaha, mii kyaa bà mɛ!» 
\v 34 Ka Yesu si u pyi: «Sèeŋi na mii sí yi jwo mu á, niɲjaa numpilage yabiliŋi i, ŋkùpecyiini sí mu ta mu à jwo a nɔ tooyo taanre na mu ɲyɛ a mii cè mɛ.» 
\v 35 Ka Pyɛri si jwo: «Pi mɛ́ɛ ká mpyi na sí mii bò ná mu i, mii sì n‑sìi n‑jwo na mii ɲyɛ a mu cè mɛ.» Ka \w cyelempyiibii\w* sanmpii puni si yire ninuyi taha.
\s1 Yesu à Kile ɲáare Zhetisemani cikɔɔge e
\r (Marika 14.32-42; Luka 22.39-46)
\p
\v 36 Ɲyɛ ka Yesu ná u \w cyelempyiibii\w* si ŋkàr'a sà nɔ cyage k'e, kuru mɛge na ɲyɛ Zhetisemani, ka u u pi pyi: «Yii tɛ̀ɛn naha mà jwo mii u sà Kile ɲáare mɛyyere ke.» 
\v 37 Ka u niŋkareŋi si ŋkàre ná Pyɛri ná Zebede jyaabii shuunniŋi i. Ka yyetanhare ná funmpɛɛnre si sìi u á. 
\v 38 Ka u u pi pyi: «Mii funŋke naha a pɛn fo na ŋko si mii bò. Yii tɛ̀ɛn naha, yii i ŋkwôro ɲyii na ná mii i.»
\p
\v 39 Ka u u ŋkàre yyaha yyére, maa uye wà ɲìŋke na, maa yyaha cyígile, maa Kile ɲáare na: «Tufooŋi, kampyi mu sí ɲɛɛ, na shwɔ ŋke kyaage lwɔhe mbyaŋi na. Ŋka ma hà na ɲyii wuuni pyi mɛ, ma ɲyii wuuni pyi.» 
\v 40 Lire kàntugo maa núr'a pa u cyelempyiibii yyére, mà sà pi ta pi i ŋwúuni. Ka u u Pyɛri ɲɛ̀, maa u pyi: «Yii ɲyɛ a jà a nde tèni niŋkinŋi pyi ɲyii na ná mii i mà? 
\v 41 Yii tɛ̀ɛn ɲyii na, yii raa Kile ɲáare, bà yii si mpyi si fànha ta Sitaanniŋi na, u àha ŋkwɔ̀ yii sɔ̀n ŋgà \w kapii\w* na mɛ. Nàkaana baa, sùpyaŋ'à bégel'a yaha kacɛnŋkii mɛɛ na, ŋka u fành'à cyɛ́rɛ.»
\p
\v 42 Lire kàntugo ka u u núr'a yîri pi taan tozhɔnwogo mà sà Kile ɲáare na: «Mii Tuŋi, kampyi mii sì n‑jà n‑shwɔ ŋke kyaage na mɛ, mu ɲyii wuuni li pyi.» 
\v 43 Ka u u núr'a pa u cyelempyiibii yyére mà pa pi ta pi à ŋɔ́ɔ, pi mpyi na sì n‑jà ɲyiigii múgo n‑yaha mɛ.
\p
\v 44 Ka Yesu si núr'a yîri pi taan mà kàre Kile taɲarege e tontanrewogo, maa núru jwumpe ninumpe kurugo. 
\v 45 U à kwɔ̀ ke, maa núr'a pa u cyelempyiibii cyage e maa pi pyi: «Yii saha na ŋwúuni la? Yii yîri, tèn'à nɔ, \w Supyaŋi Jyaŋi\w* sí n‑le kapimpyiibii cye e. 
\v 46 Yii yîri, wuu a sì, ŋge u sí mii le cye e ke, uru naha a nɔ naha.»
\s1 Yesu ɲcùŋi kani
\r (Marika 14.43-50; Luka 22.47-53; Yuhana 18.3-12)
\p
\v 47 Ɲyɛ mà Yesu yaha puru jwumpe na, ka Zhudasi si nɔ wani, uru na ɲyɛ \w cyelempyiibii\w* kɛ ná shuunniŋi wà. U mpyi a pa ná shinɲyahar'e, kàshikwɔnŋwɔɔyi ná kàbiiyi mpyi pire cye e. \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná \w Yahutuubii\w* kacwɔnribii pi mpyi a pi tun. 
\v 48 Zhudasi u mpyi na sí Yesu le cye e ke, uru mpyi a jwo a kan u cùveebil'á na: «Yii aha mii ɲya mii à sùpyaŋi ŋgemu pûr'a cû maa u shɛ́ɛre ke, uru wi. Yii i u cû.» 
