\id REV NT0005.RE1 SaltYui NT datapoint transfer 3-JUN-87 \h Rebelesen \toc1 God nin ha Yon ditongure Rebelesen bol emia \toc2 Rebelesen \mt1 God nin ha Yon ditongure Rebelesen bol emia \c 1 \p \v 1 Ena na Yon molia. Tal emgi i tibi olangwo maing God Yisas Kraist ditomia. Ditongure Yisas doling bominga hobi pinaminga pire Yisas ensel nu si olungure di na tongwo meri bol eiwa. \v 2 Ega ha iwe, God grang wine ole u pa dinangwo ha ire, Yisas Kraist mining aki dungwo ha ire dire, ha weni u pa dinangwo hananga pire bol eiwa. \p \v 3 Ena God ha weni kara yu olalua dimia onangwo pirere awa ha di na tongwo bol ega i, omaga nima namia, ari tau ha i kerere a i si ware monangwo hobi miling panangure yong ura dinamua. \s1 Yon Yisas pir tongwo ari oo tabil ana hol pai muru hol pai sutani pasi bol tongwo ha \p \v 4 Na Yon molia. Molere Esia ganba Yisas pir tere doling bole oo tabil ana hol pai muru hol pai sutani ke pare monga hobi na ha i mining bole ni teiwa. God hamen haya mongwo, te omaga momio, te emgi moli nangwo hong yali Kwiang kene ol na tomia, nan mominga bani tal wai pirari pare ol na tenamia, te hamen wai tanangure yon ura dinamue. Dinangwo ha i Kwiang obil ol na tekimba, Yisas Kraist para ol na tomua. \v 5 Tongwo yal Yisas Kraist iwe, God ha dungwo mining aki dungwo hong yal momio, te ari gole airungwo hobi hol homa e tomio, te ganba ari singaba hobi singaba bir weni momua. Molere nan milna pir na tere, tal nigi dongwo ol waminba, gol na tere nin algi bina sire tal nigi dongwo ol waminga prina kri di ole na tomua. \v 6 Tere nin irang God honagi ol tere God airhobi kina di gon gan onama dire sina yal monaminga pire ol wai ol na tongure nan ari tibi momna di piminua. Ol wai ol na tongwo yaliwe, haang a yuwo ol te monaminga monaminio, te yali kene ol na te i nangwo namua. Ha weni. \v 7 Piro. Yal Yisas kwahawa bolimbani mole unangure ari wiyol para weni omeling hanamua. Hanangure kiang pai tere si gongwo hobi ere para hanamua. Te ari wiyol para omeling hanangwo hobi tal nigi dongwo ol waminga prina kri di ole na tekimia tal onamne? di pire nin dini me sire hai min bile menamue. Ena tal maing yu u tibi namua diga i ha pangwo kara diiwa. Ha weni. \v 8 “Hamen haya talhan para weni kebering hole ol engwo yal God na molio, te emgi wai sinangwo hobang na ere para moliwa,” dire talhan breng a holo sungwo yal God ha yu dimua. Dungwo yal iwe, homa mongwo, te omaga momio, te emgi unangwo yal momua. Mongwo yal i nimni mole yulang bir pamua. \s1 Yon Ari Wang weni u tibi engure hangwo ha \p \v 9 Ena na hana yal Yon ni gamna hobo molia. Molere Yisas ol wai ol na tomia, ni nan gul irere, God kene ongwo sina i molere, tal oun dongwo u na au simba, nimni mole kwi ole ole mominua. Yu mominga i mole yahuna huna mominua. Ena na God ha maing ditere Yisas tal ol na tongwo mining aki diga i, arihobi nigi de pir na tere na i halabusi olungure na ganba ailan ta haang Patmos mole waiwa. \v 10 Ware Sarebir haung ta God Kwiang ure yona wu bungure mobina holi ha ta bu dungwo meri dire gala dungwo piriwa. Piriga ha i yu dimia, “Tal i tibi ol ni teralga hananga meri buku bani bol eyo. Bol ere ha maing pungwo ari oo tabil ana hol pai muru hol pai sutani mongwo bani nu si olo. \v 11 Olanga tabil i haang Epesas ya, Simena, Pegamam ya, Tayataira, Sadis ya, Piladelpia, Leodisia ya, ari oo tabil yu momia ha i mining bole to,” di na tomua. \v 12 Tongure na si kulu sire hanigere aiyulang nol kewa ana hol pai muru hol pai sutani gangure dongwo haniwa. \v 13 Dongwo sina i yal ta momia. Mongwo yal iwe, ari wang weni mongwo tali mongwo haniwa. Hanigere galsina arikri weni ware kun gang nol wai weni walaing sina i domua. \v 14 Dongwo yal i breng te breng eme kwahawa pege au dangwo meri dale dimio, te omeling endo balang sungwo meri dimio, \v 15 te aiyulang ta nabaling sire au dungwo meri kebering holo holo i yu dimio, te ha dungwo nugung piriga nir sungwo bol pen dungwo meri dungwo piriwa. \v 16 Te aling weni hol i kulmoma ana hol pai muru hol pai sutani dongwo hanio, te grang bani di kuwa piragi holo holo nungwo grabeling pene ole dungwo grang bani mena ungwo hanio, te grang gumang bani ari sungwo omena bolgi dungwo meri dimua. \v 17 Ena yu ongure na hanere, gumana hol ya pare kara golia di pire pai moliwa. Moliba, yali aling weni hol i gauna bani are yu di na tomia, “Ni kul pirikio. Na hamen haya te emgi weni hobang yal Na irai moliwa. \v 18 Molere na golga haniraba aire ari hon ya mol panangwo bani panangwo hong yal Na molio, te gonangwo man wu enangwo haung hobang yal Na moliwa. \v 19 Molga ipire, Na tal omaga i tibi olga hanga i, te emgi i tibi olalga hananga i, para buku bani bol eyo. \v 20 Ana weni hol i kulmoma ana hol pai muru hol pai sutani dongwo hanga i, memini yu pamia, Yisas pir tere oo tabil tabil moli ongwo hobi singaba tan tani mongwo hanua. Te kewa ana hol pai muru hol pai sutani dongwo hanga i, memini yu pamia, Yisas pir tongwo ari oo tabil yu mongwo hanua,” di na tomua. \c 2 \s1 Epesas malgi ari Yisas pir tere tabin tani mongwo hobi di tongwo ha \p \v 1 U tibi engwo yal i ha ta ainere yu di na tomia, “Ha ta di ni teralia. Diralga meri ni pasi bolere Epesas malgi ha maing pungwo ari kene ongwo yal ensel i to. Na kulmoma ana hol pai muru hol pai sutani are galga dongwo hanga yal irai molio, te kewa ana hol pai muru hol pai sutani dongwo hanga yal irai Na moliwa. \v 2 Molere ni Epesas tal onga maing na para ni han pisoliwa. Ni yalhobi honagi nega de onga hanio, te wara kere oli pire nimni monga hanio, te tal nigi dongwo ongwo hobi yon milni tekinga haniwa. Te yal tau ure God na nu sungure aposel moliwa dungwo hobi hasu dim mo, dire, tal ol wangwo i maing hanere, pir po sire hasu dimia di pinua. \v 3 Na hana a i si wanga i, ari hobi hanere nigi de pir ni tere tal oun dongwo ol ni tomba, ni yalhobi tamamia dire nimni mole kwi ole ole moli onga haniwa. \v 4 Haniba homa yon milni kara na teniraba, omaga obilga na tenua. \v 5 Homa yon milni kara na tengarai omaga obilga na tenga i, hon nomani si kulu sire homa na tenga meri irai yu na to. Yon milni kara na tekinanga na ni monga bani ure kewa gal ni tega i nan tol di iralga pamua. \v 6 Pamba ni tal ta onga wai pangwo maing di tibi ol ni teralia piro. Nikolas gamahobo tal digan ongwo yona ki e tega meri ni ere para e tenua. \v 7 Ari nomani bir pamia God Kwiang na yona wu bungure ha maing oo tabil tabil ha di tongwo meri pire a i si wayo. Tal nigi dongwo ure a ime ol ni tenamba, nimni monanga hobi na kene olga bani mole er miling kulga i, nere ta golkire ya mol pananga bani pananua. \s1 Semena malgi ari Yisas pir tere tabin tani mongwo hobi di tongwo ha \p \v 8 Ena na diralga meri ni pasi bole Semena ha maing pungwo ari kene ongwo yal ensel i to. Na homa molga te emgi ere moli nalga yal molia. Homa na golgarai si hon ere aire molia ha di ni teralia piro. \v 9 Ni monga bani galeng talime oun dongwo ni au sungwo hanio, te yal bina talhan a nekire mongwo meri monga haniba, yu monga hobi hamen bani God ol wai ol ni tenangure tal miki weni a nenanga pamua. Ari tau na Yuda yal moliwa di wamba, Yuda weni ta molkimia hasu dire Seten gamahobo mole di wamua. Di wangwo hobi gaun ha si ni tongwo haniwa. \v 10 Gul inanga pangwo ipire kul pirikio. Na awa tani di ni teralia piro. Seten ure ari tau yong wu binangure ni gamina hobi tau ni haning sire Yisas pir tenga i nimni mon mo, molkin mo, suang i harala dire ol gogo dal ni tenamua. Tenangwo iwe, hamen haung gobari ol ni tekinamba, ana holo holo obil gul inanua. Na hana a i si wa molere gonanga, na mol pai hon ni tegere ire mol pananga bani panana dire yu ol ni teralua. \v 11 Ari kraung kun emia God Kwiang ha maing pungwo ari mongwo sina ha di tibi ol tenangure pimo. Tal nigi dongwo ure a ime ol ni terala di onamba, nimni monanga hobi emgi ha hol bir onangwo haung endo dongwo bani ta honanga pamua. \s1 Pegamam malgi ari Yisas pir tere tabin tani mongwo hobi di tongwo ha \p \v 12 Ena na ha diralga meri ni pasi bole Pegamam ha maing pungwo ari kene ongwo yal ensel i to. Tere yu di to. Na di kuwa pilagi holo holo nungwo angwo yal Na molia. \v 13 Ari Seten hang a i si ware doling bongwo bani monba, na hana a i si ware molere na di kurulu di mena olekinua. Olekingere yal Antipas iwe, na ha diga mining aki dungwo yal momua. Mongure Seten doling bole oo tabil mongwo hobi si gomba, ni yalhobi kul pirere na hana di kirulu di mena olekinua. \v 14 Tal yu onga i wai pamba, tal tau onga paikungwo hanega meri di ni teralia piro. Ni monga sina i yal tau yal digan ta haang Belam ha dungwo wine ol tere doling bonua. Belam iwe, pi yal Beloke yong wu bilere yu ditomia. Ni Isrel arihobi u nigi denama dire gal bala hulu yong ba ere hau si ke tongwo i no ditongure nomio, al ama tau wou so ditomia simua. Ni monga sina i yal tau yal Belam ha dungwo wine ole doling bole tal digan ol wanua. \v 15 Te yal tau yal digan Nikolas ha nir si ni tongwo i, a i si ware pir tenua. \v 16 Tenga i ai dole nomani si kulu so. Sikinanga na gintani ure di kuwa pilagi grana bani dungwo i, Nikolas Belam kina doling bongwo hobi sire ha hol ol tere isusu ol teralga pamua. \v 17 Ari nomani bir pamia God Kwiang ha maing pungwo ari mongwo sina i di tibi ol tenangure pimo. Tal nigi dongwo ure a ime ol ni terala di onamba, nimni monanga hobi na ol wai ol ni teralga pamio, te hulu pege wai weni ta ni hani hon bol erere teralga inangere yal ta hani hon bol eralga i hankinangure ni nin hananga pamua. \s1 Taiataira malgi ari Yisas pir tere tabin tani mongwo hobi di tongwo ha \p \v 18 Ena na ha diralga meri ni pasi bole Taiataira ha maing pungwo ari kene ongwo yal ensel i to. God Wang Na molia. Molere na omena endo balang sungwo meri dimio, aiyulang ta nabaling sire au dungwo meri kebena bani yu dimua. \v 19 Dungwo yal na iwe, ni ol wanga maing di tibi ol ni teralia piro. Ni yalhobi na grana ha tau wine olala dire mole pana gal na tenga hanio, yal bina hobi pirari pare aki di tenga haniwa. Te ari hobi tal gogo ol ni tomba, tamamia dire milni pangure moli onga hanio, te tal wai ole mol pai onba, omaga mol pai onga i kara mo hora kungwo haniwa. \v 20 Haniba, tal taniga onga paikungwo hania, na di tibi ol ni teralga piro. Al Yesebel God hana togu al moliwa di wangure ni yalhobi ha weni dima dire aki di tenua. Al Yesebel iwe, ha yu nir si arihobi tomia. Yal al wou sinanga God nigi de pir ni tekinamua dire, te gal bala hulu yong ba engwo i hau ke tere yol e pir tenanga wai pamua di ni tomua. Tere hasu di wamba, ni yalhobi ha pangwo dima dire yol e pir tenua. \v 21 Al i tal digan ongwo i, nigi de pir tere nomani sina si kulu sinama dire na hamen haung tau han gogo dal moliba, al i tal digan ongwo i pisolala di pirikimio, te nomani si kulu sikimua. \v 22 Sikungure gumang bani nigi de hanere, doling bongwo hobi para nigi de haniwa. Hanere al i doling bongwo hobi kina nibil bir tere gul oun dongwo miki tegere inamua. \v 23 Inangure gir kul nongwo hobi para si gol wai siralua. Siralgere ari ha maing pir tongwo hobi hanere, ari para weni tal ol wangwo irai God hanere pring kunung kunung tere ebir si tomia di hanamua. \v 24 Yu olaliba, ni ari yal al tau al Yesebel doling bolkire, te Seten tal ol wangwo maing pir po sire doling bolkinga hobi ha oun dongwo ta di ni tekiwa. \v 25 Tekiba na ha diga homa wine ole a i si wanga meri omaga wara kere a i si ware molo. Mol i nanga nanga na u pa diralga pamua. \v 26 Diralga haung i, a i si wanga hobi na yulana ni teralga ire ari wiyol Yisas pir tekungwo hobi kene ol tenanua. \v 27 Yulana ni teralga i nabe God homa na na tomia ari wiyol na pir na tekungwo hobi honagi oun dongwo teralgere, ganba mulu hau yare bol sulere u susu ongwo meri yal al hobi u susu pire gumang nin nin dinangure kiang pai monamua. \v 28 Monamba honmil sinamo kulmoma homa meberi yong bona dungwo meri ni yalhobi gonanba, na