\id JHN - Siona NT -Colombia 2009 (DBL -2013) \h SAN JUAN \toc1 Riusu cocareba San Juan Toyani jo'case'e \toc2 Juan \toc3 Jn \mt2 Riusu cocareba \mt1 SAN JUAN \mt2 Toyani jo'case'e \c 1 \s1 La Palabra de Dios hecha hombre \p \v 1 Ru'rureba ba'ijën ba'isirën Riusu cocareba quëani achoguëbi baji'i. Riusu naconi baji'i. Ja'an cocareba quëani achoguë, Jesucristo hue'eguë, ja'ansi'quë yua Riusureba baji'i. \v 2 Ru'rureba ba'isirën, ja'anguëbi yua Riusuni te'ereba conguë baji'i. \v 3 Ja'nca ba'iguëbi, Riusubi ro'tani ëñoguëna, si'aye beoru re'huani jo'cabi. Yequëcuabi re'huaye beoye baë'ë. Baguë se'gabi si'aye re'huani jo'cabi. \v 4 Re'huani jo'caguë, ta'yejeiyereba huajë güeseguebi, si'a hua'nare huajë hua'nare jo'cabi. Ja'nca jo'caguëbi yua mia re'oto ñatani saoye'ru baguë te'e ruiñe ba'iyete bainni masi güeseni jo'cabi. \v 5 Masi güeseni jo'caguëna, zijei re'oto ba'iguëna, zijei re'oto ba'iguë, zupai huati caguëbi yua baguë te'e ruiñe ba'iyete quëñoni senjoñe porema'iji. Mia re'oto ñatani saoye'ru ba'iguëna, zijei re'oto ëjaguëbi gare yayoye porema'iji. \p \v 6 Yequë bainguë, Juan hue'eguë, Riusu raosi'quë, baguë yua bainna ti'anbi. \v 7 Ti'anni, mia re'oto ñatani saoye ba'iguëte bainni quëani acho bi'rabi. Ja'an cocarebare quëani achoye raosi'quë baji'i. Bainbi achani, Ja'an ba'iguëni si'a recoyo ro'taja'bë caguë, mia re'oto ñatani saoyebi ba'iguë, baguë cocarebare quëani achoguë raji'i. \v 8 Ja'nca raiguë, ja'ansi'quë yua mia porema'iji. Mia re'oto ñatani saoye'ru ba'iguëna, zijei re'oto ëjaguëbi gare yayoye porema re'oto ñatani saoye poreguëbi beobi. Baguë ba'iye quëani achoguë se'ga baji'i. \v 9 Ba'iguëna, mia re'oto ñatani saoye poreguë, te'e ruiñereba ba'iguë, ja'anguëbi yuara bainna ti'an rani, baguë ba'iye, baguë cocareba, ja'anre si'acuani te'e ruiñe masi güeseguë raiguë baji'i. \p \v 10 Ja'nca raiguë yua si'a re'oto re'huani jo'caguëbi ti'anni baji'i. Ba'iguëreta'an, bainbi baguë ba'iyete ëñani, baguëte ro huesëjën baë'ë. \v 11 Ja'nca ba'ijënna, baguë te'e bain ba'iruna sani ba'iguëna, baguë te'e bainbi baguëte te'e ruiñe ëñamajën, baguëte bojomaë'ë. \v 12 Bojomajënna, si'a bain baguëni te'e ruiñe ëñani bojojën ba'icua, baguë ba'iyete si'a recoyo ro'tajën ba'icua, ja'ancuani: Yë'ëna rani, yë'ë naconi te'e ba'ijë'ën caguë, Riusu mamacuare bacuare re'huani babi. \v 13 Ro bain mamacua ba'iye'ru bacuare re'huamaji'i. Ro bain mamacua bayete cato, pë'caguë sanhuëbi, Zinre bañu cajën, zinre cu'ejënna, pë'cagobi zinre nëcani, zinre të'ya raigo. Riusu mamacua bayete cato, ja'nca ba'iye'ru baguë mamacuare re'huama'iji. Baguë se'gabi mame re'huaguëna, baguë mamacua ruiñë. \p \v 14 Yureca, Riusu cocareba quëani achoguë, baguë ba'iyete cato, baingobi të'ya raigona, bainguë runji'i baguë. Ja'nca ruinguëbi mai naconi ba'iguë, maini ai yëreba yëguë, te'e ruiñe ba'i coca se'gare maini quëani achoreba achoguë baji'i. Ja'nca ba'iguëna, baguë ta'yejeiye ba'iyete ëñani masihuë yëquëna. Ëñani masijën, Taita Riusu te'eguë Zin sëani, ai ta'yejeiyereba Ëjaguë ba'iji. Ba'iguëna, baguëni ëñajën bojohuë. \v 15 Ja'nca ba'iguëna, Juan'ga baguëni ëñani, baguë ba'iyete jëja quëani achobi: \p —Ja'anguëbi ba'iji. Yë'ëbi coca quëani achoguë, baguë ba'iyete yua quëahuë yë'ë: Yë'ë jë'te raiguëbi yë'ë ba'iye'ru quë'rë ta'yejeiye Ëjaguëbi ba'iji, yë'ë'ru quë'rë ru'ru ba'isi'quë sëani, quëani achobi Juan. \p \v 16 Ja'an Ëjaguë yua maini ai ba'iye ai yëguë ba'iji. Baguë baye si'aye carajeiye beoyete maina insireba insiji. \v 17 Riusubi baguë ira coca guansese'ere Moisesni toya güeseni, maina jo'caguë ba'nji. Yureca, Riusubi baguë te'e ruiñe ba'i cocare maina jo'caye yëguë, Jesucristo hue'eguë naconi maina raoni, baguë yëguë ba'iyete maini masi güesebi. \v 18 Bainbi Riusuni ëñañe yëcuata'an, gare ëñañe porema'iñë. Porema'ijënna, baguë te'eguë Zin, baguë naconi te'e recoyo ba'iguë, ja'anguëbi Riusu ba'iyete maini ye'yoni masi guesebi. \s1 Juan el Bautista da testimonio de Jesucristo \p \v 19 Yureca, Juanbi Riusu cocarebare quëani achoguëna, judío bain Jerusalén huë'e jobo ba'icuabi Juan ba'iyete senni achaye saoñu cajën, bacua pairi bain, levita bain pairite concua, bacuare Juan ba'iruna guanse saohuë. Saojënna, bacuabi sani, baguë ba'iyete senni achajënna, \v 20 sehuoni, coca bacuani te'e ruiñe quëabi Juan: \p —Ba Cristo raija'guë, ja'anguë beoyë yë'ë, caguë sehuobi. \p \v 21 Sehuoguëna, bacua yua se'e baguëni senni achahuë: \p —Ja'nca ba'itoca, ¿gueguëguë'ne më'ë? ¿Riusu ira bainguë raosi'quë Elías hue'eguëma'iguë? senni achahuë. \p Senni achajënna, Juanbi: \p —Bañë, sehuobi. \p Sehuoguëna: \p —Ja'nca ba'itoca, Riusu coca quëani achocaija'guë, ¿ja'anguë ba'ima'iguë më'ë? senni achahuë. \p Senni achajënna, \p —Bañë, sehuobi. \p \v 22 Ja'nca sehuoguëna, bacuabi senreba senni achahuë: \p —Yureca më'ë ba'iyete yëquënani te'e ruiñereba quëajë'ën. Yëquëna ëja bainbi raojënna, bacuana go'ini më'ë ba'iyete quëaye bayë yëquëna. Ja'nca sëani, më'ë ba'iyete quëato, ¿gue coca yëquënani quëaguë'ne? senni achahuë. \p \v 23 Senni achajënna, sehuobi: \p —Yë'ë yua bain beo re'otona rani, cocare jëja quëani achoguë, ja'an ba'iguë'ë yë'ë. Riusu ira bainguë raosi'quë, Isaías hue'eguë, baguë coca cani jo'case'e'ru ba'iguë'ë yë'ë. “Mai Ëjaguë raija'guë sëani, mësacua recoyo ro'tayete mame re'huajë'ën” cani jo'caguë ba'iguëna, ja'an ba'iguë'ë yë'ë, sehuobi Juan. \p \v 24 Sehuoguëna, bacuabi, fariseo bain raosi'cua ba'ijën, \v 25 se'e Juanni senni achahuë: \p —Yureca, Cristo, Elías, Riusu coca quëani achocaija'guë, ja'ancua beoyë më'ë. Ja'nca beotoca, ¿më'ë queaca ro'taguë, bainni bautizaguë'ne? senni achahuë. \p \v 26 Senni achajënna, Juanbi sehuobi: \p —Yë'ëbi oco se'gabi bainni bautizayë. Bautizaguëna, yequëbi mësacua jubë naconi ba'iguëna, baguëni huesëyë mësacua. \v 27 Yë'ë jë'te raiguëbi yë'ë'ru quë'rë ta'yejeiye Ëjaguë ba'iji. Ro yë'ë hua'guëbi gugurini rëanni, baguë guëon ju'iyete ti'jeye ti'añe porema'iñë, caguë sehuobi Juan. \p \v 28 Juanbi Betania casirute bautizaguë ba'iguëna, baguëni senni achajën raë'ë. Jordán ziaya que ca'nco, ënsëguë eta rai ca'nco, ja'anru baji'i ba huë'e jobo. \s1 Jesús, el Cordero de Dios \p \v 29 Ba'iguëna, ja'nrëbi, yequë umugusebi Juanbi Jesusni ti'an raiguëna, ëñani quëabi: \p —Mësacua ja'anguëni ëñajë'ën. Riusu Raosi'quë'bi. Si'a bain gu'a jucha quëñoni senjoñe ro'ire, oveja huani insiye'ru huani senjosi'quë ba'ija'guë'bi baguë. \v 30 Yë'ëbi baguë ba'iyete ru'ru quëahuë. “Yë'ë'ru quë'rë ta'yejeiye Ëjaguë, yë'ë'ru quë'rë ru'ru ba'iguëbi yë'ë yo'je raiji” quëahuë yë'ë. \v 31 Yë'ë se'gabi baguë ba'iyete huesëguë ba'iguëta'an, Israel bainbi baguëni ye'yeni masija'bë caguë, oco bautizaguë raë'ë yë'ë, quëabi Juan. \p \v 32 Quëaguë, ja'nrëbi, se'e yeque coca quëabi: \p —Yureca, Riusu Espíritubi ju'ncubo'ru gaje meni, baguëna tua raiguëna, ëñahuë yë'ë. \v 33 Yuta baguë ba'iyete huesëguë, Riusu coca quëase'ere ro'tahuë yë'ë. Yë'ëre oco bautizaye raoguë, ñaca yë'ëni quëabi Riusu: “Yë'ë bainguëte më'ëna saoguëna, yë'ë Espíritubi baguëna gaje meni, baguëna tuani ba'ija'guë'bi. Ja'anre ëñani, yë'ë Espíritu naconi bautizaja'guëte masijë'ën” yë'ëni quëabi Riusu. \v 34 Quëaguëna, Riusu quëase'e'ru güina'ru ba'iguëna, ëñahuë yë'ë. Ja'nca ëñaguë, yua ñaca te'e ruiñe quëani achoyë yë'ë: Ja'anguëbi Riusu Zin ba'iji caguë quëayë yë'ë, cabi Juan. \s1 Los primeros discípulos de Jesús \p \v 35 Ja'nca caguëbi, yua se'e yequë umuguse ba'iguëna, baguë bain concua samucua naconi ba'iguë, \v 36 yua se'e Jesusni ëñabi Juan. Jesús yua baru cueñe ganiguëna, Juanbi ëñani quëani achobi: \p —Ëñajë'ën. Riusu Raosi'quëbi ba'iji. Bain jucha ro'ire oveja misabëna huani boye'ru ba'iye ba'ija'guë'bi, quëani achobi. \p \v 37 Ja'nca quëani achoguëna, Juanre concua ba samucuabi achani, Jesusna be'tehuë. \v 38 Be'tejënna, Jesusbi go'iye bonëni ëñani, bacuani senni achabi: \p —¿Mësacua guere cu'eye'ne? senni achabi. \p Senni achaguëna, bacuabi sehuoni senni achahuë: \p —Ëjaguë, ¿më'ë jaro huë'ere ba'iguë'ne? senni achahuë. \p \v 39 Senni achajënna, \p —Rani ëñajë'ën, sehuobi. \p Sehuoguëna, bacuabi baguë naconi sani, baguë ba'i huë'ere ëñani, a las cuatro ba'iye'ru ba'iguëna, baguë naconi bëani ba'ijën na'ijaë'ë. \p \v 40 Ja'ancua samucua, Juan quëani achose'ere achani Jesusni be'tesi'cuare cato, te'eguë yua Andrés hue'eguë baji'i. Simón Pedro yo'jeguë baji'i. \v 41 Ja'nca ba'iguëbi Jesusni ëñani tëjini, besa huëni baguë ma'yë Simonni cu'ejaji'i. Cu'ejani, tinjani, baguëni quëabi: \p —Cristo hue'eguëte tinjahuë yëquëna, cabi. Bain cocabi cato, Riusu Raosi'quërebare quëabi. \p \v 42 Quëani ja'nrëbi, Simonre Jesusna sani ëñobi Andrés. Sani ëñoguëna, Jesusbi baguëni ëñani, baguëni coca cabi: \p —Më'ë yua Simón hue'eguë, Juan mamaquë ba'iguëna, më'ëni yua Cefas hue'yoyë yë'ë, cabi. Judío bainbi ja'anre cajënna, yequëcuabi Pedro cayë. \s1 Jesús llama a Felipe y a Natanael \p \v 43 Ja'nrëbi, yequë umuguse ñataguëna, Jesusbi Galilea yijana sani, Felipeni tinjani, cabi: \p —Yë'ëni te'e conguë raijë'ën, caguë choji'i. \p \v 44 Felipe yua Betsaida huë'e jobo bainguë baji'i, Andrés, Pedro, bacua ba'i jobo. \v 45 Ja'nca ba'iguëbi Jesusni conguë saji'i. Ja'nca saiguëbi yua Natanaelni tëhuobi. Tëhuoni, baguëni coca quëabi: \p —Riusu Raosi'quërebare tinjahuë yëquëna. Moisés, Riusu ira bain raosi'cua, bacuabi baguë ba'iyete toyani jo'cajënna, baguëte tinjahuë yëquëna. Jesús Nazareno hue'eji. José mamaquë'bi baguë, quëabi Felipe. \p \v 46 Quëaguëna, Natanaelbi sehuoguë cabi: \p —Ro huere coca cayë më'ë. Nazaret huë'e jobona cu'eto, re'o bain beoyë, cabi. \p Caguëna, Felipe sehuoguë cabi: \p —Rani ëñajë'ën, cabi. \p \v 47 Caguëna, sani ti'anjënna, Natanaelbi ti'an raiguëna, Jesusbi baguëte quëabi: \p —Ëñajë'ën. Israel bainguë te'e ruin recoyo baguëbi raiji. Gare coca coqueye beoye ba'iji, cabi Jesús. \p \v 48 Caguëna, Natanaelbi: \p —¿Queaca masiguë'ne më'ë, yë'ë ba'iyete? senni achabi. \p Senni achaguëna, Jesús sehuobi: \p —Më'ëbi higo sunquiñëte ñu'iguëna, Felipe yuta më'ëre choimaquëna, më'ë recoyona ëñani masihuë yë'ë, sehuobi. \p \v 49 Sehuoguëna, Natanaelbi baguëni quëabi: \p —Ëjaguë, më'ë yua Riusu Mamaquë ba'iguë'ë. Më'ëbi quë'rë ta'yejeiye Ëjaguë ba'iguë sëani, si'a Israel bainbi më'ëni sehuoye bayë, quëabi. \p \v 50 Quëaguëna, Jesusbi baguëni quëabi: \p —Yë'ëbi më'ëni coca quëaguë: Higo sunquiñë ñu'iguëna, më'ëni ëñahuë yë'ë, ja'an cocare më'ëni quëaguëna, ¿yë'ëni si'a recoyo ro'taguë më'ë? Yë'ë ta'yejeiye masise'ere ëñoguëta'an, më'ëbi yuta quë'rë se'e ta'yejeiye yo'ore ëñaja'guë'ë, quëabi. \p \v 51 Quëani, ja'nrëbi, se'e baguëni coca yihuoguë quëabi: \p —Mësacuani ganreba yihuoyë yë'ë: Guënamë re'oto anconi saose'e ba'iguëna, Riusu guënamë re'oto yo'o concuabi yë'ëna gajejën, guënamëna mëijën yo'ojënna, ja'anre mësacuabi ëñajën ba'ija'cua'ë, Bainguë'ru Raosi'quërebare sëani, yihuoguë cabi Jesús. \c 2 \s1 Una boda en Caná de Galilea \p \v 1 Ja'nrëbi, samute umuguseña ba'iguëna, yequëcuabi huejajënna, Galilea yija bain Caná huë'e jobo ba'icuabi fiestare yo'ojën, Jesús pë'cagote choë'ë. \v 2 Choni, Jesús, baguëre conjën ba'icua naconi, bacuare'ga choë'ë. \v 3 Choisi'cuabi ti'anni ba'ijënna, bisi ëye jo'cha carajeijaquëna, Jesús pë'cagobi baguëni quëago: \p —Jo'cha si'abi, quëago. \p \v 4 Quëagona, Jesusbi sehuobi: \p —Mamá, ¿queaca ro'tago, yë'ëre ja'an cago'ne? Bainre yë'ë masiye ëñojaiñe yuta yë'ëre ti'anma'iji, caguë sehuobi. \p \v 5 Sehuoguëna, bago yua fiesta aon tëocuani guansego: \p —Mësacua yua Jesús guanseyete achani yo'ojë'ën, cago. \p \v 6 Cagona, ca'ncorë ëñato, gata ocobëan, te'e ëntë sarabëan, yequë sara te'ebë baji'i. Judío bainbi mame tëno güesejën, ja'anbëanbi oco rutani zoacua'ë. Ochenta litro, cien litro, ja'an ba'ibëan baji'i. \v 7 Ba'iguëna, Jesusbi fiesta aon tëocuani guanseguë cabi: \p —Que ocobëanna oco buni jo'cajë'ën, cabi. \p Caguëna, ai bu'iye queoni jo'cahuë. \v 8 Jo'cajënna, Jesusbi se'e bacuani guanseguë cabi: \p —Yua ocobëan re'core eani, fiesta ëjaguëna sani insijë'ën, cabi. \p Caguëna, ja'nca eani sani insijënna, \v 9 fiesta ëjaguëbi coni na'guni masibi. Bisi ëye jo'cha baji'i. Oco se'gabi jo'cha'ru runquëna, huesëbi. Fiesta aon tëocua oco easi'cua sëani, bacua se'gabi masihuë. Ja'nrëbi, fiesta ëjaguëbi ba huejaguëni choini \v 10 baguëni cabi: \p —¿Më'ë queaca ro'taguë, quë'rë re'o jo'chare yo'je uncua güeseguë'ne? Fiesta yo'ocuabi ru'ru quë'rë re'o jo'chare uncuayë. Ja'nrëbi, yo'je, bainbi ai jo'chare uncurena, gue gu'a jo'chare uncuayë, cabi. \p \v 11 Yureca, Jesusbi ai ta'yejeiye masiye yo'oni ru'ru ëñoguë, Caná huë'e jobo Galilea yija ba'i jobo ba'iguë ëñoguëna, baguëre conjën ba'icuabi baguë ta'yejeiye ba'iyete ëñani, baguëni si'a recoyoreba ro'tahuë. \p \v 12 Ro'tajënna, ja'nrëbi, Jesús yua Capernaum huë'e jobona saji'i. Baguë pë'cago, baguë yo'jecua, baguëre conjën ba'icua, bacuabi conjënna, saji'i. Sani, bëani, rëño ba'i umuguseña barute baë'ë. \s1 Jesús purifica el templo \p \v 13 Ja'nrëbi, judío bain pascua umuguseña ba'iguëna, Jesusbi Jerusalén huë'e jobona saji'i. \v 14 Sani, Riusu huë'ena cacani ëñato, bainbi bonsere negociajën baë'ë. Huaca, oveja, ju'ncubo, ja'anre insijën, curi cojën baë'ë. Curi sa'ñejën cocua'ga baë'ë. \v 15 Ja'nca ba'ijënna, Jesusbi bisi za'zabobi re'huani, si'a jubëte si'nseni, Riusu huë'e hue'sena etobi. Etoni, curi sa'ñecua curi so'coñare senjoni saoni, bacua mesañare bo'neni tonbi. \v 16 Tonni ja'nrëbi, ju'ncubo insicuani bëinguë cabi: \p —Ëñe beoru chiani quë'ñejë'ën. Yë'ë Taita huë'ere ro bonse insi huë'ere re'huaye beoye ba'ijë'ën, cabi. \p \v 17 Ja'nca caguëna, baguë conjën ba'icuabi Riusu coca toyani jo'case'ere ro'tato, ñaca baji'i: “Riusu ba'i huë'ere yua re'o uja huë'ere te'e ruiñe ëñaja'bë caguëna, bacuabi yë'ëni ai bëinja'cua'ë.” Ja'an cocare ro'tahuë, Jesusbi gu'ayete etoguëna. \p \v 18 Ja'nrëbi, judío ëja bainbi Jesusna rani, baguëni ai bëinjën, senni achahuë: \p —¿Më'ë queaca ro'taguë, jo'ya hua'na insicuare etoni saoguë'ne? ¿Nebi më'ëre guanse raore'ne? Riusubi guanseni raotoca, gue yo'o, më'ë ta'yejeiye yo'ore yo'oni yëquënani ëñojë'ën. Ëñotoca, më'ë raosi'quë ba'iyete masiyë yëquëna, cahuë. \p \v 19 Cajënna, Jesús sehuobi: \p —Mësacuabi ën huë'e Riusu huë'ere taonni senjotoca, samute umuguseñabi mame huë'ere nëcoyë yë'ë, sehuoguë cabi. \p \v 20 Caguëna, judío bainbi bëinjën cahuë: \p —Ën huë'e Riusu jai huë'e yo'ose'ere ro'tato, cuarenta y seis tëcahuëan ba'iguëna, bainbi yo'oni tëjihuë. Ja'nca yo'orena, ¿më'ë queaca samute umuguseña se'gabi nëcoye ro'taguë'ne? cajën sehuohuë. \p \v 21 Sehuojënna, Jesusbi ba gata huë'ere ro'tamaji'i. Baguë ga'nihuëte ro'taguë, Riusu huë'e ba'iye'ru ro'taguë, bacuani coca cabi. \v 22 Ja'nca casi'quë sëani, baguë junni tonse'ebi go'ya raiguëna, ja'anrën ti'anguëna, baguëre conjën ba'icuabi baguë yure case'ere ro'tani, Riusu cocareba, Jesús coca cani jo'case'e, si'a recoyo ro'tahuë. \s1 Jesús conoce a todos \p \v 23 Yureca, Jesusbi Jerusalén huë'e jobore ba'iguë, judío bain naconi pascua umuguseña ro'tani fiesta yo'oguëna, ai jai jubë bainbi baguë ta'yejeiye yo'oni ëñose'ere ëñani, baguëni si'a recoyo ro'tahuë. \v 24 Ja'nca ro'tacuareta'an, Jesusbi baguë recoyo ro'tayete bacuani masi güesemaji'i, si'a bainni te'e ruiñe masiguë sëani. \v 25 Yequëcua bain ba'iye masini quëacuani senni achama'iguë baji'i Jesús. Baguë se'gabi baguë ñacobi ëñani, bain recoyoreba ro'tajën ba'iyete te'e ruiñe masiguë baji'i. \c 3 \s1 Jesús y Nicodemo \p \v 1 Ja'nrëbi, fariseo bainguë Nicodemo hue'eguë, judío bain ëjaguë ba'iguë, \v 2 ja'anguëbi huëni, ñamibi Jesusna sani, coca cabi: \p —Ëjaguë, Riusubi raoguëna, më'ëbi maini ye'yoguë raisi'quë'ë. Raisi'quëbi yua ai ta'yejeiye yo'oni ëñoñë më'ë. Riusubi conma'itoca, ja'anre yo'oni ëñoñe gare porema'ire'ahuë më'ë. Ja'anre ruiñe masiyë yë'ë, cabi. \p \v 3 Caguëna, Jesusbi sehuobi: \p —Më'ëni ën cocare ganreba yihuoguë quëayë yë'ë. Bainbi zin hua'na mame të'ya raisi hua'na ba'iye'ru ba'ima'itoca, Riusuni te'e zi'inni ba'iye gare porema'iñë, cabi. \p \v 4 Caguëna, Nicodemobi coca senni achabi: \p —Ira hua'guë ba'itoca, ¿queaca se'e mame të'ya raisi hua'guë ruinguë'ne? Baguë mamá guëtabëna se'e cacani, mame të'ya raisi'quë'ru etaye gare porema'iji, cabi. \p \v 5 Caguëna, Jesús sehuobi: \p —Më'ëni ganreba yihuoguë quëayë yë'ë. Bainbi zin hua'na mame të'ya raisi hua'na ba'iye'ru ba'iye yëtoca, oco zoaye'ru Espíritu gaje meñe, ja'anbi mame re'huasi'cua ba'iye bayë. Ja'nca ba'ima'itoca, Riusuni te'e zi'inni ba'iye porema'iñë. \v 6 Bain se'gabi të'ya raitoca, ro bain recoyo ro'taye'ru ro'tajën ba'iyë. Riusu Espíritu gaje meñebi mame të'ya raisi'cua ba'iye'ru ba'itoca, Riusu recoyo ro'taye'ru ro'tajën ba'iyë. \v 7 Ja'nca sëani, yë'ë coca yihuose'e: “Zin hua'na mame të'ya raisi hua'na ba'iye'ru mame të'ya raisi'quë ba'ijë'ën” yihuoguë caguëna, ro huesë ëaye beoye ba'ijë'ën. \v 8 Tutubi raiguë, ja'anse'ebi tutuguëna, më'ëbi ba tutu jubëte achayë. Ja'nca achaguëta'an, ba tutu raisirute huesëyë. Ba tutu saisirure'ga huesëyë më'ë. Ja'nca ba'iguëna, Riusu Espíritu gaje meñebi mame të'ya raisi'cua yua tutu ba'iye'ru güina'ru ba'iyë, Nicodemoni yihuoguë cabi Jesús. \p \v 9 Caguëna, Nicodemobi se'e senni achabi: \p —¿Queaca ja'an ba'iye'ne? senni achabi. \p \v 10 Senni achaguëna, Jesús sehuobi: \p —Më'ë yua Israel bain ta'yejeiye ye'yoguë ba'iguëta'an, yë'ë yure yihuose'ere yua ¿guere ye'yemaquë'ne më'ë? \v 11 Më'ëni ganreba yihuoguë quëayë yë'ë. Yëquëna achani ye'yese'ere bainni güina'ru quëajën ba'iyë. Yëquëna ëñase'ere bainni güina'ru quëani achoyë. Quëani achojënna, mësacuabi achaye güejën ba'iyë. \v 12 Yë'ëbi ën yija re'huani jo'case'e, ja'an ba'iyete mësacuani quëaguëna, mësacuabi yë'ëre ro'tamaë'ë. Ja'nca ro'tama'icuabi, mësacuani Riusu ba'i jobo ba'iyete quëatoca, quë'rë se'e yë'ëni ro'taye beoye ba'iyë. \p \v 13 Bainbi yua Riusu ba'i jobore huesëcua'ë. Baruna sani ëñacuare cu'eto, gare beoyë. Yë'ë se'ga masiyë, ba jobore. Bainguë'ru Raosi'quëbi Riusu ba'i jobobi gaje rani, baru ba'iyete quëaye poreyë yë'ë, yë'ë ba'i jobo sëani. \v 14 Ira bainguë ba'isi'quë Moisés hue'eguëbi yua beo re'otore ba'iguë, baguë aña yo'oni te'ntose'ere ëmë tubëna reoni ëñoguë ba'nji. Ja'nca ëñoguëna, yë'ë'ga Bainguë'ru Raosi'quë yua güina'ru ëmëna reosi'quë ba'ija'guë'ë. \v 15 Ja'nca ba'ija'guëna, si'a bain yë'ëni si'a recoyo ro'tacuabi yua si'arën ba'ijën, gare ju'iñe beoye ba'ija'cua'ë, caguë sehuobi Jesús. \s1 El amor de Dios para el mundo \p \v 16 Yureca, Riusubi si'a bainni ai ba'iye ai yëguë ba'iji. Ja'nca yëguë ba'iguëbi baguë Zin gaña hua'guëre maina raoni jo'cabi. Si'a bain baguë Zinni recoyo ro'tacua, ja'ancuabi huesëni si'ama'iñe caguë, si'arën ba'ijën ju'iñe beoye ba'ija'bë caguë, baguë Zinre ja'nca maina ro'taguë raobi. \v 17 Raoni, bainre si'nseguëte baguë Zinre re'huamaji'i Riusu. Baguë bainre tëani baja'guë caguë, baguëte re'huani, maina raobi Riusu. \p \v 18 Riusu Zinni si'a recoyo ro'tatoca, maire bënni senjoñe beoye ba'iji. Ro'tama'itoca, bënni senjoñe se'ga ba'iji, Riusu Zin gaña hua'guëni si'a recoyo ro'tama'icuare sëani. \v 19 Yureca, Riusu cocarebare quëani achoguëbi mia re'oto ñatani saoye'ru bainna ti'anbi. Ti'anguëna, bainbi mia re'otore ba'iye yëma'iñë. Te'e ruiñe ba'i cocare achaye yëma'iñë. Zijei re'otore ba'iye quë'rë cu'eyë, gu'aye yo'ojën ba'icua sëani. Ja'nca miañe ëñotoca, gu'a recoyo ro'tajën ba'icuare masiye poreyë. \v 20 Gu'aye yo'ocuabi yua mia re'otona ti'añe güeyë. Bacua yo'ojën ba'ise'ere ëñoñe güejën, gati ëaye se'ga ba'iyë. \v 21 Te'e ruiñe ba'i cocare achani yo'ojën ba'icua'ga yua Riusu conguë yo'ose'e se'ga ba'iji cajën, mia re'otona ti'anni bacua yo'ojën ba'ise'ere masi güeseye yëyë. \s1 Juan el Bautista vuelve a hablar de Jesús \p \v 22 Ja'nrëbi, ba'iguë ba'iguëna, Jesusbi baguëre conjën ba'icua naconi sani, Judea yijana ti'anni bëahuë. Ja'nca bëajën, bainre bautizajën baë'ë. \v 23 Ba'ijënna, Juan'ga Enón casirute ba'iguë, bainbi raijënna, bacuare bautizaguë baji'i, ai oco ba'iru, Salim cueñe ba'irute. \v 24 Yuta Juanni preso guaomatena, ja'nca bautizaguë baji'i. \p \v 25 Ja'nca ba'iguëna, baguëre conjën ba'icuabi judío bain naconi bain tëno cocare bëiñe cani, \v 26 yua Juanna sani, baguëni coca bëiñe cahuë: \p —Më'ë naconi Jordaña que ca'nco ba'isi'quë, ja'an Jesús hue'eguëte ro'tajë'ën. Më'ëbi baguë ba'iyete te'e ruiñe quëani achoguëna, baguë yua bainre bautizaguë ba'iji. Si'a bainbi bonëni baguëna sani, bautiza güesejën ba'iyë, cahuë. \p \v 27 Cajënna, Juanbi sehuobi: \p —Riusubi insima'itoca, bainbi coni baye porema'iñë. \v 28 Yë'ë quëani achose'ere achani masiyë mësacua. “Ba Cristo raija'guë, ja'anguë beoyë yë'ë” quëani achoguë baë'ë yë'ë. Ja'nca ba'iguëbi baguë ru'ru raosi'quë'ë yë'ë. \v 29 Mësacua yua huejaja'guë ba'iyete ro'tani ye'yejë'ën. Baguë se'gabi ba huejaja'coni baji. Baguë gajeguë consi'quëbi banji. Gajeguëbi yua ca'nco nëcani, huejaja'guë coca bagoni cayete ai bojoguë achaji. Ja'nca ba'iguëna, yë'ë'ga güina'ru ba'iguë, bainbi Jesús naconi saijënna, ai bojoreba bojoyë yë'ë. \v 30 Baguë se'gabi quë'rë ta'yejeiye Ëjaguë'ru te'e ruiñe baji. Yë'ëca