\v 49 Pi à nɔ ke, ka Zhudasi si file Yesu na, maa jwo: «Fwù pìlaga na, wuu cyelentuŋi» maa u pûr'a cû. 
\v 50 Ka Yesu si u pyi: «Na cevoo, ndemu tapyige e mu à pa ke, lire pyi.» Ɲyɛ ka sùpyire sannte si file maa Yesu cû.
\p
\v 51 Ka Yesu cyelempyaŋi wà si u kàshikwɔnŋwɔɔge dìr'a wwû mà taha a sáragawwuubii ɲùŋufembwɔhe báarapyiŋi niŋgeŋke kà kwɔ̀n a cyán. 
\v 52 Ka Yesu si cyelempyaŋi pyi: «Ma ŋwɔɔni le li fwuuni i, ɲaha na yɛ ŋgemu u ɲyɛ na kàshige kwùun ná ŋwɔɔni i ke, ŋwɔɔni li sí n‑tɛ̀gɛ urufoo bò mú. 
\v 53 Taha mu na sɔ̂nŋi na mii sì n‑jà na Tuŋi pyi u mɛ̀lɛkɛɛ kàshicyeye kɛ ná shuunni tùugo naha mii á numɛ, pi i nte sùpyire tun mɛ? 
\v 54 Ŋka lire ká mpyi, ɲje y'à jwo Kile Jwumpe Semɛŋi i ke, di yire sí n‑fûnŋɔ n‑jwo yɛ?»
\p
\v 55 Ka Yesu si jwo sùpyir'á: «Yii à pa mii fye e ná kàshikwɔnŋwɔɔyi ná kàbiiyi i mpa ɲcû, mu à jwo kakuumpyi u ɲyɛ mii. Mii mpyi maha sùpyire kâlali \w Kileɲaarebage\w* e canŋa maha canŋa, yii sí ɲyɛ a mii cû mɛ. 
\v 56 Ŋka nde mpyiŋi sí \w Kile tùnntunmpii\w* jwumpe fûnŋɔ.»
\p Ɲyɛ ka Yesu cyelempyiibii puni si fê, maa u yaha.
\s1 Yesu na ɲyɛ yukyaabii cye e
\r (Marika 14.53-65; Luka 22.54-55, 63-71; Yuhana 18.13-14, 19-24)
\p
\v 57 Mpii pi à Yesu cû ke, ka pire si ŋkàre ná u e \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufembwɔhe\w* Kayifu yyére. \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* ná \w Yahutuubii\w* kacwɔnribii mpyi a bínni wani. 
\v 58 Mà pi yaha pi i ŋkɛ̀ɛge ná Yesu i, Pyɛri à tɛ̀ɛn laage e, marii sì pi fye e fo mà sà jyè sáragawwuubii ɲùŋufembwɔhe pyɛnge e, maa sà ntɛ̀ɛn pyɛnge saɲcwɔnsigibii shwɔhɔl'e, si karigii sanŋkii toroŋkanni ɲya. 
\v 59 Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii ná \w yukyaala kuruŋke\w* shiinbii puni mpyi na pyiŋkanna caa si Yesu cɛ̂ɛgɛ ná kafinare e, si u ta mbò\f + \fr 26:59 \fr*\ft Mà tàanna ná Yahutuubii saliyaŋi i, li mpyi a ɲwɔ mà kyaa cwɔɔnrɔ numpilage e mɛ. Mà bâra lire na, kani li mpyi na sí n‑jà n‑pa ná kwù i ke, lire mpyi maha yaha canmpyaa shuunni si ntòro. Tèni i pi à Yesu yíbe ke, pi ɲyɛ a tòro cyire kurigil'e mɛ.\ft*\f*. 
\v 60 Ali mà li ta shinɲyahara mpyi a yà jwo, ŋka pi ɲyɛ a ɲùŋɔ sèe wogo ta ŋkemu ku sí mpa ná l'e u bò mɛ. Ka shiin shuunni si ŋkwɔ̀ a pa jwo: 
\v 61 «Ŋge nàŋ'à jwo na uru sí n‑jà \w Kileɲaarebage\w* jya, si núru ku faanra canmpyaa taanre funŋ'i.»
\p
\v 62 Ka sáragawwuubii ɲùŋufembwɔhe si yîri maa Yesu pyi: «Mpe jwumpe puni p'à jwo mà yyaha tíi ná mu i ke, ɲaha mu u à cè p'e yɛ?» 
\v 63 Ka Yesu si fyâha. Ka sáragawwuubii ɲùŋufembwɔhe si u pyi: «Kile ɲyii wuŋi mɛge na, kâa wuu á, maa yi jwo wuu á kampyi mu u ɲyɛ \w Kile Niɲcwɔnrɔŋi\w*, maa mpyi \w Kile Jyaŋi\w*?»
