\id 1PE NT0040.1P1 SELEPET McELHANON (dp transfer) 15-OCT-85 \h 1 Petoro \toc1 1 Petoro Petoroŋe ekap aŋgoân kulemguop. \toc2 1 Petoro \mt1 1 Petoro \mt2 Petoroŋe ekap aŋgoân kulemguop. \c 1 \p O bukulipne, \p \v 1-2 Yeŋe Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeim manŋetâ Anitâŋe himbimân manman kârikŋan mannomaihât pat kuyiŋgimu tap. Yakât otmâ yen hânân yu kandi mansai. Yeŋgât kapi tatmâ arap yamâ kutyeŋe yuwu. Ponto, Galatia, Kapatokia, Asia, otmu Bitini. \p Emet inânŋan Awoŋnenŋe Anitâŋe manmanyeŋahât topŋe nâŋgâop. Yawu nâŋgâm Kiristo hâŋgângumu ge tosanenŋahât otmâ kawenenŋan kinmu kuŋetâ muop. Yawu otmâ yeŋe yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim tem lâuwaŋgiŋetgât ikŋe Wâtgât mâmâŋahât Heak hâŋgângumu ge biwiyeŋe mem heweweŋ tuhuyehop. Mem heweweŋ tuhuyekmu Kiristohâlen biwiyeŋe katŋetâ Anitâŋe tosayeŋe pilâyiŋgim nine nanne baratne sâm meyekmâ manman kârikŋahât pat kuyiŋgimu tap. \p Nâmâ Petoro. Yesu Kiristohât aposolo manbehât ikŋak âi sâm nihimu mem mansan. \p Awoŋnenŋe Anitâ otmu Kutdânenŋe Yesu Kiristo yâkŋe yetŋe eŋgatyetŋeâk otmâ nâŋgâyiŋgim tihityeŋe otmutâ biwi nâŋgân nâŋgânyeŋaŋe kepeiakmâ konohâk otmâ sânduk sâmu manmâ yâhânomaihât nâŋgâyiŋgim ulitgum gaman. \s1 Manman kârikŋan mannom sâm biwinenŋaŋe yakât mem mansain. \p \v 3-4 Kutdânenŋe Yesu Kiristohât âwâŋe Anitâŋe yâk mumuŋambâ mem yahatmu yâkŋe himbimân yâhâmu orowâk tawot. Otmu Wâtgât mâmâŋahât Heak hâŋgângumu ge mem heweweŋ tuhunenekmu Kiristohâlen biwinenŋaŋe kepeim manmain. Yakât otmâ Anitâŋe umam sâningim tosanenŋe pilâm manman âiŋe ningimu manmain. Yawu otmâ nine nanne baratne sâm menenekmâ himbimân yâhâ manman kârikŋan manmâ yâhânomgât pat kuningiop. Manman kârikŋan koko salehâk mannom nâŋgâm heroŋe kakŋan manmâ yâhâmbisâin. Manman yaŋe biatbuap, me bâlewuapgât dop âlâ ki tap. Anitâŋe Yesu Kiristo mumuŋambâ mem yahatmu yâkŋe himbimân yâhâmu orowâk tawot. Yakât nâŋgâm bulâŋanâk manman kârikŋan mannom sâm biwinenŋaŋe yakât mem manmâ Anitâ mepaem manmâ yâhânom. \v 5 Otmu Anitâhât wâtŋan kinmâ Kiristohâlen biwinenŋaŋe kepeim manmunŋe Anitâŋe tihitnenŋe otmâ yâhâwuap. Otmu sâp pesuk sâwuawân Kiristoŋe âwurem ge menenekmu himbimân yâhâmunŋe manman kârikŋahât pat Anitâŋe kuningiop yakât bulâŋe ningimu menom. \p \v 6 Yakât otmâ heroŋe nâŋgâm mannomai. Sâp yiwereŋe yuâmâ umatŋe topŋe topŋe kakyeŋan yâhâmu hâhiwin kakŋan mansai. \v 7 Hâhiwin kakŋan manmâ Kiristohâlen biwiyeŋaŋe tiŋâk kepeim ki lohotŋe otmâ mannomai. Yawu manŋetâ sâp ki kâlep otmuâk Kiristoŋe âwurem ge meyekbuap. Meyekmu biwiyeŋaŋe yâkâlen tiŋâk kepeim tem lâuwaŋgim gai yakât nâŋgâm Anitâŋe heroŋe nâŋgâyiŋgim manman kârikŋan katyekbuap. Manman kârikŋan katyekmu manŋetâ yanâmâ Kiristohât lohimbiŋe nâŋgâyiŋgiŋetâ yahatmu Anitâ mepaenomai. Umatŋe âlâlâ kakyeŋan yâhâmap yakât nâŋgâŋetâ keterahâkgât orotmeme âlâen hâum sâmune nâŋgâŋet. Emetgât saran aim kânâŋgâmunŋe sâp kâlep kinmâ ki morok miâk sâm yuwu otmain. Kokolo ya saran hâwimain. Hâwim saran topŋe lâm kâlehen gewuap ya kâlâpŋe umunŋe semu yanâmâ lâum kânâŋgâmain. Yawu tuhumain yan hân kâlehen tatmâ hambe kundutŋe ki kumu morok membuap. Yakât dopŋeâk umatŋe âlâlâ kakyeŋan yâhâmap yan Anitâŋe menenekmu manman kârikŋan mannom. Yakât nâŋgâm orotmeme kiŋgoŋ ya bet pilâm kârihem kinnomai. Yawu. \v 8-9 Emelâk Yesu Kiristoŋe olop miop ya ki ekbi. Yawu gârâmâ yâkât den pat âlepŋe ekyongomunŋe nâŋgâŋetâ bulâŋe otmu yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim gai. Otmu sâp yiwereŋe yuâmâ yâkŋe himbimân tatmu ki ekmai. Yawu gârâmâ yeŋe yâkât tem lâum hoŋ bawaŋgimai. Otmu yâk orop himbimân manbisâihât nâŋgâm yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim tem lâuwaŋgim mannomai. Yawu manŋetâ Anitâŋe manman kârikŋahât pat kuyiŋgimu tap yakât bulâŋe yiŋgimu menomai. Yakât nâŋgâm heroŋe nâŋgâm manmâ yâhânomai. \p \v 10-11 Anitâŋe ikŋe eŋgatŋeâk Yesu Kiristo hâŋgângumu ge nengât tosahât otmâ kawenenŋan kinmu howanân