\id 1CO Supyire \ide UTF-8 \h 1 Kɔrɛnti Shiinbii \toc1 Poli à lɛtɛrɛŋi niɲcyiiŋi ŋgemu kan Kɔrɛnti kànhe dánafeebil'á ke \toc2 1 KƆRƐNTI SHIINBII \toc3 1CO \mt1 Poli à lɛtɛrɛŋi niɲcyiiŋi ŋgemu kan Kɔrɛnti kànhe dánafeebil'á ke \mt2 Mpe yii à yaa yii cè mà jwo yii jyè lɛtɛrɛŋi funŋɔ jwumpe e ke \ip Kɔrɛnti kànhe na mpyi kànbwɔhɔ, yasunɲyi mpyi a ɲyaha k'e sèl'e. Cikwuŋi ná nàŋkwuŋi mpyi na mpyi pyiŋkannigii puni na kuru kànhe e. \ip Yesu tùnntunŋi Poli à yyee niŋkin ná paanga pyi Kɔrɛnti kànhe e. Lire tèni i, u à Jwumpe Nintanmpe jwo wani, ka pìi si piye kan Yesu á (Kapyiiŋkii 18.1-18). Poli kareŋkwooni kàntugo, ɲyahaŋgurug'à jyè dánafeebii ná piye shwɔhɔl'e. Poli à yire lógo maa ŋge lɛtɛrɛŋi tun si pi yɛrɛ, maa li cyêe pi na, na dánafeebii wwoɲɛɛge na ɲyɛ mu à jwo cyere, ti ɲùŋke ku ɲyɛ Yesu Kirisita kanni. Tire cyeere yatanɲyi pun'à yaa yi yiye kyaa táan yiy'á, yi raa yiye tɛ̀re (13). \ip Dánafeebii kuruŋke e, pìi mpyi a lɛtɛrɛ tùugo u á, maa yibiyi yà pyi u na. Poli à ŋge lɛtɛrɛŋi sémɛ maa ɲwɔshwɔrɔ kan yire yibiyi na, yire yi mpyi: \imi Dánafeebii sí n‑jà fúru pyi la? (7) \imi Mpii pi ɲyɛ na zunŋi pyi ke, dánafeebii sí n-jà n-lyî pire yyére la? (8--10) \imi Di dánafeebil'à yaa pi a báare ná Kile Munaani màkanyi i yɛ? (12--14) \imi Dánafooŋi kwùŋi kàntuge ɲyɛ ɲaha shi yɛ? (15) \c 1 \s1 Jwumpe tasiige \p \v 1 Mii Poli u à yyer'a pyi Yesu \w Kirisita\w* tùnntunŋɔ mà tàanna ná Kile ɲyii wuuni i ke, mii ná wuu cìnmpworoŋi Sositɛni u à ŋge lɛtɛrɛŋi sémɛ si ŋkan \v 2 yii dánafeebii kuruŋk'á, Kɔrɛnti kànhe e, yii mpiimu pi à pyi Kile wuu Yesu Kirisita cye kurugo ke, u à yii yyer'a pyi u wuu, mà bâra mpii puni pi ɲyɛ na wuu Kafooŋi Yesu Kirisita mɛge yiri cyeyi puni i, maa u pyi pi Kafooŋi wuu fiige ke, \v 3 wuu Tuŋi Kile ná wuu Kafooŋi Yesu Kirisita pi ɲwɔ yii na, pi i yyeɲiŋke kan yii á. \s1 Poli à fwù kan Kile á Kɔrɛnti dánafeebii kurugo \p \v 4 Mii fwù ɲyɛ Kile na tèrigii puni i, ɲaha na yɛ u à ɲwɔ yii na, yii ná Yesu \w Kirisita\w* wwoɲɛɛge kurugo. \v 5 Mà yii yaha kuru wwoɲɛɛge e, yii à Kile màkanyi shiŋi puni ta, mà cye cyán jwumpe ná ɲcèŋi na. \v 6 Ɲaha kurugo yɛ jwumpe pu ɲyɛ na Kirisita kyaa yu ke, pur'à tatɛɛngɛ wwû yii e. \v 7 Lire e canŋke wuu Kafooŋi Yesu Kirisita sí uye cyêe ke, mà yii yaha yii i kuru canŋke sigili, Kile màkange kà tufiige kuu ɲyɛ yii na mɛ. \p \v 8 Uru Kile mú u sí yii tɛ̀gɛ si fànha kan yii á, bà yii si mpyi si ŋkwôro u kuni i fo sà nɔ li tɛgɛni na, si mpyi tìgire cyaga baa Kafooŋi Yesu Kirisita cannuruge mɛ. \v 9 Kile na ɲyɛ ɲwɔmɛɛ niŋkinfoo, uru u à yii yyere bà yii si mpyi si mpyi u Jyaŋi, wuu Kafooŋi Yesu Kirisita wwoɲɛɛge e mɛ. \s1 Poli à li cya Kɔrɛnti dánafeebil'á na pi bɛ̂ \p \v 10 Mii cìnmpyiibii, mii na li ɲáare yii á, wuu Kafooŋi Yesu \w Kirisita\w* mɛge na, yii i bɛ̂ niŋkin na, yii àha n‑láha yiye na mɛ. Yii bɛ̂, yii i mpyi ná sɔ̀nŋɔrɔ niŋkin i, yii i yii karigii kapyiini ɲùŋke yaha ku pyi niŋkin. \v 11 Ɲaha kurugo yɛ mii cìnmpyiibii, mii à lógo Kilowe pyɛngɛ shiinbii pìi ɲwɔ na, na mbèmbaaŋi na wá yii shwɔhɔl'e, \v 12 na pìi na wá na ŋko yii shwɔhɔl'e na pire na ɲyɛ mii Poli wuu, pìi sí i ŋko na pire na ɲyɛ Apolosi wuu, pìi sí i ŋko na pire na ɲyɛ Pyɛri wuu, pi sanmpii sí i ŋko na pire na ɲyɛ Kirisita wuu. \v 13 Mii sí yii yíbe, Kirisita à táa la? Taha Poli u à kwòro kworokworocige na yii kurugo, lire ɲyɛ mɛ taha Poli mɛge na yii à \w batize\w*? \v 14 Mii Poli à Kile shɛ́ɛre, ɲaha na yɛ Kirisipusi ná Gayusi baare e, mii ɲyɛ a yii wà tufiige batize wani mɛ. \v 15 Lire e yii wà sì n-sìi n‑jà n‑jwo na ur'à batize mii mɛge na mɛ. \v 16 Mii funŋɔ naha mpyi a wwɔ̀, mii mú u à Sitefanasi pyɛngɛ shiinbii batize, pire baare e, mii naha a dá na mii sàha à sùpya batize wani yii yyére mɛ. \s1 Sùpyire yákilifente ɲyɛ Kile ɲyii na sìɲcomɔ \p \v 17 Yii li cè na báaraŋi niɲcyiiŋi mɛɛ na \w Kirisita\w* à mii tun ke, uru bà u ɲyɛ \w batizeliŋi\w* mɛ, Jwumpe Nintanmpe ɲjwuŋi kurugo u à mii tun. Mii mú sí ɲyɛ na tire tùnnture pyi mà tàanna ná sùpyire yákilifente e mɛ, bà li si mpyi sùpyire kà raa dìrili mii jwuŋkanni kurugo mɛ, ŋka pi a dìrili Kirisita kwùŋi kurugo kworokworocige na. \v 18 Mpii pi ɲyɛ kuni nimpiini i, ná Kile sí n‑pa pi shi bò ke, jwumpe pu ɲyɛ na yu mà yyaha tíi ná Kirisita kwùŋi i kworokworocige na ke, puru na ɲyɛ sìɲcomɔ pire mpil'á. Ŋka wuu mpii pi ɲyɛ kuni niɲcɛnni i, ná Kile sí n‑pa wuu shwɔ ke, Kile sífente ti ɲyɛ ti ti wuu á. \p \v 19 Ɲyɛ y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Mpii pi na piye sɔ̂nŋi yákilifee ke, mii sí pire sìɲcompe cyêe. \q1 Mpii pi na piye sɔ̂nŋi na pir'à kyaa cè ke, mii sí li cyêe na pire ɲyɛ a yafyin cè mɛ\f + \fr 1:19 \fr*\ft Ezayi 29.14\ft*\f*.» \p \v 20 Mà tàanna ná lire e, taa yákilifeebii ɲyɛ ke? Mpii pi na piye sɔ̂nŋi na pir'à Kile \w Saliyaŋi\w* cè ke, taa pire ɲyɛ ke? Taa ŋge diɲyɛŋi jwuɲceempii ɲyɛ ke? Kile à li cyêe na ŋge diɲyɛŋi yákilifente na ɲyɛ sìɲcomɔ. \v 21 Mà tàanna ná Kile yákilifente e, u à li lwɔ́ ŋge diɲyɛŋi yákilifeebii kà n‑jà uru cè ná pi yabilimpii yákilifente e mɛ. Lire kurugo jwumpe wuu ɲyɛ na yu, ná diɲyɛŋi sùpyire na pu sɔ̂nŋi sìɲcomɔ ke, Kile à li lwɔ́ sùpyire t'à dá puru jwumpe na ke, si pire shwɔ. \p \v 22 Ɲyɛ \w Yahutuubii\w* la maha mpyi s'a kakyanhala karigii ɲaa tapyige e si nta ndá puru jwumpe na. \w Girɛkiibii\w* sí na ɲcaa pire yákilibii si múgo si nta ndá pu na. \v 23 Wuu pi ke, Kirisita kani wuu ɲyɛ na yu na u à kwû kworokworocige na ke, puru na ɲyɛ jwuɲjwumbaama Yahutuubil'á, maa mpyi sìɲcomɔ \w supyishiŋi sanŋ\w*'á. \v 24 Ŋka Kile à mpiimu yyer'a pyi u wuu ke, pi à pyi Yahutuu yo, pi à pyi Girɛkii yo, pir'á Kirisita na Kile sífente ná u yákilifente cyêre. \v 25 Ɲaha kurugo yɛ kani Kile à pyi, ka sùpyire si wá na sɔ̂nŋi sìɲcomɔ ke, lir'à fànha tò pi yákilifente na. Nde Kile à pyi, ka sùpyire si wá na sɔ̂nŋi na fànhaɲcyɛrɛrɛ ti ɲyɛ ti ti ke, lir'à fànha tò sùpyire na. \p \v 26 Mii cìnmpyiibii, yyereŋkanni na Kile à yii yyer'a pyi uye wuu ke, yii lire kàanmucya a wíi kɛ! Mà tàanna ná sùpyire kàanmucyage pyiŋkanni i, yákilifee niɲyahamii ɲyɛ yii e mɛ, sífee niɲyahamii ɲyɛ yii e mɛ, yii niɲyahamii mú sí ɲyɛ a si shinbwoo pyɛnyi i mɛ. \v 27 Ɲyɛ karigii diɲyɛŋi sùpyire na sɔ̂nŋi sìɲcomɔ ke, cyire Kile à cwɔɔnr'a tɛ̀g'a diɲyɛŋi yákilifeebii sílege. Ɲcyii pi ɲyɛ na sɔ̂nŋi fànhaɲcyɛrɛrɛ wogigii ke, maa cyire cwɔɔnr'a tɛ̀g'a fànhafeebii sílege. \v 28 Karigii cyi ɲyɛ ɲùŋɔ baa diɲyɛ sùpyire ɲyii na, ná pi kuro ɲyɛ cyi e mɛ, cyire karigii Kile à cwɔɔnrɔ, pi na ɲcyiimu sɔ̂nŋi sèe wogii ke, mà tɛ̀g'a cyire kɛ̀ɛge. \v 29 U à lire pyi, bà li si mpyi sùpyaŋi wà tufiige kà ŋkwɔ̀ uye pêe uru Kile yyahe taan mɛ. \p \v 30 Uru u à wuu le Yesu Kirisita wwoɲɛɛge e. Kile à pyi kaɲuŋɔ, ka Yesu Kirisita si wuu pyi yákilifee, maa jwo na wuu à tíi, maa wuu pyi Kile wuu, maa wuu ɲùŋɔ wwû kapegigii bilere e. \v 31 Ɲyɛ bà l'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i mɛ: «Ŋgemu la ká mpyi si pèenɛ taha yaaga na ke, urufoo u ti taha Kafooŋi Kile na\f + \fr 1:31 \fr*\ft Zheremi 9.24\ft*\f*.» \c 2 \s1 Poli ɲyɛ a Kile jwumpe jwo ná sùpyire yákilifente e mɛ \p \v 1 Mii cìnmpyiibii, tèni i mii à sà Kile jwumpe jwo yii yyére ke, mii ɲyɛ a naye pêe na mii à jwumpe cè, lire ɲyɛ mɛ na mii yákiliŋ'à pêe mà tòro pi sanmpii wuŋi na mɛ. \v 2 Ɲaha kurugo yɛ mii ɲyɛ a li lwɔ́ naye funŋ'i, si yaage kabɛrɛ kyaa jwo yii á, Yesu \w Kirisita\w* kàntugo na mɛ, si u kwùŋi kyaa jwo yii á kworokworocige na. \v 3 Mii fànhe mpyi a cyɛ́rɛ wani yii shwɔhɔl'e, fyagare mpyi maha mpyi mii na fo mii mpyi maha ɲcyɛ̂ɛnni sèl'e. \v 4 Tère o tère e mii à Jwumpe Nintanmpe jwo yii á ke, ná sùpyire yákilifente e bà mii mpyi maha pu yu si nta yii ɲùmbogigii kɛ̂ɛnŋɛ ná p'e mɛ. Ŋka ná \w Kile Munaani\w* sífente e mii mpyi maha pu yu, \v 5 bà li si mpyi yii dániyaŋi kà ntaha sùpyire yákilifente na mɛ, fo Kile sífente. \s1 Kile maha u yákilifente kaan wuu á, u Munaani cye kurugo \p \v 6 Kile jwump'à tatɛɛngɛ wwû mpiimu zòmpyaagil'e ke, pire maha yákilifente taa wuu jwumpe e. Ŋka Kile sí n‑pa ŋge diɲyɛŋi sùpyire ná u ɲùŋufeebii mpiimu shi bò ke, yákilifente ti ɲyɛ pir'á ke, tire shiŋi bà mɛ. \v 7 Kile yákilifente shɛnrɛ wuu ɲyɛ na yu ke, sùpya mpyi a ti shi cè mɛ, ɲaha na yɛ Kile mpyi a ti ŋwɔhɔ. Mà jwo diɲyɛŋi u dá ke, Kile mpyi a lire kaŋwɔhɔni yaa, bà wuu si mpyi si mpyi shinbwoo si ntɛ̀ɛn ná u e u cyage nisinaŋke e mɛ. \v 8 Ŋge diɲyɛŋi ɲùŋufooŋi wà ɲyɛ a tire yákilifente cè mɛ. Ná lire bà mɛ, pi mpyi na sì ɲɛɛ Kafooŋi Peentefoo kwòro kworokworocige na mɛ. \v 9 Bà l'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Sùpya ɲyii sàha ŋkwɔ̀ a ndemu ɲya mɛ, \q1 ná niŋgyii sàha ŋkwɔ̀ a li lóg'a ɲya mɛ, \q1 ná li sàha ŋkwɔ̀ a tîge sùpya funŋ'i mà ɲya mɛ, \q1 mpii pi à Kile kyaa táan piy'á ke, lire u à bégel'a yaha pire mɛɛ na\f + \fr 2:9 \fr*\ft Ezayi 64.4\ft*\f*.» \p \v 10 Wuu pi ke, Kile à lire kani cyêe wuu na, u Munaani cye kurugo. Lire li maha karigii puni yyaha caa, ali karigii Kile à ŋwɔhɔ ke, li maha cyire puni yyaha caa, si cyi cè, \v 11 bà li ɲyɛ sùpya sì n‑jà u supyiɲɛɛŋi funzɔnŋɔre cè ná u yabiliŋi bà mɛ, amuni li mú ɲyɛ sùpya sì n‑jà Kile funŋɔ karigii cè mɛ, \w Kile Munaani\w* kanni l'à cyi cè. \v 12 Wuu sí pi ke, Kile à u Munaani le wuu e, lire l'à wuu ná sùpyire sannte sɔ̀nŋɔŋkanni pyi l'à wwû liye e. U à lire pyi bà li si mpyi, u à ɲwɔ wuu na maa yaayi ɲjemu kan wuu á ke, wuu u yire cè mɛ. \v 13 Ná sùpyire yákilifente e bà wuu ɲyɛ na yire yaayi kyaa yu mɛ. Ŋka Kile Munaani à ndemu cyêe wuu na ke, lire wuu ɲyɛ na yu sùpyir'á, wuu na li yu bà Kile Munaani à li jwo mɛ. \v 14 Ŋka Kile Munaani ká mpyi li ɲyɛ a tɛ̀ɛn sùpyaŋi ŋgemu i mɛ, urufoo ɲyɛ na ɲɛɛge Kile Munaani karigii na mɛ, ɲaha na yɛ u maha cyire karigii sɔ̂nŋi sìɲcomɔ. U sì n‑jà cyi yyaha cè mɛ, ɲaha na yɛ Kile Munaani kanni cye kurugo sùpyaŋi maha jà a cyi yyaha cè. \v 15 Kile Munaani ɲyɛ sùpyaŋi ŋgemu i ke, uru u maha yaayi puni cè a wwû yiye e. Shintiiwe mú sí ɲyɛ na n‑jà a urufoo kapyiiŋkii cè a wwû cyiye e mɛ. \v 16 Yire y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: \q1 «Sùpya ɲyɛ a sìi ŋgemu u à Kafooŋi funzɔnŋɔre cè mɛ? \q1 Sùpya mú ɲyɛ a sìi ŋgemu u sí n‑jà u yɛrɛ mɛ\f + \fr 2:16 \fr*\ft Ezayi 40.13\ft*\f*.» \m Ŋka wuu pi ke, Kile Munaani ɲyɛ wuu mpiimu i ke, wuu à \w Kirisita\w* funzɔnŋɔre cè. \c 3 \s1 Kile báarapyiibii puni tayyérege ɲyɛ niŋkin \p \v 1 Mii cìnmpyiibii, mà sèeŋi jwo, mpii pi à \w Kile Munaani\w* yaha l'à pi yyaha cû ke, jwuŋkanni na mii maha yu ná pire e ke, mii ɲyɛ a jà a jwo ná yii e lire jwuŋkanni na