\p
\v 64 Ka Yesu si u pyi: «Ɲje mu à jwo ke, yire yi. Ŋka mii sí yi jwo yii á, mà lwɔ́ numɛ na, yii sí \w Supyaŋi Jyaŋi\w* nintɛɛnŋi ɲya Kile Siŋi Punifoo \w kàniŋɛ cyɛge\w* na. Yii mú sí u nimpaŋi ɲya ɲahaɲyi i mà yîri nìɲyiŋi na.»
\p
\v 65 Yesu à puru jwo ke, ka sáragawwuubii ɲùŋufembwɔhe lùyiri wuŋi si u yabiliŋi vàanntinŋke cwɔn\f + \fr 26:65 \fr*\ft Yahutuubil'á, sùpya ká jwumɔ jwo Kile na, mpemu ɲyɛ a yaa pu jwo u na mɛ, mpii pi a puru jwumpe lógo ke, pire maha yîri maa pi vàanɲyi cwɔn.\ft*\f*, maa jwo: «U à Kile mɛge kɛ̀ɛge, wuu saha ɲyɛ a tîge wà ɲwɔjwumɔ kurugo mɛ. Yii à u Kile mɛkɛɛgɛ jwumpe lógo. 
\v 66 Ɲaha yii ɲyɛ na sɔ̂nŋi yɛ?» Ka pi i u pyi: «U à yaa u bò.» 
\v 67 Lire kàntugo ka pi i ntilwɔhe wà u yyahe e, maa kaŋkuruyo cyán u e, ka pìi si kantawahii bwɔ̀n u e, 
\v 68 maa jwo: «Kile Niɲcwɔnrɔŋi, mu ɲyɛ a jwo na mu na ɲyɛ \w Kile tùnntunŋi\w* mà? Ŋge u à mu bwɔ̀n ke, uru mɛge yyere wuu á!»
\s1 Pyɛri à jwo na uru ɲyɛ a Yesu cè mɛ
\r (Marika 14.66-72; Luka 22.56-62; Yuhana 18.15-18, 25-27)
\p
\v 69 Pyɛri nintɛɛnŋi mpyi pyɛnge e ntàani na, ka báarapyicwoŋi wà si file u na maa jwo: «Mu mú mpyi ná Galile kùluni shinŋi Yesu e!» 
\v 70 Ka Pyɛri si yi kyáala sùpyire puni ɲyii na, na: «Mii nàha à mu jwumpe yyaha cè mɛ.»
\p
\v 71 Lire kàntugo ka Pyɛri si yîr'a kàre pyɛnge tajyiɲwɔge yyére. Ka báarapyicwoŋi wabɛrɛ si u ɲya, mpii pi mpyi wani ke, maa jwo pir'á: «Ŋge nàŋi mpyi ná Nazarɛti kànhe shinŋi Yesu e.» 
\v 72 Ka Pyɛri si núr'a yi kyáala na: «Mii à kâa na mii ɲyɛ a ŋge nàŋi cè mɛ!»
\p
\v 73 Tère nimbiler'à tòro ke, mpii pi mpyi wani ke, ka pire si file Pyɛri na, maa jwo: «Nàkaana baa, mu na ɲyɛ pi wà, mu ɲjini lwɔ́ŋkanni naha a li cyêe.» 
\v 74 Ɲyɛ ka Pyɛri si jwo: «Kampyi mii à ŋge nàŋi cè, Kile kà na yaha mɛ!» Ka ŋkùpooŋi si ntíl'a mɛɛ sú.\fig Ŋkùpooŋi|src="BK00062b.tif" size="col" ref="Macwo 26.74"\fig*
\p
\v 75 Ka Pyɛri funŋke si ɲcwo Yesu jwumpe niɲjwumpe na na: «Ŋkùpecyiini sí mu ta mu à jwo a nɔ tooyo taanre na mu ɲyɛ a mii cè mɛ.»
\p Ɲyɛ ka Pyɛri si fworo pyɛnge e maa sà mɛɛ sú sèe sèl'e.
\c 27
\s1 Pi à kàre ná Yesu i fànhafooŋi Pilati yyére
\r (Marika 15.1; Luka 23.1-2; Yuhana 18.28-32)
\p
\v 1 Ɲyɛ̀sɔɔge na, \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* puni ná \w Yahutuubii\w* kacwɔnribil'à sà piye ɲya, maa jwo a bɛ̂ Yesu mbòŋi na, 
\v 2 maa u pwɔ maa ŋkàre ná u e fànhafooŋi \w Pilati\w* yyére\f + \fr 27:2 \fr*\ft Fànhafooŋi Pilati kanni u mpyi na sí n‑jà kuni kan pi kàsujyiŋi wà bò.\ft*\f*.