re'hue ba'iguë'ru ruiñe bayë, sehuoguë cabi Juan. \s1 El que viene de arriba \p \v 31 Yureca guënamë re'otobi raisi'quëbi quë'rë ta'yejeiye Ëjaguë ba'iji. Yija ba'icuaca yija ba'iye se'gare masijën, ja'an se'gare coca cajën ba'iyë. Guënamë re'oto ba'iguëca quë'rë ta'yejeiyereba Ëjaguë ba'iji. \v 32 Ja'nca ba'iguëbi baguë ñacobi ëñase'e, baguë ganjobi achase'e, ja'anre te'e ruiñereba quëani achoji. Quëani achoguëna, si'a bainbi baguë cocare ro achajën ba'iyë. \v 33 Baguë cocarebare achani recoyo ro'tatoca, Riusu yua te'e ruiñe ba'iguë'bi ba'iji cajën, bainni masi güesejën ba'iyë. \v 34 Yureca, Riusu Raosi'quëreba ba'iguë, Jesús hue'eguë, baguëbi Riusu cocarebare quëani achoji. Riusu Espíritu ta'yejeiye ba'iyete baguë naconi caraye beoye ba'iguë ba'iji. \v 35 Taita Riusubi baguë Mamaquëni ai yëguë ba'iguë, baguë baye si'ayete baguë Mamaquëna ro insini jo'cabi. \v 36 Ja'nca sëani, Riusu Zinni recoyo ro'tacuabi si'arën ba'ijën, gare ju'iñe beoye ba'icua'ë. Riusu Zinni achaye güecuabi Riusu naconi si'arën ba'iye gare porema'iñë. Riusu bënni senjose'e se'ga ba'iji bacuare. \c 4 \s1 Jesús y la mujer de Samaria \p \v 1 Ja'nrëbi re'hue, fariseo bainbi achato, Jesusre concua yua Juanre concua'ru quë'rë jai jubëte re'huani babi. Jesusbi yua Juan bautizaye'ru quë'rë jai jubë concuani bautizabi. Ja'anre case'e ba'iguëna, fariseo bainbi achahuë. \v 2 Jesusbi bainre bautizamaji'i. Baguëre concua se'gabi bainre bautizajën baë'ë. \v 3 Fariseo bainbi ja'an case'ere achajënna, Jesusbi masibi. Masini, Judea yijabi sani, Galilea yija sai ma'aja'an ganijaji'i. \v 4 Ja'nca ganijani, Samaria yijabi saiye babi. \v 5 Ja'nca saiguë, ja'nrëbi, Samaria yija huë'e jobo, Sicar casi jobona ti'anbi. Mai ira bainguë ba'isi'quë Jacob hue'esi'quë, baguë yija baguë zin Josena insise'e, ja'an ba'isi yija yua cueñe baji'i. \v 6 Ti'anni ëñato, ba oco uncu goje Jacob no'ani jo'casi goje baji'i. Ba'iguëna, Jesusbi ganiguë guajabi. Ënsëguë mëñera së'irën ba'iguëna, ba goje yëruhuana bëabi. \v 7-8 Bëaguëna, baguëre concuabi huë'e jobona aon cojën saisi'cua ba'ijënna, joë ba'irënbi Samaria baingobi oco eago raco'ë. Raigona, Jesusbi: \p —Oco uncuajë'ën yë'ëre, senji'i. \p \v 9 Senguëna, sehuogo senni achago: \p —Më'ë judío bainguë sëani, ¿queaca ro'taguë, yë'ë, Samaria baingote oco senguë'ne? cago sehuogo. \p Judío bainbi Samaria bainni güecuare sëani, ja'nca senni achago bago. \v 10 Senni achagona, Jesús sehuobi: \p —Më'ëbi Riusu re'huani raosi'quërebare masitoca, yë'ëre, oco senguëte masitoca, më'ëbi güina'ru yë'ëni senre'ahuë. Sentoca, bain huajë ocore më'ëna uncuare'ahuë yë'ë, caguë sehuobi. \p \v 11 Sehuoguëna, bago cago: \p —Më'ëbi oco ea maca beoyë. Ai rëi goje sëani, ¿më'ë bain huajë ocore jarona eaguë'ne? \v 12 Mai ira bainguë ba'isi'quë Jacobi ën gojere no'ani, yëquënana jo'caguë ba'nquëña. Baguë, baguë mamacua, baguë jo'ya hua'na, si'acuabi ën gojebi eani uncujën ba'ñeña. ¿Ja'nca ba'iguë'ru quë'rë ta'yejeiguë ba'iguë më'ë? cago sehuogo bago. \p \v 13 Cagona, Jesús sehuobi: \p —Ën gojena eani uncucuabi se'e oco ëaye ba'iyë. \v 14 Yë'ë oco uncuayete coni uncucuabi gare se'e oco ëaye beoye ba'iyë. Yë'ë oco uncuayete coni uncutoca, bacua sanjeiñe yacahuë ba'iye re'huaji bacuare. Bain huajë oco sëani, oco carajeiye beoye ba'iye'ru ba'iguëna, si'arën ba'ijën, ju'iñe beoye ba'iyë bacua, caguë sehuobi. \p \v 15 Sehuoguëna, bagobi cago: \p —Ja'nca ba'itoca, më'ë oco cayere yë'ëna uncuajë'ën. Uncuza. Se'e oco ëama'iñe cago, se'e ën gojena ea raimaco ba'iye, cago. \p \v 16 Cagona, Jesusbi: \p —Ru'ru, më'ë ënjëre choijani raigo rajë'ën, cabi. \p \v 17 Caguëna: \p —Ëmë beogo'ë yë'ë, sehuogo. \p Ja'nca sehuogona, Jesús cabi: \p —Te'e ruiñe quëahuë më'ë, Ëmë beogo'ë casi'co sëani. \v 18 Më'ë yua te'e ëntë sara ënjë sanhuëni basi'co ba'igona, më'ë yure ëmëguë baguë yua më'ë ënjëre'ru ro'tama'ijë'ën. Ja'nca sëani, te'e ruiñe quëahuë më'ë, cabi. \p \v 19 Caguëna, bagobi quëquëni achago rëingo sehuogo: \p —Më'ëbi Riusu coca masini quëacaiye'ru ba'iye yë'ëre ëñoñë. \v 20 Yëquëna ira bain ba'isi'cuabi yua ën cubëna mëni, Riusuni gugurini rëanjën ba'nhuë. Më'ë bainbi, Riusuni gugurini rëañe yëtoca, Jerusalén huë'e jobo se'gana saiye poreyë, cayë, cago bago. \p \v 21 Cagona, Jesús yua bagoni yihuoguë cabi: \p —Yë'ëbi coca yihuoguëna, ro'tago ba'ijë'ën. Yurera, bainbi Taita Riusuni gugurini rëañe yëjën, ën cubëna mëima'iñë. Jerusalenna saima'iñë. \v 22 Më'ë bainbi gugurini rëanjën, bacuabi Riusuni ro'taye huesëyë. Yë'ë bainca Riusuni ro'taye masiyë. Riusubi judío bainre cuencueni, baguë tëani baja'guëre bacua jubë ba'iguëte cuencueni re'huabi. Ja'nca sëani, judío bainbi Riusuni te'e ruiñe ro'taye masiyë. \v 23 Ja'nca ba'iyeta'an, yurera, bainbi Taita Riusuni gugurini rëañe yëtoca, gugurini rëanrute cu'ema'iñë. Baguëni si'a recoyo ro'tajën, baguëni te'e ruiñe recoyo bojojën ba'iye bayë. Ja'nca baguëni ro'tajën bojocuare cu'eji Riusu. \v 24 Riusubi yua ro bain ga'nihuë beoguëna, baguëni ëñañe porema'iñë mai. Ja'nca sëani, baguëni bojojën catoca, baguëni si'a recoyo ro'tajën, baguëni te'e ruiñe recoyo bojojën ba'iye bayë, caguë yihuobi Jesús. \p \v 25 Yihuoguëna, bagobi cago: \p —Riusu Raosi'quëreba, Cristo hue'eguë, ja'anguëbi maina raiye ba'iji. Ja'anre masiyë yë'ë. Ja'nca rani, maini si'ayete masi güeseja'guë'bi, cago sehuogo. \p \v 26 Sehuogona, Jesusbi quëabi: \p —Yë'ë yua ba Cristo ba'iguë'ë. Më'ë naconi coca caguëbi ja'nca hue'eyë yë'ë, quëabi Jesús. \p \v 27 Quëaguëna, ja'ansirën Jesusre concuabi raë'ë. Rani, romigo naconi coca caguëna, bacuabi ëñajën rën'ë. Ëñajën rëincuabi bacuani coca senni achaye huaji yëhuë. Bagoni, ¿më'ë gue raco'ne? senmaë'ë. Baguëni, ¿gue coca bago naconi caguë'ne më'ë? senmaë'ë. \v 28 Ja'nca cama'ijënna, bago yua bago ocobëte ro jo'cani senjoni ñoni, huë'e jobona goco'ë. Go'ini, baru bainni quëago: \p \v 29 —Raijë'ën. Saiñu. Masi Ëjaguëte ëñajaiñu. Yë'ë yo'ogo ba'ise'e si'ayete masini, yë'ëni te'e ruiñe quëabi. Ja'nca ba'iguëbi ¿Riusu Raosi'quëma'iguë yequërë? cago quëago. \p \v 30 Cago quëagona, huë'e jobo bainbi Jesusni ëñajën sai bi'rahuë. \v 31 Ja'nrëbi, Jesusre concuabi baguëni coca guansejën baë'ë: \p —Aonre inni ainjë'ën, Ëjaguë, cahuë. \p \v 32 Cajënna, baguëbi sehuobi: \p —Yeque aon bayë yë'ë. Mësacuabi ja'an aonre huesëyë, caguë sehuobi. \p \v 33 Sehuoguëna, sa'ñeña senni acha bi'rahuë: \p —¿Queaca? ¿Yequëcuabi rani, aon insimate baguëna? sa'ñeña senni achahuë. \p \v 34 Senni achajënna, Jesusbi coca quëabi: \p —Banhuë. Riusu aonre cayë. Baguë yëye'ru yo'oye yë'ëre raobi. Raoguëna, baguë yo'o guansese'ere beoru yo'oguë, ai ba'iye ai recoyo bojoyë yë'ë. Ja'nca sëani, aon anni yajiye'ru ba'iji yë'ë recoyote. \v 35 Yureca, mësacua bain coca cani jo'case'ere ro'tato, ñaca cajën ba'iyë: “Gajese'ga ñañaguëan bani, aon tëarënbi ti'anji” cajën ba'iyë. Cajën ba'ijënna, yë'ëca yeque cocare yihuoguë quëayë: Mësacua yua querure ëñajë'ën. Queru aon tanse'ebi yuara ya'jise'e sëani, yua tëaye ba'iji. Riusu ba'i jobo cu'ecuare tëani bayë cayë. \v 36 Zio ëjaguëte tëacaicuabi baguë ro'ise'ere coni bayë. Güina'ru, yë'ëre concuabi, bainbi si'arën ba'ijën, ju'iñe beoye ba'ija'bë cajën, bainni yë'ë ba'i jobore cu'e güesejënna, yë'ëre concuani premiote ro'iyë yë'ë. Ja'nca si'arën ba'ijënna, yë'ë aon tansi'cua, yë'ë aon tëasi'cua, yë'ëre conjën ba'icua caguë, si'acuabi ñë'cani, yë'ë ba'i jobona ti'ansi'cuare ëñani, te'e bojojën ba'ija'cua'ë. \v 37 Ja'nca sëani, te'e ruiñe cani jo'case'e ba'iji: “Yequëbi aonre tanguëna, yequëbi tëaji” cani jo'case'e ba'iji. \v 38 Mësacuabi bainni ru'ru ye'yoma'isi'cuata'an, bain recoyo ro'tayete ru'ru conjën ba'iyë mësacua, caguë yihuobi Jesús. \p \v 39 Ja'nrëbi, Samaria baingobi bago bainni coca quëani achogo: “Yë'ë yo'ogo ba'ise'e si'ayete masini yë'ëni te'e ruiñe quëabi” ja'anre quëani achogona, ai jai jubë bain ba Samaria huë'e jobo ba'icuabi Jesusni si'a recoyo ro'tahuë. \v 40 Ja'nca ro'tajën, baguëna sani, Yëquëna naconi bëani ba'ijë'ën, cajën choë'ë. Choijënna, samu umuguseña bacua naconi bëani baji'i Jesús. \v 41 Ja'nca ba'iguëbi baguë cocarebare quëani achoguëna, yequëcua'ga ai jai jubëbi achani baguëni si'a recoyo ro'tahuë. \v 42 Ja'nca ro'tajën, ba romigoni cahuë: \p —Yua baguëni si'a recoyo ro'tajën bojoyë yëquëna. Më'ë cocare achani baguëni si'a recoyo ro'tasi'cuata'an, yureca ja'ansi'quëbi baguë cocarebare quëani achoguëna, yëquënabi achajën, baguëni si'a recoyo ro'tajën, quë'rë ai ta'yejeiye bojojën ba'iyë. Baguë ba'iyete ai bojojën ba'iyë. Baguë ba'iyete masini, Bain tëani baguëreba ba'iji cajën, bojojën ba'iyë yëquëna, cahuë. \s1 Jesús sana al hijo de un oficial del rey \p \v 43 Ja'nrëbi, samu umuguseña ba'ini, Jesusbi Galilea yijana saji'i. \v 44 Riusu raosi'cuabi bacua bain quë'rona saitoca, bacua bainbi bacuani te'e ruiñe ëñama'iñë, case'e baji'i. Jesús yua ja'ansi'quëbi ja'an cocare caguë baji'i. Ja'nca sëani, Galilea yijana saji'i. \v 45 Sani ti'anguëna, Galilea bainbi baguëni ai bojohuë, Jerusalén huë'e jobo fiesta yo'ojën saisi'cua sëani, Jesús yo'oguë ba'ise'ere, ja'anrute ba'ijën, ëñani bojohuë. \p \v 46 Ja'nrëbi, se'e sani, Caná huë'e jobona ti'anbi, Galilea yija huë'e jobo. Oco se'gabi bisi ëye jo'chare re'huabi ja'anru. Ti'anni ba'iguëna, yequë huë'e jobo bainguë, Capernaum casiru, baru ba'i ëjaguëbi baji'i. Ja'nca ba'iguëbi, baguë mamaquëbi rau neni ju'inguëna, \v 47 Jesús ti'anni ba'iyete achabi. Judea yijabi rani, Galileana ti'anni ba'iyete achani, yua Jesusni ëñaguë saji'i. Sani, baguë zinre rani huachoye senji'i, ai ju'in hua'guëre sëani. \v 48 Senguëna, Jesusbi baguëni sehuobi: \p —Yë'ëbi ta'yejeiye yo'oni ëñoma'itoca, mësacuabi yë'ëni te'e ruiñe recoyo ro'tama'iñë, sehuobi. \p \v 49 Sehuoguëna, ba ëjaguëbi jëja senji'i: \p —Besa rani conjë'ën, Ëjaguë. Yë'ë zinbi yuara junni huesëguë ba'iji, caguë senji'i. \p \v 50 Senguëna, Jesús yua baguëni quëabi: \p —Yua më'ë huë'ena go'ijë'ën. Më'ë zinbi huajëji, caguë quëabi. \p Quëaguëna, baguëbi achani, Jesús coca quëase'ere recoyo ro'tani goji'i. \v 51 Go'ini ti'anguëna, baguëre yo'o concuabi baguëni tëhuojën raë'ë. Rani: \p —Më'ë zinbi huajë raji'i, cajën quëahuë. \p \v 52 Quëajënna, baguë hora huajë bi'rase'ere senni achabi. Senni achaguëna, sehuohuë: \p —Na'itë, mëñera ënsëguë së'irën ba'iguë, se'e te'e hora cuencuejënna, baguë rau jayoye tëji'i, sehuohuë. \p \v 53 Ja'nca sehuojënna, ëjaguëbi ba horate ro'tani, Jesús quëase'e: “Më'ë zinbi huajëji” ja'an coca ja'ansi hora Jesús quëase'e sëani, ai ro'tani bojobi baguë. Ja'nca ba'iguëna, baguë, baguë huë'e bain, si'acuabi Jesusni si'a recoyo ro'tajën baë'ë. \p \v 54 Ja'nca baguëte huachobi Jesús. Judeabi sani Galileana rani ba'iguëbi ta'yejeiye yo'ore yo'oni ëñoguë, ba huachose'e yua baguë samu ba'i yo'o baji'i. \c 5 \s1 Jesús sana al paralítico de Betzata \p \v 1 Ja'nrëbi, jë'te, judío bainbi se'e fiesta yo'ojënna, Jesusbi Jerusalenna saji'i. \v 2 Yua Jerusalén huë'e jobo anto sa'ro, Oveja casi sa'arobi cacani ëñato, oco goje, bain abu goje ba'iji. Hebreo cocabi cato, Betzata casiru ba'iji. Te'e ëntë sara huë'erëan ba goje yëruhua të'ijeiye nëcosi huë'erëan ba'iji. \v 3 Ja'nca ba'iguëna, ai jai jubë bain rauna ju'incuabi ba huë'erëanre uinjën baë'ë. Yequëcuabi ñaco ëñama'icua baë'ë. Yequëcuabi ca'jacua baë'ë. Yequëcuabi guë'nguë rauna ju'injën baë'ë. Ja'nca ba'icuabi oco somoja'ñete ëñajën ëjohuë. \v 4 Riusu anjebi somo güeseguëña. Anje yësirënbi gajeni, oco somo güeseguëña. Somo güeseguëna, oco gojena ru'rureba cacaguëbi yua baguë gue gu'a rau tëcani huajë raiguëña. \v 5 Ja'nca ba'iguëna, yequë bainguë treinta y ocho tëcahuëan ju'inguë ba'i hua'guëbi barute ëjobi. \v 6 Ëjoguëna, Jesusbi ti'anni, baguëte ëñabi. Ëñani, Chao hua'guë ai zoe ju'inguëbi uinji caguë, baguëni coca senni achabi: \p —¿Huajëguë ruiñe yëguë më'ë? senni achabi. \p \v 7 Senni achaguëna, ju'inguëbi sehuobi: \p —Oco gojena besa cacaye porema'iñë yë'ë hua'guë. Ocobi somoguëna, yë'ëre cacaye conguëbi beoji. Beoguëna, caca ëaye ba'iguëta'an, yequëbi ru'ru ti'anni cacaji, sehuobi. \p \v 8 Sehuoguëna, Jesusbi coca guansebi: \p —Yua huëni nëcajë'ën. Më'ë camabëte inni saijë'ën, guanseguë cabi. \p \v 9 Caguëna, ja'ansirën huajë raji'i baguë. Huajë rani, baguë camabëte inni huëni saji'i. Judío bain yo'o yo'oma'i umuguse baji'i. \v 10 Saiguëna, judío ëja bainbi huajë raisi'quëni tëhuoni, baguëni bëin coca cahuë: \p —Yo'o yo'oma'i umuguse ba'iguëna, më'ë camabëte cuanma'ijë'ën, ira coca ënseye case'e sëani, cahuë. \p \v 11 Cajënna, sehuobi: \p —Yequë bainguëbi yë'ëre huachoni, “Më'ë camabëte inni saijë'ën” caguë guanseguëna, raiyë yë'ë, sehuobi baguë. \p \v 12 Sehuoguëna, baguëni senni achahuë: \p —¿Jaro bainguëbi më'ëni ja'nca guanseguë'ne? senni achahuë. \p \v 13 Senni achajënna, sehuoye poremaji'i. Baguë rau huachosi'quëre huesëbi. Ai jai jubë bain ba'ijënna, Jesusbi yequëruna quëñëni saisi'quë baji'i. \v 14 Saisi'quëbi jë'te rani, Riusu huë'ena cacani, ba huajë raisi'quëni tëhuobi. Tëhuoni, baguëni coca yihuoguë cabi: \p —Yua huajë raisi'quë ba'iyë më'ë. Ja'nca ba'iguë, yua se'e gu'aye yo'oye beoye ba'ijë'ën. Gu'aye yo'otoca, yequërë ru'ru ba'ise'e'ru quë'rë ai ja'si yo'oguë'ru ruinma'iñe, cabi Jesús. \p \v 15 Caguëna, baguë yua judío ëja bainna sani quëajaji'i. Jesús hue'eji baguë, yë'ëre huachosi'quë, quëabi. \v 16 Ja'nca quëaguëna, judío ëja bainbi bëinjën, Yo'o yo'oma'i umugusebi baguë yo'o yo'oguëna, baguëni je'o ba bi'rahuë. \v 17 Je'o ba bi'rajënna, Jesusbi bacuani coca quëabi: \p —Yë'ë Taitabi yurerën tëca baguë yo'ore yo'oguë ba'iji. Güina'ru yë'ë'ga yë'ë yo'ore yo'oguë ba'iyë, quëabi. \p \v 18 Ja'nca quëaguëna, judío ëja bainbi quë'rë bëinjën, baguëni huani senjo ëayete quë'rë yëhuë. Bacua yo'o yo'oma'i umugusebi yo'oye porema'iñete tin yo'oguëna, baguëni ai je'o bahuë. Baguë coca case'ere'ga achani, quë'rë se'e baguëni je'o bahuë. Baguë yua Riusubi yë'ë Taita ba'iji caguëna, bacuabi bëinjën, Riusu ba'iye'ru te'e ba'iyë catoca, ai gu'aye caji baguë, ro'tajën achani bën'ë. \s1 La autoridad del Hijo de Dios \p \v 19 Bëinjënna, Jesusbi bacuani sehuoguë quëabi: \p —Mësacuani ganreba quëayë yë'ë. Yë'ë yua Riusu Zin ba'iguëbi ro yë'ë yëse'e yo'oma'iguë'ë. Yë'ë Taitabi yo'o yo'oguëna, ja'anre ëñani, ja'an yo'o se'gare yo'oyë yë'ë. Baguë Zin sëani, baguë yo'o yo'oye güina'ru yo'oguë ba'iyë yë'ë. \v 20 Baguë Zinre sëani, yë'ë Taitabi yë'ëni ai yëguë, yë'ëni bojoguë, baguë yo'o yo'oye si'ayete yë'ëni ëñoji. Ja'nca ëñoni, yë'ëbi ta'yejeiye yo'ore yo'oni ëñoguëna, baguë yua quë'rë se'e quë'rë ta'yejeiye yo'ore yë'ëni ëñoji. Mësacuabi jai ñacobi ëñajën rëinjën ba'ijë'ën caguë, ja'nca yë'ëni ëñoji baguë. \v 21 Yë'ë Taitabi bain junni huesësi'cuare huajëcuare mame re'huaguë sëani, yë'ë'ga yë'ë yëye'ru bainre güina'ru huajëcuare mame re'huaye poreyë yë'ë. \v 22 Yë'ë Taita se'gabi bain gu'a jucha yo'ojën ba'ise'ere bacuani sehuo güesema'iji. Ja'an sehuo güeseye si'aye yë'ëna jo'cabi, yë'ë yua baguë Zinre sëani. \v 23 Si'a bainbi yë'ë Zinni te'e ruiñe ëñajën ba'ija'bë caguë jo'cabi baguë. Taitani te'e ruiñe ëñajën ba'iye'ru, yë'ë Zinni güina'ru te'e ruiñe ëñajën ba'ija'bë caji. Yë'ëni te'e ruiñe ëñama'itoca, yë'ë Taitani güina'ru te'e ruiñe ëñamajën ba'iyë. \p \v 24 Mësacuani ganreba caguë quëayë yë'ë. Yë'ë cocarebare achani yë'ëre raosi'quë ba'iyete ro'tacua, ja'ancuabi si'arën ba'ijën, gare ju'iñe beoye ba'iyë. Gare bënni senjoñe beoye ba'iji bacuare. Riusu naconi ba'ijën, carajeiye beoye huajëcua se'ga ba'ija'cua'ë. \v 25 Mësacuani ganreba quëayë yë'ë. Yë'ë bain choirënbi yuara ti'anja'ñeta'an ba'iji. Ja'nca choiguë, Bainguë'ru Raosi'quëre sëani, bainbi recoyo ju'inse'e'ru ba'icuata'an, yë'ë choiyete achayë. Achatoca, recoyo mame huajë rani ba'iyë. \v 26 Yë'ë Taita ja'ansi'quëbi si'arën ba'iguë, bain si'arën ba'iye re'huaye masiji. Yë'ë'ga baguë Zin sëani, si'arën ba'iguë, bain si'arën ba'iye re'huaye masiyë yë'ë. \v 27 Ja'nca ba'iguë yë'ë Taitabi cuencueni raoguëna, yë'ë, Bainguë'ru Raosi'quëbi bain juchare ëñani, bacuani sehuoye senja'guë'ë yë'ë. \v 28 Ja'nca ba'iguëna, mësacua yua yë'ë cocare achajën rëinma'ijë'ën. Yurera bain ju'insi'cua tan gojeñana tansi'cua, ja'ancuani choiguëna, bacuabi rani, yë'ëni achajën ba'ija'cua'ë. \v 29 Achani, yë'ëna rani nëcaja'cua'ë. Re'oye yo'ojën ba'isi'cuabi go'ya rani, se'e ju'iñe beoye ba'ijën, Riusu naconi si'arën ba'ija'cua'ë. Gu'aye yo'ojën ba'isi'cuabi go'ya rani, Riusu bënni senjoruna sani, ai yo'ojën, ja'anrute si'arën ba'ija'cua'ë. \s1 Pruebas de la autoridad de Jesús \p \v 30 Yë'ë se'gabi guanseza catoca, guanseye gare porema'iñë yë'ë. Yë'ë Taitabi guanseguëna, baguë cocare achani baguë cuencuese'e'ru güina'ru bainni masi güeseyë. Ja'nca masi güeseguë, bain juchare te'e ruiñe masini bacuare bënni senjoja'ñete te'e ruiñe cayë yë'ë. Yë'ë yëye se'ga yo'oye ro'tama'iñë. Yë'ë Taitabi yë'ëre raosi'quë sëani, baguë yëye se'gare yo'oye ro'tayë yë'ë. Ja'nca sëani, bainre bënni senjoja'ñete te'e ruiñe cayë yë'ë. \v 31 Yë'ë se'gabi yë'ë ba'iyete quëani achotoca, yë'ë guanseye poreyete te'e ruiñe masi güesema'iñë. \v 32 Yequë'ga yë'ë ba'iyete quëani achoji. Ja'an quëani achoguëbi, yë'ë guanseye poreyete yë'ëre te'e ruiñe masi güeseji. Ja'anguëbi yua yë'ë Taita ba'iji. \v 33 Mësacua yua Juanna coca saoni senni achajënna, baguë yua te'e ruin cocare masini, te'e ruiñe quëani achoguë sehuobi. \v 34 Ja'nca sehuoguëna, ro bain quëani achose'e se'gare ro'tama'iñë yë'ë. Ro'tama'iguëta'an, mësacua mame recoyo re'huasi'cua ba'ijë'ën caguë, Juan quëani achose'ere mësacuani yihuoguë quëayë yë'ë. \v 35 Juan yua majahuë re'oye miañe'ru, mësacua te'e ruiñe sai ma'are ëñoguëna, baguë ëñose'ere ëñajën, rëño ba'irën bojojën achahuë mësacua. \v 36 Bojojën achajënna, yë'ë ta'yejeiye yo'oni ëñoguë, Juan coca case'ebi ëñoñe'ru yë'ë ba'iyete quë'rë te'e ruiñe ëñoni, yë'ë guanseye poreyete masi güeseyë yë'ë. Yë'ë ta'yejeiye yo'oni ëñoguë, yë'ë Taitabi yo'o güeseguëna, ja'nca yo'oni ëñoñë yë'ë. Ja'nca yo'oni ëñoguëna, bainbi yë'ë Taita Raosi'quërebare yë'ëre masiye poreyë. \v 37 Yë'ë Taita'ga yë'ëre raoni, yë'ë ba'iyete te'e ruiñereba ëñoguë baji'i. Baguëbi coca quëani achoguëna, mësacuabi baguëte gare achama'icua'ë. Baguë ba'iyete gare ëñama'icua'ë. \v 38 Yë'ë yua Riusu Raosi'quë ba'iguëna, yë'ë cocare recoyo ro'tamajën ba'icua'ë mësacua. Ja'nca sëani, baguë cocarebare yua mësacua recoñoa re'huaye beoye ba'icua'ë. \v 39 Baguë cocareba toyani jo'case'ere bojora'rë ëñajën, Riusu naconi si'arën ba'iñu cajën, ba coca se'gare ai ba'iye ai ye'yeyë mësacua. Ye'yecuata'an, yë'ë ba'iyete baru te'e ruiñe ëñose'ere gare ye'yema'iñë mësacua. \v 40 Yë'ë ba'iyete ye'yeye porecuata'an, yë'ëna rani recoyo ro'taye gu'a güeyë mësacua. Rani recoyo ro'tatoca, Riusu naconi si'arën ba'ire'ahuë. \p \v 41 Re'o coca yë'ëre quëani achocua, ja'ancuani yëma'iñë yë'ë. \v 42 Mësacua recoyo ro'tayete masiyë yë'ë. Masiguëna, mësacua se'gabi Riusuni ai yëmajën ba'iyë. \v 43 Yë'ë Taitabi yë'ëre cuencueni raoguëna, yë'ëni te'e ruiñe ëñamajën, bojomajën ba'iyë mësacua. Ro yequë se'gabi rani, mësacua ta'yejeiye ëjaguë'ë yë'ë catoca, ja'anguëni te'e ruiñe ëñajën bojojën ba'iyë mësacua. \v 44 Mësacua sa'ñeña se'ga te'e ruiñe ëñajën bojocuabi Riusu ta'yejeiye ba'iyete cu'eye beoye ba'iyë. Ja'nca sëani, yë'ëni recoyo ro'taye beoye ba'iyë. \v 45 ¿Mësacua guere ro'taye'ne? ¿Yë'ëbi Taita Riusu naconi coca caguë, mësacua gu'aye yo'oyete quëani, mësacuare bënni senjoja'ñe, Riusuni señe, ja'anre ro'taye mësacua? Bañë. Mësacuabi ñaca cacua'ë, Ira taita ba'isi'quë Moisés, baguë coca toyani jo'case'ere te'e ruiñe yo'ocua sëani, Riusu naconi si'arën ba'ija'cua'ë cayë mësacua. Ja'nca cacuata'an, Moisés se'gabi mësacua gu'aye yo'oyete Riusuni quëani, mësacuare bënni senjoja'ñe senji. \v 46 Mësacua yua Moisés coca toyani jo'case'ere ëñajën, te'e ruiñe ye'yemaë'ë. Te'e ruiñe ye'yeni, baguë quëani jo'case'ere recoyo ro'tanica, yë'ë coca te'e ruiñe quëani achose'ere ro'tajën ba'ire'ahuë, yë'ë ba'iyete quëasi'quë sëani. \v 47 Moisés coca toyani jo'case'ere ro achani recoyo ro'tama'icua sëani, yë'ë coca yure quëani achoguëna, ja'an cocare quë'rë ai ba'iye recoyo ro'tama'iñë mësacua, bacuani yihuoguë quëabi Jesús. \c 6 \s1 Jesús da de comer a cinco mil hombres \p \v 1 Ja'nrëbi, Galilea zitara, Tiberias zitara'ga hue'eguëna, ja'anruna saisi'quë ba'iguë, yua que të'huina jenni saji'i Jesús. \v 2 Saiguëna, ai jai jubë bainbi, Jesús ta'yejeiye yo'oni ëñose'e, rau ju'incuare huachose'e, ja'anre ëñasi'cua sëani, Jesusni be'tejaë'ë. \v 3 Be'tejaijënna, Jesús yua baguëre conjën ba'icua naconi cu re'otona saisi'quëbi bacua naconi baruna bëani baji'i. \v 4 Judío bain pascua umuguseña fiesta yo'oye baji'i. \v 5 Bëani ba'iguë, so'ona ëñato, bain jubëbi raë'ë. Raijënna, Jesús yua Felipeni coca senni achabi: \p —¿Queaca aon coni, ja'an bain jubëni aon aoñe'ne mai? senni achabi. \p \v 6 Senni achaguë, ¿Felipe queaca sehuoja'guë'ne baguë? caguë, ja'an cocare senni achabi Jesús. Baguë yo'oja'yete yua ro'tasi'quë baji'i. \v 7 Senni achaguëna, Felipe sehuobi: \p —Aon coni aoñe ti'anma'iji maire. Curi so'co samu cien ro'iye coni