yulana ire homa airanua. \v 29 God Kwiang ha i di tibi olimia ari nomani pamia pir po sio. \c 3 \s1 Sadis malgi ari Yisas pir tere tabin tani mongwo hobi di tongwo ha \p \v 1 Ena na ha diralga meri ni pasi bole Sadis ha maing pungwo ari kene ongwo yal ensel i to. God Kwiang gumang hol, mobing hol, daling hol pai hol pai, breng kebering walaing sina para kunung kunung mongwo yal molia. Molere kulmoma ana hol pai muru hol pai sutani aiwa. Aga dongwo yal na ni yalhobi tal ol wanga maing nan kara han po siiwa. Ari tau ni yalhobi God grang ha wine ole wana di ni hamba, na hanega God honagi ol tekirere ulgi sire gongwo meri mona di haniwa. \v 2 Monga i aidole aire Yisas pir tere nimni molo. Nimni molkinanga God honagi obilga ol tere mol pai onga i, wai sinangwo gonanga pangwo ipire nimni molo. Ni yalhobi tal ol wanga i tani weniga tal wai onanga God hankimua. \v 3 Homa weni God ol wai ol na tongwo ha i ni pire milni go pania. Panga meri omaga nomani si kulu sire hon a i si ware milni panangure molo. Molkinanga, yal ta kuni nerala dire unangwo haung ni pir po sikinia, gintani ure nongwo hanere ganulun dinga meri na yu u pa diralga ganulun dinangere gul ni teralga pamua. \v 4 Yu olalba ni Sadisi ari monga hobi yal tan tani tal nigi dongwo olkire amane monga haniwa. Monga ipire emgi ni u na molga bani ure amane moli nanga nanua. \v 5 Amane moli nanga nanga na gal pege wai weni ni teralga pinanua. Pinanga hobi God sigare kul ni tenangure mol pai hon irere moli nanga nana dire han bol engwo buku i, ni hani kri si olekiralua. Olekirere ni hani iwe, Nabe ensel hobi kina maulung bani dal tibi ol teralua. \v 6 God Kwiang ha i di tibi olimia ari nomani bir pamia pir po sio. \s1 Piladelpia malgi ari Yisas pir tere tabin tani mongwo hobi di tongwo ha \p \v 7 Ena na ha diralga meri ni pasi bole Piladelpia ha maing pungwo ari kene ongwo yal ensel i to. Na amane mole tal dime dire ongwo hong yal molia. Molere singaba Debit kene ongwo bani na hon maulung sire kene ol moliwa. Molgere nanga hona grang ki miling na a molia, hoiri yaulalga yal ta mana di na tekinamio, te hon yole eralga ere yu mana di na tekinangwo pamua. \v 8 Yu olalga yal na molia, ni tal ol wanga maing han po siiwa. Sire ni monga guman bani hoiri yaule e ni teya yal ta hon yolekinamua. Ni yalhobi nimni molkinba, na hana obilga awala galere grana ha i obilga wine onua. \v 9 Seten gamahobo i tal ol teralga hano. Na Yuda moliwa dire du nomani pangure hasu di wangwo hobi u ni deben bani tabin sire i kwi bole maa e ni tenangwo gin i, na yong wu bilalgere ni nan kina yona milna tani ebilga i han po sinamua. \v 10 Ni yalhobi tal oun dongwo u ni au sinamba, ha maing pisolekire, nimni molo di ni tega meri, ol monga ipire emgi arihobi pir na tenam mo, na han uning si onam mo, suang i harala dire tal oun dongwo gaung gul bir ari ganba uling holo holo i inangwo gin i na ni kene ol ni teralua. \v 11 Haung obilga molere ni monga bani uralia, na hana obilga mol pai gobari inanga i pire aidole kwaling ta nana dire bal ni tenangwo ipire a i si ware molo. \v 12 Yal ta ganba baniya talhan hobi obil nomani si pir tekire nimni monanga yal i God kene ongwo bani singaba molere moli nanga nanua. Nanga ipire God haang ire God oo ke pangwo ya ime unangwo haang Yerusalem hon ire, na nan hana hon ire dire, ni nomani sina i bol eralga pir po sinanua. \v 13 God Kwiang ha i di tibi olimia ari nomani bir pamia pir po sio. \s1 Leodisia malgi ari Yisas pir tere tabin tani mongwo hobi di tongwo ha \p \v 14 Ena na ha diralga meri ni pasi bole Leodisia ha maing pungwo ari kene ongwo yal ensel i to. Na ha weni hong yal mole, God grang ha wine olga yal mole, God talhan ol engwo hobi hobang bling memini na para molia. Molere ha di ni teralia piro. \v 15 Ni yalhobi ol wanga maing na kara han po siiwa. Ni God honagi nega dire olkire omin pege honagi ta ere olkinga haniwa. Honagi nega dire onan mo, omin pege honagi onan mo, yu ole monanga pire diiwa. \v 16 Ni honagi nega de olkire te, omin pege dire olkire obilga nega dire onga ipire, ni yalhobi aidole homena dekungwo meri monia gogo ni nere mebil sule mena olalua. \v 17 Ni yalhobi molere, yu dinia, ‘na bona gana miki a neyo, hulu moni bir a neyo, talhan tau wa dukiwa dinba, yal bina ari miling pir ni tongwo mol, omin gi dinga tani mole, yorowai bolo mongwo meri monia, nin milni pire gai golkino? \v 18 Golkinga pamia na krehaman ha di ni teralia piro. Ni talhan a nere ari tibi molala dinanga, na aiyulang nol wai a nega i, endo galga domia bring sinana wo. Ni yorowai bolo monia, gai golkirala dinanga, gal pege wai a nega i bring si pinana wo. Te omin gi dingiwe, pila dirala di pinanga, na omin marasin ega dimia bring sire krai bonana wo. \v 19 Na yona milna tega hobi grana wine onama dire gul tere tal oun dongwo ol teiwa. Yu ol ni teralga ipire, omin pege honagi onga i pisole, tal digan onga i nigi de pir tere, hon olkirala di pire, nomani si kulu so. \v 20 Na ni yon sina urala di pirere, kwi mole gala di moliwa. Molga ipire nuguna pirere, hoiri yaule na tenanga, na ala ugere homena ereho nere pana gal molabilue. \v 21 Yal ta ganba baniya talhan hobi nomani si pir tekirere nimni monanga yal i, na kene olga bani ungere kina ereho mole kene olabilua. Na ganba baniya talhan hobi nomani si pir tekire nimni molga nabe God yu di na tomia, kene olga bani ungere kina ereho mole olabila wo dungure olga meri ni ungere na nabe kina ereho mole kene olabilua. \v 22 God Kwiang ha i di tibi olimia ari nomani bir pamia pir po sio. \c 4 \s1 Yalhobi God ikwi bol tere gumang tongwo ha \p \v 1 Ena Yisas ha yu di wai sungure, na hon hanigere, hamen bani hoiri yaule olungure haniwa. Hanigere homa ha di na tongwo piriga yal i mugu erakere bu dungwo meri dire yu di na tomia. Emgi tal u tibi unangwo ha i awa tani di ni teralia ni ere mo na molga baniya wo, dimia. \v 2 Dungure God Kwiang na yona wu bungure nomani hamen bani pi moliwa. Mole hanigere yal ta kene ole ha hol ole ami di mongwo bol sia ta haniwa. \v 3 Hanigere yal ta ami di mongure haniwa. Hanga yal i were were hulu pege weni dale dungwo meri yal i gaung bani yu dungwo haniwa. Hanigere ami di mongwo bol bina holo holo i hamen hobini gi di wenabo dimia nabale au dire i sina olungwo haniwa. \v 4 Hanigere bol sia bir i sina olere bina holo holo i bol sia yal ta kebering aling muru ire, yal ta aling sui sui dire wenabo dire dimua. Bol sia miki dungwo i kene ongwo hobi ami di mongwo hanigere, gal pege weni dangwo pire aiyulang nol breng gal wai dungwo haure mongwo haniwa. \v 5 Hanigere sia bir sina weni dungwo bani hamen yong anigi ongwo meri ole, hamen guru dungwo meri dire yu omua. Te bol sina weni dungwo gumang bani kewa ana hol pai muru hol pai sutani gal engure de pamua. Kewa dongwo i God Kwiang momua. \v 6 Bol gumang hol i nir digan mongwo meri momia. Mongwo nir i hol ta wakimia, nimni mole au dire dimua. Sia bir dungwo mala weni hau sui sui dire mongwo haniwa. Hau mongwo i omeling mobing hol gumang hol para homua. \v 7 Hau ta hau hobi kene ole awi biing laion mongwo meri momio, te hau ta bulamahau yal kun mongwo meri momio, te hau ta ari gumang hongwo meri hole momio, te hau ta hau sipia bir mongwo meri momua. \v 8 Hau sui sui dire mongwo hobi hoong ana hol pai muru hol pai taniga homua. Holere, omeling gaung bane bani para weni homua. Holere girungwo tangwo geral di mongwo bani momua. Dungwo ul geral iwe, yu dimia, \li1 “God yulang bir weni pamio, yal i tani amane dime dire momio, amane dime dire momia. Homa mongwo, omaga momio, emgi ere unangwo pamua.” \rq Ais 6:2-3\rq* \p \v 9 Te hau sui sui dire mongwo hobi ami di mole moli nangwo yal i ul dire gumang tere, demini si tere, haang awala gale maa e tomua. \v 10 Tongwo gin i yal ta kebering aling muru yal ta aling sui sui dire mongwo hobi ya habilai sire mangal a kula sire moli nangwo yal i kebering bani emua. \v 11 Erere ul geral dire yu dimia, \li1 “Ni talhan para weni ol erere, bring a holo sire kene ol monia. Monga i mole na hobana monia, te na God monia, maa e ni tere hani awala gale ni tani gumana ni teralga pamua.” \c 5 \s1 Yon buku ta han holo si engwo hangwo ha \p \v 1 Ena bol sina ami di mongwo yal i aling weni hol i buku angwo haniwa. Hanigere mining ala hol bole maini hol bole dimua. Bole han uling guwa mama weni ana hol pai muru hol pai sutani si emua. \v 2 Engwo hanigere ensel nona pangwo ta ure ha erakere dire yu dimia, \li1 “Ara amane mole buku han si engwo i pule hanangwo kunung paname?” \v 3 Dimba ari hamen bani mongwo hobi mo, ganba bani mongwo hobi mo, ganba manala mongwo hobi yal ta amane molkimia buku i pule hanangwo paikimua. \v 4 Paikungwo i pire na tal oname? di pire hai bir meiwa. \v 5 Meiba, sia bina holo ami di mongwo yal ta yu di na tomia, “Ni hai mekio. Yal singaba Debit gang ta Yudari para weni kene ongwo yal i ganba hon dungwo a ura dire amane momia buku han si engwo i pule hanangwo pamua,” di na tomia. \s1 Yon kun sipi sipi yal i hangwo ha \p \v 6 Ena tongwo hanigere bol sia sina weni dungwo bani yal Yisas kun sipi sipi giring mongwo meri mole si gongwo gaung bining ya dimia hon mole aire mongwo haniwa. Haniga sipisipi giring yal i, siging ana hol pai muru hol pai sutani ure yolang sire dimio, te omeling ana hol pai muru hol pai sutani homua. Hongwo haniga i memini yu pamia, God Kwiang yong wu bile momua. Mongwo Kwiang iwe, God nu si olungure, ganba uling holo holi omua. \v 7 Ena sipisipi giring mongwo yal i ure, ami di mongwo yal buku a mongwo i imua. \v 8 Ingwo gin i hau sui sui dire mongwo hobi ire, ari miki weni kene ongwo hobi ire dire, sipisipi giring yali mongwo kebering bani ikwi bomua. Bongwo hobi tal ta gita dungwo meri dungwo are, ulgi kunu wai ungwo mulu hau nol ala i ware amia. Angwo i memini yu pamia, Yisas pir tongwo hobi God ha di tongwo para weni God pirere kunu wai ungwo meri di na tomua di pimia. \v 9 Ena hau ya, kene ongwo hobi para yu olere sipisipi giring yali ul geral di tere yu ditomia, \li1 “Ni nin amane dime dire monia, buku han si engwo i pule hananga pamua. Ari hobi ni si gongwo ari miki weni breng ol ire ni nin algi breng singa pamia. Ari miki weni breng singa hobiwe, ari wiyol gaung nol hama hongwo, te ha howa ta ta pangwo hobi breng simua. \v 10 Sungwo ipire, God ol wai ol na tongwo ha i kene ole ha di tibi olungwo pamua. Olere ganba uling holo holi emgi kene onamua.” Olere God arihobi kina di gon gan onama dire sina yal monamua. \v 11 Dimia na hon hanigere, bol sia ya, hau hobi kene ongwo hobi ensel miki weni bina holo holi wenabo dire mongwo haniwa. \v 12 Hanigere ensel hobi ha erakere dire yu dimia, “Arihobi kun sipisipi giring si gongwo yal i obil amane dime dire momia. Mole God yulang ire, arihobi demini si tongwo ire, gumang tongwo ire, maa e tere haang awala gangwo pamua,” dimia. \v 13 Dungwo pirigere, hamen bani ire, ganba baniya ire, ganba manala ire, nir digan bir ire dire, ari dua hau para weni mole ha yu dimia, “sia sina weni ami di mongwo yal i ire, sipisipi giring yal i ire dire, obil gumana tere, nomani tere, haang awala gale gale moli naminga naminua,” dimia. \v 14 Dungure hau hobi, “ha weni dinua” dungwo piriwa. Pirigere kene ongwo hobi yare ikwi bole yasuri gumang tongwo haniwa. \c 6 \s1 Sipi sipi giring yali buku han holo ana hol pai muru hol pai taniga pulungwo ha \p \v 1 Ena hanigere kun sipisipi giring yali i han guwa ta pulungwo haniwa. Hanigere hau sui sui dire mongwo hobi ta ha erakere hamen guru dungwo meri dire, “wo” dimia. \v 2 Dungwo hanigere kun ausi pege ta omena bani u tibi engwo haniwa. Hanigere kun au sungwo yal i sugul hol angure mangal namba pangwo tongwo haumia. Haure nimni mole kiang hobi sire isusu ol tere tere momua. \p \v 3 Ena sipisipi giring yali han guwa ta hon pulungwo haniwa. Hanigere hau sui sui dire mongwo hobi ta homa gala erakere dungwo meri ta ereyu dire “wo” dimia. \v 4 Dungwo hanigere kun ausi nol ta omena bani u tibi emua. Kun au sungwo yal i ol wanangure, hamen wai tangwo haung ari yong ura dungwo i, wai sinangwo kura bonama dire ol wanamua. Ol wanangure ari para weni nin nin kura bole si gomua. Ol wangwo yal i di kuwa piragi tongure a ire wamua. \p \v 5 Ena sipisipi giring yali han guwa ta hon pulungure haniwa. Hanigere hau sui sui dire mongwo hobi ta gala bir dire “wo” dimia. Dungwo hanigere omena bani kun ausi hama ta u tibi engwo haniwa. Hanigere kun au sungwo yal i sikel oun dongwo a mongwo haniwa. \v 6 Hane pirigere hau sui sui dire mongwo sina i ha ta dire “Heba taniga twenti kina bomio, paba sui tai dire twenti kina bomio, te nir wain ire homena gangwo wel miki momua.” \p \v 7 Ena sipisipi giring yali han guwa ta hon pulungure haniwa. Hanigere hau sui sui dire mongwo hobi ta gala bir dire “wo” dimia. \v 8 Dungwo hanigere kun ausi gaung kulina sungwo ta omena bani u tibi engure haniwa. Hanigere kun au sungwo yali haang Gongwo emia mongwo haniwa. Hanigere mobina hol i yal ta ungwo yal i haang Man Wu Engwo mongure haniwa. Hanigere ari para weni u ku bole tabin sui sui dire mongwo i Gongwo Man Wu Engwo yal su irai ari tabin ta mongwo i si gonama dire yulang tongure si gomua. Si gongwo i, di kuwa piragi simio, menan bir i tibi olungure gomio, nibil bir i tibi olungure omio, hau biing ure tau sungure gomua. \v 9 Ena sipisipi giring yali han guwa ta pulungwo haniwa. Hanigere ganba ban tau ari God ha dungwo i mining aki di ware di tibi olungwo hobi nigi di pir tere si gongure kwiang Yisas golere algi breng ol ingwo bani mongwo haniwa. \v 10 Hanigere kwiang hobi gala erakere dire, “Eke, yulang hong yal amane mongwo ganba ari hobi na na si gomia tal haung na sungwo hobi ni mong sinane?”, dimia. \v 11 Dungure gal pege weni tere, “Ari hobi ni ni si gongwo meri tau si gonangwo God aki di wai sinamia, kwi mole han molo,” ditomia. \p \v 12-13 Ena sipi sipi giring yali han guwa ta pulungwo haniwa. Hanigere ememe bir weni ongure, ari dongwo i si bomio, haba algi mo emio, hamen hair mu dinba ongure er aulu uli dungwo meri kulmoma uli di yamua. \v 14 Yangure ari kugul yure gumiling imu dire holo sungwo meri hamen para weni pi holo simua. Sungure hamen hul para muru u di banta omio, te ailan ganba migi mongwo hobi pil nir bani aidole, u di ban ta omua. \v 15 Te ganba ari kene ongwo hobi ire, ari tibi mongwo hobi ire, ari kene ongwo hobi ire, moni bir a nongwo hobi ire, yulang nimni mongwo hobi ire, yal bina mongwo hobi ire, yamoni mongwo hobi ire dire, te pi hamen hul hulu grang ala ya, te hulu bir dungwo bani kul si monamua. \v 16-17 Molere, “hamen hul ya, hulu bir hobi ure na biiringere, kene ongwo bol sia ami di mongwo yal God ire, sipi sipi giring mongwo yali ire dire, gul na tere na sinamia ara nimni monamne? Hamen hul ya hulu i ure na biiro,” dimua. \c 7 \s1 Isrel ari handret poti po tausen God maka ingwo ha \p \v 1 Ena ganba uling holo holo i ensel sui sui dire aire mongwo haniwa. Hanigere ensel mole hamen hair a i si mol pangure hon olkimua. Olkire ganba ya, sol wara ya, er han hobi hair sikungwo haniwa. \v 2 Hanigere ari mo pa dungwo holi ensel ta mole ungwo haniwa. Hanigere ensel ta i God haang maka ire ure, ganba ya, sol wara ya, isusu ol tenama dire God yulang tongwo ensel sui sui dire mongwo hobi gala dungwo haniwa. \v 3 Hanigere ensel ta i yu dimia, “Nan God honagi ol tongwo hobi i ku bolkiminia ganba ya, pil nir ya, hobi olo isusu olkirere han molo. Monanga aki di tenama dire maulung bani kultobane si tere i ku bonaminga sire isusu olanua,” dungwo piriwa. \v 4 Pirigere God hau ke tere namba maulung bani engwo hobi kere i ku bongwo Isrel gang wan handret poti po tausen momua dungwo piriwa. \v 5 Pirigere tau God yol Yuda namba engwo twel tausen momio, te tau yol Rubin twel tausen momio, te tau yol Gat twel tausen momio, \v 6 tau yol Asa twel tausen momio, tau yol Naptalai twel tausen momio, te tau yol Manasa twel tausen momio, \v 7 tau yol Simion twel tausen momio, tau yol Liwai twel tausen momio, tau yol Isaka twel tausen momio, \v 8 te tau yol Sebiyulan twel tausen momio, tau yol Yosep twel tausen momio, te tau yol Bensamin twel tausen momua, dungwo piriwa. \s1 Ari tabin bir weni God gumang tere ha maing di tongwo ha \p \v 9 Ena yu dungwo pire hanigere, ari miki weni God maulung bani u ku bole momia, kere kun olekiwa. Olekiga hobi gal pege arikri weni pire sugul nima aulung bai are God sipi sipi giring mongwo yali kina i sina olere momua. Mongwo hobi ha howa ta pangwo ure momio, wiyol para weni tau obil sine sine yare ure momio, gaung ta ta hongwo mongwo haniwa. \v 10 Hanigere yalhobi molere gala dire yu dimia, “Na arihobi God kene ol na tere na sigare kungure u wai ominga yali sipi sipi giring yali kina obil mo hora kumua. \v 11 Dungure ensel para weni God kene ole ami di mongwo bol se ire, kene ongwo hobi ire, hau sui sui dire hobi ire dire, i sina ole mongwo haniwa. Hanigere u ku bongwo hobi para weni i kwi bole God maa e tere tere mongwo haniwa. \v 12 Hanigere ha yu ditomia, “Ha weni kara diminua,” dire, maa e tere, demini si tere, nomani si pir tere God ol na tenga wai piminua dire haang awala gale, God nimni monia moli nanga nanua dire ikwi bole gumang tongwo haniwa. \s1 Ari hobiwe, gaung gul ingwo i wai sungwo ha \p \v 13 Ena kene ongwo hobi yal ta yu sirin bol na tongwi, “Gal pege sigiu dungwo hobi makena yal mome?” dimia. \v 14 Dungure na “Ni nin gumang hania na hankiwa,” diteiwa. Digere ha yu di na tomia, “Ari gaung gul bir tongure ingwo hobi irai ure momua. Kun sipi sipi giring yal Yisas i gongure tal nigi dongwo ol wangwo pring i olala dire algi ya bolere gaung gal bigi sungure sigare kule u wai pire momua.” \li1 \v 15 “Mongwo hobi iwe, God kene ongwo bani mole girungwo tangwo God honagi ol te momua. Mongure kene ongwo bol sia ami di mongwo yal i yalhobi aang mol tomua. \v 16 Tongure yalhobi nir homena ta wa dukinamua. Te ari de yalhobi mongwo bani ekinamio, te yalhobi mongwo bani miing ta sikinangure mol gwi sire monamua. \v 17 God kene onwo sina i sipi sipi giring Yisas Kraist arihobi hobang molere han monamua. Molere aule i nangure nir wai i nenangwo God yulang tenamia ire ya moli nangwo namua. Nangure miling gul sungure hai me mongwo i God nin tol di inangure gun ere monamua.” \c 8 \s1 Sipi sipi giring yal i buku han ana hol pai muru hol pai sutani pulungwo ha \p \v 1 Ena kun sipi sipi giring mongwo yal i buku han guwa ana hol pai muru hol pai taniga pulungwo han guwa taniga ya dungwo omaga pule wai sungwo haniwa. Hanigere hamen bani ari mongwo hobi ha dikere pera ara dikere ya moni sime su moli omua. \v 2 Moli ongwo wai sungure ensel ana hol pai muru hol pai sutani God maulung bani mongwo hobi bu mugu tongure imua. \v 3 Ingure ensel ta aiyulang nol mulu hau ire ure God kun si ke tongwo bol bani aire momua. Mongure bol bolimbani ulgi ala i endo dere kunung wai umua. Ungure ulgi kunung wai ungwo miki i ure tongure ensel ire bol bani endo gamua. Gangure engi God mongwo bani ongwo meri ari God ha di tongwo i ere para yu God mongwo bani ongure pimua. \v 4 Te ensel engi ongwo i ire, ari God ha ditongwo i ire dire, mo God mongwo bani ongure wai pire kraung pimua. \v 5 Pungure ensel i bol bani endo gangwo de pangwo meri ulgi kina honere mulu hau nol ali wangure mulimua. Mulungure mulu hau ire endo de pangwo meri garu di ganba ari mongwo bani olimua. Olungure hamen guru bir dire, hamen yong anigi ongure, ememe bir piga simua. \s1 Ensel ta ana po i bu mugu bu dungwo ha \p \v 6 Ena ensel ana hol pai muru hol pai sutani bu mugu nin nin ire bu dirala dire a non ole momua. \v 7 Mole ensel ta bu dungure nimin nirimil ire, hulu endo dongwo ire, algi ire dire, si ganba bani olimua. Olere ensel i ganba para weni ebir sire i sui tai dire olungure, su ya dungure ganba ta isusu olungure kara wai simua. Sungure er ere yu de wai simua. Te kul airing kara de wai simua. \p \v 8 Ena ensel ta bu mugu bu dungure hamen hul ta endo dere si hala sire ya pil nir ala omua. \v 9 Ongure ensel i pil nir ebir sire i sui tai dire olimua. Olungure nir su ya dimba, ta algi mo ere nir nol momua. Mongure pisi nir hau ebir si sui tai dire olungure tabin su ya momba, ta kara gol wai simua. Te sipi nir bani wangwo hobi ebr si sui tai dire olungure tabin su ya momba, tabin ta si susu olungure ta dikimua. \p \v 10 Ena ensel ta bu mugu bu dungure kulmoma bir ta hamen bani dere ya nir yangwo bani simua. \v 11 Yangwo kulmoma i haang Nir Gu Kengwo emua. Ena nir yangwo para muru ebir si sui tai dire olere tabin su ya momba, tabin ta kara gu nigi dongwo kemua. Kengure ari hobi nere miki gol wai simua. \p \v 12 Ena ensel ta bu mugu bu dungure ari haba kulmoma hobi ebir si sui tai dire olere kulmoma tabin ta hama simio, te hamen tamba, ari banta hama simio, te girungwo haba domba, haba banta hama simua. \v 13 Ena na hanigere hau sipia bir weni hamen bani wala gale gala bir dimua. Dire yu dimia, “Eke, ni ganba ari hobi milni pirie. Ensel sui tai dire bu dirala dire a non ole mongwo hobi bu dinangwo ni ari hobi kura gul bir weni inanga pamua,” dungwi. \c 9 \s1 Ensel ta ana paip i bu mugu bu dungwo ha \p \v 1 Ena ensel sui sui dire mongwo hobi homa bu dungwo meri ensel ta hon dungure kulmoma ta a ulu di ingure ya ganba bani sungwo haniwa. Haniga kulmoma i yal ta momua. Molere maul bir weni wu engwo bani nangwo ki miling ere momua. \v 2 Mole ki yaulungure maul ala i endo bir weni dere engi bir weni omua. Olere pi ari dongwo bani si bongure gule emua. \v 3 Engure engi ongwo sina ala i hau guamoro miki weni mole u mena umua. Ure denboma bir ari ni sungwo meri hau i ari tau simua. \v 4 Simba, er aulung ya, kul hobi sikinama dire mana di tomua. Ari tau God maka maulung bani e tekungwo hobi obil sinama dire yulang tere “so” ditomua. \v 5 Di tongwo hobi ari hobi gaung gul haba ana hol pai muru tongure, ire giboi dire moli omua. \v 6 Yu onangwo haung ari hobi kara golia di pire pai monamba, ta golkinamio, te nin wi sire golala di pinamba, ta golkinamua. \v 7 Ena hau guamoro hobi iwe, kun ausi bir mongwo meri momua. Mole aiyulang gal nol haure, ari grang gumang hongwo meri hole momua. \v 8 Mole breng eme arikri al nol breng sungwo tali simio, te siging awi biing laion siging arikri hongwo meri homua. \v 9 Walaing sina aiyulang ol erere homa geruwa bon si dongwo meri domua. Hong tama erakere sungure krauna sigi dimua. Dungwo iwe, kun ausi er palan bol miki weni aulu piru dungwo gule giu dungure krauna si gi dungwo meri dimua. \v 10 Te ari sungwiwe, denboma yong hol ni sungwo meri simua. Ari si mongwo mongwo haba paib mun wai simua. \v 11 Guamoro hobi kene ongwo yal singaba ta momua. Mongwo yal i maul ala endo dongwo i hona grang kene ongwo yal momua. Mongwo yal i haang Yuda ari hobi Abadon emua. Te Griki ha Apoliyon wa dimua. Engwo haang sui nan ha isusu ol tongwo yal wa dinaminua. \p \v 12 Ena ari talime sui tai dire inangwo i, ta haya ingwo wai simba, su ya dimia, emgi u tibi namua. \s1 Ensel ta ana sikisi iwe, bu mugu bu dungwo ha \p \v 13 Ena ensel ana hol pai muru bu di wai simia, omaga taniga ya mole bu dimua. Dungure God gumang bani bol kul tongwo bina holo holo i ha ta dungwo piriwa. \v 14 Ha dungwo i ensel ta bu dire yu ditomia, “Nir Yupretis yangwo bani ensel sui sui dire homa han hol engwo i gule ole to” dimua. \v 15 Ensel sui sui dire han gule olungwo hobi ari si gonama dire aleng kere engwo haung i, u tibi ongure gule olimia. Olungure ganba ari hobi ebir si sui tai di olere, tabin ta si gomua. \v 16 Sungwo yalhobi soldia tu handret miliyon kun ausi au sire ware, ari si gongwo haniwa. \v 17 Hanere omena bani i tibi olungwo haniga i, ari soldia hobi aiyulang mori homilgi nol ol erere, homa geruwa bon si dongwo meri domua. Te kun ausi grang gumang iwe, awi nona pangwo laion grang gumang hongwo meri