kuŋetâ sâtgum muop. Mumu Anitâŋe mumuŋambâ mem yahatmu himbimân âwurem yâhâmu ikŋe orowâk laŋinŋe kârikŋan tawot. Yâhâ hânân ki giop yan Yesu Kiristoŋe Wâtgât mâmâŋahât Heak hâŋgângumu ge Anitâhât poropetelipŋe yeŋgât biwiyeŋan kioŋop. Biwiyeŋan kioŋmâ Anitâŋe Kiristo hâŋgângumu ge tihitnenŋe otbuap yakât den biwiyeŋan katmu sâm tetem lohimbi ekyongominiwi. Otmu Kiristoŋe gewuap sâp yan wuân kulem tetemu eknomai yakât topŋe nâŋgâne sâm nâŋgâm kiwilim âi pâi tuhuakminiwi. \v 12 Den yakât topŋe nâŋgâne sâm otŋetâ Anitâŋe nâŋgân nâŋgânyeŋe mem pâroŋ pilâyiŋgiop. Mem pâroŋ pilâyiŋgimu yeŋak munomai yakât kakŋan den yakât bulâŋe tetewuap nâŋgâwi. Den ya emet inânŋan ekyongominiwi yakât bulâŋeâmâ sâp yiwereŋe Anitâŋe Wâtgât mâmâŋahât Heak hâŋgângumu ge nen Kiristohât aposololipŋe mem heweweŋ tuhunenekmap. Yawu otningimu Kiristohât den pat âlepŋe kâsikum yiŋgimunŋe nâŋgâŋetâ bulâŋe otmu Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeiwi. Yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeiŋetâ Anitâŋe tosayeŋe pilâyiŋgim manman kârikŋahât pat kuyiŋgimu tap. Otmu emelâk Anitâhât poropetelipŋaŋe yakât topŋe nâŋgâne sâm otbi yakât dopŋeâk aŋelolipŋaŋe gurâ nâŋgâne sâm otmai. \s1 Anitâhât tem lâuwaŋgim kilik milik mannom. \p \v 13 Manman kârikŋahât pat kuyiŋgiop yakât bulâŋe yamâ Yesu Kiristoŋe âwurem ge meyekbuawân Anitâŋe yiŋgimu menomai. Ya yiŋgimu menomaihât nâŋgâm biwiyeŋaŋe mem biwi golâek manmâ galemahom mannomai. \v 14 Emelâk Anitâ yet Kiristo yetgât topyetŋahât pâpgum yeŋe eŋgatyeŋeâk otmâ yu ya ekŋâlem orotmeme bâleŋe otminiwi ya ki witgum otmâ mannomai. Orotmeme bâleŋe ya pilâm Awoŋnenŋe Anitâ, Koko Salek Amboŋe tem lâuwaŋgim mannomai. \v 15 Tem lâuwaŋgim manman bâleŋambâ keterakmâ kilik milik manmâ yâhânomai. \v 16 Den yan yuŋe emelâk Anitâŋe Mose den ekumu kulemguop ya miap. Den yamâ yuwu tap. \li1 “Nâ Koko Salek Amboŋe. Yakât otmâ yeŋe manman bâleŋambâ keterakmâ manŋetgât nâŋgâman.” Yawu sâop. \p \v 17 Anitâŋe tânyongoâkgât “Awoŋnenŋe” sâm ulitgumai. Yawu gârâmâ Anitâ biwinenŋe ekmapŋe lok âlâhât nâŋgâmu yahatmu âlâhât nâŋgâmu gemu yawu ki otmap. Yâkŋe otmain memain yakât matŋe âlâku ikŋiâk ikŋiâk dopnenŋanâk kâpekningimu ârândâŋ otmap. Yakât otmâ sâp patoen Kiristoŋe âwurem ge menenekmu kapinenŋe himbimân tap yan yâhâmunŋe Anitâŋe matŋe dopnenŋanâk kâpekningiwuap. Yakât nâŋgâm yeŋe ewe katmâ mannomai. \v 18 Emelâk tâmbâlipyeŋaŋe orotmeme bâleŋe ya imbiâk mambiâk otmâ manminiwi. Otmu yeŋe gurâ manman ya torokatmâ yawuâk manmâ gawi. Nen lohimbi kerekŋe otmunŋe bâlemu tosa orop manmain. Yawu gârâmâ Anitâŋe tosa yakât matŋe kâpekningiop yan hângât wahap âlâlâ, goli me siliwa tuhu tuhuŋe, me tewetsenŋe, yawu yakât ki nâŋgâop. \v 19-20 Emelâk embâŋân hân himbim ki kândikyotgowân ikŋe nanŋe ombe bisiŋe, Yesu Kiristo, hâŋgângumu ge nengât tosahât matŋe meningiwuapgât nâŋgâm sâpŋe kalop. Sâp kalop ya Anitâŋe ekmu ârândâŋ otmu sâp bâiŋe yuâmâ Kiristo hâŋgângumu giop. Hâŋgângumu ge koko salehâk manmâ nengât tosahât otmâ kawenenŋan kinmu howanân kuŋetâ muop. \v 21 Yawu gârâmâ Anitâŋe mumuŋambâ mem yahatmu himbimân âwurem yâhâmu orowâk tawot. Yawu otmu yeŋe yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeiŋetâ manman bâleŋahât paŋgoŋâmbâ holaŋyekmu yapâ gâtŋaŋe âwâŋe Anitâ yâkâlen gurâ yawuâk biwiyeŋaŋe kepeim manmai. Otmu Anitâŋe Kiristo mumuŋambâ mem yahalop yawuâk yen gurâ mumuŋambâ mem yahatyekmu orowâk manmâ yâhâmbisâin. Yakât nâŋgâm biwiyeŋaŋe mem mansai. Yakât otmâ biwiyeŋe galemahom târârâhâk mannomai. \p \v 22 Yeŋe orotmeme bâleŋe bet pilâm Kiristohât den bulâŋe lâum manmâ gaŋetâ yapâ biwiyeŋe kelihakmu manmai. Yawu manmâ bukulipyeŋe orop biwiyeŋaŋe kepeiakmâ konohâk otmap. Yawuhât otmâ buku konok oraŋgim tânahom mannomai. \v 23-25 Nen lohimbi kerekŋe meŋlipnenŋe yeŋgât tepyeŋambâ tetewin. Yakât otmâ munomgât pat mansain. Emelâk Anitâŋe poropete âlâ den ekumu kulemguop ya den yan yuŋe miap. Den yamâ yuwu tap. \li1 “Hahop