\id 1TI NT0040.3T1 SELEPET McELHANON (dp transfer) 14Oct-85 \h 1 Timoteo \toc1 1 Timoteo Pauloŋe Timoteohât ekap aŋgoân kulemguop. \toc2 1 Timoteo \mt1 1 Timoteo \mt2 Pauloŋe Timoteohât ekap \mt2 aŋgoân kulemguop. \c 1 \p O nanne Timoteo, \p \v 1 Nâmâ Paulo. Anitâ Tihit tihit Amboŋaŋe Yesu Kiristo orop biwiyetŋe kepeiakmâ konohâk otmu Kiristohât aposolo katnekmâ âi nihimutâ mem mansan. \v 2 Âi ya mem Kiristohât den pat ekgohomune nâŋgârâ bulâŋe otmu nanŋe âwâŋaŋe tânahomawot yakât dopŋeâk yâkâlen biwinetŋaŋe kepeim tânahom hoŋ bawaŋgimait. Otmu Kiristoŋe âwurem ge nine lohimbi sâm menenekmu manman kârikŋan mannomgât nâŋgâm biwinenŋaŋe mem mansain. Otmu gâhât nâŋgâm Anitâ yuwu sâm ulitguman. “O Awoŋ, gâ Kutdânenŋe Yesu Kiristo orop Timoteo nâŋgâwaŋgim tihitŋe otmutâ biwiŋe sânduk sâekgât ulitgohoan.” Yawu sâm ulitguman. \s1 Lok nombotŋaŋe Kiristohât den pat âlepŋe kelaŋgatbi. \p \v 3 Nâŋe aŋgoân Epeso kapi pilâm Makeronia hânân yu takawe sâm den ekgohowan ya âlâkuâk sâmune nâŋgâ. Epeso kapi ambolipŋe nombotŋaŋe yeŋe eŋgatyeŋeâk watmâ Anitâhât den bukulipyeŋe kâsikum yiŋgim gai. Yawu gârâmâ den ya kelaŋgatmâ kâsikum yiŋgim gai ya nâŋgâmune Kiristohât den pat yawu ki oap. Yawu gârâmâ gâŋe Epeso kapiân tat yakât otmâ gâŋe kuyiŋgirâ pilânomai. \v 4 Yâkŋe Anitâhât den ya wangim tâmbâlipyeŋaŋe yeŋe biwiyeŋambâ den âlâlâ tetemu alahum gawi ya torokatmâ kâsikum yiŋgimai. Otmu tâmbâlipyeŋe yeŋgât topyeŋe girawu tap yakât sâm âi pâi tuhuakmai. Yawu otmai yan Kiristohâlen biwiyeŋaŋe tiŋâk ki kepeimai. Yakât otmâ nâŋgân nâŋgânyeŋe hâlim milim otmu manmanyeŋe ki kelihakmap. Yakât otmâ gâŋe kuyiŋgirâ pilânomaihât naŋgan. \v 5 Nenŋe Kiristohât den pat âlepŋe yu lohimbi kâsikum yiŋgimunŋe nâŋgâŋetâ bulâŋe otmu yâkâlen biwiyeŋaŋe tiŋâk kepeinomaihât yâkŋe menenekmâ âi sâm ningiop. Otmu yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeiŋetâ tosayeŋe pilâyiŋgimu biwiyeŋe sânduk sâmu yaŋak bukulipyeŋe orop biwiyeŋaŋe kepeiakmâ konohâk otmu naŋgaŋgimai. Yawu otmâ Kiristohât mâtâp tâŋ tâŋâk watmai. \v 6 Yawu gârâmâ lohimbi ya yeŋgât topyeŋe ekgohoan yaŋe Kiristohât mâtâp ya tâpikgum den tâŋât alahumai. \v 7 Otmu emelâk Anitâŋe girem den âlâlâ Mose ekumu kulemguop ya nenŋe topŋambâek nâŋgâm bukulipnenŋe kâsikum yiŋgiain sâmai. Yawu sâmai yamâ yeŋe girem den yakât topŋahât pâpgum ki kâsikum yiŋgim heŋgeŋgumai. Yakât otmâ gâŋe kuyiŋgirâ pilânomaihât naŋgan. \p \v 8 Aiop, Anitâŋe girem den âlâlâ Mose ekumu kulemguop yakât yuwu sâmune nâŋgâ. Yamâ âlepŋeâk hârok. Yakât torehenŋe âlâ ki tâpihahop. Yawu gârâmâ lohimbi nombotŋaŋe girem den âlâlâ yakât andemŋe wangim yeŋe nâŋgân nâŋgânyeŋambâek den torokatmai ya watmunŋe umatŋe otmap. \v 9 Otmu lohimbi uwawapŋe bia manmai ya yeŋgât nâŋgâm papatolipnenŋaŋe girem den ki ekyongomai. Yâhâ lohimbi orotmeme bâleŋe otmâ manmaiŋe girem den nâŋgâŋetâ biwiyeŋan hâumu kuwihakŋet sâm ya ekyongomai. Lohimbi yuwuya yeŋgât yan. Lohimbi nombotŋaŋe ândâpyeŋe kârikŋe otmâ papatolipyeŋe yeŋgât den ki nâŋgâmai. Me kunyeŋe kârikŋe otmâ Anitâhât nâŋgâŋetâ gemu girem den ki watmai. Me âwâ mâmâlipyeŋe me bukulipyeŋe yeŋgât nâŋgâm bâleyiŋgim yongoŋetâ mumai. \v 10 Nombotŋaŋeâmâ nep tuhuningiŋet sâm lohimbi me nimnaom titipâ meyekmâ ip kârikŋaŋe hikuyekŋetâ tatmâ yâk yeŋgât âi tuhuyiŋgimai. Lohimbi nombotŋaŋe loklipyeŋe me imbilipyeŋe betyeŋehen kioŋmai. Me loklipyeŋaŋe imbilipyeŋe pilâyekmâ lok bukulipyeŋe orop ekŋâleaŋgimai. Otmu imbilipyeŋaŋe gurâ yawuâk loklipyeŋe pilâyekmâ imbi bukulipyeŋe orop ekŋâleaŋgim orotmeme kiŋgoŋ otmai. Lohimbi nombotŋaŋeâmâ den perâkŋe sâm bukulipyeŋe kâityongomai. Nombotŋaŋeâmâ bukulipyeŋe yeŋgât imbiâk den hakyeŋan sâmai. Yâhâ nombotŋaŋeâmâ Anitâhât den kum otmâ hilipgumai. \p \v 11 Kiristohât hoŋ bawalipŋaŋe Anitâhât girem den ya tâŋ tâŋâk kâsikum yiŋgimai yamâ nâŋe Kiristohât den pat âlepŋe kâsikum yiŋgiman yu orop lâuaksawot. Den