mɛ. Ŋka mpii pi ɲyɛ na pi ɲyii karigii kanni pyi ke, mii à jwo ná yii e mu à jwo ná pire e mii ɲyɛ na yu. Mii na yii sɔ̂nŋi mu à jwo pìnmpinɲyɛya mà yyaha tíi ná \w Kirisita\w* kuni i. \v 2 Jwumpe mii à jwo yii á ke, pur'à pyi mu à jwo jirimɛ mii à kan yii á. Mii ɲyɛ a ɲɛn'a yawaya kan yii a lyî mɛ, ɲaha na yɛ yii mpyi na sì n‑jà yawaya lyî mɛ. Ali numɛ yii sì n‑jà yawaya lyî mɛ, \v 3 ɲaha na yɛ yii saha na yii ɲyii karigii pyi. Sèe wi dɛ! Ná yiɲcyɛge ná mbèmbaaŋi sí ɲyɛ yii shwɔhɔl'e, lire l'à li cyêe na yii ná sùpyire sannte ɲyɛ a wwû yiye e mɛ. Yii ná pi kapyiiŋkii pun'à pyi niŋkin. \v 4 Ɲyɛ ná yii pìi s'à jwo na yii na ɲyɛ Poli wuu, ka pìi si jwo na pire na ɲyɛ Apolosi wuu, mà tàanna ná lire e, tá yii ná sùpyire sannte sɔ̀nŋɔŋkann'à wwû liye e bɛ? \p \v 5 Yii li cè na Apolosi wi yo, mii Poli wi yo, Kile báarapyii pi ɲyɛ wuu kanna. Wuu à Jwumpe Nintanmpe jwo yii á, ka lire si mpyi kaɲuŋɔ mà yii lèŋɛ Kile kuni i, wuu mú pun'à wuu báaraŋi pyi mà tàanna ná Kafooŋi u kanŋkanni i wuu shin maha shin á. \v 6 L'à pyi mu à jwo mii à cige cɛnmɛ, ka Apolosi si ku lwɔ̀, ŋka Kile u à cige pyi k'à yîri. \v 7 Lire e ke l'à pyi cige cɛnmɛfooŋi yo, l'à pyi ku lwɔfooŋi yo, pi wà tayyérege ɲyɛ a pêe mɛ. Kile kanni u tayyérege k'à pêe, ɲaha na yɛ uru u maha cige pyi ku u lyɛge. \v 8 Cige cɛnmɛfooŋi ná ku lwɔfooŋi mú à tàanna. Kile sí pi shin maha shin sâra si ntàanna ná pi báaraŋi nimpyiŋi i. \v 9 Mà tàanna ná lire e, wuu na ɲyɛ báarapyiɲɛɛ Kile báaraŋi i, yii pi ɲyɛ Kile cikɔɔge. \s1 Yesu u ɲyɛ Kile bage nintaani \p Yii mú pi ɲyɛ Kile bage. \v 10 Mà tàanna ná Kile màkange e mii á, mii à kuru bage ɲwɔhɔ cyán bafaanrawa niɲcɛnŋɛ fiige, ka piibɛrɛ si mpa ku faanra a dùrugo. Ŋka shin maha shin la ku ɲyɛ si vaanra pyi kuru bage nintaani ɲuŋ'i ke, urufoo u u báaraŋi pyimɛ cè dɛ! \v 11 Ɲaha kurugo yɛ bage nintaani l'à cyán ke, lire li ɲyɛ Yesu \w Kirisita\w*. Sùpya saha sì n‑jà nintaani labɛrɛ cyán lire kàntugo na mɛ. \v 12 Bafaanribii pìi sí báara niɲcɛnŋɛ pyi, si pi vaanraŋi pyi kuru bage nintaani na ná sɛɛnŋi i, lire ɲyɛ mɛ ná wyɛ́rɛfyinŋi i, lire ɲyɛ mɛ ná kafaayi loŋgara wuyi i. Ŋka pìi sí báarapege pyi si vaanraŋi pyi ná cire e, lire ɲyɛ mɛ ná ɲyɛ̀sigire e, lire ɲyɛ mɛ ná kàcyeere e. \v 13 Ŋka yii li cè, canŋke Kile sí sùpyire puni sâra si ntàanna ná pi kapyiiŋkil'e ke, shin maha shin à báaraŋi ŋgemu pyi ke, uru shi sí n‑cyêe kuru canŋke. Nage cye kurugo shin maha shin u báara shi sí n‑cè. \v 14 Nage ká mpyi ku ɲyɛ a ŋgemu u tafaanraga súugo mɛ, urufoo sí tɔ̀ɔn ta. \v 15 Ŋka nage ká ŋgemu u tafaanraga súugo ke, urufoo sì tɔ̀ɔn ta mɛ. Urufoo kɔni sí n‑shwɔ sa! Ŋka li sí n‑pyi mu à jwo nage e urufol'à jyè a fworo. \p \v 16 Yii ɲyɛ a li cè na \w Kileɲaarebage\w* ku ɲyɛ yii, \w Kile Munaani\w* à tɛ̀ɛn kuru ŋkemu i mà? \v 17 Shin maha shin ká kuru bage jya, Kile sí urufoo shi bò, ɲaha na yɛ Kile wogo ki, yii sí pi ɲyɛ kuru bage. \p \v 18 Wà ha uye ɲwɔ fáanŋa mà dɛ! Yii wà ha nta u u sɔ̂nŋi na uru na ɲyɛ yákilifoo mà tàanna ná sùpyire sɔ̀nŋɔŋkanni i, urufoo u uye pyi sìɲcoŋɔ. Lire ká mpyi, urufoo sí yákilifente sèe woore ta. \v 19 Ɲaha kurugo yɛ karigii diɲyɛŋi sùpyire ɲyɛ na sɔ̂nŋi yákilifenɛ ke, cyire na ɲyɛ sìɲcomɔ Kile ɲyii na. Y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Kànhaɲyi ŋge diɲyɛŋi yákilifeebii maha ɲcyáan ke, Kile maha pi pyi pi i ɲcwôre yire na\f + \fr 3:19 \fr*\ft Zhobu 5.13\ft*\f*.» \p \v 20 Y'à sémɛ mú na: \q1 «Mpii pi ɲyɛ na piye sɔ̂nŋi yákilifee ke, Kafooŋi à pire funzɔnŋɔre cè. \q1 Pi funzɔnŋɔre ɲyɛ u á laaga baa\f + \fr 3:20 \fr*\ft Zaburu 94.11\ft*\f*.» \p \v 21 Lire kurugo wà ɲyɛ a yaa u a ŋkwɔ̂hɔli na uru na ɲyɛ mucyiin wu mɛ, ɲaha na yɛ yaayi puni ɲyɛ yii wuyo. \v 22 L'à pyi mii Poli yo, l'à pyi Apolosi yo, l'à pyi Pyɛri yo, l'à pyi diɲyɛŋi yo, l'à pyi shìŋi yo, l'à pyi kwùŋi yo, l'à pyi numɛ yaayi yo, l'à pyi yaayi nimpayi yo, yire puni na ɲyɛ yii wuyo. \v 23 Yii yabilimpii pi ke, yii na ɲyɛ Kirisita wuu, Kirisita sí ɲyɛ Kile wu. \c 4 \s1 Yesu tùnntunmpii báaraŋi ná pi yyefuge kani \p \v 1 Lire kurugo yii li cè na wuu na ɲyɛ \w Kirisita\w* báarapyii kanna, maa mpyi kacwɔnrii fiige. Karigii Kile mpyi a ŋwɔhɔ sùpyire na tèecyiini i ke, Kile à cyire cyêe wuu na, bà wuu si mpyi s'a cyi yyaha yu sùpyir'á mɛ. \v 2 Nde sí li ɲyɛ na ɲcaa báarapyiibil'á ke, lire li ɲyɛ pi pyi sèeshiin pi raa pi báaraŋi pyi pi a ɲwɔge. \v 3 Mii wi ke, l'à pyi yii jworo yo, l'à pyi sùpyire sannte jworo yo, mii kuro ɲyɛ tire e mɛ. Mii mú sí ɲyɛ a naye cɛ̂ɛgɛ na báaraŋi nimpyiŋi na mɛ, \v 4 ɲaha na yɛ mii ɲyɛ a naye pɛn na báaraŋi wà tufiige e mɛ. Ŋka lire ɲyɛ a li cyêe na mii báaraŋi puni pyiŋkann'à ɲwɔ mà dɛ! Kafooŋi kanni u sí n‑jà u ɲwɔ ná u ɲwɔmbaa jwo. \p \v 5 Lire kurugo yii àha tànga kan sùpya á, lire ɲyɛ mɛ si u cɛ̂ɛgɛ mà li tèni ta li sàha nɔ mɛ. Yii Kafooŋi cannuruge sige. U aha mpa, karigii cyi à ŋwɔhɔ numpini i numɛ ke, u sí n‑pa cyire yige bɛ̀ɛnmpe na, si sùpyire funzɔnŋɔre yige cyíinŋi na. Ɲyɛ kuru canŋke, shin maha shin à yaa ná ŋkèeŋi ŋgemu i mà tàanna ná u báaraŋi nimpyiŋi i ke, Kile sí uru kan urufol'á. \v 6 Mii cìnmpyiibii, mii à mii ná Apolosi kani lwɔ́ a pyi yyecyeenɛ mà tɛ̀g'a yii le kur'e, si li cyêe yii na, na yii ɲaaraŋkann'à yaa li tàanna ná Kile Jwumpe Semɛŋi yi jwuŋkanni i. Lire e yii wà ɲyɛ a yaa u kàsimɛŋii yogolo na uru na ɲyɛ wà wu, s'a u shinɲɛɛŋi fwɔ́hɔre mɛ. \v 7 Mu u ɲyɛ na sɔ̂nŋi na mu à pwɔ́rɔ pi sanmpii na ke, di mu ɲyɛ na maye sɔ̂nŋi bɛ? Ɲaha ku ɲyɛ mu á mà ta Kile bà u à ku kan mu á mà yɛ? Ɲyɛ ná Kile sí u à yi kan mu á, mu kàsimɛnŋkii kayogoni li ɲyɛ ndire, kee mu yabiliŋi u à yi ta may'á yɛ? \p \v 8 Yii pi ke, yii na sɔ̂nŋi na yii à yaayi puni ta mà kwɔ̀, na yii funɲy'à ɲíŋ'a kwɔ̀, yii na sɔ̂nŋi na ɲùŋufent'à le yii cye e mà kwɔ̀, maa wuu yaha. Ŋka mii la ɲyɛ yii i mpyi ɲùŋufee sèeŋi na, bà wuu mú si mpyi si ntɛ̀ɛn ná yii e ɲùŋufente e mɛ. \v 9 Yii li cè, wuu pi ɲyɛ \w Yesu tùnntunmpii\w* ke, li ɲyɛ mu à jwo Kile à wuu yaha sùpyire puni kàntugo. L'à pyi mu à jwo kwùŋi laage e wuu ɲyɛ. Wuu à pyi yawiiye diɲyɛ ɲwɔhɔyaayi pun'á, sùpyire bâra mɛ̀lɛkɛɛbii na. \v 10 Wuu à pyi sìcyerefee fiige Kirisita mɛge kurugo, ŋka yii pi ke, yii na sɔ̂nŋi na yii à Kirisita yákilifente puni ta a kwɔ̀. Yii à jwo na wuu pi ɲyɛ fànhaɲcyɛrɛrɛ sùpyiibii, maa yiye sɔ̂nŋi na yii pi ɲyɛ fànhaɲyahaga wuubii. Sùpyire ɲyɛ a wuu le dá e mɛ, ŋka yii pi ke, pi à yii pêe. \v 11 Ali numɛ, wuu na ŋkyaali katege ná byage cye e, maa mpyi vàanŋkuuŋi i. Sùpyire maha wuu bwùun, wuu na ɲaare na mâre cyeyi yyaha kurugo. \v 12 Wuu na báaraŋi niŋgaŋi pyi, bà wuu si mpyi s'a wuu ɲùŋɔ karigii yaa mɛ. Mpii pi maha wuu cyere ke, wuu maha jwó leni pir'á. Pi maha wuu kyérege, ŋka wuu maha li kwú wuye e. \v 13 Sùpyire mɛ́ɛ ká a jwumpimpe yu wuu na, wuu maha jwuɲcɛnmpe tɛ̀g'a pi ɲùŋɔ bɛ̂. Ali numɛ wuu na ɲyɛ mu à jwo yakuuyo ná kàkyaya sùpyire ɲyii na. \p \v 14 Mii ɲyɛ a mpe jwumpe sémɛ si yii sílege mɛ, ŋka mii à yii yɛrɛ ná p'e, ɲaha na yɛ yii pi ɲyɛ mu à jwo mii pyìibii, yii kyal'à táan mii á sèl'e. \v 15 Ali li mɛ́ɛ nta cyelentii niɲyahaɲyahamii pi ɲyɛ na Kirisita kyaa yu yii á, yii li cè na yii tuŋi na ɲyɛ niŋkin. Mii wi, ɲaha na yɛ mii u à Jwumpe Nintanmpe jwo yii á, ka yii i dá Yesu Kirisita na. \v 16 Mà tàanna ná lire e, mii na li caa yii á, yii raa yii karigii pyi mii wogigii fiige. \v 17 Lire e Timɔti u ɲyɛ mii jyaŋi mà tàanna ná Kafooŋi wwoɲɛɛge e ke, mii sí uru tun yii á. U kyal'à táan mii á, ɲwɔmɛɛ niŋkinfoo u ɲyɛ u wi Kafooŋi báaraŋi i. U aha nɔ yii na tèni ndemu i ke, mii karigii pyiŋkanni li ɲyɛ ndemu Kirisita wwoɲɛɛge e ke, u sí yii funŋɔ cwo lire na, bà mii ɲyɛ na li yu na mâre cyeyi puni i dánafeebii kuruɲy'á mɛ. \p \v 18 Pìi na ɲyɛ yii shwɔhɔl'e, mpiimu pi na sɔ̂nŋi na mii saha sì n‑shà wani yii yyére mɛ, maa li ɲwɔ cû na piye yare tabwoyi i. \v 19 Ŋka Kafooŋi ká ɲɛɛ, li saha sì mɔ mɛ, mii sí núru n‑kàre wani yii yyére, mpii pi ɲyɛ ná tire yàmpeente e ke, kampyi jwumbwompe kanni pi na yu, lire ɲyɛ mɛ kampyi Kile sífente ɲyɛ pi á sèeŋi na, si lire cè. \v 20 Ɲaha kurugo yɛ \w Kile Saanre\w* ɲyɛ jwumbwoɲjwuu mɛ, Kile sífenɛ ti ɲyɛ ti ti. \v 21 Ɲyɛ di yii ko numɛ bɛ? Yii la ɲyɛ mii u shà yii yyére ná kasor'e laa, ná ntàannamagare ná ɲùmpiŋke e? \c 5 \s1 Silegebaare kani l'à pyi Kɔrɛnti dánafeebii shwɔhɔl'e ke \p \v 1 Mii cìnmpyiibii, wuu à lógo na silegebaara kani là à pyi yii shwɔhɔl'e, ali Kilecembaabii mú bà sì ɲɛɛ ndemu pyi mɛ. Pi à jwo na yii wà na wá a u tuŋi cwoŋi lèŋɛ. \v 2 Lire ná li wuuni mú i, yii à yiye pêe, mà li ta lire mpyi a yaa li pyi yyetanhara kyaa yii á, bà yii si mpyi si lire kapiini pyifooŋi yige yiye shwɔhɔl'e mɛ. \p \v 3 Mii laage kɔn'à tɔɔn yii na, ŋka mii ɲyɛ yii shwɔhɔl'e \w Kile Munaani\w* cye kurugo. Nde l'à yaa li pyi ŋge kapimpyiŋi na ke, wuu Kafooŋi Yesu \w Kirisita\w* mɛge na, mii à lire lwɔ́ naye funŋ'i mà kwɔ̀. \v 4 Lire pyiŋkanni na, mii ná yii ká bínn'a tɛ̀ɛn, Kafooŋi Yesu fànhe cye kurugo, \v 5 urufol'à yaa u le Sitaanniŋi cye e, u u ŋkyaala, bà li si mpyi kapegigii mpyiŋi lage ká wwû u na, ka u u cyi ɲwɔ yaha tèni ndemu i ke, Kile si u shwɔ Kafooŋi Yesu cannuruge mɛ. \p \v 6 Yii na yiye pêre tawage e, yii ɲyɛ a cè a jwo na: «bwúuruŋi yîrigeyirige yaani nimbileni maha ntɛ̀g'a farani mbyìmpe niɲcwɔnhɔmpe puni yîrige» mà? \v 7 Lire kurugo yii kapimpyiŋi yige yiye shwɔhɔl'e, bwúuruŋi yîrigeyirige yaani l'à lyɛ ke, u na ɲyɛ lire fiige, bà yii si mpyi si ntɛ̀ɛn fwɔnrɔ baa mbyìvɔnmɔ niɲcwɔnhɔmɔ fiige mɛ. Yii li cè na yatɔɔge \w Yahutuubii\w* mpyi maha bò pi \w bilereŋkwoŋi kataanni\w* i ke, Yesu à bò kuru yatɔɔge fiige, maa wuu kapegigii yàfa wuu na. Lire e wuu ɲyɛ numɛ mu à jwo mbyìvɔnmɔ niɲcwɔnhɔmɔ, bwúuruŋi yîrigeyirige yaani ɲyɛ a le mpemu i mɛ. \v 8 Lire kurugo bwúuruŋi u à yaa ná yîrigeyirige yaani niɲjyeeni i ke, wuu àha kataanni pyi ná ur'e mɛ, uru u ɲyɛ katupwɔhɔyi ná pege. Bwúuruŋi u à yaa yîrigeyirige yaani baa ke, wuu wuu kataanni pyi ná ur'e, uru u ɲyɛ zòvyinre ná sèejwuuni. \p \v 9 Lɛtɛrɛŋi mii à fyânha a kan yii á ke, ur'e mii mpyi a yi jwo yii á na yii àha jacwoobii pyi yii kapyiɲɛɛ mɛ. \v 10 Ŋka mii ɲyɛ a jwo yii á na mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ Kile kuni i ná yii e mɛ, ná pi na \w jacwɔɔre\w* pyi, lire ɲyɛ mɛ na nàɲwɔhɔrɔ pyi, lire ɲyɛ mɛ na nàŋkaage pyi, lire ɲyɛ mɛ na kacyanhigii sunni ke, na yii àha pire pyi yii kapyiɲɛɛ mà dɛ! Lire baare e li sí n‑pyi kee yii sí n‑fworo diɲyɛŋi i dɛ! \v 11 Pu kajwuuni ɲùŋke ku mpyi ŋke: shin maha shin u à uye pyi na uru na ɲyɛ Kile kuni i, maa ŋkwôro na jacwɔɔre