\id EPH Sinaugoro, Tauberschmidt \h EFESO \toc1 PAULO ḠENA TORETORE EFESO EKALESIARI ḠERI \toc2 EFESO \mt1 PAULO ḠENA TORETORE EFESO EKALESIARI ḠERI \ip Efeso vaḡa-foforina guruḡari \ip Paulo na mai fefa tu Romai dibura numanai etanuto-ḡoi nuḡanai etoreato (Apostolo 28). Mai fefa tu betaḡu laḡani 60 o 61 ai etoreato, mo tu Iesu maki emaseto murinai. Mai fefa anina baregona tu, “Ekalesia doḡorona tu Keriso Tauḡanina,” ema mai fefa ḡeḡori-kauani siriri tu karoa 4:1-4. \ip Paulo na mai fefa etoreato ḡena ura baregona tu, Efeso ema Asia Keina (o Asia Minor) mabarana nuḡanai maki Iesu Keriso ḡevaḡa-moḡoniani tarimari, 1) ḡeri veuravini ema veḡabidadama Keriso ḡenai ma beḡene tore-sirivaḡia ḡana; 2) bene launaḡiri, tarima guinena ma ḡena maḡuri rakavari ḡesi beḡene koki-fitoḡaia, ma tarima variḡu geragerana beḡene tore-kaua; 3) bene vaḡa-ribari, Keriso tauḡanina nuḡanai Iuda tarimari ema irau bese tarimari tu sebona moḡo, asi ḡeri irau ta; 4) Keriso ema ekalesia doḡorona nuḡari ai kara vekuretoḡana etanuni bene vaḡa-foforia ḡana. \im Paulo na mai fefa tu maiḡesina eboioḡaiato: \im 1. Ḡita ḡera farefare ḡena barego Keriso ḡena maḡuri nuḡanai - karoa 1-3 \im 2. Ḡita Keriso ḡena maḡuri nuḡanai tu aiḡesina bitana tanu - karoa 4-6 \c 1 \p \v 1 Au Paulo, Barau ḡena ura lorinai Keriso Iesu ḡena apostolo tarimagu ai aiaḡoto. Mai fefa tu Efeso ai Barau ḡena veaḡa tarimami, Keriso Iesu ḡenai ma ḡemi vetuḡamaḡikau tarimami, atore-vinimini. \v 2 Barau ḡita Tamara ema Vereḡauka Iesu Keriso ḡerina varevare-bara e maino ḡemi ai bene tanu. \s1 Keriso ḡena maḡuri nuḡanai Barau na namo iauka rekenai evinirani dagarari \p \v 3 Barau, ḡita ḡera Vereḡauka Iesu Keriso Tamana, sivaḡa-raḡea, korana Keriso ḡesi tasebonato maḡurina nuḡanai, ḡia na iauka rekenai gubai ḡetanuni dagarari namori moḡeri mabarari ḡita evinirato. \v 4 Tanobara roḡosi roḡo bere veia ḡaronai veḡata, Keriso na vevaḡa-maḡuri ḡauveina beveiani bakunai, Barau na ḡita ḡia ḡena eḡabi-viriḡirato. Ḡita eḡabi-hidirato tu, ḡia ḡoiranai bitana veaḡa e asi ḡera vei-rakava ta bitana tanu ḡana. Barau ḡena veuravini lorinai, \v 5 ḡia na mai maḡuri eboioḡa-guineato, ekirato, ḡita tu Keriso ḡenana ḡia natunai bevaḡa-iaḡorani. Mai tu ḡia tauḡena ḡena nuḡa-namo ai ḡena ura eveiato veiḡana. \v 6 Barau ḡena namo e varevare baregona marevana namo vedaureana sivaḡa-raḡea. Korana mai namo e varevare-bara maiḡa tu Barau na ḡita evini-kavarato moḡo, euravini-baregoani merona, Iesu Keriso, ḡena maḡuri nuḡanai. \p \v 7 Ḡita tu, Keriso emaseto nai, rarana na evoi-ḡenoḡoirato, e ḡera rakava maki etuḡamaḡi-fitoḡarito. Mai tu Barau ḡena namo e varevare-bara namo vedaureana veiḡana, \v 8 ḡita ḡerai barego lelevaḡi evaḡa-foforiato, ema iaunega e tuḡamaḡi-faka evinirato. \v 9 Barau ḡena ura Keriso ḡenana beveiani veiḡana tu vekuretoḡa, senaḡi tauḡena ḡena nuḡa-namo ai ḡita evaḡa-ribarato. \v 10 Mai Barau ḡena ura o boioḡa maiḡa tu ekiraḡi-toreato ḡarona beḡabiani vauro bevaḡa-foforiani. Mo tu gubai ḡetanuni dagarari e tanobarai ḡetanuni dagarari mabarari Keriso kwakuna koranai beḡabi-vegogorini. Benamo Keriso na moḡeri dagara mabarari beguine-iaḡirini. \p \v 11 Ḡita tu Keriso bakunai Barau na ḡena eḡabi-viriḡirato, tauḡena na tovotovonai veḡata eboioḡaiato ilailanai. Ma dagara mabarari maki ḡia tauḡena na eura-iaḡirni dabarari ai eḡauvei-iaḡirini. \v 12 Moḡa lorinai ḡai Iuda tarimama, deiri Keriso ḡavaḡa-moḡoniato ma ḡenai ḡavetuḡa-maḡikau-guineto tarimama na Barau marevana baregona baḡana vaḡa-raḡea. \p \v 13 Ma ḡomi irau bese tarimami na maki mai guruḡa moḡonina tu ḡovaḡa-moḡoniato, mo tu Barau na ḡomi bevaḡa-maḡurimini Varina Namona guruḡana. Ḡomi mai guruḡa ḡoseḡaḡiato nai tu, ḡovaḡa-moḡoniato, benamo Keriso ḡenai ḡovetuḡamaḡikauto. Moḡesina naima Barau na ḡomi maki ḡia ḡena tarimarimai evaḡa-iaḡomito. Barau na ḡomi eḡabi-raḡemito vetoḡana ḡemi ai eveiato tu, Iauka Veaḡa, ekiraḡi-toreato Iaukana, evinimito. \v 14 Ḡita na Iauka Veaḡa tu varau taḡabiato, moḡesi naima