\s1 Zhudasi kwùŋi kani
\r (Kapyiiŋkii 1.18-19)
\p
\v 3 Zhudasi u ɲyɛ Yesu lefooŋi pi cye e ke, u à pa li ɲya na pi à jwo na pi sí Yesu bò ke, ka li i mpɛn u e, ka u u wyɛ́rɛfyinŋi beɲjaaga ná kɛŋi núruŋɔ \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná Yahutuubii kacwɔnribii na, 
\v 4 maa jwo: «Mii à kapii pyi, mii à sùpya kan kwùŋ'á, ŋgemu u ɲyɛ u ɲyɛ a kapii pyi mɛ.»
\p Ka pi i u ɲwɔ shwɔ: «Wuu ɲaha ɲyɛ pur'e mɛ, mu wuyo yi ɲyɛ yire.» 
\v 5 Ka Zhudasi si wyɛ́rɛfyinŋi wà \w Kileɲaarebage\w* e, maa yîri pi taan mà sà uye pwɔ a bò. 
\v 6 Ka Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii si uru wyɛ́rɛfyinŋi kuu maa jwo: «Mà tàanna ná wuu Saliyaŋi i, wuu ɲyɛ a yaa wuu u le \w Kileɲaarebage\w* wyɛ́rɛŋi yaleŋke e mɛ, ɲaha na yɛ supyibowyɛrɛ wi.» 
\v 7 Ka pi i jwo a bɛ̂ li na si sà coge faanrafooŋi wà kɛrɛge shwɔ ná uru wyɛ́rɛŋi i, si mpyi nàmpwuunbii fanɲya. 
\v 8 Lire na, pi à kuru kɛrɛge mɛge le: «Sishange Kɛrɛge» mà pa nɔ ná niɲjal'e.
\p
\v 9 Lire pyiŋkanni na, jwumpe \w Kile tùnntunŋi\w* Zheremi mpyi a jwo ke, pur'à fûnŋɔ. U mpyi a jwo: «Pi à wyɛ́rɛfyinŋi tɔnmpyara beɲjaaga ná kɛ lwɔ́. \w Izirayɛli shiinbi\w*l'à uru tɔ̀rɔ mà yaha supyibowyɛrɛ, 
\v 10 maa sà coge faanrafooŋi kɛrɛge shwɔ ná ur'e, bà Kafooŋi Kile à yi jwo mii á mɛ\f + \fr 27:10 \fr*\ft Zakari 11.12,13; Zheremi 19.1-13; 32.6-9\ft*\f*.»
\s1 Pilati à Yesu yíbe
\r (Marika 15.2-5; Luka 23.3-5; Yuhana 18.33-38)
\p
\v 11 Ka pi i Yesu yyéeŋɛ fànhafooŋi \w Pilati\w* yyaha na, ka u u u yíbe na: «\w Yahutuubii\w* saanŋi u ɲyɛ mu la?» Ka Yesu si jwo: «Mu aha jwo amuni yo.» 
\v 12 Ka \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná Yahutuubii kacwɔnribii si ntîge Yesu na karii niɲyahagil'e, ŋka u ɲyɛ a yafyin jwo mɛ. 
\v 13 Ka Pilati si jwo: «Ɲcyii karigii pi na yu na ntare mu na ke, mu ɲyɛ na cyi núru mà?» 
\v 14 Yesu ɲyɛ a sàa yafyin jwo u á mɛ, ka lire si fànhafooŋi kakyanhala sèl'e.
\s1 Yesu kataanmp'à cwɔɔnr'a yaha u mbòŋi na
\r (Marika 15.6-15; Luka 23.13-25; Yuhana 18.39--19.16)
\p
\v 15 Ɲyɛ li mpyi kalyee fànhafooŋ'á, \w bilereŋkwoŋi kataanni\w* n'a mpyi a nɔ, sùpyire ká kàsujyiŋi ŋgemu ɲáare u á ke, u maha uru yaha u à fworo. 
\v 16 Lire tèni i, wà mpyi kàsuŋi i, sùpyire puni mpyi a u cè. U mɛge mpyi Barabasi. 
\v 17-18 \w Pilati\w* mpyi a cè na yiɲcyɛge kurugo, \w Kile sáragawwuubii\w* ɲùŋufeebil'à Yesu \w Kirisita\w* le uru cye e. Lire e sùpyir'à bínni ke, ka Pilati si pi pyi: «Jofoo yii la ɲyɛ mii i yige yɛ? Barabasi laa, Yesu pi maha mpyi Kirisita ke?»