pyi, lire ɲyɛ mɛ na nàɲwɔhɔre pyi, lire ɲyɛ mɛ na kacyanhigii sunni, lire ɲyɛ mɛ na jwumpimpe yu, lire ɲyɛ mɛ mà uye yaha sinmbyaani kanni laage e, lire ɲyɛ mɛ na nàŋkaage pyi ke, yii àha cyire karigii pyifeebii pyi yii kapyiɲɛɛ mɛ, yii bá kà ɲɛɛ pi a lyî ná yii e mɛ. \p \v 12-13 Yii li cè, mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ Kile kuni i mɛ, mii kuro ɲyɛ pire wogigil'e mɛ, Kile u sí pire wogigii cwɔɔnrɔ. Ŋka yii ná mpii pi ɲyɛ wwoɲɛɛ Kile kuni i ke, yii pi à yaa yii a pire karigii cwɔɔnre. Y'à sémɛ na: «Yii kapimpyiŋi kɔ̀r'a yige yiye shwɔhɔl'e\f + \fr 5:12-13 \fr*\ft Duterenɔmu 17.7; 19.19; 21.21; 22.21,24; 24.7\ft*\f*.» \c 6 \s1 Dánafeebii ɲyɛ a yaa pi a piye yiri fànhe e mɛ \p \v 1 Yii Kile wuubii kuruŋke e, kyaa ká jyè wà ná u cìnmpworoŋi wà shwɔhɔl'e, ɲaha na urufoo maha u cìnmpworoŋi yyere fànhe e yukyaabii Kilecembaabii yyére, mà li ta yii Kile wuubii pi à yaa yii a yii karigii cwɔɔnre yɛ? \v 2 Mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ Kile kuni i ná yii e mɛ, yii ɲyɛ a cè a jwo na yii Kile wuubii pi sí n‑pa pire u karigii cwɔɔnrɔ mà? Ɲyɛ ná yii sí pi sí n‑pa pire u karigii cwɔɔnrɔ, ɲaha na yii ɲyɛ na yii ná yiye shwɔ̀hɔŋi kapyɛɛre cwɔɔnre mà yɛ? \v 3 Yii ɲyɛ a li cè na ali wuu sí n‑pa raa mɛ̀lɛkɛɛbii ɲùŋɔ karigii cwɔɔnre mà? Ná wuu sí n‑pa raa pire ɲùŋɔ wogigii cwɔɔnre, tá jwumɔ saha na ɲyɛ yii á, yii ná yiye shwɔ̀hɔŋi wogigii ɲcwɔɔnrɔŋi na? \v 4 Kyaa sí ká jyè yii wà ná u shinɲɛɛ shwɔhɔl'e, mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ na sɔ̂nŋi dánafeebii sɔ̀nŋɔŋkanni na mɛ, ɲaha kurugo yii maha ŋkàr'a sà lire cwɔɔnrɔ pire yyére yɛ? \p \v 5 Puru kajwuuni li ɲyɛ yii i li cè na silege ku ɲyɛ ku ki yii á. Safɛ, yákilifoo ɲyɛ yii e, ŋgemu u sí n‑jà kyaa cwɔɔnrɔ yii wà ná u cìnmpworoŋi wà shwɔhɔl'e mà kɛ? \v 6 Tá kacɛnnɛ li ɲyɛ li li, cìnmpyiibii pi à piye yiri fànhafeebii yyére, mpiimu bá pi ɲyɛ pi ɲyɛ a dá Yesu na mɛ? \p \v 7 Mbèmbaaŋi u pyi yii shwɔhɔl'e, fo ku sà nɔ yii à yiye yiri fànhe e, lire kann'à yii kacɛgɛlɛ kwɔ̀. Ɲaha na wà ká yii mùmpɛnmɛ kyaa pyi, yii ɲyɛ na jìn'a li kwú yiye e mà yɛ? Ɲaha na wà ká yii nàɲwɔhɔrɔ, yii maha lire kwú yiye e mà yɛ? \v 8 Yii ɲyɛ na lire pyi mo! Marii pi sanmpii mùmpɛnmɛ karigii pyi, maa pi nàɲwɔhɔre, yii sí na ɲyɛ cìnmpyii mà tàanna ná Kile kuni i. \p \v 9 Mpii pi ɲyɛ na kapegigii pyi ke, yii ɲyɛ a cè a jwo na pire nàzhan à fworo \w Kile Saanre\w* e mà? Yii àha raa yiye ɲwɔ fáanŋi mà dɛ! L'à pyi jacwoo yo, l'à pyi kacyinzunmii yo, l'à pyi mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ a kúu pi fúrupyiɲɛɛbii na mà yo, nàmbaabii pi maha wwùu ná piye e nɔ̀ ná ceewe wwoŋkanni na ke, l'à pyi pire yo, \v 10 l'à pyi nàŋkaabii yo, l'à pyi nàɲwɔhɔre pyifeebii yo, mpii pi à piye yaha sinmbyaani kanni laage e ke, l'à pyi pire yo, l'à pyi jwumpimpe jwufeebii yo, mpii pi maha sùpyire yaayi cyáan na shuu pi na ke, l'à pyi pire yo, yii li cè na pire wà tufiige nàzhan ɲyɛ Kile Saanre e mɛ. \v 11 Mà li ta yii pìi mpyi na cyire karigii pyi. Ŋka wuu Kileŋi Munaani cye kurugo, yii à jyé a \w fíniŋɛ\w*, maa yii yaha yiye kanni na, mà pyi Kile wuu, maa yii pyi yii à tíi Kile yyahe taan Kafooŋi Yesu \w Kirisita\w* mɛge na. \s1 Wuu cyeer'à dá Kafooŋi Yesu ɲyii wuuni mpyiŋi mɛɛ na \p \v 12 Yii à jwo na karigii puni mpyiŋi kun'à kan yii á, ŋka mii sí yi jwo yii á, tɔ̀ɔn ɲyɛ karigii puni i mɛ. Mii mú sí n‑jà n‑jwo na karigii puni mpyiŋi kun'à kan mii á, ŋka mii kɔni sì naye pyi biliwe fiige kani là tufiige e mɛ. \v 13 Yii mú à jwo na yalyire maha shwɔhɔ fuceni mɛɛ na, na fuceni mú à dá yalyire mɛɛ na, na canŋka Kile sí yi mú shuunniŋi shi bò, ŋka mii sí yi jwo yii á, sùpyaŋi cyeere ɲyɛ a dá \w jacwɔɔre\w* mpyiŋi mɛɛ na mɛ. T'à dá Kafooŋi Yesu ɲyii wuuni mpyiŋi mɛɛ na, Kafooŋi mú u ɲyɛ ti foo. \v 14 Kile à Kafooŋi ɲɛ̀ mà yige kwùŋi i. Kile sí n‑pa wuu mú ɲɛ̀ n‑yige kwùŋi i ná u sífente e. \v 15 Yii ɲyɛ a li cè na yii pi ɲyɛ \w Kirisita\w* cyeere yatanɲyi mà? Mà Kirisita yatanɲyi lwɔ́ a bâra fwòrobacwoŋi wuyi na, lire ɲyɛ a sìi kacɛnnɛ mɛ. \v 16 Taha yii bà ɲyɛ a cè na shinŋi u à wwɔ̀ ná fwòrobacwo e ke, na urufoo ná fwòrobacwoŋi maha mpyi shin niŋkin mɛ? Y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Pi mú shuunniŋi sí n‑pyi shin niŋkin\f + \fr 6:16 \fr*\ft Zhenɛzi 2:24\ft*\f*.» \v 17 Ŋka yii li cè na shinŋi u à uye pwɔ Kafooŋi na ke, urufoo ná Kafooŋi maha mpyi sɔ̀nŋɔrɔ niŋkin. \p \v 18 Lire kurugo yii àha zìi ɲɛɛ jacwɔɔre mpyiŋi i mɛ. Kapegigii sanŋkii puni sùpyaŋi maha mpyi ke, cyire ɲyɛ na jyè u cyeere e mɛ. Ŋka shinŋi u ɲyɛ na jacwɔɔre pyi ke, urufoo maha u cyeere yakɛ lwɔ́. \v 19 Yii ɲyɛ a li cè na yii shin maha shin cyeere ti ɲyɛ \w Kileɲaarebage\w*, \w Kile Munaani\w* à tɛ̀ɛn kuru ŋkemu i mà? Kile à u Munaani pyi l'à tɛ̀ɛn yii e, lire e yii ɲyɛ yiye wuu mɛ. \v 20 Ɲaha kurugo yɛ Kile à yii ɲùŋɔ wwû ná loŋgare e. Lire kurugo yii a Kile pêre ná yii cyeere yatanɲyi puni i. \c 7 \s1 Fúruŋi karigii cùŋkanni \p \v 1 Lɛtɛrɛŋi yii mpyi a tùugo mii á ke, u ɲwɔshwɔɔre ti ɲyɛ nte. Yii à jwo na kacɛnni li ɲyɛ li li, nɔ̀ŋi u kwôro ceewe baa. \v 2 Yire na ɲyɛ sèe, ŋka \w jacwɔɔre\w* mpyiŋi yyaha na, nàmbaabii pun'à yaa pi cyee lèŋɛ, cyeebii puni mú à yaa pi pyi nàmbay'e. \v 3 Nɔ̀ŋi ɲyɛ a yaa u tasinnage kwɔ̀n u cwoŋi na mɛ. Ceeŋi mú ɲyɛ a yaa u tasinnage kwɔ̀n u pooŋi na mɛ. \v 4 Ɲaha kurugo yɛ ceeŋi ɲyɛ uye wu mɛ, nɔ̀ŋi u ɲyɛ u fooŋi. Nɔ̀ŋi mú ɲyɛ uye wu mɛ, ceeŋi u ɲyɛ u fooŋi. \v 5 Nɔ̀ŋi ná u cwoŋi ɲyɛ a yaa pi a tasinnage kwùun piye na mɛ, fo pi mú shuunni ká bɛ̂ li na si tère yaha piye na Kileɲarege mɛɛ na. Ŋka lire tèni ká ntòro, pi à yaa pi núru piy'á, bà Sitaanniŋi si mpyi u àha ɲjà pi sɔ̀n ŋgà jacwɔɔre na mɛ. \v 6 Mii à puru jwo si ntɛ̀gɛ yii yɛrɛ, fànha bà mii ɲyɛ na ɲcyáan yii na mɛ. \p \v 7 Mu aha li yaha mii na, sùpyire puni mpyi a yaa pi kwôro mii fiige. Ŋka shin maha shin ná u Kile màkanga ku ɲyɛ, Kile maha kani là pyipyi fànha kan wà á, maa labɛrɛ pyipyi fànha kan wabɛr'á. \p \v 8 Leŋkwunambaabii\f + \fr 7:8 \fr*\ft Pìi maha jwo: «Mpii pi ɲyɛ pi sàha a fúru pyi mɛ, pire».\ft*\f* ná leŋkwucyeebii pi ke, mii sí yi jwo pir'á na pi aha jà a kwôro amuni mii fiige, lir'à ɲwɔ. \v 9 Ŋka pi aha li ɲya na pi sì n‑jà cû piye na mɛ, pi fúru pyi\f + \fr 7:9 \fr*\ft Kɔrɛnti shiinbii yyére, wà à fànha pyi leŋkwucyeebii na mɛ. U pooŋi kwuŋkwooni kàntugo, cyage k'à táan u á ke, u mpyi maha sà nàmbage leni wani.\ft*\f*, lir'à pwɔ́rɔ tasinnage kani li tatɛɛnge fô pi na. \p \v 10 Mpii pi à fúru pyi ke, mii sí yi jwo pir'á, mii yabiliŋi ɲwɔmuguro bà mɛ, Kafooŋi Yesu ɲwɔmuguro ti, na fúrucwo ɲyɛ a yaa u nàmbaga fworo mɛ. \v 11 Ŋka là ká mpa ná l'e u à nàmbaga fworo, u ɲyɛ a yaa u kabɛrɛ jyè mɛ, u à yaa u kwôro amuni, lire ɲyɛ mɛ nɔ̀ŋi ɲuŋ'i u à fworo ke, u núr'a sà uye kan u á. Nɔ̀ŋi mú sí ɲyɛ a yaa u u cwoŋi nàmbage kwɔ̀ mɛ. \p \v 12 Ɲje mii sí n‑jwo mà yyaha tíi ná pi sanmpil'e ke, Kafooŋi i bà yir'à fworo mɛ, mii yabiliŋi ɲwɔmuguro ti ɲyɛ tire. L'aha nta ceewe na ɲyɛ dánafooŋi wà á, ŋgemu u ɲyɛ u ɲyɛ Kile kuni i mɛ, ka ceeŋi si ɲɛn'a tɛ̀ɛn urufol'á nàmbage e, urufoo ɲyɛ a yaa u u nàmbage kwɔ̀ mɛ. \v 13 L'aha nta mú na nɔ̀ na ɲyɛ dánafeeɲcwoŋi wà á, ŋgemu u ɲyɛ u ɲyɛ Kile kuni i mɛ, nɔ̀ŋi ká ɲɛn'a u mâra, u ɲyɛ a yaa u nàmbaga fworo mɛ. \v 14 Ɲaha kurugo yɛ ceeŋi kurugo, Kile maha jwó le nɔ̀ŋ'á mà li ta nɔ̀ŋi ɲyɛ Kile kuni i mɛ. Amuni li mú ɲyɛ, nɔ̀ŋi kurugo, Kile maha jwó le ceeŋ'á mà li ta ceeŋi ɲyɛ Kile kuni i mɛ. Lire baare e pi pyìibii mpyi na sì n‑\w fíniŋɛ\w* Kile yyahe taan mɛ, mà li ta Kile à jwó le pi á. \v 15 Ŋka ŋge u ɲyɛ u ɲyɛ Kile kuni i mɛ, uru ká ndàhaŋi cya, mu u ɲyɛ dánafooŋi ke, ma hà u sige mɛ. Li saha sì n‑pyi fànha mu ná uru u kwôro yiye ɲuŋ'i mɛ. Ŋka mu à yaa mu u maye waha yii i bɛ̂. Ɲaha kurugo yɛ Kile à wuu yyere bà wuu si mpyi si ntɛ̀ɛn yyeɲiŋke e mɛ. \v 16 Mu u ɲyɛ Kile kuni i maa mpyi fúrucwoŋi ke, shwɔhɔl'e mu sí n‑jà n‑pa ma pooŋi lèŋɛ Kile kuni i. Mu u ɲyɛ Kile kuni i maa mpyi cipooŋi ke, shwɔhɔl'e mu sí n‑jà n‑pa ma cwoŋi lèŋɛ Kile kuni i. \p \v 17 Ŋka nde Kafooŋi Yesu à pyi shin maha shin á, ka Kile si urufoo yyere mà pyi uye wu mà u ta pyiŋkanni ndemu na ke, urufol'à yaa u kwôro amuni. Yire ninuyi mii ɲyɛ na yu dánafeebii kuruɲyi pun'á. \v 18 L'aha nta Kile à ŋgemu yyere mà u ta u à \w kwɔ̀n\w* a kwɔ̀ ke, urufoo u kwôro amuni. Li sí ká nta Kile à ŋgemu yyere mà u ta kwɔ̀nmbaa ke, urufoo kà núru uye kan pi kwɔ̀n mɛ\f + \fr 7:18 \fr*\ft Lire tèni i Yahutuubii kanni pi mpyi na ŋkwùun. Supyishiŋi sanŋi mpyi na ŋkwùun mɛ.\ft*\f*. \v 19 Wà à kwɔ̀n yo, wà ɲyɛ kwɔ̀nmbaa yo, lire là ɲyɛ na wíi mɛ. Nde li ɲyɛ na wíi ke, lire li ɲyɛ na Kile \w Saliyaŋi\w* kurigii ɲaare. \v 20 Kile à shin maha shin yyere mà u ta pyiŋkanni ndemu na ke, urufol'à yaa u kwôro amuni. \v 21 L'aha nta Kile yin'à nɔ mu na mà mu ta bilere e, ma hà lire tɛ̀gɛ maye funŋɔ pɛn mɛ. Ŋka mu aha pyiŋkanna ta si ɲjà vworo t'e, lire pyi. \v 22 Ɲaha kurugo yɛ Kafooŋi ká ŋgemu yyere mà u ta bilere e ke, urufoo maha fworo bilere e Kafooŋi cye kurugo. Amuni li mú ɲyɛ, Kafooŋi ká ŋgemu yyere mà urufoo ta u ɲyɛ bilere e mɛ, urufoo maha mpyi \w Kirisita\w* biliwe. \v 23 Kile à yii ɲùŋɔ wwû ná loŋgare e, lire e yii àha núru ɲɛɛ sùpyire t'a yii kɛ̂ɛnŋi ná pi sɔ̀nŋɔŋkanni i mɛ. \v 24 Mii cìnmpyiibii, Kile à yii shin maha shin yyere mà u ta pyiŋkanni ndemu na ke, urufol'à yaa u kwôro lire pyiŋkanni na Kile yyahe taan. \s1 Mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ a fúru pyi mɛ \p \v 25 Ɲyɛ nàmbaabii ná cyeebii pi ɲyɛ pi sàha fúru pyi mɛ, nde li ɲyɛ pire u kàmpanŋke ke, mii ɲyɛ a Kafooŋi Yesu ɲwɔmuguro ta mà yyaha tíi ná pire e mɛ. Ŋka mii yabiliŋi sí na taɲyage jwo, yii mú s'a yaa yii dá mii jwumpe na, ɲaha na yɛ Kile à ɲùɲaara ta mii na, maa mii pyi dánasupya. \v 26 Mà tàanna ná numɛ tìiŋi yyefuge karigil'e, mii taɲyage ku ɲyɛ ŋke: pi shin maha shin à yaa u kwôro bà u ɲyɛ mɛ. \v 27 Ŋgemu u ɲyɛ ná ceewe e ke, urufoo kà u nàmbage kwɔ̀ mɛ. Ŋgemu u ɲyɛ ceewe baa ke, urufoo u kwôro ceewe baa. \v 28 Ŋka lire ná li wuuni mú i, nɔ̀ŋi ŋgemu ká uye ɲya u sí n‑jà ceewe lèŋɛ ke, lire ɲyɛ kapii mɛ. Pùcwoŋi ŋgemu ká li ɲya na uru sí nàmbaga jyè ke, lire ɲyɛ kapii mɛ. Ŋka kyaage ku sí n‑pa fúrupyiibii ta ke, mii la ɲyɛ yii i shwɔ kuru na. \p \v 29 Ɲyɛ mii cìnmpyiibii, ɲje mii sí n‑jwo yii á ke, yire yi ɲyɛ ɲje, diɲyɛŋi tèekwoon'à byanhara, lire e mà lwɔ́ numɛ na, fúru na ɲyɛ mpiimu shwɔhɔl'e ke, pi fànha le pi raa báare Kile á, fúruŋi ɲyɛ a yaa u pi sige Kile báaraŋi na mɛ. \v 30 Mpii pi ɲyɛ na myahigii súu ke, pi fànha le pi raa báare Kile á, mɛɛsuuni ɲyɛ a yaa li pi sige Kile báaraŋi na mɛ. Mpii pi ɲyɛ funntange e ke, pi fànha le pi raa báare Kile á, funntange ɲyɛ a yaa ku pi sige Kile báaraŋi na mɛ. Mpii pi ɲyɛ na zhwoŋi pyi ke, pi fànha le pi raa báare Kile á, zhwoŋi ɲyɛ a yaa u pi sige Kile báaraŋi na mɛ. \v 31 Mpii pi ɲyɛ na là taa ŋge diɲyɛŋi i ke, pi fànha le pi raa báare Kile á, ŋge diɲyɛŋi làntaŋi ɲyɛ a yaa u pi sige Kile báaraŋi na mɛ. Ɲaha kurugo yɛ diɲyɛŋi sí n‑pa n‑kwɔ̀. \p \v 32 Mii la ɲyɛ yii i mpyi funmpɛɛnre e mɛ. Nɔ̀ŋi u ɲyɛ ceewe baa ke, uru maha jà a uye pwɔ Kafooŋi báaraŋi na bà u kyaa si mpyi si ntáan Kafooŋi á mɛ. \v 33 Nɔ̀ŋi sí u à ceewe lèŋɛ ke, fúruŋi karigii maha uru yyaha ɲî, u maha li kɔ̀re si ntáan u cwoŋ'á. \v 34 Ɲyɛ lire pyiŋkanni na, u yákiliŋi maha ntáa u cwoŋi kàmpanŋke ná Kile kàmpanŋke shwɔhɔl'e. Amuni li mú ɲyɛ, Kafooŋi báaraŋi maha ceeŋi nɔ̀ baa wuŋi ná pùceebilini yyaha ɲî. Pi maha u pyi bà pi si mpyi si piye puni kan Kafooŋi á mɛ. Ŋka ceeŋi u ɲyɛ nàmbag'e ke, nàmbage karigii maha uru yyaha ɲî. U maha li kɔ̀re si ntáan u pooŋ'á. \p \v 35 Mii ɲyɛ na mpe yu si yii kárama ɲjaha kani là na mà dɛ! Yii nàfanŋi kurugo mii ɲyɛ na pu yu. Kuni i yii nàfanŋi ɲyɛ ke, lire mii la ɲyɛ yii lwɔ́, yii i yiye puni kan Kafooŋi báaraŋi mɛɛ na. \p \v 36 Ɲyɛ wà ha nta u à cyé u tàcwoŋi lwɔgɔ, ka li i mpa ntîge urufoo funŋ'i na ur'à u yakɛ lwɔ́, u ndèŋɛŋi lage ká nta k'à tatɛɛngɛ fô urufoo na, u u lèŋɛ, lire ɲyɛ kapii mɛ. \v 37 Ŋka cileŋɛmbaani fànha ká mpyi ku ɲyɛ a cyán tànɔŋi na mɛ, fo u à li lwɔ́ uye funŋ'i na uru sì ceewe lèŋɛ mɛ, u aha jà a cû uye na, maa li lwɔ́ uye funŋ'i na uru sì nɔ u tàcwoŋi na mɛ, lir'à ɲwɔ. \p \v 38 Lire e tànɔŋi ŋgemu ká u tàcwoŋi lwɔ́ ke, lir'à ɲwɔ, ŋka ŋgemu ká u tàcwoŋi yaha lwɔ́mbaa ke, lir'à ɲwɔ sèl'e. \p \v 39 Ɲwɔɲyɛga niŋkin na, ceewe maha ceewe poo u ɲyɛ shì na ke, nàmbage maha u pwɔ u pooŋi na. Ŋka nɔ̀ŋi ká mpyi u saha ɲyɛ shì na mɛ, cyage k'à ceeŋi táan ke, u sí n‑jà n-sà nàmbage kabɛrɛ jyè wani, li tɛgɛni li ɲyɛ, nɔ̀ŋ'á u sí n‑shà ku jyè ke, uru u pyi dánafoo. \v 40 Ŋka mii na sɔ̂nŋi na li sí n‑pwɔ́rɔ uru ceeŋ'á u kwôro leŋkwucwɔgɔre e. Mii à tɛ̀ɛn ná l'e na mpe jwump'à bɛ̂ \w Kile Munaani\w* ɲyii wuuni na. \c 8 \s1 Poli à jwo yasunɲyi kyaare kyaa na \p \v 1 Nde li ɲyɛ yasunɲyi kyaare kàmpanŋke ke, bà yii à yi jwo na wuu mú pun'à kyaa cè mɛ, yire na ɲyɛ sèe. Ŋka mà li yaha maye funŋ'i na mu à kyaa cè, lire maha sùpyaŋi pyi u à uye pêe. Mà li ta ntàannamagare maha pi sanmpii tɛ̀gɛ sèl'e pi i sì yyaha na Kile kuni i. \v 2 Wà ha nta u u sɔ̂nŋi na ur'à kyaa cè, urufoo u li cè na yaaga saha a urufoo fô. \v 3 Ŋka ŋgemu u à sùpyire sannte kyaa táan uy'á ke, urufoo maha mpyi Kile cevoo\f + \fr 8:3 \fr*\ft Pìi maha jwo: «Ŋka ŋgemu u à Kile kyaa táan uy'á ke, Kile maha urufoo cè.»\ft*\f*. \p \v 4 Yibige yii à pyi na: «wuu sí n‑jà raa yasunɲyi kyaare kyàa laa, wuu sì n‑jà raa ti kyàa mɛ\f + \fr 8:4 \fr*\ft Mpii pi maha zunŋi pyi ke, pi aha yatɔɔgɔ tɛ̀g'a zun pyi, ku kyaare ntemu ká ŋkwôro ke, pi maha tire pɛ́rɛ caange na. Dánafeebii mpyi maha sɔ̂nŋi na pire ká tire kyaare tà kyà, tá li sí n‑pyi mu à jwo pire na ɲyɛ kuru yasunŋke wwoɲɛɛge e mɛ? Sùpyire t'à karii yyaha cè sèl'e Kile kuni i ke, pire maha ɲcè na tapege ɲyɛ tire kyaare shiŋi ŋkyàŋi i mɛ. Ŋka mpii pi ɲyɛ pi sàha mɔ Kile kuni i si karii yyaha cè sèl'e l'e mɛ, mu aha tire kyaare kyà pire wà ɲyii na, lire maha jà a urufoo yákiliŋi kànha. Yii Ɔrɔmu shiinbii 14 wíi mú.\ft*\f*?» ke, mii sí yii ɲwɔ shwɔ numɛ. Wuu à li cè na sùpyire maha sɔ̂nŋi na yasunɲyi yi ɲyɛ pire u kileebii mà li ta yire yasunɲyi ɲyɛ Kile mɛ, Kile na ɲyɛ niŋkin. \v 5 Li mɛ́ɛ ká nta sùpyire na nìɲyiŋi yaayi yà ná ɲìŋke wuyi yà sɔ̂nŋi kileebii pìi, maa sɔ̂nŋi na kafeebil'à ɲyaha pir'á, \v 6 wuu kɔn'á, Kile na ɲyɛ niŋkin, uru u ɲyɛ wuu Tuŋi, maa mpyi yaayi puni Davooŋi, uru mɛɛ na wuu ɲyɛ shì na. Kafoo niŋkin mú sí u ɲyɛ, uru u ɲyɛ Yesu \w Kirisita\w*. Uru cye kurugo, Kile à yaayi puni dá maa shìŋi kan wuu á mú. \p \v 7 Ŋka dánafeebii puni ɲyɛ a uru sèeŋi cè mɛ. Pìi na ɲyɛ pi e, zunŋi mpyi a tatɛɛngɛ wwû pi e, ali niɲjaa pi aha ntòr'a yasunŋɔ kyara kyà, pi maha sɔ̂nŋi na pire saha na zunŋi pyi. Pi ɲyɛ a sèeŋi cè sèl'e mɛ, lire e pi maha sɔ̂nŋi na yasunɲyi kyaare maha pire ná Kile shwɔ̀hɔŋi kɛ̀ɛge. \v 8 Li ɲyɛ mu à jwo yalyige ku maha wuu kyaa táan Kile á mà dɛ! Wuu à lyî yo, lire sì yafyin bâra wuu ná Kile shwɔ̀hɔŋi na mɛ. Wuu ɲyɛ a lyî mà yo, lire sì yafyin yige wuu ná Kile shwɔ̀hɔŋi i mɛ. \v 9 Ti ɲjyìŋi ná ti ɲjyìmbaaŋi i, nde l'à táan yii á ke, yii sí n‑jà lire pyi. Ŋka yii a yiye kàanmucaa, mpii pi ɲyɛ pi sàha ŋkwɔ̀ a Kile kuni karigii yyaha cè sèl'e mɛ, bà li si mpyi yii àha mpyi kaɲuŋɔ si pire wurugo mɛ. \p \v 10 Mu u ɲyɛ na maye sɔ̂nŋi na mu à kyaa cè ke, mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ a sèeŋi cè sèl'e mɛ, uru wà ká mu ɲya mu à tɛ̀ɛn yasunŋke kà tasunŋ'i na lyî, tá lire sì màban lèŋɛ urufol'e yasunɲyi kyaare ŋkyàŋi na mɛ? \v 11 Lire ká mpyi, uru cìnmpworoŋi kurugo \w Kirisita\w* à kwû mú ke, tá mu u ɲcèŋi shiŋi sì n‑pyi kaɲuŋɔ si uru wuuni pyi li kɛ̀ɛge mɛ? \v 12 Mu aha lire pyi, mu maha uru cìnmpworoŋi yakɛ lwɔ́, ɲaha na yɛ kani u ɲyɛ na sɔ̂nŋi kapyimbaala ke, li maha mpyi kee mu à u sɔ̀n a wà lire na. Lire mpyiŋi tooy'e, Kirisita na mu maha lire kapiini pyi. \p \v 13 Lire kurugo kampyi yalyige kà ku sí n‑pyi kaɲuŋɔ mii i na cìnmpworoŋi wà yaha u kapii pyi, mii sí raa kuru yalyige fún, bà li si mpyi mii àha ŋkwɔ̀ na cìnmpworoŋi ɲùŋɔ kyán mɛ. \c 9 \s1 Yesu tùnntunmpii tayyérege \p \v 1 Taha yii na sɔ̂nŋi na mii sì n‑jà raa na ɲyii karigii pyi mɛ? Taha \w Yesu tùnntunŋɔ\w* bà u ɲyɛ mii mɛ? Taha yii na sɔ̂nŋi na mii ɲyɛ a wuu Kafooŋi Yesu ɲya mɛ? Báaraŋi mii à pyi Kafooŋi á ke, taha yii bà pi ɲyɛ uru yasɛɛre mɛ? \v 2 Ɲyɛ sùpyire sannte mɛ́ɛ ká a sɔ̂nŋi na mii ɲyɛ Yesu tùnntunŋɔ mɛ, yii kɔn'à yaa yii li cè na mii na ɲyɛ Yesu tùnntunŋɔ. Ɲaha kurugo yɛ Kafooŋi Yesu tùnnture mii à pyi yii á, ka yii i jyè u wwoɲɛɛge e ke, lire l'à li cyêe nàkaana baa na mii na ɲyɛ u tùnntunŋɔ. \p \v 3 Mpii pi ɲyɛ na mii ɲùŋke tare na mii ɲyɛ Yesu tùnntunŋɔ mɛ, nde mii maha ntɛ̀g'a jwumpe cyán pire na ke, lire li ɲyɛ nde: \v 4 tá mii ɲyɛ a yaa mii a lyî s'a byii Yesu tùnnture báaraŋi i mɛ? \v 5 Taha yii bà na sɔ̂nŋi na mii mú sí n‑jà dánafooŋi wà lèŋɛ n‑pyi na cwo, mii ná uru s'a ɲaare na báaraŋi tooy'e, bà Yesu tùnntunmpii sanmpii ná Kafooŋi cìnmpyiibii ná Pyɛri à li pyi mɛ? \v 6 Taha yii na sɔ̂nŋi na mii ná Barinabasi kanni u à yaa wuu a báaraŋi pyi wuu raa wuye ɲwɔ caa la? \v 7 Jofoo yii à têl'a ɲya u à kàre sòrolashigire e, maa yyére ná uye e sàra baa yɛ? Lire ɲyɛ mɛ, cikɔɔge fooŋi ŋgire u ɲyɛ u ɲyɛ na u cire yasɛɛre lyî mà yɛ? Lire ɲyɛ mɛ, jofoo u maha nìiyɛ nâha, u àha ŋkwɔ̀ nùjirimpe pà lyî mà yɛ? \p \v 8 Yyecyeente mii à pyi ke, sùpyire kanni bà pi ɲyɛ na sɔ̂nŋi amuni mɛ, yire y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i mú. \v 9 \w Kile tùnntunŋi\w*\w Musa\w* à jwo Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Mu aha a sùmaŋi bwùun ná nìiyi i, si u pyàŋi wwû, ma hà yi ɲwɔyi pwɔ mɛ\f + \fr 9:9 \fr*\ft Duterenɔmu 25.4 Lire tèni i Yahutuubii tɛɛnni i, nìiyi pi mpyi maha ntɛ̀g'a sùmaŋi fwòoŋɔ maa u pyàŋi wwû.\ft*\f*.» Yii na sɔ̂nŋi na puru jwump'à li cyêe na Kile na sɔ̂nŋi nìiyi kanni na la? \v 10 Wuu pi ɲyɛ Kile báarapyiibii ke, tá wuu kurugo bà u à yi sémɛ mɛ? Sèeŋi na, wuu kurugo u à yi sémɛ, ɲaha na yɛ shinŋi u ɲyɛ na faaŋi pyi ke, u maha u pyi ná làntaŋi funŋke e. Ŋge u maha sùmaŋi bwùun si u pyàŋi wwû ke, u maha u bwùun ná làntaŋi funŋke e mú. \p \v 11 Wuu à Kile jwumpe jwo yii á ke, l'à pyi mu à jwo nùgunɔ wuu à pyi. Ɲyɛ numɛ tá wuu aha yii cyeyaayi yà ta mà tɛ̀g'a wuye tɛ̀gɛ, lir'à para bɛ? \v 12 Ná pìi sí na yii cyeyaayi yà taa na mpyi pi ɲɛɛmpe, tá wuu wuuni bà l'à lyɛ mɛ? \p Ŋka wuu ɲyɛ a tîge lire kurugo mɛ. Wuu à karigii puni kwú wuye e, bà li si mpyi Jwumpe Nintanmpe pu ɲyɛ na \w Kirisita\w* kyaa yu ke, wuu àha mpyi kaɲuŋɔ si puru yyaha yyére zhèŋi fyìinni mɛ. \v 13 Yii à li cè cɛcɛ na mpii pi ɲyɛ na báaraŋi pyi \w Kileɲaarebage\w* e ke, na wani pire ɲwɔcyɛɛre maha fwore. Mpii pi ɲyɛ na \w sárayi\w* wwû wani sárayi tawwuge na ke, pire nàzhan maha mpyi yire sárayi yaayi i. \v 14 Amuni li mú ɲyɛ, mpii pi ɲyɛ na Jwumpe Nintanmpe yu ke, Kafooŋi à jwo na pire u ɲwɔcyɛɛre t'a fwore uru báaraŋi i. \p \v 15 Ŋka lire ná li wuuni mú i, mii à Jwumpe Nintanmpe jwo yii á, mii ɲyɛ a yafyin cya yii á mɛ. Mii mú sí ɲyɛ a mpe sémɛ si yaaga cya yii á mɛ, ɲaha na yɛ mii à Jwumpe Nintanmpe jwo yii á mana ke, lir'à mii ɲùŋke yîrige. Mii à na kwùŋi funŋɔ lwɔ́ mà tòro mii u pɔ̂ɔn tire ɲùɲjirire e. \v 16 Jwumpe Nintanmpe ɲjwuŋi ɲyɛ mii á yàmpeenɛ kyaa mɛ, ɲaha na yɛ kyaa li ndemu mpyiŋi fànha ku ɲyɛ mii ɲuŋ'i ke, lire kurugo, ná mii ɲyɛ na pu yu mɛ, mii pɔ̀ɔn u ɲyɛ lire e. \v 17 Kampyi mii mpyi a li lwɔ́ naye e s'a Jwumpe Nintanmpe yu sùpyir'á, mii mpyi na sí raa sàra shuu li ɲùŋɔ taan, ŋka ná li fànha s'a cyán mii na, pu ɲjwuŋi u ɲyɛ mii nàzhan. \v 18 Lire e ke mii sàraŋi u ɲyɛ ɲaha shi bɛ? Ɲùɲjirire mii ɲyɛ na ntaa Jwumpe Nintanmpe ɲjwuŋi i sùpyir'á mana, yaaga shwombaa ke, tire ti ɲyɛ mii sàraŋi. \p \v 19 Sùpyaŋi wà tufiige sì n‑jà fànha cyán mii na, mà lire ɲùŋke pyi na u na mii sârali mɛ. Ŋka lire ná li wuuni mú i, mii à naye tîrige mu à jwo biliwe sùpyire pun'á, bà shinɲyahara si mpyi si dá Yesu na mɛ. \v 20 Mii aha mpyi \w Yahutuubii\w* shwɔhɔl'e, mii maha naye pyi pi fiige, bà pi si mpyi si dá Yesu na mɛ. \w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* fànha ɲyɛ mii na mɛ, ŋka mpii pi à piye pwɔ uru Saliyaŋi kurigii ɲaaraŋi na sèl'e ke, mii aha mpyi pire shwɔhɔl'e, mii maha naye pyi pi fiige, bà pi si mpyi si dá Yesu na mɛ. \v 21 Musa Saliyaŋi fànha ɲyɛ mpiimu na mɛ, mii aha mpyi pire shwɔhɔl'e, mii maha naye pyi pi fiige, bà pi si mpyi si dá Yesu na mɛ. Mii maha lire pyi, mà li ta mii na Kile Saliyaŋi kurigii ɲaare, ɲaha na yɛ mii ɲyɛ Kirisita Saliyaŋi kuni i. \v 22 Mpii pi ɲyɛ sùpyire ɲyɛ a pi le dá e mɛ, mii aha mpyi pire shwɔhɔl'e, mii maha naye pyi pi fiige, bà pi si mpyi si dá Yesu na mɛ. Mii à naye pyi sùpyire shiŋi puni fiige, bà li si mpyi pyiŋkannigii puni na, pi pìi si dá Yesu na si shwɔ mɛ. \v 23 Mii na cyire karigii puni pyi, bà Jwumpe Nintanmpe si mpyi s'a sì yyaha na, mii yabiliŋi sí na nàzhan ta p'e mɛ. \p \v 24 Yii à li cè cɛcɛ na mpii pi maha kajatafɛɛre fî ke, pi maha ɲyaha tafeŋke e, ŋka shin niŋkin u maha ti nàfanŋi ta. Ɲyɛ yii yiye waha amuni Kile kuni i, bà yii si mpyi si li nàfanŋi ta mɛ. \v 25 Mpii pi maha kajatafɛɛre fî ke, pi maha piye fége pyiŋkannigii puni na, maa ɲcû piye na karigii cyi tapyige e. Ŋka yaage pire maha nta tire tafɛɛre e ke, kuru na ɲyɛ yakwɔgɔ. Wuu sí pi ke, wuu na wuu woore fî yaage ŋkemu kurugo ke, kuru na ɲyɛ yakwombaaga. \v 26 Lire kurugo mii na na tafɛɛre fî maa yákili yaha ti kafeni na. Mii ɲyɛ mu à jwo kaŋkuruwaŋi u maha kaŋkurubogigii wàa tawage e mɛ. \v 27 Ŋka mii na naye kyérege sèl'e, nde l'à táan mii cyeer'á ke, lire bà mii ɲyɛ na mpyi mà dɛ! Mii na Kile ɲyii wuuni caa raa mpyi, bà li si mpyi Kile Jwumpe jwuŋkwooni kàntugo sùpyir'á, mii àha ŋkwɔ̀ na tafɛɛre kuzheeni bwɔnmpoo mɛ. \c 10 \s1 Karigii cyi à nɔ Izirayɛli shiinbii na ná cyi na dánafeebii yɛrɛge ke, cyire kani \p \v 1 Mii cìnmpyiibii, nde l'à wuu tulyeyi ta mà pi yaha ná \w Kile tùnntunŋi\w*\w Musa\w* e síwage funŋke e ke, mii la ɲyɛ yii i sɔ̂nŋɔ lire na. Pi pun'à ɲaara ɲahaŋke ɲwɔh'i, maa suumpe lwɔhe jyiile mú. \v 2 L'à pyi mu à jwo pi à batize kuru ɲahaŋke ná suumpe lwɔhe e maa shwɔ \w Misira\w* shiinbii na Musa cye kurugo. \v 3 Yalyire ti mpyi na yîri nìɲyiŋi na ke, pi puni pi mpyi na tire lyî. \v 4 Lwɔhe Kile à kan pi á ke, pi puni pi à kuru bya. Kile mpyi a kafaage kà pyi k'à taha pi fye e, kuru mpyi maha lwɔhe kaan pi á. \w Kirisita\w* u mpyi kuru kafaage\f + \fr 10:4 \fr*\ft Yahutuubii cyelentiibii kàlaŋi funŋke e, pi mpyi a jwo na kafaage e lwɔhe mpyi maha fwore ke, na kuru ku mpyi a taha Izirayɛli shiinbii fye e síwage funŋke e. Nɔmburu 20.8-11 na yu kuru kafaage kyaa na.