ribara, Barau na ḡena tarimarima ḡeri ekiraḡi-toreato dagarana tu ḡita na maki bita ḡabiani. Initoma tu roḡo tavenarini, beiaḡoni mo, Barau na ḡena tarimarima beḡabi-iaḡorini ḡia sevina ḡana. Barau marevana baregona sivaḡa-raḡea. \s1 Paulo ḡena ḡauḡau \p \v 15 Moḡesina naima, au tu Iesu Vereḡauka ḡoḡabidadama-viniani e Barau ḡena tarimarima veaḡari ḡoura-vinirini varina ama seḡaḡiato ḡarona na veḡata, \v 16 Barau tanikiu-vinina ḡomi bakumi ai tu asi avaḡa-magoani, e iatami ai aḡauḡauni. \v 17 Akirani, ḡera Vereḡauka Iesu Keriso ḡena Barau na iaunega ema vevaḡa-fofori Iaukana bene vinimi, be Barau boḡono riba-ginikaua. Barau tu Tamara, ma ḡia marevana ma mamana tu iaru-korokoro. \v 18 Ma Barau anoḡiani, akirani, ḡemi tuḡamaḡi mama bene vinimi, ḡena vevaḡa-namo irau vedaureana, voina baregona dagarana boḡono ḡabia uranai ekeamito ḡotuḡamaḡikauani, moḡa tu boḡono riba-ginikaua. Be Barau ḡena tarimarima veaḡari na dagara namo vedaureari beḡe ḡabirini, moḡeri tu boḡono ribari. \v 19 Ema Barau tavaḡa-moḡoniani tarimara nuḡarai Barau ḡena seḡuka iaru-korokorona eḡauveini maiḡa maki boḡono ribaia. Barau ḡena mai seḡuka maiḡa ḡena ḡauvei kokorena tu barego lelevaḡi. \v 20 Ḡia na tu mai seḡuka kokorena Keriso ḡenai evaḡa-foforiato nai, Keriso mase na evaḡa-variḡisi ḡenoḡoiato, e gubai ḡia ḡimana aroribanai evaḡa-tanuato. \v 21 Keriso tu monai tuḡunai etanuni e evereni. Ḡia tu iauka rakavari mabarari, ḡeveḡitaḡauni iaukari, e ḡeri maoro barego lelevaḡi iaukari, e ma ḡeri seḡuka iaukari, ma seḡuka lelevaḡi aneruri, ema ara ḡekiraḡirini arari mabarari iata-raḡeri ai evereni. Mai tu dia mai tatanuni neganai moḡo, asiḡina, mai tu ḡoirai vau mani eiaḡomani neganai maki ḡia tu bevereni veḡata. \v 22 Barau na dagara mabarari Keriso kwakuna fanafanana gaburenai etorerito, e Barau na ḡia tu ekalesia mabarana bene debaia etato. \v 23 Ekalesia tu Keriso tauḡanina. Ma mai tauḡanina maiḡa tu Keriso tauḡena ḡena maḡuri na evaḡa-vonu-raḡeato, ema dagara mabarari maki gabu mabarari ai evaḡa-vonurito. \c 2 \s1 Barau na Keriso ḡesi ma bevaḡa-maḡurirani \p \v 1 Guinenai ḡomi iaukami tu mase ḡotanuto-ḡoi, korana ḡemi kira-sirivaḡi e veiḡa rakavari ai bene. \v 2 Mo negai ḡomi na mai tanobara ḡena veiḡa rakavari ḡoveirito-ḡoi, ema iauka rakavari eḡita-ḡaurini iaukana ḡokorana-iaḡiato-ḡoi. Mai veḡitaḡau iaukana maiḡa ḡena basileia o veḡitaḡau seḡukana tu barego lelevaḡi guba e tanobara fakari ai. Ma ḡia toma tu Barau asi ḡeseḡaḡi-viniani tarimari nuḡari ai etanuni e eḡauveini. \v 3 Guinenai ḡita mabarara maki ḡia kavana taveito-ḡoi, tauḡani ḡena veiḡa rakavari tavaḡa-moḡonirito-ḡoi. Tauḡanira e nuḡara ḡeri ura e tuḡamaḡi rakavari takorana-iaḡirito-ḡoi. Moḡa lorinai ḡita maki tarimarima kotari kavari Barau ḡena baru baregona tu ḡita iatarai etanuto-ḡoi. \p \v 4-5 Moḡoni, ḡita iaukara tu mase ḡera kira-sirivaḡi lorinai, senaḡi vevetuḡaḡwa-bara Barauna ḡena veuravini barego vedaurea lorinai, Keriso ḡesi ma evaḡa-maḡuri ḡenoḡoi-sebonarato. Boḡono riba, ḡita tu Barau ḡena namo e varevare-bara moḡo bakunai evaḡa-maḡurirato. \v 6 Keriso Iesu ḡena maḡuri nuḡanai, ḡita tu Barau na Keriso ḡesi mase na evaḡa-variḡisi sebonarato, ma Keriso ḡesi ḡena vere seanai evaḡa-tanu sebonarato guba vanuḡanai. \v 7 Moḡesi eveito korana tu, ḡoirai ḡia ḡena veiau-namo vetoḡana, ḡena namo e varevare-bara barego lelevaḡina ḡerana bene vaḡa-foforia uranai. Mai Barau ḡena veiau-namo vetoḡana, ḡena namo e varevare-bara na efoforito maiḡa tu, Keriso Iesu ḡesi tasebonato nuḡanai, ḡita ḡerai evaḡa-foforiato. \p \v 8 Ḡomi tu ḡemi veḡabidadama ḡenana Barau na ḡena namo e varevare-barai evaḡa-maḡurimito. Ḡomi tu dia tauḡemi ḡemi kokore na ḡovevaḡa-maḡurito. Asiḡina, mai tu Barau ḡena varevare ḡita evinirato. \v 9 E dia ḡomi ḡemi ḡauvei dairi ai voimi ḡoḡabiato dagarana, be moḡa veiavina tarima ta asi bene vei. \v 10 Ḡita tu Barau ḡimana veiveina tarimara. Barau na Keriso Iesu ḡenana tarima variḡurai evaḡa-iaḡorato, ḡauvei e veiḡa namori bisini veiri