\p
\v 19 Ɲyɛ mà Pilati yaha yukyaalabage e, ka u cwoŋi si tùnnturo yaha a shà u á, na ŋge nàŋi u ɲyɛ ɲcɛ̀ɛgɛ cyaga baa ke, na u àha ŋkwɔ̀ u ɲwɔge le u kyal'e mɛ, ɲaha na yɛ karii niɲyahagil'à uru kànha ŋɔɔge e pìlaga u kyaa na.
\p
\v 20 Ɲyɛ ka \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná Yahutuubii kacwɔnribii si sùpyire fɔ̀ɔnŋ'a ta na ti Barabasi ɲáare, ti i Yesu yaha pi bò. 
\v 21 Ka fànhafooŋi si núr'a pi yíbe: «Mpii shiinbii shuunniŋi i, jofoo yii la ɲyɛ mii i yige yɛ?» Ka pi i jwo: «Barabasi!» 
\v 22 Ka Pilati si pi yíbe: «Yesu pi maha mpyi Kirisita ke, ɲaha mii sí n‑pyi uru na yɛ?» Ka pi puni si jwo: «U kwòro cige na!» 
\v 23 Ka Pilati si núr'a pi yíbe: «Kapiini ndire u à pyi mà sà nɔ u bò yɛ?» Ka pi i wá na ŋkwúuli fànha na: «U kwòro kworokworocige na!»
\p
\v 24 Pilati à li ɲya na uru jwumpe fành'à cyɛ́rɛ, tùnmpe sí i ɲyahage na ma ke, ka u u lwɔhɔ lwɔ́ a u cyeyi jyé sùpyire ɲyii na, maa jwo: «Mii à na cyeyi jyé a yige ŋge nàŋi kani i. Yii á li ɲyɛ numɛ.» 
\v 25 Ka sùpyire puni si u ɲwɔ shwɔ: «U kwùŋi nùmpanŋke tugure ti pyi wuu ná wuu pyìibii woro.»
\p
\v 26 Lire tèni i ka Pilati si Barabasi yige mà tàanna ná sùpyire ɲyii wuuni i, maa pi pyi pi à Yesu bwɔ̀n ná kàsɔrigil'e, maa u kan pi sà ŋkwòro kworokworocige na.
\s1 Sòrolashiibil'à cyàha Yesu na
\r (Marika 15.16-20; Yuhana 19.2-3)
\p
\v 27 Ɲyɛ ka \w Pilati\w* sòrolashiibii pìi si ŋkàre ná Yesu i pi tatɛɛnge e, maa sòrolashiibii piibɛrii yyér'a pa u kwûulo, 
\v 28 maa u vàanɲyi wwû u na, maa vàanntinmbwɔhɔ niɲyɛga le u na, 
\v 29 maa ŋguro cîn mà pyi saanra ɲùntoŋɔ mà tò u na, maa kàbii le u kàniŋɛ cyɛge e, marii niŋkure sínni u taan, marii u fwɔ́hɔre marii ŋko: «\w Yahutuubii\w* Saanŋi, wuu à mu shɛ́ɛre!»\fig Ŋgure saanre ɲùntoŋke|src="AB02861b.tif" size="col" ref="Macwo 27.29"\fig* 
\v 30 Marii ntilwɔhe wàa u na, maa kàbiini shwɔ u na mà taha na u bwùun ɲùŋke e. 
\v 31 Pi à u fwɔ́hɔr'a kwɔ̀ ke, maa vàanntinmbwɔhe niɲyɛge wwû u na, maa u yabiliŋi vàanɲyi le u na, maa ŋkàre ná u e si sà ŋkwòro kworokworocige na.
\s1 Pi à Yesu kwòro cige na
\r (Marika 15.21-32; Luka 23.26-43; Yuhana 19.17-27)
\p
\v 32 Ɲyɛ mà sòrolashiibii yaha pi i ŋkɛ̀ɛge ná Yesu i taboŋke e, pi à círi ná Sirɛni kànhe shinŋi w'e, u mɛge mpyi Simɔ. Ɲyɛ ka pi i u kárama u à Yesu kworokworocige tugo. 
\v 33 Ɲyɛ pi à sà nɔ cyage k'e, pi maha kuru cyage mɛge pyi: «Ɲuŋkwɔɔge Cyage» 
\v 34 maa yasorogo le sinm'e mà kan Yesu á, u bya bà u sɛɛge si mpyi si ɲíŋɛ mɛ. U à ku nɛ́ɛn'a wíi ke, u ɲyɛ a ɲɛn'a ku bya mɛ.
\p
\v 35 Sòrolashiibil'à u kwòr'a kwɔ̀ ke, maa ŋkyaanlwooni tɛ̀g'a u vàanɲyi táa piye na, bà pi puni si mpyi si pi nàzhanŋi cè mɛ. 