homua. Holere grang bani endo dere, engi ole hulu de wa gongwo mena umua. \v 18 Ena soldia hobi ganba ari ebir si sui tai di olere, tabin ta si gol wai simua. Tau endo de wai simio, tau engi si gol wai simio, tau hulu de wa gongwo si gol wai simua. \v 19 Sungwo kun ausi iwe, ari si gongwo maing grabeling bani ta pamio, te eung bani ta pamua. Pangure kun ausi eung bani onba grang hongwo meri hole ari simua. \v 20 Ena ari tau si golkungure ya mongwo hobi ari si gongwo hamba, tal nigi dongwo ol wangwo aidolekire ya ol momua. Ol wa molere gal bala hulu kwia yong bai engwo i kina obil pir tomua. Tongwo hobi pera ara dire, ha di tere hol wakimia aidolangwo pamba, pir tomua. \v 21 Tere ari si gole, posin olere, yal al wou sire, kuni nere tal maing nigi dongwo hobi aidolangwo pamba, ol wamua. \c 10 \s1 Ensel ta buku arere Yon no di tongwo ha \p \v 1 Ena Yon mole hon hanigere ensel singaba ta hamen bani ya ime umua. Ungwo yal i kwahawa gurumil wangwo ta u gaung bani yobilimio, te hamen hobini gi dungwo meri dire breng bani yobilimio, te grang gumang ari kulangi dungwo meri dimio, te kebering bani er yoba torari sungwo meri dungure endo dongwo meri domua. \v 2 Dongwo ensel i buku migi ta are awala gal momua. Mole kebering weni hol i pil nir bani egerere, te kebering holo holi ganba bani egere momua. \v 3 Mole awi biing laion gau dungwo meri dire gala bir dimia. Dungure hamen guru ana hol pai muru hol pai sutani dimia. \v 4 Dungure na haniga tal i buku bani bolala di oliba, hamen bani ha di ime ole, “Hamen guru ana hol pai muru hol pai sutani dungwo pinga i, ni nin obil pinania, buku bani bol ekio,” di na tomua. \v 5 Tongure ensel pil nir bani egere ganba bani egere dungwo homa haniga yal iwe, ha dirala dire aleng a tau simia. \v 6 Sire, mol panangwo bani panangwo hong yal God hang dal yu ere “ha di yulang bolalia piro,” dimua. Dire hang dal yu engwo yal God, hamen talhan para weni ol ere, ganba talhan para weni ol ere, pil nir talhan para weni ol emua. Engwo ipire ensel i God hang dalere, “Tal i tibi ol na tenangwo haung emgi ta molkinaminia, omaga mominua. \v 7 Ensel namba sewen bu mugu bu dinangure God tal ol terala dire di kul si engwo i, i tibi olamua. Olangwo ha i homa God hana togu yalhobi obil di tibi ol tongure pir po simia, ari wo ta pir po sikimua,” dungwo piriwa. \v 8 Ena ha ta hamen bani ya ime ure di na tongwo ha i hon yu di na tomia, “Ensel pil nir egere ganba egere buku angwo i inana po,” di na tomua. \v 9 Tongure na ensel mongwo bani pire, “ni buku i na to,” digere, ensel i “ni inanga ire no. Nenanga gran bani don kenamba, yon ali pire yon aporomal dire mebil kwian unamua,” di na tomia. \v 10 Tere buku na tongure ire neiwa. Negere grana bani don go kemba, ne dugu digere yona ali pire yona aporomal dire mebil kwiana umua. \v 11 Ungure yal ta yu di na tomia, “Emgi God grang ha di ni tenangure pirere tal emgi u tibi nangwo ipire arihobi awa di tenania. Di tenanga ha i ari wiyol para weni, gaung nol gaung hama, ha howa nin nin pangwo hobi ire, te ari singaba king hobi ire dire, emgi tal onangwo ipire awa ha dire ditenanua. \c 11 \s1 God ha di manbi olungure yal sutani di tibi ol tongwo ha \p \v 1 Ena bli maga na tere yu di na tomia, “Ni bli ire, ganba bani God bling mining oo ya, bol i di beyo. Bere ari tau God gumang terala dire ungwo hobi kero. \v 2 Di benanga i oo maini hol i di bekio. Oo maini hol i tal nigi dongwo ol wangwo hobi momua. Mongure oo maini hol i wai dimba, ari hobi ure me erin sui tai dire haba sikis mun u mole oo malgi tal gogo olere, isusu ol tomua. \v 3 Ol tongwo ipire na grana ha digere hana di tibi ol tongwo yal sutani di tibi ol tenamua. Tere yasuri miling gul sire gal bege obil krau pire molere hamen haung wan tausen tu handret sikisti de hana di tibi ol tomua. \v 4 Tongwo yasuri iwe, homa er kwasulu sutani ganba hong yal God maulung bani bongwo hanga meri momio, te God maulung bani kewa sutani dere au dungwo hanga meri momua. \v 5 Mongure yal tau yasuri nigi de hanere ol gogo dal tenamba, yasuri grang bani endo bir mena ure kiang pai tenangwo hobi denangure gonamua. \v 6 Ena yasuri ure God hang di tibi ol tenangwo haung yasuri nimin sikinamua dinangure sikinamia. Sikinangwo i God yulang tenamia, yasuri nimin kene ol tenangwo pamua. Pangwo ipire God nomani bir yasuri tongure nir para weni algi nir yanamua dinangure yanamia. Te God nomani bir yasuri tongure ganba ari nu nibil nebona talime oun dongwo inamua dinangure ere inangwo pamua. \v 7 Ena yasuri ha di tibi ol wai sinangure hau biing digan maul ala mongwo i aidole mena unamua. Ure God honagi ol tongwo yasuri kina kura bonamua. Bolere hau biing digan yasuri sire ol gogo dal tere si gonamua. \v 8 Gonangure yasuri yone i oo ai bir malgi hol maulung bani dinamua. Dinangwo oo ai bir i ha bangi biire Sodom, Isip wa diminua. Diminga malgi nan singaba er pera bani haya si gomua. \v 9 Ena yasuri gongwo yone i arihobi hamen haung sui tai dire hap ya dinangure hanamua. Hanangwo hobi ari wiyol para weni yal hama tau, yal nol tau, ha howa nin nin pangwo hobi tau i mu dire, yasuri yone i man wu enamina di onamua. \v 10 Ena yasuri gonangure ganba arihobi wai pire ul dire egin ire miling parere kraing mongwo gomua dinamia. Direre miling panangure tal anongwo hobi nin te wa ma di inamua. Homa God honagi ol tongwo yasuri ganba ari tal nigi dongwo ol wakio dire, tal oun dongwo ol tongwo ipire, omaga gonangwo i hanere miling panamua. \v 11 Panamba, hamen haung sui tai dire tri hap wai sinangure God yasuri grang miing hon te aibing olangure aire hon monamua. Monangure ari hobi hanere ganulun dire kul pire “tal onamine?” di pire monamua. \v 12 Mole pinangure hamen bani ha ta ya ure yasuri gala dire “Ni yasuri mo wo” dinamua. Dinangure yasuri mo pi kwahawa sinali ongure kiang hobi hanamua. \v 13 Hanangwo gin i, ganba bani ememe bir weni onamua. Onangure oo ai bir malgi i, ebir si ana holo holo olangure taniga i susu ol tenangure nainpela ya dinamua. Ememe onangwo i ari yal al sewen tausen miki weni si gonamua. Gonangwo hanere si golkungwo hobi kul pirere God haang ayuwo ol te monamua. \v 14 Ena talime oun dongwo ol tenangwo namba tu haya wai simia, namba tri omaga unamia kwi han molo. \s1 Ensel namba sewen bu mugu bu dungwo ha \p \v 15 Ena ensel namba sewen bu mugu bu dungure hamen bani ari tau gala erakere dungwo piriwa. Piriga ha i yu dimia, “Ganba uling holo holo kene ongwo hobi wai simia. Nan hobana God nu sungwo yal Kraist kina kene ol na te monangwo monamua, dimia. \v 16 Dungure kene ongwo ari twenti po God gumang bani ami di mongwo hobi ya habilai sire God hang dal yuwo emua. \v 17 Ere yu dimia, “Nona pangwo hong yal God ye, ni hamen haya monga omaga ere para monia. Ni nona pare ol wanga i ware arihobi kene ol tenua. Tenga i wai pamia maa e ni tominua. \v 18 Ganba ari ni pir ni tekungwo hobi talime oun dongwo tere nigi de pir ni tere i kura ol ni terala di omua. Omba ni haya yon ki e tere isusu ol tenua. Tengere gongwo hobi tal ol wangwo maing ha hol ole ebir si tenanua. Tenanga i hana togu yal ni gamnahobo honagi wai ol ni tongwo hobi tal wai ol tenanga pamia. Pangwo ipire ari singaba yal bina hobi kina tau gumang ni tere maa e ni tongwo hobi ere tal wai ol tenanga pamua. Pamba, ari maganba ol gogo dal tongwo hobi tal oun dongwo ol tenangere u susu namua” dire, kene ongwo hobi ha yu dimua. \v 19 Di wai sungure God oo hamen bani hoiri yaulungwo hangure sina weni God arihobi kina u tani nabilua dire awa ha dungwo ha boksi ala engwo i, i tibi olungure hamua. Hangure hamen guru dire hamen yong anigi ongure hamua. Hane pungure ememe bir ongure nimin nirimil bir yangure hamua. \c 12 \s1 Agr ta onba medugu bir kina ol wangwo ha \p \v 1 Ena tal gumang hon dongwo bir weni ta hamen bani u tibi omua. Ongwo tal i agr ta momia. Molere gal wangwo meri ari dongwo i obil wamua. Ware kebering haba dongwo bani egirimua. Egere breng gal haungwo bani kulmoma ana holo holo kebina sutani domua. \v 2 Dongwo al i mindebe ole gir kulala dire yong gul bir sire hai memua. \v 3 Mengwo hanigere tal gumang hon ta hamen bani hon u tibi omua. Ongwo tal i onba medugu nol bir weni momia. Molere breng yolang ana hol pai muru hol pai sutani hongure siging ana holo holo homua. Hongure breng bani kene ongwo mangal ana hol pai muru hol pai sutani haumua. \v 4 Haungwo onba i eung kulmoma dongwo bani tabin ta uli di manbi olungure tabin sutani hamen bani ya de pamua. Pangure onba i agr gir kulala di ongwo mala i mole kwi han momua. Molere, airing gir kunangwo si nerala di han momua. \v 5 Mongure airing wang kul nomua. Kul nongwo gir i nona pare ari pare weni kene ol tenamua. Ena airing gir kul nongure gintani aki di ire hamen bani omua. Pire pi God kene ongwo bani olungure momua. \v 6 Mongure al i kul pire te pi ganba po engwo bani omua. Ongwo ai i God homa al i pi monama dire akun ol e tongwo bani pi mongure, God nin hamen haung wan tausen tu handret sikisti miki weni homena tere kene ol tomua. \v 7 Te mongure hamen bani kura bir u tibi omia. God nu sungwo yal ensel singaba Maikel gamahobi onba medugu gamahobi kina kura bomua. \v 8 Bomba Maikel gamahobo nona pare onba bir gamahobi sire i susu ol tomua. Tongure kul pire hamen bani aidole te pi banta omua. \v 9 Omba Maikel ensel hobi iwe, onba medugu ire, gamahobi ire dire, a i si mole pia si ganba bani olimua. Olungwo onba medugu i homa kwia momba, onba wo gaung holere u tibi omua. Ongwo yal i hang Seten momia, mole ari para weni nigi de pir tere kraung sire kela kul tomua. \v 10 Ena onba medugu gamahobi para weni ya manbi sungure ha ta gala erakere dire yu dimia, “Nan kene ol na tongwo yal i Seten na ol gogo ol na tenamba, aki di na tongwo haminua. Hamingere yal i nona pare mo hora kule singaba bir weni mongwo haminua. Hamingere God nu si ganba bani olungwo yal Kraist nona pamia, na kiana Seten ol nigi de na tomba, yal i onba pia si manbi olungure ya ganba bani umua. Ungwo yal Seten i homa girungwo tangwo God maulung bani mole arihobi tal digan ol wamua dire ha di mere si te momba, omaga molkimua. \v 11 Ena sipisipi giring yali algi ya bolere Kristen enahobi aki di tongure yalhobi Seten isusu ol tomio, te ha maing di tibi ol tomia, tere Seten isusu ol tomua. Tere Seten kul pir tekire ha maing di tibi ol tomua. \v 12 Ena enahobi Seten isusu ol tongwo ipire ni hamen bani monga hobi wai pire gun enanua. Enanba Seten ya manbi bani sire ganba bani wa momia, ni ganba ari pil nir hau monga hobi kina milni pir ni tominua. Tomingere Seten mole haung obilga ya dimia, God na sinangwo haung mala dimia di pire, ganba ari ol gogo dal tomia milni pir ni tominua,” dire, hamen bani mongwo hobi yu dimua. \p \v 13 Ena onba medugu bir i na manbi wiya di pire al wang kul nongwo al i sirala dire wa dumua. \v 14 Dumba God al i hau sipia hong bir hongwo meri hol tongure wala gale te omua. Ongure God ganba po engwo bani monama dire akun ol engwo bani pire momua. Moli pire me erin tri yia hap ganba po engwo bani mol pamua. Mol pangure God kene ol tere homena te momua. \v 15 Momba, al ongwo hol i onba digan i doling bol pire, al i nir si hau i nama dire nir miki weni mebil sulimba, \v 16 God ganba a bona dungure nir u ganba ali ongure al i ya momua. \v 17 Mongure nir ali ongwo hanere, onba digan i al i nigi de pir tere, gir hon kunangwo si nerala dire, kwi han momua. Mongure al i gir hon kunamua dungwo i, kul nongwo ari God grang ha pire wine ongwo hobi momua. Mole Yisas hobana momua dire yol e pir tomua. \v 18 Tongwo ipire onba digan i Yisas pir tongwo hobi kina kura bolala dire pil nir bina i mole a non ole momua. \c 13 \s1 Hau biing sutani u tibi ongwo ha \p \v 1 Ena na pil nir bina mole hanigere, hau biing ta nir ala mole u tibi emua. Engwo hau i breng ana hol pai muru hol pai sutani yolang simua. Te siging ana holo holo homua. Siging ana holo holo dungwo bani