\id MRK - Kanasi NT [soq] -Papua New Guinea 1996 (DBL 2014) \h Mak \toc1 Mak Gagalo euda Iesu Keriso umanawa Mak girumalena \toc2 Mak \mt1 Mak \mt2 Gagalo euda Iesu Keriso umanawa Mak girumalena \c 1 \s1 Ion Babatutu gagalowa \r (Matiu 3.1-12; Luk 3.1-18; Ion 1.19-28) \p \v 1 Ema ipa Gagalo euda bumpa Iesu Keriso God Otopa umanawa. \v 2 Peroweta Aisaia girumalena wadi wadiase, \q1 “Ne gagalona benemala apanawa bauta wapaaubepo e intaa deaitopasapio eulepie winompa e baia.” \m \v 3 \x + \xo 1.3 \xt Aisaia 40.3\x*Do me wadi wadiase, \q1 “Apana sala makowa bedewe mukama benemaleidie wadi wadiase, \bd ‘Tatamba wimpia baiwa inta eusana, dewa uduudu inta enabodamodia otawiaitane nambemona!’”\bd* \m \v 4 Epe girumalena rua Ion sala makowa bedewe wisene apana babatutumodie. Ita gagalo amonaleidie wadi wadiase, \bd “E kadi bedewe insaisala leusane God mampe dodomanaitano kadila nambemopie insadabuamopi.”\bd* \p \v 5 Iudia bedewe wanwanlala ita Ierusalem apanawa uduudu Ion mampe antone kadiu wawiantono ita me esa Ioadan bedewe mo babatutumon. \v 6 Ion dewawa ema epe: Me gara pue kamel imba dewala taudie ita do iga pue etepa mampe dewasaiena nowe taune wandi leidie. Tane nanawa kapoi ita awanai namodi wandie. \p \v 7 Me ema epe benemaleidie wadi wadiase, “Mida ne wanawo wisepia ipa mukamukauaida, mai ne ruana. Me ipa debamawaida, ne mai rua me sausape me sendorowa otawiantape nambemopa, dia. \v 8 \bd Ne esa mampe babatutuledina, tane me ipa Aleu kakaiwa mampe babatutulepi.”\bd* \s1 Iesu babatutuwa ita rubuwa \r (Matiu 3.13–4.11; Luk 3.21-22; 4.1-13) \p \v 9 Walama sawo Iesu bola Nasaret Galili bedewe ene alene Ion mampe wisen. Ita Ion esa Ioadan bedewe Iesu babatutusan. \v 10 Tane babatutu dialeno Iesu esa bedewe enenwisidene pisiwane uba siolene wadenaubeno Aleu nene bunebune rua me osowe iedio ewedie. \v 11 \x + \xo 1.11 \xt Bumpai 22.2; Aisaia 42.1; Matiu 3.17; 12.18; Mak 9.7; Luk 3.22\x*Ita aia uboo segalene wanase, \bd “E ne Otonaida nuawadawadaedina, nuana eusaiano wainedina!”\bd* \p \v 12 Tane aia sa wano dialeno aupe Aleu kakaiwa Iesu wanaubeno sala makowa bedewe alen. \v 13 Sape me wandie Seitan rubusadio walama 40 dialen. Me pue os bolauwo wandio ensel wimone me oniadewasasaie sausaie. \s1 Iesu wawe alala uwaaida sonabamone apamodia warorosapu \r (Matiu 4.12-22; Luk 4.14-15; 5.1-11) \p \v 14-15 \x + \xo 1.14-15 \xt Matiu 3.2\x*Ion dibura bedewe ituieno wandio Iesu Galili tawowa bedewe alene God Gagalowa euda benemaleidie wane wanase, \bd “God walama ituna tauma wisen ita me gonaawa tauma ipawanalepia baiwaleide. E kadi bedewe insaisala leusane God mampe dodomanaitane ita Gagalo euda sumanaiwaitana!”\bd* \p \v 16 Iesu doa Galili tampe aleidie bouri lawailala Saimon wamba Endru nata lawaibu esa bedewe aubamoio ewamone \v 17 diamone wanase, \bd “Wine, ne waroroneana, ita ne dewalepo apana lawaimonuna.”\bd* \v 18 Me epe diamona rua tauwadea lawaibu emone Iesu warorosane do antoiena. \p \v 19 Ita mo Iesu do doa tampeinta mai aidantopona maida sa Iesu Sebedi obampa Iems wamba Ion nata waau bedewe lawaibu imaasaie waimoio ewamon. \v 20 Iesu mo ewamone tauwadea os apamon me warorosapua baiwa. Ita Iems Ion nata mo mambu Sebedi nola sosou do waau bedewe emone Iesu warorosane antoiena. \s1 Iesu aleu kadiu tanamompaa mukawa waden \r (Luk 4.31-37) \p \v 21 Iesu wawe alala do Kapeanaumwa wimon. Ita Iuswa bubuau walamawa Sabat wisena walamawe Iesu mo gagalou duwa bedewe alene waeuwa nolawa uwaalen. \v 22 \x + \xo 1.22 \xt Matiu 7.28,29\x*Tane asisulala me muka do waeuwaleidio etane memesanton, ipawa me mai anaana waeuwalala ruau waeuwaleipe, dia. \v 23 Iesu waeuwaleidio asisula apanawa dea aleu kadiwa bedeweleidie kadisadia mukama wane wanase, \v 24 “Nasaret Iesuwa, e mai nolaa da no mainimbo wineipona, dia. E no kadineatuwapia baiwa wien, ba? Ne atenten e mida, e God benemalala waaubaena kakaiwaida wien!” \p \v 25 Tane Iesu aleu kadiwa badowa diene wanase, \bd “Dainaite me ee di noe nambeitaa!”\bd* \p \v 26 Aleu kadiwa apana sa bedewe wandia aia ema etene me dewasano etepa uwauwaboboleidie ita rasa debama wane apana ene nosen. \v 27 Apana uduudu sape asisuntoia dima eweiena mampe memesantone muba eda waitarantoie waiase, “Ema dewa dainea eweitana? \bd Waeuwa sanaa muka do segaleide! Apana ema muka wadene aleu kadiu diamodia ruawantoi.”\bd* \p \v 28 Tane Iesu benemawa tauwadea Galili bolawa uduudu bedewainta alentuwano atentoiena. \s1 Iesu kerolala uara inamode \r (Matiu 8.14-17; Luk 4.38-41) \p \v 29 Iesu ita Iems Ion nata, do wawe alala isiwa gagalo duwa ene Saimon Endru nata duwo antoiena. \v 30 Sape mo Saimon nemonapa polapola wadene ituleidia benemawa Iesu dieiena. \v 31 Iesu me umanawa etene i sa ituwa bolawe ituleidio mampe alene witapa wadene sausano enenwisiden. Ita polapola i eno inalene mo baibu simbialen. \p \v 32 Rawileidio omo pameno apana sosou kerolala ita apana bedeuwo aleu kadiu wanwanlala uduudu banlamone Iesu mampe wimoiena. \v 33 Tane bola sa bedewe wanwanlala uduudu Saimon duwa moape auweiena, \v 34 ita sape kero daitada wadawadalala uara Iesu inamon. Do aleu kadiu uara apana bedeuwo waimoia me tanamono nomon. Mo apana emone nomoio Iesu anaanamona mai dima da wapu, ipawa mo atenidanton Iesu me mida. \s1 Iesu Galili bedewainta Gagalo euda amonaleide \r (Luk 4.42-44) \p \v 35 Imonemba walama pundedio Iesu enene nosene sala dainala bedewe alene rauparileidie. \v 36 Tane Saimon sosowa do nomone antone me banusaie. \v 37 Ita mo Iesu donsane diane waienase, “Kapeanaum apanawa uduudu e wabanua wai!” \p \v 38 Tane Iesu sipoamone wanase, \bd “No mai mape os wainenta, dia. Ne menanede bola dawo ane sape do Gagalo euda amonanteapa. Ne nolana sa dewasapina baiwa winen.”\bd* \p \v 39 \x + \xo 1.39 \xt Matiu 4.23; 9.35\x*Ita Iesu Galili bolawa uduudu bedeuwointa alene gagalou dubu bedewe Gagalo euda amonaleidie do aleu kadiu apana bedeuwo waimoia tanamodie. \s1 Iesu apana kero kito wadawadalala inasade \r (Matiu 8.1-4; Luk 5.12-16) \p \v 40 Apana kito wadawadalala Iesu mampe wisene imimpa emmisilene iririsane wanase, “E naita meneempa e rua os ne inanea!” \p \v 41 Iesu kerolala sa nuaparewalene ibuwa wadene wanase, \bd “Ne sauepaa menanede, inaitaa!”\bd* \v 42 Me epe wano tauwadea kito dialeno inalen. \v 43-44 Me inaleno Iesu badowa anaanasane wanase, “Dima manawo segalena umanawa mai apana da diamoa, diaida! Tane tauwadea pirisi mampe aitee etea inalena euwasawo ewepi. Muriwa Moses anaanawa wana rua e inaitena pulowa ituno apana ewapue atentopu e inaitene euitena God duwe aitaa rua.” \p \v 45 Me Iesu diena mai ruawalepona, dia, tane alene bola uduudu bedeuwointa Iesu me inasana benemawaleidie. Apana uduudu me umanawa etane atentoiena baiwa Galili bedewe bola debamauwo Iesu mai odapona rua, dia. Me bola obasau kerakera bedeuwo wandi leidie. Tane bola uduudu apanawa mai Iesu epona, me baiwaidantoie ieie. \c 2 \s1 Iesu apana tampa bobopa inasade \r (Matiu 9.1-8; Luk 5.17-26) \p \v 1 Walama nata dialeidio Iesu leulene bolawe Kapeanaumwa wisen ita bola sa apanawa me benemawa eteiena. \v 2 Apana uaraia du Iesu wandia bedewe auweieno nopeidolen ita du moape do apana uduudulen. Ita Iesu God aiawa amonaleidio \v 3 apana nataitanata sou tampa bobopa rasirasi bedewe aine awanene me mampe ieie. \v 4 Tane apana uarantono baiwa mo mai du moapeinta odape sou kerolala Iesu mampesapona rua, dia. Sa baiwa mo du iwa nekewa asiasi odane anton. Ita Iesu du bedewe enediawo ruawantone du iwe naga dewasane sou rasirasi osowe ituleidio noaneieno iene alene Iesu danaweido nosen. \v 5 Iesu mo ewamone atenlen mo sumanaiidantoi. Sa baiwa me apana tampa bobopa diene wanase, \bd “Otona, e kadia insadabuamon.”\bd* \p \v 6 Tane anaana waeuwalala isiwa sape waimoie insaisantoie inseiase, \v 7 “Apana ema ambi epe wade? Me epe wadie God wakadisasade! God os kadi insadabuamopia rua, mai mida da, diaida!” \p \v 8 Tane mo dima nuau bedewe inseia Iesu atenlene baiwa waitaramone wanase, “Dima baiwa epe inseilakadisailana? \v 9-10 E inseilana ne mai mukana do apana ema di diane wanase, ‘E kadia insendabuasan!’ E epe inseilana, ipawa kadi insadabua no mai emambo ibuwa ewataa rua, dia. Tane ne dewa da pokawaa dewasapo ita e uduudu emalawoido ibuwa ewana. Dewa ema mampe ne sabamosapo e ateitana \bd Apana Otopa tawo osowe muka God mampe wadena kadi insadabuamompaa rua.”\bd* Tauma Iesu dewa ema ipawaida sabamosapio mo ewapua baiwa me apana tampa bobopa diene wanase, \v 11 \bd “Ne dieedina, enawie nogia nukuite wade aitaa duawo.”\bd* \p \v 12 Mo uduudu eweio apana ipa enenwisene nogiwa wadene alen duwe. Mo uduudu memesantone God wadanaposie waienase, “No mai dewa inainamba ema rua segalepono ewapona, dia!” \s1 Iesu Liwai sonabene diedia warorosapi \r (Matiu 9.9-13; Luk 5.27-32) \p \v 13 Iesu Kapeanaum ene leulene doa Galili tampe alen. Ita sape apana uaraia Iesu mampe wimoieno me God aiawa waeuwamodie. \v 14 Tane me doa tampe leidie takis manewa tamalala apanawa Liwai, me ipa Alpias otopa, nolawa duwa bedewe wandio ewen. Iesu me mampe wisene diene wanase, \bd “Wine, waroronea!”\bd* Me epe etene tauwadea enene Iesu warorosane alen. Tane takis manewa tamalala ita kadi apanawa uara do Iesu wawe anton. \v 15 Muriwa Iesu wawe alala do, ita takis manewa tamalala, tane do kadi apanawa uara Liwai duwa bedewe waine rawi nanawa naie. \v 16 Tane anaana waeuwalala isiwa, mo mida Parisi sosou, Iesu kadi apanawa ita takis manewa tamalala do nana naie waimoio ewamoiena. Ita mo Iesu wawe alala waitaramone waienase, “Iesu atenlen, ba dia, apana sa kadiwaida dewalala, dima baiwa mo do nana naie waimoi?” \p \v 17 Mo epe waio Iesu etamone sipoamone wanase, “Apana inawaa waimoia doketa mai menamoipona, dia! Tane kerolala doketa saumopia menaidamodio waimoi. \bd Ne mai apana dodomanau apamopaa baiwa wineapona, dia! Ne kadi apanawa apamopo God mampentopua baiwa winen.”\bd* \s1 Apana idi umanawa Iesu waitarasai \r (Matiu 9.14-17; Luk 5.33-39) \p \v 18 Ion wawe alala ita Parisi do kainokaino idi dewawa dewasaie waimoie. Ita apana isiwa Iesu mampe wimone waitarasane waienase, “Ion wawe alala ita Parisi warorou do idi dewawa dewasaie waimoi, tane e waawo alala dia, sa ipa ambi?” \p \v 19 Iesu sipoamone wanase, “Mo nainai apanawa odawa dewasaie nainai muri nisolala nisomoio wimoie me do nuaeuntoie nana naie os waimoi, mo mai diamoipono nana idintoipe waimoipona, dia! \v 20 Tane God walama ituna wisepio mo nainai apanawa mo mampoe banlepue antopuo aupe mo idi dewawa dewasampe waimompa. \v 21 \bd Mai mida gara sanaa wadepie ita gara tontawa nagawa osowe itupie popolepi, diaida!\bd* Naita apana da epe dewalepia, gara sanaa gara tontawa nagawa osowe itunbodae popolena teinasopolepio nagawa debamalepi. \v 22 \bd Mai mida wain sanaa wain dugiwa tontawa bedewe memepono wineipona, dia!\bd* Naita apana da epe dewalepia wain dugiwa sa pumpu wapio wain nosepitue dugiwa do kadikadilepituwapi. Tane apana wain sanaa dugiwa sanaa os bedewe memeio winede.” \s1 Parisi Sabat umanawa Iesu waitarasai \r (Matiu 12.1-8; Luk 6.1-5) \p \v 23 Sabat walamawe Iesu wawe alala do irai bedewe antoie nana wit ampuiantone ipawa namoie antoie. \v 24 Parisi epe ewamone Iesu diane waienase, “No anaanamba wadia Sabat walamawe mai nolantipe wit otamoipona, dia. Dima baiwa e waawo alala no anaanamba aneipundedio e mai anaanamoipona?” \p \v 25 Iesu sipoamone wanase, “E Dawid dudunawa buka bedewe wisiaitene ateiten, ba dia? Me sosowa do omana toidamono dima dewasaiena? \v 26 \x + \xo 2.26 \xt 1 Samuel 21.1-6\x*Abiata pirisi ionoidoa wandia walamawe Dawid God duwa bedewe alene bured kakaila pulontoia, anaanamba wadia pirisi os bured sa nanala, otamone sosowa do nane inanton. \p \v 27 \bd God mai Sabat walamawa itupona apana sai osouwo ituntaa baiwa, diaida, tane apana euwau baiwa me Sabat itun.\bd* \v 28 Tane Apana Otopa Sabat walamawa mambaida, me os oniede.” \c 3 \s1 Iesu apana witapa bobopa inasade \r (Matiu 12.9-14; Luk 6.6-11) \p \v 1 Sabat walamawa dawo Iesu gagalo duwa bedewe alene apana witapa bobopa do wandio donsan. \v 2 Tane apana isiwa Iesu wawusapua baiwa me ewaitusaie laia do sape waimoie. Mo menamodia atentopu Iesu Sabat anaanawa oniepidewalepi, ba dia, me apana kerolala Sabat walamawe inasapi ba mo anaanau asiasi epi. \v 3 Mape Iesu apana witapa bobopa diene wanase, “Ne mainawo wine, apana nambunepe enaa.” \v 4 Ita Iesu apana waitaramone wanase, “No anaanamba ambi wade, no Sabat walamawe dewa dainea os dewamonta? \bd Walama sa bedewe apana kadilempo ewate eta ba sausata? Apana kerolala eto bolepi ba sausato inalepi?”\bd* Tane mo epe etane mai dima leusape wapona, dia. \v 5 Iesu mo nuau badoleno ewedie nuawa kadiidalen mo mampo ita me nuawa pareidalen. Mape me apana witapa bobopa diene wanase, \bd “Witaa aubea.” Ita Iesu diena rua me witapa aubeno inalen.\bd* \v 6 Parisi dewa ema ewane tauwadea gagalo duwa ene Erod apanawa baibu antoiena. Ita mo dommone insaisau deasaie wawadiadiantoie inta banusaie Iesu bosapua baiwa. \s1 Apana uaraia doa Galili tampe auwei \p \v 7-8 Iesu wawe alala do bola waimoia enee doa Galili tampe antoiena. Ita Galili apanawa uaraia Iesu wawe anton. Tane bola uduudu apanawa do Iesu ginasa dewamodia umanawa etane me mampe antoiena. Mo ipa Iudia, Ierusalem, Idumia, Taire, Saidon ita Ioadan waiwa da apanawa. \v 9-10 \x + \xo 3.9-10 \xt Mak 4.1; Luk 5.1-3\x*Sape apana auweia uaraidanton. Iesu kerolala uaraia inamodia osowe mo uara bedeuwo kerolala uduudu ewaewasaaubantoie Iesu mampentopona baiwa. Mo inseia Iesu ibuwa wadape inantopona. Mo uaraia ewaewasaaubantoie Iesu bolawa dia naepe enapona. Sa baiwa me wawe alala diamona waa banuntopue wadapue wimopuo me bedewe odepie wampie waeuwalepi. \v 11 Apana bedeuwo aleu kadiu wanwanlala Iesu eweia walamawe mo me danawe muba siribabantoie aubaubantoie waie waiase, “E ipa God Otopa.” \v 12 Tane Iesu mo badowa anaanamona me umanawa mai wapue sabamosapu me mida, diaida. \s1 Iesu aposel 12 sonabamode \r (Matiu 10.1-4; Luk 6.12-16) \p \v 13 Ema aupe Iesu wadiwa odene alene apana mida me menasadia rua apamone mampemon. \v 14 Ita apana 12 sa sonabamona me ebou Aposel itune ita diamone wanase, \bd “Ne e sonabalena waroroneanuno do lakasantataa baiwa. Ita God aiawa amonawa baiwa ne waaubalepino aitonuna. \bd* \v 15 \bd Tane muka enalepa aleu kadiu tanamonuna baiwa.”\bd* \p \v 16 Apana 12 sonabamona ebou ipa ema epe: \bd Saimon\bd*, Iesu ebowa da ituna Pita, \v 17 ita Sebedi obampa \bd Iems\bd* wamba \bd Ion\bd* nata, Iesu ebou da ituna Boaneages, aia ema ipawaida ipa uma obampa. \v 18 Ita do \bd Endru, Pilip, Batolomiu, Matiu, Tomas, Iems,\bd* me ipa Alpias otopa. Tane do \bd Tadeus, Saimon\bd* me ipa apana uwau Selotiwa sou dea, \v 19 ita \bd Iudas\bd* Iskariot mida Iesu laga mampe nanalepia apanawa. \s1 Apana Iesu wawusai me aleu kadiwa mukawa mampe nolaleide \r (Matiu 12.22-32; Luk 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Iesu wadiwae iene alene duwa odeno tane apana uaraia bauta sape auweia rua osowe me baiwantone auweiena. Ita me wawe alala do bodamoieno mai nana napona rua. \v 21 Me nola pokaidasadie, do wampadewae nana napona intawa dia gombawa umanawa etane me mampe antoie oniempaa baiwa. Mo waienase, “Dauwa me kainokaino nola os dewasadie wandia baiwa uwawa saiwa wano koakoalen. Ane, nuba wadate mainimbosate onieta.” \p \v 22 \x + \xo 3.22 \xt Matiu 9.34; 10.25\x*Tane anaana waeuwalala isiwa Ierusalemwae iane wimone waienase, “Me bedewe aleu kadiu mambu ebowa Belsebul wandio mukawa mampe aleu kadiu apana bedeuwo waimoia tanamodio nomoie antoi.” \p \v 23 Iesu mo gagalou etene baiwa apamono mampe wimoieno gagalo babau diamone wanase, “Ambi Seitan enepie tane me sowaida tanepi? \v 24 Naita tawo moawa dea mai insaisau dealepia muba onantopue empuempu bedeuwo segalepio deaantopuo bola sa ebowa dialepi. \v 25 Naita dan dea mai insaisau dealepia mo bedeuwo empuempu segalepio wanwambu kadiidalepio deaantopu. \v 26 Naita mo mida Seitan gonaawa bedewe waimoia muba adiananantompe empuempuntompa mo gonaau muba kadikadisapuo dialepi. \p \v 27 Apana kasawogala duwa bedewe mai apana poiwaa reba odepie puraiwawa otamopia rua, dia. Tane me ideita apana kasawogala bauta taupidoe muriwa puraiwawa duwa bedewe winamoia otamopia rua. \p \v 28 Ne ulaipa dialedina, apana mida God mampe dodomanalepona menasadia God me kadiwa uduudu insadabuamopie inasapi. Naita me God wakadisasana, kadi sa debama do insepidabuasapi. \v 29 \x + \xo 3.29 \xt Luk 12.10\x*\bd Tane mida Aleu kakaiwa wakadisasadia, God me kadiwa mai insepidabuasapie inasapi, diaida, kadiwa sa winakasalepi.”\bd* \v 30 Iesu gagalo ema wana, ipawa mo isiwa me wakadisasane waienase, “Me bedewe aleu kadiwa wandie nolaleide!” \s1 Mida Iesu gombawaida waimoi? \r (Matiu 12.46-50; Luk 8.19-21) \p \v 31 Iesu gagalo ema wamontuwano aupe me inawa wanwamba do me awa wimoiena. Tane apana uaraia sape auweieno baiwa mo mai du bedewe odape Iesu mampe wimopona rua, dia. Sa baiwa mo peloo enane gagalo os wanaaubeiena Iesu mo mampo nosepia baiwa. \v 32 Ita apana uaraia du bedewe Iesu waine paneiena benema sa etane waiasaieno alene Iesu mampe wisen ita gagalo sa wane waienase, “E inaa wanwana do peloo waimoi, menamodia eweepue do gagaloitana.” \p \v 33 Iesu mo uaraia waitaramone wanase, “Mida ne inana ita waiwaina umanau wailana?” \v 34 Tane me uaraia waine paneiena ewamodie diamone wanase, “Ema ipa ne inainana ita waiwaina waimoi! \v 35 \bd Apana mida God insaisawa dewasadia me ipa ne waina, weanana ita inana wande.”\bd* \c 4 \s1 Irai apanawa gagalowa babawa \r (Matiu 13.1-9; Luk 8.4-8) \p \v 1 \x + \xo 4.1 \xt Luk 5.1-3\x*Iesu leulene doa Galili tampe wisene osowe waeuwaleidie. Tane apana uaraia sape auwene me tonusaieno baiwa Iesu waa bedewe odene waine ita mo uduudu esa tampe waimoio waeuwamodie. \v 2 Tane Iesu waeuwa uara gagalo babawa mampe mo waeuwamodie wane wanase, \p \v 3 “Ne asisudewaneana! Irai apanawa lawuru naumba aimopia baiwa nosene alen. \v 4 Ita me iraiwa bedewe lawuru naumba laraimona isiwa into nonosinton, tane nene wimone ennaanton. \v 5-6 Naumba isiwa siara bedewe nomone tauwadea teponton, tane siara uduudulena baiwa waapa mai iapona, dia. Ita omo idia walamawe tepolala sa imono rorontonatuwaiena. \v 7 Naumba da gedara kaigawara bedewe nomono gedara inintone lawuru tauboiamoieno mai ipawa naupona, dia. \v 8 Tane lawuru naumba da irai dogowa euda osowe nomone inintone ipawa uaranton, ipawa naumona isiwa 30, da 60 ita isiwa teamona 100.” \p \v 9 Ita Iesu gagalowa diasapia baiwaleidie wanase, “Mida asiwa wineipono aia ema eteipe atenleipona!” \s1 Mo Iesu gagalo babawa ipawaida baiwa waitarasai \r (Matiu 13.10-17; Luk 8.9-10) \p \v 10 Asisulala uaraia ene antoieno aupo Iesu wawe alala 12 ita warorowa isiwa os Iesu do waimoie gagalo babawa me waeuwamona ipawaida atentopua baiwa me waitarasaiena. \v 11 Ita Iesu mo diamone wanase, \bd “God gonaawa benemawa ipawaida wadenitudena e os manlawo sabamoleidio ateitile wainilana.\bd* Tane mo mida me gonaawa adiwe waimoia mampo mai sabamosaipono atentoipona, dia. Tane mo mampo gagalo babawa waeuwa os nosedio eteie waimoi. \v 12 Dima peroweta Aisaia mapo wana ipawanaleide, me wane wanase, \q1 ‘Mo dewa ewompa, tane mai atendewantopu, do gagalo etompe tane mai insepue atentopu, dia. Naita dima eweipe ita eteipe atentoipono mo insaisau leusape God mampentopono kadiu insadabuamopona.’” \s1 Iesu gagalo babawa ipawaida wasabamosade \r (Matiu 13.18-23; Luk 8.11-15) \p \v 13 Mape Iesu mo mampo wane wanase, “E lawuru naumba gagalowa babawa ipawaida mai ateitapona, ba? Gagalo babawa ema ne sabamo wana, tane ambi e mai ateitapona? Naita ema mai ateitana e gagalo babawa isiwa do mai atenmona rua, dia! \v 14 Gagalo babawa ipawaida ipa ema epe: \bd Irai apanawa lawuru naumba laraimodia, sa ipa me mida God aiawa amonaleidia umanawa wade.\bd* \v 15 Lawuru naumba into nomoio nene namoituwadia, sa ipa apana mida God aiawa eteia bedewe Seitan wisedie aia sa mampo poileidio nuau koakoaleidia umanau wade. \v 16 Lawuru naumba siara osowe laraimono tauwadea tepontona, sa ipa mo isiwa mida God aiawa eteie nuaeu do wadeie mamposaia umanau wade. \v 17 Mo God aiawa eteie mamposai, tane mai nuau bedeweido ituipono wineipona, dia. Ita dewa badowa mampolempo, ba sosou mo sumanaibu baiwa poka daitada wanamompo mo tauwadea os sumanaibu oauaralepio etedabuantopu. \v 18 Lawuru naumba gedara kaigawara bedewe nomoie inintoie mai ipawa naumoipona, sa ipa mo mida God aiawa eteie mamposai, tane eteia sa bedewe mai ipawa da naumoipona umanau wade. \v 19 Mo God aiawa eteie mamposai, tane ete nuabolawa, do mane ita puraiwa nua teiteinawa, ita do ewanuau daitada nuau bodedio baiwa God aiawa mo bedeuwo eueuwa ipawa dia. \v 20 \bd Tane lawuru naumba dogo euda osowe laraimono inintone ipawa uaraia naumoiena, sa ipa mo mida God aiawa eteie mamposaie ruawantoia naunau debamaia nauia umanau wade.\bd* Isiwa naumoie ipawa teia 30, isiwa 60, ita isiwa ipawa 100 rua tei.” \s1 Siwa idia mai wadonte onta ba wata atowe ituntaa gagalowa \r (Luk 8.16-18) \p \v 21 \x + \xo 4.21 \xt Matiu 5.15; Luk 11.33\x*Tane Iesu mo waitaramone wanase, “E siwa idia wadeile onta ba wata atowe ituile sapa bodeilana, ba? E mai epe dewaitipona, dia, tane e siwa idia wadeile sawano ituilano sapa debamaleide. \v 22 \x + \xo 4.22 \xt Matiu 10.26; Luk 12.2\x*Nitu uduudu weregalala wineia ando sabamontoputuwapi, do nitu uduudu rupulala wineia ando wadaaubantopu, apana uduudu ewapue atentopu. \v 23 Mida asiwa wineipono aia ema eteipe atenleipona!” \p \v 24 \x + \xo 4.24 \xt Matiu 7.2; Luk 6.38\x*Ita Iesu mo diamone wanase, “Dima ne dialedina asisudewaitane gagalo wadanadewaitana. Ema epe: \bd E God aiawa debamasaile wadeile manlawosailana, deawaa God ando debama ruawalepie enalepi, tane osowesapie do enalepi.\bd* \v 25 \x + \xo 4.25 \xt Matiu 13.12; 25.29; Luk 19.26\x*Apana mida debama mampe wineia God ando debamaia wanepio mauraidalepi. Tane naita apana keraudaida karami rua mampe winompa God ando keraudaida sa me mampe wadepiaubepio diaidalepi.” \s1 Lawuru naumba inileidia gagalowa babawa \p \v 26 Iesu epe wane wanase, “God gonaawa ipa lawuru naumba apana dogo osowe laraimodia rua. \v 27 Me naumba laraileiditue edie aleide duwe ita wandiboleidio rua lawuru naumba tepontoi. Tane irai apanawa lawuru naumba laraimodia mai onieipono inintoipona, dia, muba inintoi, ita irai apanawa atensasia ambi inintoi. \v 28 \bd Irai dogowa meba dewasadio lawuru naumba tepontoie bumpa teie, nepa badontoio asiwa teamodio nauie ipawa tei.\bd* \v 29 Ita mena waio uwauwa walamawa wisedio irai apanawa isima wadedie tomodie uwauwaleide.” \s1 Paipai naumba gagalowa babawa \r (Matiu 13.31-32,34; Luk 13.18-19) \p \v 30 Ema aupe Iesu wane wanase, “God gonaawa gagalo babawa dainea mampe waeuwantate atenidantata. Me gonaawa dima rua? \v 31 God gonaawa ipa paipai iawa naumba rua. Naumba uduudu bedeuwo naumba sa keraudaida dogo bedewe anei. \v 32 Ita inileidie debamaidaleidie ragapa uaraia tede, mai naumba isiwa aimoio inintoia rua, dia. Ita nene wimoie ragapu osowe duntoie golaupa bedewe waimoi.” \p \v 33 Iesu gagalo babawa uara ema rua mampe God aiawa gagalowaleidie, apana atentopua rua os mampo waeuwaleidie, mai rebareba, dia. \p \v 34 Me walama uduudu gagalo babawa mampe apana waeuwamodie, mai ipawaida sabamo waipe apana diamoipe, dia. Tane me wawe alala os do waimoia walamawe gagalo babawa ipawaida sabamoido waeuwadewasamodie. \s1 Iesu lawara mampe wadio aisidedie dialeide \r (Matiu 8.23-27; Luk 8.22-25) \p \v 35 Rawi sawo Iesu wawe alala mampo wane wanase, “Nawate antata doa waiwa dawo.” \v 36 Apana uara emone mo waa bedewe odane Iesu aitamana waa bedewe wandio do antoiena. Ita waa isiwa do antoie. \v 37 Mo antoio lawara debamawa segaleno rauwanaga debamalene waa bedewe odene esa uduuduleno waau monulepona baiwaleidie. \v 38 Tane Iesu waa niwa kampa belala bedewe uwawa unuana osowe itune ituleidio wawe alala wimone me wadamesasane waienase, “Debamamba, no monuntate bontataa inseie nuaa pola wade, ba dia?” \p \v 39 Mo epe waio Iesu enenwisene lawara ita esa mampo badowa wane wanase, \bd “Aisite dainaitaa!” Tane lawara aisidene iene alene dialen ita sala uduudu obasalene dainalen. \bd* \v 40 Mape Iesu wawe alala diamone wanase, \bd “E dima baiwa saidaiten? E sumanaila dia epe dewaiten?”\bd* \v 41 Tane mo saidantone muba eda waitarantone waienase, \bd “Me mida epe wano segalen, lawara ita rauwanaga me aiawa ruawantoi!”\bd* \c 5 \s1 Iesu apana bedewe aleu kadiu waimoia inasade \r (Matiu 8.28-34; Luk 8.26-39) \p \v 1 Iesu wawe alala do doa Galili nawane antone waiwa dawo Gerasa tawowa bedewe wimoiena. \v 2 Ita Iesu waa bedewe nosedio apana bedewe aleu kadiu waimoia bo gubauwo wandi leidia nosene Iesu donsan. \v 3-4 Me bo gubauwo wanwanlala. Me dewawa kadiwa baiwa apana walama uara witapa ita wawa seni mampe taumoio tane me epapuialeidie edie aleide. Mai mida da kasawoga ita me wadepiitue taupia rua, dia, sa baiwa mo eiena. \v 5 Me wadi bedewainta bo gubauwo wandi leidie. Me walama ita tadina ruawaleidie mukama ke wadie rasaleidie meba etepa seu mampe epakeialeidie. \p \v 6 Me Iesu eseanamaido ewene weuwane alene Iesu mampe wisen. \v 7-8 Ita Iesu me diene wanase, \bd “Aleu kadiwa apana ema bedewe wainiana ee noe nambe aitaa!”\bd* Me ema etene Iesu danawe imimpa emmisilene mukama siribabalene wane wanase, “Iesu, God ionoidoa Otopa, e mai nolaa da ne mainawo wineipona, dia. E God ebowa mampe sauanea mai kadineawo poka etapa!” \v 9 Mape Iesu me waitarasane wanase, “E eboa ambi?” Ita me sipoasane wanase, “Ne ebona Uaraia, ipawa no aleu kadiwa uaraia mape wainitana.” \v 10 Me Iesu kainokaino iririsadia aleu kadiu mai tanamopio tawo sa epue nambe antopu, dia. \p \v 11 Tane walamaipa bono uara wadi sainape maida lodontoie laie. \v 12 Ita aleu kadiu Iesu iririsane waienase, “No menanedia bono sa bedeuwo ane wainenta.” \v 13 Dima mo iririwantoiena Iesu oaleno ita aleu kadiu apana ene nomone bono bedeuwo antoiena. Tane bono uaraia sa, wisia 2000, weuwane dai debama bedewe antoieno doa numamon. \v 14 Bono oniamoia apanawa dima bono mampo segaleno ewane tauwadea weuwane antone bola debama ita kerakera bedeuwointa apana benemamoiena. Ita apana benema sa etane bolau ene doa tampe antoiena dima segalena ewapua baiwa. \v 15 Mo Iesu mampe wimone apana mida bauta aleu kadiu bedewe wanwanlala gara taudewasalene insaisawa dodomana euda wandio ewane saidantone inseienase, “Ambi ipa ema epe, apana ema dewawa dodomanaleno wande?” \v 16 Ita mo mida dima segaleno eweiena apana wimoiena mampo benemantoiena. Mo apana aleu kadiwa bedewe wanwanlala eulena benemawa ita do dima bono mampo segalena benemawa wane diamoiena. \v 17 Mo ema etane Iesu badowa iririsaiena bolau epie alepi. \v 18 Ita Iesu waa bedewe odepia baiwaleidio apana inalena Iesu do antopona baiwa iririleidie. \v 19 Tane Iesu me wanitudena mai do antopu, dia, ita diene wanase, \bd “E bolaawo aite gombaaida mampo ginasa debamawa Tatamba manawo dewasana ita do ambi e nuaparealene inaena benemawaitawo atentopu.”\bd* \p \v 20 Iesu wana rua me ene bola Dekapolis bedeuwointa alene Iesu ginasa debamawa me mampe dewasana umanawa apana benemamodie. Ita apana uduudu ema etane memesanton. \s1 Iesu i kerolala inasade ita Iairas anoopa bo bedewe inasadio enediwisede \r (Matiu 9.18-26; Luk 8.40-56) \p \v 21 Tane Iesu bola sa ene waa asiasi nawene doa waiwa dawo leulene alene wisedio apana uaraia wimone sape auweiena. \v 22 Ita gagalo duwa bedewe apana auweio oniamodia apanawa ebowa Iairas do sape wisen. Ita me Iesu ewene wawa bumpe imimpa emmisilene \v 23 nuawa uduudu mampe Iesu iririsane wanase, \bd “Winea, ne anona kerauda bo baiwaleide, ne menanedia e witaa osowe ituwo inalepi.”\bd* \v 24 Iesu me nata antoio apana uara mo wauwontoie apisamoiena. \p \v 25 Ita apana uara bedeuwo i kerowa etepe osina weuwadia enawa 12 diantona sape leidie. \v 26 Me pokaida etedie doketa uara mampo alen sausapono inalepona baiwa ita manewa uduudu mampe wineia di diasan, mai inalepona, tane kerowa debamaleidio wandie. \v 27 Me Iesu benemawa etena baiwa apana uara auweio bedewe wisene Iesu adiweinta mampelene garawa moawa os waden. \v 28 Me epe dewalena ipawa me insenase, \bd “Naita ne Iesu garawa wirasapa ne inanteapa.”\bd* \p \v 29 Me Iesu garawa moawa wadedio osina etepe weuwadia dialen ita me tauwadea dauwa etene atenlen me inalen. \v 30 I sa Iesu garawa wirasadio kerolala inamompaa mukawa me mampe nosedio dauwa etene apana uara bedeuwo leulene enene waitaralene wanase, “Mida ne garana wirasan?” \p \v 31 Tane wawe alala leusane Iesu diane waienase, “E apana uaraia do apiapisaitile eneile bedewe e waitaraitie waianase, ‘Mida ne wiranen?’” \p \v 32 Tane Iesu apana uaraia tampe eneia bedeuwo mida me wirasana ewabanuleidie atensapona baiwa. \v 33 Tane i inalena meba ateatenlene baiwa sa ita uwauwa etepe odedio Iesu mampe wisene wawa bumpe imimpa emmisilene wasabamowa wane dima dewasana umanawa dientuwan. \v 34 Ita Iesu i diene wanase, \bd “Anona, mai nuabolaitaa, nuaeu mampe bolaawo aitaa, e sumanaia inaen, poka eteiana tauma dialen.”\bd* \p \v 35 Iesu i sa mampe gagaloleidio, apana isiwa Iairas duwee wimone ita Iairas diane waienase, “E anoa aitamana bolen, Iesu surakauwa ea.” \p \v 36 Mo dima waia Iesu etene mai insepona, dia, tane Iairas diene wanase, \bd “Mai insaisaa nosepio inguguraitaa, sumanaitaa!”