huo'huetoca, ga bainguëbi choa zi'nga se'gare coji, sehuobi. \p \v 8 Sehuoguëna, ja'nrëbi, Andrés hue'eguëbi baji'i. Jesusni conguë ba'iguë yua Simón Pedro yo'jeguë baji'i. Ja'anguëbi coca quëabi: \p \v 9 —Ënjo'on ba'iji zin hua'guë. Te'e ëntë sara jo'jo aonbëan cebadabëan, samu ziaya hua'i, ja'anre baji baguë. Ja'nca ba'iguëta'an, ¿queaca ja'an se'gabi si'a jai jubëre aon aoñe'ne? senji'i. \p \v 10 Senguëna, Jesusbi: \p —Bainni bëa güesejë'ën, cabi. \p Caguëna, taya re'oto ai ba'iye sëani, bëa güesejënna, si'acuabi bëahuë. Ëmëcua se'gare cuencueto, cinco mil ba'icua'ru baë'ë. \v 11 Bëajënna, ja'nrëbi, Jesús yua ba cebadabëanre inni, Riusuni surupa cani, baguëre concuana insiguëna, bainna huo'huehuë. Ziaya hua'ire'ga inni güina'ru huo'hue güeseguëna, bacua yëse'e aën'ë. \v 12 Anni yajijënna, Jesús yua baguëre concuani coca guansebi: \p —Aon anni jëhuase'ere chiani re'huajë'ën. Jo'cani senjoñe beoye ba'ijë'ën, guanseguë cabi. \p \v 13 Caguëna, cebada aon anni jëhuasi mi'chirëanre chiani, doce jë'eña bu'iye ayahuë. \v 14 Ja'nca ayajënna, bainbi Jesús ta'yejeiye yo'oni ëñose'ere ai ëñajën rëinjën, sa'ñeña cahuë: \p —Riusu bainguë maina raoja'ye cani jo'case'e ba'iguëna, yureca maina ti'ansi'quë ba'iji, cajën ëñajën rën'ë. \p \v 15 Ëñajën rëinjën, sa'ñeña coca cajën, baguëni zeanni sani, mai ta'yejeiye ëjaguëre baguëte re'huani bañu cajënna, Jesusbi masini, cu re'otona quëñëni, te'e hua'guë ba'iguëbi ganini saji'i. \s1 Jesús camina sobre el agua \p \v 16 Saiguëna, ja'nrëbi, ënsëguë ruajairën ba'iguëna, Jesusre concuabi zitara yëruhuana gajehuë. \v 17 Gajeni, Jesús yuta raimaquëna, Capernaum huë'e jobona go'iñu cajën, yoguna cacani, zitara je'en bi'rahuë, ñamibi. \v 18 Je'en bi'rajënna, ja'nrëbi, ai jëja tutuni, të'a huëji'i. \v 19 Huëiguëna, cinco o seis kilómetro ba'iye ro'ani ëñato, Jesusbi zitara canja'an ganiguë raji'i. Ja'nca raiguëna, ai quëquëni huesëni ëñahuë. \v 20 Huesëni ëñajënna, baguë cabi: \p —Mësacua quëquëma'ijë'ën. Yë'ë yua Jesus'ë, cabi. \p \v 21 Caguëna, ja'nrëbi, bacuabi ai bojojën, baguëni yua yoguna guaoni bahuë. Guaoni bajënna, ja'ansirën bacua yija sairuna ti'ansi'cua baë'ë. \s1 La gente busca a Jesús \p \v 22-23 Ja'nca ba'ijënna, yequë umuguse ñataguëna, bain jubëbi yuta que të'hui baë'ë. Jesús aon aonsiru, surupa cani aon huo'huesiru, ja'anrute baë'ë. Ba'ijën, zitara yëruhuana gajeni ëñato, Jesusre concua yua bacua yogubi saisi'cua baë'ë. Bacua se'gabi saijënna, Jesusbi bacua naconi saimaji'i cajën, gue ro'taye beoye baë'ë. Ba'ijënna, yequë bain Tiberias huë'e jobobi rani ba'ijënna, \v 24 Jesús, baguëre concua, bacua yua beoyë cajën, ba bain naconi yobi saë'ë. Capernaum huë'e jobona jenni, Jesusre cu'ejaë'ë. \s1 Jesús, el pan de la vida \p \v 25 Cu'ejani, je'ensi'quëre tinjahuë. Tinjani, baguëni senni achahuë: \p —Ëjaguë, ¿quejeito më'ë raquë'ne? senni achahuë. \p \v 26 Senni achajënna, sehuobi: \p —Mësacuani ganreba quëayë. Yë'ë ta'yejeiye yo'oni ëñose'ere ro'taye beoye ba'iyë mësacua. Ro mësacua aon anni yajise'e se'gare ro'tani, yë'ëre cu'ehuë. \v 27 Mësacua aon coye ro'ire jëja yo'o yo'oye beoye ba'ijë'ën, besa carajeiye sëani. Yë'ë aon insiye, ja'anre ro'tani, yo'o yo'oni cojë'ën. Coni aintoca, si'arën ba'ijën, huajëreba huajëjën ba'iyë mësacua. Yë'ë yua Bainguë'ru Raosi'quërebare sëani, Taita Riusubi yë'ë ta'yejeiye yo'oye conji, caguë sehuobi Jesús. \p \v 28 Sehuoguëna, baguëni senni achahuë: \p —Riusu yo'o guansese'ere yo'oye yëtoca, ¿queaca yo'oye'ne yëquëna? senni achahuë. \p \v 29 Senni achajënna, Jesús sehuobi: \p —Riusu yo'o guansese'e yua ëñe ba'iji. Yë'ë yua baguë raosi'quërebare sëani, yë'ëni si'a recoyo ro'tajën ba'ijë'ën, sehuobi. \p \v 30 Sehuoguëna, baguëni senni achahuë: \p —Ja'nca ba'itoca, më'ë ta'yejeiye yo'ore yo'oni, yëquënani ëñojë'ën. Më'ë poreyete ëñañu cayë. Ëñani, ja'nrëbi, më'ëni recoyo ro'tayë yëquëna. ¿Gue yo'ore yo'oni ëñoguë'ne? \v 31 Mai ira bain ba'isi'cuabi beo re'otore ba'ijën, ba maná aonre ainjën ba'ñeña. Riusu coca toyani jo'case'e'ru ba'iye: Guënamë re'otobi aon tonni, bacuani aon aonguë baji'i Riusu, case'e sëani, më'ë'ga ¿gue yo'ore yo'oni ëñoguë'ne? senni achahuë. \p \v 32 Senni achajënna, Jesusbi bacuani yihuoguë quëabi: \p —Mësacuani ganreba yihuoguë quëayë yë'ë. Moisés aon guënamëbi to'inse'ere aintoca, bainbi huajëreba huajëmaë'ë. Yë'ë Taita se'gabi te'e ruiñe ba'i aonre insiji. \v 33 Yë'ë Taitabi baguë aonre guënamë re'otobi raoni jo'cabi. Raoni jo'caguëna, bainbi coni aintoca, huajëreba huajëyë bacua, yihuoguë quëabi. \p \v 34 Quëaguëna, bacua senni achahuë: \p —Ëjaguë, ja'an aonre yëquënana jo'caye beoye insireba insijë'ën, senni achahuë. \p \v 35 Senni achajënna, sehuobi: \p —Yë'ëbi yua ja'an aon ba'iyë. Yë'ëna rani aintoca, aon gu'aye beoye ba'iye'ru ba'iyë. Yë'ëni si'a recoyo ro'tatoca, oco ëaye beoye ba'iye'ru ba'iyë. \v 36 Yureca, mësacuani ëñere quëahuë. Yë'ëni ëñasi'cuata'an, yë'ëni recoyo ro'tama'iñë mësacua. \v 37 Yë'ë Taita bain cuencuesi'cuare si'acuare yë'ëna raoguëna, si'acuabi yë'ëna raiyë. Raijënna, yë'ëbi bacuani bani, bacuare gare senjoñe beoye ba'iyë. \v 38 Yë'ë yua guënamë re'otobi raiguë, yë'ë yëye se'ga yo'oza camaë'ë. Yë'ëre raosi'quë, baguë yëye se'gare yo'oza caguë raë'ë yë'ë. \v 39 Yë'ëre raosi'quë, baguë yëyete cato, ëñe ba'iji: Baguë bain cuencuesi'cuare yë'ëna raoguëna, te'e bain hua'guëreta'an gare huesoye beoye ba'iyë. Ja'nca ba'iguëbi, ën yija carajei umuguseña ti'anguëna, si'acua ju'insi'cuare mame go'ya rai güeseja'guë'ë yë'ë. \v 40 Yë'ë Taita yëyete cato, ëñe ba'iji: Yë'ëbi baguë Zin sëani, si'a bain yë'ëni recoyo ro'tajën ba'icuabi si'arën ba'ijën, ai huajëreba huajëjën ba'ija'cua'ë. Ën yija carajei umuguseña ti'anguëna, bacuare mame go'ya rai güeseja'guë'ë yë'ë, caguë sehuobi Jesús. \p \v 41 Caguë sehuoguëna, judío ëja bainbi baguë coca case'e: “Yë'ë yua guënamë re'otobi raisi'quë'ë. Si'a bain aon ba'iyë yë'ë” ja'an case'ere achani, baguëte sa'ñeña ai \v 42 bëinjën cahuë: \p —¿Queaca ro'taguë caguë'ne baguë? Ba hua'guë Jesús hue'eguë yua José mamaquë se'ga ba'iji. Baguë taita, baguë mamá, bacuare masiyë mai. Ja'nca sëani, ¿queaca ro'taguë, Guënamë re'otobi raisi'quë'ë yë'ë caguë'ne? bëinjën cahuë. \p \v 43 Cajënna, Jesusbi cabi: \p —Mësacua sa'ñeña cajën, yë'ëre bëin coca caye jo'cajë'ën. \v 44 Ro bain se'gabi yë'ëna rani recoyo ro'taye porema'iñë. Yë'ë Taitabi yë'ë ba'iyete ëñoguëna, bainbi yë'ëna raiye poreyë. Raijënna, yua ën yija carajei umuguseña ti'anguëna, yë'ëbi yë'ë bainrebare mame go'ya rai güeseja'guë'ë. \v 45 Riusu ira bain raosi'cua toyani jo'case'ere ro'tajë'ën. “Riusubi si'a bainni cocare ye'yoji.” Ja'nca toyani jo'case'e sëani, si'acua Riusu ye'yose'ere achani ye'yecuabi yë'ëna raiyë. Raijënna, yë'ë bainrebare re'huani ba'iyë. \p \v 46 Bainbi Taita Riusure gare ëñama'isi'cua ba'iyë. Yë'ë se'ga baguë ba'irubi raisi'quëbi yë'ë Taitare ëñasi'quë'ë. \v 47 Ganreba caguë, mësacuare quëayë yë'ë. Yë'ëni recoyo ro'tacua, ja'ancuabi yë'ë naconi si'arën ba'ijën, huajëreba huajëjën ba'ija'cua'ë. \v 48 Yë'ë yua bain aon ba'iguëbi bacuani huajëreba huajë güeseyë. \v 49 Mësacua ira bain ba'isi'cuabi beo re'otore ba'ijën, maná aonre ainjën baë'ë. Ba'icuabi ja'an aonre ainsi'cuata'an, yurera junni huesësi'cua ba'iyë. \v 50 Yequë aonre cayë yë'ë. Ja'an aonre guënamë re'oto raose'e ba'iguëna, bainbi aintoca, ju'iñe beoye ba'iyë. \v 51 Yë'ë yua ja'an aon ba'iyë. Huajëreba huajë güeseyë yë'ë. Bainbi ja'an aonre aintoca, si'arën ba'ijën, huajëreba huajëjën ba'ija'bë caguë, yë'ë ga'nihuëte insini jo'cayë yë'ë, yihuoguë cabi Jesús. \p \v 52 Caguëna, judío ëja bainbi bëinjën, sa'ñeña coca senni achahuë: \p —¿Baguë ga'nihuë mai aon aoñe caguë, queaca maina insiye poreguë'ne? senni achahuë. \p \v 53 Senni achajënna, Jesús yua se'e bacuani quëabi: \p —Ganreba mësacuani yihuoguë quëayë yë'ë. Yë'ë yua Bainguë'ru Raosi'quë ba'iguëna, yë'ë ga'nihuëte ainjën ba'ijë'ën. Yë'ë ziere uncujën ba'ijë'ën. Ja'nca yo'oma'itoca, mësacua recoyo huajëye beoye ba'iyë. \v 54 Yë'ë ga'nihuë aiñe, yë'ë zie uncuye, ja'anre yo'ocuabi si'arën ba'ijën, huajëreba huajëjën ba'iyë. Ba'ijënna, ën yija carajei umuguseña ti'anguëna, bacuare go'ya rai güeseja'guë'ë yë'ë. \v 55 Yë'ë ga'nihuë yua bain aonreba re'huase'e ba'iji. Yë'ë zie yua bain gonoreba re'huase'e ba'iji. \v 56 Yë'ë ga'nihuë aiñe, yë'ë zie uncuye, ja'anre yo'ocuabi yë'ë naconi te'e recoyo ba'icua'ru bojojën ba'iyë. Yë'ë'ga bacua naconi te'e recoyo ba'iguë'ru bojoguë ba'iyë. \v 57 Yë'ë Taita huajëreba huajëguëbi yë'ëre raosi'quë sëani, yë'ë'ga güina'ru huajëreba huajëyë. Ja'nca ba'iguë, yë'ëna aincuani huajëreba huajë güeseyë. \v 58 Riusu aon guënamë re'otobi raose'e, ja'an aonre cayë yë'ë. Ira bain ba'isi'cua ainse'ere cama'iñë, ju'insi'cuare sëani. Yë'ëna aincuabi si'arën ba'ijën, huajëreba huajëjën ba'iyë, yihuoguë quëabi. \p \v 59 Ja'nca coca yihuoguë, judío bain ñë'ca huë'e Capernaum huë'e jobore ye'yoguë baji'i Jesús. \s1 Palabras de vida eterna \p \v 60 Ja'an cocare quëani achoguëna, baguëre concuabi achani, yequëcuabi gue ro'taye beoye ba'ijënna, bacuabi ja'anre sa'ñeña cahuë: \p —Ja'an coca ro'taye ai jëjaji. Achaye porema'iñë, cahuë. \p \v 61 Cajënna, Jesusbi baguëre concua cayete masini, bacuani yihuoguë cabi: \p —¿Mësacua queaca ro'tajën, yë'ë coca case'ere bëinjën achaye'ne? \v 62 Yë'ë yua Bainguë'ru Raosi'quë ba'iguëbi yë'ë quë'ro raisiruna se'e mëiguë go'iguëna, ja'anre ëñatoca, ¿mësacua queaca ro'tajën ba'ija'cua'ne? \v 63 Riusu Espíritu se'gabi bainni huajë güeseji. Recoyo beotoca, bain ga'nihuë se'gabi huajëye porema'iji. Yë'ë coca mësacuani quëani achoguë, bain recoyo huajë coca, ja'anre quëani achoguë, te'e ruiñereba ba'i coca'ë, caguë quëayë yë'ë. \v 64 Ja'nca quëani achoguëna, yequëcua mësacua naconi ba'icuabi yë'ëni recoyo ro'tama'iñë, cabi Jesús. \p Jesús yua baguëni recoyo ro'tama'icuare si'arën masiguë baji'i. Baguëni insini senjoja'guëre'ga masiguë baji'i. Ja'nca masiguëbi baguë yure case'ere quëabi. \v 65 Quëani ja'nrëbi, se'e coca cabi: \p —Ja'nca ro'tama'icua ba'ijënna, yë'ë coca quëase'e: Yë'ë Taitabi yë'ë ba'iyete ëñoma'itoca, bainbi yë'ëna ti'añe porema'iñe mësacuani quëahuë yë'ë, cabi. \p \v 66 Ja'nca caguëna, baguëte conjën ba'icua ai jai jubëbi baguëni coñe jo'cani quëñëhuë. Baguë naconi se'e saimaë'ë. \v 67 Saima'ijënna, baguëre concua, si'a sara samucua ba'icuani senni achabi: \p —¿Mësacua'ga yë'ëre jo'cani saiye ro'taye? senni achabi. \p \v 68 Senni achaguëna, Simón Pedrobi sehuobi: \p —Bañë. Yëquënabi sani, yequëni ye'yetoca, bain huajë cocare ye'yoguëbi beoji. Më'ë se'gabi ja'an cocare ye'yoguëna, yëquënabi ye'yeni si'arën ba'ijën, huajëreba huajëjën ba'ija'cua'ë. \v 69 Ja'nca sëani, më'ëni si'a recoyo ro'tahuë yëquëna. Më'ë yua mai Ta'yejeiyereba Ëjaguë Riusu Zin, ba Cristo ba'iguëna, yëquënabi më'ë ba'iyete ye'yeni masihuë, sehuoguë cabi. \p \v 70 Caguëna, Jesusbi bacuani quëabi: \p —Mësacua si'a sara samucuare cuencueni yë'ëre conjën ba'icuare re'huahuë. Ja'nca re'huaguëta'an, mësacua jubë ba'iguë, te'eguë yua huati bainguë ba'iji, quëabi. \p \v 71 Judas Iscariote, Simón mamaquë, ja'anguëte quëabi Jesús. Baguëte conjën ba'icua, si'a sara samu ba'icua, bacua naconi cuencuesi'quëta'an, Jesusre insini senjoja'guëta'an ba'iji. \c 7 \s1 Los hermanos de Jesús no creían en él \p \v 1 Ja'nca ba'iguëna, Jesús yua Galilea yija se'gare baji'i. Judío ëja bainbi baguëte huani senjoñe yëjënna, Judea yijana saimaji'i. \v 2 Saima'iguëna, ja'nrëbi judío bain aon tëase'ere bojojën, fiesta yo'oye baë'ë. \v 3 Ja'nca ba'ijënna, baguë yo'jecuabi baguëni coca yihuo bi'rahuë: \p —Ënjo'onbi sani, Judeana saijë'ën. Sani, më'ë ta'yejeiye yo'oni ëñoguëna, më'ëre concua baru ba'icuabi ëñañe poreyë. \v 4 Më'ë yua ënjo'onre ba'iguë, më'ë yo'ore ro yahuera'rë yo'oguë ba'iyë. Ta'yejeiye yo'oni ëñocuabi ja'nca yo'oma'iñë. Si'a bainbi ëñani masija'bë cajën, bain jubëan ba'iruanna sani, bacua yo'o yo'oni ëñoñë. Ja'nca sëani, më'ë'ga më'ë ta'yejeiye yo'oyete si'a bainni ëñojaijë'ën, yihuojën cahuë. \p \v 5 Ja'nca cajën, bacua'ga baguëni recoyo ro'tamajën baë'ë. \v 6 Ba'ijënna, Jesusbi bacuani sehuoguë cabi: \p —Yë'ë fiesta sairën yuta ti'anma'iji. Mësacua fiestana saiye yëjën, mësacua yësirën saiye poreyë. \v 7 Bainbi mësacuani je'o baye beoye ba'iyë. Yë'ëca bain gu'a juchare masi güeseguë sëani, yë'ëni je'o bajën ba'iyë. \v 8 Mësacua se'ga yua fiestana sani ba'ijë'ën. Yë'ëca bañë. Yë'ë fiesta sairën yuta ti'anma'iji, cabi Jesús. \p \v 9 Ja'nca caguë, yua Galilea yijana bëani baji'i. \s1 Jesús en la fiesta de Enramadas \p \v 10 Ba'iguëna, baguë yo'jecuabi fiestana saë'ë. Satena, Jesus'ga yahuera'rë saji'i. Bainni ëñoma'iguë saji'i. \v 11 Sani ti'anguëna, judío ëja bainbi baguëni cu'eni ganojën, sa'ñeña senni achajën baë'ë: \p —¿Jarote ba'iguë'ne baguë? senni achahuë. \p \v 12 Bain hua'na'ga baguë ba'iyete sa'ñeña coca cajën baë'ë. Yequëcuabi: “Re'o bainguë'bi” cajënna, yequëcuabi: “Banji. Bainni ro coqueguë yihuo'te” cajën baë'ë. \p \v 13 Yahue caye se'ga baë'ë. Judío ëja bainni huaji yëhuë. \p \v 14 Fiesta yo'ojënna, jobo ba'i umuguseña ba'iguëna, Jesusbi Riusu huë'ena cacani, bainni ye'yo bi'rabi. \v 15 Ye'yo bi'raguëna, judío bainbi achajën rëinjën, sa'ñeña coca cahuë: \p —Aiguë yua uti ye'yema'isi'quëta'an, ¿queaca baguë masiyera masiguë'ne? senni achahuë. \p \v 16 Senni achajënna, bacuani sehuobi Jesús: \p —Yë'ë masiye se'gare ye'yoma'iñë yë'ë. Yë'ë Taitabi yë'ëre raoguëna, baguë masiye se'gare ye'yoguë ba'iyë yë'ë. \v 17 Yë'ë Taita yëye'ru yo'oye ro'tacuabi yë'ë ye'yoyete achani masiyë. Yë'ë Taita coca ba'itoca, masiyë. Yë'ë coca se'ga ba'itoca, masiyë bacua. \v 18 Yequëcuabi ro bacua coca se'gare quëani achotoca, ro bacua ta'yejeiye ba'iyete yëyë. Yë'ëca bañë. Yë'ë Taitabi yë'ëre raoguëna, baguë ta'yejeiye ba'iye se'gare yëyë yë'ë. Ja'nca yëguëbi te'e ruiñe ye'yoguë ba'iyë. Yë'ë Taitabi coqueye beoye ba'iji. \p \v 19 Moisesbi Riusu ira coca guansese'ere toyani, mësacuana jo'caguë ba'nji. Ja'anre mësacua masiyë. Masicuata'an, ba coca guanseni jo'case'ere yo'oye ro gu'a güeyë mësacua. Ja'nca yo'oye güecuabi ¿queaca ro'tajën, yë'ëni huani senjoñe ro'taye'ne? cabi Jesús. \p \v 20 Caguëna, bainbi sehuohuë: \p —Bañë. Më'ëni huani senjoñe ro'tama'icua'ë yëquëna. Gu'a huati baguë sëani, güebe nesi'quë'ru caguë cayë më'ë, sehuohuë. \p \v 21 Sehuojënna, Jesús cabi: \p —Yo'o yo'oma'i umuguse ba'iguëna, yë'ëbi ta'yejeiye yo'o, te'e yo'o se'gare yo'oni ëñoguëna, mësacua si'acuabi ëñajën rën'ë. \v 22 Moisés yua bain go neño ga'nihuë tëyoye, ja'anre ye'yoni jo'caguë ba'nji, Moisesbi ye'yoni jo'caguëta'an, baguë ira bain ba'isi'cua, bacuabi ru'ru bacua zin hua'nani go neño ga'nihuëte tëyojën ba'nhuë. Ja'nca ye'yoni jo'caguëna, yureñabi mësacuabi yo'o yo'oma'i umuguse ba'iguëta'an, zin hua'guëni go neño ga'nire tëyoyë. \v 23 Moisés coca guanseni jo'case'ere'ru güina'ru yo'oñu cajën, baguë go neño ga'nire tëyoyë. Ja'nca ba'iyeta'an, yo'o yo'oma'i umuguse ba'iguëna, yë'ë yua bain raure huachoye ro'taguë, si'a ga'nihuë huajë ga'nihuëte mame re'huaguëna, ¿mësacua queaca ro'tajën yë'ëni bëiñe'ne? \v 24 Mësacuabi bain gu'aye yo'ose'ere caye ro'tatoca, ru'ru bacua gu'aye yo'ose'ere te'e ruiñe masini, te'e ruiñe cuencueni gu'aye cajë'ën. Bain yo'ose'ere ro besa ëñani, gu'aye yo'ose'e'ë catoca, ro gu'aye cayë mësacua, cabi Jesús. \s1 Jesús habla de su origen \p \v 25 Ja'nca caguëna, yequëcua Jerusalén ba'icuabi sa'ñeña ca bi'rahuë: \p —¿Judío ëja bain yua aiguëni huani senjoñe ro'taye? \v 26 Ja'nca ro'tacuata'an, si'a bain naconi ba'iguë, bacuani caraye beoye ye'yoguë ba'iji. Ba'iguëna, judío ëja bainbi ënsema'iñë. ¿Yequërë ëja bainbi baguë Cristo ba'iyete masima'iñe? ¿Riusu Raosi'quë'bi cama'iñe? \v 27 Ja'nca ba'iyeta'an, baguë quë'ro raisirute masiyë mai. Ba Cristo Raosi'quëbi maini ëñoguëna, baguë quë'ro raisirute masiye porema'iñë mai, sa'ñeña cahuë. \p \v 28 Cajënna, Jesusbi Riusu huë'ere ba'iguë, bainre ye'yoguë, si'a jëja ñaca quëani achobi: \p —¿Yë'ë ba'iye, yë'ë quë'ro raisirute ja'anre masiye ro'taye mësacua? Yë'ë se'gabi ro ro'taguë raimaë'ë. Yequë, te'e ruiñe ba'iguëbi yë'ëre raobi. Ja'anguëni huesëyë mësacua. \v 29 Yë'ë'ga baguëre masiyë, baguë naconi te'e ba'iguë sëani. Baguëbi yë'ëre raoguëna, yë'ë raisi'quë'ë, quëani achobi. \p \v 30 Quëani achoguëna, baguëni preso zean ëaye baë'ë. Ba'icuata'an, baguëte zeanjai umuguse ti'anma'iñe sëani, baguëte zeanmaë'ë. \v 31 Yequëcuaca ai jai jubëbi baguëni si'a recoyo ro'tani, sa'ñeña cahuë: \p —Baguë se'gabi ba Cristo, ba Riusu Raosi'quëreba ba'iji. Baguë ta'yejeiye yo'oni ëñose'ere ro'tato, quë'rë ta'yejeiye yo'oni ëñoguëte cu'eto, yequëbi beoji, sa'ñeña cahuë. \s1 Los fariseos intentan arrestar a Jesús \p \v 32 Ja'nca sa'ñeña cajënna, fariseo bainbi achani, pairi ëjacua naconi ñë'cani, Jesusre preso zeanjaijë'ën, soldado ëjacuani guanseni saomate. \v 33 Saojënna, Jesusna ti'anjënna, Jesusbi bacuani quëabi: \p —Mësacua naconi yuta rëño ñësebë se'ga ba'iyë. Ba'ini, ja'nrëbi, yë'ëre raosi'quëna go'ija'guë'ë. \v 34 Go'iguëna, mësacuabi yë'ëre cu'eja'cua'ë. Cu'eja'cuata'an, yë'ëre tinjañe porema'ija'cua'ë. Yë'ë quë'ro ba'ija'runa ti'añe porema'ija'cua'ë mësacua, quëabi. \p \v 35 Quëaguëna, judío ëja bainbi sa'ñeña ca bi'rahuë: \p —¿Jarona saiye ro'taguë'ne baguë? Baguëni tinjañe porema'iñe caguë, ¿gue quë'rore caguë'ne? Yequërë mai te'e jubë bain saoni senjosiruan, ja'anruan griego bain ba'iruanna sani, ba griego bainni ye'yoye ro'taguë cama'iguë baguë. \v 36 Baguë coca case'ere achama'iñë mai. “Mësacuabi yë'ëre cu'ecuata'an, yë'ëre tinjañe porema'ija'cua'ë. Yë'ë quë'rona go'iguëna, më'ë sacuabi ti'añe porema'ija'cua'ë” caguëna, maibi achama'iñë, cahuë. \s1 Ríos de agua viva \p \v 37 Ja'nrëbi, fiesta umuguseña si'a bi'raguëna, quë'rë ta'yejei umuguse ba'iguëna, Jesusbi nëcani, bainni si'a jëja quëani achoguë cabi: \p —Mësacua yua huajë oco ëaye ba'itoca, yë'ëna rani, yë'ëna coni uncuye'ru yë'ë ba'iyete ye'yejë'ën. \v 38 Yë'ëni recoyo ro'tatoca, Riusu coca toyani jo'case'e'ru ba'iye mësacuare güina'ru mame re'huaja'guë'ë yë'ë. Mësacua recoñoa ai bojo huanoñe'ru ba'iguëna, bain huajë oco yua carajeiye beoye ba'iye'ru mësacuare re'huaja'guë'ë yë'ë. Re'huaguëna, mësacuabi ai jai jubë bainni huajë güeseyete ëñoja'cua'ë, yë'ëni si'a recoyo ro'tajën ba'itoca, quëani achobi Jesús. \p \v 39 Ja'nca quëani achoguë, Riusu Espíritu huanoñete cabi. Baguëni recoyo ro'tacuani Espíritu gaje meni ba'ija'ye, ja'anre quëabi. Jesús yuta junni tonni go'ya raima'iguë sëani, Espíritu gaje meni, baguë bainni baja'ye carabi. \s1 División entre la gente \p \v 40 Ja'nca quëani achoguëna, bainbi baguë cocare achani, yequëcuabi cahuë: \p —Riusu coca quëani achocaiguë, Moisés quëasi'quë, ja'anguë ba'iji baguë. Riusubi baguë raija'yete zoe quëaguëna, yua maina ti'anni ba'iji baguë, cahuë. \p \v 41 Cajënna, yequëcuabi: \p —Riusu Raosi'quëreba, ba Cristo hue'eguë ba'iji, cahuë. \p Cajënna, yequëcuabi sehuohuë: \p —Banji. Ba Cristo hue'eguëbi Galilea yijabi raima'iguë ba'iji. \v 42 Riusu coca toyani jo'case'ere ëñato, ba Cristo yua ira ëjaguë ba'isi'quë David bainguë, Belén huë'e jobo bainguë, ja'an ba'iji, David huë'e jobo sëani. Ja'anre quëaji Riusu coca, cahuë. \p \v 43 Ja'nca cacua sëani, Jesús ba'iyete ro'tato, bainbi te'e ro'tamaë'ë. \v 44 Yequëcuabi baguëni preso zeañe yëcuata'an, baguëni zeanmaë'ë. \s1 Las autoridades no creían en Jesús \p \v 45 Ja'nrëbi, soldado ëjacuabi baguëni preso zeanmajën, pairi ëjacua, fariseo bain, ja'ancuana goë'ë. Go'ijënna, bacuabi bëinjën, coca senni achahuë: \p —¿Mësacua guere yo'ojën, baguëte zeanni ramate'ne? senni achahuë. \p \v 46 Senni achajënna, soldado ëjacuabi sehuohuë: \p —Baguë ta'yejeiye ye'yose'ere quëani achoto, yequëcua coca ye'yocuabi ja'ncara'ru masiye ye'yoye beocua ba'iyë, sehuohuë. \p \v 47 Sehuojënna, fariseo bainbi bëinjën cahuë: \p —Mësacua'ga ro coque güesehuë. \v 48 Ëja bain, fariseo bain, ja'ancuare cu'etoca, baguëni recoyo ro'tacua gare beoyë. \v 49 Bain jubëca Riusu coca huesëcuabi yua baguë cocare achajënna, Riusu bënni senjosi'cua ba'ija'cua se'ga ba'iyë, bëinjën cahuë. \p \v 50 Cajënna, Nicodemo hue'eguë, bacua jubë ba'iguë, Jesusni ja'anrë ñamibi ëñaguë saisi'quë, baguë yua bacuani cabi: \p \v 51 —Riusu coca maina jo'case'ere ëñato, bainguë gu'aye yo'ose'ere case'e bani'ga, Baguëni te'e jëana si'nsema'ijë'ën caji. Ru'ru, baguë coca sehuoni quëayete te'e ruiñe achani masiye bayë caji, cabi baguë. \p \v 52 Caguëna, fariseo bainbi sehuohuë: \p —Më'ë'ga ro Galilea bainguë'ru huesëguë cayë. Riusu coca toyani jo'case'ere ëñani masijë'ën. Riusu bain raoja'cua yua Galilea yijabi raicua beoyë caji. Ja'anre ëñani masijë'ën, sehuohuë. \s1 La mujer adúltera \p \v 53 Ja'nca cajënna, ja'nrëbi, si'acuabi bacua huë'ena go'imate. \c 8 \p \v 1 Go'ijënna, Jesusbi Olivo casi cubëna sani mëji'i. \v 2 Mëni, ja'nrëbi ñataguëna, Riusu huë'ena goji'i. Goni, si'a bainbi baguëna raijënna, baguë yua bëani, bacuani coca ye'yoguë yihuobi. \v 3 Yihuoguëna, ja'nrëbi, Riusu ira coca ye'yocua, fariseo bain bacuabi romigote rani bacua jobona nëconi, Jesusni ëñohuë. Gu'a