kene ongwo breng gal nol haumua. Breng bani God ha yong i tere mining bol emua. \v 2 Engwo hau i hau kara sirala dire awi pusa bir haang Lepat mole kebering iwe, hau nugu bir kebering hongwo tali homba, kebering bir weni weni homua. Te grang iwe, awi biing Laion grang hongwo tali homua. Hongure onba bir i yulang tere ganba uling holo holo kene olga bani kene olo ditomua. \v 3 Ena hau i breng ta nebona bir domua. Nebona i migiga ta dekimia bir weni doma. Dongure hau i golala di omba, nebona kirungure golkimua. Golkungwo i hanere arihobi ganulun dire yol e pir tere doling bomua. \v 4 Bolere onba gumang bani ikwi bol tere onba hau yulang tongwo i pire maa e tomua. Tere “Hau i nona go pamia, yal ara si gonangwo kunung paname?”, dungwi. \p \v 5 Ena hau iwe, me erin sui tai dire haba sikis mun kene ol wa molere, God gaung ha sire, na nan nega dire, pir teiwa dire, haang ayuwo olimia. \v 6 Olere God nigi de pir tere, God haang dale gaung ha si tomua. Tere God kene ongwo bani mongwo hobi kina para gaung ha si tomua. \v 7 Tere yulang hon irere God pir tongwo hobi kina kura bole hau i nona pare God gamahobi isusu ol tomua. Tere wiyol para weni ire, ha howa para weni dungwo hobi ire, te gaung ta ta hongwo hobi ire dire, hau i maa e tenamua. \v 8 Ena hamen haya God hamen ganba ol engwo haung God ari tau haang buku bani bol ekimua. Ekungwo ari hobi hau biing maa e tongure God kun sipi sipi kungure si gongwo yal i God buku i tomua. Tongwo buku bani ari haang si engwo hobi iwe, ta golkirere, ya mol panangwo panamua. \v 9 Ari nomani bir pamia ha i nomani si piro. \v 10 Arihobi ni yalhobi ni hani sirala di pinangwo sinamio, te yal ta ari tau si golala di pinangwo yali sigonangwo meri yal i ere yu si gonangwo pamua. Tal yu onangwo habang i ni ari God pir tenga hobi nimni mole molio. \v 11 Ena hanigere hau biing ta ganba manala i mo pa dimua. Dungwo hau i God kun sipi sipi siging sutani hongwo tali homio, te ha dungwiwe, onba bir ha dungwo meri dimua. \v 12 Te hau biing emigi ungwo hau iwe, hau homa ungwo hau i, honagi ol tere yulang bir tongure imua. Ire nimini mole ganba arihobi hau homa ungwo i, tani ikwi bol tere guman to di tomua. Te homa ungwo hau i homa nebona bir dere golala di omiba, haya kirimua. \v 13 Ena emigi ungwo hau i, tal guma hon dongwo maing maing i tibi olimua. Olungwo tal iwe, ta arihobi mongwo gumang bani endo hamen bani ya ime wo dungure wine olere, ya ganba bani simua. \v 14 Simba, God han uning si olungure, hau i tal guma hon dongwo maing maing olere, ganba arihobi bal tomua. Tere yu di tomia, “Ni yalhobi hau biing mongwo meri yong ba ere maa e to. Homa si gomiraba golkire hon momua.” \v 15 Dimia God yali yong ba engwo i, grang miing tongure pera ara dire ha dimua. Dungure yal tau maa e tekungwo hobi si gomua. \v 16-17 Ena emigi ungwo hau digan i ari pir tongwo hobi kultobani maulung bani mo, aleng weni holi maga ta eyo di tongure, singaba hobi yal bina hobi ire, tal miki anongwo hobi kultaing hobi ire, han hongwo hobi han holkungwo hobi ire dire, hau digan maga i dikinangwo yal i homena tal ta breng sikinanua. Maga iwe, ari tau hau digan hang maga bol engure ari tau hau digan tal ongwo maing namba kerungwo i maga bol emua. \v 18 Emia, nan arihobi nomani bir pare hau digan tal ongwo maing kerere namba i pir po sinaminia. Iwe, ari haang dale namba i tibi olimia, olungwo namba iwe, sikis hantret sikisti sikis umua. \c 14 \s1 Ari handret poti po tausen hobi ul hon ta itibi ole dungwo ha \p \v 1 Ena na hon hanigere sipi sipi giring yali Yerusalem oo malgi mala Saion hamen hul i aire momua. Mongure ari miki weni wan hantret potipo tausen, (144,000), kina ereho aire momua. Mongwo hobi sipi sipi giring yal i irang God kina haang bole maulung bani ere momua. \v 2 Mongwo hanere pirigere ha ta hamen bani nir bol pen dungwo meri dire, te hamen guru dungwo mere ya, te musik gita miki weni sungwo meri simua. \v 3 Sire ari miki weni hobi ul geral hon ta God kene ongwo gumang bani mole dimua. Dungure hau sui sui dire mongwo hobi ire, singaba twenti po mongwo hobi ire dire, ul dungwo i pir momua. Te ari tausen miki weni hantret potipo tausen hobiwe, ganba ari mongwo sina i tau ul geral i obil pirere dimua. Dungwo hobi God si hon e tongure sigare kungwo hobi mole dimua. Ari tau gogo pire ta dikimua. \v 4 Te ul dungwo hobi wu sire tal nigi dongwo ta ol wakimua. Wakire amane dime dire momua. Molere sipi sipi giring yal i tal ol wangwo meri yalhobi doling bole ol wamua. Wangwo hobi homa ganba bani mongure God nin sigare kulala dire sipi sipi giring yal i kina ereho aki di ingure nin wang aung mole God sipi sipi giring yal i kina honagi ol tomua. \v 5 Tere hasu dire tal digan ta olkimua. \s1 Ensel sui tai dire ha dungwo ha \p \v 6 Ena hon hanigere ensel ta wala gale u mini bani omua. Ongwo yali ha maing ya di panangwo bani panangwo ha i kerere ganba ari ha howa nin nin pangwo hobi ire, te gaung nol hama hongwo hobi ire, wiyol para weni ire dire, di tibi ol tomua. \v 7 Tere yu dimia, “God arihobi ha hol ol tere eber sinangwo haung mala umia. Ni yalhobi God tani kulung pir tere haang awala galere molio. Yaliwe, hamen ganba ya, pil nir ya, nir yangwo i, hobang God tani mole ol emua.” \v 8 Dungure ensel ta homa ungwo mobeng holi ta umua. Ure yu dimia, “Eke, Bebilon ai bir irai si gale isusu olungwe. Eke isusu olungwe. Bebilon malgi tani arihobi nibil di tongure wu sire tal nigi weni dongwo ol wamua. Wangure nir gu kengwo tongwo nongwo meri tal nigi dongwo ol tongure, ire doling bomua. \v 9-10 Ena ensel ta su homa ongwo holi doleng bole omua. Pire gala erakere yu dimia, “Yal ta hau biing te yong ba engwo i maa e tere, te maga ta maulung bane aleng bani enangwo yali, nir gu kengwo i nenamua. Nenangwo nir iwe, God yong ki e tenamua. God nir gu kengwo i nir wo kina i mu dire ta tekinamua. Tekinangwo ipire arihobi nere yong sina i ongure endo dongwo meri denamia. Denangwo ha i memini yu pamia. Arihobi hau nigi dongwo gumang tongwo i hanere God yong ki e tere pia si endo bir dongwo bani olamia. Olangwo denangwo i sipi sipi yali ensel hobi kina hanamua. \v 11 Hanangure denangwo engi ongwo i, yalhobi gul bir tongure i mongwo bani momua. Mongwo hobi hau biing yong ba engwo i, pir tere maga ta ingwo hobi girungwo tangwo mol gwi sire ta molkimua.” \v 12 Ena na hana Yon mole, yu di ni teya piro. Tal yu u tibi nangwo gin iwe, God ari sigare kulala di ongure Yisas pir tere monga hobi Yisas pir tenga i, nimini mole God grang ha kina aidolekire a i si warala di piro. \v 13 Ena na piregere hamen bani ha ta yu dimia, “Ari God pir tere molere homa goli ongwo mo, te emigi gonangwo hobi, wai pire gun enamua.” Dire buku bani bolo di na tomia. Tongure God Kwiang Holi Spirit mole, “yali ha dungwo i ha pangwo dimua”, di na tomia. Tere, “God pir tere gongwo hobi hol wai omua. Pirere honagi oun dongwo ta olkimia, ya mone wai pire erin momua. Homa yalhobi God honagi wai ol tongwo ipire God tobo wai tongure imua.” \s1 Ganba bania homena ang dere kul enangwo haung bulangwo ha \p \v 14 Ena ha i di wai simia hanigere, kwahawa pege kengwo bolimbani yal ta momua. Mongwo yali Ari wang weni mongwo meri momua. Mole kene ongwo breng gal haure di baina bol go dal ingwo are momua. \v 15 Mongwo hanigere ensel ta God oong bani aidole mena ure kwahawa bolimbani mongwo yali yu di tomia, “Homena aang dongwo haung mominia, homena haya kul emia, bulana po. Homena i, ari God pir tongwo hobi momua.” \v 16 Ena kwahawa bolimbani mongwo yali di baina ire homena bulimua. \v 17 Bulungure ensel ta God oong hamen bani aidole u pa dire di baina bol go dal ingwo are momua. \v 18 Mongure ensel ta God hau si ke tongwo bol bani mole u pa dimua. Dungwo ensel i endo bir dongwo i kene omua. Olere gala erakere dire di baina angwo ensel yu ditomia, “Homena grep miling kul emia, di baina ire di gubu dire peyo.” \v 19 Dungure ensel i pirere grep di gubu dire pemua. Pere i ku bole egerala dire daram bir ala wa emua. Ena grep miling i ku bongwo i ari nigi dongwo hobi momua. Momia God yong ki e tere egeramua. \v 20 Egerangwo daram i oo malgi ta mena holi dimua. Dungure God ari mongwo bani egerungure daram ala algi miki weni ure nir yangwo meri yamua. Yangwo algi iwe, wu ongwo holi po handret kilomita gobari weni ongure, te bangi si mulanga gin sutani sigina dinanga meri omua. \c 15 \s1 Ensel ana hol pai muru hol pai sutani hobi tal nigi dongwo arere mongwo ha \p \v 1 Ena na hon hanigere tal gumang hon dongwo bir ta hamen bani u tibi ongwo na kul di hanere ira moliwa. Molga tali ensel ana hol pai muru hol pai sutani momua. Mongwo hobi tal nimini mongwo arere arihobi ol gogo dal terala dire momua. Momba, emigi tal oun dongwo angwo i wai sinangwo, hon ta u tibi honamua. Te tal oun dongwo ana hol pai muru hol pai sutani iwe, God yong ki engwo dimia wai sinamua. \v 2 Na hon hanigere pil nir digan bir weni mongure haniwa. Haniga nir i nabaleng sire nabile au dungwo i endo dongwo meri dimua. Dungwo bani ari tau hau biing yong bai engwo i, ikwi bol tekire, maa e tekire, hau i haang maulung bane aleng weni holi ekire, God pir tere ya nimini mole mongwo hobi, nir nabile au dungwo meri mole nir bina i aire momua. Mongwo hobi God nin gita tongure are momua. \v 3 Molere God honagi yal Moses ul dungwo ire, te sipi sipi giring yali ul dungwo i ire dire dimua. Dungwo ul i yu dimia: \li1 “Hobana God, ni yulan bir weni pamia. Pangure ni tal ol na tenga iwe, tal bir weni ol na tengere hanere nomani gogo siminua. Ni ari para weni hobang, bling memini tani monia. Molere tal miling wai i tibi olingere nima pire pai omua. Ni tani amane monia. \v 4 Yal ta ni kulni pirkinangwo paikimio, te maa e ni tekinangwo paikimia, tenangwo pamua. Ni tal wai ol na tenga i u tibi umia, ari wiyol para weni hanere ni tani ikwi bol ni tere maa e ni tenangwo pamua.” \v 5 Ena ul i di wai sungure bling mining oo hoiri yaulungere oo ala i gal oo dungwo haniwa. Haniga oo i arihobi hanere God na kina momna di hamua. \v 6 Ena hoiri yaulungure ensel ana hol pai muru hol pai sutani arihobi ol gogo dal terala dire tal nimini mongwo are iri si maini umua. Ungwo hobi gal wai weni nabile au dungwo pirere, te homa gerewa bon nol wai weni sire walaing sina i domua. \v 7 Dongure hau sui sui dire mongwo hobi, ta pele disi nol bir ana hol pai muru hol pai sutani ire ensel hobi nin nin tomua. Tongwo tal iwe, God nimni mongwo mol panangwo bani panangwo hong yali, yong ki bir e tongwo i pele disi ali dungure amua. \v 8 Angure engi God nimini mongwo i kina oo ala i si di dimua. Dimia ari ala i nangwo kunu paikimua. Ensel ana hol pai muru hol pai sutani tal nimini mongwo angwo i ol wai sinangwo hanere, nangwo i pire kwi han momua. \c 16 \s1 God yong ki engwo pele disi sebenpela angwo ha \p \v 1 Ena hon pirigere oo ala i yal ta gala dire ensel ana hol pai muru hol pai sutani mongwo hobi yu di tomia, “Ganba bani pire God yong ki engwo pele disi anga i, garu di ganba bani olo”, \v 2 Dungure ensel ta homa pele disi garu di ganba bani olimua. Olungure ari hau nigi dongwo yong bai engwo pir tere maga mauling bani engwo hobiwe, gaung bani nebona nimini mongwo tongure domua. \v 3 Te ensel namba tu pele disi angwo i garu di pil nir mongwo bani olimua. Olungure ari gongwo algi dungwo meri nir bani hama sire dimua. Dungure hau nir ala mongwo hobi nere para weni gol wai simua. \v 4 Sungure ensel namba tri pele disi angwo i, garu di nir bir yangwo bani olere te nir oleng engwo bani olimua. Olungure algi nir nol yamua. \v 5 Yangure ensel nir kene ongwo i ha yu dimia, “Ni hamen haya monio, te omaga para monua. Molere tani amane monia. Ni arihobi tal oun dongwo ol tenga i, wai weni kara pamia, tal nigi dongwo ta olkinua. \v 6 Ena ganba ari hobi iwe, ni pir ni tongwo hobi si golere, te God hana togu yalhobi si golere algi i mena olimua. Olungwo algi dungwo meri algi ta ni hon a ina