\bd* \v 37 Iesu apana uduudu wawentoia waitumona mo wankasantopua baiwa. Tane me menasana Pita ita Iems wamba Ion nata mo os do antopu. \v 38 Mo Iairas duwa mampentoie apana uara sape ke waie nuapareparentoio ewamoiena. \v 39 Ita Iesu du bedewe odene apana ke waio diamone wanase, “E dima baiwa ke waile nuaparepareitilana? Oto mai bolepona, di ituleide.” \p \v 40 Mo Iesu epe wadio etane me oiwa waiena. Tane Iesu apana sa uduudu waaubamono nomone antoiena. Ita oto mamba inawa nata, do wawe alala natadea Iesu do wimoiena oto ituleidiawo odane antoiena. \v 41 Sape Iesu oto witapa wadene diene wanase, \bd “Talita koumi!” Aia ema ipawaida ipa ema epe: I sanaa kerauda, ne dieedina enawiea!\bd* \p \v 42 Iesu wadio i kerauda tauwadea enenwisene sape leidie. Me muwa enawa 12 dialen. Tane apana uara sape waimoia i sanaa kerauda inawaa leidio ewane memesaidanton. \v 43 Ita Iesu mo badowa anaanamona dima segalena umanawa mai wapue apana da benemamopu, dia. Ita Iesu diamona oto inalena nana da wanapuo napi. \c 6 \s1 Iesu bolawaida apanawa dabuasai \r (Matiu 13.53-58; Luk 4.16-30) \p \v 1 Iesu bola sa ene bolaweido aleidio wawe alala warorosane do antoiena. \v 2 Ita Sabat walamawa wiseno me gagalo duwa bedewe odene alene waeuwaleidio mo uara sape auweiena me gagalowa etane memesantone muba eda waitarantone waienase, “Me aten insaisawa na wadene badowa gagaloleide? Me ginasa debama dewamodia mukawa na waden? \v 3 No apana ema ateinimba, me mai giruma debama wadapona, me nolawa kanda os dewalala. Me Meri otopa, ita me wanwamba Iems, Iosep, Iudas ita Saimon ateinimba do weaweanapa mape waimoi.” Mo insaisa epe insene nuau insakoaleno Iesu ewane dabuasaiena. \p \v 4 \x + \xo 6.4 \xt Ion 4.44\x*Mo dima inseia Iesu atenlene mampo wane wanase, \bd “Bola uduudu apanawa peroweta bola dawoe wisedia wadeie mamposaie gagalowa deaitopa eteidewantoi. Tane me bolawaida apanawa, sa ipa me gombawaida ita mu sosowa, mai wadeipe mamposaipe gagalowa eteipadewantoipona, dia.”\bd* \p \v 5 Me bolawaida apanawa Iesu dabuasaiena baiwa sape me apana kerolala nata os witapa osouwo itune inamon, tane mai ginasa isiwa dewamopona rua, dia. \v 6 Iesu insenlewalen, ipawa bolawaida apanawa sumanaibu dia. Ita ene alen bola isiwa bedeuwointa apana waeuwamodie. \s1 Iesu wawe alala 12 waaubamodio nola baiwa antoi \r (Matiu 10.5-15; Luk 9.1-6) \p \v 7 Iesu wawe alala 12 apamono mampe wimoiena waaubamopia baiwa, ita mo diamona natanata os antompa bola deadea bedewe. Ita Iesu mo aleu kadiwa apana bedeuwo waimoia tanamompaa mukawa wanamon. \v 8 Mo a baiwantoio Iesu wadewasamone wanase, “Ala bedewe mai dima da wadane do aitana. E mai nanala, ba petala ba manela otene do aitana, tane aitonune koinala os otena. \v 9 E sendorola taune ita garala taumoilana os do aitana, mai garala isiwa otena, dia. \v 10 Aitonune bola dainea bedewe wileno apana dainea wadalepie mampelepia me duwa bedewe waine nolala bola sa bedewe diasane ene aitana. \v 11 \x + \xo 6.11 \xt Aposel 13.51\x*\x + \xo 6.11 \xt Luk 10.4-11\x*Tane aitonune bola dainea bedewe wilenuno bola sa apanawa mai wadalepue mampolepua bola sa apanawa mampo matangela eueuwa dewasane walawo dogo wineia uwakokosano ewapue atentopu. Ita bola sa apanawa adilawomone ene aitana.” \p \v 12 Iesu epe diamono wawe alala me ene antone Gagalo euda amonantoie apana kadi bedewe waimoia diamoia mo insaisau leusape God mampe dodomanantopona. \v 13 \x + \xo 6.13 \xt Iems 5.14\x*Ita aleu kadiu uara apana bedeuwo waimoia mo tanamoio nomoie. Do apana kerolala uara ia olib naumba esapa etepo ituieno inanton. \s1 Ion Babatutu ambi bolena gagalowa \r (Matiu 14.1-12; Luk 9.7-9) \p \v 14 \x + \xo 6.14 \xt Matiu 16.14; Mak 8.28; Luk 9.19\x*Bola uduudu bedewe Iesu ebowa debamaleidio warere Erod benemawa etene atenlene wandie. Apana isiwa Iesu insakoasaie me umanawa waiase, “Me ipa Ion Babatutu bo bedewe inalene enenwisene muka wadene ginasa debama dewamodio umanawa eteitana.” \p \v 15 Tane apana da insakoantoie waiase, “Me ipa peroweta Elaia leulene wisen.” Ita isiwa Iesu umanawa waiase, “Me ipa peroweta da mapo wimoia rua wisen.” \p \v 16 Apana Iesu umanawa epe waio Erod etamone wanase, “Me ipa Ion Babatutu, me imumba ne tonapundeno bolena, tane me bo bedewe inalene enenwisene nolaleide!” \v 17-18 \x + \xo 6.17-18 \xt Luk 3.19,20\x*Muriwa Ion bolen, me wandia walamawe Erod manainapa ebowa Erodias Ion mampe nuawa kadiidalen, ipawa Ion kainokaino Erod diedie wadiase, “God emawe mai dodomana e tataa Pilip manainapa naisee nata wainilana.” Ita me manainapa nuaeusapia baiwa Erod Ion Babatutu mampe ema epe dewalen: Me sorodiawa waaubamono antone Ion wadane seni mampe taune dibura bedewe ituiena. \p \v 19 Erodias Ion nibuasadie menasadia Erod me bosapona. Tane dima me insedia Erod mai menasapona, dia, \v 20 me Ion di bosapia sawalen, ipawa me atenlena Ion apana euda dodomana kakaiwa wande. Sa baiwa me mai bosapona, dia, tane dibura bedewe eno di wandio oniadewasasadie. Ita Erod me gagalowa etaetawa menasadio sorodiawa kainokaino waaubamodio antoie Ion dibura bedewe banleie Erod mampe wimoio me gagaloleidio asisusadie. Tane me aiawa etedie nuawa surakauidaleidie. \v 21 Erodias Ion bosapona insaisawaleidie wandia Erod muwa walamawe me walamawa wadedidewae dima insedia dewasapi. Ita ema epe segalen: Erod mulena walamawe oda debama dewasadie ita me gabeman debamau, sorodia debamau ita tawo Galili apanawa debamau nisomono wimoiena. \v 22 Oda ema bedewe Erodias anoopa bialeidio Erod ita nisolala apanawa uduudu nuau waden. Me bia diasadio warere Erod manainapa Erodias anoopa diene wanase, “Dima uduudu meneedia dianeawo eneepa!” \v 23 Ita me i sanaa badowa sauasane wanase, “Dima uduudu e wae dianea ne ruawantape eneepa, mai dia. Ne dima osowe wainedina waiwa e meneempa ba bolana oniedina waiwa da meneempa ne ideita eneepa. Naita ne lagaepa kadiwa mainawolepi.” \p \v 24 Erod i sanaa gagalosane diasano me ene alene inawa mampe wisene waitarasane wanase, “Inako, dianea ne Erod dima iririwasapo nepi.” Ita inawa sipoasane diene wanase, “E aitee Erod Ion Babatutu imumba topipundepia baiwa iririwaitaa!” \v 25 Inawa dima diena rua anoopa diniwa mampe leulene alene warere Erod mampe wisene iririwa itune wanase, “Ne menanedia e tauma ema Ion Babatutu bosae uwawa laukai bedewe itue neaa.” \p \v 26 Warere Erod ema etene nuawa pareidalen, tane iriri sa etape epona mai rua, ipawa dima me Erodias anoopa badowa sauasana nisolala apanawa uduudu etane atentoiena. \v 27 Sa baiwa me tauwadea sorodiawa dea wanaubene diene wanase, “Aite, tauwadea Ion imumba toapundepi ita uwawa wade winea!” Ita Erod diena rua sorodia dibura bedewe alene Ion imumba tonpundene, \v 28 uwawa laukai bedewe itune wadene leulene wisene Erodias anoopa wanen. Ita me wadene alene inawa wanen. \v 29 Tane Ion warorowa ema umanawa etane wimone Ion etepa wadane dobontoiena. Ion Babatutu mampe epe segalena baiwa Erod tauma me Iesu umanawa etene insakoalen. \s1 Iesu apana 5000 nana wanamodio naio pokamode \r (Matiu 14.13-21; Luk 9.10-17; Ion 6.1-14) \p \v 30 Aposel Iesu waaubamona leuntone wimone Iesu do dondontone mo ambi nolantoiena ita ambi mo apana waeuwamoiena umanawa me benemasaieno eten. \v 31 Ita sa bedewe apana uara dima menamodio baiwa mampo wimoie antoi ita surakaumoieno nana mai napona rua, dia. Sa baiwa Iesu wawe alala diamone wanase, “Bola ema ete ane bola dawo no nubaosintate tauma bubuadewaitana.” \v 32 Ita mo bola sa ene waa bedewe odane muba os bola obasawe antoiena. \p \v 33 Tane apana uara mo ewamoio antoiena ita mo atenmoiena mo mida, do atentoiena bola daineawo antoie. Sa baiwa mo uara bolau emone doa waiwainta weuweuwa os mampe waa ainaboe antoie Iesu wawe alala do bola naepe wimopuawo wimone anubu waimoie. \v 34 \x + \xo 6.34 \xt Matiu 9.36\x*Mo bola sawo wimone Iesu waa ene nosene \bd apana uaraia sape auweio ewamone nuapareuidalen, ipawa mo sipsip mubaida onioniau apanawa dia rua waimoie laie.\bd* Ita Iesu mo uaraia waeuwa daitada mampe waeuwamodie. \v 35 Tane omo pamedio Iesu wawe alala me mampe wimone waienase, “Aitamana rawileide, apana omanatomode, bola ema sawanaida bedewe wainitana mai nana da naepe wadataa rua, dia. \v 36 Sa baiwa e apana waaubamowo bola maida isiwa bedewe antopue muba nanau gimarantopue napue pokamopi.” \p \v 37 Tane Iesu sipoamone wanase, \bd “E nana wanamono napu!”\bd* Iesu epe diamodio etane waienase, \bd “E ambi waiana, e meneedia no ane mane nepa 200 mampe bured gimarantate wanamoto napue pokamopi, ba?”\bd* \p \v 38 Mape Iesu mo waitaramone wanase, “Aitane, banuitane ewana e manlawo bured uduudu ambi winei?” Mo Iesu diamona rua antone donsane leuntone wimone Iesu diane waienase, “No mainimbo bured 5 ita bouri nata winei.” \p \v 39 Mape Iesu wawe alala diamone wanase, “Apana diamono empuempuntopue ina osowe wampu.” \v 40 Wawe alala mo diamoieno rua apana empuempuntone da 100, ita isiwa 50 ruaweruawe waimoiena. \v 41 Ita mo sape waimoieno Iesu bured 5 ita bouri nata wadaposilene pisiwane uba ewene nana baiwa God auwasan. Ita auwasano dialeno me bured ampuialene bouri dosane wawe alala wanamon amonantopue apana wanamopua baiwa. \v 42 \bd Ita mo nana sa amonantone wanamoieno apana uduudu nane pokamon. \bd* \v 43 Tane apana nana nane pokamono moawa eiena wawe alala nana sa auwene posawa 12 bedewe aneieno nope wimon. \v 44 Apana uaraia sape nana nane pokamon, ita apana mona os wisiawa 5000 waden. \s1 Iesu doa Galili osowainta enene aleide \r (Matiu 14.22-33; Ion 6.15-21) \p \v 45 Nana dialeno Iesu wawe alala diamone wanase, “E waa bedewe odane nawane doa waiwa dawo bola Betisaidawo aitonuno ne apana ema uaraia waaubamopo bolauwo antompo walawo wimpa.” \v 46 Wawe alala antoieno aupo Iesu apana waaubamono antoio \bd me raupari baiwa wadiwa odene alen.\bd* \v 47 Me meba sape rauparileidio wawe alala nawane antoie doa Galili pouwentoio tadinaleidie. \v 48 Ita Iesu wadiwa waine wawe alala ewamodio lawara awanamodio a babisaie. Walama pumpu sawano Iesu esa osowainta enene mampo aleidie. Tane me amboiamopona baiwaleidio \v 49 wawe alala uduudu Iesu esa osowe enene aleidio ewane inseia nitu da ewei, mai apana, ita mukama siribabantoie saidantoiena. \v 50 Mo siribabantoio Iesu tauwadea diamone wanase, \bd “Mai saitana, ne iedina, siribaba ena!”\bd* \v 51 Iesu epe wane mo mampolene waa bedewe odedio lawara aisidene iene dialen. Ita Iesu wawe alala ema ewane memesaidanton, mai dima wapona rua. \v 52 Iesu apana uaraia nana wanamono nane pokamona wawe alala insaisawa wadeie tane ipawaida mai atendewantopona, dia, ipawa mo nuau badoleno waimoie. \s1 Iesu kerolala Genesaretiwa waimoia inamode \r (Matiu 14.34-36) \p \v 53 Mo nawane antone bola Genesaretiwa wimone waa taunadodeiena. \v 54 Ita mo waa bedewe nomoio apana Iesu ewane tauwadea os atensaiena me mida. \v 55 Mo Iesu ewane ene diniwa mampe bola sa uduudu bedeuwointa antoiena ita bola daineawo Iesu wisedio umanawa eteie kerolala rasirasi osowe ituntoio awanamoie bola sawo Iesu mampe ieie. \v 56 Ita Iesu bola sa uduudu debamau ita kerakera bedeuwointa aleidio bola sa deadea apanawa kerolala awanamoie maket bolawe teamoie. Ita apana sa Iesu iririsampo sosou kerolala me garawa moawa os wadapue inantopua baiwa. Ita kerolala uduudu mida me garawa wirasaiena inantoiena. \c 7 \s1 Iesu Parisi apanawa diaidamode \r (Matiu 15.1-9) \p \v 1 Parisi apanawa ita anaana waeuwalala isiwa Ierusalemwae wimone Iesu asisusaie do laie. \v 2 Ita mo wawe alala dewau eweie atentoiena, mo isiwa mai Iuswa anaanau ruauntoipe witapu mitadewasamoipe nana naipe, dia, mo di nana naie. \v 3 Tane Parisi apanawa ita Iuswa uduudu do nosinosiu anaanau ruawantoie mo dewasaiena rua witapu mitadewasantoie muriwa nana nai, mai di. \v 4 Ita mo nana maketiwa gimaramoie nosinosiu anaanau wadia rua mitadewasamoie nai. Ita mo redubu, ontau ita laukaibu anaanau wadia ruawantoie mitadewasamoio winei. Tane do dewa isiwa uara mo nosinosiu anaanau asiasi dewamoie waimoi. \p \v 5 Parisi ita anaana waeuwalala Iesu wawe alala nana di wadeie naio ewamone Iesu waitarasane waienase, “Dima baiwa e waawo alala anaana nosinosimba ituiena mai ruawantoipona, tane witapu mitasasia di nana wadeie nai?” \v 6 Tane Iesu sipoamone wanase, “Peroweta Aisaia mapoido e umanala ulaipaida wadie. E ipa lagawaauida, me girumalena rua. Aia sa girumalena bedewe God wadi wadiase, \q1 \bd ‘Apana ema aiau os mampe ne ituposinei, tane mo nuau ipa nambeido, mai ne mainawo, dia.\bd* \v 7 Mo apana mampo apanaida anaanau waeuwantoio etei, abo ne anaananaida waeuwantoipona rua. Mo apanaida anaanau asiasi waeuwantoia baiwa taparorontoie wadaposineia ipasiawaia, di dewasai.’ \m \v 8 Aisaia girumalena rua e dewasaile wainilana. E God anaanawa eilana, tane apanaida anaanau wadeile dewasailana. \p \v 9 E God anaanawa dabuawa intawa atendewaidaiten ita eba waeuwala os dewamoile wainilana. \v 10 \x + \xo 7.10 \xt Ekisod 20.12; Ekisod 21.17\x*Moses God anaanawa itune wanase, ‘E mamaa ita inaa do oniadewasamoe aiau ruawaitona,’ ita do wanase, ‘Mida mamba ba inawa dabuamodie wakadisamodia, me epapubolepi.’ \v 11 Moses epe dialen, tane e waeuwakadisaitile wailanase, ‘Naita apana da nitu da euda mampe winedia gombawa saumopona, tane me edie nitu euda sa wadedie God pulosade, \v 12 sa ipa dewa euda dewasade, mai anaana aneipapundeipona, dia.’ \v 13 \bd E anaanala tontawa gombala wadaiasaieno wisena mampe God anaanawa ipasiasailana. Tane mai ema os, e dewa daitada mampe apana waeuwakadisamoile God anaanawa ipasiasaile wainilana.”\bd* \s1 Dewa dainea apana dewasadio miramirasade \r (Matiu 15.10-20) \p \v 14 Iesu epe wane aupe apana osowe apamone auwamone diamone wanase, “E uduudu ne asisuneane dima wadina etanadewaitane nualawo ituno winepi. \v 15-16 \bd E mai nana da nailana bedelawo ieipe miramiraleipona, dia. Tane dima e bedelawo wineia miramiralede.”\bd* \p \v 17 Iesu epe wano dialeno aupe apana auweiena emone du wandia bedewe odene alen. Sape me wawe alala Iesu dima wana ipawaida atendewantopona baiwa me waitarasaiena. \v 18 Tane Iesu sipoamone wanase, “Ambi e ne gagalo wano mai atendewaitapona ipawa banusailana? E mai nana da naipono bedelawo ieipe miramiraleipona, dia. \v 19 Ipawa nana sa nailano mai nualawo ieipe wineipona, dia, tane bulawo iedi winedie muriwa nosedie nambeleide.” \m Waeuwa ema mampe Iesu mo waeuwadewasamona nana uduudu eubu os nanalala winei. \p \v 20 Ita Iesu diamone wanase, \bd “E mai nana naipona mampe miramiraitipona, dia, tane dima nualawo wineia, sa ipa insaisala mampe, ba aiala mampe, do dewamoilana mampe miramiralei.\bd* \v 21 Ipawa apana nuau bedewe kadiwa daitada sanantoio wineia eueuwa dewasaie ninantoi, pointoi, apana epaboiamoi, nainai bedewe ninarebarebantoi, \v 22 sosou puraiwau ewanuauwantoi, kadiwa daitada dewasai, lagantoi, dewa malawalaida dewamoi, obuntoi, ula kadiwa wamoie kutuntoi, kasawogantoie asowawantoi ita insaisa kadiwa insamoie lai. \v 23 \bd Dewa kadiu ema uduudu apana nuau bedewe nomoie miramiramoi.”