pat âlepŋe yu nâŋgâmain yan Anitâ ikŋe topŋe nâŋgâmunŋe âlâ kândâkdâ otmu mepaemain. \s1 Anitâŋe Paulo umam sâwaŋgiop. \p \v 12 Kutdânenŋe Yesu Kiristohâlen biwinaŋe kepeim hoŋ bawaŋgim yâhâwomgât ikŋahâk nâŋgânihiop. Nâŋgânihim nep sâm nihimu yâkât wâtŋan kinmâ den pat âlepŋe lohimbi kâsikum yiŋgim mansan. Yakât otmâ nâŋe heroŋe nâŋgâwaŋgim yâk mepaeman. \v 13 Yawu gârâmâ nâŋe emelâk yâkâlen biwine ki katban sâp yan biwi nâŋgân nâŋgânne maŋguakmu yuwu otmâ manban. Yâkât den pat âlepŋe mem ge katban. Yawu otmâ lohimbiŋe yâkâlen biwiyeŋe katbi ya topŋe âlâlâ mâŋgâeyekmâ mem bâleyekminiwan. Yawu otyiŋgiminiwan yamâ Kiristo ikŋe otbaŋgiminiwan. Yawu otminiwan yan biwi nâŋgân nâŋgânne maŋguakmu ki nâŋgâmâk mâŋgâeyekminiwan. \v 14 Yakât otmâ Anitâŋe ikŋahâk wawaenekmâ nâŋgân nâŋgânne mem pâroŋ pilânihiop. Yawu otmâ biwine mem heweweŋ tuhumu Yesu Kiristohâlen biwinaŋe kepeiwan. Yawu otban yapâek yâk orop biwinetŋaŋe hikuakmâ konohâk otmu manmâ gan yu. Yakât otmâ ikŋe komot nâŋgâyiŋgim hoŋ bayiŋgim gaman. \v 15 Bulâŋanâk Yesu Kiristoŋe nen lohimbi bâleŋe sârerenenekmâ tosanenŋe pilâningiâk sâm Anitâŋe yâk hâŋgângumu giop. Yakât nâŋgâmunŋe bulâŋe otmu biwinenŋaŋe Kiristohâlen kepeim mannom. \p Nâŋe ninahât nâŋgâmune dondâ gemap yakât yuwu sâmune nâŋgâ. \v 16 Lohimbi kerekŋe otmunŋe bâlemu tosanenŋe orop manbin yakât Anitâŋe mumuhât pat kuningiop. Yâhâ lohimbiŋe otŋetâ bâleop ya wangim nâŋeâmâ dondâ otmune bâlemu tosa pato mewan. Yakât matŋe umatŋe dondâ membomgât dop olop. Yawu gârâmâ Kiristoŋe biwine ikŋan katbehât nâŋgâm lohotŋan otnihim matŋe ki nihiop. Nine topne yawu tap. Otmu lohimbiŋe yâkâlen biwiyeŋe katŋetâ Anitâŋe manman kârikŋahât pat kuyiŋgiwuap. Yawu otmu Kiristoŋe wawaenekmâ lohotŋan otnihiop yakât den pat ya lohimbiŋe nâŋgâm Anitâ mepaenomai. \p Otmu Ambonenŋe Anitâ konok ki ekmain. \v 17 Yâhâmâ tat tat kârikŋe tatmâ gaopŋak tatmâ gamap. Otmu tatmâ yâhâmbisâp. Yâkŋe ki teteop. Otmu biatbuapgât dop gurâ ki tap. Lohimbi tuhuyelehowâmbâek kunnenŋe tatmâ tihitnenŋe otmâ gamap. Otmu yawuâk tihitnenŋe otmâ yâhâmbisâp. Yakât otmâ heroŋe nâŋgâwaŋgim mepaem manmâ yâhânom. Ya bonŋanâk. \p \v 18 Nanne Timoteo, yuwu sâmune nâŋgâ. Lohimbi nombotŋaŋe Kiristohât den pat bulâŋe ya kelaŋgatmâ bukulipyeŋe kâsikum yiŋgimai sâm gâŋe kuyiŋgirâ pilânomaihât nâŋgâm nep sâm gihiwan. Emelâk Kiristohât komot ya yeŋgât kunlipyeŋaŋe âi sâm gihim kungan mewi. Kungan mewi yan âi tuhurâ bulâŋe girawu tetewuap yakât Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe biwiyeŋan katmu den ekgohowi. Den ekgohowi ya nâŋgâm Kiristohâlen biwihaŋe tiŋâk kepeim yâkât den pat âlepŋe ya lohimbi ekyongom manbuat. Yawu mandâ lohimbi âlâ me âlâŋe mâtâp maŋguhihine sâm otnomai yan kârihem kinbuat. \v 19 Yawu mandâ yanâmâ Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe biwine ekmu ârândâŋ oap yawu biwihaŋe nâŋgâwuat. Yâhâ lohimbi nombotŋaŋe Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe biwinenŋe ekmu ki ârândâŋ olop yawu biwiyeŋaŋe nâŋgâwi. Yawu gârâmâ biwiyeŋaŋe yawu nâŋgâm yan Wâtgât mâmâŋahât Heak ya betguŋetâ biwiyeŋe pâlâmŋe otmu manmâ ari hiliwahonomaihât pat mansai. \v 20 Lok yâhâp, kutyetŋe Himenai yet Alesande, yâkŋe yawu otmâ Anitâ sâm bâlewaŋgim gawot. Yawu olowot yakât nâŋe ketetyelekmune yaehen ari manmutâ Satanŋe mâŋgâeyelekmu mansawot. Otmu orotmemeyetŋe bâleŋe ya ekmâ nâŋgâm âlâkuâk Kiristohâlen biwiyetŋaŋe kepeim mansetgât naŋgan. \c 2 \s1 Kiristohât lohimbiŋe menduhuaknomân yuwu otmâ mannom. \p \v 1-2 Gâŋeâmâ Kiristohât lohimbi yeŋgât kunyeŋe mansat yakât yuwu sâmune nâŋgâ. Kiristohât lohimbiŋe menduhuakmâ Anitâhât den ya alahum kiki meyitgim mepaeyeleknomaiân ekyongorâ Anitâ yuwu sâm ulitgunomai. Lohimbi belângen manmaiŋe nâŋgâningiŋetâ ârândâŋ otmu manman sânduhân mannehât nâŋgâm gawamangât lok kunŋe otmu galemlipnenŋe ya tânyongoâk sâm Anitâ ulitgunomai. Otmu Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe mâmâŋe otningimu Anitâhât tem lâuwaŋgim mannomai. Yawu manmâ lohimbi ewe katyekmâ lohotŋan mannom sâm Anitâ ulitgunomai. Otmu Anitâ ambonenŋaŋe lohimbi belângen manmai ya nen orop wawaenenekmâ tihitnenŋe otmap yakât nâŋgâm ulitgunomai. \v 3 Yawu ulitguŋetâ yanâmâ Anitâ Manman kârikŋahât Amboŋaŋe nâŋgâmu ârândâŋ otbuap. \v 4 Lohimbi kerekŋe Kiristohât den pat âlepŋe ya nâŋgâŋetâ bulâŋe otmu yâkâlen biwiyeŋe katŋetâ manman kârikŋahât pat kuyiŋgiwuap yakât Anitâŋe nâŋgâmap. \v 5-6 Anitâ konok ambonenŋe tatmap. Otmu Yesu Kiristo ikŋak lohimbi kerek nengât tosahât otmâ ge kawenenŋan kinmu kuŋetâ mumbuap sâm sâp kalop. Sâp ya ekmu ârândâŋ otmu yanâk kuŋetâ muop. Yakât otmâ lohimbi âlâ me âlâŋe yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeimai yamâ Kiristoŋe mem konohân tuhuyekmu biwiyeŋaŋe hikuakmâ konohâk otmu Anitâŋe kaok nâŋgâyiŋgimap. Otmu kuŋetâ muop yan Anitâŋe lohimbi kerek nengât tosa pilâningim manman kârikŋan torokatnenekbomgât nâŋgâmap yakât topŋe teteop. \v 7 Topŋe yawuhât pâku lohimbi yeŋgâlen ari Kiristohât den pat âlepŋe kâsikum yiŋgimune nâŋgâŋetâ bulâŋe otmu yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim manŋetgât yâkŋe menekmâ aposolo âi sâm nihiop. Yâhâ gâŋe nâhâitŋe “Bulâŋanâk eknohop,” yawu sâm den ekgohoan yu Kiristohât komot ekyongorâ nâŋgânomai. \p \v 8 Kiristohât lohimbiŋe wosapâ me wosapâ menduhuakmâ Anitâ yet Kiristo mepaeyelekmai ya yuwu sâm ekyongowuat. Lok nombotŋaŋe Anitâhât tem lâuwaŋgim bukulipyeŋe orop ki sâm bâleaŋgim den kakŋan sahaŋgimai. Galemlipyeŋe yawuya katyekŋetâ lohimbi yeŋgât senyeŋan kinmâ Anitâ yu yakât ulitgunomai. \p \v 9-10 Otmu imbilipyeŋaŋe Anitâhâlenâk biwinenŋaŋe kepeim tem lâuwaŋgim mansain sâmai. Ya lok âlâ me âlâŋe yekŋâlemaihât hâkyeŋe tihitŋe otmâ senŋe âlâlâ sekŋe âlep âlep yaŋe ki hâkyeŋe meŋâleaknomai. Otmu imbi ya bukulipyeŋaŋe yekŋetâ yahalâkgât somotyeŋe mendeŋnomai yan senŋe âlâlâ sekŋe âlepŋe orop ki menduhum mendeŋnomai. Yawu otmâ loklipyeŋe ewe katyekmâ amutyeŋan mannomai. Yawu manmâ bukulipyeŋe nembe kalem otyiŋgim tânyongonomai. \p \v 11-12 Imbilipyeŋaŋe loklipyeŋe yeŋgât amutyeŋan mannomaihât naŋgan. Yakât otmâ lohimbiŋe menduhuakmâ Anitâ yet Kiristo mepaeyelekmaiân imbi âlâ me âlâŋe yahatmâ senyeŋan kinmâ den kâsikum yiŋgine sâm otmai yamâ kuyiŋgiman. Yâkŋeâmâ in denâk nâŋgâm huruŋ huruŋ mannomaihât naŋgan. \v 13 Orotmeme yawu otmâ mannomaihât sâm yiŋgian yakât topŋe yuwu. Emelâk Anitâŋe lohimbi tuhuyelehop. Aŋgoânâmâ Aram sâm tuhuop. Yakât kakŋan imbiŋe, kutŋe Ewa sâm, ya tuhuop. \v 14 Tuhuyelekmu manowot yamâ aŋgoân Satanŋe Ewa kâitgumu Anitâhât den ya loŋgâem otmu bâleop. Yakât kakŋan Ewaŋe lokŋe ekumu yâkŋe imbiŋahât den watmâ yawuâk otmu bâleop. \v 15 Yakât otmâ imbilipyeŋaŋe Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeim loklipyeŋe yeŋgât amutgen mannomai. Yawu manmâ nan baralipyeŋe wawaeyekmâ tihityeŋe otŋetâ yanâmâ Anitâŋe yekmu ârândâŋ otmu manman kârikŋahât pat kuyiŋgiwuap. Otmu Kiristohâlen biwiyeŋaŋe yawuâk kepeim biwiyeŋe galemahom manmâ bukulipyeŋe yeŋgât nâŋgâyiŋginomai yanâmâ manman kârikŋahât bulâŋe ya menomai. \c 3 \s1 Kiristohât komot yeŋgât kunlipyeŋe \p \v 1 Den bulâŋe yuwu sâmune nâŋgâ. Kiristohât komotŋe lok âlâ me âlâ kunlipyeŋe sâm katnenekmâ âi ningiŋetâ hoŋ bayiŋgine sâm otmai ya yeŋgât Anitâŋe nâŋgâmu âlepŋe otmap. \v 2-3 Lok yawuya yeŋgât manmanyeŋe yakât yuwu sâmune nâŋgâ. To kârikŋe ki nem biwi hâlim otmai. Me ki kuk kâŋguruk otmâ lohimbi mem siriken soroken katyekmai. Otmu tewetsenŋahâlâk ki nâŋgâmai. Yâkŋe târârâhâk manŋetâ ya yeŋgât hakyeŋan tosa âlâ ki tetewuap. Otmu bukulipyeŋe lohotŋan otyiŋgiŋetâ ya yeŋgât nâŋgâm “lok mulunŋe” sâmai. Otmu Kiristohât komolân gâtŋe âlâ me âlâ ya yeŋgât nâŋgâyiŋgim nembe kalem otyiŋgimai. Otmu Anitâ yet Kiristo yetgât den pat topŋambâek kâsikum