\ft*\f*. \v 5 Ŋka lire ná li wuuni mú i, pi niɲyahaɲyahara à Kile mùmpɛnmpe pyi. Lire kurugo pi à kwû síwage yyaha kurugo. \p \v 6 Ɲcyii karigii cyi à pi ta ke, cyir'à wuu yɛrɛ, bà wuu si mpyi wuu àha ŋkwɔ̀ ɲyii yige karigii nimpegigii kurugo pi fiige mɛ. \v 7 Yii àha ɲɛɛ kacyinzunni i, bà pi pìi mpyi maha li pyi mɛ. Y'à sémɛ pi kyaa na Kile Jwumpe Semɛŋi i: \q1 «Sùpyir'à tɛ̀ɛn maa lyî maa bya, lire kàntugo maa yîri na bâhare pi kacyiinni taan\f + \fr 10:7 \fr*\ft Ɛkizodi 32.6\ft*\f*.» \p \v 8 Wuu àha wuye yaha \w jacwɔɔre\w* laage e bà pi pìl'à li pyi, ka Kile si shiin kampwɔhii beɲjaaga ná taanre (23.000) bò pi e canŋa niŋkin mɛ. \v 9 Wuu àha raa Kafooŋi ɲwɔ cwôre, bà pi pìl'à li pyi, ka wwòobii si pire nɔ a bò mɛ. \v 10 Yii àha raa Kile ɲùŋke tahare bà pi pìl'à li pyi mɛ. Ɲyɛ mpii pi à lire pyi ke, Kile mɛ̀lɛkɛŋi u maha kakyaare pyi ke, ka Kile si uru yaha u à pa pire bò. \p \v 11 Cyire karigil'à nɔ pi na, maa mpyi yyecyeenɛ wuu á. Wuu mpii pi ɲyɛ diɲyɛŋi tèekwooni byanhampe e ke, cyi à sémɛ si wuu yɛrɛ bà wuu si mpyi s'a wuye kàanmucaa mɛ. \v 12 Lire kurugo shinŋi u ɲyɛ na sɔ̂nŋi na ur'à fànha ta Kile kuni i ke, urufoo u a uye kàanmucaa, u àha ŋkwɔ̀ ɲcwo mɛ. \v 13 Pyiŋkanni na Sitaanniŋi ɲyɛ na yii sɔ̀nni na wàa kapegigii na ke, amuni u ɲyɛ na li pyi sùpyire sannte na. Ŋka Kile na ɲyɛ ɲwɔmɛɛ niŋkinfoo, u sì ɲɛɛ Sitaanniŋi u yii tɛgɛlɛ ta fo si ntòro yii pɛ̀rɛge taan mɛ. Kawaa mɛ́ɛ ká yii ta, Kile sí fànha kan yii á, bà yii si mpyi si li kwú yiye e fo si sà nɔ li tɛgɛni na mɛ. \p \v 14 Lire kurugo mii ntàannamacinmpyiibii, yii láha kacyinzunni na feefee. \v 15 Yii na ɲyɛ yákilifee. Kampyi sèe mii à jwo, yii à yaa yii li cè. \v 16 Wuu aha a Kafooŋi ɲjyìŋi lyî, wuu maha fwù kan Kile á yabyɛɛre ntemu kurugo maa ti bya ke, tá tire maha li cyêe na wuu ná Kirisita na ɲyɛ wwoɲɛɛ u sìshange cye kurugo mɛ? Bwúuruŋi wuu maha ŋkwɔ̀n ŋkwɔ̀n a táa wuye na ke, tá uru maha li cyêe na wuu ná Kirisita na ɲyɛ wwoɲɛɛ u cyeere cye kurugo mɛ? \v 17 Bwúuru niŋkin u ɲyɛ, uru u ɲyɛ Yesu cyeere. Wuu mɛ́ɛ ɲyɛ wuu à ɲyaha ke, wuu mú pun'à wà wuye na mà pyi cyere niŋkin. Ɲaha kurugo yɛ wuu mú pun'à wà ta uru bwúuruŋi niŋkinŋi i\f + \fr 10:17 \fr*\ft Ŋke cyage na yu Kirisita wwoɲɛɛge kyaa na.\ft*\f*. \p \v 18 Amuni li mú ɲyɛ \w Yahutuubii\w* pi maha sárayi kyaare kyàa ke, Kileŋi á tire kyaar'à pyi sáraga ke, pi ná uru Kileŋi maha mpyi wwoɲɛɛ. \v 19 Yii na sɔ̂nŋi na jwumpe mii à jwo amɛ ke, na pur'à li cyêe na kacyiinni na ɲyɛ yaaga la? Lire ɲyɛ mɛ, li maha sun ná kyaare ntemu i ke, na tire na ɲyɛ ná tayyérege e la? Yire bà mɛ! \v 20 Mpe mii la ɲyɛ si jwo ke, puru pu ɲyɛ: sùpyire ti ɲyɛ na kacyanhigii sunni ke, Kileŋi sèe wuŋi bà pi ɲyɛ na mpêre mɛ. Jínabii pi maha sunni. Mii la sí ɲyɛ yii ná jínabii pi pyi wwoɲɛɛ mɛ. \v 21 Yii sì n‑jà raa byii Kafooŋi fùnɲcwokwuuni i, s'a byii jínabii wuuni i mɛ. Yii sì n‑jà raa Kafooŋi ɲjyìŋi lyî s'a jínabii wuŋi lyî mɛ. \v 22 Taha yii la ɲyɛ si Kafooŋi lùuni yîrige la? Yii na sɔ̂nŋi na yii aha lire pyi, ku ɲwɔge sí n‑táan yii na la? \s1 Kacyinzunkyaare ŋkyaŋi ná ti ŋkyambaaŋi kani \p \v 23 Yii pìl'à jwo na karigii puni kun'à kan yii á, ŋka tɔ̀ɔn ɲyɛ karigii puni mpyiŋi i mɛ. Karigii puni kun'à kan yii á, ŋka karigii puni sì n‑jà sùpyire sannte tɛ̀gɛ pi a sì yyaha na Kile kuni i mɛ. \v 24 Yii wà ɲyɛ a yaa u a u yabiliŋi kanni tɔ̀ɔnŋi caa mɛ, shin maha shin à yaa u a pi sanmpii tɔ̀ɔnŋi caa. \p \v 25 Kyara maha kyara ti ɲyɛ na mpɛ́rɛli caange na ke, yii aha ti ta, yii ti kyà yibige baa. \v 26 Ɲaha kurugo yɛ y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Ɲìŋke ná ku ɲùŋɔ yaayi puni ɲyɛ Kafooŋi wuyo\f + \fr 10:26 \fr*\ft Zaburu 24.1\ft*\f*.» \p \v 27 Shinŋi u ɲyɛ u ɲyɛ Kile kuni i mɛ, uru wà ká yii yyere yii sà lyî uru yyére, ka yii i ɲɛɛ maa ŋkàre, u aha yalyige maha yalyige kan yii á ke, yii ku lyî, yibige baa. \v 28 Ŋka u aha jwo yii á na: «Ŋke yatɔɔg'à bò kacyiin na» u jwumpe kurugo, yii àha tire kyaare kyà mɛ, bà urufoo yákiliŋi si mpyi u àha ŋkwɔ̀ ŋgùrugo mɛ. \v 29-30 Ti ŋkyàŋi sì yaaga kɛ̀ɛge yii á mɛ. Ŋka urufol'á, li sí n‑jà yaaga kɛ̀ɛge, ɲaha na yɛ u sí n‑jà raa sɔ̂nŋi na yii na ɲyɛ kacyinzunmii. \p Lire nde baare e, mii sì n‑cyé yalyige kà tufiige na sùpyire yyaha fyagare na mɛ. Yalyige kurugo, mii à fwù kan Kile á maa ku lyî ke, ɲaha na sùpyaŋi wabɛrɛ sí mii cɛ̂ɛgɛ kuru ɲjyì na yɛ? \p \v 31 Mii sí yi jwo yii á, ɲwɔɲyɛga niŋkin na, l'à pyi ɲjyì yo, l'à pyi yabyara yo, l'à pyi yii kapyii yo, cyire karigii pun'à yaa cyi pèenɛ taha Kile mɛge na. \v 32 L'à pyi \w Yahutuu\w* yo, l'à pyi \w Girɛkii\w* yo, l'à pyi dánafee yo, yii àha sùpyaŋi wà tufiige mùmpɛnmɛ pyi mɛ. \v 33 Yii na pyiŋkanni lwɔ́. Mii à naye waha, bà mii kyaa si mpyi si ntáan sùpyire pun'á karigii puni i mɛ. Mii ɲyɛ na ŋkòre naye kurugo mɛ, ŋka pi sanmpii kurugo mii ɲyɛ na ŋkòre, bà shinɲyahara si mpyi si dá Yesu na, si shwɔ mɛ. \c 11 \p \v 1 Yii a mii pyimpe taanni, bà mii yabiliŋi ɲyɛ na Kirisita pyimpe taanni mɛ. \s1 Kileɲarege tapyiyi i, ceeŋ'à yaa u u ɲùŋke tò \p \v 2 Mii à yii kêe, ɲaha na yɛ yii à yákili yaha mii na karigii puni i, yɛrɛyi mii à kan yii á ke, marii yire kurigii ɲaare. \v 3 Lire ná li wuuni mú i, mii la ɲyɛ yii i li cè, bà \w Kirisita\w* ɲyɛ nàmbaabii puni ɲùŋke, Kile sí ɲyɛ Kirisita ɲùŋke mɛ, amuni nɔ̀ŋi mú ɲyɛ ceeŋi ɲùŋke\f + \fr 11:3 \fr*\ft Pìi maha jwo: «bà Kirisita ɲyɛ nàmbaabii puni ɲùŋɔ na, Kile sí ɲyɛ Kirisita ɲùŋɔ na mɛ, amuni nɔ̀ŋi mú ɲyɛ ceeŋi ɲùŋɔ na.»\ft*\f*. \p \v 4 Ɲyɛ mà tàanna ná lire e, nɔ̀ ká a Kile ɲáare, lire ɲyɛ mɛ na Kile tùnnture tà yu dánafeebil'á mà ɲùntoŋɔ ta u ɲùŋke na, urufoo maha u ɲùŋke\f + \fr 11:4 \fr*\ft Pìi maha jwo: «ɲùŋufooŋi».\ft*\f* faha. \v 5 Ceewe mú ká a Kile ɲáare, lire ɲyɛ mɛ na Kile tùnnture tà yu dánafeebil'á, mà li ta u ɲyɛ a u ɲùŋke tò mɛ, u maha u ɲùŋke\f + \fr 11:5 \fr*\ft Pìi maha jwo: «ɲùŋufooŋi».\ft*\f* faha, li maha mpyi mu à jwo ceeŋi u à u ɲùŋke\f + \fr 11:5 \fr*\ft Lire tèni i, ceeŋi ɲùɲjwoore ti mpyi u ɲjire cyage (11.15 wíi). Lire e ceeŋi ɲùɲjwoore ŋkwɔ̀nŋi, lire ɲyɛ mɛ u ɲùŋke ŋkùluŋi mpyi a sìi silege.\ft*\f* kûlu ke. \v 6 Ceeŋi ŋgemu ká mpyi u ɲyɛ na u ɲùŋke tùni Kileɲarege tèni i mɛ, u ku kûlu kɛ! Kampyi ceeŋi ɲùɲjoore ŋkwɔ̀nŋi, lire ɲyɛ mɛ u ɲùŋke ŋkùluŋi na ɲyɛ silege kyaa, lire e ke, u a ku tùni. \v 7 Nɔ̀ŋi kɔni ɲyɛ a yaa u a ɲùntoŋɔ tùni Kileɲarege tèni i mɛ, ɲaha na yɛ nɔ̀ŋi u ɲyɛ Kile malwɔɔre, u sìnampe mú maha pèenɛ taha Kile na. Ceeŋi sí wi ke, uru sìnampe maha pèenɛ taha nɔ̀ŋi na. \v 8 Yii li cè, tèni i Kile à diɲyɛŋi dá ke, nɔ̀ŋi bà u à fworo ceeŋi i mɛ, ŋka ceeŋi u à fworo nɔ̀ŋi i. \v 9 Nɔ̀ŋi mú sí ɲyɛ a dá ceeŋi mɛɛ na mɛ. Ŋka ceeŋi u à dá nɔ̀ŋi mɛɛ na. \v 10 Lire kurugo cyeebil'à yaa pi a pi ɲùɲyi tùni Kileɲarege tapyige e, lire sí n‑pyi kyaa ndemu li sí li cyêe na pi sí n‑jà raa Kile pêre, bà \w Kile mɛ̀lɛkɛɛbii\w* lùgigii si mpyi cyi àha ɲjîri pi taan mɛ\f + \fr 11:10 \fr*\ft Pìi maha jwo: «Lire kurugo dánafeebii tabinniyi i, ceeŋ'à yaa u u ɲùŋke tò, lire li maha li cyêe na u à uye tîrige nɔ̀ŋ'á, bà Kile mɛ̀lɛkɛɛbii lùgigii si mpyi cyi àha ɲjîri u taan mɛ.»\ft*\f*. \v 11 Ŋka lire ná li wuuni mú i, mà wuu yaha Kafooŋi wwoɲɛɛge e, ceeŋi sì n‑jà n‑kàre nɔ̀ŋi yaha mɛ, nɔ̀ŋi mú sì n‑jà n‑kàre ceeŋi yaha mɛ. \v 12 Ɲaha kurugo yɛ diɲyɛŋi tèesiini i, ceeŋ'à fworo nɔ̀ŋi i. Ŋka numɛ nàmbaabii maha fwore cyeebil'e. Kile u ɲyɛ cyire karigii puni ɲùŋke. \p \v 13 Yii na ɲyɛ yákilifee. Kampyi kacɛnnɛ li ɲyɛ li li, ceeŋi u u ɲùŋke múg'a yaha Kileɲarege tèni i, yii à yaa yii li cè. \v 14 Mà tàanna ná sùpyigire yyeshage e, silege ku ɲyɛ ku ki, nɔ̀ŋi u pyi ná ɲùɲjuɲyahare e. \v 15 Mà li ta niɲjuɲyahare na ɲyɛ pèenɛ kuro ceeŋ'á. Yii li cè na Kile à ɲùɲjuɲyahare kan ceeŋ'á ti i mpyi u ɲùntoŋɔ. \v 16 Wà ha mpe jwumpe cyé, urufoo u li cè na wuu ɲyɛ a têe li na cyeebii pi a Kile ɲáare pi ɲùɲyi ntòmbaa dánafeebii tabinniyi i mɛ. \s1 Kafooŋi Yesu ɲjyìŋi lyìŋkanni \r (Macwo 26.26-29; Marika 14.22-25; Luka 22.15-20) \p \v 17 Nde mii sí n‑jwo yii á numɛ ke, mii ɲyɛ a yii kêe lire e mɛ, ɲaha na yɛ yii mpìnniŋi na ndemu kɛ̀ɛge yii á ke, u ɲyɛ na lire ɲwɔge yii na mɛ. \v 18 Li niɲcyiini li ɲyɛ, y'à jwo mii á na yii mpìnniŋi cyeyi i, na yii ɲyɛ na ɲwɔmɛɛ niŋkin yu mɛ, mii s'à dá li na, na sèe sí n‑ta puru jwumpe e. \v 19 (Mbèmbaaŋ'à yaa u pyi yii shwɔhɔl'e, lire ká mpyi mpii pi à dá Kile na sèeŋi na ke, pire sí n‑cè.) \v 20 Yii maha yiye bínnini Kafooŋi Yesu ɲjyìŋi mɛɛ na, ŋka lyìŋkanni nimpiini na yii maha u lyî ke, lire maha li cyêe na Kafooŋi ɲjyìŋi bà yii na lyî mɛ. \v 21 Ɲaha kurugo yɛ yii aha ŋkwûulo uru ɲjyìŋi mɛɛ na, yii shin maha shin funvwugo wuŋi maha ɲcaa si uru ɲjyìŋi lyî si ɲjaha u zànnɛɛge laage e. Li maha mpa mpyi fo pìi katege wuu maha mpyi, mà li ta pìl'à lyî a tìn maa bya fo mà wùrugo. \v 22 Lire sanni i ke, taha pyɛnyɛ ɲyɛ yii á mɛ? Yii sì n‑jà raa lyî s'a byii yii pyɛnyi i mà? Taha yii la ɲyɛ si ɲùzogoro nɔ fòŋɔfeebii na si dánafeebii kuruŋke ɲjini faha? Lire sanni i ke, yii la ɲyɛ mii u