\bd* \s1 Siria iwa anoopa bedewe aleu kadiwa wandia gagalowa \r (Matiu 15.21-28) \p \v 24 Ita Iesu waeuwaleidia ene alene bola debama Taire mampelene bola kerakera bedewainta wandi leidie. Sape me du dea bedewe odene wandie mai menasapona apana atensapu, dia. Ita me weregalepona mai rua, me benemawa debamaleno apana uduudu eteiena. \v 25 Ita i dea anoopa bedewe aleu kadiwa wandia sape wandie Iesu benemawa eten. Me mai Israel iwa, dia, me Siria iwa, bola Penisiawo mulena. Me Iesu umanawa etene tauwadea me mampe wisene danawe meba aubaubalene iririsane wanase, \v 26 \bd “Ne menanedia anona bedewe aleu kadiwa wandia tanawo nosepie nambelepi.”\bd* \v 27 Mape Iesu me apanawaida Iuswa ita uwa daitada apanawa gagalou babawa i diene wanase, “Bauta seda kerakera nana menamodia wanamoto napue pokamopi. Mai eulepona mo nanauida elo wanamoto napu, dia.” \p \v 28 Tane i Iesu sipoasane wanase, “Tatana, elo seda nanau karamba du atowe nomoio nai.” \p \v 29 Mape Iesu i diene wanase, \bd “E waadewaitena baiwa leuite duawo aitee aleu kadiwa anoa bedewelena nosene nambe aleno anoa eulene wandia ewaa.”\bd* \v 30 Ita i Iesu diena rua leulene alene duwe anoopa itu bolawe eulene ituleidio donsan. Aleu kadiwa me bedewe wandia nosene nambe alen. \s1 Iesu apana asiwa potawa inasade \p \v 31 Iesu tawo Taire ene Saidon bedewainta doa Galili mampelene tawo Dekapolis bedewainta aleidie. \v 32 Ita apana isiwa sou asiwa potawa mai dodomana gagaloleipona banlene Iesu mampe wimoiena. Ita mo Iesu iririsaiena me witapa apana kerolala osowe itupio inalepia baiwa. \v 33 Ita Iesu apana asiwa potawa apana uara sape auweio bedeuwo banlene nata antone nambe eneiena. Mo nata sape eneio Iesu witapa uraupa kerolala asiwa bedewe noanamone witapa otawialene sesei witapa osowe tone epawa wirasan. \v 34 Ita Iesu pisiwane uba ewene nua ituniene kerolala diene wanase, “Ebata!” Aia ema ipawaida ema epe: Asi nasitana. \p \v 35 Iesu epe wadio tauwadea os me asiwa nasintone inantono aia eten, tane do epawa rebarebaleidia euleno dodomana gagalolen. \v 36 Mape Iesu apana sape auweia anaanamona mai ginasa ema eweiena benemawa wapue apana da diamopu, diaida. Iesu mo osoweosowe diamodio tane mo benemantoiena, mai epona rua, dia. \v 37 Ita mo uduudu mida benema sa eteiena memesaidantone waienase, \bd “Iesu dewa eubuida os dewamodie. Me apana asiu potalala dewamodio asiu nasintoio etei, ita do epau rebarebaleidia eumodio dodomana gagalontoi.”\bd* \c 8 \s1 Iesu apana 4000 nana wanamodio naie pokamode \r (Matiu 15.32-39) \p \v 1 Walama dawo apana uaraia Iesu asisuwa baiwa wimone auweiena. Ita mo nanausia di sape waimoio Iesu atenlene wawe alala apamono me mampe wimoieno diamone wanase, \v 2 “Apana ema ne do wainitano walama natadea dialen, tane nanau dia, ne nuapareuntedina. \v 3 Naita mo nana nasasia ne di waaubamopo bolauwo antompe emau dubalepio etepu garigariidalepi, ipawa mo isiwa inta daumawa wimoiena.” \p \v 4 Tane wawe alala nana baiwa ingugurantone Iesu waitarasane waienase, “No bola sawanaida bedewe wainitana, mai mida da nana debama naepe wadepie apana ema uaraia wanamopio napue pokamopi. Nana intawa uamo os winei, naepe wadata?” \p \v 5 Mape Iesu mo waitaramone wanase, “E manlawo bured ambi os winei?” Mo me sipoasane waienase, “No mainimbo bured 7 os winei.” \p \v 6 Tane Iesu apana auauwalala uaraia diamona dogo osowe aisintopue wampu. Ita me bured 7 wineia otene God auwasane ampuialene me wawe alala wanamon apana sa uaraia wanamopuo napua baiwa. Ita wawe alala Iesu diamona rua bured sa nanantone apana wanamoiena. \v 7 Tane mo mampo mai bured os wineipe, dia, bouri kerakera nata os rua do wineie. Ita Iesu bouri sa otene God auwasane wawe alala diamona bouri sa do nanantopue apana wanamopu. \v 8-9 Ita mo nana sa nanantoieno apana uduudu nane pokamon. Tane apana sape auweiena uaraia, 4000 rua. Mo nana nane pokamono moawa eiena wawe alala nana sa auwene posawa 7 bedewe aimoieno nope wimon. Mo nana diasaieno Iesu apana waaubamono bolauwo antoio \v 10 me wawe alala do waa bedewe odane nawane antone doa waiwa dawo Dalmanuta tawowa bedewe wimoiena. \s1 Parisi apanawa Iesu ginasa dewasapona waitarawantoi \r (Matiu 16.1-4) \p \v 11 \x + \xo 8.11 \xt Matiu 12.38; Luk 11.16\x*Parisi apanawa isiwa Iesu mampe wimone wawadiadiantoie. Ita wawadiadia sa bedewe mo insene waienase, “Me ginasa dewasapia baiwa waitarasate ewonta, me dewasapia rua, ba dia? Me dewasapio ewata, sa ipa atentata me God mukawa wadene nolaleide.” Mo epe wane Iesu dieiena ginasa dewasapio ewapu. \v 12 \x + \xo 8.12 \xt Matiu 12.39; Luk 11.29\x*Tane Iesu nuawa dabua mampe nuawa ituniene wanase, \bd “Dima baiwa walama tauma apanawa ne ginasa dewasapo ewapua iririwanei? Ne ulaipa dialedina, apana ema ne mai ginasa da dewasapo ewapu, diaida!”\bd* \p \v 13 Iesu epe wane mo emone ita wawe alala do waa bedewe odane nawane leuntone doa waiwa dawo antoie. \s1 Iesu Parisi apanawa ita Erod gagalou wade \r (Matiu 16.5-12) \p \v 14 Mo waa asiasi antoio wawe alala bured emone, tane dea os wadeiena inseiena. \v 15 \x + \xo 8.15 \xt Luk 12.1\x*Mo nawane antoio Iesu wawe alala diamone wanase, “Parisi apanawa ita warere Erod mampo ewanadewaitana. Mo dewau kadiwa ipa nana kerauda ist parawa bedewe ituio bured uduudu sasanaleidia rua. Sa baiwa mo mampo ewonunadewae insaisala wadaaubala leununa!” \p \v 16 Iesu wawe alala me gagalowa etane ipawaida banusaie muba eda gagalontoie waienase, “Dauwa Iesu no bured wadasiantena umanawa wade.” \p \v 17 Dima mo muba waia Iesu atenlene baiwa me waitaramone badowa diamone wanase, “E inseilana bured wadasasia wilena umanawa ne wana, ba? Sa dia! Ambi epe inseilana? Mapo ita tauma dima ne wadina e mai atendewaitipona! Nuala ambi dewalene badolen? \v 18 \x + \xo 8.18 \xt Mak 4.12\x*E emala ita asila do, ambi ipa epe e mai dewa eweipona ita do gagalo mai eteipe ateitipona? E emala ita asila abo dia rua dewaitilana! E bured osowe nuabolaitile dima ne imanaida dewamona nuala koakoalen, ba? \v 19 Ne bured 5 ampuiamone apana 5000 wanamono nane pokamon ita e nana moawa eiena posawa ambi aimolano nope wimon?” Wawe alala Iesu sipoasane waienase, “No nana moawa eiena posawa 12 aimotano nope wimon.” \p \v 20 Tane Iesu osowe waitaramone wanase, “Walamaipa ne bured 7 ampuiamone apana 4000 wanamono nane pokamon ita e nana moawa eiena posawa ambi aimolano nope wimon?” Ita mo me sipoasane waienase, “Walama sawo no nana eiena posawa 7 aimotano nope wimon.” \p \v 21 Mape Iesu waitaramone wanase, “Ginasa ema dewamono ewalana, tane ambi e mai atendewaitipona wakoaitile wainilana?” \s1 Iesu apana emawa potawa inasade \p \v 22 Iesu wawe alala do nawane antone bola Betisaida bedewe wimoiena. Sape apana isiwa sou emawa potawa banlene Iesu mampe wimone iririsaiena me ibuwa wadapono inalepona baiwa. \v 23 Tane me apana emawa potawa witapa wadene banlene bola ene nomone muba os nambe eneiena. Sape Iesu me emawa seseisan. Ita muriwa witapa me osowe itune waitarasane wanase, “E tauma sala eweiana, ba dia? Dima ewamoiana, wawo etapo?” \p \v 24 Me leusaitulene sala ewamone wanase, “Ne apana laio ewamodina ewaewa abo ia tepantoipona rua, mai ewadewasamoipona, dia.” \p \v 25 Me epe wano baiwa Iesu osowesane witapa apana sa emawa osowe itun. \bd Ita me emawa euleno sala ewendewalen.\bd* \v 26 Mape Iesu me wadiaubedie anaanasane wanase, “Mai leuite bolaawo sosoa wadeene wimoienawo aitaa, tane eba wanwanawo aitaa!” \s1 Pita Iesu wasabamosade me ipa Keriso \r (Matiu 16.13-20; Luk 9.18-21) \p \v 27 Ita Iesu wawe alala do bola Betisaida ene bola debama Sisaria Pilipai mampenton. Sape mo bola kerakera bedeuwointa laio Iesu waitaramone wanase, “Dianeano etapo, apana ambi waia ne mida?” \p \v 28 \x + \xo 8.28 \xt Mak 6.14,15; Luk 9.7,8\x*Mo sipoasane waienase, “Apana isiwa waia e ipa Ion Babatutu, isiwa waia e ipa peroweta Elaia, tane da waia e ipa peroweta dea da wien.” \p \v 29 \x + \xo 8.29 \xt Ion 6.68,69\x*Iesu ema etene mo waitaramone wanase, \bd “Tane e ne umanana ambi wailana ne mida?”\bd* Ita Pita me sipoasane wanase, \bd “E ipa Keriso no Inawamba mida God sauawalena wien.”\bd* \v 30 Pita Iesu wasabamowa wano etene me badowa wawe alala anaanamona dima Pita Iesu umanawa wana mai apana da benemamopuo etapu. \s1 Iesu poka etepie bolepia gagalowaleide \r (Matiu 16.21-28; Luk 9.22-27) \p \v 31 Iesu ema aupe mo waeuwamone wanase, “God insaisawa ituna rua Apana Otopa poka debama etaidasapi, ita apana debamau, pirisi debamau, do anaana waeuwalala me dabuasapue epu. \bd Ita mo me bosapu, tane walama natadeawo me bo bedewe enepiwisepi.”\bd* \v 32 Iesu poka etepia umanawa wawe alala diadewasamono eteiena. Tane Pita ema etene nua pola wano Iesu banlene nata nambentone enane me wadabuasadie mai epe poka etepie bolepi, dia. \v 33 Pita epe wadio Iesu leulene enene wawe alala ewamone mo do etapua baiwalene Pita diaidasane wanase, “Seitan, ne ene nambe aitaa! E dima insee waana mai God insaisawa mampe wape dianeapona, dia, tane apanaida insaisawa asiasi wae dianeana.” \p \v 34 \x + \xo 8.34 \xt Matiu 10.38; Luk 14.27\x*Iesu ema wane aupe apana uaraia sape laia apamono wimoieno ita wawe alala do diamone wanase, \bd “Me mida ne warorona menasampa mai meba insaisawa wadepi, diaida. Tane dima uduudu nuawa teinedia dabuamopie emopituwapi. Ita meba korosiwa, sa ipa poka saiwa God ituna awanepie waroroneampa.\bd* \v 35 \x + \xo 8.35 \xt Matiu 10.39; Luk 17.33; Ion 12.25\x*Apana mida inawawa wadediitudedie meba os baiwaleidie wandi leidia, me inawawa rebasapie mai inaida donsapi, diaida! \bd Tane me mida ne baina ita Gagalo euda baiwa inawawa nanaleidie itudi edia, me inaida donsapie wankasalepi.\bd* \v 36 Naita apana da tawo manewa uduudu ita ewanuauwa daitada uduudu otamodie mampemodie boleidia dima euwa tawo ewanuauwa sa bedewe donsapie wadepi? \v 37 Me tawo ewanuauwa sa do awanamopie alepie nitu sa mampe inawawa gimaralepie leusapie wadepi, ba? Di diaida! \v 38 \bd Me mida walama tauma apanawa kadi daitada dewalala mampo ne malanaleidia ita do aiana malawaleidia, Apana Otopa leulepie Mamba sapawa do ita ensel kakaibu do wisepie me apana sa do malawalepi.”\bd* \c 9 \p \v 1 Tane Iesu do diamone wanase, “Ne ulaipa dialedina, apana isiwa e bedelawo mape eneia God gonaawa mukawa do wisepio ewapu. Mo mai ewasasia waimompe di bontopu, dia.” \s1 Iesu inainamba leusano sapaidalen \r (Matiu 17.1-13; Luk 9.28-36) \p \v 2 \x + \xo 9.2 \xt 2 Pita 1.17,18\x*Iesu epe wano waimoie walama 6 diantono me Pita, Iems ita Ion os banlamone wadi daumawa osowe odane antoiena. Ita sape mo muba waimoio Iesu inainamba leulene sapaidaleno eweiena. \v 3 Ita me garawa sapaida wane kibokiboraidaleidie, tane sapawa sa mai mapo ita tauma apana da ewapona, diaida. \v 4 Ita wawe alala sape waine eweio Elaia Moses nata segantone Iesu do gagalontoio ewamoiena. \v 5 Mo dewa sa pokawaaida eweie baiwa Pita Iesu diene wanase, “Debamamba, ide dewantene bola ema euda bedewe winen! No ape natadea wadamote wainenta, da e baia, da Moses baiwa ita da Elaia baiwa.” \v 6 Tane Pita mai dima atenleipe gagaloleipe, dia, me sosowa nata do insaisau rebarebaleno koakoantone memesaidantoie. \p \v 7 \x + \xo 9.7 \xt Matiu 3.17; Mak 1.11; Luk 3.22\x*Mo memesantone eneio giou wisene tauboiamodio aia giou bedewe segalene wanase, \bd “Ema ipa ne nuawadawadana Otopaida, me aiawa etanadewaitana!”\bd* \v 8 Aia ema dialeidio wawe alala pisiwane mai mida da ewapona, tane Iesu os mo do enakasantoiena. \p \v 9 Mo wadiwae iane antoie Iesu anaanamone wanase, “Dima wadiwa ewalana mai apana da benemamono etapu, dia. \bd Tane Apana Otopa bo bedewe enepiwisepio tauma benemaitano apana atentopu.”\bd* \p \v 10 Dima Iesu wana mo ruawantone dima eweiena muba os mampo winakasalen. Tane gagalowa da wana mai atentopona baiwa muba gagalontoie waiase, “No inseitana me mai bolepi, dia, tane dima baiwa bo bedewe enawisawa gagalowa wade?” \v 11 \x + \xo 9.11 \xt Matiu 11.14\x*Ita mo Iesu waitarasane waienase, “Dima baiwa anaana waeuwalala waiase, ‘Peroweta da ewaewa Elaia rua bautalepie wisepio muriwa Keriso mida God saualena wisepi?’” \p \v 12 Ita Iesu mo sipoamone wanase, “Peroweta da ewaewawa Elaia rua bauta wisepie ita nitu uduudu aupo teadewasamopie imaamopi. \bd Tane buka bedewe girumalena Apana Otopa poka debama etaidasampo apana uduudu dabuasapue epu.\bd* E insenadewaitana, buka bedewe di girumalene ituno winede, ba? \v 13 Anaana waeuwalala waia peroweta da ewaewa Elaia rua bautalepie wisepi. Tane ne dialedina me bautalene wiseno tane apana mai wadape mamposapona, dia. Tane me dabuasane insaisau rua dewasane kadisaiena. Sa ipa buka bedewe me umanawa wana rua me mampe dewantoiena.” \s1 Iesu aleu kadiwa oto emademba bedewe wandia tanedio nosede \r (Matiu 17.14-21; Luk 9.37-43a) \p \v 14 Iesu, Pita, Iems ita Ion iane wimone mo sosou apana uaraia bedeuwo eneie ita anaana waeuwalala do badowa gagalontoio ewamoiena. \v 15 Tane apana sa Iesu ewane nuau euleno me mampe weuwane antone auwasaiena. \v 16 Ita me mo waitaramone wanase, “Edima osowe gagaloitile diadiaitilana?” \p \v 17 Mo uduudu sape eneia bedeuwo sou dea Iesu sipoasane wanase, “Debamamba, aleu kadiwa ne otona bedewe wandio aiawa mai waipona, moawa potawa os wandia banlene e manawo winepona insene winen. \v 18 Tane e mape dia, sa baiwa e waawo alala diamona aleu kadiwa otona bedewe wandia tanapono nosepona. Tane mo mai dewasapona rua, dia. Ne otona ema epe dewaleide: Walama isiwa me wandia euda. Tane walama da bedewe aleu kadiwa otona bedewelena dewasadio dogo osowe omedie leusaituleidie guriboboleide. Ita moawe gusau wimoie, moawa totontoie etepa badoleidituwadio winede.” \p \v 19 Iesu apana sa dima wadia etene mo uaraia sape auweia diamone wanase, \bd “E sumanai dia apanawa wainilana! Mapo os e ne do wankasantene dialedino os wainilee, tane mai sumanaitapona, dia!\bd* E baila ne poka etaidasadina. Oto banlene mainawo wina!” \v 20 Ita mo oto banlene Iesu mampe wimone mampesaiena. Tane aleu kadiwa oto bedewe wandia Iesu ewene oto dewasano uwauwaleidie dogo osowe omene leusaituleidie moawe gusau wimoie. \v 21 Mape Iesu oto mamba waitarasane wanase, “Me walama dainea kerowa uwaalene epe dewaleide?” Me sipoasane wanase, “Me keraudape ita tauma epe dewaleide. \v 22 Aleu kadiwa bedewelena otona boidasaipona baiwaleidie kainokaino ia iilala bedewe do esa bedewe aubedio aleide. Ita me dewa ema bedewe pokaida etedie. \bd Naita inta da manawo winompa no nuaparembaite saunea!”\bd* \p \v 23 Ita Iesu me diene wanase, “E dima baiwa waianase, ‘Naita inta da manawo winompa nuaparembaite saunea?’ Ne dewasapaa rua os, tane e sumanaitiana, ba dia? \bd Apana mida sumanailempa me rua os dewa uduudu dewamompo ipawanantompa, mai dia.”\bd* \v 24 Oto mamba aia ema etene nuawa pola wano Iesu diene wanase, “Ne sumanaintedina, tane insakoa dewawa do mainawoleide. \bd E sauneawo insakoana sa dialepio sumanaina debamalepi.”