lohimbi yiŋgiŋetâ yâkŋe nâŋgâŋetâ keterakyiŋgimap. \p Otmu imbi yâhâp kalimbu ki meyekmai. \v 4 Biwiyeŋe galemahom kilik milik manmâ imbi naomlipyeŋe galemyongom tihityeŋe otŋetâ imbi naomlipyeŋaŋe ewe katyekmâ tem lâuyiŋgimai. \v 5 Yawu gârâmâ yawu ki otmaiŋe Kiristohât komot yeŋgât galem katyekdâ yâkŋe lohimbi ki tihityeŋe otmâ hoŋ bayiŋginomai. \v 6 Otmu torokatmâ sâwe. Emelâk Satanŋe ikŋahâlâk nâŋgâmu yahatmu otmâ hilipguop. Otmu lok âlâ me âlâŋe Kiristohâlen biwiyeŋe katŋetâ sâp kâlep ki otmu manmâ gai. Lok yawuya galem katyekdâ yâkŋe Satanŋe olop yawu otmaihât kunlipyeŋe sâm ki katyekbuat. \v 7 Otmu lohimbi belângen manmaiŋe sâm bâleyiŋgiŋetâ biwiyeŋe kum Satangât paŋgoŋân kioŋmaihât Kiristohât lok âlâ me âlâhât nâŋgâyiŋgiŋetâ yahatmu eweyiŋgimai lok yawuya kunlipyeŋe sâm katyekdâ kinnomai. \s1 Kiristohât komot yeŋgât hoŋ bawalipyeŋe \p \v 8 Aiop, lok âlâ me âlâŋe Kiristohât komot hoŋ bayiŋgiŋet sâm mem katyekbuat ya yeŋgât yuwu sâmune nâŋgâ. Yâkŋe biwiyeŋe galemahoŋetâ manmanyeŋe kelihakmu lohimbiŋe yekmâ ewe katyekmai. To kârikŋe ki nemai. Me den perâkŋe ki sâmai. Me bukulipyeŋe yeŋgât iri sikumyeŋe ki ekŋâlem kâityongom meyiŋgimai. \v 9 Otmu Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe nâŋgân nâŋgânyeŋe mem pâroŋ pilâyiŋgimu Kiristohât den pat âlepŋe topŋambâek nâŋgâm yâkâlen biwiyeŋaŋe tiŋâk kepeim manmai. Otmu Anitâŋe biwiyeŋe ekmu ârândâŋ otmap yawu biwiyeŋaŋe nâŋgâmai. \v 10-12 Yâkŋe imbi yâhâp kalimbu ki meyekmai. Otmu imbi naomlipyeŋe galemyongom tihityeŋe otŋetâ manmanyeŋe kelihakmap. Imbilipyeŋaŋe gurâ Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeim yâkât nep tiŋâk mem lohimbi hoŋ bayiŋgimai. To kârikŋe ki nemai. Me den guruk me den belângen ki sâmai. Yawu manmâ biwiyeŋe galemahoŋetâ manmanyeŋe kelihakmu lohimbiŋe yekŋetâ yahatmu eweyiŋgimai. Lok yawuya yeŋgât kutyeŋe katdâ Kiristohât lohimbiŋe manmanyeŋe ekŋetâ ârândâŋ otbuap. Yâkŋe manmanyeŋe ekŋetâ yawu otmu yanâmâ mem katyekdâ lohimbi hoŋ bayiŋginomai. \v 13 Otmu yâkŋe âiloŋgo lohimbi hoŋ bayiŋginomai yanâmâ lohimbiŋe ewe katyekmâ nâŋgâyiŋgiŋetâ yahatbuap. Otmu yâkŋe Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeim tem lâuwaŋgim mansai yakât topŋe sâm haok tuhum lohimbi belângen manmai ekyongomai. Yawu. \s1 Yesu Kiristo yâkât topŋe. \p \v 14 Sâp ki kâlep otmuâk kapi yu pilâm gâhâlen takamune eŋakmâ den otdomgât naŋgan. \v 15 Yawu gârâmâ mâtâp ki tetenihiwuap otmuâmâ pepa kulemgum katgihian yu sâlikum nenŋe buku oraŋgim orotmeme girawu otmâ manmunŋe Anitâŋe nâŋgâningimu ârândâŋ otmap yakât Kiristohât lohimbi ekyongorâ nâŋgânomai. Anitâ Manman Amboŋaŋe nen Kiristohât lohimbi orop tatmap. Yakât otmâ Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe Anitâhât biwiŋan nâŋgân nâŋgân âlâlâ tatmap ya mem biwinenŋan katmu nenŋe Kiristohât den bulâŋe ya topŋambâek nâŋgâm lohimbi kâsikum yiŋginomgât dop tap. \v 16 Aŋgoân lohimbiŋe Yesu Kiristohât topŋe ki nâŋgâŋetâek Anitâŋe hâŋgângumu ge nengât tosahât otmâ kawenenŋan kinmu kuŋetâ muop. Yâkâlen biwinenŋaŋe kepeim manmunŋe Anitâŋe nenekmu ârândâŋ otmap. Yakât nâŋgâmunŋe bulâŋe oap. \li1 Yâkŋe lok otmâ hânân ge hohetnenŋan manmu kuŋetâ muop. Mumu Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe mumuŋambâ mem yahalop. Yakât otmâ yâkât nâŋgâmunŋe Anitâhât nanŋe tâŋ tâŋâk otmap. Yâkŋe olop miop ya Anitâhât aŋelolipŋaŋe ekŋetâ âlâ kândâkdâ olop. Aposololipŋaŋe topŋe katmâ yâkât den pat âlepŋe sâm haok tuhuŋetâ lohimbi hânŋan kulemŋan manmâ araiŋe nâŋgâŋetâ bulâŋe otmu yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeimai. Otmu himbimân âwurem yâhâmu Anitâ orop tawot. \c 4 \s1 Lok perâkŋe yeŋgât topyeŋe \p \v 1-2 Anitâhât Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe den âlâ biwinan kalop ya sâm tetemune nâŋgâ. Gâmâlâk lok nombotŋaŋe Kiristohât lohimbi yeŋgâlen taka den perâkŋe ekyongoŋetâ nâŋgâm nombotŋaŋe