ḡana. Mai ḡauvei e veiḡa namori tu Barau na varau erovina-torerito, ḡita na bisini veiri ḡana. \s1 Keriso na bese ruarua evaḡa-sebonarito \p \v 11 Ḡomi boḡono tuḡamaḡi, guinenai ḡomi irau bese tarimami Iuda tarimari na ḡekiraḡimito-ḡoi “kefimi asi lamavaḡi tarimami”. Iuda tarimari tauḡaniri kefiri tu lamavaḡi. Ḡia na mai mero tauḡaniri kefiri lamavaḡi veiḡana tu tauḡeri ḡimari na ḡeveiani veiḡana. \v 12 Boḡono tuḡamaḡi, ḡomi mo negai Keriso ḡesi tu ma fakami, e Isaraela besena nuḡanai maki ḡomi tu vanuḡa boru tarimami nai asi ḡeḡabi-raḡemito, ema Barau ḡena kiraḡitore eveirito nuḡanai, eguruḡa-toreto dagarari maki ḡomi na tu asi boḡo doḡaririni. Ema ḡomi mai tanobara nuḡanai tu asi ḡemi Barau ema dagara namona ta ḡoirai asi ḡotuḡamaḡi-kauani. \v 13 Ḡomi guinenai tu manaḡa rakava, senaḡi toma Keriso Iesu ḡesi ḡosebonato nai, ḡoma kavinaḡito Barau ḡenai. Ḡomi Keriso rarana na ema ḡabi-kavinaḡimito. \p \v 14 Korana Keriso tauḡena tu ḡita ḡera maino evaḡa-ḡoraiani tarimana. Ḡia na ḡita bese ruarua bese sebonai moḡo evaḡa-iaḡorato. Korana ḡai Iuda besena ema ḡomi irau bese tarimami vekaravarai ḡita evare-kirarani kobena tu Keriso tauḡanina satauro ai emaseto nai evare-kiraiato, benamo evaḡa-rakava-ḡosiḡosiato. \v 15 Ḡia na Mose ḡena taravatu nuḡanai velaunaḡi guruḡari ḡetanuni dagarari mabarari maki erovorito. Keriso na mo veiḡa eveiato anina tu, ḡia ḡena ura ḡita bese ruarua ḡerana ḡia tauḡena ḡesi bene vaḡa-sebonara, tarima variḡuna sebona moḡo bene veia ḡana; ema ḡita fakarai maki maino bene vaḡa-ḡoraia ḡana. \v 16 Ḡia satauro ai emaseto korana tu, mai bese ruarua tauḡani sebonai moḡo bene vaḡa-sebonari, benamo Barau ḡenai ma bene ḡabi-ḡenoḡoiri ḡana. Ema ḡia fakari ai ḡeri veiau-rakava maki, satauro ai emaseto nai, evaḡa-koririto. \p \v 17 Keriso eiaḡomato tu, maino varina ema ḡobata-iaḡiato. Mai maino varina ḡomi irau bese, Barau ḡesi fakami manaḡa tarimami ḡemi, e Iuda tauri, Barau ḡesi fakari kavinaḡi tarimari ḡeri, ema vari-fiuato. \v 18 Ḡita mabarara, irau bese tarimami e Iuda tarimama, tu Keriso ḡenana Iauka sebona nuḡanai moḡo Tamara ḡenai bita iaḡoni. \p \v 19 Tauna moḡa, ḡomi toma tu dia tanukau e vanuḡa boru tarimami. Asiḡina, toma ḡomi tu Barau ḡena tarimari ḡesi vanuḡa sebona e Barau ḡena numa tarimami. \v 20 Ḡomi tu numa, fore iatanai ḡeragarini kavana. Barau na ḡomi tu apostolo tarimari e peroveta tarimari iatari ai eraga-kaumito, ma Keriso Iesu tu ḡemi numa daigunina o duḡuna forena baregona. \v 21 Keriso ḡena maḡuri nuḡanai mo numa ḡauna mabarana evaḡa-tubu-tubukau ginikauato, ma ebaregoni Rubu Veaḡai eiaḡoni Vereḡauka ḡena maḡuri nuḡanai. \v 22 Keriso ḡesi ḡosebonato nai, ḡomi maki Barau na tarimarima tari ḡesi eḡabi-vegogomini, benamo Barau ḡena tanu numanai ḡoiaḡoni Iauka nuḡanai. \c 3 \s1 Paulo ḡena ekalesia ḡauveina irau bese tarimari fakari ai \p \v 1 Tauna moḡa, au Paulo na Vari Namona ḡomi irau bese tarimami ḡemi aḡobata-iaḡiani ḡaramanai, dibura numai atanuni maiḡegu. Au tu Keriso Iesu ḡena dibura tarimanai aiaḡoto, ma ḡomi iatami ai Barau ḡenai aḡuriḡurini. \v 2 Au atuḡamaḡini, ḡomi tu varau ḡoseḡaḡito, au Barau na ḡena namo lorinai mai ḡauvei eviniguto, Vari Namona, varevare-bara varina, ḡomi irau bese tarimami ḡemi bana ḡobata-iaḡia ḡana. \v 3 Mai vari vekuretoḡana, (mai tu ḡomi irau bese tarimami maki Barau ḡena tarimarimai ḡoiaḡoto varina), Barau na au ḡegu ai evaḡa-foforiato. Mai vari maiḡea tu kotuna varau batorea ini fefa nuḡanai. \v 4 Mai fefa maiḡa boḡo iaviani nai tu, boḡo riba-maoroni, au Keriso varina vekure-toḡana tu ma ribagu. \v 5 Barau na mai vari vekuretoḡana maiḡa guinenai ḡetanu-iaḡomato-ḡoi tarimari tu asi evaḡa-ribarito. Senaḡi toma tu Barau na Iauka Veaḡa ḡenana ḡena apostolo veaḡari e peroveta tarimari veaḡari ḡeri ai ema vaḡa-foforiato. \p \v 6 Mai vari vekuretoḡana Barau na ema vaḡa-foforiato varina tu maiḡa: Irau bese tarimari maki Vari Namona ḡenana Iuda tarimari ḡesi bese sebonai e tauḡani sebonai moḡo beḡe iaḡoni. Benamo mabarabarari