suriŋe pilâm kuririŋ sâm kinmu ekmunŋe âiloŋgo loŋgo otmap. Yâhâ sâp ki kâlep otmuâk pek sâm hânân ge tâtuk sâmap. Yakât dopŋeâk lohimbiŋe âi meŋetâ bulâŋe tetemu bukulipyeŋaŋe ekmâ nâŋgâyiŋgiŋetâ yahatmap. Yawu gârâmâ muŋetâ kut patyeŋe biatmu ya yeŋgât den pat ya lohimbi nelâm yongowuap. Yâhâ Anitâŋe lohimbi nengât tihitnenŋe otmâ yâhâwuap yakât den pat ya ki biatbuap. Yamâ tat tat kârikŋe tatmâ yâhâwuap. Den yawu tap.” \p Anitâhât den ya nâŋgâmunŋe biwinenŋan hâumu topnenŋe mem tetemap. Yakât otmâ den ya ekyongomunŋe nâŋgâŋetâ bulâŋe otmu Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeim manmâ gai. Yapâ Anitâŋe manman âiŋe yiŋgimu mem mansai. Yakât topŋe nâŋgâŋetâ keterahâkgât den âlâen hâum sâmune nâŋgâŋet. Mâmâ âwâlipyeŋaŋe mem ga katyekmâ galemyongomai. Yawu gârâmâ hâmbâi âwâ mâmâlipyeŋaŋe mum pilâyeknomai. \p Yâhâ Anitâŋe meyekmâ nine nanne baratne sâm manman kârikŋahât pat kuyiŋgiopŋe mum pilâyekbuapgât dop âlâ ki tap. Yâkŋeâmâ meyekmu orowâk manmâ yâhâmbisâi. \c 2 \p \v 1 Yakât otmâ orotmeme bâleŋe kerehâk bet pilânomai. Yawu otmâ bukulipyeŋe yeŋgât ki nâŋgâm bâleyiŋgim den belângen sânomai. Me biwiyeŋe ki kurihiakmâ den perâkŋe kâityongonomai. \v 2 Yawu manmâ yâhânomai yan manman kârikŋahât bulâŋe menomai. Yakât den âlâen hâum sâmune nâŋgâŋet. Imbilipnenŋaŋe naom mem ga katyekmâ nam yiŋgiŋetâ nem yanâmâ ŋâtâtâk sâm yahatmai. \v 3 Yakât dopŋeâk yeŋe Kutdâhât den pat âlepŋe ya nâŋgâm biwiyeŋan katmâ manŋetâ nâŋgân nâŋgânyeŋe keterakyiŋgimu manmâ yâhânomai. Yawu otŋetâ Anitâŋe meyekmâ manman kârikŋan katyekmu mannomai. \s1 Kiristohâlen biwinenŋaŋe kepeim hoŋ bawaŋgim mannom. \p \v 4-7 Nenŋe Kiristohâlen biwinenŋaŋe kepeim hoŋ bawaŋgim mannom yakât topŋe nâŋgâŋetâ keterahâkgât den âlâen hâum sâmune nâŋgâŋet. Emelâk Anitâŋe poropete âlâ den ekumu kulemguop ya yuwu tap. \li1 “Nâŋe kât âlâ ekmune âlepŋe otmu mem Yerusalem kapi Sion pumŋan tap yan katmune tatmap. Lohimbi âlâ me âlâŋe ya ekmâ yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim mannomai ya yeŋgâlen bulâŋe tetemu biwiyeŋe dopŋan otbuap.” Den yawu tap. \p Yeŋe yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim manŋetâ Anitâŋe nâŋgâyiŋgimap. Yawu gârâmâ lohimbi nombotŋaŋe yâkât nâŋgâŋetâ gemu hâkâŋ otmai. Yawu otmâ mansai ya yeŋgât yuwu sâmune nâŋgâŋet. Emelâk Anitâhât den âlâ kulemguwi ya yuwu tap. \li1 “Emet tuhuwiân nep lokŋe nak âlâ ekmâ bâleŋe sâm mem ketetbi. Mem ketetbi ya Anitâŋe lâum kânâŋgâmu kuhupin kârikŋe oap.” Den yawu tap. \p Nak ekmâ bâleŋe sâm mem ketetbi ya Anitâŋe ekmu ârândâŋ otmu lâum kânâŋgâmu kuhupin kârikŋe oap yamâ Kutdânenŋe Yesu Kiristo. Anitâŋe mumuŋambâ mem yahatmu tap. Otmu yeŋe manman bâleŋambâ keterakmâ Kiristohâlen biwiyeŋaŋe tiŋâk kepeim Anitâhât lohimbi otmâ biwiyeŋaŋe kepeiakmâ konohâk otmu manŋetâ yen orowâk tatmap. Otmu Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe mem heweweŋ tuhuyekmu Anitâ mepaem hoŋ bawaŋgim mannomai. Yawu otmâ manŋetâ Kutdânenŋe Yesu Kiristoŋe yeŋgât sâm Anitâ ulitgumu nâŋgâmu ârândâŋ otbuap. \v 8 Otmu Anitâŋe den âlâ poropete ya ekumu kulemguop ya yuwu tap. \li1 “Kât âlâ katmune tatmap yan kapi ambolipŋe yeŋgât kâiyeŋan teŋ sâwuap. Kâiyeŋan teŋ sâm yongomu ki ekmâ nâŋgâm inâk arinomai.” Den yawu tap. \p Kâiyeŋan teŋ sâm yongomu inâk arinomai yakât dopŋeâk lohimbi nombotŋaŋe Kiristohât den pat âlepŋe nâŋgâŋetâ helekŋe otmu pilâm yaŋak hiliwahonomai. Yawu gârâmâ lohimbiŋe Kiristohât den pilâmai yaŋe hiliwahonomai yakât Anitâŋe emelâk sâm kalop. \p \v 9-10 Otmu yeŋe gurâ yawuâk omoŋ bâleŋan manmâ Anitâ ki nâŋgâwaŋgiminiwi. Yawu manminiwi yan Anitâŋe yeŋgât nâŋgâmu giop. Otmu yeŋe hiliwahonomaihât pat manbi. Yawu manbi yamâ ikŋahâk nâŋgâyiŋgim ikŋe laŋinŋaŋe biwiyeŋan pilâmu haŋ sâyiŋgiop. Haŋ sâyiŋgimu omoŋgât manman bâleŋambâ keterakmâ Kiristohâlen biwiyeŋe katŋetâ nine nanne baratne sâm meyehop. Meyekmâ ikŋe pat kuyiŋgimu yâkât komot bulâŋe otmâ mansai. Yawu manmâ mepaem hoŋ bawaŋgimai. Otmu yâkŋe