\id 1PE NT0005.1P1 SaltYui NT datapoint transfer 3-JUN-87 \h 1 Pita \toc1 Yal Pita pasi homa bol tongwo dimia \toc2 1 Pita \mt1 Yal Pita pasi homa bol tongwo dimia \c 1 \p \v 1 Ena na Pita molia. Molere Yisas Kraist grang ha di tibi ol tenama dire na bai nu si olungure aposel honagi ol moliwa. Molere ni God gamahobo nin oon malgi aidole pi ganba uling holo holo, Pontas ire, Galesia ire, Kapadosia dire, Esia ire, Bitinia ire dire, probins moli onga hobi, kere pinana dire, pasi bol ni teiwa. \v 2 Hongebe Nabe God Yisas Kraist grang wine ongere yali algi ya bole bigi si ni tenamia, a i si ware grang ha wine onana dire nin ni pare emua. Engure God Kwiang amane mole u wai nanga pire, yon wu bilere a yo te ni te momia, Yisas Kraist grang wine ole moli onua. Onga hobi God pirari pare to bir hole a siribi si na tongwo i, ingere yon ura dinangure ni monga bani pai omo. \s1 Mol pai wai weni na terala dire a non ol engwo inaminga ipire nan kwi han mominga ha \p \v 3 Pi tege eminga yal Yisas Kraist, irang God mole nan nabe mole dimia maa e tomino. Nabe God iwe, nan milna pir na tere, Yisas Kraist gongwo bani uling yungure airimia, God sigare kul na tongure nomani hon ire mominua. Mominga i, God kene ol na te i nangwo nangwo emgi u wai naminga pire kwi han mominua. \v 4 Molere God nin gamahobo to bir hole tal wai ol tenangwo u wai nangwo i, God haya han pisolimia, nan yalhobi u wai namna di pire kwi han mominua. Naminga God kene ol na tenamia kara naminua. \v 5 Namingere hamen ganba kul enangwo haung, kara u wai naminga maing God i tibi olamia di pire mominga hobi, God kene ol na te momia naminga pama di piminua. \p \v 6 Omaga kura talime tal oun dongwo u ni au sinamia milni gul sinamba, ganba kul enangwo haung God to bir hole tal wai ol ni tenangwo inanga pangwo ipire gun ere molo. \v 7 Te Kraist aki di na tenangwo pamia dire pir tenga i nimni mon mo, molkin mo, suang i harala dire kura talime tal oun dongwo u ni au sinamia. Aiyulang gol nimni mom mo, molkim mo, harala dire endo gamia. Gangwo tal i emgi wai sinamia. Sinangwo meri ni Kraist pir tenga i wai ta sikinamba, a i si ware moli nanga nanga nimni monanua. Monanga ipire aiyulang endo gangwo meri ni kura talime oun dongwo ni au simua. Simba, nimni monanga, Yisas Kraist hobang tani momia hon u pa dire i tibi olangwo haung, God maa e ni tere yulang ni tere hani awala ganamua. \v 8 Yal i gumang hankinba, yon milni tenio, te gumang hankinba, aki di na tenangwo pamia di pir tenua. Tenga ipire yon horega ongure God gun e tenua. Tenga maing grang bani di tibi ol tenanga paikimua. \v 9 Paikimba, God sigare kul ni tomia u wai oiya di pinga i, nomani hon ire u wai onia yon horega ongure miling panua. \p \v 10 God sigare kul ni tomia u wai onga ha i, homa God hana togu yalhobi, memini pir po sirala dire wa dumua. Dure memini i tibi olere God ol wai ol ni tenangwo sigare kunanua dire awa ha di tibi olimua. \v 11 Olungwo ha i, nima nangwo tal haung name? dire wa dumio, te tal ol tename? dire wa dumua. Dungwo i, Kraist Kwiang bai nu sungure yong wu bilere Kraist gul ire golere, hon aire talhan para weni hobang mole kene ol tenangwo maing di tibi ol tomua. \v 12 God mole “Ni hana togu hobi honagi ol na tenga ni nin aki dikinia, emgi ari hon malungwo hobi aki di tenua,” dire di tibi ol ni tongwo pinua. Pinga ha i kwia