na Barau na ekiraḡi-toreato dagarana Keriso Iesu ḡenana beḡe ḡabiani. \v 7 Barau ḡena namo e varevare-bara lorinai, mai Vari Namona maiḡa bana varifiu-rakao rakaoa etato. Barau ḡena mai namo e varevare-bara varevarena tu ḡia ḡena seḡuka eḡauveini ḡenana au eviniguto. \v 8 Aba, au tu Barau ḡena tarimarima mabarari ḡeri dokodokona tarimagu, senaḡi Barau na ḡena namo lorinai mai ḡauvei eviniguto, irau bese tarimari ḡoirari ai Vari Namona bana ḡobata-iaḡia etato. Mai Vari Namona maiḡa tu Keriso ḡenai maḡuri e dagara namo vedaureari tarimarima tauḡera na asi bita ḡoitaḡorini dagarari ekiraḡirini. \v 9 Ema tarimarima mabarari ḡeri ai bana kiraḡi-fofori ginikau, Barau ḡena ura e boioḡa tu, irau bese tarimari maki ḡeri vevaḡa-maḡuri taunai bene iaḡo. Mai boioḡa o tuḡamaḡi maiḡa tu tanobara evesinato monana veḡata dagara mabarari eveirito Barauna ḡenai vekuretoḡa etanuni. \v 10 Barau ḡena tuḡamaḡi tu, maitoma vauro ekalesia ḡenana ḡia ḡena iaunega e tuḡamaḡi irauirauri, ḡeveḡitaḡauni iaukari e ḡeri maoro barego lelevaḡi iaukari ḡeri ai bene vaḡa-foforiri etato. Mai iauka maiḡeri tu guba fakanai ḡetanuni iaukari. \v 11 Mai tu Barau ḡenai vanaḡivanaḡi etanuni boioḡana. Barau na mai ḡena boioḡa maiḡa tu ḡita ḡera Vereḡauka Keriso Iesu ḡenana vauro ema vaḡa-foforiato. \v 12 Ḡita tu Keriso ḡena maḡuri nuḡanai tatanuni, ema ḡia ḡenai taveḡabidadamani lorinai, Barau sevina ḡana tu asi garina ḡesi e nuḡara gwaḡiḡi bita raka-kavini. \v 13 Moḡa lorinai au ḡegu ura baregona tu asi boḡono tuḡamaḡi-moiramoira, au amidigu-midiguni nai. Au midigu-midigu aḡoitaḡoni tu, ḡomi namo boḡono ḡoitaḡo ḡana. \s1 Paulo Efeso ekalesiari ḡeri eḡauḡauto \p \v 14 Au na moḡeri mabarari Tamara na eveirito dagarari atuḡamaḡirini nai, ḡoiranai avetui-tarini ma aḡuri-ḡurini. \v 15 Ḡia tu bese sebona tarimari gubai e tanobarai ḡetanuni Tamari. Ma ḡia na mai bese sebona arana eturaiato. \v 16 Barau mamana marevana tu irau veḡata ma barego lelevaḡi naima, au na anoḡiani, akirani: Ḡia ḡena mama marevana asikeikeina na ḡia tauḡena Iaukana ḡenana seḡuka bene vinimi, be nuḡami e iaukami bene vaḡa-kokoreri. \v 17 Korana mo dabarai tu Keriso maki ḡemi veḡabidadama lorinai, be ḡomi nuḡami ai betanuni. Ema Barau anoḡiani, ḡomi maki ḡau ḡokana e lamuna tano nuḡana ḡana ḡevariḡoni, benamo ḡevelamulamu-tarini nai, ḡau tano iatanai eruḡa-gwaḡiḡini ilailanai, ḡomi maki moḡesina nuḡami veuravini na bene vaḡa-vonuri, be veuravini ai boḡono ruḡa-gigitari. \v 18 Be Barau ḡena tarimarima veaḡari mabarari ḡesi Keriso ḡena veuravini barego lelevaḡina, rababana, e maukana, e varaḡena, ema dodokuna boḡono ribaia, \v 19 ema boḡono riba, mai Keriso ḡena veuravini tu riba mabarari maki evanaḡirini. Mai veuravini boḡono ribaia, be Barau tauḡena ema ḡena maḡuri mabarana na ḡomi bene vaḡa-vonuvonu-raḡemi. \p \v 20 Barau ḡena seḡuka ḡita ḡerai eḡauveini tu, dagara barego lelevaḡiri eveirini; ḡita na ḡia tanoḡiani dagarari ema ḡita na tatuḡamaḡirini dagarari mabarari maki evanaḡirini. \v 21 Moḡa lorinai ḡita ekalesia nuḡanai tarimara e Keriso Iesu ḡena maḡuri nuḡanai tarimarimara ḡuruna ḡuruna na mabarabarara na Barau moḡo bitana vaḡa-raḡea vanaḡivanaḡi. Mai tu guruḡa moḡonina. Amen! \c 4 \s1 Ekalesia mabarara tu Keriso nuḡanai tauḡani sebona \p \v 1 Au Paulo tu dibura numai atanuni, korana Vereḡauka vetuḡunaḡina aiaḡo-viniani nai. Au na ḡomi alaunaḡimini, Barau na ekeamito maḡurinai moḡo boḡono tanu, boḡono tanu-namonamo moḡo. \v 2 Karomi vekaravari ai ḡomi tu boḡono vetore-variḡo, ema manau ai boḡono tanu, boḡono vevaḡa-gwaḡiḡi. Ma karomi tari na veiḡa ḡelearini nai tu, veuravini ai nuḡami boḡono vaḡa-gwaḡiḡiri karomi ḡeri ai, be karomi tata ḡesi asi boḡono vebaru-vini, a boḡono veiau-namo moḡo. \v 3 Ḡita tu Iauka Veaḡa na eḡabi-vegogorato, be tasebonato, ma maino varona na ebaru-vegogorato, be maino ai tatanuni. Moḡa lorinai mai tasebonato ma maino ai tatanuni maḡurina maiḡa tu boḡono kokore, be boḡono ḡabi-gigitaria. \p \v 4 Ḡita mabarara tu tauḡani