\bd* \p \v 25 Ita mape apana uara mampontone ieio Iesu ewamone ita aleu kadiwa oto sa dewasadio asiwa ita moawa potaleidia badowa diene wanase, “Aleu kadiwa, oto ee noe nambe aitaa! Mai walama da leuite oto bedeweite kadisaa!” \v 26 Mape aleu kadiwa rasa debama wane oto dewasano etepa uwauwaboboleidio nosene nambe alen. Ita oto etepa dainasane di winedio apana ewane waienase, “Oto boidalen!” \v 27 Tane Iesu oto witapa wadene sausano enenwisen. \p \v 28 Ema aupe Iesu du bedewe odene aleno me wawe alala wimone muba os waimoie bedewe me waitarasaiena, “Dima baiwa aleu kadiwa oto sa bedewelena no mai tanapona rua?” \v 29 Ita Iesu mo sipoamone wanase, “E raupari os mampe aleu kadiwa ema rua tanamono nomopue nambe antopu, mai dima da, dia.” \s1 Iesu bolepia gagalowa osowe wade \r (Matiu 17.22-23; Luk 9.43b-45) \p \v 30 Iesu wawe alala do bola sa ene Galili bedewainta antoie me mai menasapona apana da atenlepi me naepe wandi leidie. \v 31 Me menasadia wawe alala os do leumpe mo waeuwadewasamompa. Ita mo diamone wanase, \bd “Mo Apana Otopa nanantopue apana witaposapuo insaisau rua me mampe dewasapue bosapu. Tane walama natadeawo me bo bedewe enepiwisepie waimpa.”\bd* \p \v 32 Iesu mo epe diamodio mai atentopona me dima waeuwaleidie diamodie. Tane mo santone mai waitarasapona, eiena. \s1 Wawe alala bedeuwo mida debamawaida gagalowa \r (Matiu 18.1-5; Luk 9.46-48) \p \v 33 Ita mo antoie Kapeanaumwa wimone du bedewe odeio Iesu wawe alala waitaramone wanase, “Ieite intasino e dima gagalowaitile diadiaitile?” \v 34 \x + \xo 9.34 \xt Luk 22.24\x*Tane mo malantone mai sipoasapona rua, ipawa mo bedeuwo mida debamawaida gagalowa waie diadiantoie ieie. \v 35 \x + \xo 9.35 \xt Matiu 20.26,27; 23.11; Mak 10.43,44; Luk 22.26\x*Iesu du bedewe waine wawe alala 12 diamono mampe wimone waimoieno me diamone wanase, \bd “Mida apana bedeuwo ebowa debamalepona menasampa me sosowa uduudu atouwolempe simbiaulempa.”\bd* \v 36 Me epe wane oto kerauda wadene siwa atowesane wawe alala nambunepe enene diamone wanase, \v 37 \x + \xo 9.37 \xt Matiu 10.40; Luk 10.16; Ion 13.20\x*\bd “Mida sowa ebowasiawaia oto kerauda ema rua ne ebonawo wadedie mampesadie simbiasadia, me ipa ne wadanedie mampesadie simbianede. Ita mida ne wadanedie mampesadie simbianedia me Mamamba ne waaubanena do wadedie mampesadie simbiasade.”\bd* \s1 Me mida mai no adianananeipona me no baimba wande \r (Luk 9.49-50) \p \v 38 Ema aupe Ion Iesu diene wanase, “Debamamba, no apana da e eboawo aleu kadiu tanamodio ewate anaanasatana me nola sa epi, ipawa me mai no bedembolepono do nolantipona apanawa, dia.” \p \v 39 Tane Iesu me sipoasane wanase, “Me nola sa dewasadia mai anaanasana, dia, ipawa mida ne ebonawo ginasa dewamodia, me mai aupeaupe ne wawakadikadinepi, dia. \v 40 \x + \xo 9.40 \xt Matiu 12.30; Luk 11.23\x*Mida no mai adianananeipona me ipa no baimba wande. \v 41 \x + \xo 9.41 \xt Matiu 10.42\x*\bd Ne ulaipa dialedina, mida ne ebonawo simbialeidie esa enaledia ipawa e ne mainawoa, me unewa wadepi, mai dia!”\bd* \s1 Kadi bedewe omaomawa gagalowa \r (Matiu 18.6-9; Luk 17.1-2) \p \v 42 “Apana mida seda kerakera bedeuwo dea ne mainawo sumanaileidia dewasapio sumanaiwa dialepia, me ipa matangelawa debamaia donsapi. Epe segalepia sawa eulen ita apana sa gadompawe seu debama taupadoe owa bedewe aubepono alepona. \v 43-44 \x + \xo 9.43-44 \xt Matiu 5.30\x*Naita e witaa banlaepio kadiwa dewasaa, witaa sa toapundepi. \bd E witaa dea os do inawinakasalawo odaa, sa ide, tane mai ide witaa nata do bola kadiwa ia iilalawo aitaa!\bd* \v 45-46 Naita e waa banlaepio kadi dewasaa toapundepi. \bd E waa dea os do inawinakasalawo odaa, sa ide, tane mai ide e waa nata do ia iilalawo aitaa!\bd* \v 47 \x + \xo 9.47 \xt Matiu 5.29\x*Naita e emaa banlaepio kadi dewasaa wadaaubea. \bd E emaa dea os do God gonaawa bedewe odaa, sa ide, tane mai ide e emaa nata do bola kadiwaida bedewe aubaepu. Bola sa umanawa buka bedewe epe wadi wadiase,\bd* \q1 \v 48 ‘Sape motamota mo namoia mai bobontopu, tane ia mo imodia mai bolepi.’ \m \v 49 Ne dima wadina e ruawaitana, ipawa ia idia apana uduudu eueuwa osowe teamopie wadaetamopio kadiwa ba euda donsapu, mai dia. Ia iilala sa aideba pulo moiawa eusadia rua apana isiwa eumopi, tane isiwa kadimopi. \p \v 50 \x + \xo 9.50 \xt Matiu 5.13; Luk 14.34,35\x*Aideba ipa euda, tane naita daasialepia ambi dewasawo osowe daa wapi? Walama uduudu aideba e bedelawo winompa ita nuala euda os wanlempa sosola deadea do.” \c 10 \s1 Nainai bedewe eentoia gagalowa \r (Matiu 19.1-12; Luk 16.18) \p \v 1 Ema aupe Iesu bola sa ene Iudia tawowa bedewe aleidie esa Ioadan nawene waiwa dawo wandie. Iesu naepe wisedio apana uara auweia rua deawaa esa Ioadan tampe mo uara wimone auweieno me dewawa rua waeuwamodie. \p \v 2 Ita Parisi apanawa isiwa Iesu gagalo wapikadisapi, ba dima dewasapikadisapio ewapua baiwa wimone sape waimoie waitara badowa diane waienase, “E no dianewo etato no anaanamba ambi wade, apana nainaibu bedewe kadilempo manainapa dabuasapie epia intawa da winede, ba dia?” \v 3 Tane Iesu waitara mampe sipoamone wanase, “E anaana dainea Moses enaleno ateitene wainilana?” \v 4 \x + \xo 10.4 \xt Matiu 5.31\x*Ita mo sipoasane waienase, “No Moses anaanawa nenena ema epe wade, ‘Apana manainapa epia menasampa me manainapa epia gagalowa girumalepie sowa wanepie wapiaubepio alepi bolawe.’” \p \v 5 Mape Iesu mo waeuwadewasamone wanase, “E nuala badoidaleno baiwa Moses anaana ema epe girumalene ituno e ruawaitilana. \v 6 \x + \xo 10.6 \xt Bumpai 1.27\x*Tane God bumpeido uba ita tawo dewasanawo me mai epe insepona, dia. Me bumpeido apana mona ita i auwepue waimompaa baiwa dewamone teamon, mai nambenambe waimompaa baiwa teamopona. \v 7-8 \x + \xo 10.7-8 \xt Bumpai 2.24\x*God bumpeido insaisawa ituna rua apana mona mamba ita inawa emopie i mampelepi. Ita mo nata deaidantopue ete dea waimompa. Sa ipa buka bedewe girumalena rua. \v 9 \bd God nainai bedewe apana mona ita i deaidamono waimoi, sa baiwa mo mai empuempuntopue nata segantopua intawa da wineipona, diaida!”\bd* \p \v 10 Gagalo ema aupe Iesu wawe alala do du bedewe odane waimoie mo nainai gagalowa eteiena waitarawasaiena. \v 11 \x + \xo 10.11 \xt Matiu 5.32; 1 Korint 7.10,11\x*Ita me diadewasamone wanase, “Apana mida manainapa dabuasadie edie i da naisedia, me ipa nina dewawa dewasade. \v 12 Deawaa, i badawa dabuasadie edie apana da naisedia, me ipa nina dewawa dewasade.” \s1 Otooto kerakera Iesu mampe wimoio sau euda osouwo itude \r (Matiu 19.13-15; Luk 18.15-17) \p \v 13 Apana isiwa otooto kerakera banlamone Iesu mampe wimoiena me witapa mo osouwo itupie sau euda wanamopia baiwa. Wawe alala mo epe dewantoio ewamone apana onau wane bodamoiena. \v 14 Iesu mo wadabuamoio ewamone nuawa kadileno wawe alala diamone wanase, \bd “Otooto kerakera emono ne mainawo wimpu, mai enabodamona, ipawa God gonaawa ipa otooto kerakera ema ruau mampoa.\bd* \v 15 \x + \xo 10.15 \xt Matiu 18.3\x*Ne ulaipa dialedina, me mida oto kerauda rua nuawa wadaaubala me God gonaawa bedewe odepia rua. Tane me mida mai oto kerauda ruawalepia me mai God gonaawa bedewe odepia rua, diaida.” \v 16 Iesu epe wane otooto kerakera otamone siwa atowemone deadea osouwo witapa itune sau euda wanamodie. \s1 Maura apanawa Iesu mampe wisene inalepia waitarawasade \r (Matiu 19.16-30; Luk 18.18-30) \p \v 17 Iesu mo sau euda osouwo itune diasane a baiwaleidio apana dea tauwadea Iesu mampe wisene me danawe imimpa emmisilene waitarasane wanase, \bd “Debamamba, e euda apanawa, dianeawo atenteapa ne dima dewasape inawinakasala donsapa?”\bd* \p \v 18 Iesu sipoasane wanase, “E dima baiwa ne euda apanawa dianeiana? God meba os euda, mai mida da, dia. \v 19 \x + \xo 10.19 \xt Ekisod 20.13; Ekisod 20.14; Ekisod 20.15; Ekisod 20.16; Ekisod 20.12\x*E anaana wineia ateitena ruauitona, sa ipa: ‘Mai soa da bosaa, mai ninaitaa, mai poitaa, mai kutuntaa, mai lagaitaa, mamaa ita inaa do oniadewasamone aiau ruauitona.’” \p \v 20 Ita apana sa Iesu sipoasane wanase, “Debamamba, ne oto keraudanawo ita tauma anaana sa uduudu ruauntene dewamonatuwan.” \p \v 21 Me epe wadio Iesu etene nuawadawadasane diene wanase, “E dea os eanosidena dewasaa: Puraiwaa uduudu manawo wineia gimaramoatue manewa wadee nuaparelala wanamowo uboo e mauraa debamalepi. Ema dewasae aupe wine ne waroronea.” \v 22 Me Iesu epe dieno etene puraiwawa uaraia osowe mauraleidie wandia insamone inainamba aisidene nuapareidaleno ene alen. \p \v 23 Me ene aleidio Iesu wawe alala ewamone diamone wanase, \bd “Maura apanawa God gonaawa bedewe odaodawa badowaida!”\bd* \p \v 24 Mo Iesu epe wano etane memesaidanton. Tane Iesu osowesane diamone wanase, “Obaina, God gonaawa bedewe odaodawa badowaida! \v 25 Pue debama ebowa Kamel selau nagawa bedewe mai odepia rua, diaida. Deawaa, maura apanawa insaisawa puraiwawa osowe itudie wandia God gonaawa bedewe odaodawa badokadilen!” \p \v 26 Wawe alala inseia puraiwa apanawa God sauwa euda donsaie baiwa maurantoie waimoia God gonaawa bedewe odapua rua. Tane mo Iesu epe wano etane inguguraidantone Iesu diene waienase, \bd “Ema ambi, apana da inalepia intawa da winede, ba dia?”\bd* \p \v 27 Ita Iesu ewamone diadewasamone wanase, \bd “Apana mampo mai inantopona intawa da wineipona, dia, tane God mampe inta wadaaubala winede, ipawa me dewa uduudu dewasapia rua.”\bd* \p \v 28 Mape Pita Iesu mampe wane wanase, “No nitu uduudu emotatue e waroroeite do leitana, tauma no dima donsata?” \v 29-30 Iesu sipoasane wanase, “Ne ulaipa dialedina, mida duwa, ba nonopa, ba weaweanapa, ba inawa, ba mamba, ba obampa, ba iraiwa emona ne baina ba Gagalo euda baiwa, me wandi leidia bedewe uaraia osoweosowe mampelempo wadompa, mai bauta wandie emona rua. Sa ipa duwa, nonopa, weaweanapa, inawa, obampa ita iraiwa mampelempatuwampo osowe waimpa. Tane me poka apana mampo do etompe waimpa, mai dia. \bd Ita walama iedia wisepio me inawinakasala donsapi.\bd* \p \v 31 \x + \xo 10.31 \xt Matiu 20.16; Luk 13.30\x*Ewane, mo mida Gagalo euda muriwa os eteie sumanaintoia God gonaawa bedewe bautantopue odapu. Tane mo mida Gagalo euda bautantone etane atentoiena muriwa God gonaawa bedewe odapu.” \s1 Iesu bolepia umanawa wawe alala osowe diadewasamode \r (Matiu 20.17-19; Luk 18.31-34) \p \v 32 Ema aupe Iesu wawe alala do Ierusalemwa odane antoie. Tane into Iesu bautalene aleidio wawe alala nuau polaida wadio wawe odeie. Ita warorowa da mo wauwo santoie ieie. Tane mo antoio Iesu wawe alala 12 os diamone mampemone dima me mampe segalepia baiwaleidia umanawa diadewasamodie. \v 33 Ita me mo diamone wanase, \bd “No odate antitana Ierusalemwa, sape Apana Otopa wadapue pirisi debamau ita anaana waeuwalala mamposapuo insaisau rua me mampe dewasapu.\bd* Mo me kotusapue bowa sauawa wapue Rom gabemaniwa mamposapu. \p \v 34 Mo me wasi kadiwa daitada wampe diompe seseisampe ita tai gedaragedaraua mampe epompe ita bosapu. Ita walama natadeawo me bo bedewe enepiwisepi.” \s1 Iems Ion nata iririu Iesu mampe odede \r (Matiu 20.20-28) \p \v 35 Mape Sebedi obampa Iems Ion nata Iesu mampe wimone diane waienase, “Debamamba, no dima inseite menaidanedia e dieeto dewasaa rua, ba dia?” \p \v 36 Ita Iesu waitaramone wanase, “E dima menaledia ne baila dewasapa?” \p \v 37 Mo leusane waienase, “No menanedia e uboo sapaida do kolaiwataawo wane e wawo no tanawo wanta, da witaa on deneuwe, ita da sen deneuwe.” \v 38 \x + \xo 10.38 \xt Luk 12.50\x*Ita Iesu mo diamone wanase, “E mai dima ateitipe osowe iriritipona! E ide rua dima ne redunawo winedia napino e do nana? Ne babatutuntepina rua e ide rua babatutuitana?” \v 39 Mo leusane waienase, “No rua os dewasata!” Ita Iesu mo diamone wanase, “Poka etaetala reduwa napina rua e ideita nane poka etana. Ita poka saiwa osonawo iompo babatutuntepina rua poka saiwa ideita e osolawo iompo babatutuitana. \v 40 Mida witana on ita sen deneuwe wampua mukawa mai mainawo wineipona sonabalepo waina, dia. God bola sa mo mida baibu imaasana os wanamopio osowe wampu.” \p \v 41 Tane wawe alala 10 ema etane nuau kadilen Iems Ion nata mampo. \v 42 \x + \xo 10.42 \xt Luk 22.25,26\x*Iesu mo uduudu apamone auwamone wanase, “Mo mida gabeman mukawa wadeia kasawoga mampe apana banlamoio mo ruauntoie dewa uduudu dewamoituwade. \v 43 \x + \xo 10.43 \xt Matiu 23.11; Mak 9.35; Luk 22.26\x*Tane e mai epe dewaitana, dia! Mida e bedelawo debamalepona menasampa me sosowa uduudu simbiaulempe nolalempa. \v 44 Ita mida e bedelawo ebowa debamalepona menasampa me sosowa uduudu atouwolempe simbiaulempa. \v 45 E ema insena: \bd Apana Otopa mai ebowa debama wadepio apana me simbiasapua baiwa wisepona, dia. Me wisena apana simbiamopie inawawa itupi epie apana uara kadi bedewe malesamopie inamopi.”\bd* \s1 Iesu Batimias inasadio sala ewede \r (Matiu 20.29-34; Luk 18.35-43) \p \v 46 Iesu wawe alala do Ierusalemwa antoie into Ieriko bedewe wimone, bola sa eio apana uaraia wauwo waroromone antoie. Tane bola sa tampe Timias otopa emawa potawa ebowa Batimias inta waiwe iririleidie wandie. \v 47 Me sape wandie benema etena, sa ipa Nasaret Iesuwa iede. Sa baiwa me mukaidalene wane wanase, \bd “Iesu, Dawid Otopa, nuaparenaite saunea!”\bd* \p \v 48 Apana uara sape me etane diaidasane wanadabuasaiena dainalepi. Tane mo dima waia etendabue osowe mukama wane wanase, \bd “Dawid Otopa, nuaparenaite saunea!”\bd* \p \v 49 Ita Iesu me sau baiwa wadio etene amuwa enene apana diamone wanase, “Me apasano mainawo wimpi.” Mo Iesu wana rua emawa potawa inta waiwe wandia apasane waienase, “Nuaeuwa mampe enawie winea, Iesu e umanaa wade!” \p \v 50 Me epe dieieno etene nuawa eudewadewaleno tauwadea enenwisene garawa onapea wadenaubene ene alene Iesu mampe wisen. \v 51 Ita Iesu me waitarasane wanase, “Dima e manawo dewasapaa meneede?” Apana emawa potawa sipoasane wanase, “Debamamba, ne sala ewapaa menanedio iririwantedina!” \p \v 52 Mape Iesu me diene wanase, \bd “Aitaa, eba sumanaia inaen!”\bd* \p Me epe wadio Batimias emawa tauwadea os euleno sala ewene Iesu warorosano do antoiena. \c 11 \s1 Iesu Ierusalemwa odedio apana nuaeu debamaia do mamposaie ionosai \r (Matiu 21.1-11; Luk 19.28-40; Ion 12.12-19) \p \v 1 Mo Ierusalemwa antoie bola Betipage ita Betani mampentone wadi Olib tampe wimone, sape Iesu wawe alala nata waaubamone diamone wanase, \v 2 “E bautaitane bola nainimbanepe winediawo aitana. E bola sawo wilenune pue donki sanaa mai apana osowe odaodalala taunadodeieno enedia ewana. Ita lotonaaubene wadane banlene mainawo winlena. \v 3 Naita apana da donki lotonuno ewalepie waitaralepie wapiase, ‘E donki ambi dewasana baiwa lotoilana?’ Me diane wanase, ‘Tatamba menasadia baiwa donki ema lotoite wadeitana. Nola kerauda dialepio leusapio wimpi.’” \p \v 4 Iesu epe diamona rua mo donki awa anton. Ita mo bola sawo wimone inta waiwe du enedia moape donki taunadodeieno enedia eweiena. \v 5 Mo lotoio apana isiwa sape eneia ewamone waitaramone waienase, “E donki ambi dewasana baiwa lotoilana?” \v 6 Mo nata Iesu diamona rua apana sa diamoieno etane emoieno donki lotone banlene antoiena. \v 7 Ita mo Iesu mampe wimone garau onapea otawiamone pue osowe teamoieno Iesu odene osowe wain. \v 8 Tane apana uara sape mo do laia garau onapea inta osowe abumoie. Ita sosou da notonkela asiwa iraibu bedewe tomoiena inta osowe teamone antoieno osowainta Iesu donki osowe waine aleidie. \v 9 Apana uara Iesu danawe ita adiwe enane antoia mukaidantoie waie waiase, \bd “Osana! Me mida God ebowe iedia no wadaposisate ionosata!\bd* \v 10 God gonaawa mapoido mamamba Dawid mampe sauawalena tauma ipawanalepia baiwaleidia wadaposisata! Osana, God ionoidoa wadaposisate debamasata!” \p \v 11 Mo uaraia Iesu epe auwasaie wadaposisaio Ierusalemwa odene aleidie. Ita me God duwa bedewe odene dewa uduudu apana sape dewamoia ewamodie leidie. Tane rawileidio Iesu wawe alala 12 do leuntone bola Betani bedewe antoiena. \s1 Iesu karakai iawa wadidabuasadia gagalowa \r (Matiu 21.18-19) \p \v 12 Imonemba mo Betani ene Ierusalemwa antoio into Iesu omanaton. \v 13 Me emawa aubene karakai iawa asiwa uduudulena ewene mampe alen korou ewapona baiwa. Tane me karakai iawa mampelene mai ipawa da ewapona, asiwa os ewaewawa euleidie, ipawa naupona walamawaida mai wisepona. \v 14 Ita Iesu karakai iawa mampe wandabuasane wanase, “Tauma ita ando e mai nauno apana ipaa nampa, diaida!” Tane Iesu karakai iawa wadidabuasadio wawe alala etane do antoiena. \s1 Iesu God duwa eusade \r (Matiu 21.12-17; Luk 19.45-48; Ion 2.13-22) \p \v 15 Ita mo Ierusalemwa wimone Iesu God duwa bedewe odene leidie mo uduudu sape gimarantoie waimoie laia ewamone nuawa kadiidaleno tanamono nomone anton. Me mane leusaia apanawa watau ita do nene gimaralala watau memaaubamon. \v 16 Ita me apana uduudu anaanamona mai God duwa bedewe nitu da gimaralala otamompa ba awanamompe do odompa. \v 17 \x + \xo 11.17 \xt Aisaia 56.7\x*Dewa sa uduudu me intawa gudulene apana waeuwadewasamone wanase, “Buka bedewe ema epe girumalena winede, wadi wadiase, \q1 \bd ‘Ne duna ipa uwa daitada apanawa rauparintompaa duwa.’\bd* \m Tane e dewasalana poiwaa auwempaa dubu wanalen.” \v 18 Pirisi debamau ita anaana waeuwalala aia ema etane nuau kadileno inta banusaie Iesu bosapua baiwa. Apana uduudu Iesu waeuwawa nuau wadeno baiwa pirisi debamau ita anaana waeuwalala nuau saleno me bosapona insaisawa wadeie. \v 19 Ita rawileidio Iesu wawe alala do Ierusalem ene bola waimoiawo antoiena. \s1 Iesu karakai iawa wandabuasano tonalena gagalowa \r (Matiu 21.20-22) \p \v 20 Mo bola waimoiawo ituntone tadinaida enanawimone antoie into karakai iawa Iesu wandabuasana waapa do tonalentue enedia eweiena. \v 21 Tane Pita karakai iawa sa ewene Iesu ia sa wandabuasana insene wanase, “Debamamba, ia sisi e wadabuasaana tonalentue enede.” \p \v 22 Mape Iesu wawe alala diadewasamone wanase, \bd “E sumanaila God mampe itununa.\bd* \v 23 \x + \xo 11.23 \xt Matiu 17.20; 1 Korint 13.2\x*Ne ulaipa dialedina, e nuala bedewe mai insakoaitonuna tane sumanaiidaitonune bedewe wadi emanta diane wanase, ‘Enawie aite owa bedewe aubaubaitaa!’ Dima e sumanaiwaitile wailana God e baila dewasapio segalepi, mai dia. \v 24 Sa baiwa e dewa uduudu raupari bedewe iririwaitonune sumanaitana ewaewawa abo dima iririwaitilana e aitamana wadapona. E epe sumanaitonuna dewa uduudu iririwaitilana God e enalepituwapio wadana. \v 25-26 \x + \xo 11.25-26 \xt Matiu 6.14,15\x*E raupari baiwaitonune naita sosola kadileiena insaisawa manlawo winompa kadiu insadabuamona. Muriwa Mamala uboo wandia mampe rauparitano e kadila insadabuamopi.” \s1 Pirisi debamau ita anaana waeuwalala Iesu mukawa na wadena waitarawasai \r (Matiu 21.23-27; Luk 20.1-8) \p \v 27 Ema aupe mo osowe Ierusalemwa antone wimoiena. Sape Iesu God duwa bedewe odene leidio pirisi debamau, anaana waeuwalala ita mo eiau isiwa me mampe wimone waitarasane waienase, \v 28 “E mukaa dainea mampe dewa ema dewamoiana? Mida eneen?” \p \v 29 Ita Iesu mo sipoamone wanase, “Ne waitara dea dialepo sipoaneano muriwa ne dialepa ne mukana na wadane dewa ema dewamodina. \v 30 E dianeano etapo, Ion mukawa na wadene nolaleidie? Me God mukawa mampe apana babatutumodie ba apanaida mukawa mampe?” \p \v 31 Iesu epe wane diamono muba inta banusaie ambi gagalontope wapona baiwa. Ita muba gagalontone waienase, “No ambi wata? Naita no wataase, ‘Ion God mukawa mampe nolaleidie apana babatutumodie,’ Iesu dianepi wapiase, ‘Naita epeewo, e dima baiwa me mai sumanaiwaitapona?’ \v 32 Tane me apanaida mukawa wadene nolaleidia wataa mai rua, ipawa apana uduudu sumanaintone atentoiena Ion ipa peroweta God wanaubena.” \v 33 Ita mo apana nuau kadisapua sawantone Iesu lagasane waienase, “No Ion mukawa na wadene apana babatutumodia mai atentepona, dia!” Mo epe waieno Iesu diamone wanase, “E ne waitarana sipoa mai dianeapadewaitapona, sa baiwa ne mai dialepa mukana na wadane dewa ema dewamodina.” \s1 Mo irai apanawa otopaida nibuasaia gagalowa babawa \r (Matiu 21.33-46; Luk 20.9-19) \c 12 \p \v 1 \x + \xo 12.1 \xt Aisaia 5.1,2\x*Iesu aia ema wano dialeno aupe gagalo babawa mampe mo mampo gagaloleidie wane wanase, “Apana dea wain irailene gonaalen. Ita me wain gadawa empidodepia baiwa don ton. Do iraiwa oniempaa duwa wadene diasane wain iraiwa oniepua apanawa witaposane diamona odawa moawa ando wanapu. Ita ene nowa dawo alen. \v 2 Wain aiaisawa walamawa wiseno irai apanawaida nolawa dewala dea bauta wanauben alepie me irai onieia apanawa mampo mebaa moawa wadepia baiwa. \v 3 Me alene mo mampo wiseno tane mai wanapona, dia, ita me wadanaitue epaepabobosane taneieno di alen. \v 4 Ema aupe irai apanawaida nolawa dewala da wanaubeno alene mampo wiseno uwawa epaepabobosaiena. Ita mo mala dewawa rebarebaida mampe dewasane malasaiena. \v 5 Tauma me nolawa dewala da wanaubeno alene mampo wiseno epanaboleiena. Mo epe dewantoieno aupe irai apanawaida nolawa dewalala uara waaubamono onionia apanawa mampo antoiena. Mo isiwa epaepabobomone tanamoieno anton, ita isiwa epaboiamoiena. \v 6 Irai apanawaida nolawa dewalala uduudu waaubamontuwan, mai da wampona, dia. Tane dea os wandia, sa ipa me nuawadawada otopaida, newa osowe wanauben iraiwa onieia apanawa mampo. Me wadiaubedie insenase, \bd ‘Ne otonaida mo mampo wisepio wadapue mamposapue oniepudewantopu, mai kadisapu, dia.’\bd* \v 7 Me ema epe insedie, tane me otopaida mo mampo wiseno muba gagalontone waienase, ‘Tauma irai ema apanawaida otopa wisen. Ane, me wadataitue bosate, aupe dima uduudu me mampea no nubaamba wanalepio taupakawantata.’ \v 8 Dima mo waiena ruawantone antone irai apanawa otopaida wadanaitue epanaboleiena. Ita wain iraiwa gonaawa adiwe aubeieno nosene winen. \p \v 9 E tauma ambi inseilana irai apanawaida ema segalena mampe dima dewasapi? Ne dialedina, me wisepie iraiwa onieia apanawa bomopitue aupe wain iraiwa oniempaa apanawa da witaposapio oniempa. \v 10 E buka bedewe giruma ema wisiaitene ewale ateiten, ba dia? Ema epe wadi wadiase, \q1 \bd ‘Du wadawadala apanawa seu dea ewanadabue eiena, mai menamopona, dia. Tane seu sa ewadabuasaia eudidalene du awanediposidede.\bd* \q1 \v 11 Tane ema ipa Tatamba God insaisawa rua dewasano segalen, mai di segalepona, dia. Ita insaisa sa me dewasana ewaewawa eudidalen no mainimbo.’” \p \v 12 Pirisi debamau, anaana waeuwalala ita mo eiau gagalo babawa ema etane atentoie Iesu moida wawumone gagalolen, mo me dabuasaia baiwa. Ema bedewe mo inta banuntoiena Iesu wadapaitue kotusapona baiwa. Tane mo apana uaraia sape eneie Iesu adiwentoia sauntone ene di antoiena, mai me wadapaitudepona, dia. \s1 Mo takis manewa itutuwa waitarawantoie Iesu diei \r (Matiu 22.15-22; Luk 20.20-26) \p \v 13 Walama dawo Iuswa eiau, Parisi isiwa ita Erod sosowa isiwa do waaubamoiena Iesu mampe antopu. Mo menamodia mo antopue laga mampe Iesu waitarasampo me wapikadisapio wadapua baiwa. \v 14-15 Mo me mampe wimone diane waienase, “Debamamba, no atenten e apana dodomanaida. E manawo apana debamau ita ebousiawaia deawaa os. E mai mida da sawaitipe mo dima etaetawa menamodia rua asiasi waeuwaitipona, dia, tane e God insaisawa rua ulaipa os waeuwaitiana. E ambi inseiana, ide rua no Rom gabemaniwa mampe takis manewa ituta, ba dia?” Tane Iesu mo laga mampe waitarasaia atenlene sipoamone wanase, “E dima baiwa laga mampe waitaraneilana? Ne wapakadisapo wadaneana menalede, ba? Mane nepa wadane wino ewapo.” \p \v 16 Mo diamona rua mane nepa wadane mampe wimoieno ewene diamone wanase, “Ewana, ema mida namba ita mida ebowa mane ema osowe winei?” Ita mo leusane waienase, “Rom gabemaniwa ionoidoa namba ita ebowa winei.” \p \v 17 Mape Iesu diamone wanase, \bd “Dima Rom gabemaniwa mampea gabeman wanana, tane dima God mampea God wanana.”\bd* Mo Iesu gagalowa wandewaleno etane memesanton. \s1 Sadusi apanawa bolala enawisau waitarawantoie Iesu diei \r (Matiu 22.23-33; Luk 20.27-40) \p \v 18 \x + \xo 12.18 \xt Aposel 23.8\x*Ema aupe Sadusi apanawa waitara do Iesu mampe wimoiena. Mo sumanaintoie inseiase apana bolala ando mai bo bedewe enapuwimopue waimompa, dia. \v 19 Mo Iesu mampe wimone waienase, “Debamamba, no anaanamba Moses ema epe girumalene ituno winede: Apana mona nainaila obampasiawaia bolepio aupe apana sa wambaida tatawa obupa naisepie otootolepi tatawa baiwa. No menanedia anaana sa ipawa atenidantata. Sa baiwa no duduna da dieeto etee waeuwanewo atentata. \v 20 No dudunamba ema epe: Apana wanwamba 6 do bolauwo waimoie. Tautua nainailene obampasiawaia bolen. \v 21 Ita tautua wawea tatawa obupa naisene obampasiawaia bolen. Tane wambu natadeawa mampe deawaa segalen, me tatawa obupa naisene obampasiawaia bolen. \v 22 Ita wanwambu ompu epe os dewantontuwan, mo uduudu obu sa naisene obampusiawaia bonton. Ita ompa osowe obu sa do bolen. \v 23 I sa apana 7 naimono bontoiena. Sa baiwa no waeuwanewo atentata apana bolala bo bedewe enapuwimopue waimompo i sa apana dainea manainapaida wanalepi?” \p \v 24 Iesu mo sipoamone wanase, “Buka bedewe dima girumalena e mai inseipadewaitipe ita do God mukawa mai ateitipe wanleipona, dia. Sa baiwa waitarala surakauaia waile dianeilana, ba? \v 25 Apana bolala bo bedewe enapuwimopue waimompaa walamawe mo mai nainaintopu, dia, mo ensel uboo waimoia ruau di waimompa. \v 26-27 \x + \xo 12.26-27 \xt Ekisod 3.6\x*E sumanaitile inseilanase bolala mai bo bedewe enapuwimopue waimompa, dia. E inseilakadisaile mai ateitipona! Moses bukawa bedewe ia inilala idia dudunawa e wisiaitene ateiten, ba dia? God Moses ia idia tampe enedio diene wanase, \bd ‘Ne ipa Abraam Godiwa, Aisak Godiwa ita do Iakob Godiwa.’\bd* Insenadewaitana, me mai apana bolala Godiu, dia, tane mo wanwankasalala Godiu.” \s1 Anaana dainea debamawaida? \r (Matiu 22.34-40; Luk 10.25-28) \p \v 28 Tane anaana waeuwalala wisene Sadusi apanawa Iesu do gagalontoio asisumodie. Me Iesu gagalo dodomana wandewaleno etene baiwa waitarasane wanase, “Anaana dainea debamawaida uduudu bedeuwo?” \p \v 29 \x + \xo 12.29 \xt Diutor 6.4,5\x*Ita Iesu leusane wanase, “Anaana uduudu bedeuwo ema dea ipa debamawaida: \bd ‘Israelwa asisudewaitana, Tatamba God dea os wande, mai God da wainipona, diaida. \bd* \v 30 \bd E Tataa God nuaa uduudu, insaisaa uduudu, atena uduudu, ita do mukaa uduudu mampe nuawadawadasane wanempa.’\bd* \v 31 \x + \xo 12.31 \xt Liwai 19.18\x*Tane anaana ema do deawaa debamawaida: \bd ‘Sosoa nuawadawadamona eba nuawadawadaitiana rua.’\bd* Anaana uduudu bedeuwo ema nata ipa debamauida, mai anaana isiwa ruau.” \p \v 32 Anaana waeuwalala aia ema etene Iesu diene wanase, “Debamamba, e waadewaiten, Tatamba God dea os wande, mai God da wainipona, dia. Sa ulaipa. \v 33 Eulena no God mampe amonamba pue pulontonte sunta, ba pulo daitada amonantonte wainenta. Epe dewantonta, sa ipa euda. Tane anaana nata e wamoana, sa ipa debamauida dewamonte wainenta: No God nuamba uduudu, ateinimba uduudu, ita do mukamba uduudu mampe nuawadawadantonte wainenta. Tane do sosomba nuawadawadamonte wainenta, no nuba simbiambantite nuawadawadantitana rua.” \v 34 \x + \xo 12.34 \xt Luk 10.25-28\x*Me sipoa wandewalena baiwa Iesu nuawa euleno diene wanase, \bd “E God gonaawa mampeitie wainiana.”\bd* Iesu epe wano aupe mai apana da me waitarasapona rua, dia. \s1 Keriso mida Otopa? \r (Matiu 22.41-46; Luk 20.41-44) \p \v 35 Iesu God duwa bedewe waeuwaleidie apana waitaramone wanase, “Anaana waeuwalala Keriso umanawa waia me ando Dawid mampee wisepie me atanosiwa mulepi. Mo insaisau na wadane epe wai? \v 36 \x + \xo 12.36 \xt Sam 110.1\x*Aleu kakaiwa Dawid insaisawa waneno wane wanase, \q1 ‘Tatamba God ne Tatana mampe wane wanase, \q1 \bd ‘Witana on deneuwe aisite wana ne ideita e wenawenaa nanausimope e waa atowe teamopatuwapi.”\bd* \m \v 37 Dawid Keriso ebowa wadi wadiase, ‘Tatana.’ Tane ambi Keriso me atanosiwaida?” \m Apana uaraia Iesu gagaloleidio nuau eudidaleno me asisusaie. \s1 Iesu anaana waeuwalala gagalouleide \r (Matiu 23.1-36; Luk 20.45-47) \p \v 38 Iesu sape waeuwaleidie wane wanase, “Anaana waeuwalala dewau ewanadewaitana, mai mampoitana, dia! Mo dewau ema epe dewamoie waimoi: Mo garau eubu daumauia taumoie asowawantoie lai. Ita mo maket bolawe laio apana auwadewasamoio mo nuau eudidaleidio ituposintoi. \v 39 Tane do gagalo duwa bedewe ita oda bedewe bola euwa wanamoio osowe waimoie nuaeuwantoie asowawantoi. \v 40 Mo obuobu dubu ita puraiwau oniakadisamoie otamoie mampomoi. Ita laga mampe raupari daumauia wamoie lai. Mo epe dewantoia baiwa God matangelawa pokawa debamaia etapu.” \s1 Iesu obu pulowa ituna gagalowaleide \r (Luk 21.1-4) \p \v 41 Ema aupe Iesu pulo ituia watawa tampe aisidene waine apana uara maneu pulontoio ewadewasamodie. Mauralala uara wimone mane debamaia teamoie. \v 42 Ita obu nuaparela wisene pulowa mane nepa dubawa nata teamon. \v 43 Iesu me ewedie wawe alala apamono mampe wimono diamone wanase, \bd “Ne ulaipa dialedina, obu sa pulowa ituna mai apana uduudu pulontoiena rua, me ipa debamawaida itun. \bd* \v 44 Ipawa mo mane osowe maurantone moawa di winakoalala pulontoiena. Tane obu sa abolaleidie wandia dima osowe wampona uduudu pulolentuwan.” \c 13 \s1 God duwa kadilepituwapia Iesu gagalowaleide \r (Matiu 24.1-2; Luk 21.5-6) \p \v 1 Iesu God duwa ene nosedio wawe alala dea me diene wanase, “Debamamba, God duwa ita tampe du isiwa do eneia ewamoa! Mo seu debamau mampe wadamoieno ewaewau eudida enei.” \v 2 Iesu sipoasane wanase, “E du ema eubu badou eneio ewamoie asou waiana, ba? Ne dieedina, du sa uduudu kadintoputuwapi, mai seu da bolawe winepi, uduudu noanamopuo nomoputuwapi.” \s1 Wawe alala walama ompa eueuwa segantopua waitarawantoi \r (Matiu 24.3-14; Luk 21.7-9) \p \v 3 Iesu Ierusalemwae alene wadi Olib osowe wisene namba God duwa mampesane wain. Sape Pita, Iems, Ion ita Endru wimone werego Iesu waitarasane waienase, \v 4 “Ema gagalowaitena walama dainea segantopu? Dewa ema uduudu uwaantompo eueuwa inainambu dainea segantompo no ewamote atentata?” \p \v 5 Iesu mo diamone wanase, \bd “Ewanadewaitana, mai mida da e lagalepie banlakadisalepi, dia.