dire ari digan hobi nin grang wangere nomua. Yalhobi tobo nigi dongwo nin inangwo kunung pire tengere imua.” \v 7 Dungure hon piregere, bol alta kungwo bani gala dire yu dimia, “Aye, God tani yulan bir pamia, ari digan hobi ha hol ol tere eber singa wai weni pamua.” \v 8 Dungure namba po ensel i pele disi angwo i, garu di hamen ari dongwo bani olungure, God ari han gogo dal olungure, ari endo bir dere arihobi domua. \v 9 Dongwo hamen ari endo bir iwe, ari God gaung ha sungwo hobi dere bukunangwo pamua. God tal oun dongwo ol tongwo i, yulang bir pamia. Pamba, arihobi tal nigi dongwo ol wangwo aidole, nomani si kulu sire God maa e tekimua. Tekire God grang ha i wine olkimua. \v 10 Te namba paip ensel pele disi angwo i, garu di hau biing nigi dongwo kene ongwo bani olimua. Olungure hau biing pir tere maa e tongwo hobi mongwo bani hamen sibole hama simua. Simia yalhobi gul bir ire aya maya dire siging girimil nure momua. \v 11 Molere nebona dere gul ingwo ipire, God gaung ha sire ha yong i tomua. Yalhobi tal nigi dongwo ol wangwo i aidole, nomani si kulu sire, God pir tenangwo ha pirkimua. \v 12 Ena namba sikis ensel pele disi bir angwo i, garu di nir nera bir Yupretis olimua. Olungure nir i kara dainere ganba maker giri gole dimia, singaba king ari mo pa dungwo holi unama dire hol han kun ol emua. \v 13 Ena hon hanigere, kwia nigi dongwo sui tai dire hau du mongwo meri mole onba bir grang ali mole ure, hau nigi dongwo grang ali mole ure, te hasu hana togu ari grang ali mole ure bolo dimua. \v 14 Dungwo hobi kwia nigi dongwo Seten gamahobo momia, tal guma hon dongwo maing maing omua. Ongwo hobi ganba ari singaba king para weni yong wu bilere kura bolo dinamia. Dinangure God haung bir i tibi olangwo gin iwe, kura u tibi namua. \v 15 Ena onangwo gin i yu pamia, “Pino, na uralga gin iwe, yal ta homena kuni nerala dire ungwo tal i gin tani uralga pamia. Pangwo ipire yal ta ul paikire, gal mama weni pire monangwo yal iwe, yal tau yorowaing bolo molere gai gongwo meri golkinamia, wai weni pire gun enamua.” \v 16 Ena kwia nigi dongwo sui tai dire ganba ari singaba hobi yong wu bimia, kura gire ire u hol bani wamua. Wangwo ai iwe, Hibru hang Amagedon wa dimua. \v 17 Ena namba seben ensel iwe, pele disi angwo i, garu di hamen hair bani olimia. Olungure God kene ongwo ala bol bani gala bir di maini olere yu dimia, “Ena tal gogo ol tega i para wai simua.” \v 18 Yu dungure hamen yong anigi ongure hamen sigune dire, hamen guru dire, ememe bir weni piga simua. Sire ongwo ememe iwe, hongebe ari ganba bani mol pai oli umba, ta yu olkimia, ememe i bir weni kara omua. \v 19 Olere Bebilon oo ai bir iwe, eber sire i sui tai dire olimua. Olungure ganba uling holo holo i oo malgi para weni yare bol diri dire ususu omua. Omba God Bebilon oo ai bir irawe, di pirere, yong ki e tere Bebilon ol gogo dal tongwo, wai ta sikimia. Haung obilga ta ya di pamia. \v 20 Te hamen hul holo holi u ban ta ongure hamen hul ta dikimua. Te pil nir ganba ailan para weni ere yu banta omua. \v 21 Yu ongure nimin ais raisi bege tan tani dungwo meri yamua. Yare arihobi bol diri dire, nigi di pire God talongwo ol na tome dire, gaung ha sire ha yong i tomua. \c 17 \s1 Yal wou si wangwo al bir iwe, tobo nigi dongwo ingwo ha \p \v 1 Ena pele bir ana hol pai muru hol pai sutani angwo ensel ta i ure na yu di na tomia, “Ena Bebilon oo ai malgi bir tobo nigi dongwo inangure nir bir bolembani ami di momia, God al i ol gogo dal tenamia hanania wo. \v 2 Al iwe, oo ai bir weni nir miki weni yangwo bani kengwo dimua. Oo ai bir weni i, yal wou sungwo al irai mongwo meri dimua. Oo ai dungwo i ganba ari singaba hobi tal nigi dongwo ol wangwo meri ol wamua. Wangure ganba arihobi nir bia nere spak ongwo meri oo ai kepangwo hobi tal ol wangwo i, hanere ere yu ol ware spak omua.” \v 3 Dungure God kwiang na yona wu bilere, na aule ire ganba po engwo bani omua. Omia pi mole hanegere al ta hau biing nol mobeng bani au sire momua. Mongure hang gaung bani mining miki weni bol emia. Engwo iwe, God gaung ha sungwo meri mining bol emua. Engwo hau i breng yolang si sebenpela olere, te siging tenpela homua. \v 4 Hongure al i gal sina nol kala sutani wai pangure wamua. Ware ai yulang nol egin gwal wai dungwo i gaung bani emua. Erere aleng bani mulu hau nol wai dungwo ta amua. Angwo ala iwe, tal daleng sungwo ya, te al i yal wou si wangwo gama debigi engwo i mulu hau ali wa mule dimua. \v 5 Dungure al i nin haang bole mauling bani ere momia. Mongwo haang iwe, ha bangi biire bol emia, haang memini yu pamia, “Al i gana bania tal nigi dongwo ya, yal al wou sungwo ya, Bebilon oo ai bir kepangwo hobi tal ongwo i hobang bling memini momua dire bol emua.” \v 6 Engwo al iwe, ari Yisas pir tere haang di tibi olungwo hobi ire, God pir tongwo hobi ire dire, miki weni si gol wai simirawa. Simiraba, sigongwo hobi algi nin hon a ina dire ne mole spak ongure na ganulun dire ira mol wai oliwa. \v 7 Ena yu oliba, ensel i yu di na tomia, “Talongwo ni ganulun dire ira mone? Na al ya, hau biing breng sebenpela holere te, siging tenpela holere al au si ire ongwo irai memini i tibi ol ni tegere hananua. \v 8 Ni hau i para hania, homa momiraba omaga molkimua. Molkimba emigi maul ala i ai dolere mena unangure God isusu ol tenamua. God ganba ol ekungwo haung ganba ari tau mol pai wai gobari ikinama dire hang buku bol ekungwo hobi, hau biing hanere ganulun dire nomani si gogo danamua. Hau i homa mongwo, omaga molkimia, emigi unangwo pamua dire maa e tenamua. \v 9 Yal ta nomani wai panangwo ha i pir po sire ogolo ebir si pinamua. Hau biing breng ana hol pai muru hol pai sutani hongwiwe, hamen hul dungwo meri piksa i tibi olimua. Olungure hamen hul sebenpela bolembani al i ami di momua. \v 10 Te breng yolang ana hol pai muru hol pai sutani iwe, singaba king hobi para momua. Mongwo ana hol pai para ganba tau kene oli pire gomba, singaba king taniga omaga kene ol momia, ta olo u molkimia. Emigi u tibi pire king monangwo haung obelga obel kene ol monamua. \v 11 Hau biing iwe, homa mongwo omaga molkima, hau i namba eit king momua. Mongwo hau i, king sebenpela mongwo hobi enin ta molere kara u nigi dere u susu namua. \v 12 Te hau i siging ana holo holo hongwo hangiwe, king ana holo holo monangwo mere piksa i tibi olungwo hanua. Hanga hobi olo ta u tibi humua. Humiba unangwo hau biing iwe, yulang ire ure hamen haung wan awa obel kene ongwo honagi onamua. \v 13 Unangwo king hobi para weni nomani tani engwo panamua. Pare molere kene ongwo yulang bir ingwo i para hau biing muru tenamua. \v 14 Tere sipi sipi giring yali yalhobi kina kura bonamua, Bonamba, sipi sipi giring yali nona pare yalhobi isusu ol tenamua. Tenangwo i tal wa di pine? Sipi sipi giring yali ari para weni hobang tani momia nin kemilimua. Hamen haya sipi sipi yal i ari tau, si daule monama dire, hang engwo hobi, u ku bonangwo haung yalhobi hon aidole ere kwalin ta honamua.” dire ensel yu di na tongwi. \v 15 Tere hon yu di na tomia, “Yal wou sungwo al ami di mongwo nir iwe, memini yu pamia, ari wiyol para weni tabin tabin uku bol mongure, te gaung ta ta hongwo ire, ha howa ta ta pangwo hobi ire dire momua. \v 16 Te siging ana holo holo hongwo hanga i ire, te hau biing hobi ire dire, yal wou si wangwo al i kiang pai tenamua. Tere sirere ol gogo dal tere gal pungwo kula si ole tenamua. Tere gaung miing nere enda gal de penamua. \v 17 God homa yu u tibi namua dungwo i, ya pai momia, God arihobi yong wu binangure yu onamua. Ari singaba sebenpela monangwo hobi nomani tani panangure yulang ire king monangwo i ai dole hau biing muru tenamua. Tere tere moli nangure God awa ha di engwo meri u tibi namua. \v 18 Te al mongwo hangiwe, al wo ta molkimia, oo malgi taun bir ta ari hobi ha bangi biire di emia al tani mongure hanua. Hanga ari taun hobi ari oo malgi para weni singaba hobi a holo sire kene ol tomua” dire ensel yu di na tongwi. \c 18 \s1 Bebilon oo ai bir isusu olungwo ha \p \v 1 Ena yu omia, hanigere emigi ensel ta hamen bani ai dole ya ime umua. Ungwo ensel iwe, yulang bir pangure nabilungwo i ganba bani au di poira simua. \v 2 Sungwo ensel i gala bir dire yu dimia, \li1 “Eke, Bebilon oo ai bir irai si gale isusu olungwe. Eke isusu olungwe. Omaga kwia nigi dongwo ure, oo malgi irai mol pai omua. Kwia te, hahoba nigi dongwo ure oo malgi mol pai omua. \v 3 Ena Bebilon oo malgi ari yal al hobi wou sire tal nigi weni dongwo ol wamia. Wangwo i oo tabil tau hobi hanere ereyu ol wamua. Te ganba banta banta singaba king hobi amane monangwo hol i aidole, Babilon arihobi tal maing nigi weni dongwo hol i doling bole ol wamua. Te bisnisi honagi ongwo hobi Babilon ari hobi ongwo meri olere moni kuni nere, moni bir ire kuru di wamua.” Dire ensel i ha yu di wai sungwi. \v 4 Sungure hamen bani gala ta hon dire yu dimia, \li1 “Na grana ha wine onga wana auna hobo, Bebilon malgi ari hobi tal ol wangwo meri hon olkinanga pamia, aidole ere mena wo. Yalhobi kina yu ol wa monanga gulung para inanga pamio, te tobo nigi dongwo para inanga pamua. \v 5 Bebilon malgi ari hobi tal nigi dongwo ol wangwo i obilga ol wamo? Aye, kara tal nigi weni dongwo ol wamua. Wangwo i God hanere, nomani sina i han po simua. Sire u moi ta honamba, ya nomani si pir monangwo monamua. \v 6 Ena yal hobo, Bebilon yalhobi tal nigi dongwo ol wangwo meri kunung pire gul bir weni to. Bebilon malgi ari hobi tal nigi dongwo para weni imu dire ol wamia. Ol wangwo iwe, tal nigi dongwo taniga omba, ni hanere gul oun dongwo sutani tenanga inamua. Bebilon malgi hobi ari para weni tal nigi dongwo ongwo i nibil di tongure omia, Bebilon malgi hobi gul bir weni tenanga pamua. \v 7 Homa Bebilon malgi ari hobi yu nomani si pimia, “Nan hobi singaba mominia, yal ta ha maing dinangwo yol e pir tenaminga paikimua” dimia, yal God ye, ni hanere tobo kunung pire tengere, gul bir inamua. Ire hai mere mere moli nangwo pamua. Pangure nin nomani yu si pimia, Na oo malgi al kwin molere, kwin kene ongwo bol sia bani mominirawa. Al wimbi gongure al werai mongwo meri ta molkiminirawa. Gul ire hai menamno? Ta mekinaminua. \v 8 Bebilon malgi hobi yu nomani si pungwo ipire, ari haung taniga gol wai sinamua. Te nibil maing maing u tibi nangure gonamua. Gonangure ari tau menan bir gonamio, ari tau nin miling gul sinangure hai menamua. Bebilon oo ai endo bir denangure oo ta dikinamua. Ena yu ol tenangwo yal iwe, yal bina ta molkinamia, bling memini hong yal God ha hol olere ebir si tere ol tenamua.” \li1 \v 9 Ena ganba ari king hobi Bebilon malgi ari hobi tal nigi dongwo ol wangwo meri ol wamua. Ware amane monangwo holi aidolere tal nigi dongwo ol wamua. Wangwo king hobi Bebilon oo ai endo dere engi onangwo i hanere, hai mere dini me si tenamua. \v 10 Tere Bebilon malgi ari hobi gul ingwo i, singaba king hobi ulubi naa di mole hanere kul pire yu dinamia, “Eke, eke, Bebilon oo ai bir irawe, kenba ari haung tani tal nigi dongwo onga irai piring tobo nigi dongwo ingiwe,” dinamua. \v 11 Te ganba ari bisnisi honagi ongwo hobi Bebilon oo ai tal ol tongwo engi ongwo i hanere, hai me tere nomani si oun dere monamua. Bona gana situa ala enangwo i Bebilon ari hobi hon ta bring sikinamia, moni makena inamne? dire hai menamua. \v 12 Ena sikinangwo tal hobiwe, aiyulang gol ya, silba ya, kwahulu wai ya, bisi tobo bir bongwo ya, gal nol pege wai ya, gal nona pangwo ya, te er kunung wai ungwo ya, kun siging wai ya, er bare engwo tobo bir bongwo ya, aiyulang nabaleng sungwo ya, hulu mining ganing ongwo ya. \v 13 Te homena don kengwo ya, paola kunung wai ungwo ya, grisi kunung wai ungwo ya, wel sanda ya, wain ya, homena plaua ya, kun bilimahau ya, sipi sipi ya, kun ausi ya, hara ya, han hongure nir honagi ongwo hobo ya, tobo inangwo pamba, tal hobi para weni hon ta bring sikinamua. \v 14 Sikinangure bisnisi honagi ongwo hobi yu dinamia. “Ni Bebilon malgi monga hobi tal