hioŋakmâ yeŋgâlen torokatnomai. Lok yamâ weke bâleŋe me senduk banearâŋe kakyeŋan memu biwiyeŋe kârikŋe otmu den perâkŋe sâm bukulipyeŋe kâityongonomai. Kâityongoŋetâ bukulipyeŋaŋe Kiristo betgum yeŋgâlen torokatnomai. \v 3 Lok perâkŋe yaŋe orotmeme âlâlâŋe mem bâlenenekmap sâm lohimbi ki miaknom sâm samut katmai. Me sot âlâlâ ki nenom sâm samut katmai. Samut katmai yamâ dondâ otmâ hilipgumai yakât yuwu sâmune nâŋgâ. Anitâŋe sot âlek âlek yamâ neneŋeâk hârok sâm katningiop. Nenŋeâmâ sot ketetmâ “Yuâmâ neneŋe” otmu “Yuâmâ ki neneŋe” yawu ki sânom. Nen Kiristohâlen biwinenŋaŋe kepeim yâkât den bulâŋe watmainŋe sot âlek âlek nem Anitâ mepaemain. \v 4-5 Otmu Anitâŋe wuân me wuân kalop yamâ âlepŋeâk hârok. Nenŋe wuân me wuân nene sâm otnom yamâ aŋgoân Anitâ mepaem yanâmâ nenom. Yawu otnom yanâmâ Anitâŋe nenekmu ârândâŋ otbuap. \s1 Timoteoŋe yuwu otmâ hoŋ bayiŋgiâkgât kulemguop. \p \v 6 Kiristohâlen biwihe kalonâmbâek nenŋe yâkât den kâsikum gihimunŋe nâŋgâm heŋgeŋgum biwihan katmâ manmâ gat. Yakât otmâ den ekgohoan yu nâŋgâm heŋgeŋgum Kiristo hoŋ bawaŋgim yâkât den yu bukulipge kâsikum yiŋgiwuat yan Kiristoŋe gekmu ârândâŋ otbuap. \v 7 Yâhâ lok biwiyeŋambâ nâŋgân nâŋgân tâŋât topŋe topŋe tetemap yakât gâ orop alahune sâm otnomai yanâmâ ki nâŋgâyiŋgiwuat. Gâŋe Anitâhât tem lâuwaŋgirâ gekmu ârândâŋ otbuap yakât nâŋgârâ keterahâkgât den âlâen hâum sâmune nâŋgâ. Lok sihan kiŋgitŋe orowâkŋe sururuk sânomai. Yawu otnomai yakât nâŋgâm wâtyeŋe houŋ sâmapgât inânŋan dop miakmâ yâhâmai. Yakât dopŋeâk biwihe houŋ sâmapgât Anitâhât den biwihan katmâ lâum manmâ yâhâwuat. \p \v 8 Wâtnenŋe kâriheâk sâm inânŋan dop miakmain yamâ âlepŋe. Yâhâ biwinenŋe Anitâhâlen kârihem kinâk sâm sâp yupâek yâkât den biwinenŋan katmâ lâum manmâ yâhânom yamâ âiloŋgo. Yawu otnom yanâmâ manman âlepŋahât bulâŋe âlâlâ teteningimu biwinenŋe sânduk sâmu mannom. Otmu hâmbâi Anitâŋe sâp patoen manman kârikŋan torokatnenekmu manmâ yâhânom. \v 9 Den ekgohoan yu nâŋgârâ bulâŋe otmu yukât biwi yâhâp ki otbuat. \v 10 Den yu nâŋgâmunŋe bulâŋe otmap. Anitâ Manman amboŋaŋe lohimbi kerek menenekmâ manman kârikŋan katnenekmu mannomgât dop tap. Yawu gârâmâ yâkâlen biwinenŋaŋe kepeim manmain nenâk menenekmâ manman kârikŋan torokatnenekmu mannom. Yakât nâŋgâm yâkâlen biwinenŋaŋe tiŋâk kepeim hoŋ bawaŋgim hâhiwin kakŋan manmain. \p \v 11 Den sâm aran yu Kiristohât lohimbi kâsikum yiŋgirâ lâum mannomai. \v 12 Lohimbi nombotŋaŋe gâhât nâŋgâŋetâ gemu “naom tipiŋe” sâmaihât lohimbi senyeŋan manmâ biwihe galemahom heŋgeŋgum Kiristohât tem lâuwaŋgim manbuat. Yawu manmâ den lohotŋan ekyongowuat. \v 13 Sâp kâlep ki otmuâk gâhâlen takawom. Yakât otmâ yuwu otmâ mambotnihim manbuat. Lohimbiŋe menduhuakmâ Anitâ yet Kiristo mepaeyeleknomaiân miti kâsikum yiŋgirâ nâŋgânomai. Otmu den ya tâŋ tâŋâk watmâ orotmeme wuân me wuân otmâ manŋetâ Anitâŋe yekmu ârândâŋ otbuap yakât ekyongom mem heweweŋ tuhuyekbuat. \p \v 14 Timoteo, emelâk Kiristohât komot ya yeŋgât kunlipyeŋaŋe âi sâm gihim kungan mewi. Kungan meŋetâ Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe mâmâŋe otgihimu âi girawu mendâ bulâŋe tetewuap ya yâkŋe biwiyeŋan katmu sâm tetem eknongowi. Bulâŋe ya teteâk sâm âi yakât biwihaŋe tiŋâk mem tuhuwuat. \v 15 Emelâk Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe mem heweweŋ tuhuhekmu Kiristoŋe olop miop yawuâk otbeâk nâŋgâm otdâ gekmunŋe tipiŋe âlepŋe olop. Benŋe yakâlâk nâŋgâm manmâ gat yakât otmâ tat tat memehe ekmunŋe âiloŋgo oap. Otmu yâkâlen biwihaŋe tiŋâk kepeim manmâ yâhâwuat ya ekmâ Anitâ mepaenom. \v 16 Kiristohât den ya kelaŋgatmâ kâsikum yiŋgiman sâm biwihe galemahom manbuatgât naŋgan. Yiwereŋe yu âi mem mansat yawuâk torokatmâ Kiristohât den kâsikum yiŋgirâ lohimbiŋe yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim manmâ yâhânomai. Yawu otmâ gâ orop meyekmâ manman kârikŋan katyekmu mannomai. \c 5 \s1 