\v 36 Lire kàntugo maa ntɛ̀ɛn wani na u kàanmucaa.
\p
\v 37 Ɲyɛ ka wà si u mbòŋi ɲùŋke sém'a taha kworokworocige na u ɲùŋke nìɲyiŋi na. Y'à sémɛ: «\sc ŊGE U ƝYƐ YESU, YAHUTUUBII SAANŊI\sc*.»
\p
\v 38 Ɲyɛ pi mpyi a nàŋkaalii shuunni kwòro kworokworociye na Yesu taan. Wà mpyi u kàniŋke na, u sanŋi sí ɲyɛ u kàmɛni na. 
\v 39 Sùpyire nintorore mpyi maha u fwɔ́hɔre, marii ɲùɲyi kwòre, 
\v 40 marii ŋko: «Mu u mpyi maha jwo na mu sí \w Kileɲaarebage\w* cyán si ku faanre canmpyaa taanre e ke, mu u ɲyɛ amɛ la? Mu yabiliŋi u maye shwɔ. Kampyi Kile Jyaŋi u ɲyɛ mu, tîge kworokworocige na may'á!»
\p
\v 41 Ɲyɛ ka \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná \w Kile Saliyaŋi cyelentiibii\w* ná \w Yahutuubii\w* kacwɔnribii mú si wá na u fare marii ŋko: 
\v 42 «U à pìi shwɔ, maa mpyi u ɲyɛ a jà a uye shwɔ mɛ. Kampyi uru u ɲyɛ Izirayɛli saanŋi, u tîge cige na numɛ, lire ká mpyi, wuu sí n‑dá u na. 
\v 43 U à u cyɛge taha Kile na, maa jwo na uru ɲyɛ Kile Jyaŋi. Kampyi u kyal'à táan Kile á, Kile à yaa u u shwɔ numɛ.» 
\v 44 Nàŋkaabii pi mpyi a kwòro u taan ke, ka pire mú si wá na u fare amuni.
\s1 Yesu kwùŋi
\r (Marika 15.33-41; Luka 23.44-49; Yuhana 19.28-30)
\p
\v 45 Ɲyɛ canŋke mpyi a nɔ ɲùŋɔ niŋi i, ka numpini si mpâl'a jyè kìni cyeyi puni i, mà tère pyi fo mà sà byanhara yàkoŋke na. 
\v 46 Lire tèni i, ka Yesu si jwo fànha na: «Eli, Eli, lama sabakatani\f + \fr 27:46 \fr*\ft Yesu na ŋkwúuli Aramɛni shɛɛnre e. Tire shɛɛnre e, Eli ɲwɔhe ku ɲyɛ: «Mii Kileŋi». Mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ na tire shɛɛnre núru mɛ, pire mpyi na sɔ̂nŋi na Kile tùnntunŋi Eli Yesu ɲyɛ na yiri. Yahutuubii pìi na sɔ̂nŋi na ná Eli ɲyɛ a kwû mɛ, na sùpya ká mpyi kyaage e, na u sí n‑pa urufoo shwɔ (2 Saanbii 2.1-12).\ft*\f*?» Lire ɲwɔhe ku ɲyɛ: «Mii Kileŋi, mii Kileŋi, ɲaha na mu à kàntugo wà mii á yɛ\f + \fr 27:46 \fr*\ft Zaburu 22.2\ft*\f*?» 
\v 47 Mpii pi mpyi wani ke, ka pire pìi si yire lógo, maa jwo: «Yii lógo! U naha na \w Kile tùnntunŋi\w* Eli yiri, na u pa uru tɛ̀gɛ.»
\p
\v 48 Lire tèenuuni i, ka pi wà si fê a sà sìcogo fyinmɛ lùtanhage k'e, maa ku nɔ́rɔ kàbii na, mà yaha Yesu ɲwɔge taan, u u ku ta a shwɔɔnrɔ. 
\v 49 Ka pi sanmpii si jwo: «Wuu a u wíi kampyi Eli sí n‑pa u shwɔ.»
\p
\v 50 Ka Yesu si núr'a jwo fànha na, maa u múnaani kan Kile á. 
\v 51 Lire tèni i, ka \w Kileɲaarebage\w* táataa vàanŋke si ntíl'a cwɔn niŋke e, mà lwɔ́ nìɲyiŋi na fo ɲwɔh'i. Ka ɲìŋke si ɲcyɛ̂ɛnnɛ, ka kafaabwoyi si jya. 