romigo yequëni yahue bago ba'igoni, zeanni rahuë. \v 4 Ja'nca rani, Jesusni quëahuë: \p —Ëjaguë, ëncobi yequë naconi yahue ba'igo, gu'aye yo'ogo ba'igona, bagote preso zeanni rahuë. \v 5 Moisés coca toyani jo'case'ere ëñato, ñaca guanseguë ba'nji: Ja'nca gu'aye yo'otoca, gatabi inni huani senjojë'ën, guanseguë ba'nji. Ja'nca guanseguë ba'iguëna, ¿më'ë'ga guere bagote caguë'ne? senni achahuë. \p \v 6 Baguë sehuoyete masiñu cajën, ja'nca Jesusni senni achahuë. Gu'aye sehuotoca, baguëni preso zeañu cajën, ja'nca baguëni senni achahuë. Senni achajënna, Jesús yua rëanni, baguë mëoñobi yijana coca toyabi. \v 7 Toyaguëna, bacuabi yua quë'rë se'e ja'an cocare baguëni senni jëhuahuë. Senni jëhuajënna, baguë yua nëcani, bacuani cabi: \p —Mësacua jubë ba'iguë, gu'a jucha yo'oye beoye ba'iguë ba'itoca, ja'anguëbi bagoni gata ru'ru senjoja'guë. Ja'nrëbi, yequëcuabi gata senjoñe poreyë, cabi. \p \v 8 Cani ja'nrëbi, se'e rëanni, yijana toyabi. \v 9 Toyaguëna, bacuabi baguë cocare achani, gu'a recoyo huanoñe'ru baë'ë. Ja'nca ba'icuabi, te'ena, te'ena quë'ñeni saë'ë. Quë'rë iracuabi ru'ru saë'ë. Saijënna, Jesusbi nëcani ëñato, ba romigo se'gabi te'e hua'go nëcago baco'ë. \v 10 Ba'igona, yequëcuabi quë'ñesi'cua ba'ijënna, Jesusbi bagoni ëñani bagoni senni achabi: \p —¿Më'ëre gu'aye cacua jarona sate'ne? ¿Më'ëni bënni senjoja'cua beoye? senni achabi. \p \v 11 Senni achaguëna, sehuogo: \p —Beoyë, Ëjaguë, sehuogo. \p Sehuogona, Jesús cabi: \p —Yë'ë'ga më'ëni si'nseye beoye ba'iyë. Se'e gu'aye yo'oma'igo saijë'ën, cabi. \s1 Jesús, la luz del mundo \p \v 12 Ja'anrëbi, jë'te, Jesús yua bain ñëcasi'cuani se'e coca quëani achobi: \p —Yë'ë yua si'a bain recoñoa miaguë, yë'ë cocare ye'yoguë masi güeseyë. Ja'nca masi güeseguëna, yë'ëni recoyo ro'tacuabi yë'ë ba'iyete te'e ruiñe ye'yeni, mia re'oto ñatani saoye ba'iruna ganijën ba'iyë. Gu'aye yo'oye gare jo'cajën, zijei re'otona gare se'e ganiñe beoye ba'iyë, quëani achoguë cabi. \p \v 13 Caguëna, fariseo bainbi cahuë: \p —Ro më'ë ba'iye se'gare quëani achoyë më'ë. Ja'nca sëani, te'e ruiñe quëama'iguë, ro coqueguë ba'iyë më'ë, cahuë. \p \v 14 Cajënna, sehuobi: \p —Bañë. Te'e ruiñe quëayë yë'ë. Yë'ë ba'iyete quëani achoguëta'an, te'e ruiñe caye se'ga ba'iyë yë'ë. Yë'ë quë'ro raise'ere masiyë. Baruna go'iye'ga masiyë yë'ë. Mësacuaca ja'anre huesëcua'ë. \v 15 Mësacua yua ro bain ro'taye'ru ro'tajën, bainre gu'aye cajën ba'iyë. Yë'ëca bainre ja'nca cama'iñë. \v 16 Bain ba'iyete masini caguë, te'e ruiñe se'ga cayë yë'ë. Yë'ë se'gabi bain ba'iyete masini cama'iñë. Yë'ë Taitabi yë'ëre raoguë, ja'an masini cayete yë'ëni ëñoji. \v 17 Mësacua ira coca toyani jo'case'ere ëñato, ñaca caji: Samucuabi te'e quëatoca, te'e ruiñe quëayë bacua, caji. \v 18 Ja'nca caguëna, yë'ë ba'iyete quëacua yua samucua ba'iyë. Yë'ëbi yë'ë ba'iyete quëani achoyë. Yë'ë Taita yë'ëre raosi'quë, baguë'ga yë'ë ba'iyete quëani achoji. Ja'nca sëani, te'e ruiñe quëase'e ba'iji, sehuoguë cabi. \p \v 19 Caguëna, bacuabi baguëni senni achahuë: \p —¿Më'ë Taita jarote ba'iguë'ne? senni achahuë. \p Senni achajënna, sehuobi: \p —Mësacua yua yë'ëre huesëcua'ë. Yë'ë Taitare'ga huesëcua'ë. Yë'ëre masinica, yë'ë Taitare'ga masijën ba'ire'ahuë, sehuobi. \p \v 20 Ja'an sehuoguë, Riusu huë'e curi gajongu ba'irute ba'iguë, bainni ye'yoguë baji'i. Ja'nca ye'yoguëna, baguëni preso zeañe beoye baë'ë, baguëte zeanjairën yuta ti'anma'ise'e sëani. \s1 “A donde yo voy, ustedes no pueden ir” \p \v 21 Ja'nrëbi, Jesús yua se'e bacuani quëabi: \p —Ënjo'onbi gare saiyë yë'ë. Saiguëna, mësacuabi yë'ëre cu'eni, yë'ëre tinjama'ija'cua'ë. Ro gu'a jucha tënoma'isi'cuabi junni huesëye se'ga ba'iyë. Yë'ë go'ija'runa go'iguëna, mësacuabi be'teni saiye porema'iñë, quëabi. \p \v 22 Quëaguëna, judío bainbi sa'ñeña cahuë: \p —Ja'ansi'quëre huani huesë ëaye caji. Ja'nca sëani, baguë go'ija'runa saiye porema'iñë mai caji, jayaye'ru cahuë bacua. \p \v 23 Cajënna, bacuani quëabi: \p —Mësacuabi ro bain ro'taye'ru ro ro'tajën ba'iyë. Yë'ëca Riusu ro'taye'ru ro'taguë ba'iyë. Mësacuabi ën re'oto ba'icua se'ga ba'iyë. Yë'ëca bañë. \v 24 Mësacua ro gu'a jucha tënoma'isi'cuabi junni huesëye se'ga ba'iyë, quëani achohuë yë'ë. Yë'ë, Riusu Raosi'quëreba ba'iguë, ja'an ba'iyete recoyo ro'tama'itoca, ja'nca junni huesëyë mësacua, quëabi. \p \v 25 Quëaguëna, bacuabi baguëni senni achahuë: \p —¿Gueguëguë'ne më'ë? senni achahuë. \p Senni achajënna, sehuobi: \p —Yua yë'ë ba'iyete mësacuani ai quëani jëhuahuë yë'ë. \v 26 Mësacua ba'ijën yo'ose'ere quëaguë, mësacua gu'a jucha yo'ojën ba'ise'ere masijë'ën caguë, ja'anre caye ai ba'iye caraji yë'ëre. Yë'ë raosi'quë yua te'e ruiñe ba'iguëbi yë'ëni te'e ruiñe quëaguëna, yë'ëbi si'ayete bainni quëani achoguë ba'iyë yë'ë, caguë sehuobi. \p \v 27 Taita Riusure cabi Jesús. Ja'nca caguëna, bacuabi ro huesë ëaye achahuë. \v 28 Ja'nca huesëjënna, bacuani quëabi: \p —Mësacuabi yë'ë, Bainguë'ru Raosi'quëreba ba'iguëte ëmëna reoni senjoja'cua'ë. Senjoni, ja'nrëbi, yë'ë ba'iyete te'e ruiñe masija'cua'ë. Yë'ë case'e'ru ba'iye masija'cua'ë. Yë'ë se'gabi ro yë'ë cocare quëani achoye beoye ba'iguë, yë'ë Taita ye'yoni ëñose'e se'gare quëani achoyë. Ja'anre ëñani masija'cua'ë mësacua. \v 29 Yë'ë Taitabi yë'ëre raoguë, yua yë'ë naconi te'e ba'iji. Yë'ëre te'e hua'guëre jo'cama'iji. Jo'cama'iguëna, yë'ëbi baguë yëyete jo'caye beoye yo'oguëna, yë'ëni bojoji baguë, caguë quëabi Jesús. \p \v 30 Ja'nca quëaguëna, ai jai jubë bainbi achani, baguëni si'a recoyo ro'tahuë. \s1 Los hijos de Dios y los esclavos del pecado \p \v 31 Ja'nca recoyo ro'tajënna, Jesusbi bacua, judío bain ba'icuani yihuoguë cabi: \p —Yë'ë cocarebare achani, jo'caye beoye si'a recoyo ro'tajën ba'itoca, yë'ë bainreba ruiñë mësacua. \v 32 Ja'nca ruinjën, si'ayete te'e ruiñe masiyereba masiyë. Ja'nca masijën, mësacua yua gu'a juchana zemoni basi'cua ba'ijënna, mësacuani etoyë yë'ë, cabi. \p \v 33 Caguëna, bacuabi sehuohuë: \p —Yëquëna yua ira taita ba'isi'quë Abraham, baguë mamacua sëani, yequëcuabi yëquënani zemomaë'ë. ¿Më'ë guere ro'taguë, yëquënare etoyete caguë'ne? sehuohuë. \p \v 34 Sehuojënna, Jesús cabi: \p —Mësacuani ganreba quëayë yë'ë. Gu'a jucha yo'ocuabi yua gu'a juchana zemosi'cua'ru ba'iyë. \v 35 Gu'a jucha zemosi'cuabi si'arën ba'ima'iñë. Riusu bainreba se'gabi si'arën ba'iyë. \v 36 Yë'ë yua Riusu Zin sëani, mësacua zemosi'cuare etoye poreyë. Ja'nca etotoca, gare se'e zemosi'cua ruiñe beoye ba'iyë. \v 37 Mësacua yua Abraham mamacua ba'iyete masiyë yë'ë. Ja'nca ba'icuata'an, yë'ë cocarebare achaye gu'a güecua sëani, yë'ëni huani senjoñe yëyë mësacua. \v 38 Yë'ë Taita naconi ba'iguë, baguë ëñoñete quëani achoguë ba'iyë yë'ë. Mësacua taita zupai huatibi guanseguëna, mësacuabi achajën yo'ojën ba'iyë, cabi. \p \v 39 Caguëna, baguëni sehuohuë: \p —Abraham yua yëquëna taita ba'iji. Yëquëna yua Israel bain sëani, re'o bain ba'iyë, cahuë. \p Cajënna, Jesús cabi: \p —Mësacua yua Abraham mamacuareba ba'itoca, Abraham yo'oguë ba'ise'e'ru güina'ru yo'ojën ba'ire'ahuë. \v 40 Yureca yë'ëni huani senjo ëaye ba'iji mësacuare. Yë'ëbi Riusu te'e ruiñe ba'i cocarebare achani, mësacuani güina'ru quëani achoguëna, yë'ëni huani senjoñe yëyë. ¡Ja'nca yo'oma'iguë baji'i Abraham! \v 41 Ro mësacua taita yo'oye'ru yo'ojën ba'iyë, cabi. \p Caguëna, bacua yua baguëni bëinjën cahuë: \p —Yëquëna yua huacha zinma'icua'ë. Riusu se'gabi yëquëna Taita ba'iji, cahuë. \p \v 42 Cajënna, Jesús cabi: \p —Riusubi mësacua Taita banica, yë'ëni ai yëjën ba'ire'ahuë mësacua. Yë'ë yua Riusu ba'irute ba'iguëbi raë'ë. Yë'ë se'gabi raiye ro'tamaë'ë. Baguëbi yë'ëre raoguëna, raisi'quë'ë yë'ë. \v 43 ¿Mësacua queaca ro'tajën, yë'ë coca quëayete achama'iñe'ne? Yë'ëbi coca quëani achoguëna, mësacuabi achaye gu'a güejën ba'iyë. \v 44 Mësacua taita yua zupai huati se'ga ba'iji. Ja'nca sëani, zupai yëye se'gare yo'oye ro'tajën ba'iyë mësacua. Ru'rureba ba'isirënbi bainni huani senjoñe yo'oguë ba'iji. Te'e ruiñe ba'i cocare achaye beoye ba'iji, te'e ruiñe ba'iyete ro'tama'iguë sëani. Baguë ro'tayete cato, coqueye se'ga ba'iji. Coque huati sëani, si'acuani coque güeseji baguë. \v 45 Yureca, yë'ëbi mësacuani te'e ruiñe quëaguëna, yë'ëni achaye gu'a güeyë mësacua. \v 46 Mësacua jubë ba'icua, ¿gueguëbi yë'ë juchare ëñoñe poreguë'ne? Beoji. Mësacuani te'e ruiñete quëaguëna, ¿queaca ro'tajën, yë'ë cocare ro'tama'iñe'ne? \v 47 Riusu bainbi Riusu naconi te'e ba'ijën, baguë cocarebare achayë. Mësacua yua Riusu bain beocua sëani, baguë cocarebare achaye gu'a güejën ba'iyë, cabi. \s1 Cristo existe desde antes de Abraham \p \v 48 Caguëna, judío bainbi sehuohuë: \p —Yua më'ë ba'iyete masini, te'e ruiñe quëayë yëquëna. Ro gu'a bainguë, Samaria yija bainguë'ë më'ë. Gu'a huati re'osi'quë'ë më'ë, sehuojën cahuë. \p \v 49 Cajënna, Jesús cabi: \p —Bañë. Huati re'oma'isi'quë'ë yë'ë. Yë'ëbi yë'ë Taitani te'e ruiñe ëñaguëna, mësacua yua yë'ëni te'e ruiñe ëñamajën, yë'ëni gu'aye cayë. \v 50 Ja'nca ba'icuata'an, bain te'e ruiñe ëñañete cu'ema'iñë yë'ë. Bain recoyo ro'tayete masiguë, ja'anguëbi Taita Riusu sëani, yë'ëre te'e ruiñe ëñañete cu'eji. Ja'anguëbi bain juchare masini ëñoji. \v 51 Mësacuani ganreba quëayë yë'ë. Yë'ë cocarebare achani yo'ocua, ja'ancuabi gare junni huesëye beoye ba'iyë, cabi. \p \v 52 Caguëna, judío bainbi sehuohuë: \p —Yua më'ë gu'a huati re'osi'quë ba'iyete te'e ruiñe masiyë yëquëna. Abraham yua junni huesësi'quë ba'iji. Riusu ira bain raosi'cua si'acuabi junni huesësi'cua ba'iyë. Ja'nca ba'icua sëani, më'ë coca achani yo'ocuabi gare junni huesëye beoye ba'iyë caguë, ro huacha ro'taguë cayë më'ë. \v 53 Yëquëna taita Abraham ba'iye'ru quë'rë ta'yejeiye ëjaguë ba'iye catoca, ro coqueyë më'ë. Baguë yua ju'insi'quë ba'iji. Riusu ira bain raosi'cua'ga ju'insi'cua ba'iyë. Më'ë ba'iyete caguë, ¿queacara ro'taguë quëaguë'ne? jayaye'ru senni achahuë. \p \v 54 Senni achajënna, Jesús sehuobi: \p —Yë'ë se'gabi yë'ë ta'yejeiye ba'iyete ëñotoca, ta'yejeiye beoye ba'ire'ahuë yë'ë. Yë'ë Taita se'gabi yë'ë ta'yejeiyete ëñoguë ba'iji. Mësacuaca baguëte cajën, yëquëna Riusu ba'iji quëayë. \v 55 Ja'nca quëacuata'an, mësacua yua baguëni huesëcua'ë. Yë'ëca baguëni masiyë. Yë'ëbi baguëni huesëye catoca, mësacua ro coqueye'ru, coqueguë ba'ire'ahuë yë'ë. Yë'ëbi baguëni masiguë, baguë cocarebare achani yo'oguë ba'iyë yë'ë. \v 56 Mësacua taita Abrahambi yë'ë raija'yete masini, yë'ëni ai bojoreba bojoguë baji'i, sehuobi Jesús. \p \v 57 Sehuoguëna, judío bainbi cahuë: \p —Më'ë yuta cincuenta tëcahuëan beoyë. ¿Queaca Abrahamni ëñañe poreguë'ne më'ë? senni achahuë. \p \v 58 Senni achajënna, Jesusbi sehuobi: \p —Mësacuani ganreba quëaguë'ë yë'ë. Abraham ba'ise'e'ru quë'rë ru'ru ba'iyë yë'ë, sehuoguë cabi. \p \v 59 Caguëna, bacuabi yua gatare chiani, baguëni senjoni huai ëaye yo'ohuë. Yo'ojënna, Jesusbi gatini, Riusu huë'ebi etani, bain jubëna huesoni saji'i. \c 9 \s1 Jesús da la vista a un hombre que nació ciego \p \v 1 Ja'nca sani, ja'nrëbi, ñaco ëñama'iguëni ëñabi Jesús. Baguë zinrënna ñaco beora'bërë të'ya raisi'quë baji'i. \v 2 Ja'nca ba'iguëna, Jesusre conjën ba'icuabi Jesusni senni achahuë: \p —Ëjaguë, ¿baguë gue jucha ro'ire ñaco ëñama'iguë të'ya raisi'quë ba'iguë'ne? ¿Baguë jucha ro'ire o baguë pë'caguë sanhuë jucha ro'ire ñaco beoguë'ne? senni achahuë. \p \v 3 Senni achajënna, Jesús sehuobi: \p —Banbi. Baguë jucha, baguë pë'caguë sanhuë jucha, ja'an ro'ire beobi. Riusu ta'yejeiye yo'oni ëñoñe, ja'anna ñaco ëñama'iguë ba'iji baguë. \v 4 Umuguse carajeiye tëca bainbi bacua yo'o yo'oye poreyë. Ñami ti'anguëna, yo'o yo'oye gare porema'iñë. Yë'ë Taitabi yë'ëre raoguëna, baguë yo'o guansese'e yureña yo'oye bayë mai. Yë'ë yo'o yo'oye poreye ba'irënbi carajeiguëna, yë'ë Taita yo'o guansese'ere yo'oye porema'iñë. \v 5 Ja'anrën carajeiye tëca, yë'ë yua umuguse ñatani saoye'ru bain recoñoa miañe ëñoguë'ë, sehuoguë cabi. \p \v 6 Cani ja'nrëbi, gore raoni, yijana tonni, ya'ora'bërëte re'huani, ñaco ëñama'iguëna sani, ja'an ya'obi baguë ñacona së'quëbi. \v 7 Së'quëni ja'nrëbi, baguëni guanseguë cabi: \p —Më'ë yua Siloé casiru, ba oco goje ba'iruna sani, më'ë ñacore zoajë'ën, cani saobi. Bain cocabi cato, Oco Raose'e hue'eji. \p Ja'nca cani saoguëna, ñaco ëñama'iguëbi sani, ñacore zoani, ñaco ëñaguëbi raji'i. \p \v 8 Raiguëna, baru bain baguëni ja'anrë masicuabi yua baguëni ëñani, sa'ñeña coca senhuë. Yequëcuabi: \p —¿Aiguë yua curi senguë ñu'iguë ba'isi'quëma'iguë? senni achahuë. \p \v 9 Yequëcuabi: \p —Baguë'bi, sehuohuë. \p Yequëcuaca: \p —Banji. Tinguëta'an, baguëra'ru ëñoji, sehuohuë. \p Sehuojënna, baguëca: \p —Baguë'ë yë'ë, sehuobi. \p \v 10 Quëaguëna, bacuabi baguëni senni achahuë: \p —Ja'nca ba'itoca, ¿queaca më'ë ñaco sëtani ëñaguë'ne? senni achahuë. \p \v 11 Senni achajënna, sehuobi: \p —Ba bainguë Jesús hue'eguëbi ya'obi re'huani, yë'ë ñacona së'queni, yë'ëni coca guansebi: “Siloena sani, ñaco zoajë'ën” caguë saobi. Ja'nca cani saoguëna, yë'ëbi sani, ñaco zoani, ñaco sëtani ëñahuë, sehuoguë quëabi. \p \v 12 Quëaguëna, bacuabi senni achahuë: \p —¿Ja'an bainguë jarona saquë'ne? senni achahuë. \p Senni achajënna: \p —Huesëyë, sehuobi. \s1 Los fariseos interrogan al ciego que fue sanado \p \v 13 Sehuoguëna, bacuabi baguëte sani, fariseo bainni nëconi ëñohuë. \v 14 Ja'an umuguse, Jesusbi ya'o së'queni ñaco ëñama'iguëte huachoguëna, judío bain yo'o yo'oma'i umuguse baji'i. \v 15 Ja'nca ba'iguëna, fariseo bainbi ñaco sëtasi'quëni baguë ñaco ëñase'ere senni achahuë. Senni achajënna, baguë sehuobi: \p —Baguë yua ya'obi re'huani, yë'ë ñacona së'queguëna, zoajani ñaco ëñahuë yë'ë, sehuoguë quëabi. \p \v 16 Quëaguëna, fariseo jubë ba'icua yequëcuabi cahuë: \p —Ba bainguë Jesús hue'eguë, baguë ba'iyete cato, Riusubi baguëte raomaji'i. Yo'o yo'oma'i umugusebi yo'o yo'oguë, mai ira coca guanseni jo'case'e'ru tin yo'oji baguë, bëinjën cahuë. \p Cajënna, yequëcuabi sehuohuë: \p —Banji. Gu'a bainguë beoji. Gu'a bainguë ba'itoca, baguë ta'yejeiye yo'oni ëñoñe porema'ire'abi, sehuohuë. \p Sa'ñeña bëiñe cajën sehuojën baë'ë. \v 17 Ja'nca cajën, ñaco beosi'quëni se'e senni achahuë: \p —Më'ë'ga baguë ba'iyete ro'taguë, ¿guere caguë'ne? senni achahuë. \p Senni achajënna: \p —Riusubi baguë coca quëacaiguëte re'huani baguëte raobi, sehuobi. \p \v 18 Ja'nca ba'iguëna, judío bainbi ba ñaco sëtasi'quëni ëñani, baguë ñaco ëñama'ise'e, baguë ñaco huachose'e, ja'anre ro'taye güehuë. Ja'nca ro'taye güecuabi baguë pë'caguë sanhuëni choë'ë. \v 19 Choni, bacuani senni achahuë: \p —¿Ënquë yua mësacua zin'guë? ¿Baguë të'ya raisirënbi ñaco beoguë baquë? Ja'nca ba'itoca, ¿queaca yo'oguë ñaco ëñaguë ba'iguë'ne? senni achahuë. \p \v 20 Senni achajënna, pë'caguë sanhuëbi sehuohuë: \p —Yëquëna zin hua'guë'bi ba'iji. Baguë të'ya raisirënbi ñaco ëñama'iguë'bi baji'i. Ja'anre masiyë yëquëna. \v 21 Ja'nca masicuata'an, baguë ñaco yure ëñaguë ba'iyete huesëyë. Baguëni ñaco huachosi'quëre'ga huesëyë yëquëna. Yëquëna zinni senni achajë'ën. Ira hua'guë sëani, baguë se'gabi sehuoye masiji, sehuohuë. \p \v 22 Judío ëja bainni huaji yëcua sëani, ja'nca bacuani sehuohuë. Judío ëja bain yua ën cocare te'e cajën baë'ë: Jesús yua Riusu Raosi'quëreba ba'iyete quëacua, ja'anre quëacua ba'itoca, bacuare mai ba'i jubëbi quëñoni senjoñu cajën baë'ë. \v 23 Ja'nca sëani, baguë pë'caguë sanhuëbi, “Yëquëna zinni senni achajë'ën, ira hua'guë sëani” sehuohuë. \p \v 24 Sehuojënna, ja'nrëbi, judío ëja bainbi ñaco ëñama'iguë ba'isi'quëre se'e choni, se'e cahuë: \p —Riusuni te'e ruiñe ëñani, coqueye beoye quëajë'ën. Baguë gu'a jucha yo'oguë ba'iyete masiyë yëquëna, cahuë. \p \v 25 Cajënna, baguë sehuobi: \p —Gu'a jucha yo'oyete huesëyë yë'ë. Ëñe se'gare masiyë yë'ë. Yë'ëbi ja'anrë ñaco ëñama'iguë ba'isi'quëta'an, yure ñaco ëñañe poreyë yë'ë, sehuobi. \p \v 26 Sehuoguëna, baguëni se'e senni achahuë: \p —¿Guere më'ëni yo'oguë'ne baguë? ¿Queaca më'ë ñacore sëtoguë'ne baguë? Quëajë'ën yëquënani, senreba sen'ë. \p \v 27 Senjënna, sehuobi: \p —Mësacuani yuara quëahuë yë'ë. Quëaguëna, mësacuabi achaye güehuë. ¿Mësacua queaca ro'tajën, ba cocare se'e achaye yëye'ne? ¿Mësacua'ga baguëre conjën ba'icua ruiñe yëye? senni achabi. \p \v 28 Ja'nca senni achaguëna, baguëni ai bëinreba bëinjën sehuohuë: \p —Bañë. Më'ë se'gabi baguëre conguë ba'iguë ruën'ë. Yëquënabi Moisesni conjën ba'iyë. \v 29 Riusubi Moisesni coca guanseni jo'caguëna, yëquënabi masiyë. Ja'anguëta'an, gu'aye se'ga ba'iji. Baguë raosi'quëre huesëyë yëquëna, sehuohuë. \p \v 30 Sehuojënna, ñaco sëtasi'quëbi cabi: \p —¿Mësacua yua baguë raosi'quëre huesëye caye? ¿Mësacua ro huesë ëaye caye? Ja'anre huesëcuata'an, baguëbi yë'ë ñacore huachoni sëtobi. \v 31 Riusubi gu'a bain ujayete achama'iji. Ja'an coca yua te'e ruin coca ba'iyete masiyë mai. Riusuni recoyo te'e ruiñe bojocua, bacua ujayete achaji. Baguëni te'e ruiñe ro'tajën, baguëni gugurini rëinjën, baguë yëye'ru yo'ojën ba'icua sëani, bacua ujayete achani conji Riusu. \v 32 Ñaco ëñama'iguë, baguë të'ya raisirën ñaco beoguë ba'itoca, ¿jarocuabi baguëni huachore'ne? Ja'an yo'oye porecua gare beocua ba'iyë. Ja'anguë se'gabi porebi, Riusu raosi'quë sëani. \v 33 Riusubi raoma'itoca, huachoye beoye ba'ire'abi, cabi. \p \v 34 Caguëna, baguëni bëinjën sehuohuë: \p —¿Më'ë queaca ro'taguë, yëquënani coca ye'yoguë'ne? Më'ë zinrënna gu'a juchana gare zemosi'quë'ë më'ë, cahuë. Cani, bacua ba'i jubëbi baguëte quëñoni senjohuë. \s1 Ciegos espirituales \p \v 35 Quëñoni senjorena, Jesusbi achani, baguëte cu'ejani, baguëte tinjani, baguëni coca senni achabi: \p —¿Bainguë'ru Raosi'quëreba ba'iguëni si'a recoyo ro'taguë më'ë? senni achabi. \p \v 36 Senni achaguëna, sehuoye senji'i baguë: \p —¿Jaroguë'ne baguë? Yë'ëni quëajë'ën. Baguëni si'a recoyo ro'taza, cabi. \p \v 37 Caguëna, Jesusbi quëabi: \p —Më'ë yua baguëni ëñahuë. Yë'ëbi yua Bainguë'ru Raosi'quëreba ba'iguë'ë. Më'ë naconi coca caguëbi yua ba Cristo ba'iguë'ë yë'ë, quëabi Jesús. \p \v 38 Quëaguëna, cabi: \p —Ëjaguë, më'ëni si'a recoyo ro'tayë yë'ë, caguë, Jesusni gugurini rëanbi. \p \v 39 Gugurini rëanguëna, ja'nrëbi Jesusbi quëabi: \p —Gu'a bain ba'iye, re'o bain ba'iye, ja'anre masiza caguë, ën yijana raë'ë yë'ë. Bainbi, Riusuni ye'yeye caraji yë'ëre, catoca, ja'anre cacua, ñaco beocua ba'icua sëani, bacua ñaco sëtoni huachoye'ru yo'oguë, bacua ye'yeyete coñë yë'ë. Yequëcua, Riusuni ye'yesi'quë'ë yë'ë cajënna, yë'ëbi, ja'ancua yua yë'ë ba'iyete ye'yema'ija'bë caguë, ñaco ëñama'icuare'ru bacuare re'huayë yë'ë, caguë quëabi Jesús. \p \v 40 Quëaguëna, yequëcua fariseo bain jubë ba'icuabi ca'ncore achajën nëcajën, Jesusni senni achahuë: \p —Yëquëna'ga ¿ñaco ëñama'icua ba'iye caguë më'ë? senni achahuë. \p \v 41 Senni achajënna, Jesús sehuobi: \p —Mësacuabi: ñaco beocua'ë catoca, jucha beoye ba'ire'ahuë. Ñaco ëñañe poreyë cacua sëani, gu'a jucha yuta bayë mësacua, sehuobi Jesús. \c 10 \s1 El pastor y sus ovejas \p \v 1 Ja'nca sehuoni, ja'nrëbi, bacuani ye'yo coca quëabi: \p —Ganreba mësacuani quëayë yë'ë. Oveja jiancuare ro'tani ye'yejë'ën. Bacuabi oveja guaosiruna cacaye yëtoca, anto sa'robi cacama'iñë. Yo'je ca'ncobi yahue mëni cacayë, bacua yua oveja hua'nare jian ëaye ro'tacua sëani. \v 2 Ovejani ba ëjaguëca banji. Ja'anguëbi anto sa'arobi cacaji. \v 3 Anto sa'rona choiguëna, oveja cuiracaiguëbi baguëna ancoji. Ancoguëna, jo'ya ba ëjaguëbi baguë oveja jo'ya hua'nare, ga mami hue'eguëte choiguëna, oveja hua'nabi achani, baguë naconi hue'se ca'ncona saiyë. \v 4 Bacua ëjaguë cayete achani masicuabi baguëna së'ajën, baguëni te'e conjën saiyë. Saijënna, bacua ru'runa saiguë, baguë jo'ya jubë si'acuare etoni saji. \v 5 Yequëbi choitoca, ja'anguë cayete huesë ëaye achajën, baguëna së'ama'iñë. Baguë choiyete achani, quëñëni gatiyë, quëabi Jesús. \p \v 6 Ye'yo cocabi quëaguëna, bacuabi ro huesë ëaye se'ga achahuë. \s1 Jesús, el buen pastor \p \v 7 Huesë ëaye achajënna, Jesusbi bacuani se'e yihuoguë quëabi: \p —Ganreba mësacuani quëayë yë'ë. Yë'ë yua oveja guaosiru anto sa'ro ba'iye'ru ba'iyë yë'ë. Oveja hua'nabi ba anto sa'ro se'gabi etani cacayë. Güina'ru, bainbi Riusu ba'i jobona ti'añe yëtoca, yë'ë se'gani si'a recoyo ro'taye bayë. \v 8 Yequëcua, yë'ë ja'anrë raisi'cua, bainni coquejën ye'yocua ba'ijën, oveja jiancua'ru baë'ë. Bacuabi coqueye ye'yojënna, yë'ë bainbi bacua choise'ere huesëjën, bacuana së'amaë'ë. \v 9 Oveja guaosiru anto sa'ro ba'iye'ru ba'iyë yë'ë. Bainbi yë'ëni si'a recoyo ro'tatoca, bacuani tëani bayë yë'ë. Tëani baguëna, bacuabi bojojën, huaji yëye beoye ba'ijën, yë'ë bayete ai coreba cojën ba'iyë. \v 10 Oveja jiancuabi oveja hua'nare jianni, huani si'aye, ja'an se'gare ro'tajën raiyë. Ye'yo cocare coquejën quëacuabi güina'ru ro'tajën ba'iyë. Yë'ëca huajëreba huajë güeseguë raisi'quë'ë. Huajë güeseguëna, bainbi bojo huanoñe se'ga huajëreba huajëjën ba'iyë. \v 11 Jo'ya ëjaguë bani cuiraye'ru, yë'ë bainrebare bani, bacuani conreba coñë yë'ë. Bacuabi carajeima'iñe caguë, bacua ro'ire junni tonza ro'taguë raisi'quë'ë yë'ë. \v 12-13 Jo'ya ëjaguëbi yo'o conguë naconi jo'yare jo'catoca, ja'nca'ru bacuani conni cuirama'iji. Airu yaibi zeanguë raiguëna, yo'o conguë yua baguë ëjaguë oiye'ru jo'yani oiye beoguëbi ro huaji