yu ya otyiŋgimu ekŋetâ ewe membe otmap yakât den pat yeŋe lohimbi ekyongoŋetâ nâŋgâm mepaenomaihât meyehop. \s1 Hânân yu kandi mansain. \p \v 11 Bukulipne yuwu sâmune nâŋgâŋet. Yeŋe himbimân manman kârikŋan mannomaihât pat Anitâŋe pat kuyiŋgiop. Yakât otmâ yenâmâ hânân yu kandi mansai. Yawu gârâmâ orotmeme bâleŋaŋe biwiyeŋe mem bâleyiŋgimu manman bâleŋahât paŋgoŋân kioŋmaihât biwiyeŋe galemahom senŋe âlâlâ ki ekŋâlenomai. \v 12 Yawu otmâ pâku lohimbiŋe hakyeŋan sâmai ya yeŋgât senyeŋan uwawapŋe bia mannomai. Uwawapŋe bia manŋetâ Anitâŋe yâk yeŋgât biwiyeŋan kioŋmu yâkŋe yeŋgât manmanyeŋe ya ekŋetâ biwiyeŋan hâumu Kutdâhâlen biwiyeŋaŋe kepeim Anitâ heroŋe otbaŋgim mepaenomai. \s1 Gawamangât girem den lâum mannom. \p \v 13 Otmu lohimbiŋe Kutdânenŋahât nâŋgâŋetâ yahalâkgât yeŋe lohotŋan manmâ gawamangât lok kunŋe tem lâuwaŋgim mannomai. \v 14 Otmu yâkŋe galemlipyeŋe katyekmu yâkât sâtgât otmâ lohimbi galemyongom mansai. Yawu manmâ lohimbiŋe otŋetâ bâlemap ya sâm hâreyiŋgim matŋe yiŋgiŋetâ memai. Yâhâ lohimbiŋe orotmeme âlepŋeâk otmai ya yeŋgât nâŋgâm heroŋe otyiŋgimai. Yakât otmâ yeŋe galemlipyeŋe yeŋgât amutgen târârâhâk mannomai. \v 15 Târârâhâk manŋetâ yanâmâ lohimbi Anitâhât den nâŋgâm hilipgumaiŋe sâm ge katyekne sâm otŋetâ umatŋe otmu pilânomai. \v 16 Yeŋgât kunyeŋe yamâ Anitâ konohâk. Yawu gârâmâ Anitâhât denâk lâunom sâm gawamangât girem den ki loŋgâenomai. Yawu nâŋgâm gawamangât girem den loŋgâem tosa menomai yamâ Anitâhâlen tosa ya ki kârâm pilânomai. Yawu manmâ Anitâhât tem lâum gawamangât lok kunŋahât amutgen mannomai. \v 17 Yawu manmâ lohimbi kerek yeŋgât nâŋgâŋetâ yahatbuap. Otmu Anitâ ewewaŋgim Kiristohât lohimbi buku otyiŋgim manmâ yâhânomai. \s1 Lohimbiŋe hâhiwin ninginomai yan matŋe ki kâpekyiŋginom. \p \v 18 Lok nombotŋaŋe lok kutdâ hoŋ bayiŋgim manmai yeŋgât yuwu sâmune nâŋgâŋet. Lok Kutdâlipyeŋe nombotŋaŋe yen nombotŋe lohotŋan otyiŋgiŋetâ âiloŋgo manmai. Yâhâ lok kutdâlipyeŋe nombotŋe âlâŋeâmâ yen nombotŋe hâhiwin yiŋgiŋetâ umatŋe kakŋan manmai. Yâhâ yeŋeâmâ lok kutdâlipyeŋe kerek yeŋgât lau lâuyiŋgim huruŋ huruŋ manmâ hoŋ bayiŋginomai. \v 19-20 Otmu lok kutdâlipyeŋaŋe imbiâk hâhiwin yiŋginomai. Yawu otyiŋgiŋetâ yeŋe hâhiwin kakŋan Anitâhât den lâum ewe katyekmâ hoŋ bayiŋgim mannomai. Yawu otŋetâ yanâmâ Anitâŋe yeŋgât nâŋgâmu ârândâŋ otbuap. Yâhâ yeŋe otmâ hilipguŋetâ yakât matŋe hâhiwin yiŋgiŋetâ umatŋe kakŋan mannomai. Umatŋe yawu yiŋginomai yakât Anitâŋe nâŋgâmu ârândâŋ otbuap. \v 21 Yâhâ lok kutdâlipyeŋaŋe imbiâk hâhiwin yiŋginomai yan yeŋe orotmeme âlepŋeâk otmâ matŋe ki kâpekyiŋginomai. Yawu mannomaihât nâŋgâm Anitâŋe meyehop. Emelâk yakât dopŋeâk Yura papatolipnenŋaŋe Kiristo mem bâleŋe âlâlâ mâŋgâeŋetâ sâtgum muop. Yâkŋe yawu olop yakât dopŋeâk yeŋe gurâ yawuâk otŋetâ yan Anitâŋe nâŋgâyiŋgimu ârândâŋ otbuap. \v 22 Otmu Kiristoŋe ki otmâ hilipguop. Me den perâkŋe âlâ ki sâop. \v 23 Otmu Yura papatolipnenŋaŋe hâim hilit balit tuhuwi yakât matŋe ki kâpekyiŋgiop. Otmu mem âlâlâ tuhuwi yan otbaŋgiwi yakât matŋe menomai ki sâop. Otmu howanân kuŋetâ muop yan Anitâŋe biwinenŋe ekmâ matŋe dopnenŋan ningimu ârândâŋ otmap yakât nâŋgâm umut biwiŋe yâkâlen karahop. \v 24 Yeŋe orotmeme bâleŋe bunewâk pilâm Anitâhât tem lâum orotmeme âlepŋeâk otnomaihât Kiristo ikŋahâk yeŋgât tosahât otmâ kaweyeŋan kinmu howanân kuŋetâ muop. Muop yapâ gâtŋaŋe Anitâŋe tosayeŋe pilâm meyehop. \v 25 Emelâk ki meyehop yan girawu manbi yakât den âlâen hâum sâmune nâŋgâŋet. Lama yeŋgât galemyeŋe bia yakât otmâ ihilâk mahilâk manmai. Yakât dopŋeâk yeŋe amboyeŋe biahât otmâ ihilâk mahilâk otmâ manminiwi. Yâhâ sâp yuâmâ Kiristoŋe umut biwiyeŋe galemgum tihityeŋe otmap yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim lohotŋan manmai. \c 3 \s1 Imbilipyeŋe yeŋgât sâop. \p \v 1-2 Otmu imbilipyeŋe yeŋgât sâmune nâŋgâŋet. Lok kutdâ yeŋgât hoŋ bawalipyeŋaŋe lau lâuyiŋgimai yakât dopŋeâk imbilipyeŋaŋe loklipyeŋe ewe katyekmâ lau lâuyiŋginomai. Yawu otmâ Kiristohât den lâum lohotŋan mannomai yanâmâ loklipyeŋe Kiristohât den nâŋgâŋetâ gemu bet pilâmaiŋe manmanyeŋe ekmâ yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeinomai. Yâhâ yâkâlen biwiyeŋe katŋet sâm yeŋe loklipyeŋe ki kendâyiŋginomai. \v 3 Me loklipyeŋaŋe yekmâ Kiristohât heroŋe otbaŋgiŋetgât somotyeŋe mendeŋnomai yan senŋe âlâlâ sekŋe âlepŋe orop ki menduhum mendeŋnomai. Me sâŋgum me hâk katipŋe âiloŋgo loŋgo ki haŋgalakmâ senŋe âlâlâ sekŋe âlep âlep yaŋe meŋâleaknomai. \v 4-6 Emelâk Yura tâmbâlipnenŋe yeŋgât imbilipyeŋaŋe Anitâhâlen biwiyeŋaŋe hikum tem lâuwaŋgim loklipyeŋe ewe katyekmâ amutyeŋan manbi. Yawu manŋetâ loklipyeŋaŋe manmanyeŋe ekmâ Anitâ heroŋe otbaŋgim mepaewi. Awaraham imbiŋe, kutŋe Sara, yâkŋe lokŋahât lau lâuwaŋgim yâkât amutgen manop. Otmu Anitâŋe yen meyekmâ Awarahamgât pat kuwaŋgiop ya yawuâk kuyiŋgiopgât otmâ yenâmâ yâk yetgât sen manmai. Yakât otmâ imbilipyeŋaŋe Saraŋe olop yawuâk otmâ loklipyeŋe ewe katyekmâ amutyeŋan mannomai. Yawu manmâ Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeim mansai yakât topŋe loklipyeŋaŋe ekŋetâ âlepŋe otbuap. Yeŋe yawu manmâ loklipyeŋe lohotŋan otyiŋgim manmâ yâhânomaihât Anitâŋe nâŋgâmap. \s1 Loklipyeŋe yeŋgât sâop. \p \v 7 Otmu loklipyeŋe yeŋgât yuwu sâmune nâŋgâŋet. Imbilipyeŋaŋe yeŋgât wâtyeŋan manŋetâ tihityeŋe otmâ mansai. Yakât Anitâŋe yeŋgât nâŋgâm manman kârikŋahât pat kuyiŋgiop yawuâk imbilipyeŋe yeŋgât kuyiŋgiop. Yawuhât otmâ Anitâhât den lâum imbilipyeŋe ewe katyekmâ lohotŋan otyiŋginomai. Yawu ki otyiŋginomai otmuâmâ yu me yakât Anitâ ulitguŋetâ ki nâŋgâyiŋgiwuap. \s1 Yuwu otmâ âiloŋgo mannom. \p \v 8 Yen kerekŋe manman âiloŋgoân manŋetgât yuwu sâmune nâŋgâŋet. Biwi nâŋgân nâŋgânyeŋaŋe kepeiakmâ konohâk otmu mannomai. Yawu manmâ yeŋahâlâk ki nâŋgâŋetâ yahatbuap. Bukulipyeŋe yeŋgât nâŋgâŋetâ yahatmu yâk orop tânahom mannomai. \v 9 Yâhâ lohimbi nombotŋaŋe nâŋgâm bâleyiŋgim den bâleŋe hâiyeknomai, me nombotŋaŋe mem ge katyeknomai. Yanâmâ yeŋe yakât matŋe kâpekyiŋgine sâm ki nâŋgânomai. Yawu otmâ mem sânduk tuhuyekmâ buku otyiŋgiŋetgât Anitâŋe meyekmu yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim manmâ gai. Yawu mannomai yanâmâ Anitâŋe meyekmâ manman sânduhân katyekmâ tihityeŋe otmâ yâhâwuap. \v 10 Manman yawu yakât emelâk lok âlâŋe den kulemguop ya yuwu tap. \li1 “Lohimbi âlâ me âlâŋe heroŋe kakŋan manne sâmâmâ yuwu otmâ mannomai. Den belângen ki sahaŋginomai. Me den golâ ki gahaenomai. Me den bâleŋe ki hâiaknomai. Me ki den perâkŋe kâirahonomai. \v 11 Orotmeme bâleŋe yawuya bet pilâm biwiyeŋe Anitâhâlen katmâ yâkât tem lâum buku oraŋgim mannomai. \v 12 Yawu mannomai yanâmâ Anitâ mepaem yu me yakât ulitgunomai yanâmâ nâŋgâyiŋgim tihityeŋe otbuap. Yawu gârâmâ lohimbi nombotŋaŋe orotmemeyeŋe bâleŋe ya witgum otmâ mannomai yamâ pilâyekbuap.” Den kulemguop ya yawu tap. \p \v 13 Bukulipne, yeŋe orotmeme âiloŋgoâk otnehâlâk nâŋgâm mannomai yanâmâ lok âlâ me âlâŋe ki mem ge katyeknomai. \v 14 Yawu gârâmâ yeŋe orotmeme âiloŋgo otmâ manŋetâ lok bâleŋaŋe mem âlâlâ tuhuyeknomai yanâmâ Anitâŋe meyekbuap. Yakât nâŋgâm lok bâleŋe yeŋgât ki kiŋgityeŋahât otnomai, otmu umatŋe âlâlâ kakyeŋan yâhâmap sâm yakât ki gorâyiŋgiwuap. \v 15 Yawu nâŋgâm Kutdânenŋe Kiristohâlen biwiyeŋaŋe tiŋâk kepeim ewe katmâ tem lâuwaŋgim manmâ yâhânomai. Otmu âwurem ge meyekbuap yakât nâŋgâm biwiyeŋaŋe mem mannomai. Yakât topŋe lohimbi nombotŋaŋe nâŋgânehât âiyongoŋetâ yakât ki hâum pâpgum kopa otnomai. \v 16 Den matŋe ekyongonomai yan Anitâŋe nenekmu ârândâŋ olâk sâm ewe katmâ lohotŋan ekyongonomai. Kiristo orop biwiyeŋaŋe kepeiakmâ konohâk otmu yâkât wâtŋan kinmâ târârâhâk manmai. Yawu manŋetâ lohimbi belângen manmaiŋe sâm bâleyiŋgimai. Yâhâ hâmbâi âlâkuâk sâm bâleyiŋgim pâpgum pilâŋetâ lohimbi nombotŋeâmâ ya yeŋgât nâŋgâyiŋgiŋetâ kakŋe otbuapgât yeŋe biwiyeŋe galemahom mannomai. Yawu manmunŋe Anitâŋe nenekmu ârândâŋ oap nâŋgâm biwiyeŋan ki hâuyekbuap. \v 17 Yâhâ Anitâŋe lohimbi belângen manmai ya yeŋgât mâtâp ki maŋguyiŋgimu yeŋgât manmanyeŋe âlepŋe ya ekmâ sâm bâleyiŋgim hâhiwin kakŋan katyekŋetâ yanâmâ yâkŋe tihityeŋe otbuap. Yâhâ yeŋahâk otmâ hilipguŋetâ yakât matŋe yiŋgiŋetâ umatŋe kakŋan mannomai yakât Anitâŋe nâŋgâmu ârândâŋ otbuap. \p \v 18 Otmu yeŋe târârâhâk manŋetâ hâhiwin yiŋgiŋetâ biwiyeŋe ki orotok sâwuapgât nâŋgâm nâŋe Kiristoŋe olowân hâum sâmune nâŋgâŋet. Nen lohimbi kerekŋe otmunŋe bâlemu tosa orop manmain. Yâhâ Kiristoŋeâmâ ki otmu bâleop. Anitâŋe nen kaok nâŋgâningiâkgât Kiristo ikŋak tosanenŋahât otmâ kawenenŋan kinmu kuŋetâ muop. Yakât Anitâŋe nâŋgâmu ârândâŋ otmu umutŋe miop. \v 19-20 Kândikum emelâk lohimbiŋe orotmeme bâleŋe otmâ manminiwi yan tâmbânenŋe âlâ, kutŋe Noa, yâkŋe Anitâŋe matŋe yiŋgimu hiliwahomaihât girem den ekyongop. Ekyongomu nâŋgâŋetâ bulâŋe otmu orotmeme bâleŋe pilâŋetgât Anitâŋe mambotyiŋgiop. Mambotyiŋgiop yan girem den ya nâŋgâŋetâ helekŋe otmu orotmeme bâleŋe tâtâem otmâ yâhâwi. Yawu otŋetâ imbiŋe naomlipŋe otmu iranlipŋe meyekmu orowâk waŋga kâlehen yâhâwi. Waŋga kâlehen yâhâ tatŋetâ toŋgelâk pato gem niŋ niŋ sâm gam yâhâ lohimbi Anitâhât hâkâŋ otmâ belângen manbi ya aksisihâk haranyongomu muwi. Sâp patoen lohimbi yaŋe hiliwahonomaihât pat Anitâŋe kuyiŋgiop. Yakât otmâ umutyeŋe hâruyekmu peke kâlehen kinmai. Ya yeŋgâlen Kiristohât umutŋaŋe ari ikŋe den pat ekyongomu nâŋgâwi. \p Otmu lohimbi nombolân kalimbu waŋga kâlehen yâhâ tatŋetâ hâmeyeŋe kinop ya yeŋgât yuwu sâmune nâŋgâŋet. Toŋgelâk gem to niŋ niŋ sâm waŋga ya kundutmu yahatmu waŋga kâlehen lohimbi tatbi ya hâmeyeŋe kinop. \v 21 Yakât dopŋeâk mem toen katyekŋetâ manman kârikŋahât pat otmâ mansai. Toen mem katyekŋetâ manman kârikŋahât pat otmâ mansai yamâ to piriakŋetâ hâkyeŋe salek otmap yawu bia. Yeŋe orotmeme bâleŋe bet pilâm Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeiŋetâ Anitâŋe biwiyeŋe ekmu ârândâŋ otmu yâkât pat mansai. \v 22 Otmu Anitâŋe Yesu Kiristo mumuŋambâ mem yahalop yen gurâ yawuâk mem yahatyekmu Kiristo orop himbimân manbisâihât pat kuyiŋgimu mansai. Kiristoŋe Anitâ orop tatmutâ aŋelo himbimân tatmai otmu âi weke, emet amboŋe, senduk banearâ, susun me sâtŋe metŋe topŋe topŋe hânân yu tai kerek yeŋgât kunyeŋe pato tatmap. \c 4 \s1 Anitâhâlen biwinenŋaŋe kepeim kârihem mannom. \p \v 1 Kiristo mem âlâlâ tuhuŋetâ muop yan Anitâŋe menekbuap nâŋgâm yâkâlen biwiŋaŋe tiŋâk kepeim sâtgum muop. Otmu yakât dopŋeâk lohimbi belângen manmaiŋe yen mem âlâlâ tuhuyekŋetâ mansai. Yawu otyiŋgiŋetâ Anitâŋe menenekbuap nâŋgâm yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim kârihem mannomai. Kârihem manŋetâ umatŋe ya pesuk sâyiŋgiwuap yakât kakŋan biwiyeŋe yâkâlenâk kinbuap. Yawu otmâ manŋetâ Manman Bâleŋahât Amboŋaŋe mem ge katyekbe sâm hâum pâpgum pilâwuap. \v 2 Yakât nâŋgâm sâp yupâek lohimbi belângen manmai ya yeŋgât nâŋgân nâŋgân bâleŋe ki watnomai. Girawu manŋetâ Anitâŋe yekmu ârândâŋ otbuapgât nâŋgâm yâkât den tem lâuwaŋgim mannomai. \v 3 Pâku lohimbiŋe yeŋe eŋgatyeŋeâk watmâ orotmeme bâleŋe otmâ manmai yakât dopŋeâk yeŋe manminiwi yamâ yuwu. Ekŋâleaŋgim tepyeŋe uk sâmu otmâ hilipguminiwi. Otmu to kârikŋe nem biwi hâlim otmâ ki orotŋe otminiwi. Otmu Porom Lâpio hâwim kânâŋgâŋetâ kinmu ulitgum kâwâ konda otmâ manminiwi. Emelâk orotmeme yawu otmâ manminiwi ya pilâwi. \v 4 Yawu gârâmâ sâp yuâmâ pâku lohimbiŋe “yen orowâk to kârikŋe nem heroŋe otne,” sâŋetâ ki nâŋgâyiŋgimai. Yawu otmai ya ekŋetâ sâtŋe otmu meme sâsâ tuhuyekmai. Yawu otyiŋgiŋetâ kârihem kinmai yan sâm bâleyiŋgim senyeŋan gemai. \v 5 Otmu sâp patoen Anitâŋe lohimbi kerek, emelâk muwi, me sâp yiwereŋe mansain, me hâmbâi tetem mannomai kerek nengât biwinenŋe ekmâ sâm hâreningiwuap. Sâp yan lohimbi belângen manmaiŋe yawu otyiŋgimai yakât den âiân katyekmâ matŋe umatŋe yiŋgimu menomai. \v 6 Emelâk embâŋâmbâek lohimbi kerekŋe otŋetâ bâlemu yaŋak mum gara gara otbi. Yawu gârâmâ Anitâŋe tatmâ yâhâwuap yakât dopŋeâk umutyeŋe tatmâ yâhâwuapgât