sebona moḡo, ema Iauka maki sebona moḡo ḡerai etanuni. Ma Barau na ḡomi ekeamito maki dagara sebona moḡo uranai ekeamito, ma ḡita toma tu mo dagara sebona moḡo tatuḡamaḡi-kauani, (mo tu maḡuri vanaḡivanaḡi). \v 5 Vereḡauka sebona etanuni, veḡabidadama sebona etanuni, babatiso veiḡana sebona moḡo etanuni. \v 6 Barau maki sebona etanuni, ma ḡia tu ḡita mabarabarara Tamara; e ḡia tu barego ma tarimarima mabarara iata-raḡerai etanuni, eḡita-ḡaurani, ema tarimarima mabarara fakarai eḡauveini, ma tarimarima mabarara nuḡarai etanuni. \p \v 7 Ma ḡita tata tu Keriso na varevare evinirato, ḡia ḡena namo e varevare-bara ilailari ai bene vinira etato kavana. \v 8 Moḡesina naima Buka Veaḡai Keriso varina maiḡesi ekirani, \q1 “Ḡia guba ḡana ma evaraḡeto nai tu, \q1 dibura tarimari ebarubarurito, \q1 benamo ḡia murinai evaḡa-rakarito, ma eḡori-kaurito, \q1 benamo tarimarima varevare evinirito.” \m \v 9 Mai guruḡa, “Ḡia ma evaraḡeto,” anina tu kara? Mai guruḡa, “Ḡia ma evaraḡeto,” na ḡita evaḡa-ribarani, Keriso tu dia evaraḡeto moḡo. Asiḡina. Ḡia tovotovonai tu tanobara gabigabina ḡana roḡo evariḡoto. \v 10 Mo evariḡoto tarimana moḡa, ḡereḡana guba mabarari tu evanaḡirito, ḡia tu tuḡuna vanigerena ḡana evaraḡeto. Ḡia moḡesi evaraḡeto anina tu, guba e tanobara mabarana ḡia na tauḡena Iaukana na bene vaḡa-vonua ḡana. \v 11 Ma ḡia tauḡena na kotari tu apostolo ḡauveina evinirito, (mai tu ekalesia vaḡa-ruḡana ḡauveina), tari tu peroveta ḡauveina evinirito, tari tu evanelia ḡauveina evinirito, tari tu ekalesia nari ḡauveina e Barau ḡena guruḡa vaḡa-riba-iaḡina ḡauveina evinirito. \v 12 Moḡeri ḡauvei evinirito tauna korikori tu, Barau ḡena tarimarima veaḡari bene rovina-toreri, ḡena ḡauvei beḡene veiri, e Keriso tauḡanina beḡene vaḡa-tubu ginikaua, \v 13 bene iaḡo mo, ḡita ḡera veḡabidadama ema ḡera riba Barau Natuna ḡenai beḡea baregoni e bita sebona-korikorini, benamo bita barego-ginikauni, ema Keriso ḡena veiḡa e maḡuri mabarana maki ḡita na bita ḡabiani. \p \v 14 Benamo mo dabarai ḡita tu dia mero raraka-rarakari kavari, be vevaḡa-riba irauirauri na e tarimarima ḡeri iaunega ḡofaḡofari na ema tuḡamaḡi rakavari na asi beḡene ḡofa-iaḡora e ḡofa-iaḡomara; noḡa moḡo ḡasi iavara ema ureure na ekwari-iaḡoani ekwari-iaḡomaiani kavana. \v 15 Senaḡi ḡita tu veuravini ai guruḡa moḡoniri bitana kiraḡi, be Keriso ḡena maḡuri nuḡanai dagara mabarari ai tu bitana barego. Keriso tu ḡita edebarani. \v 16 Keriso tu tauḡani debana, ma tauḡani mabarana tu ḡia ḡena seḡukai legana tata ḡia na etorerito gaburi ai ḡeḡauveini. Ma ḡia ḡena seḡukai komukomuri evaḡa-tubukau gwaḡiḡirini varovarori na turiḡa komukomuri evaḡa-tubutubu-kaurini, ema evaḡa-tubutubukau gigitaririni. Benamo monana tauḡani legana irauirau tauḡani nuḡanai tata ḡena ḡauvei ḡeveiani, benamo tauḡani ebaregoni, ema ma veuravinina ḡesi tauḡena etubu-baregoni. \s1 Barau ḡena doḡoro tarimari ḡeri tanu dabarana \p \v 17 Tauna moḡa, au aurani, mai guruḡa ta nakira-varami Vereḡauka aranai. Au ḡegu ura baregona, ḡomi tu roḡo mukunai ḡetanuni tarimari ḡeri tanu maḡurinai tu asi ma boḡono tanu-ḡenoḡoi. Korana ḡia ḡeri tuḡamaḡi tu asi aniri dagarari ḡeri ai ḡetorerini. \v 18 Ḡia ḡeri tuḡamaḡi tu mukuna furufuru, be asi ḡeri tuḡamaḡi-faka dabarari. Barau ḡena maḡuri ai maki ḡia tu murikanai ḡetanuni, korana ḡia tu asi ribari ḡeri nuḡa-bubu ai bene. \v 19 Ḡia tu veiḡa namori mamiraḡiri ema veiḡa rakavari mamiraḡiri maki asiḡina ḡinavaḡi ḡemami-raḡirini. Ḡia tu tauḡeri ḡevevini-fitoḡato rakava ḡena, vei-taḡuitaḡui dabarari ai ḡerakani e mata-boraḡa veiḡari ḡeuravini-baregorini. \p \v 20 Senaḡi ḡomi na Keriso ḡena maḡuri tu dia moḡesina ḡoribaiato. \v 21 Ḡomi na ḡia varina tu moḡoni ḡoseḡaḡiato, ema Iesu ḡena maḡuri nuḡanai guruḡa moḡonina Iesu ḡenai etanuni tu ḡevaḡa-riba-iaḡimito. \v 22 Ḡevaḡa-ribamito tarimari ḡekirato: Ḡemi maḡuri guineri boḡono koki-fitoḡari, dabuḡa guineri ḡokoki-fitoḡarini kavana. Mo tu tarima guinena ḡekiraḡiato. Ḡia tu dagara tari na ḡeḡofaiani, ma