ɲaha jwo yɛ? Yii la ɲyɛ mii u yii kêe la? Sèeŋi na, mii sì n‑sìi n‑jà yii kêe mpe ɲùŋɔ taan mɛ! \p \v 23 Jwumpe Kafooŋi à jwo mii á ke, puru mii à taha yii á, mii sí núru pu kurugo sahaŋki: canŋke numpilage e Kafooŋi Yesu à le cye e ke, u à bwúuruŋi lwɔ́, \v 24 maa fwù kan Kile á u kyaa na, maa u kwɔ̀n kwɔ̀n a kan u \w cyelempyiibi\w*l'á maa jwo: «Ŋge bwúuruŋi u ɲyɛ mii cyeere t'à kan yii kurugo ke, yii a nde pyi yii raa yiye funŋɔ cwo na na.» \v 25 Lire pyiŋkanni na mú, pi à kwɔ̀ ɲjyìŋi na ke, u à fùnɲcwokwuuni lwɔ́, \w ɛrɛzɛn\w* sinmɛ mpyi l'e, maa jwo: «Nde fùnɲcwokwuuni li ɲyɛ Kile \w tunmbyaare\w* nivɔnnte, ntemu t'à le ná mii sìshange e ke. Yii a byii nde fuɲcwokwuuni i, yii raa yiye funŋɔ cwo na na.» \v 26 Ɲyɛ fo mà sà yaa ná Kafooŋi tèenuruni i, yii aha uru bwúuruŋi kyà maa bya lire fùnɲcwokwuuni i tère o tère e ke, Kafooŋi kwùŋi shɛnrɛ yii maha jwo amuni. \p \v 27 Lire kurugo ŋgemu ká mpyi u ɲyɛ na Kafooŋi bwúuruŋi lyî u lyìŋkanna na maa byii u fùnɲcwokwuuni i li byaŋkanna na mɛ, urufol'à \w kapii\w* pyi Kafooŋi na, bà Kafooŋi bofeebil'à kapii pyi u na mɛ. \v 28 Lire kurugo yii shin maha shin à yaa u uye kàanmucya, u u nta u a uru bwúuruŋi lyî, u raa byii lire fùnɲcwokwuuni i. \v 29 Ɲaha kurugo yɛ wà ha uru bwúuruŋi kyà maa bya lire fùnɲcwokwuuni i, maa mpyi u ɲyɛ a li lwɔ́ a wíi na dánafeebii pi ɲyɛ \w Kirisita\w* cyeere mɛ, urufoo na li caa Kile sí urufoo tùn. \v 30 Lire kurugo yii niɲyahara à pyi yamii, ka pìi si ŋkwû yii e. \v 31 Wuu aha wuye kàanmucya maa nta a uru bwúuruŋi kyà, maa bya lire fùnɲcwokwuuni i, Kile saha sì wuu tùn mɛ. \v 32 Ŋka Kafooŋi à wuu sâra numɛ mà tàanna ná wuu kapyiiŋkil'e, maa wuu le kur'e, bà li si mpyi u àha bú ŋkwɔ̀ wuu tùn ná Kilecembaabil'e mɛ. \p \v 33 Lire kurugo mii cìnmpyiibii, yii aha bínni tère o tère e Kafooŋi ɲjyìŋi mɛɛ na ke, yii pyi ná sùpyigire e pi sanmpii kàmpanŋke na, yii raa wwùu yii a u lyî. \v 34 Katege ká mpyi ŋgemu na ke, urufoo u lyî u pyɛnge e, u u nta u a ma Kafooŋi ɲjyìŋi talyige e, bà li si mpyi yii àha ŋkwɔ̀ kapyimbaala pyi uru ɲjyìŋi talyige e, Kile si yii sâra a tàanna ná lire e mɛ. \p Mii aha nɔ wani yii yyére tèni ndemu i ke, karigii sanŋkii cyi à yáaŋa a yaha ke, mii sí cyire cwɔɔnrɔ. \c 12 \s1 Kile Munaani màkanyi kani \p \v 1 Ɲyɛ mii cìnmpyiibii, nde li ɲyɛ \w Kile Munaani\w* màkanyi kani ke, mii la ɲyɛ yii i ŋkwôro numpini i yire kàmpanŋke na mɛ. \v 2 Pyiŋkanni na yii mpyi mà yii yaha yii sàha Kile cè mɛ, yii sɔ̂nŋɔ lire na kɛ! Yii mpyi a yiye pwɔ kacinŋkwuŋi na sèl'e, mà li ta cyire kacyanhigii ɲyɛ na jà a jwo mɛ. \v 3 Lire kurugo mii sí yi fíniŋɛ n‑jwo yii á, Kile Munaani à sùpyaŋi ŋgemu yyaha cû ke, urufoo sì n‑jà jwumpimɛ jwo Yesu na mɛ. Sùpya mú sì n‑jà n‑jwo na: «Yesu u ɲyɛ Kafooŋi» ná Kile Munaani bà l'à urufoo yyaha cû mɛ. \p \v 4 Kile Munaani màkanyi shiŋ'à ɲyaha, ŋka Kile Munaani ninuuni li maha yi puni kaan. \v 5 Báaraŋi Kile Munaani maha ŋkaan ke, u shiŋ'à ɲyaha. Ŋka Kafooŋi ninuŋ'á uru báaraŋi puni maha mpyi. \v 6 Karigii pyiŋkannigil'à ɲyaha. Ŋka Kileŋi ninuŋi u maha cyire karigii pyipyi fànha kaan cyi pyifeebii pun'á. \v 7 Kile Munaani à báaraŋi wà kan dánafeebii puni niŋkin niŋkinŋ'á pi kuruŋke ntɛ̀gɛŋi mɛɛ na. \p \v 8 Yii li cè na Kile Munaani à yákilifente jwumpe ɲjwuŋi kan pìl'á. Lire Kile Munaani ninuun'à ɲcèŋi jwumpe ɲjwuŋi kan piibɛril'á. \v 9 Lire Kile Munaani ninuun'à dániyaŋi shiŋi wà kan pìl'á, maa pyiŋkanna kan piibɛril'á pi i yampii cùuŋi. \v 10 Li maha pìi pyi pi i jìni na kakyanhala karigii pyi, maa Kile tùnnture pyipyi fànhe kan pìl'á, li maha pìi pyi pi i jìni na Kile karigii ná Sitaanniŋi wogigii cìni na wwû cyiye e, li maha pìi pyi pi i jìni na shɛɛnre tabɛrɛ yu, maa pìi pyi pi i jìni na tire shɛɛnre kɛ̂ɛnŋi. \v 11 Kile Munaani ninuuni li maha cyire karigii puni pyipyi fànhe kaan cyi pyifeebil'á. Mà tàanna ná li ɲyii wuuni i, l'à kani là pyipyi fànha kan pìl'á, maa labɛrɛ pyipyi fànha kan piibɛril'á. \p \v 12 Sùpyaŋi cyeere na ɲyɛ niŋkin, ŋka u yatanɲyi maha ɲyaha. U yatanɲyi ná yi ɲyahaŋi mú i, yi puni maha wà yiye na maha mpyi cyere niŋkin. Yii li cè na wuu mpii pi ɲyɛ \w Kirisita\w* wwoɲɛɛge e ke, amuni wuu mú ɲyɛ. \v 13 Ɲaha kurugo yɛ wuu mú puni à batize Kile Munaani niŋkinŋi cye kurugo, maa wwɔ̀ maa mpyi cyere niŋkin, lire Munaani niŋkinŋi cye kurugo, l'à pyi \w Yahutuu\w* yo, l'à pyi \w Girɛkii\w* yo, l'à pyi bilii yo, li ɲyɛ a pyi bilii mà yo, Kile Munaani niŋkinŋi l'à tîg'a tɛ̀ɛn wuu mú puni i. \p \v 14 Sùpyaŋi cyeere ɲyɛ yatanŋa niŋkin kanna mɛ, ŋka yi maha ɲyaha. \v 15 Tɔɔge ká jwo na kuru nàzhan ɲyɛ cyeere e mɛ, mà lire ɲùŋke pyi na kuru ɲyɛ cyɛgɛ mɛ, tá lire sí n‑jà ku nàzhan yige cyeere e bɛ? \v 16 Ɲyɛ niŋgeŋke ká jwo na kuru ɲyɛ cyeere yatanŋke kà mɛ, mà lire ɲùŋke pyi na kuru ɲyɛ ɲyii mɛ, tá lire sí n‑jà ku nàzhan yige cyeere e? \v 17 Kampyi cyeere yatanɲyi puni mpyi ɲyii, di sùpyaŋi mpyi na sí raa núru raa ŋko yɛ? Kampyi ti puni mpyi niŋgenyɛ, di sùpyaŋi mpyi na sí raa nùge taa raa ŋko yɛ? \v 18 Mà sèeŋi jwo, Kile ɲyɛ a cyeere dá amuni mɛ, u à ti yatanɲyi puni niŋkin niŋkinŋi dá mà tàanna ná u ɲyii wuuni i. \v 19 Kampyi yatanŋa niŋkin kanna ku mpyi, wà mpyi na sì raa ku pyi cyeere mɛ. \v 20 Lire kurugo sùpyaŋi cyeere yatanɲy'à ɲyaha, ŋka cyere niŋkin ti ɲyɛ ti ti. \p \v 21 Lire e ɲyiini sì n‑jà n‑jwo na lire kuro ɲyɛ cyɛge e mɛ. Ɲùŋke mú sì n‑jà n‑jwo na kuru kuro ɲyɛ tooyi i mɛ. \v 22 Ŋka yatanɲyi yi ɲyɛ cyeere e fànha baa ke, yire tayyéreg'à pêe sèl'e. \v 23 Yatanɲyi wuu ɲyɛ na sɔ̂nŋi na yi ɲyɛ kuru fiige silege wuyo mɛ, wuu maha yákili yaha yire na mà tòro yatanɲyi sanɲyi na. Yatanɲyi yi ɲyɛ silege cyeyi wuu cyeere e, ná yi ɲyɛ a yaa y'a ɲaa cyíinŋi na mɛ, wuu maha yaha yire na sèl'e. \v 24 Yatanɲyi yi ɲyɛ yi ɲyɛ silege wuyo wuu cyeere e mɛ, wuu ɲyɛ na yare yire na sèl'e mɛ. Yatanɲyi ɲjemu wuu ɲyɛ na sɔ̂nŋi na yi ɲyɛ tɔ̀ɔn wuyo mɛ, Kile à cyeere dá maa yire yatanɲyi le dá e. \v 25 Kile à lire pyi, bà cyeere yatanɲyi si mpyi y'àha ndáha ndáha yiye na mɛ. Ŋka yi puni y'a yiye tɛ̀re. \v 26 Yatanŋke kà ha mpyi ná tayaɲcyage e, cyeere puni ti maha yà. Yatanŋke kà ha ŋkèe ta, cyeere puni ti maha mpyi kuru funntange e. \p \v 27 Yii pi ke, yii pi ɲyɛ Kirisita cyeere, yii shin maha shin à pyi tire cyeere yatanŋke kà. \v 28 Lire kurugo Kile à pìi tìŋɛ dánafeebii kuruŋke e u báaraŋi mɛɛ na. Yyecyiige na, u à \w Yesu tùnntunmpii\w* tìŋɛ, li shɔnwuuni maa Kile tùnnture pyifeebii tìŋɛ, li tanrewuuni maa cyelentiibii tìŋɛ. Lire ɲwɔhɔ na, u à kakyanhala karigii pyifeebii tìŋɛ, mpii pi maha yampii cùuŋi ke, maa pire tìŋɛ, maa dánafeebii tɛgɛfeebii tìŋɛ, maa yyaha yyére shiinbii tìŋɛ, maa pìi pyi pi i jìni na shɛɛnre tabɛrɛ yu. \v 29 Tá y'à jwo na pi puni pi pyi Yesu tùnntunmii? Lire ɲyɛ mɛ, Kile tùnnture pyifee? Lire ɲyɛ mɛ, cyelentii? Lire ɲyɛ mɛ, kakyanhala karii pyifee? \v 30 Lire ɲyɛ mɛ, pi a yampii cùuŋi? Lire ɲyɛ mɛ, na yu shɛɛnre tabɛr'e? Lire ɲyɛ mɛ, na tire shɛɛnre yyaha yu pi sanmpil'á? Tá lire kani là niŋkin pyipyi fành'à kan pi pun'á? \v 31 Yii a Kile Munaani màkanyi puni niɲcɛnɲyi caa. Lire e mii sí lire kuni niɲcɛnni le yii taan numɛ. \c 13 \s1 Ntàannamagare kani \p \v 1 Ɲyɛ wuu mɛ́ɛ ká shɛɛnre puni cè na yu, mà bâra \w Kile mɛ̀lɛkɛɛbii\w* woore na mú, ná ntàannamagare ɲyɛ wuu zòmpyaagil'e mɛ, wuu jwumpe maha mpyi màhawaya. Li maha mpyi mu à jwo tɔɔnŋɔ, lire ɲyɛ mɛ yatinŋɛ wuu ɲyɛ na bwùun ɲùŋɔ kurugo. \v 2 Kile mɛ́ɛ ká wuu pyi u tùnntunmii, karigii cyi à ŋwɔhɔ ke, maa wuu pyi wuu u jìni na cyire yige bɛ̀ɛnmpe na, maa ɲcèŋi shiŋi puni kan wuu á, ali wuu dániyaŋi fànhe mɛ́ɛ ká sàa ɲyaha fo na jìni na ɲaɲyi pyi yi i ŋkùni na yîri yi tatɛɛnyi i, ná ntàannamagare ɲyɛ wuu zòmpyaagil'e mɛ, wuu ɲyɛ yafyin mɛ. \v 3 Wuu mɛ́ɛ ká wuu cyeyaayi puni táa fòŋɔfeebii na pi à tɛ̀gɛ na piye ɲwɔ caa, mà li táan wuy'á pi wuu kyérege \w Kirisita\w* kurugo, ná ntàannamagare ɲyɛ wuu zòmpyaagil'e mɛ, lire sì yafyin ɲwɔ wuu na mɛ. \p \v 4 Ntàannamagare ká mpyi ŋgemu i ke, urufoo lùuni maha bò, u maha kacɛnŋkii pyi sùpyire sannte na, ɲyipɛɛn ɲyɛ na mpyi u e mɛ, bwomɔ ɲyɛ na mpyi u e mɛ, yàmpeenɛ ɲyɛ na mpyi u e mɛ. \v 5 Urufoo ɲyɛ na jyè ɲùzogoro karil'e mɛ, u yabiliŋi nàfan karigii kanni bà urufoo maha mpyi mɛ, urufoo ɲyɛ na mpyi lùfwuufoo mɛ, u ɲyɛ na wà nàvunɲjaga yare uye funŋ'i mɛ. \v 6 Ntiimbaaŋi karigii ɲyɛ na urufoo funŋɔ tánge mɛ. Ŋka ntìiŋi karigii cyi maha u funŋke táan. \v 7 U maha ɲcû uye na karigii puni i, u maha dá Kile na karigii puni i, u maha u sɔ̀nŋɔre taha karigii puni na, maa karigii puni kwú uye e. \v 8 Ntàannamagare sì n‑sìi n‑kwɔ̀ mɛ, ŋka Kile tùnnture báaraŋi sí n‑pa n‑kwɔ̀, mpii pi ɲyɛ na shɛɛnre tabɛrɛ yu ke, lire sí n‑pa n‑kwɔ̀, ɲcèŋi u ɲyɛ wuu e ke, uru sí n‑pa n‑kwɔ̀. \v 9 Yii li cè na wuu ɲyɛ a karigii puni cè mɛ. Wuu taceŋke ɲyɛ a pêe Kile tùnnture báaraŋi i mɛ. \v 10 Ŋka Kile ká u báaraŋi fûnŋɔ canŋke ŋkemu i ke, wuu karigii nivunŋɔmbaagii sí n‑kwɔ̀. \p \v 11 Tèni i wuu mpyi nàŋkocyɛɛre e ke, nàŋkocyɛɛre mpyi maha ɲaa wuu jwumpe ná wuu sɔ̀nŋɔŋkanni ná wuu karigii kàanmucyaŋkanni i. Ŋka wuu à pa lyɛ ke, wuu à lire puni ɲwɔ yaha. \v 12 Numɛ, wuu ɲyɛ na karigii ɲaa na ɲcwúu mɛ, li na ɲyɛ mu à jwo bà wà maha uye wíi dùba e mɛ\f + \fr 13:12 \fr*\ft Tɔɔnnte shiŋi wà tèecyiini shiinbii mpyi maha ntɛ̀g'a dùbaŋi yaa, lire mpyi maha sùpyaŋi pyi u jìn'a uye wíl'a cwó u e mɛ. Dùbaŋi yyahe ɲyɛ a mpyi maha ɲcwó mɛ.