yëguë gatini saiji. Gatini saiguëna, airu yaibi oveja jubëna ti'anni, bacuani zeanni saoni senjoji. \p \v 14 Jo'ya ëjaguë oiguë baye'ru, yë'ë bainrebani oiye bayë yë'ë. Bacuani te'e ruiñe masiyë yë'ë. Masiguëna, bacuabi yë'ëre te'e ruiñe masiyë. \v 15 Güina'ru, yë'ë Taitabi yë'ëni te'e ruiñe masiguëna, yë'ëbi baguëni te'e ruiñe masiyë yë'ë. Ja'nca masiguëbi yë'ë bainrebani oiguë bani, bacua ro'ire junni tonza caguë raisi'quë'ë yë'ë. \v 16 Yequë jubë bain, Israel bain jubë ba'ima'icua, ja'ancuare'ga bayë yë'ë. Bacuare'ga choiguëna, bacuabi yë'ë cocare achani, ñë'cajën raija'cua'ë. Ñë'cajën raijënna, si'acuani te'e jubëni baja'guë'ë yë'ë. Bacua ëjaguë te'e ëjaguë ba'ija'guë'ë yë'ë. \p \v 17 Yë'ë bain ro'ire junni tonni, ja'nrëbi se'e go'ya raija'guë'ë yë'ë. Ja'nca sëani, yë'ë Taitabi yë'ëni ai yëguë ba'iji. \v 18 Yë'ëbi Jaë'ë cama'itoca, yequëcuabi yë'ëni huani senjoñe porema'iñë. Yë'ë se'gabi bain ro'ire junni toñe poreguë'ë. Junni tonni, yë'ë se'gabi se'e go'ya raiye poreguë'ë. Yë'ë Taitabi yë'ëre cuencueni raoguëna, ja'anre yo'oye poreguë'ë yë'ë, yihuoguë quëabi Jesús. \p \v 19 Yihuoguë quëaguëna, judío bainbi achani, sa'ñeña coca bëinjën cajën, te'e ro'tamaë'ë. \v 20 Yequëcuabi ñaca cajën baë'ë: \p —Huati re'osi'quëbi ba'iji baguë. Ja'nca sëani, güebe nesi'quë'ru ro caguëna, baguë cocare achaye beoye bañu, cajën bën'ë. \p \v 21 Bëinjënna, yequëcuabi ñaca sehuojën baë'ë: \p —Banji. Huati re'osi'quë ba'itoca, baguë cocareba case'e'ru ro'tani caye porema'ire'abi. Huati hua'ibi ñaco ëñama'icuani huachoni sëtoye gare porema'icua'ë, sehuohuë. \s1 Los judíos rechazan a Jesús \p \v 22 Ja'nrëbi jë'te, judío bain fiesta umuguseña, Riusu huë'e mame re'huase'ere ro'tañu cajën, fiestare yo'ojënna, Jesusbi Riusu huë'ere baji'i. \v 23 Sësë ocoye ba'irën ba'iguëna, Jesusbi huë'e tubëan ba'iru Salomón casirute ganiguë baji'i. \v 24 Ba'iguëna, judío bainbi baguëna tëhuoni, baguë bonëjeiñe ñë'cani, baguëni senni achahuë: \p —¿Më'ë quejeito më'ë ba'iyete yëquënani te'e ruiñe masi güeseye ro'taguë'ne? Më'ëbi Riusu Raosi'quëreba, ba Cristo hue'eguë ba'itoca, yurera'rë yëquënani te'e ruiñe quëajë'ën. Ja'anre achaye ai ëjoni jëhuahuë yëquëna, senni achahuë. \p \v 25 Senni achajënna, Jesús sehuobi: \p —Mësacuani yë'ë ba'iyete yua ai quëani jëhuahuë yë'ë. Quëani jëhuaguëna, mësacuabi yë'ëni recoyo ro'tamaë'ë. Yë'ë Taitabi yë'ëre cuencueni raoguëna, baguë ta'yejeiye yo'oni ëñoguë ba'iyë yë'ë. Ja'nca yo'oni ëñoguëna, yë'ë ba'iyete masiye poreyë mësacua. \v 26 Ja'nca masiye porecuata'an, mësacuabi yë'ë bainreba beocua sëani, yë'ëni recoyo ro'tama'icua ba'iyë. \v 27 Yë'ë bainreba ba'icuabi yua yë'ë cocare achani, yë'ëna te'e conni zi'iñë. Bacuani te'e ruiñe masiguë sëani, \v 28 bacuani huajëreba huajë güeseyë yë'ë. Huajë güeseguëna, bacuabi carajeiye beoye ba'ijën, yë'ë naconi si'arën ba'ijën, gare junni huesëye beoye ba'iyë. Ja'nca ba'ijënna, bacuani senjoñe beoye ba'iguë, bacuani bayë yë'ë. Baguëna, yequëcuabi bacuani tëani baye porema'iñë. \v 29 Yë'ë Taita yua quë'rë Ta'yejeiyereba Ëjaguë ba'iguëbi bacuare yë'ëna insini jo'cabi. Insini jo'caguëna, yequëcuabi baguë bainrebare tëani baye gare porema'iñë. \v 30 Yë'ë Taita ba'iye'ru, yë'ë'ga güina'ru te'e ba'iyë, sehuoguë cabi Jesús. \p \v 31 Sehuoguë caguëna, judío bainbi bëinjën, se'e gatare chiani, Jesusni senjoni huai ëaye ro'tahuë. \v 32 Ja'nca ro'tajënna, Jesusbi bacuani coca senni achabi: \p —Yë'ë Taitabi cuencueni raoguëna, baguë ta'yejeiye yo'o, re'o yo'ore ai ta'yejeiye yo'oni ëñohuë yë'ë. Ja'nca ëñoguëna, ¿mësacua gue re'o yo'o yo'ose'ere ro'tajën, yë'ëni gata senjoni huaiye'ne? senni achabi. \p \v 33 Senni achaguëna, bacuabi sehuohuë: \p —Më'ë re'o yo'o yo'ose'e ro'ire më'ëni gata senjoma'iñë yëquëna. Riusuni ai gu'aye casi'quëre sëani, më'ëni gata senjoni huaiyë. Ro bainguë ba'iguëbi Riusu ba'iye'ru te'e ba'iyë, cahuë më'ë. Ja'nca casi'quë sëani, ai gu'aye yo'oyë më'ë, sehuohuë. \p \v 34 Sehuojënna, Jesusbi bacuani quëabi: \p —Mësacuabi ira coca toyani jo'case'e, mësacua ai yëse'e, ja'anre ëñatoca, ñaca caji: “Mësacua yua riusu sanhuë'ru te'e ba'iyë” cani jo'case'e ba'iji. \v 35 Riusureba coca sëani, yequëcuabi quëñoni senjoñe porema'iñë. Baguë bain cuencuesi'cua, baguë cocarebare achani re'huasi'cua, ja'ancuare ja'nca quëani jo'casi'quë sëani, \v 36 ¿mësacua guere ro'tajën, yë'ë, Riusu cuencueni raosi'quë ba'iguëte Riusuni gu'aye caguë ba'iyete caye'ne? Yë'ëbi yua Riusu Zin ba'iyë caguëna, yë'ëre gu'aye cahuë mësacua. \v 37 Mësacuabi yë'ë Taita yo'ore yo'oma'iñë yë'ë, ro'tatoca, yua yë'ë cocarebare ro'tama'ijë'ën. \v 38 Ja'nca ro'tama'icuabi yë'ë yo'o yo'oni ëñose'e se'gare ro'tani, ñaca ye'yejë'ën: Yë'ë Taita yua yë'ë naconi te'e ba'iguëna, baguë naconi te'e ba'iyë yë'ë. Ja'anre ye'yeni masijë'ën, quëabi Jesús. \p \v 39 Quëaguëna, bacuabi se'e baguëni preso zean ëaye yo'ojënna, baguëbi ro quëñëni saji'i. \p \v 40 Sani ja'nrëbi, Jordaña que ca'nco, ënsëguë etajei ca'ncona sani bëabi. Juan ru'ru bautizaguë ba'isiru ba'iguëna, bëani baji'i. \v 41 Ba'iguëna, ai jai jubë bainbi baguëni ëñajën saë'ë. Sani, ëñani, sa'ñeña coca cahuë: \p —Juan yua ta'yejeiye yo'oni ëñoma'iguëbi te'e ruiñe quëani achoguë baji'i. Ënquë ba'iye, ja'anre quëani achoguëna, te'e ruiñe se'ga baji'i baguë coca, sa'ñeña cahuë. \p \v 42 Ja'nrëbi, bainbi ja'anrute ba'ijën, ai jai jubëbi Jesusni si'a recoyo ro'tahuë. \c 11 \s1 Muerte de Lázaro \p \v 1 Ja'nrëbi, yequë bainguë Lázaro hue'eguë, Betania huë'e jobo ba'iguëbi yua rau neni ju'inguë baji'i. María, Marta, bacua ma'yë ba'iguëbi bacua naconi te'e baji'i. \v 2 Ja'an María hue'egobi ma'ña re'cobi jañuni, mai Ëjaguë guëonna tonni zoani, bago rañababi cuenago ba'ija'go baco'ë. Ja'nca ba'igo, yurera bago ma'yë Lázarobi rau neni ju'inguë baji'i. \v 3 Ja'nca ba'iguëna, baguë romi yo'jecuabi cocare Jesusna saoni quëahuë: \p —Ëjaguë, më'ë gajeguë ai yësi'quëbi ju'inji, cocare cani saohuë. \p \v 4 Saojënna, Jesusbi bacua cocare achani, baguë naconi ba'icuani cabi: \p —Ja'nca ju'inguë ba'iguëta'an, gare junni huesëma'iji. Go'ya raija'guëta'an ba'iji baguë. Go'ya raiguëna, bainbi Riusu ta'yejeiye ba'iyete ëñani masija'cua'ë. Yë'ë, Riusu Zin ba'iguëbi, Lázarobi go'ya raija'guëna, yë'ë ta'yejeiye ba'iyete bainni masi güeseyë yë'ë, cabi Jesús. \p \v 5 Ja'nca caguëbi yua Marta, María, Lázaro, ja'ancuani ai yëguë baji'i. \v 6 Ja'nca ba'iguëbi baguë ju'iñete achani, yuta se'e samu umuguseña baguë ba'irute ba'iguë ëjobi. \v 7 Ja'nca ëjoni ja'nrëbi, baguëre concuani cabi: \p —Raijë'ën. Judea yijana go'iñu, cabi. \p \v 8 Caguëna, bacuabi sehuohuë: \p —Ëjaguë, ¿më'ë queaca ro'taguë, ja'anruna go'iguë'ne? Yurera judío bain ja'anru ba'icuabi më'ëni gatabi huani senjo ëaye yo'ohuë, sehuohuë. \p \v 9 Sehuojënna, bacuani ye'yo cocabi yihuoguë quëabi: \p —Huaji yëma'ijë'ën. Umugusebi ënsëguë yua si'a sara samu hora miaji. Mia re'oto ba'iguëna, maibi ma'aja'an ganijën, gurujaiye beoye ba'iyë, re'oye ëñañe porecua sëani. \v 10 Ñamibi ganito'ga, gurujani taiñe se'ga ba'iyë, mia re'oto carajeise'e sëani, yihuoguë quëabi. \p \v 11 Jesús junni tonjairën yuta ti'anma'iguë sëani, ja'an cocare bacuani quëani achobi. Ja'nrëbi, se'e bacuani quëabi: \p —Mai gajeguë Lázaro yua cainsi'quë ba'iguëna, baguëni sëtojaza, caguë quëabi. \p \v 12 Quëaguëna, baguëre concuabi cahuë: \p —Ëjaguë, cainsi'quë ba'itoca, re'oji. Huajë raiye ba'iji, cahuë. \p \v 13 Ja'nca cajën, huacha achasi'cua baë'ë. Jesusbi Lázaro junni huesëse'ere quëaguëna, baguë canni huajëye ro'tahuë. \v 14 Ja'nca ro'tajënna, Jesusbi bacuani te'e ruiñe quëabi: \p —Lázaro yua ju'insi'quë ba'iji. \v 15 Mësacua yua yë'ëni si'a recoyo ro'taja'bë caguë, Lázaro ba'iruna yuta saimaë'ë. Ja'nca saima'iguëbi mësacua recoyo ro'taja'yete bojoguë, yuara baguëna saiñu, cabi Jesús. \p \v 16 Caguëna, Tomás hue'eguëbi yequë baguëre concuani cabi: \p —Mai'ga saiñu. Mai Ëjaguë naconi te'e junni huesëjaiñu, cabi. Ja'nca caguëbi yequë mami Te'e Të'ya Raisi Hua'na hue'eguë baji'i, yequë naconi te'e të'ya raisi'quë sëani. \s1 Jesús, la resurrección y la vida \p \v 17 Ja'nrëbi, Jesús yua Lázaro ba'iruna sani ti'anni ëñato, gajese'ga umuguseña yua ju'insi'quëni tansi'quë baji'i, \v 18 Betania huë'e jobore, Jerusalén cueñe jai jobore. Samu kilómetro jobo ba'iye saito, ti'añë. \v 19 Cueñe ba'iguëna, judío bain ai jai jubëbi Marta, María, bacua ma'yë junni huesëse'ere oijën, bacuani conjën raisi'cua baë'ë. \v 20 Ja'nrëbi, Martabi yua Jesús ti'anse'ere achani, baguëna tëhuojaco'ë, Maríabi huë'ere ba'igona. \v 21 Tëhuojani, baguëni cago: \p —Ëjaguë, më'ëbi ënjo'onre ba'isi'quë ba'itoca, yë'ë ja'yëbi junni huesëma'ire'abi. \v 22 Ja'nca ba'iguëta'an, yurera ëñere masiyë yë'ë. Më'ëbi Riusuni sentoca, Riusubi më'ëna si'aye insini conji, cago. \p \v 23 Cagona, Jesús quëabi: \p —Më'ë ja'yëbi go'ya raija'guëta'an ba'iji, cabi. \p \v 24 Caguëna, bago sehuogo: \p —Aito. Ja'nca go'ya raija'guë'bi. Carajei umuguse ti'anguëna, ju'insi'cuabi go'ya rani huajëja'cua'ë, sehuogo. \p \v 25 Ja'nca sehuogona, Jesusbi bagoni quëabi: \p —Yë'ëbi yua bain ju'insi'cuare mame go'ya rai güeseye poreguë ba'iguë'ë. Huajëreba huajë güeseguë ba'iguë'ë yë'ë. Yë'ëni si'a recoyo ro'tacua, junni huesëye ba'icuata'an, ja'ancuabi huajëreba huajëjën ba'ija'cua'ë. \v 26 Yë'ëni si'a recoyo ro'tajën ba'icuabi yua yë'ë naconi si'arën ba'ijën, gare junni huesëye beoye ba'ija'cua'ë. ¿Më'ë yua ja'anre si'a recoyo ro'tago? caguë senni achabi. \p \v 27 Senni achaguëna, sehuogo: \p —Aito. Ro'tani, Ëjaguë. Më'ë yua Riusu Raosi'quëreba ba'iguë'ë. Riusu Zin ba'iguë'ë më'ë. Më'ë raija'yete ai zoe quëani achose'e ba'iguëna, yurera bainna raë'ë më'ë, sehuogo. \s1 Jesús llora junto al sepulcro de Lázaro \p \v 28 Ja'nca sehuogo, ja'nrëbi, bago yo'jego Maríana go'ini, bagote choini, yahue quëago: \p —Mai Ëjaguëbi ti'anbi. Më'ëni choiji, quëago. \p \v 29 Quëagona, ja'ansirën huëni, etani, Jesús ëjoguë ba'iruna besa ëñago saco'ë. \v 30 Jesús yuta huë'e jobona ti'anmaji'i. Marta tëhuogo ba'isiru se'gare ëjoguë baji'i. \v 31 Ja'nca etani saigona, judío bainbi bagote oijën conjën, bago etase'ere ëñani, Yequërë tansiruna oigo saigo cajën, bagoni yo'je be'tehuë. \p \v 32 Ja'nrëbi, María yua Jesusna sani ti'anni, baguë guëon na'mina gugurini, baguëni cago: \p —Ëjaguë, më'ëbi ënjo'onre ba'isi'quë ba'itoca yë'ë ja'yëbi junni huesëma'ire'abi, cago oco'ë. \p \v 33 Ja'nca oigona, judío bain concua'ga be'teni oijënna, Jesusbi ëñani, baguë recoyo oiguë, ai sa'ntiguë baji'i. \v 34 Ja'nca ba'iguë, bacuani senni achabi: \p —¿Mësacua jarona baguëte tanre'ne? senni achabi. \p Senni achaguëna: \p —Ëjaguë, rani ëñajë'ën, sehuohuë. \p \v 35 Sehuojënna, Jesusbi oji'i. \v 36 Ja'nca oiguëna, judío bainbi ëñani cahuë: \p —Lázaroni ai ba'iye ai oiguë, ai yëguë ba'iji, cahuë. \p \v 37 Cajënna, yequëcua bacua jubë ba'icuabi cahuë: \p —Baguë yua ñaco ëñama'icuare huachosi'quë sëani, ¿queaca ro'taguë, Lázaroni huachomaquë'ne baguë? cahuë. \s1 Resurrección de Lázaro \p \v 38 Cajënna, Jesusbi se'e recoyo ai sa'ntiguë oji'i. Oiguë, Lázaro tansiruna saji'i. Gata të'ntëba te'ntosi goje ba'iguë, gatabëbi ta'pini quëonse'e baji'i. \v 39 Ba'iguëna, Jesusbi: \p —Gatabëte otani quëñojë'ën, cabi. \p Caguëna, ja'nrëbi, Marta, ba ju'insi'quë yo'jegobi Jesusni cago: \p —Ëjaguë, gajese'ga umuguseña ju'insi'quë sëani, otatoca, ai ëto sëñe ba'iji, cago. \p \v 40 Cagona, Jesusbi sehuobi: \p —Marta, yë'ë quëase'ere ro'tajë'ën. Më'ëbi yë'ëni si'a recoyo ro'tatoca, Riusu ta'yejeiyereba ba'iyete ëñañë më'ë, quëahuë yë'ë, sehuobi. \p \v 41 Sehuoguëna, gatabëte otani quëñohuë. Quëñojënna, Jesusbi mëiñe ëñani, Riusuni coca cani achobi: \p —Taita, më'ëbi yë'ë cocare achaguëna, më'ëni ai bojoguë, surupa cayë yë'ë. \v 42 Më'ëbi yë'ë cocare jo'caye beoye achaguëna, yë'ëbi masini bojoyë. Yureca, ënjo'on bain nëcacuare ro'taguë, yë'ë cocare më'ëni caguë ba'iyë yë'ë. Më'ëbi yua yë'ëre cuencueni raose'e, ja'anre si'a recoyo ro'taja'bë caguë, më'ëni ën cocare caguë ba'iyë yë'ë, cani achobi Jesús. \p \v 43 Cani achoni ja'nrëbi, ai jëja güiguë cabi: \p —¡Lázaro, huëni raijë'ën! caguë choji'i. \p \v 44 Choiguëna, ju'insi'quëbi huajëni, huëni raji'i. Ja'nca raiguë, baguë ëntë sara, baguë guëon, baguë zia yua canbi re'o jobë huensi'quë baji'i. Ba'iguëna, Jesusbi guanseguë cabi: \p —Baguë canre jo'chijë'ën, cabi. \s1 Conspiración para arrestar a Jesús \p \v 45 Ja'nca yo'oguëna, judío bain María naconi rani baguë yo'ose'ere ëñasi'cua, ai jai jubëbi baguëni si'a recoyo ro'tahuë. \v 46 Yequëcuata'an, Jesusni recoyo ro'tamaë'ë. Ro'tama'icuabi yua fariseo bainna sani Jesús yo'ose'ere quëahuë. \v 47 Ja'nca quëajënna, pairi ëja bain, fariseo bain, bacuabi ñë'cani sa'ñeña coca cahuë: \p —Baguë yua ai ta'yejeiye yo'oni ëñoguëna, ¿queaca baguëni ënseye'ne mai? \v 48 Ënsema'itoca, quë'rë ai jai jubë bainbi baguëni recoyo ro'tayë. Ja'nca ro'tani bacua ëjaguëre baguëte re'huajënna, romano ëja bainbi rani, mai uja huë'e, Riusu huë'ere taonni senjoñë. Maini ai huajënna, maibi carajeiyë, sa'ñeña cahuë. \p \v 49 Cajënna, yequë bacua jubë ba'iguë, Caifás hue'eguë, yua ja'an tëcahuë pairi ta'yejeiye ëjaguë baji'i. Ja'nca ba'iguëbi bacuani coca cabi: \p —Mësacua yua ro huesë ëaye cayë. \v 50 Si'a jubë bainbi carajeima'iñe cajën, te'eguë se'gabi junni huesëja'guë cayë mai. Ja'an ba'ija'ye yua quë'rë re'oye ba'iye ba'iji maire. Ja'anre caguë mësacua huesë ëaye cacuare quëani achoyë yë'ë, cabi. \p \v 51 Caifás se'gabi ja'an cocare ro'tamaji'i. Ja'an tëcahuë pairi ta'yejeiye ëjaguëte sëani, Riusubi ja'an cocare baguëni ro'ta güeseguëna, Riusu ëñose'e yuta ti'anma'iguëna, quëani achobi baguë. Jesús junni huesëja'ye, Israel bain ro'ire junni huesëja'ye baji'i, quëani achobi baguë. \v 52 Israel bain ro'i se'gare Jesusni cuencuemaji'i Riusu. Si'a re'oto bain saoni senjosi'cua, Riusu mamacua ba'icuare cu'eni, te'e jai jubëna choini ñë'coye ro'tabi Riusu. Ja'nca sëani, si'a bain ro'ire Jesús junni huesëja'yete cuencueni, Caifasni ro'ta güesebi Riusu, \v 53 Ja'nca sëani, judío ëja bainbi ja'an umugusebi Jesusni huani senjoñe ro'tajën, sa'ñeña coca cajën baë'ë. \p \v 54 Ja'nca cajën ba'ijënna, Jesusbi judío bain jubëan naconi se'e ganimaji'i. Yequëru, beo re'oto ba'iguëna, ja'anruna sani, Efraín casi jobona ti'anni, baguëre concua naconi bëani baji'i. \p \v 55 Ja'nrëbi, judío bain pascua umuguseñabi ti'añe ba'iguëna, ai jai jubë bainbi Jerusalenna sai bi'rahuë. Riusubi maini te'e ruiñe ëñani bojoja'guë cajën, Riusu huë'ena cacani, bacua ira bain ba'isi'cua yo'ojën ba'ise'e'ru tëno güesehuë. Ja'nrëbi, pascuabi ti'anguëna, fiestare yo'oye ro'tahuë. \v 56 Riusu huë'ere ba'icuabi yua Jesusni cu'ejën, sa'ñeña senni acha bi'rahuë: \p —¿Mësacua guere ro'taye'ne? ¿Fiestana raima'iguë baguë? senni achahuë. \p \v 57 Fariseo bain, pairi ëja bain, bacuabi yua guanse cocare toyani jo'cajën cahuë: Jesús ba'iyete masitoca, yëquënani quëani achojë'ën. Quëani achojënna, baguëni preso zeañë yëquëna, guansejën cahuë bacua. \c 12 \s1 Una mujer derrama perfume sobre Jesús \p \v 1 Ja'nrëbi, pascua umuguseña ti'añe, te'e ëntë sara te'e umuguseña caraguëna, Jesusbi Betania huë'e jobona saji'i. Lázaro yua junni huesëni go'ya raisi'quë ba'iguëna, baguëna ëñaguë saji'i Jesús. \v 2 Sani ti'anguëna, baru bainbi baguëni bojojën, aonre re'huacaë'ë. Martabi aon cuiragona, Lázarobi baguë naconi aon ainguë ñuji'i, yequëcuabi conjënna. \v 3 Ja'nca aon ainjënna, Maríabi ma'ña re'co jobo litro ba'iyete inni rago. Nardo casi ma'ña se'gabi re'huase'e sëani, ai ba'iye ai roji'i. Ja'an re'core rani, Jesús guëonna jañuni tonni zoago. Zoani, bago rañababi cuenagona, si'a huë'e ca'ncona ma'ña sën re'otora runji'i. \v 4 Ja'nca ruinguëna, ja'nrëbi, Judas Iscariote hue'eguë, Jesusre concua jubë ba'iguë, Jesusre insini senjoja'guë, ja'anguëbi bëin coca cabi: \p \v 5 —¿Queaca ro'tago, ma'ñare jañuni senjogo'ne? Bonse cocuana insitoca, samute cien denario so'core coni, bonse beo hua'nana insiye porere'ahuë mai, bëinguë cabi. \p \v 6 Bonse beo hua'nani gare oiye beoye baji'i baguë. Jian huati sëani, ja'nca cabi. Bacua curi re'huacai ëjaguë ba'iguë, ba curire yua yahue insi'quë baji'i. \v 7 Caguëna, ja'nrëbi, Jesusbi sehuobi: \p —Bagote ënsema'ijë'ën. Yë'ëre tanjai umugusere ro'tago yo'ogo. \v 8 Bonse beo hua'nabi si'arën mësacua naconi ba'icuata'an, yë'ëca banguë'ë, caguë sehuobi. \s1 Conspiración contra Lázaro \p \v 9 Ja'nrëbi, judío bain ai jai jubëbi, Jesusbi Betania ba'iguëna, achani, ëñajën saë'ë. Jesús se'gare ëñañe ro'tamaë'ë. Lázarore'ga ëñañe ro'tahuë, junni huesëni go'ya raisi'quëre sëani. \v 10-11 Ja'nca ëñañe ro'tajën, ai jai jubë judío bainbi Lázaroni ëñani, Jesusni si'a recoyo ro'tajën, bacua pairi coca ye'yose'ere jo'cani senjo bi'rahuë. Ja'nca sëani, pairi ëja bainbi Lázarore'ga huani senjoñe ro'tahuë. \s1 Jesús entra en Jerusalén \p \v 12 Ja'nrëbi, yequë umuguse ñataguëna, ai jai jubë bainbi Jerusalenna fiesta yo'ojën ti'anjën, Jesús raiyete achahuë. \v 13 Ja'nca achani, ju'care tëyoni, Jesusni tëhuojaë'ë. Tëhuojaijën, baguëni bojojën, ai jëja cani achohuë: \p —¡Riusubi ai Ta'yejeiye Ëjaguërebabi ba'iji! ¡Baguë cuencueni raosi'quëbi maina ti'anguëna, baguëni bojoreba bojojën bañuni! ¡Israel bain ta'yejeiye ëjaguëre sëani, baguëni bojojën bañuni! jëja cajën baë'ë bain jubë. \p \v 14 Ja'nrëbi, Jesús yua burro hua'guë bonsëguëte tinjani tuabi. Riusu ira coca toyani jo'case'e'ru güina'ru yo'obi, ën coca jo'case'ere'ru: \q1 \v 15 Mësacua Jerusalén huë'e jobore ba'icua yua huaji yëye beoye ba'ijë'ën. \q1 Mësacua Ëjaguë raiyete ëñani, baguëni masijë'ën. \q1 Burro hua'guë bonsëguëte tuiguë raiji, cani jo'case'e ba'iji. \p \v 16 Ja'nca ba'iguëna, Jesusre concuabi ja'an cocare ru'ru achaye huesëhuë. Ja'nrëbi yo'je, Jesús ta'yejeiye ëño umugusebi ti'anguëna, bacuabi yua Riusu coca toyani jo'case'ere ro'tani, ja'an cocabi Jesús yo'oja'yete quëani jo'case'e ba'iguëna, ro'tani masihuë. \p \v 17 Ja'nrëbi, yequëcua Lázaro go'ya raise'ere ëñasi'cua baë'ë. Jesusbi Lázaroni raiye choni, baguëni go'ya raiye huëaguëna, bacuabi ëñani, yurera si'a bainni quëani achojën baë'ë. \v 18 Ja'nca quëani achojënna, bainbi achani, si'a jubëbi baguë ta'yejeiye yo'oni ëñose'ere masini, ja'anre ro'tani, baguëna tëhuojën saë'ë. \v 19 Tëhuojën saijënna, fariseo bainbi sa'ñeña cahuë: \p —Yua si'a bainbi baguëni conjën saiyë. Ja'nca sëani, mësacuabi ënseye beoye ba'iyë, cahuë. \s1 Unos griegos buscan a Jesús \p \v 20 Yureca, yequëru bain, Jerusalenna fiesta yo'ojën saisi'cua, griego bain baë'ë. Riusuni gugurini rëañu cajën saisi'cua baë'ë. \v 21 Ja'nca ba'icuabi Felipe hue'eguë, Betsaida huë'e jobo bainguë, Galilea yijabi raisi'quë, ja'anguëna sani, baguëni coca senni achahuë: \p —Jesús naconi coca caye yëyë yëquëna, cahuë. \p \v 22 Cajënna, Felipebi Andresna sani quëabi. Quëaguëna, ba samucuabi jubë sani Jesusni quëahuë. \v 23 Quëajënna, Jesusbi sehuobi: \p —Yë'ë yua si'a bainna Raosi'quëreba sëani, yë'ë ta'yejeiye ba'iyete ëñojairën yuara ti'añe ba'iji. \v 24 Ganreba mësacuani yihuoguë quëayë yë'ë. Aonra'carëte yijana tanni pu'ncani si'ara'carëte jo'cama'itoca, aon sahuabi irama'iji. Ai ba'iye ai aon quëinma'iji. \v 25 Ja'nca ba'iguëna, bain ba'iyete ro'tato, güina'ru ba'iyë. Ro bacua ba'iye se'gare'ru huanotoca, ro huesëni carajeiyë. Bacua yure ba'iyete jo'cani senjotoca, Riusu ba'i jobona ti'anni, huajëreba huajëjën, gare carajeiye beoye ba'ija'cua'ë. \v 26 Yë'ë yo'ore coñe yëtoca, yë'ë cocarebare te'e ruiñe achani caraye beoye yo'ojën ba'ijë'ën. Yë'ë yo'ore te'e contoca, yë'ë naconi Riusu ba'i jobore te'ereba ba'ija'cua'ë. Yë'ë yo'ore te'e ruiñe concua, ja'ancuare te'e ruiñe ëñani bojoji yë'ë Taitabi, sehuoguë cabi Jesús. \s1 Jesús anuncia su muerte \p \v 27 Cani ja'nrëbi, baguë junni huesëja'yete quëabi: \p —Yureca, si'a recoyo ai sa'ntiguë ba'iyë yë'ë. Ja'nca ba'iguë, ¿gue cocare caye'ne yë'ë? “¿Taita, yë'ë ai yo'oguë junni huesëyete yë'ëre jo'cama'ijë'ën” caguë? Bañë. Junni huesëguë raisi'quë'ë yë'ë, ën yijana. \v 28 Taita, më'ë ta'yejeiye ba'iyete yurera ëñojë'ën, ujaguë cabi. \p Caguëna, ja'nrëbi, guënamë re'otobi coca cani achobi: \p —Yë'ë ta'yejeiye ba'iyete yuareba bainre masi güesehuë yë'ë. Ja'nca masi güeseni, se'e masi güeseja'guë'ë yë'ë, cani achobi. \p \v 29 Cani achoguëna, bain jubëbi barute nëcajën achahuë. Achani, yequëcuabi mëjo guruye'ru achoye quëahuë. Yequëcuabi: \p —Anje hua'guëbi baguëni coca cabi, cahuë. \p \v 30 Cajënna, Jesusbi quëabi: \p —Riusubi yuara mësacua achaye se'gare ba'ijë'ën caguë, guënamë re'otobi coca cani achobi. Yë'ë se'ga achaye ro'tamaji'i. \v 31 Yureca Riusu bënni senjorën yua ti'anja'ñeta'an ba'iji. Gu'a bainni bënni senjoñe ba'iji. Zupai huati'ga bain recoyo ëjaguë ba'iguëna, Riusubi ja'anguëte saoni senjoñe ba'iji. \v 32 Ja'nrëbi, gu'a bainbi yë'ëni crusu sa'cahuëna reojënna, yë'ëbi yua yë'ë bainreba si'acuani choni ñë'coni bayë, caguë quëabi. \p \v 33 Ja'nca quëaguë, baguë crusu sa'cahuë junni tonja'ñete masi güesebi. \v 34 Masi güeseguëna, bain jubë ba'icuabi sehuohuë: \p —Yëquënabi Riusu coca toyani jo'case'ere ëñajën, Cristo carajeiye beoye ba'iye ye'yehuë. Ja'nca sëani, huacha