Timoteoŋe yuwu otmâ Kiristohât komot galemyongoâkgât Pauloŋe kulemguop. \p \v 1-2 Gâŋe Kiristohât lohimbi yeŋgât kunyeŋe otmâ galemyongom mansat. Yakât otmâ yuwu otyiŋgiwuatgât naŋgan. Lohimbi âlâ me âlâŋe otŋetâ bâlemu den kâwâ kârik ki otyiŋgiwuat. Lohimbi somboŋe otŋetâ bâlewuap otmuâmâ âwâhe mâmâhe ewe katyelekmâ lohotŋan otyitgimat yawuâk otyiŋgiwuat. Me lohimbi nombotŋaŋe otŋetâ bâlewuap otmuâmâ imi atalipge me wârâ toulipge lohotŋan otyiŋgimat yawuâk otyiŋgiwuat. Yâhâ imbi yâhâmâ esep esewâk otyiŋgiwuat. \s1 Imbi kambut ya yeŋgât sâop. \p \v 3 Imbi kambut nombotŋe hep torehenlipyeŋe bia me nimnaom barak manmai yaŋe umburuk manmaihât Kiristohât komot ekyongorâ tihityeŋe otnomai. \v 4 Yâhâ imbi kambut âlâŋeâmâ nan baralipyeŋe me helipyeŋe orowâk manmai. Yâkŋe mâmâlipyeŋe me buwulipyeŋe yeŋgât tihityeŋe otmâ hoŋ bayiŋgiŋetâ Anitâŋe yekmu ârândâŋ otbuap. Yawu otnomai yan emelâk ŋaŋayeŋan âwâ mâmâlipyeŋaŋe me buwulipyeŋaŋe tihityeŋe otbi yakât matŋe yâku sombo otnomaiân tihityeŋe otnomai. \v 5 Yâhâ imbi kambut nombotŋe hep torehenlipyeŋe bia me nimnaom barak manmai yâkŋeâmâ Anitâŋe nâŋgâningiâk sâm haoŋmâ ârândâŋ ulitgum mepaemai. \v 6 Aiop benŋe, imbi kambut nombotŋe âlâŋeâmâ “umburuk otmâ umatŋe kakŋan manmaihât kâwâ konda otmâ yapâ tewetsenŋe mem dâimai. Kambut yawuyaŋe yawu manmai yamâ biwiyeŋe mumu hiliwahonomaihât pat manmai. \v 7 Lohimbi belângen manmaiŋe Kiristohât lohimbi sâm bâleyiŋgimaihât imbi kambut manmanyeŋahât den ekgohoan yu gâŋe sâm tetem ekyongorâ tem lâunihiŋetgât naŋgan. \v 8 Kiristohât lohimbi âlâ me âlâŋe yeŋe hep torehenlipyeŋe me sese buwulipyeŋe ki tihityeŋe otmai yaŋeâmâ Kiristo betgum lohimbiŋe Anitâhâlen biwiyeŋaŋe ki kepeim manmai yawu otmai. Yakât otmâ Anitâŋe yekmu dondâ bâlemap. \p \v 9 Aiop, imbi kambut âlâ me âlâŋe Kiristohât komot hoŋ bayiŋgine sâm otmai ya yeŋgât yuwu sâmune nâŋgâ. Embâŋâmbâek imbi kambutŋe nep tuhum Kiristohât komot hoŋ bayiŋgim gai. Ya yeŋgât kutyeŋe kulemgum katdâ tatmu tewetsenŋe memai. Otmu imbi kambut ondop yâk yeŋgâlen torokatŋetâ kutyeŋe kulemguwuat yamâ yuwu. Imbi kambut âlâ me âlâhât yambuyeŋe 60 otyiŋgiap ya yeŋgât kutyeŋe kulemguwuat. Yâhâ lok yâhâp kalimbu ki meyekbi. \v 10 Orotmemeyeŋe âlepŋe yuwu otŋetâ Kiristohât komotŋe mepaeyekmai. Nan baralipyeŋe âiloŋgo galemyongom heŋgeŋgum gawi. Otmu lomba takaŋetâ emetyeŋan dâim yâhâ katyekŋetâ tatŋetâ sot um yiŋgiminiwi. Otmu heweweŋ otmâ âi âlek âlek mem Kiristohât komot hoŋ bayiŋgim gai. Otmu umatŋe âlâlâ lohimbi kakyeŋan yâhâmap yan heweweŋâk tânyongomai. Imbi kambut yawu manmâ gai ya yeŋgât kutyeŋe kulemguwuat. \p \v 11 Yâhâ imbi kambut hâkyeŋe heroŋe mansai yamâ kutyeŋe ki kulemguwuat. Yamâ topŋe yuwuhât. Loklipyeŋe bâleŋetâ Kiristohât nâŋgâm yâkât komot hoŋ bayiŋgine sâm biwiyeŋe katmai. Yawu otmai yamâ gâmâlâk lok yekmâ biwiyeŋe pârâk pilâm Kiristohât nep pilâm lok meyekmai. \v 12 Kiristohât nep tuhunom sâm biwi katbi ya pilai yakât nâŋgâŋetâ biwiyeŋan hâumu gorâ kakŋan mannomai. \v 13 Otmu kutŋan hilâm im tatmâ emet ârândâŋ yâhâm gem den golâ, me buku âlâhât den guruk, me den belângen sâsâ yawu sâŋetâ dondâ bâlewuap. \v 14 Yawu otmaihât Kiristohât komot yuwu sâm ekyongohât naŋgan. Lohimbi nombotŋe belângen manmaiŋe Kiristohât komot ya yeŋgât sâm bâleyiŋgimaihât imbi kambut yawuyaŋe lok miakmâ mannomai. Yawu otmâ nimnaomlipyeŋe mem ga katyekmâ galemyongom heŋgeŋgum yan tat tat memeyeŋe âiloŋgo teteyiŋgiwuap. \v 15 Yâhâ imbi kambut nombotŋaŋeâmâ manman âlepŋahât mâtâp ya pilâm Manman bâleŋahât Amboŋe Satan yâkât mâtâp watmai. \v 16 Otmu Kiristohât komolân gâtŋe imbi âlâŋe ikŋe hep torehenŋe âlâŋe imbi kambut mansap yakât tihitŋe otmâ tânguâkgât naŋgan. Tihitŋe otbuawân Kiristohât komotŋe heweweŋ otmâ imbi kambut nombotŋe hep torehenlipyeŋe barak manmai ya tânyongoŋetâ âiloŋgo otbuap. \s1 Kiristohât komot yeŋgât galem ya yeŋgât sâop. \p \v 17-18 