\bd* \v 6 Ne epe dialedina, ipawa apana uara manlawo wimompe wampaase, ‘Ne e inawala, mida e onioniawaitile wainilana winen inalepaa baiwa.’ Mo ne ebona wampe nolantompe apana uara banlakadisamopuo waeuwau bedewentopu. \v 7-8 E bola uara daitada onantompo gagalowa etana ita do bola isiwa ona baiwa imaantompo umanau etane mai saitane insenase, ‘Tauma ipa sa walama ompa wisen.’ Tane sa dia. Aia daitada wawalala bola daitada bedewe onantompe waimompa. Do wanatata ita natunakani bola uara daitada bedewe segantompo pokawa apana etompe waimompa. Poka sa ipa i oto mu baiwaleidio poka etedia rua. Tane poka sa mai i oto gamoidalepia pokawa rua, dia. Poka sa segantompa, sa ipa eueuwa e baila, ewamone ateitana walama ompa maidaleide. Tane ompaida ando segalepi. \p \v 9 \x + \xo 13.9 \xt Matiu 10.17-20; Luk 12.11,12\x*\bd E insaisala wadaaubalala os emoitonune wanlempa, mai di wankoaitonuna.\bd* Mo e wadaitulepue kotu apanawa mampolepu. Ita mo gagalo dubu bedewe ba kotu bolawa osowe sabamo apana emauwo epaepabobolempo malaitana. E ne wanawoitilana baiwa gabeman apanawa debamau ita do warere danauwo enane kotulempo e ne wasabamoneane Gagalo euda benemaitano mo etapu. \v 10 Gagalo euda uwa daitada apanawa mampo amonantopuo etaputuwapio tauma walama ompaida wisepi. \v 11 Mo e wadaitulepue kotulempo gagalo wawawa mampe mai nuabolaitana, ipawa e ebaida mai gagaloitana, dia. Tane Aleu kakaiwa aia enalepio gagaloitana rua. \v 12 Apana muba wanwambuida ita tatatauida dabuamopue kotu apanawa mampomopuo kotumopue bomopu. Ita mamamau obampuida dabuamopuo kotu apanawa mampontopu bomopua baiwa. Ita obampu gombauida mampo dewa ipa deawaa dewamopue dabuamopuo kotu apanawa mampomopuo kotumopue bomopu. \v 13 \x + \xo 13.13 \xt Matiu 10.22\x*E ne wanawoitilana baiwa apana uduudu e nibualepu. \bd Tane me mida poka saiwa ema bedewe badowa enompe ompa osowe wisepia, me inaida donsapie inalepi.”\bd* \s1 Nitu nuadabualalaida gagalowa \r (Matiu 24.15-28; Luk 21.20-24) \p \v 14 “E wisialala gagalo ema wisiaite ipawa atendewaitana: Walama ando nitu nuadabualalaida God bolawe itupuo enompe God bolawaida rebarebasampo ewaewawa koakoalepie kadilepi. Nitu nuadabualalaida sape enompo kadi rebarebaida segalepia baiwalempo mo Iudiawo wanwanlala kadi sawantopue bolau epue weuwapue wadiwa antopue waimompa. \v 15 \x + \xo 13.15 \xt Luk 17.31\x*Me mida walama sa bedewe peloo waimpe leumpa mai a baiwa du bedewe odepie puraiwawa otepi, diaida. Me tauwadea bolawa epie di weuwapie wadiwa alepie inalepi. \v 16 Ita apana iraileidia mai garawa otaotawa insaisawalepie duwa awa alepie walamawa diasapi. Me tauwadea wadiwa alepie inalepi. \v 17 Walama sa ipa pokawaaida ioto bulala ita do mo mida oto gegelau do baibu, mo mai tauwadea os bolau epue wadiwa antopua rua. \v 18 E God mampe rauparitonuna poka inainamba ema mai unu walamawe segantopu, dia, abaia nomopue inta bodamopua sawa. \v 19 \x + \xo 13.19 \xt Daniel 12.1; Gagalo 7.14\x*Mo inantopua baiwa wadiwa antopu, ipawa walama sawo poka etaetalalaida segalepi. Tane poka sa rua mai God tawo dewasanawo ita tauma segalepona, dia. Ita poka walamawa sa dialepio aupe mai poka da ema rua segalepi, dia. \v 20 Poka etaetala walamawa sa daumalempe alempo mai mida da inalepi, dia, uduudu bontoputuwapi. Tane sonabalala baibu God poka walamawa sa kampasapie itupi. \p \v 21 Walama sa bedewe apana isiwa e dialempe wampaase, ‘Sosona, Keriso inalepia mape wande,’ ita do wampaase, ‘Keriso sisi wande.’ Mo epe dialempo mai sumanaibuitana, dia. \v 22 E mai sumanaibuitana, ipawa walama sawo Keriso lagawaau ita do peroweta lagawaau uara segantopue wimopu. Ita mo ginasa eueuwa pokawaau dewamompe sonabalala banlakadisamompaa baiwa. Tane mo mai banlakadisamopua rua, dia. \v 23 Ne dewa ema uduudu ando segantopua umanau diaimaalene nualawo ituna insamonune wanlempa.” \s1 Apana Otopa giou bedewainta wisepia gagalowa \r (Matiu 24.29-35; Luk 21.25-33) \p \v 24 \x + \xo 13.24 \xt Gagalo 6.12\x*“Poka debamaia walamawa sa diantopuo aupe dewa inainamba da segantopu buka bedewe girumalena rua, wadi wadiase, \q1 ‘Omo dubalepie sala iwinlepi ita uaboa mai sapa wapi, dia. \v 25 \x + \xo 13.25 \xt Gagalo 6.13\x*Kipora uboe nomoputuwapio uba ita sala do ewaewawa rebarebaidalepi.’ \m \v 26 \x + \xo 13.26 \xt Daniel 7.13; Gagalo 1.7\x*\bd Ema segalempo walamawe Apana Otopa giou bedewainta mukawa debamaia ita me sapawaida do iompo apana uduudu ewapu.\bd* \v 27 Ita me enseliwa waaubamopio God sonabamodia apanawa tawo osowe bola uduudu bedewe banlamopue me mampe auwamopu. \p \v 28 E ia karakai mampe aten wadana! Ia sa inintopue asiu sanaa teamompo e ewane ateitana maura walamawa kampalen. \v 29 Deawaa, eueuwa ne dialena segantompo e ewane ateitana Apana Otopa wiwisawa walamawa kampaidalen, du nopeido. \v 30 Ne ulaipa dialedina, walama ande apanawa mai tauwadea bontoputuwapi tane mo waimompo dewa ema uduudu segantopu. \v 31 \bd Uba ita tawo diantoputuwapi, tane ne aiana mai dialepi, diaida!”\bd* \s1 Iesu wiwisawa walamawa baiwa no imaantonte emontonte wainentaa gagalowa \r (Matiu 24.36-44) \p \v 32 \x + \xo 13.32 \xt Matiu 24.36\x*“Apana Otopa wiwisawa walamawa ita omowa mai mida da atenleipona, dia. God enseliwa uboo waimoia mai atentoipona, ita do me Otopa walama sa mai atenleipona, dia, tane Mamamba os atenlen. \v 33 \bd E insaisala wadaaubalala emoitonune wanlempa, mai di wankoaitonuna, ipawa Apana Otopa wiwisawa walamawa e mai ateitipe wanleipona, dia.\bd* \v 34 \x + \xo 13.34 \xt Luk 12.36-38\x*Ne gagalo kerauda wapo mampe insaisawa wadana! Du apanawa bolawa epie alepia insaisawaleide. Me nolawa uduudu nolawa apanawa witapomopie ita du oniedia apanawa diepio onionialempe emolempe waimpa, mai di wankoalempa. Ita epie awe alepi. \v 35 E du oniedia apanawa ruawaitane onioniaitonune emoitonune os wanlempa, ipawa e mai ateitapona du apanawa walama dainea leulepie wisepi. E mai atendewaitipona me rawiwa, ba tadina pouwe, ba walama pumpu kanka wampo wisepi. \v 36 E walama uduudu imaaitonune wanlempa, me tauwadea os wisepie ituitonuno donlepia sawa. \v 37 Gagalo ema wane dialena mai e os dialepona, dia, tane apana uduudu dialedina, e onioniaitonune emodewaitonune wanlempa.” \c 14 \s1 Betani iwa nuawadawada debama Iesu mampe dewasade \r (Matiu 26.1-16; Luk 22.1-6; Ion 11.45-53; 12.1-8) \p \v 1 \x + \xo 14.1 \xt Ekisod 12.1-27\x*Pirisi debamau ita anaana waeuwalala auweie gagalontoie inta na inta Iesu wadapuitue kotusapue bosapu. Ita mo gagalontoie insaisau deasane waienase, “Walama nata dialepio aupe Pasowa odawa nata. Ita ema aupeaupe no bured sasanasiawaia odantonte nanto walama 7 dialepi. \v 2 Ita oda sa nante bedewe Iesu mai wadata, naita apana uara ewanepue nuau kadilepio onamba enapu.” \p \v 3 \x + \xo 14.3 \xt Luk 7.37,38\x*Mo insaisau deasaio walamawe Iesu Betani bedewe apana ebowa Saimon duwe wandie. Saimon sa mapo kero kito wadawadalala tane inalena. Iesu sape nana nadio i dea ia asiwa bonabonaua esapa dugi euda bedewe imaala winedio wadene Iesu mampe wisen. Ita me dugi moawa wadenaubene Iesu uwawa osowe ia esapa bonabonaua memenauben. Tane esa sa malesawa debamaia. \v 4 Apana isiwa sape waimoia i epe dewaleidio ewane nuau kadiidaleno mamoo muba momoduntoie waiase, “Dima baiwa me ia esapa bonabonaua eudida di memenauben? \v 5 Nitu sa malesawa debamaia ena dea bedewe nolantope manewa wadapona rua. Me gimaralepe mane debamaia epe rua wadape nuaparelala saumopona, tane di kadisan.” Ita mo me badowaida diane malasaiena. \p \v 6 Mo epe dieio Iesu onau wane wanase, “Dima baiwa me epe dieile nuawa kadisailana? Ena, me dewa euda dewasan ne baina. \v 7 Apana nuaparelala walama uduudu e do wanlempe saumonuna rua. Tane ne mai walama uduudu e do wainento oniadewasaneanuna, dia. \v 8 Me dima mampeleno ewene rua ne mainawo dewasane ia esapa bonabonaua ne uwanawo memenauben. Sa ipa ne dobosaneapua baiwa benaimaanen. \v 9 Ne ulaipa dialedina, bola daitada bedewe Gagalo euda amonantompe dima i ema dewasana do gagalowa wampe benemantompa. Ita me dudunawa sa winakasalepio apana insempa.” \p \v 10 Ema aupe wawe alala 12 bedeuwo sou dea Iudas Iskariot pirisi debamau mampo alene Iesu dabuasapie laga mampe mo saumopie mamposapia benemawa diamon. \v 11 Mo aia ema etane nuau eudidaleno me sauasane dieiena mane wanapu. Ita Iudas wandi leidia walamawa wadepidewae dima insaisawalena dewasapio segalepi. \s1 Iesu wawe alala do rawi nanawa nai \r (Matiu 26.17-30; Luk 22.7-23; Ion 13.21-30) \p \v 12 Bured sasanasiawaia odantoie naia walamawa bumpe Iuswa dewau rua sipsip bomoi Pasowa odawa nanawa napua baiwa. Walama sa bedewe Iesu wawe alala me waitarasane waienase, “E meneedia no naepe ane Pasowa nanawa imaasato wane naa?” \p \v 13 Me wawe alala nata waaubamone diamone wanase, “Aitane Ierusalem bedewe, inta sape apana esa dugiwa awanepie iompo donsane do aitana. \v 14 Me du dainea bedewe odompo e do odane aitana. Ita sape du apanawaida diane wanase, ‘Debamamba e waitaraedie wadiase: E duawo nana bolawa da winede, ba dia, ne wanawo alala do wante Pasowa odawa nanawa nata?’ \v 15 Ita du apanawaida bola debama du pouweido imaasaieno winedia euwalepio ewane sape oda nanawa imaamonatuwapi.” \p \v 16 Iesu wawe alala nata epe diadewasamono ene Ierusalemwa antoiena. Mo sape wimone me dima umanawa wamona uduudu segantonatuwaieno eweiena. Ita mo Iesu diamona rua Pasowa odawa nanawa laulantone imaamone teiena. \p \v 17 Rawileidio Iesu wawe alala 12 do sape wimoiena. \v 18 Mo nana napua baiwa aisintone waimoiena. Ita mo nana naio bedewe Iesu wane wanase, “Ne ulaipa dialedina, dea e bedelawo mida ne do wante nana naitana ne laga mampe nananepie kotu apanawa mamposapi.” \p \v 19 Wawe alala aia ema etane nuau pareidaleno deadea Iesu waitarasaie waiase, “Debamamba, e ne umanana wano? Ne ando mai epe dewanteapa, dia!” \p \v 20 Ita Iesu mo sipoamone wanase, “E 12 bedelawo sola dea mida bured wadedie ne nata urai reduwa enedia bedewe aneite naitana me ipa sa ne dabuanepie mo mamposapi. \v 21 Apana Otopa mampe epe segalepio bolepi me umanawa buka bedewe girumaleno winedia rua. Tane me mida Apana Otopa dabuasapie laga mampe kotu apanawa mamposapia me matangela rebarebaida donsapie poka etepi! Poka sa etepia sawa eulena, me inawa gamowa epona.” \p \v 22 Mo nana naio Iesu bured wadene God auwasane ita ampuiasane wawe alala wanamodie wanase, \bd “Ema ipa ne etena, wadane nana.”\bd* \v 23 Ema aupe me redu wadene God auwasane ita mo wanamono naiena, mai da epona, dia. \v 24 \x + \xo 14.24 \xt Ekisod 24.8; Ierima 31.31-34\x*Ita me mo diamone wanase, \bd “Ema ipa ne osinana memenaubena apana uara kadiu insadabua baiwa. Inta ema bedewe ne sauana sanaa ipawanalepi.\bd* \v 25 Ne ulaipa dialedina, nana ema naitana dialepio aupe ne wain mai napa, dia, ideita God gonaawa wisepie ipawanalepio tauma ne osowe napa.” \p \v 26 Nana aupe mo wadapos sasawa waieno dialeno Ierusalem ene nomone wadi Olib osowe anton. \s1 Iesu Pita mampe wadia me ando lagawa wapi \r (Matiu 26.31-35; Luk 22.31-34; Ion 13.36-38) \p \v 27 Mo wadi Olib osowe wimone Iesu wawe alala diamone wanase, “E uduudu ne koaneane eneane aitanatuwapi buka bedewe girumalena rua. Buka bedewe God ema epe wadi wadiase, \q1 \bd ‘Ne sipsip onioniau apanawa epapabolepio me sipsipwa uduudu epue deaantopu.’\bd* \m \v 28 \x + \xo 14.28 \xt Matiu 28.16\x*E uduudu ne eneane aitanatuwapio bonteapa. Tane bo bedewe enapawineape bautantape Galiliwa anteapo e wanawo wilene doineana.” \p \v 29 Ita Pita meba umanawa waidasane Iesu diene wanase, “Naita mo uduudu e koaepue eepue antopu, tane ne mai e eepa, diaida!” \v 30 Tane Iesu me sipoasane wanase, “Ne ulaipa dieedina, deama tadino e walama natadea ne wakoana wae lagaitaa, muriwa walama nata kanka aiawa wapi.” \v 31 Pita aia ema etene badowaida leusane wanase, “Ne mai e wakoaepe lagaa wapa, diaida! Ne e adiawontape wasabamoa wapa, mo ne do boneapua ide rua e nata bontata.” Ita wawe alala uduudu sape Iesu do waimoia aia ipa deawaa waiena. \s1 Iesu Gesemani bedewe rauparileide \r (Matiu 26.36-46; Luk 22.39-46) \p \v 32 Iesu wawe alala do wadi Olib osowe antoie bola ebowa Gesemaniwa wimone Iesu mo diamone wanase, “E mape wanlempo ne inta sisi anteape rauparintepine wainepina.” \v 33 Tane me a baiwaleidie Pita, Iems ita Ion os diamone banlamono do anton. Mo sape waimoie Iesu nuawa polaida wano nuapareidalen. \v 34 Ita mo diamone wanase, “Ne nuana nuapare nopeidosana bonepia rua etedina. Ne emante anteape rauparintepino e mape onioniaitonune emoitonune wanlempa, mai di wankoaitonuna, dia.” \p \v 35 Me epe diamone ene eseanama alene dogo osowe nuawa aintue itulene rauparileidie God diedia poka walamawa sa me baiwa iedia nambesapona baiwa. \v 36 Ita me rauparileidie wane wanase, “Aba, Mako, e manawo muka winedia dewa uduudu dewasaa rua. Ne iririedina poka saiwa reduwa mainawoleidia wade nambesawo mai napa. \bd Tane mai ne menanedia rua dewasawo segalepi, dia, e insaisaaida segalepi ne mainawo.”\bd* \p \v 37 Me epe rauparilene ene alene wawe alala natadea mampo wisene ituntoio ewamone Pita diene wanase, “Saimon, e ituitiana, ba? E onioniaitipe emoitipe os waneipono omo dea dialepona, ambi ipa epe e ituitiana?” \v 38 Ita me mo diamone wanase, \bd “E rauparitonune emoitonune os wanlempa, rubu iompo e badowa enakasaitane nanausana rua, mai dia. E nuala uduudu menasadia badowa enonuna, tane ete oauaraleidie teinaaisileidia wankoaitonuna menasade.”