cahuë më'ë. ¿Queaca ro'taguë më'ë, bainna Raosi'quërebabi crusu sa'cahuëna junni toñe ba'iji caguë'ne? ¿Bainna Raosi'quëreba hue'eguë, jaroguëguë'ne? sehuojën senni achahuë. \p \v 35 Senni achajënna, Jesusbi quëabi: \p —Mësacua recoñoana miaguë, yuta rëño ñësebë ba'irënbi yë'ë cocare mësacuani ye'yoguë masi güeseye ba'iyë yë'ë. Ja'nca ye'yoguë masi güeseguëna, mësacua te'e ruiñe ye'yejën, re'o ma'ana ganijën ba'ijë'ën. Zijei re'otona ganima'iñe cajën, re'o ma'aja'an ganijën ba'ijë'ën. Zijei re'otona ganicuabi ro huesëjën, bacua carajeiyete ëñama'iñë. \v 36 Ja'nca sëani, mësacuabi yë'ëni si'a recoyo ro'tajën ba'ijë'ën. Yë'ë yua bain recoñoana miañe ëño cocare recoñoa re'huani bajën, yë'ë bainreba ruinjë'ën, yihuoguë quëabi Jesús. \p Quëani tëjini, ja'nrëbi, bain jubë ba'irubi quëñëni gatibi. \s1 Por qué los judíos no creían en Jesús \p \v 37 Yuara Jesusbi ai ba'iye ai ta'yejeiye yo'oni, bainni ëñoguëta'an, baguëni recoyo ro'taye gu'a güehuë bacua. \v 38 Riusu ira bainguë raosi'quë Isaías hue'eguë, baguë coca cani jo'case'e'ru güina'ru yo'ohuë. Riusu zoe ba'irën quëani jo'case'e'ru güina'ru yo'ohuë bacua: \q1 Ëjaguë, mai cocareba te'e ruiñe \q1 quëani achose'eta'an, recoyo quëani achose'eta'an, recoyo ro'tacuabi beoyë. \q1 Riusu ta'yejeiye yo'oni ëñose'eta'an, ëñañe güecua se'ga ba'iyë, cani jo'cabi Isaías. \p \v 39 Ja'nca cani jo'case'e sëani, yureña bain'ga recoyo ro'taye beoye ba'iyë. Ja'nrëbi, Isaías yua se'e yeque cocare cani jo'caguë ba'nji: \q1 \v 40 Riusubi coca caguëna, recoyo ro'taye gu'a güecua'ru saë'ë bacua. \q1 Ñaco ëñama'icua ba'iye'ru ye'yeye beocua saë'ë bacua. \q1 Bacua ñacobi ëñañe güejën, bacua recoñoabi ro'tani yë'ëni ye'yeye gu'a güecua, ja'an'ru ba'icua sëani, yë'ëna bonëni huajë raiye beoyë bacua, cani jo'cabi Riusu. \p \v 41 Isaíasbi yua Riusu Raoja'guëreba ba'iguë, baguë ta'yejeiye ba'iyete ëñasi'quë sëani, ja'an coca Jesús ba'ija'yete cani, maina jo'caguë ba'nji. \p \v 42 Ja'an bainbi Jesusni recoyo ro'taye güecuata'an, yequëcuabi Jesusni si'a recoyo ro'tahuë. Ëja bain'ga choa jurë baguëni recoyo ro'tahuë. Recoyo ro'tacuata'an, fariseo bainni huaji yëjën, bacua recoyo ro'tayete quëani achomaë'ë. Fariseo bainbi bacuani bacua jubë ñë'caye ënsema'iñe cajën, bacuabi huaji yëjën, bainre quëani achomaë'ë. \v 43 Ja'nca quëani achoma'icuabi Riusu te'e ruiñe ëñañete cu'eye ro'tajën ba'icuata'an, ro bain ruiñe ëñañete quë'rë cu'ehuë. \s1 Las palabras de Jesús juzgarán a la gente \p \v 44 Ja'nrëbi, Jesusbi bainni si'a jëja cani achobi: \p —Yë'ë yua yë'ë Taita cuencueni raosi'quëre si'a recoyo ro'tacuabi yua yë'ë Taitare'ga si'a recoyo ro'tayë. \v 45 Yë'ëni ëñani masicuabi yua yë'ë Taitare'ga, yë'ëre cuencueni raosi'quëre ëñani masiyë. \v 46 Ja'nca yë'ëre raoguëna, si'a bainna yë'ëre cuencueni raosi'quëre ëñoguë raisi'quë'ë yë'ë. Mia re'oto ñatani saoye'ru bain recoñoana ëñoguë raisi'quë'ë yë'ë. Yë'ëni si'a recoyo ro'tacuabi zijei re'otona ro huesë hua'na'ru ganima'ija'bë caguë, bainni ëñoguë raisi'quë'ë yë'ë. \v 47 Bainbi yë'ë cocarebare ro achani, yë'ëni recoyo ro'taye güetoca, yë'ëbi bacua bënni senjoja'ñete cani jo'cama'iñë. Bainre bënni senjoja'ñete cani jo'caguë raimaë'ë yë'ë. Bain zemosi'cuare tëani baza caguë raisi'quë'ë. \v 48 Bainbi yë'ë cocarebare ro achani, yë'ëni recoyo ro'taye güetoca, yequëbi bacuare bënni senjoja'ñete bacuani masi güeseji. Ja'nca masi güeseguëbi yë'ë cocarebare cani jo'case'ere bacuani ro'ta güeseguëna, bacua bënni senjoja'ñete masiyë bacua, carajei umugusebi ti'anguëna. \v 49 Yë'ë se'gabi ja'an cocare ro'tani quëama'iñë yë'ë. Yë'ë Taita, yë'ëre cuencueni raosi'quë, ja'ansi'quëbi yë'ë coca te'e ruiñe caye, ja'anre guanseni, yë'ëna jo'cabi. \v 50 Yë'ë Taitabi coca guanseguëna, te'e ruiñe achani yo'ojën ba'ijë'ën. Ja'nca yo'otoca, baguë naconi te'e ba'ijën, gare junni huesëye beoye ba'iyë. Ja'nca sëani, yë'ë Taitabi guanseguëna, baguë coca se'gare'ru güina'ru quëani achoguë ba'iyë yë'ë, cabi Jesús. \c 13 \s1 Jesús lava los pies de sus discípulos \p \v 1 Ja'nrëbi, pascua aon fiesta ja'anrë ba'i umuguse ti'anguëna, Jesusbi baguë Taitana yuara go'iye ro'taguë, ën yijare gare jo'cani go'iye, ja'anre masibi. Ja'nca masiguëbi baguë bainreba ën yijare ba'icuani ai oiguë bani, bacuani caraye beoye quë'rë ai yëguë baji'i. \p \v 2 Ja'nrëbi, pascua aon fiesta ba'iguëna, Jesús yua baguëre concua naconi, bacuabi aon ainjën ñuë'ë. Ñu'ijënna, zupai huatibi Judas Iscariote hue'eguë, Simón mamaquë casi'quë, ja'anguëni yuara gu'aye yo'oye ro'ta güesebi. Jesusre insini senjoñe baguëni ro'ta güesebi zupai. \v 3 Ja'nca ba'iguëna, Jesusbi baguë Taita baye si'aye baguë Taitana cosi'quë baji'i. Baguë Taita cuencueni raosi'quëbi yua baguë Taitana go'iye baji'i. Ja'anre masibi Jesús. \v 4 Ja'nca masiguëbi yua huëni nëcani, baguë ju'i canre rutani, toallare inni tëanbi. \v 5 Tëanni ja'nrëbi, ocobi guëna ro'rohuëna queoni, baguëre concua guëonre zoani, baguë toalla tëinbëbi cuenabi. \p \v 6 Ja'nca zoaguëbi yua Simón Pedro ba'iruna ti'anguëna, baguëbi yua coca senni achabi: \p —Ëjaguë, ¿Yë'ë guëoñare zoaye ro'taguë më'ë? senni achabi. \p \v 7 Senni achaguëna, Jesús sehuobi: \p —Më'ë guëoñare zoaguëna, më'ëbi yureña ro huesë ëaye ëñañë. Jë'te, më'ëbi ro'tani masiyë, sehuoguë quëabi. \p \v 8 Quëaguëna, Pedro yua ënseye cabi: \p —Yë'ë guëoñare gare zoama'ijë'ën, cabi. \p Caguëna, Jesús cabi: \p —Më'ë guëoñare zoama'itoca, yë'ë naconi te'e ba'iye gare porema'iñë më'ë, cabi. \p \v 9 Caguëna, Simón Pedrobi sehuobi: \p —Ëjaguë, ja'nca ba'itoca, yë'ë guëoña, yë'ë ëntë saraña, yë'ë sinjobë, si'aye zoajë'ën, sehuoguë cabi. \p \v 10 Caguëna, Jesusbi yihuoguë quëabi: \p —Abusi'cuabi yua si'a ga'nihuë tënosi'cua sëani, se'e zoaye bañë. Guëoña se'gare zoaye bayë. Mësacua yua recoyo tënosi'cua ba'iyë. Te'eguë se'ga gu'a recoyo baguëbi ba'iji, quëabi. \p \v 11 Baguë insini senjoja'guëte masiguë sëani, “Te'eguë se'ga gu'a recoyo baguëbi ba'iji” cabi. \p \v 12 Ja'nrëbi, bacua guëoñare zoani tëjini, baguë ju'i canre se'e sayani, se'e ñu'i seihuëna bëani, bacuani yihuoguë cabi: \p —Yureca, mësacua guëoña zoase'ere ro'tani ye'yejë'ën. \v 13 Mësacuabi Masiguë, Ëjaguë, ja'anre yë'ëni cajën, te'e ruiñe cayë, mësacua Ëjaguëte sëani. \v 14 Mësacua Ëjaguë ba'iguëbi mësacua guëoñare zoasi'quë sëani, mësacua'ga sa'ñeña guëoña zoajën ba'ijë'ën. \v 15 Yë'ë zoase'ere ro'tani ye'yejë'ën. Ro yo'o concua yo'oye'ru mësacuani güina'ru yo'ohuë yë'ë. Mësacua'ga güina'ru sa'ñeña yo'ojën ba'ijë'ën. \v 16 Mësacuani ganreba quëani achoyë yë'ë. Yo'o concuabi bacua ëjacua'ru quë'rë ta'yejeiye beoyë. Güina'ru, mësacua yua yë'ë yo'o coñe raosi'cua sëani, yë'ë'ru quë'rë ta'yejeiye beoyë mësacua. \v 17 Mësacuabi ja'anre ye'yeni masitoca, ja'anre te'e ruiñe yo'ojën ba'ijë'ën. Ja'nca ba'itoca, ai bojoreba bojojën ba'iyë mësacua. \p \v 18 Mësacuani yihuoguë, mësacua jubë ba'iguë te'eguëni ja'nca yihuoma'iñë yë'ë. Ja'anguëte masiye cuencueni re'huahuë yë'ë. Riusu coca toyani jo'case'e'ru: “Yë'ë naconi te'e aon ainguëbi yë'ëni je'o eñabi” ja'an coca toyani jo'case'e'ru, güina'ru ba'ija'guë caguë, baguëte cuencuehuë yë'ë. \v 19 Ja'an ba'iye yuta ti'anma'iguëna, mësacuani quëahuë yë'ë. Ja'an ba'iye ti'anguëna, mësacuabi ëñani, yë'ë yua Riusu Raosi'quëreba ba'iguëte te'e ruiñe masiyë. Ja'nca sëani, yureña mësacuani quëahuë yë'ë. \v 20 Mësacuani ganreba quëani achoyë yë'ë. Yë'ë cuencueni raosi'cuani te'e ruiñe ëñacuabi yë'ëre'ga te'e ruiñe ëñacua ba'iyë. Yë'ëni te'e ruiñe ëñacuabi güina'ru yë'ëre raosi'quëni te'e ruiñe ëñacua ba'iyë, yihuoguë quëabi Jesús. \s1 Jesús anuncia que Judas lo traicionará \p \v 21 Ja'nca quëani ja'nrëbi, Jesús yua recoyo ai sa'ntiguë, ai oiguë quëabi: \p —Mësacuani ganreba quëayë yë'ë. Mësacua jubë ba'iguë, te'eguëbi yë'ëre coqueguë, yë'ëre insini senjoja'guë'bi, caguë cabi. \p \v 22 Caguëna, ja'nrëbi, bacuabi sa'ñeña ëñajën, baguë casi'quëre huesë ëaye cu'ehuë. \v 23 Ja'nca cu'ejënna, yequë bacua jubë ba'iguë Jesús ai yësi'quë, ja'anguëbi Jesús ca'ncore cueñe ñu'iguëna, \v 24 Simón Pedrobi baguë ëntë sarabi ña'queni, Baguë casi'quëre senni achani, yëquënani quëajë'ën, senni achabi. \v 25 Senni achaguëna, Jesús ai yësi'quëbi yua Jesús ca'ncore cueñe ñu'iguë, Jesusni senni achabi: \p —Ëjaguë, ¿jaroguëbi më'ëre insini senjoja'guëguë'ne? senni achabi. \p \v 26 Senni achaguëna, Jesús sehuobi: \p —Yureca ën aon ma'carëte yë'ë aon ro'rohuëna tanni, yequëna insiyë yë'ë. Insiguëna, ja'an coguëbi yë'ëre insini senjoja'guë'bi ba'iji, quëabi. \p Quëani, ba aon ma'carëte baguë ro'rohuëna tanni, ja'nrëbi Judas, Simón Iscariote mamaquë, ja'anguëna insibi Jesús. \v 27 Insiguëna, Judasbi coguëna, ja'nrëbi, zupai huatibi baguë recoyona cacani bëasi'quë baji'i. Ba'iguëna, Jesús yua Judasni cabi: \p —Më'ë yo'o cuencuese'e yua besa sani yo'ojaijë'ën, cabi. \p \v 28 Caguëna, yequëcua aon ainjën ñu'icuabi baguë cocare ro huesë ëaye achahuë. \v 29 Judas yua bacua curi re'huacaiguë sëani, yequëcuabi Jesús case'ere ro'tajën, Fiesta yo'o ma'carëanre cojaijë'ën cabi baguë, ro'tajën achahuë. Yequëcuabi, Bonse beo hua'nana curi insijë'ën cabi baguë, ro'tajën achahuë. \v 30 Ja'nrëbi, Judas yua Jesús aon ma'carëte cosi'quëbi ja'ansirën, ñami ba'iguëna, etani saji'i. \s1 El nuevo mandamiento \p \v 31 Ja'nca saquëna, Jesusbi coca yihuo bi'rabi: \p —Yureca, yë'ë, Bainguë'ru Raosi'quëreba ba'iguë, yë'ë ta'yejeiyereba ba'iyete yurera bainni ëñoja'ñe ba'iji. Ja'nca ba'iguë, Riusu ta'yejeiyereba ba'iyere'ga bainni ëñoñë yë'ë. \v 32 Yë'ë yua Riusu ta'yejeiyereba ba'iyete bainni ëñoguëna, Riusu'ga güina'ru yë'ë ta'yejeiyereba ba'iyete bainni ëñoji. Yurera ja'ansirën ja'nca ëñoji Riusu. \v 33 Yureca, mami sanhuë, yuta rëño ñësebë se'ga mësacua naconi ba'iguë, ja'nrëbi, gare saiyë yë'ë. Saiguëna, mësacuabi yë'ëre cu'ejën ba'ija'cua'ë. Judío bainni quëase'e'ru mësacuani güina'ru quëayë yë'ë: Yë'ë saija'runa ti'añe porema'iñë mësacua, quëayë. \v 34 Ja'nca sëani, mame guanse cocare mësacuani cani jo'cayë yë'ë. Sa'ñeña ai yëjën ba'ijë'ën. Yë'ë yua mësacuani ai yëguë ba'ise'e'ru, güina'ru sa'ñeña ai yëjën ba'ijë'ën. \v 35 Ja'nca sa'ñeña ai yëjën ba'itoca, si'a bainbi ëñani, yë'ë bainreba concua ba'iyete masiyë, yihuoguë quëabi Jesús. \s1 Jesús anuncia que Pedro le negará \p \v 36 Quëaguëna, ja'nrëbi, Simón Pedrobi baguëni cabi: \p —Ëjaguë, ¿jarona saiye ro'taguë'ne? caguë senni achabi. \p Senni achaguëna, sehuobi: \p —Yë'ë saija'runa yure conguë saiye porema'iñë më'ë. Jë'te, më'ëbi conguë saiye poreyë, sehuoguë cabi. \p \v 37 Caguëna, Pedrobi baguëni senni achabi: \p —Ëjaguë, ¿më'ë queaca ro'taguë, yure më'ëre conguë saiye porema'iñe caguë'ne? Më'ëbi junni huesëye ba'itoca, yë'ë'ga më'ë naconi te'e ju'injaza, caguë cayë yë'ë, cabi. \p \v 38 Caguëna, Jesús sehuobi: \p —¿Yë'ë ro'ire ju'iñe ro'taguë më'ë? Më'ëni ganreba caguë quëayë yë'ë. Cura yu'irën yuta ti'anma'iguëna, më'ëbi samute ba'iye yë'ëre ëñama'iñe caguë coqueja'guë'ë më'ë, sehuobi Jesús. \c 14 \s1 Jesús, el camino al Padre \p \v 1 Sehuoni, ja'nrëbi, se'e bacuani coca yihuobi: \p —Mësacua recoyo sa'ntiye beoye ba'ijë'ën. Riusuni si'a recoyo ro'tajën ba'ijë'ën. Güina'ru, yë'ëni si'a recoyo ro'tajën ba'ijë'ën. \v 2 Yë'ë Taita ba'i jobore quëato, ai jai jobo ba'iji. Ja'nca ba'iguëna, mësacuani te'e ruiñe quëahuë. Coqueye beoye quëaguë, mësacua ba'ija'rute re'huacaiguë saiye quëahuë yë'ë. \v 3 Mësacua ba'ija'rute re'huacani, ja'nrëbi, mësacuare se'e inguë raiyë yë'ë. Mësacua'ga yë'ë naconi te'e ba'ijë'ën caguë, mësacuare inguë raiyë yë'ë. \v 4 Yë'ë sai ma'are yuareba masiyë mësacua, yihuoguë quëabi. \p \v 5 Quëaguëna, Tomasbi baguëni senni achabi: \p —Ëjaguë, më'ë saija'rute huesëyë yëquëna. Ja'nca huesëcua sëani, ¿queaca ba ma'are masiye poreye'ne? senni achabi. \p \v 6 Senni achaguëna, Jesús sehuobi: \p —Riusu ba'i jobona saiye yëtoca, yë'ë ba'iye se'gare ye'yeni, ba ma'a masijë'ën. Te'e ruiñe ba'iyete masiye yëtoca, yë'ë ba'iye se'gare ye'yejë'ën. Huajëreba huajëye yëtoca, yë'ë se'gabi bainni huajë güeseyë. Riusuna ti'añe yëjënna, yë'ë se'gabi ba ma'are ëñoñë. Yequëcua ba ma'a ëñocua beoyë. \v 7 Mësacuabi yë'ëni masijën ba'isi'cua ba'ijënna, mësacua yua yë'ë Taitare'ga masijën ba'iyë. Yë'ë Taitare yure ëñani masihuë mësacua, sehuoguë quëabi Jesús. \p \v 8 Quëaguëna, Felipebi baguëni cabi: \p —Ëjaguë, Taita Riusure yëquënani ëñojë'ën. Ëñoguëna, yëquënabi ëñani, bojoye se'ga ba'iyë, cabi. \p \v 9 Caguëna, Jesús sehuobi: \p —Felipe, yë'ë yua më'ë naconi zoe ba'iguëna, ¿më'ë queaca ro'taguë, yë'ëni masima'iguë'ne? Yë'ëni ëñani masicuabi Taita Riusure'ga ëñani masicua ba'iyë. Ja'nca sëani, ¿më'ë queaca ro'taguë, Taita Riusure yëquënani ëñojë'ën caguë'ne? \v 10 Yë'ë yua Taita Riusu naconi te'e ba'iyë. Taita Riusu'ga yë'ë naconi te'e ba'iji. ¿Ja'anre recoyo ro'tama'iñe mësacua? Yë'ëbi coca yihuoguë, ro yë'ë se'gabi ba yihuo cocare ro'tama'iñë. Yë'ë Taita yë'ë naconi te'e ba'iguë, baguëbi yë'ëni yihuo cocare ro'ta güeseji. Baguëbi baguë yo'ore yë'ëni yo'o güeseji. \v 11 Yë'ë yua Taita Riusu naconi te'e ba'iguë, ja'anre quëaguëna, mësacua yua ja'anre si'a recoyo ro'tajën ba'ijë'ën. Ja'anre ro'tama'itoca, yë'ë Taita yo'o yo'oni ëñose'e se'gare ëñani, si'a recoyo ro'tajën ba'ijë'ën. \v 12 Mësacuani ganreba caguë quëayë yë'ë. Yë'ëni recoyo te'e ruiñe ro'tajën ba'icuabi yë'ë yo'o yo'oye poreye'ru güina'ru yo'oye poreyë. Ja'nrëbi, yë'ëbi Taita Riusuna go'iguë sëani, quë'rë ta'yejeiye yo'o yo'oye poreja'cua'ë mësacua. \v 13 Yë'ëni si'a recoyo ro'tajën, yë'ë yo'oyete yë'ëni senni achajën ba'ijë'ën. Ja'nca senni achatoca, mësacua señete si'aye yo'oyë yë'ë. Ja'nca yo'oguë, Taita Riusu ta'yejeiyereba ba'iyete bainni ëñoñë yë'ë. \v 14 Yë'ëni si'a recoyo ro'tajën sentoca, si'aye yo'oguë ba'iyë yë'ë. \s1 Jesús promete enviar el Espíritu Santo \p \v 15 Mësacuabi yë'ëni ai yëjën ba'itoca, yë'ë coca guanseni jo'case'ere yo'ojën ba'iyë mësacua. \v 16 Ja'nca yo'ojën ba'itoca, yë'ëbi yë'ë Taitani ujaguë, yequë yihuoguë conguëte mësacuana raoye señë, mësacua naconi jo'caye beoye conguëte. \v 17 Ja'anguëbi yua Riusu Espíritu sëani, Riusu te'e ruiñe ba'iyete mësacuani masi güeseji. Ro bain hua'nabi baguëte huesëjën, baguëni baye porema'iñë. Baguëni ëñani masiye gare porema'iñë. Mësacua recoñoare ba'ija'guë sëani, mësacuabi baguëni masijënna, mësacuare jo'caye beoye conreba conji baguë. \v 18 Mësacuare yëhui hua'nare'ru ro jo'cani senjoñe beoye ba'iyë yë'ë. Jë'te, mësacuare conguë raiyë yë'ë. \v 19 Yua rëño ñësebë ba'iguëna, ro bain hua'na yë'ëni recoyo ro'tama'icuabi yë'ëni se'e ëñama'iñë. Mësacuaca yë'ëni ëñaja'cua'ë. Yë'ëbi huajëguë ba'ija'guë sëani, mësacua'ga huajëreba huajëjën ba'ija'cua'ë. \v 20 Riusu Espíritu rai umuguse ti'anguëna, yë'ë yua yë'ë Taita naconi te'e ba'ija'guë'ë. Güina'ru mësacuabi yë'ë naconi te'e ba'ijënna, yë'ë yua mësacua naconi te'e ba'ija'guë'ë. Ja'anre te'e ruiñe masija'cua'ë mësacua. \v 21 Yë'ë coca guanseni jo'case'ere achani yo'ocua, ja'ancuabi yë'ëni ai yëjën ba'iyë. Yë'ëni ai yëcua, ja'ancuani yë'ë Taitabi ai yëguë ba'iji. Yë'ë'ga ja'ancuani ai yëguë ba'iguë, yë'ë ba'iyete bacua recoñoa huanoñe'ru bacuani ëñoñë yë'ë, yihuoguë quëabi Jesús. \p \v 22 Quëaguëna, yequë Judas, Iscariote hue'ema'iguë, baguëbi coca senni achabi: \p —Ëjaguë, më'ëbi yëquënani ëñoguë, ro bain më'ëni recoyo ro'tama'icuani ëñoma'iñe cahuë më'ë. ¿Më'ë guere ja'an yo'oguë'ne? senni achabi. \p \v 23 Senni achaguëna, Jesús sehuobi: \p —Yë'ëni ai yëjën ba'icua, yë'ë cocarebare achani yo'ojën ba'icua, ja'ancuani ëñoja'guë'ë yë'ë. Yë'ë Taitabi bacuani ai yëguë ba'iji. Ja'nrëbi, yëquëna samucuabi bacuana ti'anni, bacua recoñoare te'e ba'ijën, bacuare gare jo'caye beoye ba'ija'cua'ë yëquëna. \v 24 Yequëcua yë'ëni yëma'icua, ja'ancuabi yë'ë cocarebare ro achajën, ro yo'omajën ba'iyë. Ro yë'ë se'gabi ba cocarebare ro'tama'iñë. Yë'ë Taita yë'ë cuencueni raosi'quëbi yë'ëni ro'ta güeseguëna, ba cocarebare mësacuani quëani achoyë yë'ë. \p \v 25 Yë'ëbi mësacua naconi yuta ba'iguë, yua ja'an cocare mësacuani yihuoguë quëahuë. \v 26 Riusu Espírituca yua mësacuana ti'anni, si'aye mësacuani ye'yoni masi güeseji. Yë'ëbi caguëna, Taita Riusubi baguë Espíritute mësacuana raoji. Raoguëna, Espíritubi yua mësacuani jo'caye beoye yihuoguë, te'e conguë ba'iji. Ba'iguë, yua yë'ë cocareba quëase'e si'ayete mësacuani ro'ta güeseji. \p \v 27 Yureca, mësacuare jo'cani saiguë, mësacua recoñoa bojo huano güeseyë yë'ë. Yë'ë se'gabi ja'nca bojo güeseye poreyë. Ro bain se'gabi bojo güeseye porema'iñë. Ja'nca sëani, recoyo sa'ntiye beoye ba'ijë'ën. Recoyo huaji yëye beoye ba'ijë'ën. \v 28 Yua yë'ë coca ja'anrë quëase'ere achahuë mësacua: Yë'ëbi gare go'iyë. Go'ini, ja'nrëbi jë'te, mësacuani ëñaguë raija'guë'ë. Ja'nca quëaguëna, achahuë mësacua. Mësacuabi yë'ëni ai yëjën ba'itoca, mësacua yua yë'ë Taitana go'iyete achani, ai bojojën ba'ire'ahuë, yë'ë Taita yua yë'ë'ru quë'rë ta'yejeiye Ëjaguë sëani. \v 29 Yureca, yë'ë go'irën yuta ti'anma'iguëna, mësacuani quëahuë. Mësacuabi yë'ë coca quëase'ere ro'tani, yë'ëbi goquëna, yë'ëni si'a recoyo ro'tajën ba'ijë'ën caguë, ja'nca yure quëahuë yë'ë. \p \v 30 Gu'a bain ëjaguë, zupai huati, ja'anguëbi raiguëna, yua rëño ñësebë se'ga mësacua naconi coca caguë ba'iyë yë'ë. Zupaibi yua yë'ëni ënseye porema'iguë ba'iji. \v 31 Yë'ë Taita guansese'e se'ga'ru güina'ru yo'oguë ba'iyë. Yë'ë Taitani ai yëguë ba'iguëna, si'a bainbi ëñani yë'ë Taita ai yëguë ba'iyete masija'bë caguë, baguë guansese'e'ru yo'oguë ba'iyë yë'ë. Yureca raijë'ën. Saiñu, cabi Jesús. \c 15 \s1 La vid verdadera \p \v 1 Cani ja'nrëbi, ye'yo cocare yihuoguë quëabi: \p —Bisi ëye sahua, te'e ruiñe ba'i sahua'ru ba'iyë yë'ë. Ba'iguëna, yë'ë Taitabi, ëye zio ëjaguë'ru ba'iguë, yë'ëre conni cuiraguë ba'iji. \v 2 Yë'ë bain cuencuesi'cua yua ëye sahua cabëan'ru ba'iyë. Gue cabëbi ëyere quëinma'iguëna, yë'ë Taitabi ëñani, Gu'aji caguë, ba cabëte të'ntani senjoji. Gue cabëbi ëyere quëinguëna, yë'ë Taitabi ëñani, Quë'rë se'e quëinja'guë caguë, ba cabëte re'oye të'cani cuiraji. Zio ëjaguëbi baguë ëye sahuaña të'cani cuiraye'ru, yë'ë'ga yë'ë bainrebare conni cuiraguë, quë'rë re'oye yo'o yo'oye concuare bacuare re'huayë yë'ë. \v 3 Mësacuaca yua yë'ë cocareba quëani achose'ere ye'yeni, si'a recoñoa tënosi'cua ba'iyë. \v 4 Ja'nca sëani, yë'ëre zi'inni ba'ijën, yë'ë naconi recoyo te'e ba'ijë'ën. Yë'ë'ga mësacua naconi recoyo te'e ba'iyë. Ja'nca ba'ima'itoca, mësacuabi yë'ë Taita yëye'ru yo'oye gare porema'iñë. Ëye cabëbi ëye sahuate zi'inni ba'ima'itoca, ja'anse'ebi ëyere quëiñe porema'iji. Ja'nca quëiñe porema'iguëna, güina'ru mësacuabi yë'ëre zi'inni ba'ima'itoca, mësacua ja'ansi'cuabi yë'ë Taita yëye'ru yo'oye gare porema'iñë. \p \v 5 Bisi ëye sahua ba'iye'ru ba'iyë yë'ë. Mësacua yua ëye cabëan'ru ba'iyë. Ëye cabëanbi ëye sahuate zi'iñe'ru güina'ru yë'ëre zi'injën, yë'ë naconi recoyo te'e ba'ijë'ën. Ja'nca ba'ijën, yë'ë'ga mësacua naconi recoyo te'e ba'iguëna, mësacuabi yë'ë Taita yëye'ru ai ba'iye yo'oye poreyë. Ai ba'iye ai ëye quëiñe'ru ba'iji mësacuare. \v 6 Bainbi yë'ëna zi'inma'itoca, quëñoni senjoñe se'ga ba'iji bacuare. Ëye cabëan quëinma'iñe'ru ba'iyë. Ba cabëan yua gu'a cabëan sëani, zio ëjaguëbi tën'toni senjoji. Senjoni, ja'nrëbi cueneguëna, chiani toana senjoni ëoji. \p \v 7 Ja'nca sëani, yë'ëna zi'inni ba'ijë'ën. Yë'ë naconi recoyo te'e ba'ijë'ën. Ja'nca ba'ijën, yë'ë cocareba quëani achose'ere ro'tani, recoñoa re'huani batoca, mësacua yëye'ru senni achajën ujajën ba'ijë'ën. Ja'nca ba'ijënna, mësacua señe si'aye mësacuare re'huacaise'e ba'ija'guë'bi. \v 8 Ja'nca ba'iguëna, mësacua yua ai ba'iye ëye quëiñe'ru Taita Riusu yo'ore yo'oreba yo'ojën ba'ijë'ën. Ja'nca ba'ijënna, si'acuabi Taita Riusu ta'yejeiye ba'iyete ëñani masiye poreyë. Ja'nca ëñajën, Cristoni te'e ruiñe conjën ba'iyë, mësacuare cayë. \v 9 Yë'ë Taita yua yë'ëni ai yëguë ba'iye'ru, güina'ru mësacuani ai yëguë ba'iyë yë'ë. Yëguë ba'iguëna, yë'ë naconi recoyo te'e bojojën ba'ijë'ën. \v 10 Yë'ë'ga yë'ë Taita guanse cocare yo'oguë, baguë yëguë ba'iyete masiguë bojoguë ba'iyë. Güina'ru mësacuabi yë'ë guanse coca cani jo'case'ere yo'ojën ba'itoca, yë'ë yëguë ba'iyete masijën bojojën ba'iyë. \p \v 11 Yë'ëbi bojo güeseguëna, mësacua yua ai ba'iye ai bojojën ba'ijë'ën caguë, ja'an cocare mësacuani ja'nca yihuoguë quëahuë yë'ë. \v 12 Yë'ë guanse cocare cato, yua ñaca ba'iji: Mësacua yua sa'ñeña ai yëjën ba'ijë'ën. Yë'ëbi mësacuani yëse'e'ru güina'ru sa'ñeña ai yëjën ba'ijë'ën. \v 13 Bainguëbi baguë gajecua ro'ire junni tontoca, bacuani ai ba'iye ai yëguë ba'iji. Quë'rë ta'yejeiye yëguë ba'iye beoji. \v 14 Mësacua yua yë'ë guanse cocare te'e ruiñe yo'otoca, yë'ë gajecua'ë cayë. \v 15 Yë'ëre yo'o conjën ba'icua mësacuare se'e cama'iñë. Yo'o conguëbi baguë ëjaguë yo'o yo'oyete huesëji. Yë'ëca yë'ë Taita cocareba masi güesese'e si'aye mësacuani quëahuë. Ja'nca sëani, mësacua yë'ë gajecua'ë cayë. \v 16 Mësacua yua yë'ëna zi'inni ba'iye ro'tamaë'ë. Yë'ëbi mësacuani cu'ejani cuencueni, yë'ë bainrebare re'huani bahuë. Mësacua yua yë'ë re'o yo'ore te'e ruiñe yo'oreba yo'ojë'ën caguë, yua mësacuare cuencueni jo'cahuë. Ai ba'iye ëye quëiñe'ru mësacuabi yë'ë re'o