\ft*\f*. Canŋa na ma, wuu sí raa karigii ɲaa raa ɲcwúu. Numɛ wuu taceŋke ɲyɛ a pêe mɛ, ŋka kuru canŋke, bà Kile à wuu cè feefee mɛ, amuni wuu sí n‑pa Kile karigii yyaha cè. \v 13 Ɲyɛ kapyaa taanre cyi ɲyɛ, cyire sì n‑sìi n‑kwɔ̀ mɛ, cyire cyi ɲyɛ: dániyaŋi ná sɔ̀nŋɔre tatahage ná ntàannamagare, ŋka nde li ɲyɛ cyi puni nimbwooni ke, lire li ɲyɛ ntàannamagare. \c 14 \s1 Kile tùnntur'à yaa t'a mpyi dánafeebii shɛɛnre niɲcente e \p \v 1 Lire kurugo ntàannamagar'à yaa ti pyi yii yacyage niɲcyiige. \w Kile Munaani\w* maha màkanyi ɲjemu kaan ke, yii raa yire caa mú. Ŋka Kile tùnnture ɲjwuŋi màkange wuuni l'à lyɛ. \v 2 Ɲaha kurugo yɛ shinŋi u ɲyɛ na shɛɛnre tabɛrɛ yu ke, ná sùpyire e bà urufoo maha yu mɛ, ná Kile e u maha yu, ɲaha na yɛ wà ɲyɛ na u jwumpe yyaha cìni mɛ. Karigii cyi ɲyɛ cyi yyaha ɲyɛ a cè mɛ, Kile Munaani sífente cye kurugo u maha cyire kyaa yu. \v 3 Ŋka ŋgemu u ɲyɛ na Kile tùnnture yu ke, ná sùpyire e urufoo maha yu, maa ti tɛ̀re ti i sì yyaha na Kile kuni i, maa màban leni t'e, maa ti zòmpyaagii tàali. \v 4 Shinŋi u ɲyɛ na yu shɛɛnre tabɛr'e ke, ti maha urufoo kanni tɛ̀re u u sì yyaha na Kile kuni i. Mà li ta shinŋi u ɲyɛ na Kile tùnnture yu ke, urufoo maha dánafeebii kuruŋke puni tɛ̀re pi i sì yyaha na Kile kuni i. \p \v 5 Yii puni ká a jìni na shɛɛnre tabɛrɛ yu, lir'à táan mii i. Ŋka nde l'à táan mii i sèe sèl'e ke, lire li ɲyɛ yii puni pi a Kile tùnnture yu. Kile tùnnture jwufooŋi tayyéreg'à fànha tò shɛɛnre tabɛrɛ jwufooŋi woge na, fo wà ha nta na tire shɛɛnre kɛ̂ɛnŋi, bà ti si mpyi si dánafeebii kuruŋke tɛ̀gɛ pi a sì yyaha na Kile kuni i mɛ. \v 6 Mii cìnmpyiibii, yii yabilimpii pi li kàanmucya a wíi kɛ! Mà jwo mii u pa Kile tùnnture tà jwo yii á, si kani là cyêe yii na Kile kuni i, lire ɲyɛ mɛ si yɛrɛge kà kan yii á ke, kampyi shɛɛnre tabɛr'e mii mpyi a pa jwo ná yii e, ɲaha tɔ̀ɔn yii mpyi na sí n‑ta lire e yɛ? \p \v 7 Nde li ɲyɛ yatinɲyi kàmpanŋke, mu à jwo tìinmpini, lire ɲyɛ mɛ ŋkɔ̀nnɔŋi ke, kuru ká mpyi ku ɲyɛ a bwɔ̀n ku bwɔ̀nŋkanna na mɛ, mɛɛni li ɲyɛ na bwùun ke, di wà sí n‑jà lire cè n‑jwo yɛ? \v 8 Tìinmpini pi maha wyì maha ntɛ̀g'a kàshikwɔɔnbii wà piye na ke, ná lire ɲyɛ a wyì li wyìŋkanna na mɛ, jofoo u sí uye bégele kàshige mɛɛ na yɛ? \v 9 Amuni li mú ɲyɛ yii á, yii pi ɲyɛ na yu shɛɛnre tabɛr'e ke, yii lógofeebii ká mpyi pi ɲyɛ na yii jwumpe núru mɛ, ɲje yii ɲyɛ na yu ke, di pi sí yire cè n‑jwo yɛ? Li maha mpyi mu à jwo ná kafɛɛge e yii ɲyɛ na yu. \v 10 Shɛɛnre shiŋ'à ɲyaha diɲyɛŋi i, ŋka tire shɛɛnre puni na núru ti jwufeebil'á. \v 11 Mii aha mpyi mii ɲyɛ na shɛɛnre tà núru mɛ, ti jwufooŋi maha mpyi nàmpɔnŋɔ mii á, mii mú maha mpyi nàmpɔnŋɔ ti jwufooŋ'á. \v 12 Ɲyɛ ná Kile Munaani màkanyi lage sí ɲyɛ yii na, ɲje yi sí n‑sìi n‑jà dánafeebii pyi pi a sì yyaha na Kile kuni i ke, yii a yire caa ná yii cyeyi shuunniŋi i. \p \v 13 Lire kurugo shinŋi u ɲyɛ na shɛɛnre tabɛrɛ yu ke, urufoo u a Kile ɲáare, bà u si mpyi s'a ti kɛ̂ɛnŋi mɛ. \v 14 Ɲaha kurugo yɛ mii aha a Kile ɲáare shɛɛnre tabɛr'e, mii kɔni maha mpyi Kileɲarege na, ŋka mii ɲyɛ na na jwumpe yyaha cìni mɛ. \v 15 Lire e ke ɲaha mii à yaa mii u pyi yɛ? Mii sí n‑jà raa Kile ɲáare shɛɛnre tabɛr'e, ŋka shɛɛnre mii à cè ke, mii mú sí n‑jà raa u ɲáare tire shɛɛnre e. Mii sí n‑jà raa Kile pèente myahigii cêe shɛɛnre tabɛr'e, ŋka shɛɛnre mii à cè ke, mii mú sí n‑jà raa cyi cêe tire shɛɛnre e. \v 16 Ɲyɛ mu aha a fwù kaan Kile á shɛɛnre tabɛr'e, wà ha nta dánafeebii kuruŋke e ŋgemu u ɲyɛ u ɲyɛ na tire shɛɛnre núru mɛ, di urufoo sí n‑jà n‑jwo: «Amiina» mà li ta u ɲyɛ a mu jwumpe lógo mà yɛ? \v 17 Mu fwùŋi niŋkanŋi mɛ́ɛ ká nta u à ɲwɔ sèl'e, u sì n‑jà urufoo tɛ̀gɛ Kile kuni i mɛ. \p \v 18 Mii à Kile shɛ́ɛre, ɲaha na yɛ u à mii tɛ̀gɛ mii à jà na yu shɛɛnre sannte e mà tòro yii puni na. \v 19 Ŋka lire ná li wuuni mú i, mii aha mpyi dánafeebii kuruŋke e, mà ɲwɔɲyɛya kaŋkuro kanna jwo dánafeebii shɛɛnre nindogore e, mii maha lire funŋɔ lwɔ́ maha ntòro mii u canmpuni lwɔ́ jwumpe na shɛɛnre tabɛr'e pi ɲyɛ na tire ntemu núru mɛ. \p \v 20 Mii cìnmpyiibii, yii àha raa sɔ̂nŋi nàŋkopyire sɔ̀nŋɔŋkanni na mɛ. Ŋka kapegigii kàmpanŋke na, yii yiye pyi pìnmpinɲyɛyɛ fiige. Yákilifente kàmpanŋke na, yii yiye pyi shinlyee. \v 21 Y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na Kafooŋi Kile à jwo: «Nàmpwuunbii pìi mii sí n‑tun na shiinbil'á. Pire sí n‑jwo ná pi e shɛɛnre tabɛr'e. Ŋka lire ná li wuuni mú i, pi sì mii ɲwɔmɛɛni cû mɛ\f + \fr 14:21 \fr*\ft Tèni i Izirayɛli shiinbil'à Kile ɲwɔmɛɛni yaha ke, Kile à jwo na uru sí Babilɔn shiinbii kàshicyɛge yaha ku pa pi tùn pi i jà pi na. Shɛnrɛ nàmpɔnnɔ Babilɔn shiinbii mpyi na yu. Izirayɛli shiinbil'à pi ɲya pi i tire shɛɛnre yu ke, ka lire si li cyêe pi na na Kile à tùn ná pire Izirayɛli shiinbil'e e (Ezayi 28.11-12.)\ft*\f*.» \v 22 Mà tàanna ná lire katoroŋkwooni i, ɲje mii sí n‑jwo ke, yire yi ɲyɛ: wà ha shɛɛnre tabɛrɛ jwo, mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ Kile kuni i mɛ, lire maha li cyêe pire na na Kile sí yoge kwɔ̀n pire na. Puru jwumpe ɲyɛ a yyaha tíi ná dánafeebil'e mɛ. Wà ha Kile tùnnturo jwo, lire maha li cyêe dánafeebii na na Kile ɲyɛ pi shwɔhɔl'e. Mpii pi ɲyɛ pi ɲyɛ Kile kuni i mɛ, puru jwumpe ɲyɛ a yyaha tíi ná pire e mɛ. \p \v 23 Ɲyɛ l'aha mpyi kee yii dánafeebii kuruŋk'à bínni, ka yii puni si wá na shɛɛnre tabɛrɛ yu, shincyi ká mpa yii ta pur'e, ŋgemu u ɲyɛ u ɲyɛ a Kile cè mɛ, tá u sí n‑jwo na yii funɲy'à shwɔ yii na mɛ? \v 24 Ŋka l'aha mpyi mu à jwo Kile tùnnture yii ɲyɛ na yu, ka u u mpa jyè yii kuruŋke shwɔhɔl'e, u aha yii jwumpe lógo, lire sí u pyi u cè na sèeŋi yii ɲyɛ na yu, si u pyi u cè na uru kapyiiŋkii ɲyɛ a tíi mɛ. \v 25 Yaaga maha yaaga k'à ŋwɔhɔ urufoo zòŋi na ke, yire puni sí n‑yige cyíinŋi na, fo u sí yyahe cyígile si niŋkure sín si Kile kêe, si jwo sèeŋi na, Kile na ɲyɛ yii shwɔhɔl'e. \s1 Kile pèente karigii sogolo ŋkann'à yaa li ɲwɔ \p \v 26 Mii cìnmpyiibii, yii à yaa yii ndemu pyi ke, lire li ɲyɛ: yii aha yiye bínni Kile pèente mɛɛ na, mɛɛ ká mpyi wà á, urufoo u li cêe. Yɛrɛgɛ jwumɔ ká mpyi wà á, urufoo u pu jwo, Kile ká nta u à kani là cyêe wà na, urufoo u li jwo. Kile ká nta u à shɛɛnre tabɛrɛ le wà ɲwɔ e, urufoo u ti jwo. Kile ká nta u à pyiŋkanna kan wà á u u jà a tire shɛɛnre kɛ̂ɛnŋɛ, urufoo u ti kɛ̂ɛnŋɛ. Ŋka cyire karigii pun'à yaa cyi dánafeebii tɛ̀gɛ pi a sì yyaha na Kile kuni i. \v 27 Mpii pi ɲyɛ na shɛɛnre tabɛrɛ yu ke, pire ɲyɛ a yaa pi tòro shiin shuunni taanre na mɛ, pi raa yu niŋkin niŋkin, li i nta wà mú na ɲyɛ wani ŋgemu u sí n‑jà raa tire shɛɛnre kɛ̂ɛnŋi ke. \v 28 Kɛ̀ɛnŋɛfoo ká mpyi u ɲyɛ a ta tire shɛɛnre na mɛ, ti jwufeebil'à yaa pi fyâha, pi raa yu piye funŋ'i ná Kile e. \p \v 29 Nde li ɲyɛ \w Kile tùnntunmpii\w* kàmpanŋke ke, pire shiin shuunni taanr'à yaa pi a yu niŋkin niŋkin. Pi sanmpii s'a pi jwumpe núru pi raa pu kàanmucaa. \v 30 Ŋka Kile ká nta u à kani là cyêe wabɛrɛ na, ŋgemu u à fyânha a jwumpe lwɔ́ ke, ur'à yaa u fyâha, u u u yaha u li jwo. \v 31 Yii ɲyɛ a yaa yii bínni yii a Kile tùnnture yu mɛ, yii a ti yu niŋkin niŋkin, bà ti si mpyi si dánafeebii le kur'e, si màban le pi e mɛ. \v 32 Yii li cè na li síŋi ɲyɛ Kile tùnntunŋi na mà jà a cû u ɲwɔge na, si pi sanmpii yaha pi jwo a kwɔ̀. \v 33 Ɲaha kurugo yɛ ɲyàhaŋguruguŋi ɲyɛ a táan Kile á mɛ, mà karigii yal'a sogolo yyeɲiŋke e, lire l'à táan u á, bà li ɲyɛ na mpyi dánafeebii kuruɲyi puni i mɛ. \p \v 34 Cyeebil'à yaa pi fyâha mpìnniŋi cyeyi i, ɲaha na yɛ kuni ɲyɛ a kan pi á, pi jà pi a yu yire cyeyi i mɛ. Pi à yaa pi piye tîrige, bà \w Musa\w*\w Saliyaŋi\w* à yi jwo mɛ. \v 35 Pi la ká mpyi si yibige pyi cyage kà na, pi aha nɔ pyɛngɛ pi kuru yibige pyi pi nàmbaabii na. Ɲaha kurugo yɛ li lemp'à pi ceewe u a jwumpe lwúu dánafeebii kuruŋke e\f + \fr 14:35 \fr*\ft Pìi na sɔ̂nŋi na Poli à cyeebii sige pi àha raa pi nàmbaabii yíbili Kile pèente tèni i mɛ. Pìi sí na sɔ̂nŋi na Poli ɲyɛ a kuni kan cyeebil'á pi a Kile tùnnture jwufeebii jwumpe ɲwɔhe tùru mɛ. Pìi sí i sɔ̂nŋi na mpii pi à ntùŋke taha Poli na ke, pire jwumpe pu ɲyɛ 14.35 i. 14.36 i Poli ɲyɛ a ɲɛɛ puru jwumpe na mɛ.\ft*\f*. \p \v 36 Taha yii na sɔ̂nŋi na yii baga jwumɔ pu ɲyɛ Kile jwumpe? Lire ɲyɛ mɛ, taha yii na sɔ̂nŋi na yii kanni na puru jwump'à nɔ? \v 37 Wà ha nta u u sɔ̂nŋi na \w Kile Munaani\w* maha jwumpe leni uru ɲwɔ e na yu pi sanmpil'á, u li cè na yɛrɛge mii ɲyɛ na sémɛni si ŋkan yii á amɛ ke, kur'à fworo Kafooŋi Yesu i. \v 38 Wà ha ŋke yɛrɛge jwumpe cyé, yii àha núru urufoo le laage e mɛ. \p \v 39 Mii cìnmpyiibii, ɲwɔɲyɛga niŋkin na, yii a Kile tùnnture báaraŋi caa yii a mpyi. Wà ha a si raa yu shɛɛnre tabɛr'e, yii àha urufoo sige lire na mɛ. \v 40 Li tɛgɛni li ɲyɛ, yii karigii puni cyi pyi ná ɲjire e, yii i cyi sogoloŋkanni yaha li ɲwɔ. \c 15 \s1 Kirisita à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i ke, kwùubii mú sí ɲɛ̀ \p \v 1 Ɲyɛ mii cìnmpyiibii, Jwumpe Nintanmpe mii à jwo yii á, ka yii i dá pu na, maa yiye pwɔ pu na ke, mii la ɲyɛ si yii funŋɔ cwo puru na. \v 2 Puru jwumpe cye kurugo, kuni li maha sùpyire shwɔ ke, lire yii à lwɔ́. Yii aha ŋkwôro lire kuni i, Kile sí yii shwɔ. Ɲaha na yii na sɔ̂nŋi na yii dániyaŋi kapyiini ɲyɛ ɲùŋɔ baa yɛ? \p \v 3 Jwumpe p'à jwo mii á, ná pu tayyéreg'à pêe ke, mii à puru jwo yii á. Puru pu ɲyɛ: \w Kirisita\w* à kwû wuu kapegigii yàfaŋi kurugo, bà l'à fyânha a jwo Kile Jwumpe Semɛŋi i mɛ. \v 4 U buwuŋ'à le fanŋke e, u kwùŋi canmpyitanrewuuni, u à ɲɛ̀, bà l'à fyânha a jwo Kile Jwumpe Semɛŋi i mɛ. \v 5 U ɲɛŋkwooni kàntugo, u à uye cyêe Pyɛri na, lire kàntugo, maa uye cyêe u \w cyelempyiibii\w* kɛ ná shuunniŋi na. \v 6 Lire kàntugo cìnmpyiibii dánafeebii na u à uye cyêe tère niŋkin i ke, pir'à ɲyaha shiin ŋkwuu kaŋkuro (500) na. Shinpaanra kanna pi à kwû pire e, lire baare e, pi niɲyahamii saha na ɲyɛ shì na. \v 7 Lire kàntugo u à uye cyêe \w Yakuba\w* na, maa uye cyêe u tùnntunmpii sanmpii puni na. \p \v 8 Pire puni kàntugo, u à uye cyêe mii Poli na mú, mii u ɲyɛ mu à jwo pìnmpinɲyaga niɲjyembaga ŋkemu k'à si ke. \v 9 Yii li cè, mii u ɲyɛ \w Yesu tùnntunmpii\w* puni kàntugo yyére wuŋi. Mii bá mpyi a yaa mii u tɔ̀rɔ u tùnntunmpil'e mɛ, ɲaha na yɛ mii mpyi maha Kile dánafeebii kuruŋke kyérege sèl'e. \v 10 Ŋka tayyérege e mii ɲyɛ niɲjaa ke, Kile u à ɲwɔ mii na maa mii yaha kur'e. Tawage e bà u à sàa ɲwɔ mii na mà dɛ! Mii bá à báaraŋi pyi mà tòro Yesu tùnntunmpii sanmpii na, ŋka ná na yabiliŋi fànhe e bà mii à u pyi mà dɛ! Kile u à ɲwɔ mii na maa mii pyi mii à u pyi. \v 11 Lire e ke l'à pyi mii u à Jwumpe Nintanmpe jwo yii á yo, l'à pyi Yesu tùnntunmpii sanmpii yo, Jwumpe Nintanmpe ninumpe wuu ɲyɛ na yu, yii mú s'à dá pu na. \s1 Dánafeebii ɲɛ̀ŋi kani \p \v 12 Ɲyɛ ná wuu s'à jwo yii á na \w Kirisita\w* à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i, ɲaha na yii pìi maha jwo na kwuɲɛnɛ ɲyɛ nùmpanŋa mà yɛ? \v 13 Kampyi yii na sɔ̂nŋi na kwuɲɛnɛ ɲyɛ nùmpanŋa mɛ, lir'à li cyêe na yii ɲyɛ a dá na Kirisita mú à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i mɛ. \v 14 Kampyi Kirisita ɲyɛ a ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i mɛ, Jwumpe Nintanmpe wuu ɲyɛ na yu ke, puru kajwuuni mpyi na sí n‑pyi ɲùŋɔ baa, yii dániyaŋi kapyiini mú mpyi na sí n‑pyi ɲùŋɔ baa. \p \v 15-16 Ɲyɛ jwumpe wuu ɲyɛ na yu na ntare Kile na ke, puru mpyi na sí n‑pyi kafinara, ɲaha na yɛ wuu à jwo na Kile à Kirisita ɲɛ̀ a yige kwùŋi i. Kampyi yii na sɔ̂nŋi na kwuɲɛnɛ ɲyɛ nùmpanŋa mɛ, lir'à li cyêe na yii na sɔ̂nŋi na Kirisita mú ɲyɛ a ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i mɛ. \v 17 Kàmpyi Kirisita ɲyɛ a mpyi a ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i mɛ, ɲùŋɔ mpyi na sí n-pyi yii dániyaŋi kapyiini na mɛ, yii kapegigii tugure mú mpyi na sí n‑kwôro yii