Kiristohât komot yeŋgât galemlipyeŋe nepyeŋahât hâmeŋe yiŋgiŋetâ menomaihât yuwu sâmune nâŋgâ. Emelâk Anitâŋe girem den âlâ Mose ekumu kulemguop ya yuwu tap. \li1 “Bulimakaoŋe nep tuhuyiŋgiwuap yan sot bulâŋe nemap sâm lauŋe ki sâhâm maŋgunomai.” \p Otmu âlâmâ yuwu tap. \li1 “Lok âlâ me âlâŋe nep tuhuyiŋginomai yakât hâmeŋe yiŋgiŋetâ ârândâŋ otbuap.” \p Den yawu tap. Yakât otmâ Kiristohât komot yeŋgât galem katyekmâ âi yiŋgiwi yaŋe âi ya mem den pat âlepŋe ya lohimbi belângen mansai ya ekyongomai, me Kiristohât komot den kâsikum yiŋgimai ya yeŋgât âi ekŋetâ âiloŋgo otmu hâmeŋe pato yiŋginomaihât naŋgan. \v 19 Otmu lok yâhâp me amon yaŋe galemlipyeŋe yeŋgât topyeŋe teteâkgât sâm hâreyiŋgine sâm otnomai yan denyeŋe ikŋiâk ikŋiâk sâŋetâ konok otbuap yamâ nâŋgâyiŋgiwuat. Yâhâ lok konokŋe ikŋiâk sâwuap yamâ ki nâŋgâwaŋgiwuat. \v 20 Otmu galemlipyeŋe âlâ me âlâŋe orotmeme bâleŋe otnomai yamâ meyekmâ lohimbi yeŋgât senyeŋan katyekmâ sâyiŋgiwuat. Yawu otyiŋgirâ yan lohimbiŋe ya ekmâ manmanyeŋe galemahonomai. \p \v 21 Nâŋe Anitâ yet Yesu Kiristo otmu aŋelolipyetŋe koko salehâk ya yeŋgât senyeŋan kinmâ yuwu sâmune nâŋgâ. Galemlipyeŋe âlâ me âlâhât den sâm hâreyiŋgiwuat yan den ekgohoan yu tâŋ tâŋâk watbuat. Yawu watmâ lok âlâhât nâŋgârâ yahatmu, âlâhât nâŋgârâ gemu yawu ki otbuat. Den sâm hâreyiŋgirâ Anitâŋe nâŋgâmu ârândâŋ olâkgât târârâhâk sâwuat. \v 22 Galemlipyeŋe âlâ me âlâŋe otŋetâ bâleop ya yeŋgât den sâm hâreyiŋgirâ nâŋgâŋetâ haŋ sâyiŋgimu manmanyeŋe kelihakmu mansai. Lok yawuya in yawu ki meyekŋetâ Kutdâhât âi witgum tuhunomai. Manmanyeŋe ekdâ ârândâŋ otmu yâhâpŋe âi sâm yiŋgiwuat. Yawu gârâmâ âi in yawu yiŋgirâ âlâkuâk otŋetâ bâlewuap yakât tosa yamâ lohimbiŋe gâhâlen sâm gâitnomai. \p \v 23 Otmu tep kombohahât otmatgât wain to tipiŋe nembuat. \p \v 24 Lok nombotŋaŋe bukulipyeŋe yeŋgât senyeŋan kinmâ otŋetâ bâlemap ya yeŋgât topyeŋe nâŋgâmai. Lok yawuya meyekmâ den âiân katyekŋetâ sâm hâreyiŋgiwualân emelâk topyeŋe nâŋgâwan sâwuat. Yawu gârâmâ lok nombotŋe âlâŋeâmâ topyeŋe kurihiakmâ manmai. Yâhâmâ âi pâi tuhuyeknomai yanâk topyeŋe mem tetewuat. \v 25 Otmu lohimbi nombotŋaŋe lohimbi senyeŋan kinmâ orotmeme âlepŋe otŋetâ ekmai. Yawu gârâmâ lohimbi nombotŋaŋe orotmemeyeŋe âlepŋe otmai ya ekmâ bukulipyeŋaŋe mepaeyekmai sâm orotmeme âlepŋe ya tihângen otmai. Yamâ lohimbi âlâ me âlâŋe ya nâŋgâm sâm haok tuhumai. Yawu otmai yaŋe tihâk tatbuapgât dop ki tap. \c 6 \p \v 1 Âi lok yeŋgât sâmune nâŋgâ. Kiristohât lohimbi ya den kâsikum yiŋgimain yakât lohimbi belângen manmaiŋe den ya nâŋgâŋetâ helekŋe otmu Anitâ sâm bâlewaŋgimaihât âi lok nombotŋe Kiristohâlen biwiyeŋe katmaiŋe kunlipyeŋe eweyiŋgim lauyeŋe lâum kinmâ âi tuhuyiŋginomai. \v 2 Yâhâ kunlipyeŋaŋe Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeim manmai otmuâmâ âi loklipyeŋe ya ki holaŋyekŋetâ ari yeŋe nâŋgân nâŋgân watmâ galemahom mansai. Yakât otmâ âi lok yaŋe kunlipyeŋe ki sâm bâleyiŋginomai. Yâhâ kunlipyeŋaŋe Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeim manmai yâhâmâ Anitâŋe nâŋgâyiŋgimap. Yakât nâŋgâm âi lokŋe âi kârikŋeâk mem kunlipyeŋe hoŋ bayiŋginomai. Den ekgohoan yu kâsikum yiŋgirâ nâŋgâm manŋetgât naŋgan. \s1 Senŋe âlâlâ ki ekŋâlem miaknehâlâk nâŋgânom. \p \v 3 Kutdânenŋe Yesu Kiristoŋe den âiloŋgo aposololipŋe kâsikum yiŋgiminiop yakât nâŋgâmunŋe bulâŋe otmap. Yâkât otmâ lohimbi den ya kâsikum yiŋgimunŋe nâŋgâŋetâ bulâŋe otmap. Yâhâ lok nombotŋaŋe den ya nâŋgâŋetâ ki ârândâŋ oap sâm yeŋe eŋgatyeŋeâk watmâ den ondop kâsikum yiŋgimai yamâ dondâ bâlemap. \v 4 Lok yaŋeâmâ yeŋahât nâŋgâŋetâ dondâ yahatmap yamâ den kâsikum yiŋgimai yakât topŋe hâum pâpgumai. Yakât otmâ bukulipyeŋe orop den kakŋan sahaŋginehâlâk nâŋgâmai. Yawu otmâ nâŋgâm bâleaŋgim hâiakmâ sâm ge karakmai. Otmu hioŋakmâ den belângen sâm hakyeŋan sahaŋgimai. \v 5 Yawu otmâ den bulâŋe pilâm biwi nâŋgân nâŋgânyeŋe mem heleŋ tuhuakmai. Otmu lohimbiŋe tewetsenŋe ningiŋetâ hâk sânduhân mannehâlâk nâŋgâm den kâsikum yiŋgimai. \p \v 6 Nenŋe Kiristohâlen biwinenŋaŋe kepeimain. Yawu otmâ senŋe âlâlâhât ki ekŋâlem manmain yanâmâ Anitâŋe biwi sânduhân katnenekmu biwinenŋe ârândâŋ otmap. \v 7 Kândikum mâmâlipnenŋaŋe menenekbi yan tepyeŋambâ hâk barak tetewin. Dop yawuâk hâmbâi mum yan hân yu pilâm senŋe âlâlâ ki miakmâ arinom. \v 8 Yakât otmâ yuwu naŋgan. Anitâŋe sot, me pet sâŋgum, me senŋe âlâlâ ya ningimu dopnenŋanâk mem manmain. Otmu “Getek âlâ ningiap,” sâm ki dewaenom. \v 9 Lohimbi nombotŋaŋe senŋe âlâlâ ekŋâlem miakmâ hâk sânduhânâk manne nâŋgâmai. Yawu nâŋgâmai yamâ biwi nâŋgân nâŋgânyeŋe hâlim milim otmu bâleŋahât paŋgoŋân kioŋmai. Otmu yeŋahâk yapâ ki holaŋaknomai. Yakât otmâ yanâk tatmâ hiliwahonomai. \v 10 Yâhâ lok âlâ me âlâŋe senŋe âlâlâ ekŋâlem miakne sâm otmai ya yeŋgât biwiyeŋambâ nâŋgân nâŋgân bâleŋe âlâlâ tetemap. Ya watmâ orotmeme kiŋgoŋ otmai. Yawu otmâ Kiristohât lohimbi nombotŋaŋe yâkât mâtâp pilâŋetâ biwi nâŋgân nâŋgânyeŋe orotok sâmu gorâ kakŋan manmai. \s1 Pauloŋe Timoteo den ekuop. \p \v 11 Nanne Timoteo, Anitâŋe meŋgekmu hoŋ bawaŋgim mansat. Yakât otmâ gâŋeâmâ orotmeme bâleŋe âlâ me âlâ ekmâ betbaŋgiwuat. Yawu otdâ Anitâŋe gekmu ârândâŋ olâk sâm yâkâlen biwihaŋe tiŋâk kepeim tem lâuwaŋgiwuat. Otmu Kiristohât lohimbi nâŋgâyiŋgim lohotŋan otyiŋgiwuat. Otmu lohimbi belângen manmaiŋe mâtâp maŋguhihine sâm otnomai yakât nâŋgârâ ki sâtŋe otmu biwihe houŋ sâwuap. \v 12-13 Emelâk Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe mem heweweŋ tuhuhekmu Kiristohâlen biwihe kalon yan nen Kiristohât lohimbi sennenŋan kinmâ “Kutdâne Yesu Kiristo konok hoŋ bawaŋgim manbom,” sâon. Yawu sâon yan Anitâ Manman Amboŋe otmu nanŋe Yesu Kiristoŋe nâŋgâhihimutâ ârândâŋ olop. Emelâk embâŋân Yesu Kiristo ikŋak kiap âlâ, kutŋe Pontio Pilato sâm, yâkât senŋan kinmâ Anitâ orop topyetŋe konohâk tap ya ekuop. Anitâ yet Kiristo yâk yetgât sâtgât otmâ yuwu sâmune nâŋgâ. \v 14 Yesu Kiristoŋe âwurem ge menenekbuap yakât sâp utâpguap. Yakât mambotnomân lohimbiŋe manmange ekŋetâ bâlemu Kiristohât den pat mem ge katmaihât biwihe galemahom târârâhâk manbuat. Yawu manmâ âi gihiwin ya tiŋâk membuat. \p \v 15 Anitâ yahat yahatŋe, lok topŋe topŋe manmâ gai ya yeŋgât kunyeŋe. Otmu lok kutdâ ya yeŋgât kunyeŋe pato. Yâkŋe konok ambonenŋe otmâ tihitnenŋe otmap. Yakât otmâ nâŋgâwaŋgimunŋe âlâ kândâkdâ otmap. Kiristoŋe âwurem ge menenekbuapgât sâp kalop ya ekmu ârândâŋ otbuap yanâmâ âwurem ge menenekbuap. \v 16 Anitâ Manman Amboŋe ikŋiâk koko salehâk tatmap. Yakât otmâ ikŋak tatmawân laŋinŋe ya lok âlâ me âlâŋe eknomgât dop âlâ ki tap. Ikŋe konok kunnenŋe tatmâ tihitnenŋe otmâ yâhâmbisâpgât heroŋe nâŋgâwaŋgim mepaem manmâ yâhânom. Ya bonŋanâk. \s1 Lohimbi iri sikumyeŋe orop mansai ya yeŋgât sâop. \p \v 17 Lohimbi iri sikumyeŋe orop mansai ya yuwu sâm ekyongowuatgât naŋgan. Iri sikumyeŋe biatyiŋgiwuap. Yakât otmâ hâkyeŋe mepaeakmâ iri sikumyeŋe miakmâ hâk sânduhân manne sâm biwiyeŋe yanâk ki katnomai. Anitâ Hop Sambe Amboŋaŋe tihitnenŋe otmâ lâtâpnongomap. Yâkŋe yawu otmap yakât biwiyeŋaŋe yâkâlenâk kepeim heroŋe nâŋgânomaihât naŋgan. \v 18 Yawu mannomai yan tepyeŋe heweweŋ otmu lohimbi umburuk manmai ya tânyongoŋetâ Anitâŋe yen yekmu ârândâŋ otbuap. \v 19 Yakât bulâŋe Yesu Kiristoŋe âwurem gewuawân meyekmâ manman kârikŋan katyekmu manmâ yâhâmbisâi. \s1 Den bâiŋe sâop. \p \v 20 Nanne Timoteo, emelâk Kiristohât den lohimbi kâsikum yiŋgiwuat sâm âi gihiwan ya biwihaŋe tiŋâk mem tuhuwuatgât naŋgan. Otmu lok nombotŋaŋe lokgât nâŋgân nâŋgân tâŋât watmâ den kakŋan sahaŋgimai. Lok yawuyaŋe gâ orop den yawu alahune sâm otŋetâ ki nâŋgâyiŋgiwuat. Yâkŋe topŋambâek naŋgain sâmai yamâ sâm hilipgumai. \v 21 Lok nombotŋaŋe yawu otmâ Kiristohât mâtâp pilâwi. Bâiŋ. \p Anitâ gâ orop talâkgât naŋgan. \qc Nâ âwâhe, \p \qc Paulo