yo'o yo'oreba yo'otoca, mësacuabi guajaye beoye yo'ojën ba'iyë. Ja'nca ba'ijën, yë'ëni si'a recoyo ro'tajën, mësacua yëyete yë'ë Taitani senjë'ën. Senjënna, si'aye mësacuana ënseye beoye insiji. \v 17 Yë'ë coca guansese'e: mësacua yua sa'ñeña ai yëjën ba'ijë'ën, ja'anre ro'tani yo'ojën ba'ijë'ën. \s1 El mundo odia a Jesús y a los suyos \p \v 18 Ro bainbi yua mësacuani je'o batoca, sa'ntiye beoye ba'ijë'ën. Yë'ëni ru'ru je'o base'ere ro'tajë'ën. \v 19 Mësacua yua ro bain jubë ba'icua ba'itoca, ro bainbi mësacuani ai yëjën ba'ire'ahuë. Ro bain jubë beocua, yë'ë bainreba cuencuesi'cua, ja'an ba'icuare sëani, ro bainbi mësacuani je'o bayë. \v 20 Yë'ë coca quëase'e: “Yo'o concuabi bacua ëjacua'ru quë'rë ta'yejeiye beoyë” ja'an cocare ro'tajë'ën. Ro bainbi yë'ëni ai gu'aye huaitoca, güina'ru mësacuare'ga ai gu'aye huaiyë. Yë'ë coca quëani achose'ere achani yo'otoca, güina'ru mësacua coca quëani achoyete achani yo'oyë. \v 21 Mësacua yua yë'ë bainrebare sëani, bacuabi yë'ë Taita yë'ëre cuencueni raosi'quëre ro huesëjën, mësacuani gu'aye yo'ojën ba'iyë. \p \v 22 Yë'ëbi bacuani coca quëani achoguë raima'itoca, bacua gu'a juchare huesëjën ba'ire'ahuë. Yua bacuani quëani achoguë raisi'quë sëani, bacua gu'a juchare masijën, yua sehuo cocare caye porema'iñë. \v 23 Yë'ëni je'o bacuabi yë'ë Taitare'ga je'o bayë. \v 24 Yë'ëbi yua ta'yejeiye yo'o, yequëcua yo'oye porema'iñe yo'o, ja'anre yo'oni bacuani ëñoma'itoca, bacua gu'a juchare sehuoye senma'ire'ahuë yë'ë. Ja'an yo'ore ëñasi'cuata'an, bacuabi yua yë'ë, yë'ë Taita, yëquëna samucuani je'o bahuë. \v 25 Bacua ira coca toyani jo'case'e: “Ro ro'tajën, yë'ëni ro je'o bahuë” ja'an coca toyani jo'case'e'ru güinareba'ru yure yo'ohuë bacua. \p \v 26 Yureca, yë'ë Taitana go'iguë, baguë Espíritu, ba te'e ruiñe quëani masi güeseguë, ja'anguëte mësacuani yihuoguë conreba conguë, yë'ë ba'iyete te'e ruiñe quëani masi güeseji. \v 27 Mësacua'ga yë'ë naconi si'arën ba'isi'cuabi yë'ë ba'iyete te'e ruiñe quëani achojën ba'ijë'ën. \c 16 \p \v 1 Mësacuabi yë'ëre jo'cani senjoma'iñe caguë, ja'an cocare mësacuani yihuoguë quëahuë. \v 2 Mësacua yua yë'ë bainreba sëani, yua bacua jubëanna ñë'cajënna, mësacuani saoni senjoñë. Yurera bacua gu'aye yo'ojairënbi ti'anji. Riusu yo'ore conjën ba'iñu cajën, mësacuani huani senjo ëaye yo'oyë. \v 3 Yë'ë, yë'ë Taita, yëquënani gare huesëcua sëani, ja'nca yo'oni jëhuajën ba'iyë bacua. \v 4 Yureca, ja'nca mësacuani quëani achohuë yë'ë. Bacua gu'aye yo'ojairënbi ti'anguëna, bacua gu'aye yo'oyete ëñani, yë'ë güina'ru quëase'ere ro'tajë'ën. \s1 Lo que hace el Espíritu Santo \p Yurera, ja'an cocare mësacuani quëahuë yë'ë. Mësacua yë'ë naconi ba'icuare sëani, ja'anrë mësacuani quëamaë'ë yë'ë. \v 5 Yurera, yë'ë raosi'quëna go'iguëbi ja'an cocare mësacuani quëahuë yë'ë. Go'iguëna, mësacuabi ¿Jarona saiguë'ne më'ë? yë'ëni senma'iñë. \v 6 Ja'an cocare mësacuani quëaguëna, mësacua yua recoñoa ai sa'ntijën ai oiyë. \v 7 Oicuareta'an, yë'ë yua mësacuani te'e ruiñe coca quëaguëbi gare saiguëna, ai re'oye ba'iji mësacuare. Saima'itoca, Riusu Espíritubi mësacuani yihuoguë conguë raima'iji. Saiguëca baguëte mësacuana raoyë yë'ë. \v 8 Raoguëna, baguëbi rani si'a bain gu'a jucha, bacua re'oye yo'oye caraye, Riusu bënni senjoja'ñe, ja'anre bainni ëñoni masi güeseji. \v 9 Yë'ëni recoyo ro'taye güecua sëani, bacua gu'a juchare ëñoni masi güeseji. \v 10 Yë'ë yua se'e ëñoma'iguëbi yë'ë Taitana go'iguë sëani, re'oye ba'iyete bainni ëñoni masi güeseji baguë. \v 11 Zupai huati ro gu'a bain ëjaguë bënni senjosi'quë ba'ija'guë sëani, Riusu bënni senjoja'ñete bainni ëñoni masi güeseji Riusu Espíritu. \p \v 12 Yuta mësacuani coca yihuoguë quëaye ai caraguëna, yë'ëbi mësacuani yure quëama'iñë, mësacua te'e ruiñe achajairën yuta ti'anma'iguë sëani. \v 13 Riusu Espíritu rairën ti'anguëna, baguëbi yua Riusu te'e ruiñe ba'i cocare mësacuani caraye beoye ëñoni masi güeseji. \v 14 Ja'nca quëani achoguë, yë'ë ta'yejeiye ba'iyete ai ba'iye ai ëñoji baguë. Bainbi yë'ëni gugurini rëanni bojoja'bë caguë ëñoji. Yë'ë te'e ruiñe ba'iyete mësacuani ëñoni masi güeseji baguë. \v 15 Yë'ë Taita ba'iye'ru güinareba'ru ba'iyë yë'ë'ga. Ja'nca sëani, Riusu Espíritubi yë'ë te'e ruiñe ba'iyete mësacuani ëñoni masi güeseye, ja'anre mësacuani quëahuë yë'ë. \s1 La tristeza se cambiará en alegría \p \v 16 Yureca, rëño ñëserë ba'iguëna, mësacuabi yë'ëre ëñañe beoye ba'iyë. Ja'nca ba'ini, ja'nrëbi se'e rëño ñëserë ba'iguëna, yë'ëre se'e ëñañë, quëabi Jesús. \p \v 17 Quëaguëna, baguëre conjën ba'icua yequëcuabi sa'ñeña coca senni achahuë: \p —¿Baguë queaca ro'taguë, ja'an cocare quëaguë'ne? Rëño ñëserë ba'iguëna, yë'ëre ëñañe beoye ba'iyë. Ja'nrëbi se'e rëño ñëserë ba'iguëna, yë'ëre se'e ëñañë, caji baguë. Cani, Yë'ë Taitana go'iguë sëani, ja'an case'ere'ga quëabi. \v 18 Rëño ñëserë caguëna, maibi baguë cocare ro huesë ëaye achayë, sa'ñeña senni achahuë. \p \v 19 Senni achajënna, Jesusbi bacua cocare masiguë, baguëni senni achaye yëyete masiguë baji'i. Ja'nca sëani, Jesusbi bacuani coca senni achabi: \p —Yë'ëbi coca caguë: Rëño ñëserë ba'iguëna, yë'ëre ëñañe beoye ba'iyë. Ja'nrëbi, se'e rëño ñëserë ba'iguëna yë'ëre se'e ëñañe, ja'an cocare caguëna, mësacuabi ro huesë ëaye achajën, ¿ja'anre sa'ñeña senni achaye mësacua? \v 20 Yureca, mësacuani ganreba yihuoguë quëayë yë'ë: Mësacuabi ai oijën ai sa'ntireba sa'ntijënna, gu'a bain si'acuabi bojora bojojën ba'ija'cua'ë. Ja'nca ba'iyeta'an, mësacua yua sa'nti hua'na ba'icuabi yuara ai bojoreba bojojën ba'ija'cua'ë. \v 21 Romigobi zinre të'ya rai bi'ragona, ai ba'iye ai ja'sina ju'ingobi sa'nti hua'go se'ga ba'igo, bago të'ya rairën ti'anse'e sëani. Ja'nrëbi të'ya rani tëjini, bago zinni ëñani ai bojoreba bojogo. Bago sa'ntise'ere ro'tama'igo bojogo. \v 22 Güina'ru, mësacuabi yureña ai sa'nti hua'na ba'iyë. Ja'nca ba'icuata'an, yë'ëbi se'e mësacuani ëñaguë raiguëna, mësacuabi recoñoa ai bojoreba bojoja'cua'ë. Ja'nca bojojënna, yequëcuabi mësacuani se'e sa'nti güeseye gare porema'iñë. \p \v 23 Ja'anrën ti'anguëna, mësacua si'aye te'e ruiñe masijën, yua yë'ëni coca senni achaye beoye ba'ija'cua'ë. Ganreba mësacuani yihuoguë quëayë yë'ë. Mësacuabi yë'ëni si'a recoyo ro'tajën, Taita Riusuni baguë bayete sentoca, mësacuani caraye beoye insireba insise'e ba'ija'guë'bi. \v 24 Yure tëca mësacuabi yë'ëni si'a recoyo ro'tajën, yë'ë bayete gare señe beoye ba'icua'ë. Yureca, yë'ë bayete Taita Riusuni senjë'ën. Ja'nca sentoca, mësacuabi ai ta'yejeiye coreba cojën, ai recoyo bojojën ba'ija'cua'ë. \s1 Jesucristo, vencedor del mundo \p \v 25 Yureca, mësacuani coca yihuoguë, ye'yo coca se'gabi quëahuë yë'ë. Ja'nca quëaguë, mësacuani Taita Riusu ba'iyete ai ruiñe quëajairën ti'anji. Mësacuani ye'yo cocabi se'e quëaye beoye ba'iyë. \v 26 Ja'anrën ti'anguëna, mësacua yëye'ru senni achaguëna, yë'ëbi Taita Riusuni mësacuare sencaiye beoye ba'iyë. \v 27 Taita Riusubi mësacuani, yë'ëni ai yëjën ba'icua sëani, mësacuani ai yëguë ba'iji. Mësacuabi yua yë'ë Taita raosi'quë ba'iyete si'a recoyo ro'tajën, yë'ëni ai yëjën ba'iyë. \v 28 Yë'ë Taitabi yë'ëre raoguëna, bainna ëñaguë raisi'quë'ë yë'ë. Ja'nca raisi'quëbi yuara bainre jo'cani, yë'ë Taitana go'iyë, yihuoguë quëabi Jesús. \p \v 29 Quëaguëna, baguëre concuabi cahuë: \p —Yurera më'ëbi yëquënani ro ye'yo cocabi quëama'iñë. Te'e ruiñe ba'i cocabi quëaguëna, achayë yëquëna. \v 30 Më'ëbi yua si'aye te'e ruiñe masiguëna, yëquënabi ro huesë ëaye beoye achayë. Ja'nca masiguëna, yëquënabi më'ëre, Riusu Raosi'quë ba'iyete si'a recoyo ro'tayë, cahuë. \p \v 31 Cajënna, Jesusbi sehuobi: \p —¿Mësacuabi yë'ë ba'iyete si'a recoyo ro'taye caye? \v 32 Yurera ba'iguëna, yequëcuabi saoni senjojënna, mësacua si'a jubëbi yë'ëre jo'cani senjoni, mësacua huë'eñana gare go'iyë. Ja'nca go'ijën, yë'ëre te'e hua'guëre jo'cani senjoñë mësacua. Ja'nca jo'cani senjocuata'an, yë'ë yua te'e hua'guë beoyë, yë'ë Taitabi coñe sëani. \v 33 Yureca, mësacuabi yë'ëni si'a recoyo ro'tajën, recoyo bojo huanoñe ba'ijë'ën caguë, ja'an cocare mësacuani quëahuë yë'ë. Mësacuabi ën yijare ba'ijënna, zupaire concuabi mësacuani ai je'o baja'cua'ë. Ja'nca bacuata'an, mësacua yua recoñoa bojoye se'gare re'huani ba'ijë'ën. Yë'ëbi zupaire concuare ënseye poreguë sëani, recoyo bojoye se'ga ba'ijë'ën, yihuoguë quëabi Jesús. \c 17 \s1 Jesús ora por sus discípulos \p \v 1 Ja'nca yihuoguë quëani tëjini, Jesusbi mëiñe ëñani, Riusuni ujaguë ca bi'rabi: \p —Taita, yureca më'ë casirën ti'anbi. Ja'nca ti'anguëna, yë'ë ta'yejeiye ba'iyete bainni ëñojë'ën. Ëñoguëna, yë'ë'ga më'ë ta'yejeiye ba'iyete bainni ëñoñë. \v 2 Më'ëbi yë'ëre si'a bain Ëjaguëre re'huaguëna, yë'ëbi më'ë cuencueni raosi'cuare bani, bacuare si'arën huajëreba huajëcuare re'huayë yë'ë. \v 3 Më'ëbi te'e ruiñereba ba'iguë'ë. Yequë riusu beoji. Yë'ë'ga Jesucristo hue'eguëbi më'ë raosi'quëreba ba'iguë'ë. Ja'nca ba'iyë mai. Ja'nca ba'ijënna, maini si'a recoyo ro'tacuani si'arën huajëreba huajëcua ba'iyë. \p \v 4 Yë'ëbi ën yijana rani, më'ë yo'o case'ere yo'oni tëjihuë. Ja'nca yo'oguë, më'ë ta'yejeiye ba'iyete bainni ëñohuë yë'ë. \v 5 Ja'nca ëñosi'quëbi më'ëna go'iyë yë'ë. Go'iguëna, yë'ëre më'ë naconi ta'yejeiye Ëjaguëre se'e re'huani, yë'ëre bajë'ën. Ën yija re'huani jo'casirën, quë'rë ja'anrë ëjaguë ba'ise'e'ru se'e yë'ëre re'huani bajë'ën, Taita. \p \v 6 Yua më'ë ta'yejeiye ba'iyete më'ë bainreba cuencueni raosi'cuani ëñohuë yë'ë. Më'ëbi si'a bainre ëñani, më'ë bainreba se'gani tëani bani, yë'ëna raoni jo'caguëna, më'ë bainreba sëani, yë'ëbi bacuani bani, më'ë cocarebare bacuani te'e ruiñe quëani achohuë yë'ë. Quëani achoguëna, bacuabi achani si'a recoyo ro'tahuë. \v 7 Ja'nca recoyo ro'tajën, yë'ë cocarebare achajën, si'aye më'ë cocareba ba'iye masijën, Te'e ruiñe caji Riusu cajën ba'iyë. \v 8 Yë'ëbi më'ë coca quëani achose'ere bacuani te'e ruiñe cani achoguëna, bacuabi te'e ruiñe achani, yë'ë yua më'ë raosi'quë ba'iyete te'e ruiñe masini, ja'anre te'e ruiñe recoyo ro'tahuë. \v 9 Ja'nca sëani, bacua ba'iyete ro'taguë, më'ëni ujaguë ba'iyë yë'ë. Si'a bainre ro'tama'iñë yë'ë. Bacua se'gare më'ë bainreba ba'ijënna, yë'ëna raosi'cuare sëani, bacuare ro'taguë, më'ëni ujayë, Taita. \v 10 Më'ë bainrebare yë'ëna raoguëna, yë'ëbi bacuani bani bojoguëna, yë'ëni si'a recoyo ro'tahuë. Ja'nca ro'tajënna, bainbi bacua ba'iyete ëñani, yë'ë ta'yejeiye ba'iyete re'oye cajën ba'ija'cua'ë. \p \v 11 Yureca, yë'ëbi ën yijana se'e bëama'iñë. Bacua se'ga bëayë. Bëajënna, yë'ëbi më'ëna go'iyë. Go'iguëna, më'ë yua jucha beoguë, më'ë ta'yejeiye yo'oni ëñoguë, bacuani conguë ba'ijë'ën, Taita. Bacuare yë'ëna raoni jo'caguë, yua mai recoyo te'e zi'inni ba'iye'ru bacua, bacuare'ga recoyo te'e zi'inni ba'icuare re'huajë'ën. \v 12 Yë'ëbi bacua naconi ba'iguë, më'ë raosi'cuare sëani, më'ëbi ta'yejeiye yo'oni conguëna, bacuare conni re'huani bahuë yë'ë. Ja'nca conni baguëna, gu'a juchana bonëñe beoye baë'ë. Te'eguë se'ga, gu'a juchana bonëni huesëja'guë, ja'anguë se'gabi gu'a juchana tonni huesëjaji'i. Më'ë cocareba toyani jo'case'e'ru güina'ru ba'ija'ye caguë, më'ë cuencueni jo'case'e'ru güina'ru baji'i baguëre. \p \v 13 Yureca, më'ëna go'iyë yë'ë. Ja'nca go'iye ro'taguë, bacua yua yë'ë recoyo bojoye'ru güina'ru caraye beoye bojoreba bojoja'bë caguë, yë'ë coca yure ujaguë cayë yë'ë. \v 14 Yua më'ë cocarebare bacuani quëani achoni jo'cahuë yë'ë. Ro bain ba'iye'ru tin ba'icua sëani, ro bain ba'icuabi bacuani je'o bayë. Yë'ë yua ro bain ba'iye'ru tin ba'iguëna, bacua'ga güina'ru ba'iyë. \v 15 Bacua ba'iyete ro'taguë, më'ëni ujayë yë'ë. Ro bain ba'irubi quëñoni bajë'ën senma'iñë yë'ë. Zupai huatibi bacuani coquema'ija'guë caguë, bacuani ëñaguë conguë ba'ijë'ën. Ja'anre ujaguë señë yë'ë, Taita. \v 16 Bacuabi yua ro bain ba'iye'ru tin ba'iyë. Yë'ë yua ro bain ba'iye'ru tin ba'iguëna, bacua'ga güina'ru ba'iyë. \v 17 Te'e ruiñe ba'i recoñoa bacuare re'huani bajë'ën. Më'ë cocareba yua te'e ruiñe ba'i coca sëani, ja'anbi bacuare te'e ruiñe ba'i recoñoa bacuare re'huani bajë'ën. \v 18 Më'ë yua yë'ëre bainna raoguëna, yë'ëbi güina'ru bacuare bainna saohuë yë'ë. \v 19 Bacua yua më'ë cuencueni ëñose'e'ru më'ë yo'ore sani te'e ruiñe yo'ojën ba'ija'bë caguë, yë'ë'ga më'ë cuencuese'e'ru junni tonguë saiyë, Taita. \p \v 20 Yureca, bacuare ujaguëna, yequëcuabi bacua cocare achani yë'ëni si'a recoyo ro'tajënna, ja'ancuare'ga ujaguë ba'iyë yë'ë. \v 21 Si'a jubëbi recoyo te'e ro'tajën ba'ija'bë caguë ujayë yë'ë. Më'ë yua yë'ë naconi te'e recoyo ba'iguëna, yë'ë'ga më'ë naconi te'e recoyo ba'iyë. Bacua'ga güina'ru mai naconi te'e recoyo ba'ija'bë caguë ujayë, Taita. Ja'nca te'e recoyo ba'ijënna, si'a bainbi ëñani, yë'ë yua më'ë raosi'quë ba'iyete si'a recoyo ro'taja'bë caguë ujayë yë'ë. \v 22 Më'ëbi yua më'ë ta'yejeiye ba'iyete yë'ëna jo'caguëna, yë'ë'ga më'ë ta'yejeiye ba'iyete bacuana jo'cahuë. Mai ba'iye'ru recoyo te'e ba'ija'bë caguë, ja'nca jo'cahuë yë'ë. \v 23 Yë'ë yua bacua naconi recoyo te'e ba'iguëna, më'ëbi yë'ë naconi recoyo te'e ba'iyë. Ja'nca ba'ijënna, bacua yua mai te'e ruiñe ba'iye'ru recoyo te'e ba'ija'bë cayë. Ja'nca ba'ijënna, si'a bainbi bacua ba'iyete ëñani, yë'ë yua më'ë raosi'quë ba'iye, ja'anre masija'bë cayë. Më'ë yua yë'ëni ai yëguë, bacuare'ga güina'ru ai yëguë ba'iyë më'ë. Si'a bainbi bacua ba'iyete ëñani, ja'anre masija'bë cayë. \p \v 24 Taita, ru'rureba ba'isirën, ën yijare yuta re'huama'irën, më'ë ta'yejeiye ba'iyete yë'ëna jo'cahuë më'ë. Ja'nca jo'caguëna, yë'ëbi më'ëni ëñere señë: Bacua'ga yë'ë go'ija'runa saiye señë. Sani, yë'ë ta'yejeiye ba'iye, më'ë jo'case'ere ëñani masija'bë cayë. \v 25 Yë'ë Taita, më'ë se'gabi recoyo re'oye ro'tani conguëna, më'ë ba'iyete masini bojoyë yë'ë. Bacua'ga yë'ë ba'iye, më'ë raosi'quë ba'iye, ja'anre masini bojoyë. Ro ba'icuaca më'ë ba'iyete huesëcua'ë. \v 26 Më'ëbi yë'ëni ai yëguëna, më'ë bain cuencuesi'cuabi güina'ru yequëcuani ai yëjën ba'ija'bë caguë, më'ë ta'yejeiye ba'iyete bacuani ëñohuë yë'ë. Ja'nca ëñoguë, bacuani quë'rë se'e eñoguë ba'ija'guë'ë yë'ë, ujaguë cani tonbi Jesús. \c 18 \s1 Arrestan a Jesús \p \v 1 Ja'nca ujani tonni, baguëre conjën ba'icua naconi huëni, Cedrón casi yorobëte je'enni, jo'ya re'ohuëna ti'anni, baguëre concua naconi bëahuë. \v 2 Ja'an bëani ba'irute masibi Judas, Jesusre insini senjosi'quë hue'eguë. Jesús yua baguëre concua naconi bëani coca caguë ba'isiru sëani, \v 3 Judasbi masini, pairi ëjacua, fariseo bain, ja'ancuana sani, soldado jubë, bacua coñete senji'i. Senguëna, baguëni coñe saohuë. Saojënna, majahuëan, sunqui cabëan toa zëinse'e, guerra hua cabëan, ja'anre inni, Judas naconi sani, Jesús ba'iruna ti'anhuë. \v 4 Ti'anjënna, Jesusbi bacua preso zeanja'ñete masiguë, bacuana tëhuoni senni achabi: \p —¿Mësacua gueguëni cu'ejën rate'ne? senni achabi. \p \v 5 Senni achaguëna, bacuabi sehuohuë: \p —Jesús Nazarenoni cu'ejën raë'ë, sehuohuë. \p Senhuojënna: \p —Yë'ë'ë, quëabi. \p Quëaguëna, Judas hue'eguë, Jesusre insini senjoguëbi bacua naconi tinja nëcaguë ëñabi. \v 6 Nëcaguë ëñaguëna, Jesusbi, “Yë'ë'ë” caguëna, bacuabi yo'jena go'iye taën'ë. \v 7 Tantena, Jesús yua bacuani se'e senni achabi: \p —¿Mësacua gueguëni cu'ejën rate'ne? senni achabi. \p Senni achaguëna, \p —Jesús Nazarenoni cu'ejën raë'ë, sehuohuë. \p \v 8 Sehuojënna, Jesusbi cabi: \p —Yë'ë'ë. Mësacua cu'eguë'ë, cahuë yë'ë. Yë'ëni cu'ejën raitoca, yë'ë bain concuare zeanma'ijë'ën. Bacuabi quëñëja'bë cayë, cabi. \p \v 9 Jesús coca ja'anrë case'e: “Më'ë bain yë'ëna raosi'cua, bacua gare huesoye beoye re'huani bahuë” ja'an coca case'e'ru güina'ru ba'ija'guë caguë, Bacuabi quëñëja'bë cabi. \v 10 Caguëna, ja'nrëbi, Simón Pedro yua guerra hua hua'tire baguëbi yua ja'an hua'tibi rutani, pairi ta'yejeiye ëjaguëre yo'o conguëni huani, baguë jëja ganjorote cue'reni tonbi. Malco hue'ebi ba yo'o conguë. \v 11 Cue'reni tonguëna, Jesusbi Pedroni cabi: \p —Yo'oma'ijë'ën. Më'ë hua'tire hua'ti aya corohuëna jëojë'ën. Yë'ë Taitabi cuencueni guanseguëna, baguë yo'ore ai yo'oguë saiye bayë yë'ë, cabi. \s1 Jesús ante Anás \p \v 12 Ja'nrëbi, soldado jubë, bacua ëjaguë, judío ëja bain naconi, bacuabi Jesusre preso zeanni, guënameanbi huenhuë. \v 13 Huenni, ru'ru baguëte Anás hue'eguëna sani ëñohuë. Anás yua Caifás huaguë ba'iguëna, Caifás yua ja'an tëcahuë pairi quë'rë ta'yejeiye ëjaguë baji'i. \v 14 Caifás yua judío ëjacuani yihuoguë: “Te'eguë se'gabi bain ro'ire junni huesëtoca, quë'rë re'oye ba'iye ba'iji” ja'anre ja'anrë yihuosi'quë baji'i baguë. \s1 Pedro niega conocer a Jesús \p \v 15 Ja'nrëbi, Simón Pedrobi, yua yequë Jesusre conguë naconi, Jesusre be'tebi. Be'teguëna, ba yequë conguë yua pairi quë'rë ta'yejeiye ëjaguë Caifasre masiguëbi, Caifás huë'ena cacabi. Jesusre be'teguë cacaguë, \v 16 Pedrote, hue'se ca'nco nëcaguëna, jo'cabi. Ja'nca jo'cani, Caifasbi ba yequë conguëte masiguë sëani, ba yequë conguëbi anto sa'ro cuirago naconi coca cani, anto sa'rore anconi, Pedroni caca güesebi. \v 17 Caca güeseguëna, anto sa'ro cuirago, ba huë'e yo'o congobi Pedroni cago: \p —¿Më'ë yua ba bainguë Jesús, baguëte consi'quëma'iguë? senni achago. \p Senni achagona, Pedrobi: \p —Bañë, sehuobi. \p \v 18 Yureca, ai sësëguëna, ba huë'e yo'o concua, soldado ëjacua naconi, bacuabi neo tëcabi toare zëonni, të'ijeiye nëcajën cuin'ë. Pedro'ga bacua naconi te'e toa cunji'i. \s1 El sumo sacerdote interroga a Jesús \p \v 19 Ja'nrëbi, Jesusre pairi quë'rë ta'yejeiye ëjaguë ba'iruna nëcojënna, pairi quë'rë ta'yejeiye ëjaguëbi baguëni coca senni achabi. Baguëre concua ba'iye, baguë coca ye'yoye, ja'anre senni achaguëna, \v 20 Jesús sehuobi: \p —Si'a bainbi yë'ë coca ye'yoyete achani masija'bë caguë, bain ñë'ca huë'eña, Riusu huë'e judío bain ñë'cani ye'yo coca achajën ba'iruan, ja'anruanna sani, yë'ë cocare ye'yoguë baë'ë yë'ë. Gare yahueye beoye te'e ruiñe ye'yoguë baë'ë yë'ë. \v 21 Ja'nca sëani, ¿mësacua queaca ro'tajën, yë'ëni ja'an coca senni achaye'ne? Yë'ë achasi'cuana sani, bacuani senni achajë'ën. Bacuabi yë'ë coca ye'yose'ere masiyë, sehuoguë cabi. \p \v 22 Ja'nca caguëna, soldado ëjaguë Jesús ca'ncore nëcaguëbi yua baguë ëntë abëbi Jesús ziana cueni, baguëni bëinguë cabi: \p —¿Më'ë queaca ro'taguë, pairi quë'rë ta'yejeiye ëjaguëni ja'an cocabi sehuoguë'ne? cabi. \p \v 23 Caguëna, Jesús sehuobi: \p —Yë'ë yua gu'a cocabi sehuotoca, ¿gue gu'a cocare caye'ne yë'ë? Re'o cocabi sehuotoca, ¿më'ë queaca ro'taguë, yë'ëni cueguë'ne? sehuoguë cabi. \p \v 24 Caguëna, Anasbi Jesusre preso huensi'quëre ta'yejeiye ëjaguë Caifasna saobi. \s1 Pedro niega otra vez a Jesús \p \v 25 Ja'ansirënbi, Pedro yua hue'se ca'ncore cuinguë nëcaguëna, yequëcuabi baguëni senni achahuë: \p —¿Më'ë yua ba bainguë consi'quëma'iguë? senni achahuë. \p Senni achajënna, Pedrobi ëñama'iñe caguë: \p —Bañë, sehuobi. \p \v 26 Sehuoguëna, yequë pairi ta'yejeiye ëjaguëre yo'o conguëbi coca cabi. Pedro yua yequë bainguë ganjoro cue'reni tonsi'quë, ja'anguë yua ënquë te'e ba'isi'quë baji'i. Ja'nca ba'iguëbi Pedroni coca cabi: \p —Më'ë yua Jesús naconi jo'ya re'ohuëte baë'ë. Ja'nca ba'iguëna, më'ëni ëñahuë yë'ë, cabi. \p \v 27 Caguëna, Pedrobi se'e Bañë sehuobi. Ja'nca sehuoguëna, ja'ansirën curabi yuji'i. \s1 Jesús ante Pilato \p \v 28 Ja'nrëbi, Jesusre zeanni, zijeirën ba'iguëna, Caifás huë'ebi bain ta'yejeiye ëjaguë huë'ena sahuë. Bacua yua judío bain sëani, Gu'ana pa'roma'iñu cajën, bain ta'yejeiye ëjaguëna cacamaë'ë. Bacua pascua aonre aiñe yëcuabi gu'ana pa'roye poremaë'ë. \v 29 Ja'nca sëani, bain ta'yejeiye ëjaguë, Pilato hue'eguëbi bacuana etani, coca senni achabi: \p —¿Ënquë gue juchare yo'oguëna, mësacua caye'ne? senni achabi. \p \v 30 Senni achaguëna, sehuohuë: \p —Gu'aye yo'osi'quë ba'ima'itoca, baguëte më'ëna insima'ire'ahuë yëquëna, sehuohuë. \p \v 31 Sehuojënna, Pilato cabi: \p —Mësacua se'gabi baguëte sani, mësacua ira bain coca toyani jo'case'e caye'ru, baguëni si'nsejë'ën, cabi. \p Caguëna, judío bainbi cahuë: \p —Yëquëna ira bain coca toyani jo'case'ere ëñato, yua Bainni huani senjoma'ijë'ën caguëna, baguëni te'e ruiñe si'nseñe porema'iñë yëquëna, cahuë. \p \v 32 Ja'nca cahuë. Jesús coca ja'anrë caguë ba'ise'e, baguë crusu sa'cahuëna junni huesëja'ye, ja'an coca case'e'ru güina'ru ba'ija'guë caguëna, ja'nca cahuë bacua. \v 33 Cajënna, Pilatobi baguë huë'ena go'iye cacani, Jesusre choni, baguëni coca senni achabi: \p —¿Më'ë yua judío bain ta'yejeiye ëjaguë'guë? senni achabi. \p \v 34 Senni achaguëna, Jesusbi sehuobi: \p —¿Më'ë se'gabi ja'anre ro'tani yë'ëni senni achaguë? ¿yequëcuabi ja'anre më'ëni quëare? sehuoguë senni achabi. \p \v 35 Senni achaguëna, Pilatobi sehuobi: \p —¿Më'ë queaca ro'taguë, ja'an senni achaguë'ne? Yë'ë yua judío bainguë ba'ima'iñë. Më'ë bain, judío bain pairi ëjacuabi më'ëre preso zeanni, yë'ëna rani nëcohuë. ¿Më'ë gue gu'aye yo'osi'quëguë'ne? senni achabi. \p \v 36 Senni achaguëna, Jesús sehuobi: \p —Yë'ë yua ta'yejeiye ëjaguëta'an, ën yija bainre guansema'iñë yë'ë. Ja'nca guanseguë ba'itoca, yë'ëre concuabi yure guerra huajën, judío bain yë'ëre preso zeañe ënsejën ba'ire'ahuë. Yequë jobo Ëjaguë sëani, yë'ëre concuabi guerra huama'iñë, sehuoguë quëabi. \p \v 37 Quëaguëna, Pilatobi senni achabi: \p —Ja'nca ba'itoca, ¿më'ë