moḡeri mata-ḡaniḡaniri ai be erakava-kwaikwaini. Ḡia tu boḡono koki-fitoḡaia. \v 23 Be ḡemi tuḡamaḡi mabarana ma bene veiareva-ḡenoḡoi. \v 24 Ema tarima variḡuna ma boḡono riḡo-kaua, dabuḡa variḡuna ḡoriḡo-kauani kavana. Mai tarima variḡuna tu Barau ilailana iobukaiobuka e veaḡa eveiato. \p \v 25 Moḡa lorinai ḡomi tata na veiḡa ḡofaḡofari ḡemina boḡono tore-veḡitari, benamo sevimi tarimari ḡesi guruḡa moḡoniri moḡo boḡono kiraḡi. Moḡesi boḡono vei, korana ḡita mabarara tu tauḡani sebona legana tata. \v 26 Boḡo baruni, senaḡi vei-rakava tu asi boḡono vei; e ḡemi baru asi bene iaḡo mo, ḡaro benea keto-firiḡo. \v 27 Diabolo faka ta asi boḡono vinia. \v 28 Elemani tarimana asi ma bene lema-ḡenoḡoi, a bene iaḡo, benea ḡauvei. Ḡia tauḡena ḡimana na ḡauvei namori bene veiri, be bene ḡoitaḡori dagarari kotari tu asi ḡeri-ḡari tarimari bene vaḡa-kava-iaḡiri. \v 29 Bokami na guruḡa rakavari asi beḡene raka-rosi. Senaḡi vevaḡa-kokore guruḡari moḡo boḡono kiraḡi, moira tarimari vaḡa-kavari ḡana, be beḡe seḡaḡirini nai, kokore beḡene ḡabi. \v 30 Ema Barau ḡena Iauka Veaḡa asi boḡono vaḡa-nuḡa-metoa. Korana Iauka Veaḡa tu Barau ḡena vetoḡa o maka ḡomi ḡemi ai etanuni. Moḡa anina ḡomi tu ḡia ḡena. Mani maka ḡomi ḡemi ai tu betanuni, beiaḡoni mo, Barau na ḡomi bevaḡa-maḡuri korikorimini ḡarona. \v 31 Nuḡa ḡirimaḡirima, baru e baru-rakavarakava, vevane ema vevaḡi, e tarima vaḡa-rakavari tuḡamaḡiri, ema guruḡa rakavari mabarari boḡono tore-veḡitari ḡemina. \v 32 Karomi ḡesi boḡono veiau-namo ema boḡono veveura-vini. Tata karomi ḡeri ai veiḡa rakavari ḡoveirini moḡeri boḡono tuḡamaḡi-fitoḡari, Keriso ḡena maḡuri nuḡanai Barau na ḡemi rakava etuḡamaḡi-fitoḡarito kavana. \c 5 \s1 Mamai boḡono tanu \p \v 1 Ḡomi tu Barau natuna, euravini-baregomini, moḡa lorinai ḡia boḡono tovotovoa. \v 2 Veuravini ai boḡono tanu Keriso kavana. Ḡita eura-vinirato lorinai, tauḡena tauḡanina e ḡena maḡuri etore-tariato ḡita urarai. Ḡia na tauḡanina tu varevare dagarana bonana namo vedaureana dagaranai evaḡa-iaḡoato, ema Barau ḡena ginitaḡo mamoenai evaḡa-iaḡoato. \p \v 3 Ḡomi tu Barau ḡena tarima veaḡami ai ḡoiaḡoto lorinai, kima ema mata-boraḡa guruḡari, veiḡa mirori guruḡari, e mata-ḡaniḡani guruḡari ḡomi fakami ai asi boḡono kiraḡiri. \v 4 Guruḡa mirori, guruḡa babori, ema vaseva rakavari maki asi boḡono kiraḡiri, korana maiḡeri tu asi namo, senaḡi ḡomi tu Barau moḡo boḡono tanikiu-vinia. \v 5 Korana dagara sebona boḡono riba: Ekimani tarimana, e veiḡa mirori eveini tarimana, e emata-ḡaniḡanini tarimana tu Keriso ema Barau ḡeri Basileiai ḡia tu asi voina e asi ḡena gabu. Mata-ḡaniḡani veiḡana tu noḡa moḡo kwaivakuku toma-rakariḡo-vinina veiḡana kavana. \p \v 6 Tarimarima ḡeri ḡofaḡofa guruḡari na asi bene ḡofami, korana Barau ḡena baru-baregona tu maniḡeri veiḡa ḡaramari ai ḡeseḡaforeni tarimari iatari ai bema vaḡa-foforiani. \v 7 Moḡa lorinai moḡesi ḡeveini tarimari ḡesi asi boḡono vekako. \v 8 Ḡomi guinenai maki mukuna furufuru tarimari, senaḡi toma ḡomi Vereḡauka ḡena maḡuri nuḡanai tu mama tarimari. Ḡomi tu mama natuna, be mama maḡurinai boḡono tanu ema boḡono raka. \v 9 Mama ḡwaḡwana tu veiḡa e tuḡamaḡi namori, veiḡa iobukaiobukari, ema guruḡa e maḡuri moḡoniri nuḡari ai etanuni. \v 10 Vereḡauka na kamara maḡuri ema veiḡa euravini-baregorini boḡono vetauri, be boḡono ribari. \v 11 Mukuna veiḡari ema ḡauveiri tu asi ḡwaḡwari namori, be asi boḡono veiri ema asi boḡono ḡauvei-iaḡiri. A ḡomi na moḡeri veiḡa e ḡauvei tu boḡono vaḡa-foforiri, mo tu vei-rakava veiḡari. \v 12 Korana mai seḡafore tarimari na kara ḡevei-vekuretoḡarini, moḡeri tu bokiraḡirini ai moḡo bemaiakamuni. \v 13 Senaḡi mama na tu moḡeri dagara mabarari evaḡa-fofori ginikaurini, be mamai tu vetoḡari korikori ḡefoforini, \v 14 korana mama na vauro dagara vetoḡari korikori evaḡa-foforirini. Moḡesi naima ḡera guruḡa ta ekirani, \q1 “Roḡo ogenani tarimamu notataḡa! \q1 Mase na novariḡisi! \q1 Be Keriso na bene mama-tarimu.” \p \v 15 Moḡa lorinai, ḡemi