\v 52 Ka fanɲyi si múgo. Kile wuubii pi mpyi a kwû ke, ka pire pìi niɲyahara si ɲɛ̀, 
\v 53 maa fworo fanɲyi i. (Ɲyɛ Yesu à pa ɲɛ̀ ke, ka pi i jyè Zheruzalɛmu kànhe e mà piye cyêe shinɲyahara na.) 
\v 54 Ɲyɛ \w Ɔrɔmu\w* sòrolashiibii yyaha yyére shinŋi ná mpii pi mpyi na Yesu kàanmucaa ná u e ke, tèni i pir'à ɲìŋke ɲya k'à cyɛ̂ɛnnɛ, karigii cyi à pyi ke, maa cyire ɲya ke, ka pi i fyá sèe sèl'e, maa jwo: «Nàkaana baa, ŋge nàŋi mpyi \w Kile Jyaŋi\w*.»
\p
\v 55 Cyee niɲyahamii mpyi a yyére tatɔɔnge e marii wíi. Pire cyeebii mpyi a taha Yesu fye e mà yîri Galile kùluni i, marii u tɛ̀re. 
\v 56 Mariyama u mpyi na yîri Magidala kànhe e ke, ná Mariyama u ɲyɛ Yakuba ná Yusufu nuŋi ke, ná Zebede jyaabii nuŋi mpyi pi e.
\s1 Yesu ntòŋi kani
\r (Marika 15.42-47; Luka 23.50-56; Yuhana 19.38-42)
\p
\v 57 Yàkoŋk'à nɔ ke, ka nàfuufooŋi wà si mpa, u mɛge mpyi Yusufu, Arimati kànhe shin u mpyi u wi. U mú na mpyi Yesu \w cyelempya\w*. 
\v 58 Ka u u nɔ \w Pilati\w* na, maa sà Yesu buwuŋi ɲáare u á. Ka Pilati si pi pyi pi u kan u á. 
\v 59 Ka Yusufu si Yesu buwuŋi lwɔ́ a sà mpwɔ vàanntofɔnŋi w'e, 
\v 60 maa u le fanŋke e, kuru mpyi a tùgo kafaaga ɲuŋ'i, u mpyi a ku kwɔ̀n a yaha uye mɛɛ na, bu mpyi na sàha ŋkwɔ̀ a tò k'e mà ɲya mɛ. Ka u u kafaabwɔhɔ kùuŋkul'a pa ntò fanŋke ɲwɔge na, maa ŋkàre. 
\v 61 Ɲyɛ Magidala Mariyama ná Mariyamaŋi sanŋi mpyi a tɛ̀nn'a yyaha kan fanŋk'á.
\s1 Fanŋke kàanmuɲcyaŋi
\p
\v 62 Kuru canŋa nùmpanŋa mpyi \w canŋɔŋke\w*, ka \w Kile sáragawwuubii ɲùŋufeebii\w* ná \w Farizhɛɛnbii\w* si ŋkàre siɲcyan \w Pilati\w* yyére 
\v 63 maa jwo: «Ɲùŋufooŋi, l'à tîge wuu funŋ'i na ŋge kafiniviniŋi, mà u yaha ɲyii na, u mpyi maha jwo uru ká ŋkwû, canmpyaa taanre uru sí ɲɛ̀. 
\v 64 Kuru cyage e, mu à yaa mu u pìi yaha pi a fanŋke kàanmucaa fo canɲyi taanreŋi ká mpa fûnŋɔ. Lire ká mpyi li ɲyɛ a pyi mɛ, u cyelempyiibii sí n‑jà n‑pa u buŋi yû, si jwo na u à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i. Tire kafinare kàntuge sí n‑waha si ntòro niɲcyiire na.»
\p
\v 65 Ka Pilati si pi ɲwɔ shwɔ: «Kàanmucyafeebii na ɲyɛ wani, yii a sì, yii i sà pi pyi, pi a ku kàanmucaa pyiŋkanni l'à táan yii á ke.» 
\v 66 Ka pi i ŋkàr'a sà fanŋke yal'a tò, maa fyè bwɔ̀n kafaage na, maa kàanmucyafeebii tìŋɛ wani.\fig Fanŋke kàanmucyafeebii|src="CN01849b.tif" size="span" ref="Macwo 27.66"\fig*
\c 28
\s1 Yesu à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i
\r (Marika 16.1-8; Luka 24.1-12; Yuhana 20.1-10)
\p
\v 1 Ɲyɛ \w canŋɔŋk\w*'à tòro ke, cibilaage canɲcyiige\f + \fr 28:1 \fr*\ft Yahutibil'á cibilaage canɲcyiige ku ɲyɛ káriŋi.\ft*\f* ɲyɛ̀sɔɔge na, Magidala Mariyama ná Mariyamaŋi sanŋ'à pa mpa fanŋke wíi. 