yua bain ta'yejeiye ëjaguë'guë? senni achabi. \p Senni achaguëna, Jesús sehuobi: \p —Ja'nca ba'iyë yë'ë. Ja'anna të'ya raisi'quë baë'ë yë'ë. Te'e ruiñe ba'i cocare quëani achoguë raisi'quë'ë ën yijana. Te'e ruiñe ba'iye ye'yeye yëcua, si'acuabi yë'ë cocare achayë, sehuoguë quëabi. \p \v 38 Quëaguëna, Pilatobi: \p —¿Te'e ruiñe ba'iyete queaca masiye'ne? senni achabi. \s1 Jesús es sentenciado a muerte \p Ja'nca senni achani ja'nrëbi, se'e judío bainna etani, bacuani cabi: \p —Baguë yua gu'aye yo'osi'quë ba'iye huanoma'iji yë'ëre. \v 39 Ja'nca ba'iguëna, mësacua ira bain senni achajën ba'ise'e'ru yure tëcahuë'ga güina'ru yo'oye ro'tayë yë'ë. Mësacua pascua umuguseña sëani, ¿mësacua jaro bainguë preso zeansi'quëre etoye señe'ne? ¿Ënquë, mësacua ta'yejeiye ëjaguëte etoye yëye? senni achaguë cabi. \p \v 40 Caguëna, bacuabi yua si'a jëja cani achojën baë'ë: \p —¡Bañë! ¡Yequë, Barrabás hue'eguë, ja'anguëni etojë'ën! güijën cahuë. \p Ja'an Barrabás hue'eguë yua bainre huani jian huati baji'i. \c 19 \p \v 1 Ja'nca cajënna, Pilatobi Jesusre sani, baguëte ga'ni za'zabobi si'nseye guansebi. \v 2 Ja'nrëbi, soldado hua'nabi miu ma ga'huare baguëte tëonni, baguë sinjobëna tëohuë. Ja'nrëbi, bajacu can ëjaguë canre inni, baguëna sayani, \v 3 ja'nrëbi, baguëna ñë'ca rani jayajën cahuë: \p —¡Ai zoe ba'irën huajëni ba'ijë'ën, judío bain ta'yejeiye ëjaguë! cahuë. \p Ja'nca cajën, bacua ëntë abëanbi baguëna cuehuë. \p \v 4 Ja'nrëbi, Pilato yua se'e etani, judío bainni cabi: \p —Ëñajë'ën. Baguëte mësacuani ëñoguë rahuë. Gu'aye yo'osi'quë ba'iye huanoma'iji yë'ëre. Ja'anre achani masijë'ën, cabi. \p \v 5 Caguëna, Jesús yua miu ma ga'hua, bajacu can, ja'anre sayasi'quëbi etani nëcabi. Etani nëcaguëna, Pilatobi bacuani quëabi: \p —Yureca ëñajë'ën. Bainguëbi nëcaji, quëabi. \p \v 6 Quëaguëna, pairi ëjacua, soldado ëjacua, bacuabi ëñani, si'a jëja achoye cahuë: \p —¡Crusu sa'cahuëna quenni reojë'ën! ¡Crusu sa'cahuëna quenni reojë'ën! güijën cahuë. \p Cajënna, Pilatobi cabi: \p —Mësacua se'gabi baguëte crusu sa'cahuëna quenni reojë'ën. Gu'aye yo'osi'quë ba'iye gare huanoma'iji yë'ëre, cabi. \p \v 7 Caguëna, judío bainbi sehuohuë: \p —Riusu guanseni jo'case'ere ëñato, Riusuni jayajën cacuare huani senjojë'ën guanseni jo'cabi Riusu. Ja'nca sëani, baguë yua Riusu Zin ba'iye caguëna, baguëni huani senjoñe bayë, sehuohuë. \p \v 8 Ja'nca sehuojënna, Pilatobi achani, quë'rë ai huaji yëguë baji'i. \v 9 Ja'nrëbi, baguë huë'ena go'iye cacani, Jesusni se'e senni achabi: \p —¿Më'ë jarobi raquë'ne? senni achabi. \p Senni achaguëna, Jesusbi ro caye beoye nëcabi. \p \v 10 Nëcaguëna, Pilato cabi: \p —¿Më'ë guere yo'oguë sehuoma'iguë'ne? Yë'ë yua bain ëjaguë sëani, më'ëni etoye poreyë yë'ë. Më'ëni crusu sa'cahuëna quenni reoye'ga poreyë yë'ë. ¿Ja'anre masima'iguë më'ë? cabi. \p \v 11 Caguëna, Jesús sehuobi: \p —Taita Riusu, guënamë re'oto ba'iguëbi më'ëre bain ëjaguëre re'huama'itoca, yë'ëre guanseye gare porema'ire'ahuë më'ë. Ja'nca sëani, yë'ëre preso zeanni më'ëna insisi'quë, ja'anguëbi quë'rë ai ba'iye jucha baji, sehuobi. \p \v 12 Ja'nca sehuoguëna, Pilatobi Jesusre etoye coca caguë baji'i. Ba'iguëna, judío bainbi si'a jëja güihuë: \p —¡Baguëte etotoca, më'ë ta'yejeiye ëjaguëbi bëinji! ¡Bain ta'yejeiye ëjaguë casi'quë sëani, romano bain ta'yejeiye ëjaguëni gu'aye casi'quë ba'iji! güijën cahuë. \p \v 13 Ja'nca cajënna, Pilatobi achani, Jesusre huë'ebi etoni, bainni baguëte ëñobi. Ëñoni ja'nrëbi, baguë jëja ñu'i seihuë, gata pë'npësiru, hebreo cocabi Gabata casiru, ja'anruna bëani, Justicia yo'oza caguë baji'i. \v 14 Ja'an umuguse yua judío bain pascua aon ain umuguse ja'anrë ba'i umuguse ba'iguëna, ja'an aonre re'huaye bahuë. Mëñera së'irën ba'iguëna, Pilatobi judío bainni cabi: \p —¡Yureca, mësacua ta'yejeiye ëjaguëte ëñajë'ën! cabi. \p \v 15 Caguëna, bacuabi si'a jëja güihuë: \p —¡Baguëni huani senjojë'ën! ¡Baguëni huani senjojë'ën! ¡Baguëte crusu sa'cahuëna quenni reoni senjojë'ën! güijën cahuë. \p Cajënna, Pilatobi coca senni achabi: \p —Mësacua ta'yejeiye ëjaguëte sëani, ¿baguëni crusu sa'cahuëna reoye caye? senni achabi. \p Senni achaguëna, pairi ëjacuabi sehuohuë: \p —Yëquëna ta'yejeiye ëjaguë beoji baguë. Romano bain ta'yejeiye ëjaguë se'gabi yëquëna ëjaguëreba ba'iji, sehuohuë. \p \v 16 Ja'nca sehuojënna, Pilatobi baguëte crusu sa'cahuëna quenni reoye soldado hua'nana insibi. Insiguëna, Jesusre sahuë. \s1 Jesús es crucificado \p \v 17 Ja'nca sajën, crusu sa'cahuëna reoru, sinjo gu'an casiru, hebreo cocabi Gólgota casiru, ja'anruna Jesusre sahuë. Baguë crusu sa'cahuëte baguëni cuan güesehuë. \v 18 Sani ti'anni, baguëte crusu sa'cahuëna reohuë. Yequëcuare'ga, samucuare baguë naconi te'e reohuë. Te'eguëte baguë jëja ca'ncona reohuë. Te'eguëte baguë ari ca'ncona reohuë. Baguëte yua bacua joborana reohuë. \v 19 Reojënna, Pilatobi baguë gu'aye yo'ose'ere ro'tani, “Jesús Nazareno, judío bain ta'yejeiye ëjaguë'bi baji'i” ja'anre toyani, Jesús crusuna sëoye guansebi. \v 20 Sëoye guanseguëna, judío bain ai ba'i jubëbi ja'an coca toyani sëose'ere ëñahuë, huë'e jobo cueñe ba'iruna reosi'quëre sëani. Hebreo coca, latín coca, griego coca, ja'an cocabi toyani sëose'e baji'i. \v 21 Ba'iguëna, ja'nrëbi, judío bain pairi ëjacuabi Pilatona sani, baguëni coca cahuë: \p —¿Më'ë queaca ro'taguë, “Judío bain ta'yejeiye ëjaguë'bi ba'iji” toyaguë'ne? Ja'anre tënoni, “Judío bain ta'yejeiye ëjaguëguëña” ja'anre toyani sëojë'ën, cahuë. \p \v 22 Cajënna, Pilatobi sehuobi: \p —Bañë. Yë'ë coca toyani sëose'ere gare tënoñe beoye ba'iyë yë'ë, sehuobi. \p \v 23 Ja'nrëbi, soldado hua'nabi baguëte quenni reojën, baguë cañare inni bahuë. Gajese'gacua sëani, ga soldado hua'guëbi te'e canre babi. Jesús ju'i can se'gabi jëhuabi. Ta'nësiruan beoguë, ëmëje'en ca'ncobi yijacua ca'nco tëca, si'a can yua te'e jai can ganosi can baji'i. \v 24 Ja'nca ba'iguëna, soldado hua'nabi sa'ñeña cahuë: \p —Ën canre ye'rema'iñu. Te'eguë se'gabi baja'guë cajën, Gata toyasira'carëanre senjoni ëñani, can coja'guëte masiñu, cahuë. \p Ja'nca yo'ojënna, Riusu coca toyani jo'case'e: “Yë'ë cañate sa'ñeña huo'huejën, gata toyasira'carëanre senjoni ëñajën cohuë” ja'an coca toyani jo'case'e'ru güina'ru baji'i. Ja'nca yo'ohuë ba soldado hua'na. \p \v 25 Yureca, romi hua'nabi Jesús reosirute ëñajën nëcahuë. Jesús pë'cago, yeco bago yo'jego, yeco María'ga hue'ego Cleofas rënjo, yeco María Magdalena, ja'an hue'ecuabi ëñajën nëcahuë. \v 26 Ja'nca nëcajënna, Jesusbi baguë pë'cagoni ëñani, ja'nrëbi baguëre conguë ai yësi'quëre'ga ëñani, baguë yua baguë pë'cagoni cabi: \p —Mamá, yë'ë conguëte sani, më'ë zinrebare baguëte re'huani bajë'ën, cabi. \p \v 27 Cani ja'nrëbi, baguëre conguëni cabi: \p —Yë'ë pë'cagote sani, më'ë pë'cagore bagote re'huani bajë'ën, cabi. \p Ja'nca caguëna, ja'nrëbi, ba conguëbi Jesús pë'cagote baguë huë'ena sani, baguë pë'cagore re'huani bani cuiraguë baji'i. \s1 Muerte de Jesús \p \v 28 Ja'nrëbi, Jesús yua baguë yo'o yo'oni tëjise'ere masiguë, Riusu coca toyani jo'case'e'ru güina'ru ba'ija'guë caguë, ñaca cani achobi: \p —Oco ëaji, cani achobi. \p \v 29 Cani achoguëna, vino jo'cha sënje jo'cha ba'iguëna, baru ba'icuabi sayabëbi inni, tëcabëna jëoni, sënje jo'cha ro'rohuëna ayani, baguë yi'obona mëani rurahuë. \v 30 Rurajënna, Jesusbi uncuni, ja'nrëbi ñaca cani achobi: \p —Yua yë'ë yo'o yo'oni tëjise'e ba'iji. \p Cani achoni, ja'nrëbi, baguë sinjobëte meñe reani junni tonbi. \s1 Un soldado abre con su lanza el costado de Jesús \p \v 31 Junni tonguëna, judío bain yo'o yo'oma'i umuguse ja'anrë ba'i umuguse ba'iguëna, judío bainbi ju'insi'cua ga'nihuëanre crusu sa'cahuëanna jo'caye güehuë. Yo'o yo'oma'i umuguse yua ai ta'yejeiye ba'i umuguse sëani, ja'nca jo'caye güejën, Pilatona sani, ba reosi'cua guëoñare hua'huani, bacuare sani tañe sen'ë. \v 32 Ja'nca senni achajënna, soldado hua'nabi sani, Jesús naconi reosi'cua, bacua guëoñare ru'ru cueni jë'yehuë. \v 33 Cueni jë'yeni ja'nrëbi, Jesusre ëñani, yua ju'insi'quëre sëani, baguë guëoñare cueni jë'yemaë'ë. \p \v 34 Cueni je'yema'ijënna, te'e soldado hua'guëbi Jesús coribana baguë cuain perebëbi totabi. Totaguëna, ja'ansirën zie, oco, ja'anbi etabi. \v 35 Etaguëna, yë'ë yua ën cocare toyaguëbi ja'anre ëñahuë. Ja'anre ëñasi'quëbi masini, yua te'e ruiñe quëaye se'ga ba'iyë. Mësacuabi achani, Jesusni si'a recoyo ro'tajë'ën caguë, ja'anre ëñani, te'e ruiñe toyani jo'cahuë yë'ë. \v 36 Riusu coca toyani jo'case'e: “Baguë gu'anre gare cueni jë'yeye beoye ba'ija'cua'ë” ja'an coca toyani jo'case'e'ru güina'ru ba'ija'guë caguë, ja'nca baji'i. \v 37 Riusu coca toyani jo'case'ere ëñato, yequë quë'ro'ga ñaca caji: “Bacua totasi'quëni ëñaja'cua'ë” toyani jo'case'e ba'iji. \s1 Jesús es sepultado \p \v 38 Ja'nrëbi, Jesusbi junni huesëguëna, yequë Jesusre conguë, José hue'eguë, Arimatea huë'e jobo bainguë, ja'anguë yua judío ëja bainni huaji yëguë, Jesusni yahue conguë se'ga baji'i. Ja'nca ba'iguëbi Pilatona sani, Jesús ga'nihuëte sani tañe senji'i. Senguëna, Pilatobi Jaë'ë cabi. Caguëna, Jesús ga'nihuëte inni sabi. \v 39 Saguëna, Nicodemo hue'eguë, ñamibi Jesusni ëñaguë saisi'quë, ja'anguëbi Joséni conbi. Ja'nca conguë, ma'ña, mirra, áloes, ja'an ma'ña ja'mese'e, treinta kilo ba'iyete inni rabi. \v 40 Raguëna, bacuabi Jesús ga'nihuëte ba ma'ña naconi yu'yujën, canbi ganoni tunahuë. Judío bainbi ja'nca bainre re'huani tañë. \v 41 Ja'nrëbi, jo'ya re'ohuë yua baguë crusu reosiru cueñe baji'i. Ja'anruna ëñato, bain tan goje yurera gata të'ntëbana te'ntose'e baji'i. Yuta bain tanma'i goje baji'i. \v 42 Ja'nca cueñe ba'iguëna, judío bain yo'o yo'oma'i umuguse yuara ti'añe sëani, ja'an gojena ayani ta'pini tanhuë. \c 20 \s1 La resurrección de Jesús \p \v 1 Ja'nrëbi, semana ja'anrë ba'i umuguse ti'anguëna, María Magdalenabi ñata ñamibi huëni, Jesús tansiruna saco'ë. Yuta zijei re'oto se'ga baji'i. Sani ëñato, yua gata ta'pisibë yua tansi gojebi otani saose'e baji'i. \v 2 Ja'nca ba'iguëna, bagobi huë'huëni saco'ë. Simón Pedro, yequë Jesusre conguë ai yësi'quë, bacua ba'iruna huë'huëni quëajaco'ë: \p —Yequëcuabi mai Ëjaguë tansi gojere otani baguëte samate. Sarena, bacua sasirute huesëyë mai, quëago. \p \v 3 Quëagona, Pedro yua ba yequë conguë naconi, bacuabi ba tansi goje tëca ëñajën saë'ë. \v 4 Jëja huë'huëjën saë'ë. Ja'nca saijënna, ba yequë conguëbi Pedro'ru quë'rë jëja huë'huëni, tan gojena ru'ru ti'anbi. \v 5 Ti'anni ja'nrëbi, rëanni, sa'nahuëna ëñato, Jesús can ganoni tunase'ebi unji'i. Ja'anre ëñaguë, sa'nahuëna cacamaji'i. \v 6 Ja'nrëbi, Simón Pedrobi baguë yo'jena ti'an rani, tansi gojena cacabi. Cacani ëñato, Jesús can ganoni tunase'ebi unji'i. \v 7 Baguë sinjo ba'isi can'ga yequë can naconi baji'i. Ja'an can se'gabi re'oye re'huase'e ba'iguë, yua ca'ncorëte unji'i. \v 8 Ja'nca ba'iguëna, ba yequë conguë ru'ru ti'ansi'quëbi tan gojena cacani, ja'anre ëñani, Jesús go'ya raise'ere si'a recoyo ro'tabi. \v 9 Riusu coca toyani jo'case'e, Jesús go'ya raija'ye, ja'an cocare yuta huesëjën, yurera Jesús go'ya raise'ere si'a recoyo ro'tahuë. \v 10 Ja'nrëbi, ja'anre ëñani tëjini, bacua huë'ena goë'ë. \s1 Jesús se aparece a María Magdalena \p \v 11 Go'ijënna, María Magdalenabi tansi goje hue'se ca'ncore nëcago oco'ë. Ja'nca oigobi rëanni, tansi goje sa'nahuëna ëñato, \v 12 anje sanhuë samucua, pojei caña ju'icuabi yua Jesús ga'nihuë uinsirute ñuë'ë. Yequëbi guëoña ba'isirute ñuji'i. Yequëbi sinjobë ba'isirute ñuji'i. \v 13 Ja'nca ñu'icuabi Maríani: \p —¿Më'ë guere oigo'ne? senni achahuë. \p Senni achajënna, sehuogo: \p —Yequëcuabi yë'ë Ëjaguëte sarena, baguë sasirute huesëyë yë'ë, sehuogo. \p \v 14 Sehuoni, ja'nrëbi bonëni ëñato, Jesusbi nëcabi. Nëcaguëna, baguëte huesëgo. \v 15 Huesëgona, Jesús yua bagoni senni achabi: \p —¿Më'ë guere oigo'ne? ¿Neni cu'ego'ne? senni achabi. \p Senni achaguëna, bago yua jo'ya re'ohuë cuiraguë ba'iyete ro'tago, baguëni sehuogo: \p —Më'ëbi baguë ga'nihuëte yequëruna sani jo'catoca, baguë jo'casirute quëajë'ën. Baguëte injaza, cago sehuogo. \p \v 16 Sehuogona, ja'nrëbi, Jesusbi: \p —¡María! cabi. \p Caguëna, bago yua bonëni, hebreo cocabi baguëni: \p —¡Rabuni! cago. Bain cocabi, Ye'yoguë, cago. \p \v 17 Cagona, Jesús cabi: \p —Yë'ëre su'ncama'ijë'ën. Yuta yë'ë Taitare mëni go'imaë'ë yë'ë. Yë'ë bainrebana sani, ñaca quëajë'ën: Yë'ë Taita Riusu yua mësacua Taita Riusu ba'iguëna, baguëna se'e go'iye bayë. Ja'anre bacuani quëajaijë'ën, cabi. \p \v 18 Caguëna, María Magdalenabi Jesusre conjën ba'icuana sani, “Mai Ëjaguëni ëñahuë yë'ë” cago quëago. Baguë coca case'ere bacuani quëago. \s1 Jesús se aparece a los discípulos \p \v 19 Ja'nrëbi, ja'an umuguse semana ja'anrë umugusebi na'iguëna, Jesusre concuabi, judío ëja bainni huaji yëcua sëani, bacua huë'ere ñë'cani, anto sa'roña ta'pini baë'ë. Ba'ijënna, Jesusbi bacua jobona joë ba'irubi eta rani nëcabi. Nëcani cabi: \p —Mësacua bojo recoyo huanoñe ba'ijë'ën, saludaguë cabi. \p \v 20 Ja'nca saludani ja'nrëbi, baguë ëntë saraña, baguë coriba, ja'anre bacuani ëñobi. Ëñoguëna, bacua Ëjaguë ba'iyete ëñani, ai bojohuë. \v 21 Bojojënna, Jesusbi se'e cabi: \p —Mësacua bojo recoyo huanoñe ba'ijë'ën. Yë'ë Taitabi yë'ëre cuencueni raoguëna, güina'ru mësacuare cuencueni, bainna saoyë yë'ë, cabi. \p \v 22 Ja'nca cani ja'nrëbi, bacuani sëconi saoguë cabi: \p —Mësacua yua Riusu Espíritute coni bajë'ën. \v 23 Yequëcuabi bacua gu'a juchare jo'cani senjotoca, mësacua yua bacua juchare huanë yeye cajë'ën. Catoca, ja'ancuabi yua gu'a jucha beoyë. Yequëcuabi bacua gu'a juchare jo'cani senjoma'itoca, mësacuabi yua bacua juchare huanë yema'iñe cajë'ën. Catoca, ja'ancuabi yua gu'a jucha bayë, caguë quëani saji'i. \s1 Tomás ve al Señor resucitado \p \v 24 Yureca, Jesusre conguë Tomás hue'eguë, yequë mami Te'e Jubë Hua'guë casi'quë baji'i, yequë naconi jubë të'ya raisi'quë sëani. Ja'anguëbi, Jesús eta raisirën, bacua naconi beobi. \v 25 Beoguëna, Jesusre concuabi jë'te baguëni: \p —Mai Ëjaguëni yua ëñahuë yëquëna, quëahuë. \p Quëajënna, baguë sehuobi: \p —Baguë go'ya raise'ere ro'tama'iñë yë'ë. Ru'ru baguë ëntë saraña quensiruanre ëñaza. Baguë ëntë saraña quensiruan, baguë coriba totasiru, ja'anre pa'roye porenica, baguë go'ya raise'ere ro'tayë yë'ë. Pa'roye poremanica, ro'tama'iñë yë'ë, caguë sehuobi. \p \v 26 Ja'nrëbi, ocho umuguseña ba'iguëna, Jesusre concua yua Tomás naconi ba huë'ere ñë'casi'cua ba'ijënna, anto sa'roña yua ta'pise'e baji'i. Ja'nrëbi, Jesús yua bacua jobona eta rani nëcani: \p —Mësacua bojo recoyo huanoñe ba'ijë'ën, saludaguë cabi. \p \v 27 Cani ja'nrëbi, Tomasni cabi: \p —Yë'ë ëntë sarañare ëñajë'ën. Më'ë ëntë sara mëoñoare mi'nani, më'ë mëoñobi yë'ë ëntë sarañare pa'rojë'ën. Ja'nrëbi, më'ë ëntë sara mëoñoare mi'nani, yë'ë coriba totasi gojena sa'nsuni ëñajë'ën. Se'e ro'tama'iñe beoye ba'ijë'ën. Yë'ëni si'a recoyo ro'tajë'ën. \p \v 28 Caguëna, Tomasbi baguëni ëñani cabi: \p —Yë'ë Ëjaguë, yë'ë Riusureba ba'iyë më'ë, caguë quëabi. \p \v 29 Quëaguëna, Jesús cabi: \p —Më'ë yua yë'ëni ëñani, yë'ëni si'a recoyo ro'tahuë. Yequëcua yë'ëre ëñama'icuata'an, yë'ëni si'a recoyo ro'tajën, yua ai ta'yejeiye recoyo bojojën ba'ija'cua'ë, cabi. \s1 El porqué de este libro \p \v 30 Yureca, Jesús yua baguëre concua naconi ba'iguë, ai ba'iye ai ta'yejeiye yo'oni ëñobi. Si'aye ën pëbëna toyani jo'caye carabi. \v 31 Ën pëbë toyase'e se'gare mësacuana jo'cahuë yë'ë. Mësacua yua Jesús, ba Cristo ba'iye, Riusu Zin Raosi'quëreba ba'iye, ja'anre recoyo ro'tajë'ën caguë, ën pëbëte toyani jo'cahuë. Baguëbi conguëna, huajëreba huajëjën ba'ijën ba'ijë'ën cajën, Jesusni si'a recoyo ro'tajë'ën. \c 21 \s1 Jesús se aparece a siete de sus discípulos \p \v 1 Ja'nrëbi jë'te, Jesusre concuabi Tiberio zitara yëruhuate ba'ijënna, Jesusbi bacuani ñaca'ru ëñobi. \v 2 Simón Pedro, yequë Tomás, Te'e Ju Hua'guë casi'quë, yequë Nataniel, Caná huë'e jobo Galilea yija huë'e jobo bainguë, yequëcua Zebedeo mamacua, yequëcua samucua, ja'ancua yua ñë'cani baë'ë. \v 3 Ba'ijënna, Simón Pedrobi: \p —Hua'ire yojaza, cabi. \p Caguëna, ba yequëcuabi: \p —Yëquëna'ga më'ë naconi te'e saiyë, cahuë. \p Ja'nrëbi, yogubi cacani sani, hua'ire yojën ñatajaicuata'an, hua'i tinjama'icua baë'ë. \v 4 Ja'nrëbi, ñata bi'raguëna, Jesusbi zitara yëruhuate nëcaguëna, baguëre concuabi baguëte huesëhuë. \v 5 Huesëjënna, bacuani caguë senni achabi: \p —Mami sanhuë, ¿mësacua hua'i yore? senni achabi. \p Senni achaguëna: \p —Banhuë, sehuohuë. \p \v 6 Sehuojënna, bacuani cabi: \p —Mësacua huanterëte jëja ca'ncona senjojë'ën. Ja'nca senjotoca, hua'i yoyë, cabi. \p Caguëna, ja'nca senjohuë. Senjoni ja'nrëbi, ai ba'iye ai hua'i yojën, huanterë rëquëguëna mëañe poremaë'ë. \v 7 Ja'nrëbi, Jesusre conguë ai yësi'quëbi Pedroni: \p —Mai Ëjaguëbi querë ba'iji, cabi. \p Ja'nca caguëna, Simón Pedrobi achani, baguë caña yo'o yo'oguë rutase'ere besa sayani, zitarana chani, yëruhuana yi'huaguë saji'i. \v 8 Saiguëna, ba yequë concuabi yogute ba'ijën, ba huanterë hua'i bu'isirëte rërëni sani je'ë. Zitara yëruhua yua so'o ba'imaji'i. Cien metro ba'iye cueñe'ru baji'i. \v 9 Jeni, ja'nrëbi ëñato, toa yua neo tëca zëinse'e baji'i. Zëinse'e ba'iguëna, ziaya hua'i hua'guë te'eguë, aonbëan naconi, ja'anbi boguëna, ëñahuë. \v 10 Ëñajënna, Jesús cabi: \p —Ba hua'i yose'e, samu hua'nare injaijë'ën. Boni aiñu, cabi. \p \v 11 Caguëna, Simón Pedrobi yoguna cacani, huanterëte zeanni, yëruhuana rërëni mëabi. Mëani, ai ba'iye ai ziaya hua'i, jaina ba'ijënna, huanterëte ai bu'iguëna, cuencueni ëñato, ciento cincuenta y tres baë'ë. Ai ba'iye ai ba'icuata'an, huanterëbi ye'remaji'i. \v 12 Ja'nrëbi, Jesusbi: \p —Raijë'ën. Desayunote aiñu, cabi. \p Caguëna, bacuabi yua baguë ba'iyete senni achaye huaji yëhuë. Mai Ëjaguë ba'iyete masihuë. \v 13 Ja'nrëbi, Jesús yua ba aonbëan bose'ere inni, bacuana huo'hueni insibi. Ziaya hua'ire'ga güina'ru inni insibi. \p \v 14 Ja'nca bacuani ëñobi Jesús. Baguë go'ya raisirënbi bacuani ëñoguë, yureca baguë samute viaje eta rani ëñobi. \s1 Jesús habla con Simón Pedro \p \v 15 Ja'nrëbi, desayunote anni tëjihuë. Tëjini, Jesús yua Simón Pedroni senni achabi: \p —Simón, Juan mamaquë, më'ëbi ëñere ai yëguë, ¿yë'ëni quë'rë yëguë? senni achabi. \p Senni achaguëna, sehuobi: \p —Aito, Ëjaguë. Më'ëni ai yëguë ba'iyë yë'ë. Ja'anre masiyë më'ë, sehuobi. \p Sehuoguëna, Jesusbi baguëni cabi: \p —Ja'nca ba'itoca, oveja zin hua'nani aon cuiraye'ru, yë'ë bainni yë'ë cocarebare ye'yoguë ba'ijë'ën, cabi. \p \v 16 Cani ja'nrëbi, baguëni samu ba'iye senni achabi: \p —Simón, Juan mamaquë, ¿yë'ëni ai yëguë më'ë? senni achabi. \p Senni achaguëna, sehuobi: \p —Aito, Ëjaguë, Më'ëni ai yëguë ba'iyë yë'ë. Ja'anre masiyë më'ë, sehuobi. \p Sehuoguëna, Jesusbi baguëni cabi: \p —Ja'nca ba'itoca, jo'ya baguëbi baguë oveja hua'nani cuiraye'ru, më'ë yua yë'ë bainre cuirani conguë ba'ijë'ën, cabi. \p \v 17 Cani ja'nrëbi, baguëni samute ba'iye senni achabi: \p —Simón, Juan mamaquë, ¿yë'ëni ai yëguë më'ë? senni achabi. \p Ja'nca samute ba'iye senni achaguë, “¿yë'ëni ai yëguë më'ë?” senni achaguëna, Pedrobi sa'nti hua'guë runni, baguëni sehuobi: \p —Ëjaguë, më'ëbi si'aye masiguë sëani, yë'ë yëguë ba'iyete masiyë më'ë, sehuobi. \p Sehuoguëna, Jesusbi baguëni cabi: \p —Ja'nca ba'itoca, jo'ya baguëbi baguë oveja hua'nani cuiraye'ru, më'ë yua yë'ë bainre cuirani conguë ba'ijë'ën. \v 18 Më'ëni ganreba yihuoguë quëayë yë'ë. Më'ë bonsëguë ba'isirënbi më'ëbi më'ë cañate sayani, më'ë yësiruanna saiguë ba'nhuë. Ja'nca ba'iguëta'an, më'ëbi ira hua'guë ruinguëna, yequëbi më'ë ëntë saraña mi'nañe guanseni, më'ë cañate më'ëna sayani, më'ë yëma'iruna më'ëre saja'guë'bi, cabi. \p \v 19 Ja'nca caguë, Pedro junni huesëja'yete quëani achobi Cristo. Riusu ta'yejeiye ba'iyete bainni masi güeseguë, ja'nca junni huesëja'guë'bi. Ja'nrëbi jë'te, Jesusbi Pedroni: \p —Më'ë yua yë'ëni te'e conguë raijë'ën, cabi. \s1 El discípulo a quien Jesús quería mucho \p \v 20 Caguëna, Pedrobi bonëni ëñato, ba conguë Jesús ai yësi'quëbi be'teguë raji'i. Ja'an raiguëbi yua pascua aon ainsirënbi Jesús ca'ncore te'e ñu'isi'quë baji'i. “Ëjaguë, ¿gueguëbi më'ëre insini senjoja'guë'ne?” ja'anre senni achasi'quë baji'i. \v 21 Ja'an ba'iguëbi raiguëna, Pedrobi baguëte ëñani, Jesusni senni achabi: \p —Ëjaguë, ¿ja'anguë ba'iyete më'ë guere caguë'ne? senni achabi: \p \v 22 Senni achaguëna, Jesús sehuobi: \p —Yë'ë in rai umuguse tëca ba'ija'guë catoca, ja'anre ro'ta ëaye beoye ba'ijë'ën. Më'ë yua yë'ëni te'e conguë raiye ro'taguë yo'ojë'ën, cabi. \p \v 23 Ja'nca caguëna, ja'nrëbi, Jesusre conjën ba'i jubëbi, Ja'an conguëbi junni huesëma'ija'guë'bi, sa'ñeña cani achohuë. Jesús yua baguë junni huesëma'ija'ñete camaji'i. “Yë'ë in rai umuguse tëca ba'ija'guë catoca, ja'anre ro'ta ëaye beoye ba'ijë'ën” ja'an se'gare cani jo'cabi Jesús. \p \v 24 Ja'an conguë yua yë'ë'ë. Yë'ë yua ën pëbë toyase'ere ëñasi'quë sëani, mësacuani toyani jo'cahuë yë'ë. Te'e ruiñe ba'i coca se'gare toyani jo'cahuë yë'ë. Ja'anre masiyë mai. \p \v 25 Jesusbi yeque yo'o ai ba'iye yo'oni ëñoguëna, ën pëbëna toyaye carabi. Si'ayete toyani jo'catoca, ja'an uti pëbëan toyani jo'case'e ai ba'iye sëani, ën yijana jo'caye ti'anma'iji, ro'tayë yë'ë.