veiḡa loriri boḡono toreri, babo tarimari kavari asi boḡono vei, senaḡi iaunega tarimari boḡono tovotovori. \v 16 Ḡemi taimi mabarana boḡono ḡauvei-iaḡi ginikauri, a ta asi boḡono fitoḡa-kavaia, korana toma tu nega rakava-kwaikwaina. \v 17 Tauna moḡa, asi boḡono vei-babobabo, senaḡi Vereḡauka ḡena ura tu kara, moḡeri boḡono tuḡamaḡi-fakari, be boḡono ribari. \v 18 Wain asi boḡono niu-lelevaḡi, bevaḡa-babomini ḡesi. Mo veiḡa na ḡemi maḡuri bevaḡa-rakavaiani. A ḡomi tu Iauka Veaḡa na neḡi bene vaḡa-vonuvonu-raḡemi. \v 19 Karomi Salamo ai e Barau vaḡa-raḡena mariri ai ema Iauka Veaḡa na evinimini mariri ai boḡono vaḡa-guruḡari. Boḡono mari ema nuḡami mabarari ma iakumi ḡesi Vereḡauka boḡono vaḡa-raḡea. \v 20 Vanaḡivanaḡi ḡera Vereḡauka Iesu Keriso aranai Tamara Barau boḡono tanikiu-vinia dagara mabarari dairi ai. \p \v 21 Karomi gabureri ai boḡono tanu, moḡesi boḡo veini tu Keriso boḡo gubakauani. \s1 Veḡaraḡo vavineri ema tauri \p \v 22 Veḡaraḡo vavinemi, Vereḡauka ḡena veḡitaḡau gaburenai ḡotanuni kavana, ḡaraḡomi ḡeri veḡitaḡau gaburenai boḡono tanu. \v 23 Korana tau tu ḡaraḡona vavinena ḡena deba tarimana, Keriso ekalesia ḡena deba tarimana kavana. Keriso tu ekalesia ḡena vevaḡa-maḡuri tarimana. Ekalesia tu Keriso tauḡanina. \v 24 Vaḡa-ilailana ekalesia Keriso ḡena veḡitaḡau gaburenai etanuni kavana, vavine maki ḡaraḡori tauri ḡeri veḡitaḡau gabureri ai beḡene tanu dagara mabarari ai. \p \v 25 Tau, ḡaraḡomi vavineri boḡono ura-viniri, Keriso na ekalesia eura-viniato ilailanai, benamo ḡia uranai Keriso tauḡena ḡena maḡuri etore-tariato. \v 26 Keriso moḡesina eveito tu, ekalesia bene vaḡa-veaḡaia, ḡena tarimarimai beḡene iaḡo ḡana. Ḡia na ḡena guruḡa na e nanu na eḡuriḡiato, evaḡa-veaḡaiato. \v 27 Benamo Keriso tauḡena ḡoirana ekalesia marevana baregona na benema vaḡa-ruḡa-taria ḡana. Benamo ekalesia ḡia ḡoiranai bene ruḡa tu, ḡenai miro misina ta maki asiḡina, kefi ḡemakuku-makukuni kavari maki asiḡina, ema rakava misina ta maki asiḡina ḡinavaḡi. Senaḡi ekalesia Keriso ḡoiranai tu veaḡa ema vaḡa-daḡana kererena misina ta maki asiḡina ḡinavaḡi bene ruḡa-tari. \v 28 Mai dabara sebonai tau na ḡaraḡori vavineri beḡene ura-viniri. Beḡene ura-viniri tauḡeri tauḡaniri ḡeura-vinirini ilailanai. Ḡaraḡona vavinena eura-viniani tarimana tu ḡia tauḡena maki eveura-vinini. \v 29 Korana tau ta na ḡia tauḡena tauḡanina vaḡa-rakavana tu asi eurani, senaḡi eḡubuani e eḡitaḡau-ginikauani, Keriso na ḡena ekalesia eveiani kavana. \v 30 Korana ḡita tu ḡia tauḡanina legana. \v 31 (Tau e vavine tu tauḡanina sebona, Buka Veaḡai ekirani kavana, ekirani), “Moḡesi naima tau na tamana e sinana beraga-kwanerini, benamo ḡaraḡona vavinena ḡenai bema-kafakauni, benamo tauri ruarua tauḡani sebonai beḡe iaḡoni.” \v 32 Mai guruḡa ema maḡuri maiḡa tu vekure-toḡa, ma anina tu barego lelevaḡi. Au na Keriso ema ekalesia ḡeri veḡaraḡo akiraḡirini. \v 33 Senaḡi ma nakira: Ḡomi tata na maki ḡaraḡomi vavineri boḡono ura-viniri, tauḡemi tauḡanimi ḡoura-vinirini kavana. Vavine na maki ḡaraḡomi tauri boḡono gubakauri. \c 6 \s1 Natu e tama sina \p \v 1 Natu, tamami e sinami garori boḡono seḡaḡiri Vereḡauka ḡena maḡuri nuḡanai ḡotanuni nai, korana mo tu veiḡa maorona. \v 2 “Tamamu e sinamu bono gubakauri,” korana mai tu taravatu giniguinena ma kiraḡi-torena ḡesi dagarana: \v 3 “Be ḡemu tanu maḡurina bene namo ema mai tanobarai ḡemu tanu-maḡuriri beḡene mauka.” \p \v 4 Ma tama na maki, natumi asi boḡono vaḡa-baruri, senaḡi Vereḡauka ḡena vevaḡa-riba guruḡari ema sisiba guruḡari boḡono viniri. Be moḡeri guruḡa e veiḡa beḡene korana-iaḡiri ḡeri tanu ḡarori mabarari ai. \s1 Tuḡu-rakaorakao merori e ḡeri baregori \p \v 5 Tuḡu-rakaorakao meromi, ma vegubakaumi e ma garimi ḡesi mai tanobarai ḡeḡita-ḡaumini tarimari garori boḡono seḡaḡiri. Ḡomi ḡeḡita-ḡaumini tarimari maniḡeri tu ma nuḡami mabarari ḡesi boḡono seḡaḡi-viniri, Keriso nuḡami mabarari ḡesi boḡoro seḡaḡi-vinia ilailanai boḡono seḡaḡi-viniri. \v 6 Tarima tari tu ḡeḡita-ḡaurini