\bd* \p \v 39 Me epe wane emone alene raupari deawaa rauparileidi wandie. \v 40 Ita ene leulene wawe alala mampo wisene mo emau lauidaleno baiwa osowe ituntoio ewamon. Tane mo mai dima da Iesu mampe wapona rua, dia. \p \v 41 Mape Iesu osowe mo emone raupariwa ompa awa alen. Ita me raupari diasane leulene wawe alala mampo wisene diamone wanase, “E ituidaitile bubuaitilana, ba? Itu ena, ne walamanaida wisen. Taumaida Apana Otopa dabuasapuo kadi dewalala mampolepi. \v 42 Enano ana, mida ne wadanepie nanalepia iede.” \s1 Mo Iesu wadeiitudedia kotulepi \r (Matiu 26.47-56; Luk 22.47-53; Ion 18.3-12) \p \v 43 Iesu gagalo sa wadio bedewe Iudas mampeido wisen. Me ipa wawe alala 12 sou dea. Ita apana uaraia witapo isimau ita koinau otamone me do wimone eneie. Mo ipa pirisi debamau ita apana eiau ita do anaana waeuwalala waaubamoieno wimoiena. \v 44 Muriwa mo wimoiena, bauta Iesu nanaleidia apanawa werego sosowa diaimaamone wanase, “Ne anteape mida ne isuruasapino ewana, me ipa sa wadanaitue sorodia mamposano banlepue antopu.” \p \v 45 Mo uaraia wimone eneio Iudas tauwadea os Iesu mampe alene diene wanase, “Debamamba, ne auwaedina!” Me epe wane Iesu isuruasan. \v 46 Ita mo eueuwa sa ewane Iesu wadanaitudeieno dibura apanawa wanalene enedie. \v 47 Mape mo eneio Iesu sowa dea enedie isimawa teinenaubene pirisi ionoidoa nolawa dewalala asiwa tonpunden. \v 48 Ita Iesu mo diamone wanase, “E isimala ita koinala do otele mainawo wilen ne wadaneana baiwa, ewaewa abo ne witakadila apanawa. \v 49 \x + \xo 14.49 \xt Luk 19.47; 21.37\x*Ne e do wainite walama ruawantedine God duwa bedewe waeuwantedino mai wadaituneapona, dia. Tane tauma os dewasailana, sa ipa dima buka bedewe girumaleno winedia ipawanalepia baiwa.” \v 50 Me epe wano wawe alala uduudu Iesu ene sauwo antonatuwaiena. \p \v 51 Ita mo Iesu banlene antoio apana dea sanaa garawa dea os taudi leidia mai epe alepona, dia, me Iesu warorosane aleidio mo me wadaitusaie garawa teineie wadapona baiwa. \v 52 Tane me kasawogalene garawa sa taudia ampe noseno ene di alen. \s1 Iesu apana debamau danauwo kotuleide \r (Matiu 26.57-68; Luk 22.54-55,63-71; Ion 18.13-14,19-24) \p \v 53 Mo Iesu banlene pirisi ionoidoa duwa mampe wimoieno pirisi debamau, apana eiau, ita do anaana waeuwalala sape auweie. \v 54 Mo Iesu banlene antoio Pita mo wauwo mamoo Iesu warorosane aleidie. Ita pirisi ionoidoa duwa enedia bolawa mampe wisene sorodia iwulala do ia denantone ewamodio waimoie. \v 55 Tane pirisi debamau ita do Iuswa onioniau apanawa uduudu Iesu kadiwa banusaie wawu da donsape bosapona baiwa. Tane mai kadi wawuwa da donsapona, dia. \v 56 Apana uara me lagawa waie sabamosaie abo me kadiwa dewasapona rua. Ita mo lagau mai dealepona, nambenambe os wamoie, sa ipa muba eueuwantona mo lagaidantoie. \p \v 57 Tane mo isiwa sape waimoia enanawimone gagalowa da mampe Iesu wawusane waienase, \v 58 \x + \xo 14.58 \xt Ion 2.19\x*“No eteitano me wanase, ‘Ne God duwa apana wadeiena kadisapatue tane walama natadea bedewe ne God duwa da mai apana witapo dewalala wadapatuwapio segalepi.’” \v 59 Ita mo isiwa God duwa gagalowa sa benemawantoiena mai dealepona, dia. \p \v 60 Mape pirisi ionoidoa enenwisene Iesu diene wanase, “Apana ema e wawueie benemantoio eteiana, ba? E mo wawueia sipoa leusae eba inaitaa gagalowa waa, ba di epe enona?” \v 61 Tane Iesu dainakasalen, mai dima da wapona, dia. Ita pirisi ionoidoa osowe waitarasane diene wanase, “Dianewo etata, e Kerisoida, God mida no wadaposisaitana Otopa, ba?” \p \v 62 \x + \xo 14.62 \xt Daniel 7.13\x*Ita Iesu me diene wanase, \bd “Oa, ne ipa ema ewaneiana. Tane e ando Apana Otopa God mukamukaua witapa on deneuwe waimpo ewaidasana, ita do me uba giouwa asiasi iompo ewana.”\bd* \p \v 63 Pirisi ionoidoa ema etene nuawa kadiidaleno garawa taudia siolenaubene wanase, “No dima baiwa benemasiki apanawa da baibuntitana? Me epe wana baiwa eta. \v 64 Me God wakadisasano etatana, tauma dima dewasata me mampe?” Mape mo uduudu nuau deasane matangelawa ituiena bosapu. \p \v 65 Tane mo isiwa sape eneia Iesu seseisaie ita emawa taubodasaia sala mai ewepi ita epeie dieie waiase, “Tauma waa, mida epeede!” Ema aupe sorodia iwulala me wadanaitue epaepabobosaiena. \s1 Pita Iesu wakoasadie lagawa wade \r (Matiu 26.69-75; Luk 22.56-62; Ion 18.15-18,25-27) \p \v 66 Pita kotu duwa enedia bolawe wandio pirisi ionoidoa nolawa dewala iwa mampeinta wisene aleidie. \v 67 Me Pita ia ewasedio wandio ewadewasasane diene wanase, “Ne eweene atenten e Nasaret Iesuwa sowa da.” \v 68 Tane me lagalene wanase, “Dima baiwa ne epe dianeiana, apana sa umanawa waiana ne moana.” Me epe wane ia ewasedia ene bola sa intawa moawe nosene aleidio kanka aiawa wan. \v 69 Tane nola dewalala iwa sa Pita sape enedio ewene mo mida me do eneie laia osowe diamone wanase, “Apana sa Nasaret Iesuwa sowa dea.” \v 70 Ita me osowe wakoalene lagalen. Tane mo mida me tampe eneia me etane enanakeraue ita Pita diane waienase, “E ipa mo sou dea, e Galili apanawa, mo aiauwo gagaloitiano no etate atenten.” \v 71 Mo me epe dieieno etene me mampo badowa wane diamone wanase, “Ne laganteipono God ne matangelaneapona. Apana e umanawa wailana ne mai atenteapona, dia!” \p \v 72 Pita mo epe diamono aupeaupe kanka aiawa osowe wan. Kanka aiawa wadio etene dima Iesu me diena insaisawa mampelen. Iesu me ema epe diene wanase, “E walama natadea ne wakoana wae lagaitaa, muriwa walama nata kanka aiawa wapi.” Iesu epe wana rua Pita kanka aiawa wano etene tauma Iesu me diena insendewalene ke debamaia wan. \c 15 \s1 Iesu Pailat danawe kotuleide \r (Matiu 27.1-2,11-26; Luk 23.1-5,13-25; Ion 18.28–19.16) \p \v 1 Imonemba walama pumpu pirisi debamau, apana eiau ita anaana waeuwalala, ita do Iuswa onioniau uduudu insaisau deasaiena Iesu matangelawa dainea wadepi. Ita mo insaisau deasaiena rua me witapa taune banlene antone Rom gabemaniwa debama Pailat mampesaiena. \v 2 Ita Pailat Iesu waitarasane wanase, “E Iuswa warereu, ba?” Tane Iesu leusane wanase, “Sa ipa sa e waiana.” \p \v 3 Mape pirisi debamau wawu uara mampe me wawusaio Pailat etedie. \v 4 Ita me waitara da Iesu diene wanase, “Mo e wawu uara mampe wawueie waio eteiana? Tauma e wawueia sipoa leusae waa, ba di epe enona?” \v 5 Tane Iesu wawusaio daina enakasalen, mai dima da wapona. Ita Pailat dewa ema ewedie insakoalene memesalen. \p \v 6 Pailat me dewawa ipa epe: Pasowa odawa walamawe ena deadea bedewe apana diburala dea Iuswa sonabeia dibura bedewe wadediaubedio di nosedie aleide. \v 7 Ena sawo Rom gabemaniwa onau enane diburantone waimoie, ita mo bedeuwo sou dea ebowa Barabas witakadilene apana bosan. \v 8 Iesu Pailat danawe kotuleidio apana uara me mampe wimone iririsaiena me dewawaida dewasadia rua dewasapona. \v 9 Ita Pailat mo waitaramone wanase, “E menaledia Iuswa warereu di nosepi alepi, ba?” \v 10 Me mo epe diamona, sa ipa me inta banuleidie Iesu epono di nosepe alepona baiwa, ipawa me atenlen mo Iesu obusane baiwa di wadane me mampe wimoiena. \p \v 11 Tane pirisi debamau apana uaraia sape auweia waninamoia mo Pailat diapuo Barabas dibura epie nosepi, mai Iesu. \v 12 Mo Barabas iririwa waio Pailat etamone waitaramone wanase, “E dianeano etapo, apana ema e ebowa wailana Iuswa warereu mampe dima dewasapa?” \v 13 Mo mukantone leusane wane waienase, \bd “Me koros osowe seue bosaa!”\bd* \p \v 14 Pailat aia ema etene osowe waitaramone wanase, “Dima baiwa ne dianeilana me koros osowe bosapa? Me kadi dainea dewasana bowalepi?” Mo dima Pailat wadia etanadabue mukaidantoie waiase, “Me koros osowe seue bosaa!” \v 15 Mape Pailat apana uaraia nuau eusapia baiwa Barabas dieno di nosene alen. Tane mo Pailat wana rua Iesu tai mampe mukantopue epaidasapu. Mo Iesu epeiena dialeno aupe Pailat Iesu sorodia koros osowe seupue bosapua baiwa witaposan. \s1 Sorodia Iesu wareuwasaie oiwa wai \r (Matiu 27.27-31; Ion 19.2-3) \p \v 16 Pailat sorodiawa Iesu banlene gabeman ionoa duwa bedewe odane sorodia sosou uduudu diamoiena auwepu. \v 17 Mo sape auwenatue Iesu enane panane ampe gara bumawa aneieno benalene enedie. Ita mo tai gedaraia nukuntono kunubobo wanaleno uwawe aine benasaiena. \v 18 Tauma mo witapu wadanaposie auwadewasasane waienase, “Iuswa warereu, sau euda osoawo winakasalepi!” \v 19 Mo epe auwasane ene koina mampe epaepabobosaie, mai epona, dia. Ema aupe mo imimpu emmisintone wasi mampe Iesu wadaposisaie ionoidosaie. \v 20 Mo Iesu wareuwasane ene gara bumawa taudia wadanaaubene ita me garawaida wadane ampe aneiena. Ita banlene antoiena koros osowe seupue bosapua baiwa. \s1 Mo Iesu koros osowe seui \r (Matiu 27.32-44; Luk 23.26-43; Ion 19.17-27) \p \v 21 \x + \xo 15.21 \xt Rom 16.13\x*Mo Ierusalem ene nomone bola Golgotawo antoie into Sairini apanawa ebowa Saimon, me Alekisanda ita Rupas mambu, bola kerakera bedewainta leidie odedio donsaiena. Ita sorodia enane me badowa dieiena Iesu sausapie korosiwa awanepi. \v 22 Mo antoie bola ebowa waia Golgota bedewe wimoiena. Ebo Golgota ipawaida ipa uwa nepa. \v 23 Mo sape wimone sorodia wain esa sigasigaua do dewasane Iesu waneiena napia baiwa. Tane me nanawa dabualene eno di winakasalen. \v 24 Ita sape mo Iesu koros osowe tutuntone seuiena. Aupe sorodia Iesu garawa otamopua baiwa owawantoiena, ita mo owau sa asiasi ruawe garawa otamopu. \v 25 Walama pu wano omo odene 9 wadedio mo Iesu koros osowe seuiena. \v 26 Tane mo Iesu wawuwa gagalowa ema epe girumantone Iesu onape tutuntone waienase, \bd “Ema ipa Iuswa warereu.”\bd* \v 27 \x + \xo 15.27 \xt Aisaia 53.12\x*Ita mo poiwaauida nata Iesu tampe seumoiena, dea witapa on deneuwe ita da witapa sen deneuwe. \p \v 28-29 \x + \xo 15.28-29 \xt Mak 14.58; Ion 2.19\x*Tane apana mida mo seuiawo wimoie antoie Iesu wareuwasaie oiwa waie ita uwau rowineie waiase, “E God duwa kadisatue aupe walama natadea bedewe da sanaa wadaatuwapia segarawa waana. \v 30 Tauma eba inaite koros ee iawo eweeta!” \v 31 Mo isiwa Iesu wareuwa sa dieiena rua pirisi debamau ita anaana waeuwalala deawaa me wareuwasane muba wane waienase, “Me apana da inamodio eweite, tane mai meba inalepia intawa da, dia. \v 32 Me Keriso, Israelwa warereu, me koros epie iepio ewate sumanaiwantata!” Ita apana nata me tampe seumoia me wareuwa daitada wamone dieieno nuawa nopelen. \s1 Iesu bowa gagalowa \r (Matiu 27.45-56; Luk 23.44-49; Ion 19.28-30) \p \v 33 Iesu koros osowe seudio enautalene omo natadea bedewe sala uduudu iwinidalene winen. \v 34 Tane rawiwa, omo 3 wadedio Iesu aiawa mukama wane wanase, “Eli, Eli, lama sabakitani?” Aia ema ipa Ibru aiawe wana, ipawaida ema epe: \bd Ne Godna, ne Godna, dima baiwa eidaneana?\bd* \p \v 35 Ita apana isiwa sape eneia me wadio etane waienase, “Etalana, me peroweta Elaia apawa wade.” \v 36 Mape apana dea ene weuwane alene koina gara osowe tauieno winedia wadene esa sigasigaua bedewe aine gara butasan. Ita me nitu sa butasana Iesu wanepio napia baiwa wadene leulene alene Iesu wanedie sosowa diamone wanase, “Eno ewonta Elaia wisepie me sausapie koros osowe wadepiaubepie inasapi, ba dia?” \p \v 37 Ita Iesu sidalene ka debama wane nonaupa ituniene bolen. \p \v 38 Tane me boleidio God duwa bedewe gara daumawa seudia suinta isuadene iene waiwa nata seganton. \v 39 Ita sorodia debama namba koros mampesane enedia Iesu ambi bolena ewene wane wanase, \bd “Ulaipa, apana ema ipa God Otopaida.”\bd* \p \v 40 \x + \xo 15.40 \xt Luk 8.2,3\x*Tane ioto isiwa awoa enane Iesu emosaie, mo bedeuwo Meri Magdalin, ita Meri da, me Iems kerauda Ioses nata inau, ita do Salome. \v 41 Mo ipa Iesu Galili bedewe wandi leidia walamawe do laie sausaie simbiasaia. Ita do ioto uara Iesu Ierusalemwa aleidio warorosane antoiena sape emontoie eneie. \s1 Iesu bo nagawa bedewe itui \r (Matiu 27.57-61; Luk 23.50-56; Ion 19.38-42) \p \v 42-43 Rawi sawo omo pamedio Arimatia apanawa ebowa Iosep Pailat mampe alen, ipawa imonemba ipa Sabat walamawa, mo dewau rua mai nolantopu, dia. Sa baiwa me rawi sa bedewe Pailat mampe badowa alene wisene Iesu etepa wadepie itupidewalepia baiwa iririwalen. Iosep sa Iuswa onioniau apanawa sou dea, ebowa debama, ita me sumanaileidie God gonaawa wisepona onioniawaleidia. \v 44 Me Iesu etepa baiwa Pailat diedio etene insakoalene sorodia debama apasano mampe wiseno waitarasana etepidewalepi, ide ulaipa Iesu boidalen. \v 45 Ita me Iesu bolena umanawa etendewalene Iosep diena alepie Iesu etepa wadepi. \v 46 Tane Iosep Pailat ene bo lomalepia garawa gimarawa awa alen. Ema aupe me alene Iesu etepa koros osowe wadenaisie gara mampe lomalene bo nagawa nau bedewe dewasaienawo itun. Ita seu debama koirewasano bo nagawa gudulenboden. \v 47 Tane Meri nata, sa ipa Meri Magdalin, ita Meri Ioses inawa, eweio Iosep Iesu etepa itun. \c 16 \s1 Iesu bo bedewe enediwisede \r (Matiu 28.1-8; Luk 24.1-12; Ion 20.1-10) \p \v 1 Sabat walamawa dialeno Meri Magdalin, ita Iems inawa Meri, ita Salome antone ia asiwa bonabonaua gimarantoiena Iesu etepa osowe weisapuo euda winompaa baiwa. \v 2 Ita Sande tadinaida omo wisedio mo bo nagawa mampe antoiena. \v 3 Tane antoie into muba gagalontoie waiase, “Mida saunepio bo nagawa seu itunbodae winedia tapataaubeta?” \v 4 Ita mo bo nagawa mampe wimone ewapuaewo seu debamaia rialene winedie. \v 5 Mo bo nagawa bedewe odane antone apana sanaa garawa sapusapua taune wita on deneuwe wandio ewane nuau rowoidalen. \p \v 6 Tane me mo diamone wanase, \bd “Mai nuala rowolepi! E Nasaret Iesuwa koros osowe bolena banusailana. Me mape dia, me bo bedewe enenwisen! Me ituiena aupawa os winedia wine ewana!\bd* \v 7 \x + \xo 16.7 \xt Matiu 26.32; Mak 14.28\x*E tauwadea aitane me wawe alala ita sou Pita do diamone wanase, \bd ‘Iesu Galiliwa bautalene aleide e wawe aitane sape donsana, me dialena rua.’”\bd* \p \v 8 Apana sanaa garawa sapusapua tautaula ioto epe diamono etane nuau rowoleno saidantone tauwadea bo nagawa ene nomone diniwa mampe weuwane antoiena. Ita dima mo ewane eteiena nuau saidaleno mai apana da benemamopona, dia. \s1 Iesu Meri mampe sabamoleidio ewede \r (Matiu 28.9-10; Ion 20.11-18) \p \v 9 Sandewa tadinaida Iesu bo bedewe enenwisene bauta Meri mampe sabamoleno ewen. Meri ema ipa aleu kadiu 7 bedewentone waimoio Iesu tanamono nomoiena iwa. \v 10 Iesu me mampe sabamoleno ewene ene wawe alala mampo alen me ewena benemawalepia baiwa. Mo nuau pareidaleno ke waie waimoio me wisene ewamone \v 11 diamone wanase, \bd “Ne Iesu ewana, me inawaa wande!”\bd* Tane me epe wadio mo etane mai sumanaiwantopona, dia. \s1 Iesu warorowa nata mampo sabamoleidio ewei \r (Luk 24.13-35) \p \v 12 Ema aupe wawe alala nata bola debama ene bola kerauda awa antoio Iesu mo mampo sabamoleno eweiena ewaewawa da asiasi. \v 13 Ita mo nata leuntone sosou mampo antone Iesu eweiena benemawanton. Tane mo benemau sosou etane mai sumanaintopona, dia. \s1 Iesu wawe alala 11 mampo sabamoleidio ewei \r (Matiu 28.16-20; Luk 24.36-49; Ion 20.19-23; Aposel 1.6-8) \p \v 14 Ema aupe wawe alala 11 auwene nana naio Iesu mampo sabamoleno eweiena. Me mo mampo wisene nuawa kadileno diaidamodie. Ipawa mo sosou bauta Iesu bo bedewe enenwisene mampo sabamoleno eweiena benemawantoieno mai sumanaibuntopona, nuau badoidaleno di wankoantoie. \v 15 \x + \xo 16.15 \xt Aposel 1.8\x*Ema aupe me diamone wanase, \bd “E aitane tawo osowe bola uduudu bedeuwointa apana uwa daitada mampo Gagalo euda amonaitano etapu.\bd* \v 16 \bd Ita mida Gagalo euda etapue sumanaintopue babatutuntopua God mo inamopi. Tane mida mai sumanaintopua God mo kotumopio kadiwa bedewe antopu.\bd* \v 17 Ita mo sumanailala ginasa dewamompaa mukawa wanamopa. Mo ne ebonawo aleu kadiu apana bedeuwo waimoia tanamompo nomompe nambe antompa. Do aia sanaa mampe gagalontompa. \v 18 Naita mo mota kadiu witapo wadamompa ba imada nampa mai kadiwa donsampa, dia. Ita mo apana kerolala osouwo witapu itumpo inantompa.” \s1 Iesu uboo odene aleide \r (Luk 24.50-53; Aposel 1.9-11) \p \v 19 \x + \xo 16.19 \xt Aposel 1.9-11\x*Iesu mo gagalomono dialeno me wadenposie uboo odene alene God witapa on deneuwe aisidene wain. \v 20 Ita wawe alala Iesu diamona rua bola uduudu bedeuwointa Gagalo euda amonantone antoiena. Tane mo Gagalo euda amonantoia bedewe Iesu mo do nolantoie ginasa mo bedeuwoe dewamodio apana ewane atentoiena mo ulaipa benemawa waie.