\v 2 Ka ɲìŋke si mpâl'a cyɛ̂ɛnnɛ sèe sèl'e. Kafooŋi \w Kile mɛ̀lɛkɛŋi\w* wà mpyi a yîri nìɲyiŋi na, maa ntîg'a pa kafaabwɔhe kùuŋkul'a láha a yaha ŋkere na, maa ntɛ̀ɛn ku na. 
\v 3 U mpyi na ɲî kileɲini bɛ̀ɛnmpe fiige, u vàanɲyi mú s'à fíniŋɛ weewee. 
\v 4 Ka saɲcwɔnsigibii si fyá na ɲcyɛ̂ɛnni, fo mà sà ɲcírige.
\p
\v 5 Ka mɛ̀lɛkɛŋi si jwo cyeebil'á: «Yii àha raa fyáge mɛ. Yesu pi à kwòro cige na ke, mii à li cè na uru yii na ɲcaa. 
\v 6 U ɲyɛ naha mɛ, u à ɲɛ̀ bà u mpyi a yi jwo mɛ! Yii u buwuŋi tasinnage wíi! 
\v 7 Numɛ, yii a sì fwɔfwɔ, yii i sà yi jwo u \w cyelempyiibi\w*l'á na “U à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i. U à kàr'a sà yii sige Galile kùluni i. Yii sí sà u ɲya wani.” Yire yi mpyi mii á, mii u jwo yii á.»
\p
\v 8 Ka pi fyagara wuubii ná funntanga wuubii si fê a yîri fanŋke na, na fî na ŋkɛ̀ɛge fwɔfwɔ si sà yi jwo Yesu cyelempyiibil'á. 
\v 9 Ka Yesu si mpâl'a pi ɲùŋɔ bɛ̂ mà pi yaha kuni na, maa pi shɛ́ɛre. Ka pi i file u na, maa niŋkure sín, maa u cû tooyi na, maa u pêe. 
\v 10 Ka Yesu si jwo: «Yii àha raa fyáge mɛ. Yii a sì, yii sà mii cìnmpyiibii pyi na pi a sì Galile kùluni i. Wani pi sí sà mii ɲya.»
\s1 Sòrolashiibii ná sáragawwuubii kafinare kani
\p
\v 11 Mà cyeebii yaha kuni na, sòrolashiibii pi mpyi na fanŋke kàanmucaa ke, ka pire pìi si jyè kànhe e, mà sà yi puni yyaha jwo \w Kile sáragawwuubii\w* ɲùŋufeebil'á. 
\v 12 Ka sáragawwuubii ɲùŋufeebii si wwɔ̀ ná \w Yahutuubii\w* kacwɔnribil'e, maa jwo a bɛ̂ li na, maa wyɛ́rɛɲyahaga kan sòrolashiibil'á, 
\v 13 maa jwo: «Yii a yi yu yii a ntùuli na u cyelempyiibil'à pa numpilage e, mà pa u buwuŋi yû, mà yii yaha ŋɔɔmpe na. 
\v 14 Fànhafooŋi ká yire lógo, wuu sí n‑jà yi cwɔɔnrɔ ná u e, bà yii si mpyi si shwɔ kyaage na mɛ.» 
\v 15 Ka pi i wyɛ́rɛŋi lwɔ́, maa li pyi bà pi à yi jwo pi á mɛ. Ka puru jwumpe si ɲcaala Yahutuubii shwɔhɔl'e fo mà pa nɔ niɲjaa na.
\s1 Yii sà supyishiŋi puni pyi mii cyelempyii
\r (Marika 16.14-18; Luka 24.36-49; Yuhana 20.19-23; Kapyiiŋkii 1.6-8)
\p
\v 16 Ka \w cyelempyiibii\w* kɛ ná niŋkinŋi si ŋkàre Galile kùluni i. Yesu mpyi a ɲàŋke ŋkemu kyaa jwo pi á ke, ka pi i sà dùgo kuru na, mà u ta wani. 
\v 17 Pi à sà u ɲya ke, maa u pêe, ŋka pi pìi funyɔ mpyi na pi kyáali. 
\v 18 Ka Yesu si file pi na, maa pi pyi: «Nìɲyiŋi ná ɲìŋke síŋi pun'à kan mii á. 
\v 19 Lire e yii a sì yii sà supyishiŋi puni pyi mii cyelempyii, yii s'a pi batizeli Tufooŋi ná Jyafooŋi ná \w Kile Munaani\w* mɛge na, 
\v 20 yii raa pi taanni karigii puni mii à jwo a waha yii á ke, cyire na. Mii na ɲyɛ ná yii e canŋa maha canŋa fo si sà nɔ diɲyɛŋi tèekwooni na.»