tarimari iauri ḡevaḡa-namori ḡana tu ḡoirari ai ḡeḡauvei-ginikauni, senaḡi ḡeḡita-ḡaurini tarimari ḡeraka-doḡe-muriḡini tu asi ḡeḡauvei-kokoreni. Ḡia ḡeri veiḡa na asi boḡono iaḡo. Ḡomi tu Keriso ḡena vetuḡunaḡi tarimami lorinai, ma nuḡami mabarari ḡesi Barau ḡena ura boḡono veia. \v 7 Nuḡami mabarari ma namori ḡesi vetuḡunaḡi boḡono iaḡo-vini, Vereḡauka ḡenai boḡoro veia kavana, a dia tarimarima ḡeri. \v 8 Korana ribami, Vereḡauka na ḡemi ḡauvei namori ḡoveirini voiri tata bevinimini. Enabe ḡomi tu tuḡu-rakaorakao tarimami o fakai e maḡuri namonai ḡotanuni tarimami, voimi tata bevinimini veḡata. \p \v 9 Ḡomi veḡitaḡau tarimami maki, ḡemi tuḡu-rakaorakao merori ḡeri ai veiḡa namori boḡono vei. Veiḡa metori e vaḡa-gariri veiḡari ḡeri ai asi boḡono vei, korana ḡomi ma ribami, ḡia ema ḡomi eḡita-ḡaumini Verena baregona tu gubai etanuni. Ema ma ribami maki, ḡia na tarimarima ḡeri vetoḡai tu asi eḡabi-raḡerini, ḡia ḡenai tarimarima tu mabarari ilaila moḡo. \s1 Vetari dabuḡari \p \v 10 Ḡegu guruḡa magona tu maiḡa: Boḡono kokore Vereḡauka ḡena maḡuri nuḡanai, ema Vereḡauka ḡena seḡuka na bene vaḡa-kokoremi. \v 11 Barau ḡena vetari dabuḡari mabarari boḡono veiri, be Diabolo ḡena iaunega boioḡari ḡofaḡofari eveirini nai, boḡono kokore, be boḡono tore-ḡauri. \v 12 Korana ḡita tu dia tarimarima ḡesi tavetarini. Asiḡina. Ḡita tu ḡeveḡitaḡauni iaukari baregori, e ḡeri maoro barego iaukari, e mai tanobarai mukuna ḡeḡita-ḡauani iaukari, ema iauka rakavari asisebo guba gaburi ai ḡetanuni iaukari ḡesi tavevaḡini. \v 13 Moḡa lorinai Barau ḡena vetari dabuḡari mabarari na ḡovedabuḡa, be ḡaro rakava kwaikwaina bene iaḡoma nai, ḡomi tu boḡono ruḡa-gigitari, ema ḡauvei mabarari boḡo vei-ḡosirini murinai, ḡomi tu roḡo boḡono ritoḡo-gwaḡiḡi. \p \v 14 Be, boḡono ruḡa-gigitari, ma maiḡesi boḡono vedabuḡa: Gabakami ai guruḡa moḡonina boḡono toua, gabaḡau gabakami ai ḡotouani kavana. Vei-iobukaiobuka tu koba kouḡauna ḡana, funu dabuḡa kavana kobami ai boḡono kafa-kauri. \v 15 Ema kwakumi ai tu maino varina namona boḡono fiua veiḡana boḡono veia, tamaka ḡoveirini kavana. \v 16 Moḡeri muriri ai tu veḡabidadama ḡesina boḡono ḡabi-vaisia, monana Diabolo ḡena veiḡa rakavari na bedibamini dibari ma karava-karavari ḡesi boḡo kourini e boḡo lau-busebuserini riba. \v 17 Ema vevaḡa-maḡuri boḡono ḡabia, ḡemi kwaraḡau ai boḡono vaḡa-iaḡoa. Ema Barau ḡena guruḡa boḡono ḡabi-vaisia vetari baḡana kavana, Barau ḡena guruḡa tu Iauka Veaḡa ḡena vetari baḡana. \p \v 18 Iauka Veaḡa ḡena seḡuka nuḡanai boḡono ḡauḡau-vanaḡi vanaḡi. Ḡemi ḡauḡau ai tu ḡauḡau dabarari irauirauri ai boḡono ḡuriḡuri ema ḡemi ura dagarari mabarari noḡinoḡiri boḡono vei. Tauḡemi lorimi maki boḡono vetore e rakava boḡono vaḡa-darereri, ema Barau ḡena tarima veaḡari mabarari iatari ai boḡono ḡauḡau-vanaḡivanaḡi. \v 19 Au maki iatagu ai boḡono ḡuriḡuri. Be naguruḡa ḡana, bokagu bana keoa tu, Iauka Veaḡa na guruḡa bene vinigu, be mai Vari Namona vekuretoḡana tu asi garigu ḡesi tarimarima bana kira-varari. \v 20 Au tu mai Vari Namona maiḡa bana fiua ḡana tarimagu. Ma au tu mai Vari Namona uranai dibura numai ma seinigu atanuni. Boḡono ḡauḡau, be Barau na bana kiraḡia etoni ilailanai, asi garigu ḡesi bana kiraḡi-foforia. \s1 Guruḡa magona \p \v 21 Tikiko tu ḡita tarikakara namona ta ema ḡia tu ma ḡena vetuḡamaḡikau Vereḡauka ḡena maḡuri nuḡanai. Dagara mabarari, au aiḡesina atanuni e kara aveini variri mabarari tu boḡono ribari ḡana, be Tikiko na vauro beasi kira-varamini. \v 22 Au na ḡia tu moḡesina naima atuḡu-iaḡosiani. Bene iaḡosi, be ḡai ḡema tanu maḡurina mainai tu aiḡesina boḡonoasi ribari, ema beneasi vaḡa-gwaḡiḡimi. \p \v 23 Maino tarikaka mabarami ḡesi bene tanu. Tamara Barau ema Vereḡauka Iesu Keriso ḡerina eiaḡomani veuravinina ma veḡabidadamana ḡesi maki tarikaka mabarari ḡesi bene tanu. \v 24 Barau ḡena namo e varevare-bara tu, ḡera Vereḡauka Iesu Keriso asi ekorini veuravinina na ḡeuravini-vanaḡi vanaḡiani tarimari mabarari iatari ai bene tanu.