Kiristoŋe ya yeŋgâlen ari ikŋe den pat ya ekyongomu nâŋgâwi. \p \v 7 Manmannenŋe pesuk sâmu Anitâŋe biwinenŋe ekmâ matŋe kâpekningiwuapgât sâp utâpguap. Yakât otmâ biwiyeŋe galemahom heŋgeŋgum yu ya teteyiŋgiwuap ya ekmâ ki pârâk pilânomai. Yawu otmâ Anitâ ulitgum manmâ yâhânomai. \v 8 Otmu bukulipnenŋe orop biwinenŋaŋe kepeiakmâ konohâk otmu naŋgaŋgimain yan otŋetâ bâlemap yakât tosa heweweŋâk pilâyiŋgimain. Yakât otmâ yeŋe bukulipyeŋe orop biwiyeŋaŋe kepeiakmâ konohâk otmu mannomai. \v 9 Otmu lomba takaŋetâ emetyeŋan dâim yâhâ katyekŋetâ tatŋetâ sot um yiŋginomai. Yawu otnomai yakât kakŋan ki sâm guhuŋnomai. \v 10 Otmu Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe biwiyeŋan kioŋmâ mâmâŋe otyiŋgimu bulâŋe ikŋiâk ikŋiâk teteyiŋgimap. Bulâŋe teteyiŋgimap yakât dopŋanâk âi mem tânahom mannomai. \v 11 Lok âlâ me âlâŋe Anitâhât den lohimbi kâsikum yiŋginomai yan den ya tâŋ tâŋâk kâsikum yiŋginomai. Otmu lohimbi âlâ me âlâŋe Kiristohât komot tânyongonomai yan Anitâhât wâtŋan kinmâ tânyongonomai. Yawu otyiŋgim mannomai yan Wâtgât Amboŋe Anitâŋe Yesu Kiristo hâŋgângumu ge manman âiŋe mem teteyiŋgiop yakât nâŋgâm lohimbiŋe Ambonenŋe Anitâ sâm heroŋe otbaŋgim mepaem yâhâmbisâi. Ya bonŋanâk. \s1 Umatŋe âlâlâ teteningimap yan topnenŋe tetemu ekmain. \p \v 12 Bukulipne, yuwu sâmune nâŋgâŋet. Sâp yiwereŋe yu umatŋe âlâlâ kakyeŋan yâhâmu hâhiwin nâŋgâm mansai yakât nâŋgâŋetâ ki sâtŋe otbuap. Umatŋe yawuya lohimbi ârândâŋ teteyiŋgimu biwiyeŋe âlâhâlen kepeiŋetâ tatmap yakât topŋe tetemu ekmai. \v 13-14 Emelâk Kiristoŋe orotmeme âlepŋeâk otminiop yamâ Yura papatolipnenŋaŋe mem âlâlâ tuhuŋetâ hâhiwin nâŋgâop. Otmu yeŋe yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim orotmeme âlepŋeâk otmai yakât lohimbi belângen manmaiŋe nâŋgâŋetâ gemu sâm bâleyiŋgim mem âlâlâ tuhuyekmai. Mem âlâlâ tuhuyekmai yan Anitâhât Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe yeŋgât biwiyeŋan ge mem heweweŋ tuhuyekmap. Mem heweweŋ tuhuyekmu Kiristoŋe âwurem ge meyekmu manman kârikŋan manmâ heroŋe nâŋgâmbisâihât biwiyeŋe huruŋ sâmu heroŋe nâŋgâmai. \v 15 Yeŋe lohimbi âlâ me âlâ ki yongoŋetâ munomai. Me kombo ki tuhuyiŋginomai. Me ki otmâ hilipgunomai. Me bukulipyeŋe yeŋgât manmanyeŋe ya ki mem bâleyiŋginomai. Yâhâ orotmeme bâleŋe sâm aran yuwuya âlâ otŋetâ lohimbiŋe matŋe yiŋgiŋetâ hâhiwin nâŋgânomai yakât Anitâŋe nâŋgâmu ârândâŋ otbuap. \v 16 Yâhâ yeŋe Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeim orotmeme âlepŋe otnomai yan lohimbi belângen manmaiŋe yekŋetâ bâlemu mem âlâlâ tuhuyeknomai. Yawu otyiŋgiŋetâmâ Kiristohât pat mansai yakât nâŋgâm Anitâ mepaem topŋe ki kurihinomai. \p \v 17 Anitâŋe lohimbi kerek kuwiknenekbe sâm oap. Yakât otmâ topŋe katmâ ikŋe lohimbi nengât biwinenŋe ekmâ umatŋe kaknenŋan katmu nâŋgâmain yan kuwiknenekmap. Kuwiknenekmap yamâ hâhiwin getek nâŋgâmain. Yawu gârâmâ lohimbiŋe Kiristohât den pat nâŋgâŋetâ gemu bet pilâm belângen manmai yâhâmâ matŋe umatŋe ondop âlâ kândâkdâ yiŋgimu menomai. \v 18 Den yan yuŋe emelâk lok âlâŋe den kulemguop ya miap. Den yamâ yuwu tap. \li1 “Lohimbiŋe Anitâhât den lâum manmai ya kuwikyekmâ ya yeŋgât kakyeŋan umatŋe katmu hâhiwin nâŋgâmai. Yawu otyiŋgim yakât kakŋan meyekmâ manman sânduhân katyekmu mannomai. Yâhâ lohimbiŋe Anitâhât den nâŋgâŋetâ gemu bet pilâm orotmeme bâleŋe tâtâem otmai yâhâmâ hâmbâi yakât matŋe amokŋan yiŋgimu menomai.” Den yawu tap. \p \v 19 Yakât yuwu sâmune nâŋgâŋet. Anitâŋe lohimbi belângen manmai ya yeŋgât mâtâp ki maŋguyiŋgimu yaŋak yeŋgât manmanyeŋe ekmâ hâhiwin yiŋgimai. Yawu otyiŋgiŋetâ Anitâ Tihit tihit Amboŋahâlen biwiyeŋaŋe kepeim orotmeme âlepŋeâk otmâ mannomai. Yawu otŋetâ tihityeŋe otmâ emelâk pat kuyiŋgiop yakât bulâŋe yiŋgimu menomai. \c 5 \s1 Galem yeŋgât sâop. \p \v 1 Kiristoŋe ikŋe komot yeŋgât galemyeŋe man sâm âi nihimu mem mansan. Galemyeŋe mansan yakât nâŋgâm lok nombotŋe gurâ yâkât komot yeŋgât galemlipyeŋe mansai ya yeŋgât yuwu sâmune nâŋgâŋet. Kiristo