han wai dungwo a nere bona si wanga i, u banta ongure hon ikinua. Te ni oon malgi bona gana tobo bir bongwo a nenga i wai simia, ni hon ta a nekinana” di hamua. \p \v 15 Ena bisnisi honagi ole moni bir ingwo yalhobiwe, oo bir malgi endo dere tal onangwo i hanere kul bir pinamua. Pire ulubi naa di mole nomani si oun dere nin min bile hai menamua. \v 16 Mere yu dinamia, “Eke, eke, oo ai bir irawe, homa gaung bani gal nol pege wai ya, aiyulang nol wai ya, bisi wai ya, tal wa dungwo hobi muru egin tongwo imia. \v 17 Imiraba, kenba ari haung tani tal han hobirai, wai simua.” Dinangure sipi han gumang angwo hobi ire, yal tau sipi breng sire, ban ta nala dire nangwo hobi ire, sipi boskru hobi ire, nir bani bisnisi honagi ongwo hobi ire dire, Bebilon malgi aidole ulubi naa di monamua. \v 18 Mole oo i endo dongwo hanere yu gala dinamia. “Oo malgi i mokene kumia oo dungwo tali ban ta makena dinangwo hanamne?” \v 19 Dire yalhobi nin ganba diring haure, tal onangwo i hanere, nomani si oun dere nin min bile hai menamua. Mere gala dire, “Eke, eke, oo malgi bir irawe. Sipi hong yalhobi nir bani wangwo i oo malgi ya dungure moni a nongwo yal bemiraya. Eke, ari haung tani wai simua,” dungwi. \p \v 20 “Ena ni hamen arihobi ire, God honagi ol terala dire aposel honagi olo di tongwo hobi ire, God hana togu yalhobi ire dire, tal ol tenangwo i hanere, wai pinanua. God nin ha hol ol tere ebir sire tobo nigi dongwo tenamia. Tere ni yalhobi tal ol ni tongwo meri iwe, pring siina dire oo ai bir malgi ol tenangwo hanere wai pinanua,” dungwi. \v 21 Ena ha i wai sungure, ensel nona pangwo ta pilaua nonungwo kwahulu miling bir aki di ire pia si pil nir bani olimua. Olere, yu dimia, “Na kwahulu olega hankungwo meri Bebilon oo malgi bir i, yu aki di ire erakere pia si olangure ususu nangwo hankinamua. \v 22 Hankinangure gita ire, musik para weni ire, ningi mugu ire dire, hon be dinangure ari ta pirkinanua. Te yal tau honagi memini para weni pir po sinangwo yal iwe, oo ai bir ke pangwo bani hon monangure hankinanua. Te ari homena witi nonungure gule giu dungwo tali, oo ai bir ke pangwo bani hon ta yu dinangure pirkinanua. \v 23 Te kewa dongwo tali oo ai bir ke pangwo bani hon ta dekinamua. Te ari yal al wama dire inaminua dungwo tali oo ai bir ke pangwo bani hon ta yu dikinamua. Homa oo ai bir ke pangwo bani bisnisi honagi ongwo hobi ganba ari singaba weni momua. Mongure ni Bebilon malgi monga hobi kela kul tere posen maing maing tengere ari hobi wai hanere i wamua,” dire ensel ha yu di wai sungwi. Sungure na Yon molia di ni teralga piro. \v 24 Ena God hangure, Bebilon yalhobi nin tal nigi dongwo olere, God hana togu yalhobi, ire, God ganba ari gamahobi ire dire, kiang pai tere si gomua. Yu ongwo ipire Bebilon oo malgi isusu ol tomua. \c 19 \s1 Bebilon oo malgi isusu ol tongure arihobi wai pungwo ha \p \v 1 Ena hon pirigere, hamen bani ari miki weni gala dire yu dimia. “God tal wai ol tomia nan maa e tomno. Yali tani yulang bir pangure hang mokene kungwo pamua. \v 2 Yal God ye, ni yulan bir pamia, arihobi ha hol ol tere ebir singa wai weni pamua. Bebilon oo ai bir malgi hobi bling memini weni molere aho tongure ganba ari para weni u nigi domua. Dongwo i pire God tobo nigi dongwo tongure imua. Oo ai bir malgi hobi God honagi arihobi si gomia. Si gongwo i pire tobo nigi dongwo tongure imua.” \v 3 Ena gala hon dire, yu dimia, “Nan God hang awala gale maa e tomno. Endo dere engi oo ai bir irai u birimia, mo mibi pire ya di panangwo panamua.” \v 4 Dungure singaba kene ongwo twenti po mongwo hobi ire, hau sui sui dire mongwo i ire dire, ya habilai sire, God kene ongwo bol bani mongure maa e tomua. Tere yu dimia, “God ni tal wai weni onia maa e ni tomino.” \v 5 Dungure God kene ongwo bol bani gala ta dire yu dimia. “Ni God honagi ari monga hobi God nin onangwo pamia dire hang awala galio. Gale yal bina hobi ire, singaba hobi ire, ni yalhobi para weni God maa e to.” \s1 Sipi sipi giring yali al irala dire homena bir si gangwo ha \p \v 6 Ena yu dungure ari miki weni mongwo sina i ha dungwo pirigere, nir bol pen dire hamen guru dungwo meri dimua. Dire yu dimia, “God tal wai ongwo i hanere maa e tomno. Nan hobana God tani momia, yulang bir weni pamua. Pare omaga ari para weni kene ol tomua. \v 7 Tongwo ipire nan wai pire gun ere yali maa e tomno. Sipi sipi giring yal i ama nu kengwo i inangwo haung mala umua. Yu ongure ama i winambi unangwo nalga dimia dire egin gale a non ole moma di pire maa e tominua. \v 8 Tomingere God gal pege wai weni tongure gal i nabile au dire dungwo gaung bani pimua.” Pungwo gal iwe, memini yu pamia. Yalhobi tal wai dime dire ol wangwo i God hanere maga tani ol e tomua. \p \v 9 Ena ensel ta aire yu di na tomia, “Ni ha i mining bolo. Sipi sipi giring yal i al iya, homena si gangwo i nenana wo di ku bonangwo hobi wai pinamua,” dire yu bolo di na tomia. Tere hon yu di na tomia “Ha iwe, hasu ta dikimia, God ha weni kara di emua.” \v 10 Dungure na ikwi bole ensel maa e terala dire oliwa. Oliba, ensel i yu di na tomia, “A, ni yu olkio. Na Yisas honagi ari ni gamnahobo kina monga tali moliwa. Ni na kina maa e tenaminga yal God tani weni momua.” Ena nan yalhobi Yisas mongwo maing di ba bominga tali homa God hana togu yalhobi ere yu di ba bol tomua. \s1 Yal ta kun ausi pege au sungwo ha \p \v 11 Ena yu di na tongure hamen hona grang hoiri yaulungure kun ausi pege ta momua. Mongure au sungwo yali hang “Honagi kene wai ongwo ere tal dime dire omua” dimia. Dungwo yali arihobi kura bol tere, te ha hol ol tere ebir sinangwo, ogolo weni dime dire ol tere ebir sinangwo pamua. \v 12 Ebir sinangwo yali omeleng endo balang sungwo meri au dire dungure, te singaba king kene ongwo breng gal nol haungwo tali yali breng bani miki weni haumua. Te gaung bani yali nin hang bol emua. Emba, ari tau ta hankimia, yali nin obil hamua. \v 13 Te gal arikri pungwo bani algi obil bigi si tomua. Tongure arihobi hang yu emia, “God grang yalye, dimua.” \v 14 Yu dungure ami nona pangwo hamen bani mongwo hobi kun ausi pege nin nin au sire yali doleng bol omua. Ongwo hobi gal pege wai weni dungwo muru pimua. \v 15 Pungure yal ta homa engwo yali, di baina bol go dal ingwo ta grang bani dire mena umua. Ungure aiyulang golba ta are arihobi kene omua. Ongwo yali God arihobi yong ki bir e tongwo ipire arihobi tobo nigi dongwo tomia. \v 16 Tongwo yal i nin hang bole gal sina wangwo bani ere kebering bani ere dimua. Dungwo hang i yu bol emia, “KING PARA WENI KING TANI MOLIO, TE SINGABA PARA WENI SINGABA TANI NA MOLIWA.” \v 17 Dungwo hanigere, ensel ta ari dongwo bani molere, hahoba wala gal wangwo hobi gala dire yu di tomia, “God homena bir si gamia, nenana wiyo. \v 18 Ni hau hobi king gaung miing nere, soldia hobi gaung miing nere, tau nona pangwo hobi miing nere, kun ausi miing nere, au sungwo hobi miing nere, han hongwo hobi ire, han holkungwo hobi ire, ari singaba hang wangwo hobi ire dire, miing para nenana wiyo.” \v 19 Dimia hanigere hau nigi dongwo ganba ari king hobi ami nona pangwo hobi kina u ku bomua. Bole kun ausi au sungwo yali gamahobi kina kura bolala dire mongwo haniwa. \v 20 Hanigere kun ausi au sungwo yal iwe, hau biing nigi dongwo hasu hana togu yali kina si hani simua. Sungwo yali hau biing gumang bani molere, tal guma hon dongwo maing maing olere, ari hau biing yong ba engwo i kina, maga maulung bani ere pir tongwo hobi kina bal tomua. Te hau biing nigi dongwo hasu hana togu yali kina ya momua. Mongwo yasuri halabusi sire pia si maul ala hulu de wa gole dungwo ala i olimua. Olimba, golkimia hon mole gul i mongwo bani momua. \v 21 Te kun ausi au sungure di baina grang bani mena ungwo yali, arihobi para si gol wai simia. Gole yone ya dungwo bani hahoba ure gaung miing ne wai simua. Gaung miing obilga nomo? Nekimia kara ne wai simua. \c 20 \s1 Seten wan tausen yia halabusi pangwo ha \p \v 1 Ena hanigere, ensel ta hamen bani aidole ya ime ungwo haniwa. Haniga ensel i aleng hol bani ki are, hol bani sen bir a ire umua. Angwo ki iwe, maul arikri dimani dikungwo honagrang hoiri ki amio, te sen i, Seten han honangwo sen dimia. \v 2 Ena ensel ure Seten a i sire han simua. Sungwo Seten iwe, onba medugu bir weni mongwo meri momua. Mongwo yali hamen haya onba wo momua. Molere ari para weni nigi de pir tere kraung sire kela kul tongwo yal momua. Mongure ensel hobi han sen ire han hol olungure me erin wan tausen yia pai momua. \v 3 Mongure pia si maul arikri ali olere, hona hoiri mama weni yole engure pai momua. Momia Seten arihobi hon kela kule bal tekinamua. Tekinamba, emigi me erin wan tausen yia i wai sinangwo han gule olangue haung obilga u holo holo ware ari hobi kraung sire kela kul tenamua. \v 4 Ena hanigere, bol se bir tau dungwo bani ari tau ami di momua. Mongwo hobi God ha hol ol to ditongure arihobi ha hol ol tere eber si te momua. Mongure ari gongwo kwiang miki weni mongwo haniwa. Haniga hobi homa Yisas pir tere hang dal tibi olere, God ha maing di tongure arihobi hanere, kiang pai tere nugung di keuru sungure gomua. Gongwo hobi hau biing digan yong ba engwo i kina pir tekungure, te hang maga maulung bani ekimua. Ekungwo hobi golere hon aire Kraist kina si daule molere ari para weni kene ol te momua. Moli ongwo ongwo me erin wan tausen yia kene ol te momua. \v 5 Te tau golere hon airikimia, me erin wan tausen yia yulagi engwo bani ya pai momua. Molere wan tausen yia wai sinangure hon airamua. \v 6 Tau ari homa e tere aire Yisas si daule mongwo hobi emigi gonangwo haung i ta golkinamba, endo de pangwo bani hore wai pire gun ere amane monamua. Monangwo hobi God Kraist kina honagi ol te monamua. Molere me erin wan tausen iwe, Kraist kina ereho kene ol te monamua. \s1 Seten kara isusu ol tenangwo ha \p \v 7 Ena emigi me erin wan tausen i wai sungure Seten halabusi pangwo i hoiri yaule olungure Seten ere mena omua. \v 8 Pire u di hobil, kuman, geral, bomai, pire arihobi kraung sire kela kul tenamua. Tere te yol Gok gamahobi, yol Megok gamahobi kina ereyu God kiang pai tere kura bol tenama dire i ku bonamua. Bonangwo hobi namba kere kun olekinaminia, pil nir maker dungwo meri monamua. \v 9 Monangwo hobi ganba uling holo holi para weni si di dire monamua. Ena ari God pir tongwo hobi u ku bolere God oo malgi ta wai hanagwo bani tabin si monamua. Monangwo malgi i Seten gamahobi kina kura bolala dire u yobilamua. Yobilangure endo bir hamen bani ya ime ure Seten ami nona pangwo hobi de wai sinamua. \v 10 Sinangure Seten arihobi yong wu bilere kela kul tomia, God Seten aki di pire pia si maul ala endo bir hulu de wa gole dungwo bani olimua. Olungwo bani hau biing digan hasu hana togu yal i kina homa pi mongure Seten emigi pi pa dimia, yasu hobi hamen girungwo tangwo meri gul i monangwo bani monamua. \s1 God ha hol bir ol tenangwo ha \p \v 11 Ena God kene ongwo bol pege ta dungwo hanigere, yal ta gumang u kura ongure bol bani ami di momua. Mongwo i, hamen ganba ari talhan para weni gumang hanere, kul pire te u ban ta omia ai ta dikimua. \v 12 Ami di mongwo bol guma baniwe, ganba ari singaba yal bina kina gongwo hobi pire aire momua. Mongure bol bani ami di mongwo yali buku tau awala gamua. Galere te buku ta ere awala gamua. Gangwo buku i ari hobi tal dime dire olere mol pai wai gobari inama dire buku hang bol engwo buku dimua. Dungure yali ari gonwo hobi ebir simua. Sungwiwe, yalhobi hon mongwo haung tal nin ol wangwo maing buku bani bol engwo i hanere, ebir simua. \v 13 Sire Yisas pir tekire ari gongwo hobi mongwo bani pil nir ala gongwo hobi pil nir nin te aibing olere, te ganba bani ware gonwo hobi ganba para te aibing olimua. Olere, Yas ha hol pungwo yali ari yal tani tani tal nin ol wangwo maing hanere, ha hol ol tere ebir si tomua. \v 14 Tere tal nigi dongwo ol ware gongwo hobi pia si maul ala endo bir dongwo ala i olimua. Olungwo iwe, gin sutani gonwo meri gul