ɲuŋ'i. \v 18 Lire mpyi na sí li cyêe mú na mpii pi à kwû mà pi ta pi à dá Kirisita na ke, na pir'à pînni. \v 19 Kampyi wuu à wuu sɔ̀nŋɔre taha Kirisita na numɛ tìiŋi kanni kurugo, lire e ke wuu pi ɲyɛ diɲyɛ sùpyire puni kanhamafeebii. \p \v 20 Ŋka sèeŋi na, Kirisita à ɲɛ̀ a fworo kwùŋi i. Mpii pi à kwû ke, Kile à u ɲɛ̀ a yige kwùŋi i yyecyiige na, maa li cyêe na kwùubii mú sí n‑pa ɲɛ̀. \v 21 Yii li cè, bà kwùŋ'à jyè diɲyɛŋi i shin niŋkin cye kurugo mɛ, amuni kwuɲɛni mú à jyè shin niŋkin cye kurugo. \v 22 Sùpyire puni sí n‑kwû, ɲaha na yɛ pi ɲyɛ Adama wwoɲɛɛge e. Amuni li mú ɲyɛ, dánafeebii puni sí núru ɲɛ̀, ɲaha na yɛ pi ɲyɛ Kirisita wwoɲɛɛge e. \v 23 Ŋka shin maha shin ná u tèeɲɛnɛ li ɲyɛ, Kirisita u à pyi shincyiiwe mà ɲɛ̀, lire kàntugo, mpii pi ɲyɛ u wuubii ke, u aha bú núr'a pa canŋke ŋkemu i ke, pire mú sí ɲɛ̀. \v 24 Lire kàntugo diɲyɛŋi sí n‑kwɔ̀. Kirisita sí ɲùŋufente puni ná sífente puni ná fànhafente puni shi kwɔ̀, si Saanre le Tufooŋi Kile cye e. \v 25 Yii li cè na fànha ku ɲyɛ ku ki, Kirisita u tɛ̀ɛn ɲùŋufente na fo si zà yaa ná Kile e, u à u zàmpɛɛnbii puni le u tooyi ɲwɔh'i. \v 26 Zàmpɛnŋi nizanŋi u sí shi bò ke, uru u ɲyɛ kwùŋi. \v 27 Y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Kile à síŋi kan u á yaayi puni na\f + \fr 15:27 \fr*\ft Zaburu 8.7\ft*\f*.» Ŋka puru jwumpe e, l'à fíniŋɛ na síŋi ɲyɛ Yesu á mà pyi Kile ɲùŋɔ na mɛ, ɲaha na yɛ Kile u à síŋi kan u á u pyi yaayi puni ɲùŋɔ na. \v 28 Ɲyɛ yaayi puni ká bú ŋkúu Kirisita á tèni ndemu i ke, uru u ɲyɛ Jyafooŋi ke, Kile ká síŋi kan u á yaayi puni na tèni ndemu i ke, u mú sí uye tîrige Kile á. Lire ká mpyi, Kile sí n‑pyi yaayi puni ná sùpyire puni ɲùŋɔ na. \p \v 29 Mpii pi maha piye \w batizeli\w* kwùubii kurugo ke, yii sɔ̂nŋɔ pire na mú kɛ, kampyi kwuɲɛnɛ ɲyɛ a sìi nùmpanŋa mɛ, ɲaha kurugo pi maha piye batizeli pi kurugo yɛ\f + \fr 15:29 \fr*\ft Pìi maha jwo: «Ɲyɛ ɲaha kurugo pìi maha piye kan pi a batize maa piye le kwùŋi ɲwɔge e yɛ? Kampyi sèe wi na kwuɲɛnɛ ɲyɛ mɛ, ɲaha kurugo pi maha piye le kwùŋi ɲwɔge e maa piye kan pi a batize yɛ?»\ft*\f*? \v 30 Wuu mú de? Kampyi kwuɲɛnɛ ɲyɛ mɛ, ɲaha kurugo wuu maha wuu múnahigii pɛ́rɛli tèrigii puni i yɛ? \v 31 Mii cìnmpyiibii, mii sí n‑sìi yi jwo n‑waha yii á, mii na ɲyɛ kwùŋi ɲwɔge e canŋa maha canŋa. Sèeŋi na, mà yii yaha wuu Kafooŋi Yesu Kirisita wwoɲɛɛge e, yii pi à mii ɲùŋke yîrige. \v 32 Zhìŋi mii à le ná Efese kànhe sige yaayi i ke, kampyi nùmpanŋa ɲyɛ wani mɛ, ɲaha lire zhìleni mpyi na sí ɲwɔ mii na yɛ? Kampyi kwuɲɛnɛ ɲyɛ nùmpanŋa mɛ, mii sí n‑jà n‑jwo sùpyire sannte fiige na: \q1 «Wuu a lyî, wuu raa byii, \q1 ɲaha na yɛ wuu aha ŋkwû, y'à kwɔ̀\f + \fr 15:32 \fr*\ft Ezayi 22.13\ft*\f*.» \p \v 33 Yii a yiye kàanmucaa: «Sùpyaŋi ɲaaraɲɛɛŋi ká mpyi u ɲyɛ a ɲwɔ mɛ, uru u maha u wurugo, maa u le kumpiini i.» \v 34 Yii yákili ta, yii i láha kapegigii na, lire l'à ɲwɔ. Pìi na ɲyɛ yii shwɔhɔl'e, pi sàha ŋkwɔ̀ a Kile cè mɛ! Mii na yire yu yii i li cè na yii silege kyaa li ɲyɛ li li. \s1 Dánafeebii sí ɲɛ̀ ná cyere nivɔnni i \p \v 35 Mii mɛ́ɛ ɲyɛ mii à mpe jwo ke, mii à li cè na wà sí n‑jà mii yíbe na di kwùubii sí ɲɛ̀ n‑jwo yɛ? Ná cyeere shiŋi ntire e pi sí n‑pyi yɛ? \v 36 Sìɲcoŋɔ kà ke, sùmaŋi mu maha nûgo ke, u mpùrampe ká fwɔ́nhɔ, u maha fyîn mà? \v 37 Sùmashiŋi mu maha nûgo, mu à jwo kàlage. Lire baare e ku cige nimpuŋke bà mu maha sà ɲcûru mɛ. \v 38 Ɲyɛ u nùguŋkwooni kàntugo, Kile maha u pyi u à fyîn maa u pyi u à pyi sùmacige, maha bɛ̂ ná u ɲyii wuuni i. Sùmaŋi shiŋi puni ná u cire ti ɲyɛ. \p \v 39 Amuni ɲyii yaayi puni cyeere mú ɲyɛ, kà ná kà woro ɲyɛ niŋkin mɛ. Sùpyire cyeere na ɲyɛ ti yɛ, yatɔɔre woore sí ɲyɛ ti yɛ, saɲcɛɛnre woore na ɲyɛ ti yɛ, fyaabii woore na ɲyɛ ti yɛ. \v 40 Yaayi yi ɲyɛ nìɲyiŋi na ke, yire cyeere na ɲyɛ ti yɛ, ɲje yi ɲyɛ ɲìŋke na ke, yire woore mú sí ɲyɛ ti yɛ. Ɲyii yaayi yi ɲyɛ nìɲyiŋi na ke, yire sìnampe ná ɲìŋke wuyi sìnampe ɲyɛ niŋkin mɛ. \v 41 Canŋaɲyiini sìnampe na ɲyɛ pu yɛ, yiŋke sìnampe na ɲyɛ pu yɛ, wɔrigii sìnampe mú sí na ɲyɛ pu yɛ, ali wɔrigii sìnamp'à wwû puye e. \p \v 42 Ɲyɛ kwùubii ká a sì ɲɛ̀, amuni li mú sí n‑pyi. Bà sùmabilini ká nûgo, li mpùrampe maha fwɔ́nhɔ mɛ, amuni li ɲyɛ, buŋi ká ntò, u maha fwɔ́nhɔ, ŋka u aha ɲɛ̀ tèni ndemu i ke, u saha ɲyɛ na fwɔ́nre mɛ. \v 43 Buŋi ká ntò, u lemɛ maha mpi, wà kuro sàha maha mpyi u e mɛ, ŋka u aha ɲɛ̀, u maha mpyi ná sìnampe e. Pi aha u tò, fànha maha mpyi u e mɛ, ŋka u aha ɲɛ̀, u maha mpyi ná fành'e. \v 44 Cyeere múnaa baa woore ti maha ntò, ŋka ti múnaa woore ti maha ɲɛ̀. Sùpyire cyeere na ɲyɛ wani, \w Kile Munaani\w* maha cyeere ntemu kaan ke, tire na ɲyɛ wani mú. \v 45 Y'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i na: «Adama u ɲyɛ sùpyaŋi niɲcyiiŋi, Kile à u dá maa múnaani le u e\f + \fr 15:45 \fr*\ft Zhenɛzi 2.7\ft*\f*.» Ŋka Adamaŋi u sí n‑pa kàsanraga na, ná uru u ɲyɛ Yesu \w Kirisita\w* ke, uru u maha shìŋi kaan sùpyir'á Kile Munaani cye kurugo. \v 46 Kile Munaani maha cyeere ntemu kaan ke, tire bà ti ɲyɛ niɲcyiire mɛ, supyicyeere ti ɲyɛ niɲcyiire, lire kàntugo Kile Munaani woore maha nta a pa. \v 47 Adamaŋi niɲcyiiŋi na ɲyɛ ɲìŋke wu, Kile à u yal'a yige pwoore e, ŋka Adamaŋi shɔnwuŋi ɲyɛ nìɲyiŋi wu. \v 48 Sùpyaŋi u à yal'a yige ɲìŋke e ke, bà uru ɲyɛ mɛ, yaaga maha yaaga k'à fworo ur'e ke, amuni yire puni ɲyɛ. Ŋge sí u ɲyɛ nìɲyiŋi wuŋi ke, bà uru ɲyɛ mɛ, yaaga maha yaaga k'à fworo ur'e ke, amuni yire puni mú ɲyɛ. \v 49 Sùpyaŋi u à yal'a yige ɲìŋke e ke, bà wuu ɲyɛ uru fiige mɛ, ŋge u ɲyɛ nìɲyiŋi wuŋi ke, amuni wuu mú sí n‑pyi uru fiige. \p \v 50 Mii cìnmpyiibii, ɲje mii sí n‑jwo yii á ke, yire yi ɲje: cyeere ti ɲyɛ wuu na amɛ ke, wuu sì n‑jà n‑jyè \w Kile Saanre\w* e ná tire e mɛ. Cyeere ti sí n‑pa n-fwɔ́nhɔ ke, mà tire yaha wuu na, wuu sì n‑jà n‑pyi kwùmbaa mɛ. \p \v 51 Kani li mpyi a ŋwɔhɔ ke, mii sí lire yyaha jwo yii á, lire li ɲyɛ, wuu puni sì n‑kwû mɛ, ŋka wuu cyeere puni sí n‑kɛ̂ɛnŋɛ. \v 52 Li sí n‑pyi tère niŋkin ná wiile niŋkin tìinmpini wyìzanni na. Diɲyɛŋi canŋkwɔge tìinmpini ká wyì tèni ndemu i ke, mpii pi à kwû ke, pire sí ɲɛ̀, pi saha sì n‑kwû mɛ, wuu cyeere puni sí n‑kɛ̂ɛnŋɛ. \p \v 53 Yii li cè na cyeere ti ɲyɛ wuu na ke, tir'à yaa ti kɛ̂ɛnŋ'a pyi cyere, ntemu ti ɲyɛ ti sì n‑fwɔ́nhɔ mɛ. T'à yaa ti kɛ̂ɛnŋ'a pyi cyere ntemu ti ɲyɛ ti sì n‑kwû mɛ. \v 54 Ɲyɛ wuu cyeere ká bú ŋkɛ̂ɛnŋ'a pyi cyere nivwɔnhɔmbaara ná niŋkwumbaara tèni ndemu i ke, jwumpe p'à sémɛ Kile Jwumpe Semɛŋi i ke, puru sí n‑fûnŋɔ. Y'à sémɛ: «Sí à ta kwùŋi na, kwùŋi shi à pînni feefee\f + \fr 15:54 \fr*\ft Ezayi 25.8\ft*\f*!» \q1 \v 55 «Kwù wà we, taha mu síŋi ɲyɛ ke? \q1 Kwù wà we, taha mu bàhe ɲyɛ ke\f + \fr 15:55 \fr*\ft Oze 13.14\ft*\f*?» \p \v 56 \w Kapegigii\w* mpyiŋi ɲyɛ baha fiige, ŋkemu ku maha kwùŋi pyi u u nɔni wuu na ke. \w Saliyaŋi\w* kuni ɲaaraŋ'à wuu jà ke, lire l'à pa ná l'e kapegigil'à fànha ta wuu na. \v 57 Ŋka wuu à fwù kan Kile á, ɲaha na yɛ uru u à wuu pyi wuu à sí ta kwùŋi na, wuu Kafooŋi Yesu Kirisita cye kurugo. \p \v 58 Lire kurugo mii ntàannamacinmpyiibii, yii fànha le yiye e, yii àha yafyin yaha ku yii pyi yii a núruli kàntugo mɛ, yii a sì yyaha na Kafooŋi báaraŋi i tèrigii puni i. Yii li cè mà yii yaha Kafooŋi báaraŋi na, kanhare yii à pyi ke, tire sì n‑sìi n‑pyi ɲùŋɔ baa mɛ. \c 16 \s1 Wyɛ́rɛŋi Kɔrɛnti dánafeebil'à bínni si ntɛ̀gɛ Zheruzalɛmu wuubii tɛ̀gɛ ke \p \v 1 Ɲyɛ mii cìnmpyiibii, wyɛ́rɛŋi u ɲyɛ na bínnini si ntɛ̀gɛ Kile wuubii tɛ̀gɛ Zheruzalɛmu kànhe e ke, yii mú à yaa yii a lire pyi bà mii à yi jwo Galati kùluni dánafeebii kuruɲy'á mɛ. \v 2 Cibilaaga maha cibilaaga, canɲcyiige\f + \fr 16:2 \fr*\ft Yahutibil'á cibilaage canɲcyiige ku ɲyɛ káriŋi.\ft*\f* yii shin maha shin à yaa u wwû u ɲùŋɔ wyɛ́rɛŋi i, mà tàanna ná u cyentage e, u yaha uye kanni na, bà li si mpyi mii aha nta si nɔ yii yyére ke, mii i sà uru wyɛ́rɛŋi ta u à bínn'a kwɔ̀ mɛ. \v 3 Mii aha bú nɔ wani tèni ndemu i ke, tùnntunmpii yii sí n‑cwɔɔnrɔ ke, mii sí sémɛ taha pire na ná wyɛ́rɛŋi i pi sà ŋkan Zheruzalɛmu kànhe e. \v 4 L'aha mii kakarala kwɔ̀, mii ná pire sí n‑kàre siɲcyan. \p \v 5 Mii la ɲyɛ si ɲara pyi Masedoni kùluni i, si nta raa sì yii yyére, ɲaha na yɛ mii la ɲyɛ si ntòro Masedoni i. \v 6 Mii aha nɔ wani yii yyére, shwɔhɔl'e mii sí tère nimbilere, lire ɲyɛ mɛ mii sí wyeere tèni pyi ná yii e, bà yii si mpyi si mii tɛ̀gɛ mii i na tashage ta mɛ. \v 7 Ɲaha kurugo yɛ numɛ tɔɔge e, mii la ɲyɛ sì sà yii ɲya kanna si ntòro mɛ, ŋka mii la ɲyɛ si tère pyi yii taan, Kafooŋi ká ɲɛɛ. \v 8 Ŋka lire ná li wuuni mú i, mii sí n‑kwôro Efese kànhe e, fo zà nɔ \w Pantekɔtiŋi\w* kataanni na, \v 9 ɲaha na yɛ Kile à sàa li laage kan mii á, mii u báarabwɔhɔ pyi wani, ali mà li ta mii zàmpɛɛnbil'à ɲyaha wani. \p \v 10 Timɔti ká nɔ wani yii yyére, yii i u cùmu lemɛ ɲwɔ, bà li si mpyi u àha bú ŋkwɔ̀ màban fô uye na mɛ, ɲaha na yɛ u na báare mii fiige Kafooŋi á. \v 11 Yii àha ŋkwɔ̀ u wíi ɲcwô mɛ! Yii u tɛ̀gɛ u kùsheeni na bà u niɲcɛnŋɛ wu si mpyi si nɔ mii na mɛ, ɲaha na yɛ mii ná cìnmpyiibii naha na u sigili naha. \p \v 12 Nde li ɲyɛ wuu cìnmpworoŋi Apolosi u kàmpanŋke ke, mii à màban le u e sèl'e, bà u ná cìnmpyiibii sanmpii si mpyi si sà fworo yii na mɛ. Ŋka u à yi jwo mii á na sèeŋi na, li tèni sàha nɔ mɛ. Li tèni ká nɔ u á, u sí li pyi. \p \v 13 Yii kwôro ɲyii na, yii yiye waha yii i ŋkwôro Kile kuni i, yii àha màban yaha u fô yii na mɛ, yii fànha le. \v 14 Ntàannamagar'à yaa t'a ɲaa yii kapyiiŋkii puni i. \p \v 15 Mii cìnmpyiibii, mii sí kyaa niŋkin cya yii á sahaŋki. Yii à li cè na Sitefanasi ná u pyɛngɛ shiinbii pi à pyi dánafeebii niɲcyiibii Akayi kùluni i, pi à piye pwɔ Kile wuubii ntɛ̀gɛŋi na mú. \v 16 Yii à yaa yii a núru tire sùpyire shiŋ'á, mà bâra mpii puni pi à piye pwɔ Kile báaraŋi na ke. \p \v 17 Mii funntanga wu u ɲyɛ, ɲaha na yɛ Sitefanasi ná Foritunatusi ná Akayikusi naha ná mii i. Yii n'a mpyi naha, nde yii mpyi na sí n‑pyi ke, pi à lire pyi. \v 18 Pi à mii funŋke ɲíŋɛ, bà pi à yii funɲyi ɲíŋɛ mɛ. Yii a nte sùpyire shiŋi mɛtanga yiri. \p \v 19 Azi kùluni dánafeebii kuruɲy'à yii shɛ́ɛre. Akilasi ná Pirisili à yii shɛ́ɛre ná dánafeebii pi ɲyɛ na bínnini pi pyɛnge e ke, pir'à yii shɛ́ɛre sèl'e Kafooŋi mɛge na. \v 20 Mii cìnmpyiibii pun'à yii shɛ́ɛre. \p Yii a cìnmpworogo fwùŋi kaan yiy'á ná funɲcɛnŋi i. \p \v 21 Mii Poli yabiliŋi u à ŋge fwùŋi sémɛ ná na cyɛge e. \p \v 22 Kafooŋi kyaa ká nta l'à pɛn ŋgemu á ke, Kile u urufoo láŋa. \q1 «Kafooŋi, ta ma!» \p \v 23 Kafooŋi Yesu u ɲwɔ yii na, u u jwó le yii á! \p \v 24 Yii mú puni kyal'à táan mii á, Yesu \w Kirisita\w* wwoɲɛɛge e.