orop manbin yapâek nâŋe hoŋ bawaŋgim gaman. Otmu Yura papatolipnenŋaŋe mem âlâlâ tuhuŋetâ hâhiwin nâŋgâm sâtgum muop yakât topŋe lohimbi ekyongom gaman. Yakât otmâ Kiristoŋe âwurem ge ikŋe lohimbi menenekmâ manman kârikŋan katnenekmu mannom yan nâŋe yâkât sâtgât otmâ aposolo nombotŋe orop lohimbi galemyongonom. Yakât nâŋgâm girem den yuwu sâmune nâŋgâŋet. \v 2-3 Yen Anitâhât lohimbi yeŋgât galemlipyeŋe manŋet sâm âi yiŋgiwi. Âi ya tiŋâk mem Anitâhât tem lâum lohimbi hoŋ bayiŋgim heŋgeŋgum mannomai. Târârâhâk manmâ hoŋ bayiŋgiŋetâ yekmâ girawu manŋetâ Anitâŋe yekmu ârândâŋ otbuap yakât topŋe tetemu ekmâ heŋgeŋgunomai. Yeŋe yawu otmâ galemyongom hâmeŋahâlâk ki nâŋgânomai. Me âi ya hâkâŋ kakŋan ki tuhunomai. Me yeŋahât ki nâŋgâŋetâ yahatmu lohimbi umatŋe kakyeŋan katnomai. \v 4 Yawu otyiŋgim mannomai yanâmâ. Kunnenŋe pato Yesu Kiristoŋe âwurem ge yeŋgât nâŋgâmu yahatmu yakât hâmeŋeâmâ manman kârikŋan katyekmu manmâ yâhâmbisâi. \s1 Lohimbi inŋe yeŋgât sâop. \p \v 5 Yâhâ lohimbi inŋe mansaiŋeâmâ galemlipyeŋe yeŋgât nâŋgâyiŋgiŋetâ yahatmu amutyeŋan mannomai. Yen kerekŋe yeŋahât nâŋgâŋetâ gemu huruŋ huruŋ manmâ buku oraŋgim hoŋ bahaŋginomai. Den yan yuŋe emelâk lok âlâŋe Anitâhât den âlâ kulemguop ya miap. Den yamâ yuwu tap. \li1 “Lohimbi âlâ me âlâŋe yeŋahât nâŋgâŋetâ yahatmap yamâ Anitâŋe nâŋgâyiŋgimu gemu mem ge katyekmap. Yâhâ lohimbi âlâ me âlâŋe yeŋahât nâŋgâŋetâ gemu huruŋ huruŋ manmai yamâ mem heweweŋ tuhuyekmâ tihityeŋe otmap.” Den yawu tap. \p \v 6 Yakât otmâ yuwu sâmune nâŋgâŋet. Sâp yiwereŋe yuâmâ yeŋe umatŋe kakŋan mansai. Yâhâ hâmbâi Anitâŋe ikŋahâk nâŋgâmu ârândâŋ otbuap yan manman sânduhân katyekmu mannomai. Yakât nâŋgâm Anitâ Wâtgât Amboŋe yâkât amutgen karakmâ tem lâuwaŋgim mannomai. \v 7 Yâkŋe tihityeŋe otmap gârâmâ yeŋe yâkât wâtŋan kinmâ umatŋe âlâlâ kakyeŋan yâhâwuap yakât nâŋgâm ki gorâyiŋgiwuap. \p \v 8 Kasanenŋe Satanŋe mem bâlenenekmu hiliwahonomgâlâk nâŋgâmap. Yakât topŋe nâŋgâŋetâ keterahâkgât den âlâen hâum sâmune nâŋgâŋet. Puaiaŋe bau membe sâm to ginŋan sip galem tuhum tatmap. Yawu otmu bau to ginŋambâ tomot tuhumu in yawu urutmâ lâum toen kioŋmap. Toen kioŋmu harangumu mumu yanâmâ nem kereŋgetmap. Yakât dopŋeâk nenŋe manman bâleŋahât paŋgoŋân kioŋmâ hiliwahonehât Satanŋe paŋgoŋ katmap. Yakât otmâ yeŋe hiliwahomaihât nâŋgâm biwi golâek manmâ galemahom mannomai. \v 9 Kiristohât lohimbi hânŋan kulemŋan manmâ arai ya yeŋgât kakyeŋan umatŋe âlâlâ yâhâmu hâhiwin nâŋgâm mansai. Yawu manmâ Kiristohâlen biwiyeŋaŋe tiŋâk kepeim mansai. Yâhâ yeŋe umatŋe âlâlâ kakyeŋan yâhâmu hâhiwin nâŋgâm mansai. Yakât otmâ ya yeŋgât nâŋgâm yeŋe Kiristohâlen biwiyeŋaŋe tiŋâk kepeim wâtŋan kinŋetâ Satanŋe mem ge katyekbe sâm hâum pâpgum pilâwuap. \v 10 Sâp ki kâlep otmuâk umatŋe yu pesuk sâmu Anitâ Biwi Sânduk otmu Tihit tihit Amboŋaŋe manman sânduhân katyekmu mannomai. Yawu otmu yâkât wâtŋan kinmâ biwiyeŋe galemahom heŋgeŋgum mannomai. Otmu Kiristo orop biwiyeŋaŋe kepeiakmâ konohâk otmu manŋetâ Anitâŋe meyekmâ manman kârikŋahât pat kuyiŋgiop yakât bulâŋe yiŋgimu menomai. \v 11 Anitâ Wâtgât Amboŋe heroŋe otbaŋgim mepaem manmâ yâhânom. Ya bonŋanâk. \s1 Den bâiŋe sâm hâreop. \p \v 12 Bukulipne, den bâiŋe sâm hârewoman. Nâŋe bukunenŋe Sila den pâŋe tâlâwâk yu ekumune yeŋgât kulemguap. Anitâ ikŋak mâmâŋe otnihimu Kiristohât den bulâŋe lohimbi kâsikum yiŋgim gaman. Otmu yeŋgât biwiyeŋe orotok sâmapgât Anitâŋe tihitnenŋe otmap yakât ekyongoan. Otmu Kiristohât den ekyongomune nâŋgâŋetâ bulâŋe otmu yâkâlen biwiyeŋaŋe kepeim manmâ gai yawuâk manmâ yâhânomaihât naŋgan. \p \v 13 Otmu Kiristohât lohimbi nâ orowâk Bawilon kapiân mansain yâkŋe yawuâk nâŋgâyiŋgiain. Otmu nanne Mareko orowâk tânahom Kiristo hoŋ bawaŋgimait yâkŋe gurâ yawuâk nâŋgâyiŋgiap. \p \v 14 Yen Kiristohâlen biwiyeŋaŋe kepeim mansaiŋe heroŋe naŋgaŋginomai. \p Otmu Kiristo orop biwiyeŋaŋe kepeiakmâ konohâk otmu wâtŋan kinŋetâ biwiyeŋe sânduk sâmu mannomai. Bâiŋ. \qc Nâ bukuyeŋe, \p \qc Petoro