gin sutani imua. \v 15 Te ari tal dime dire ol ware amane mongwo hobi buku ta bani hang bol emia. Engwo buku ala i yal al tau hang bol ekungwo hobi, ire pia si endo bir de pangwo bani olimua. \c 21 \s1 Hamen ganba hon ol enangwo ha \p \v 1 Ena hanigere hamen ganba wai simia. Wai simba, hon i tibi olimua. Olungure ganba hon ol engwo bani pil nir ta molkimua. \v 2 Molkungure oo ai bir malgi hon God mongwo hamen bani i tibi olungure ya ganba bani umua. Oo malgi i Yerusalem malgi dungwo tali dimba, hon weni dimua. Dungwo oo malgi iwe, ama yal teralga wimbi mongwo bani nama dire egin wai gal tenga meri yu gal tomua. Tongwo oo malgi i God mol pai omua. \v 3 Ongure God kene ongwo bol bani gala ta dire yu dimia, “Hanega. Omaga God ya ure arihobi mongwo sina i momua. Momia God nin wang aung kina ereho momua. \v 4 Molere arihobi hai mere, miling pire, miling gul sungure, nomani si oun dere, gaung gul sungwo tali doling i banta olangure hon ta sikinamua.” \v 5 Dungure kene ongwo bol sia ami di mongwo yali yu di na tomia, “Hano. Tal han hobi para weni wai simia na tal hon muru ol eiwa.” Dire ti hon yu dimia, “Ha iwe, haweni kara dia, emgi nima namia, ni buku bani bol engere arihobi kere yol e pir tenamua” di na tongwi. \v 6 Tere hon yu di na tomia, “Na ha di ega meri talhan hobi u tibi umua. Ena hongebe hamen ganba dikungwo haung na moliwa. Moli uga uga hamen ganba wai sinangwo haung na ere para moli nalga pamua. Pangwo yal na iwe, tal han para weni hobang na molere, tal han hobi kunung kunung han po sire ol e pa diwa. Diga ipire yal ta nir gonangwo yal i, na nir yangwo ta teralgere nere amane dime moli nangwo namia, hon ta golkinamua. Teralga nir iwe, tobo ta ikiralia, yamoni pirari pare teralga pamua. \v 7 Pangwo ipire yal ta nimini mole nin nomani digan si pungwo ire, Seten ire, tal nigi dongwo hobi para weni nigi de pir tere, hon olkinangwo yali na tal teralua dire, aleng kere ega tali irere yali na wana auna weni monangure, na irang weni mole kene ol te molalua. \v 8 Molalba, ari tau nin ening hobi kul pir tere God di tibi olungwo hol i aidolangwo tal ta olalua dimba, dungwo meri olkire hasu di wangwo hobi tal nigi weni dongwo ol wanangwo hobi ire, ari enin ta si gonangwo yalhobi ire, yal al wou si wanangwo hobi ire, kumoigi posin tal nigi dongwo a i wanangwo hobi ire, gal bala hulu yong ba engwo i pir tenangwo hobi ire, hasu di wangwo hobi ire dire, maul ala endo dere hulu de wa gongwo bani olangure gul bir ire monamua. Monangwo bani gin sutani gongwo ai wa dimua” dire di na tomua. \s1 Yerusalem hon u tibi nangwo ha \p \v 9 Ena ensel ana hol pai muru hol pai sutani mole, arihobi talime oun dongwo ol tenangwo tal i, pele disi bir al i ware angwo hobi ta na molga bani umua. Ure yu di na tomia, “Sipisipi giring yali al hon ingwo momia hanana wo.” \v 10 Dire ensel i na kwiana aule ire mo hamen hul bir ta dungwo mini weni bani omua. Pire God oo malgi hon kere ai bai engwo i, Yerusalem dungwo meri kene ongwo bani dire ya ime ungwo i, i tibi ol na tomua. \v 11 Tongwo oo malgi iwe, God mamaki mongwo meri oo i yu dire au dire dimua. Au dungwo i kwahulu ta hang Yaspa wa dungwo tobo bir bongwo au dungwo tali dimio, te ninimni guman hanga au dungwo tali dimua. \v 12 Dungwo oo malgi bir iwe, u bubu arikri weni si mo mini bani yuwo omua. Pirere u egering ana holo holo kebena sutani emua. Engwo egering i ensel ana holo holo kebena sutani aire mole kene omua. Ongwo egering i Isrel ari yaung ana holo holo kebena sutani mongwo meri hang bol emua. \v 13 Engure ari mo pa dungwo hobel hamen holi u egere sui tai dire dimua. Te oo daleng holo geral hamen holi, u egere sui tai dire dimua. Te oo daleng holo bomai hamen holi u egere sui tai dire dimua. Te oo daleng holo ari ya bengwo kuman hamen holiwe, u egere sui tai dire dimua. \v 14 Dungure u sungwo i hulu torari ana holo holo kebena sutani dire aki di tomua. Tongwo hulu torari iwe, aposel ana holo holo kebena sutani hobi mongwo pamua. \p \v 15 Ena ensel ta na ha di na tongwo yaliwe, oo malgi bina holo holo ire, u egere ire, u sungwo ire dire, i diberala dire aiyulang bli nol ta amua. \v 16 Are u daning holo holo i para di bemua. Bemba, kunu weni kara dimua. Ta mo yuwo pire ta ya ime sire ta dikimua. Dungure ensel i bli are di bemba, maga tu tausen po handret kilomita dinangwo mere dimua. Oo a tan bole di bengwo holo holo ya, te mibi yolbi para maga tani muru dimua. \v 17 Dungure bli maga ire a tan bole di bengwo wan handret poti po mita omua. Di bengwo bli iwe, ari a nongwo dungwo tali dungwo ire di bemua. \v 18 Ena sungwo u daning holo holo iwe, God kwahulu Yaspa ire u i simua. Sire aiyulang nol ire oo kengure ninimni tani nabile au dire dimua. \v 19 Te u dimani manbi holo holiwe, God kwahulu tobo bir bongwo hobi muru ire u sire egin wai gal tomua. Tongwo hulu hobiwe, namba wan Yaspa. Namba tu hulu mori Sapaia. Namba tri hulu pege Aget. Namba poa hulu mori Emeral. \v 20 Namba paip hulu nol pege imu dire hang Sadonikis. Te namba sikis hulu nol Konilian. Namba seben hulu homilgi Krisolait. Te namba eit hulu kulina sire gaung ta hongwo hang Beril. Te namba nain hulu homilgi gaung ta hongwo hang Topas. Te namba ten hulu ta kulina sire homilgi sire dungwo hang Krisopres. Te namba eleben hulu mori gaung ta hongwo hang Haiasin. Te namba twelb hulu nol gaung ta hongwo hang Ametis emua. Engwo hulu hobi God ire u sungwo bani egin wai gal tomua. \v 21 Te u egere ana holo holo kebena sutani dungwo meri iwe, bisi pege wai tobo bir bongwo i, ana holo holo kebena sutani ire emua. Ere homaulung di mena ongwo holo holi aiyulang gol ire engure ninimni tani nabile au dire dimua. \p \v 22 Ena God kene ongwo oo malgi na haniga malgi i, ha maing oo ta dinangwo hankiwa. God yulang bir pangwo yaliwe, sipi sipi giring yali kina nin kene ongwo bani mol pai omia, ha maing oo ta dikungwo haniwa. \v 23 Hanigere oo malgi bir kengwo baniwe, ari haba kina dere au di tekimua. Tekimia si bonamba, God tal dime dire ol wangure nabilungwo i obil au di tomua. Tongure te sipi sipi giring yali kewa dongwo meri mole au di tomua. \v 24 Tongure ganba ari para weni u oo ai bir malgi mole tal wai ol wangwo i hanere wine ole doling bole wamua. Wangure ganba ari singaba king hobi egin gwal wai a nongwo i ire ure te bani olimua. \v 25 Olungure hona i hoiri yolekimba, hamen girekimua. \v 26 Girekungure ganba ari para weni moni ya, te egin gwal wai a nongwo hobi i tibi olgere arihobi hanama dire a ire oo ala i omua. \v 27 Omba, tal nigi dongwo ya, ari tal nigi dongwo maing maing ol wangwo ya, hasu di wangwo hobi oo ala i weni kara ta homua. Hongure ari tal dime dire ole amane moli nangwo bani nangwo hobi sipi sipi giring yal iwe, hang buku bani bol emua. Engwo hobi obil oo ala i omua. \c 22 \s1 Nir er kina nere mol panangwo bani panangwo ha \p \v 1 Ena ensel ta homa oo malgir bir i tibi ol na tongwo yali omaga nir yangwo itibi ol na tongwo haniwa. Haniga nir ari nere amane dime dire moli nangwo bani nangwo nir iwe, kulegin ta olkimia mori du dire yamua. Yangwo nir oleng iwe, God sipi sipi giring yali kina ami di mongwo bol se bani nir bere yamua. \v 2 Yare oo malgi homaulung bir i holo holo olere nir sina weni ya ime omua. Ongure er miling nere nimni mole amane dime dire monangwo er nir bina hoibi holiwo tau bongure holia tau bomua. Bolere miling haba gire engwo engwo meri homua. Hongure er aulung i ari hobi nere u wai omua. \v 3 Ena ari tal digan ol wangwo tau God nigi di hanere aidolala di pinangwo tali hon ta dikinamua. Dikinangure God sipi sipi giring yali kina oo malgi ala i kene omua. Ongwo ipire honagi arihobi God maa e te monangwo bani monamua. \v 4 Molere arihobi God gumang hangure, te God haya arihobi hang maulung bani bol e tomua. \v 5 Tongure sibongwo ta u terewa sikimua. Sikire kewa ari kina ta dekimua. God nin au di tongure yalhobi singaba king mol panangwo bani panama dire kene ol tomua. \s1 Yisas gintani unangwo ha \p \v 6 Ena ensel hon yu di na tomia, “Ha di ni tega pinga i haweni kara pamia, ari para weni pir tenangwo pamua. Pangwo ha iwe, God hana togu yalhobi God nin kwiang yong wu bungure awa ha yu di tibi olimirawa. God honagi ari mongwo bani emgi u tibi nangwo maing di tibi ol tomua.” \v 7 Ena Yisas mole yu di tomia, “Piro. Na gin tani ni yalhobo monga bani uralua.” Ha yu dungwo ipire, yal ta God ha maing buku tal emgi u tibi nangwo ipire awa ha di engwo i, yal ta wine ole a i si wanangwo yali wai pire gun enamua. \v 8 Na yal Yon molia, onangwo han diga tali na krauna pirere omena hanere diwa. Hanere ensel tal hobiwe, itibi ol na tongwo yali ni onga wai piriwa, dire kebering bani ikwi bole maa e terala dire oliwa. \v 9 Oliba ensel i yu di na tomia, “A, ni yu olkio. Na ni gamina hobo God hana togu yalhobi kina honagi ari tani mobilua. Mobilgere te ari ha maing buku i pir tere doleng bongwo hobi ni nan kina para honagi ari tani mominua. Ni nan kina maa e tenaminga yal God tani momua.” \v 10 Dire hon yu di na tomia, “God grang ha awa di engwo iwe, ni i kul si ekio. Ha di engwo meri omaga u tibi pire nima nangwo haung mala umua. \v 11 Ungwo ipire, yal ta tal nigi dongwo onangwo yal iwe, tal nigi dongwo ol monamue. Te yal ta tal daleng sungwo onangwo yal iwe, tal daleng sungwo ol monamue. Te yal ta tal wai onangwo yal iwe, ta wai muru nomani si pire ol monamue. Te yal ta amane dime dire monangwo yal iwe, amane dime dire mole ol monamue.” \p \v 12 Ena Yisas nin ha yu dimia, “Pino. Na omaga uralga haung mala umia. Uralgiwe, ari wiyol para weni tal nin ol wangwo meri ebir sire tobo kunung pire ire uralua. \v 13 Uralga yal na iwe, hamen ganba talhan para weni ol ekungure na homa hobang moliwa. Mole moli uga uga omaga ere moliwa. Moli pire emgi ere para moli nalga pamua. Pangwo ipire tal han hobi para weni hobang na molia. Wai sinamua diralga grana wine onangwo pamua,” dungwo ha i ensel di tibi ol na tomua. \p \v 14 Ena ari yal al hobi gal kul gama enangwo bigi si wai ole monangwo hobi gun ere wai pinamua. Pirere er miling nere nimni mole amane dime dire monangwo er kungwo i aulung nenamua. Nere God oo ai bir kengwo ala i pire monamua. \v 15 Te ari tau posin ol wangwo hobi ire, yal al wou si wangwo hobi ire, ari si gongwo hobi ire, gal bala hulu pir tongwo hobi ire, hasu di ware pir tongwo hobi ire dire, God oo ai bir hon kengwo sina i ta honamua. \v 16 Ena Yisas yu di na tomia, “Na Yisas molia, ensel hobi nu si olgere ni monga bane hobi omua. Pire ari na hana a i si ware dolna bongwo hobi di tibi ol tengere pinamua. Na Debit yaung mole gang molere ha i di ni teiwa. Tega yal Na iwe, honmil kulmoma taniga mebiri yong bona dungwo meri ari hobi nomani sina i au di tere moliwa.” \p \v 17 Ena God Kwiang sipi sipi giring eumbi yali kina yu dimia, “Ni Yisas pir tenana wo.” Te yal ta ha i pinangwo yal i yu dinamia. “Ni Yisas pir tenana wo.” Te yal ta nir gonangwo yal iwe ure nenamue. Te nir nenangwo yal iwe, ure nir ari nere amane dime dire moli nangwo bani nangwo nir nenamue. Nenangwo iwe, God nir i pirari pare yamoni tenamua. \v 18 Te na Yon molia, God grang ha di engwo buku ala dungwo i, arihobi pinama dire yulang bole di teiwa. Teiba, yal ta God grang ha i abiyame ere nin pinangwo meri di wanangwo yaliwe, God gul oun dongwo teralua dire awa ha di engwo hobi ya bi enangure gul oun dongwo ire bukunangwo pamua. \v 19 Ena yalta God ha di engwo bol ega i aidolangwo yal iwe, God ere yal i aidolangwo pamua. Olangure yali God er ari nere amane dime dire moli nangwo bani nangwo er kungwo i, ta nekinamua. Nekire te oo ai bir wai hon itibi olungwo bani ta mol pai olkinamua.” \p \v 20 Ena ha bol ega hobi hasu ta paikimia. Haweni kara pamia. Pangure Yisas mole omaga u tibi uralia, ha weni kara diwa di na tomia. Na pirere haya wo diteiwa. Aye, Yisas haya womo. \v 21 Yisas pirari pare ol wai ol na tongwo iwe, ni monga bani u tibi pire pai omo.