ensel hobi memini pir po sirala di pimua. \s1 God nan yalhobi amane monaminga pire wayo di na tongwo ha \p \v 13 Ena ni tal dime dire onanga nomani tere kwi han molo. Molere. Yisas Kraist ti hon u pa dinangwo ol wai na tenangwo pamia di pire nomani tani ere molo. \v 14 Molere God grang wine ole molo. Homa nomani paikinga haung yon inaning girungure tal gogo ol wanua. Wanga meri hon ol wakio. \v 15 Amane mongwo yal God na gamna hobo mole amane monana wo dimia, amane mole wayo. \v 16 Wananga ipire ha maing buku God yu di emia, “Na amane mole tal dime dire ol waga ipire ni yalhobi ereyu amane mole tal dime dire ol wayo.” \rq Lev 11:44-45\rq* \s1 God tobo bir weni nan bina sungwo ha \p \v 17 Ena ni God ha ditenga haung “Nabe” dinia. Dinga yal i ari hobi para weni tal dime dire ol wanam mo, tal gogo ol wanangwo nin maing hanere ha hol ol tere ebir si tenangwo pamua. Pangwo ipire nin oon malgi aidole pi ganba uling holo holo monga hobi God hang awala gale gale molo. \v 18 Kwiang moya krehaman ha pire monga haung i tal gogo ol wanua. Wanga i nigi domba, u wai nana dire God bini sire tobo tongwo hang para pinua. Pinga tobo i moni wai sinangwo tali ta tekimia. \v 19 Kraist nin algi ya bole tobo tomua. Kraist iwe, kun sipi sipi giring gaung bining paikungwo meri mole tal gogo ongwo pring ta paikimua. \v 20 God hamen ganba ol ekungwo haung Kraist algi ya bolere nin bina sinama dire God pare emua. Engwo yali kul engwo mominga haung u wai nana dire u pa dimia i tibi ol na tongwo haminua. \v 21 Haminga yal i gomba, God nin uling yungure airimia hobana momia i tibi olungwo ipire, God tani ulna yunangure airaminga pamia di pir tominua. Tominga ipire God tani kene ol na te monangwo monamia di pire pi tege eminua. \s1 God gamahobo enan tau hobi yona milna tenaminga ha \p \v 22 Ena omaga ha maing ha weni meri wine onga i ole amane mole tal dime dire ole nomani hon ire monua. Molere ha maing a i si wangwo ari enan tau hobi yon milni tenua. Tenga i tere nomani tere yon milni tere molo. \v 23 God ha maing buku ha di engwo i, nomani bir pamia ya di panangwo panangwo ipire kere pirere sigare kule u wai onia, hon ni kul emua. Ni kul engwo yali ta golkinamia ya mol panangwo panamua. \v 24 Panangwo ipire ha maing buku God ha yu di emia, \li1 “Ari hobi para weni kul airing dungwo meri momua. Kul airing hon dire kuung simba, gole uli di yangwo meri, ari hobi ereyu gole yulang pangwo i wai sinamua. \li1 \v 25 Sinamba, God ha di engwo i wai ta sikinamia ya di panangwo bani panamua.” \rq Ais 40:6-8\rq* \p Pangwo ha i Kraist gol na tere ol wai ol na tomua dungwo pinga ha i han dimua. \c 2 \s1 Pi tege eminga yal Kraist hulu bir ya di pangwo meri ha dungwo i ya di pare sigare kul na tenangwo ha \p \v 1 Ena ha maing dungwo pinia tal nigi dongwo ol wanga i pisolo. Pisolanga hobi bal tenio, tal ta olalua dinba, dinga meri wine ole olkinio, yal ta hang awala gangwo hanere nigi de pir tenio, ari hobi gaung ha sinio, tal yu ol wanga hobi aidolo. \v 2 Aidolere gir hon kul nongwo aang aming ne ole molala di pungwo meri, ha maing miling pangwo ha i pir ole monanga, nimni mole God tal ta inana dire akun ol engwo tali ire God kina monanua. \v 3 Monanga ha maing buku yu di emia, “God miling pir ni tongwo i para hanua.” \rq Sam 34:8\rq* \p \v 4 Te ari hobi torari ta hanere mebin damua dire aidolimba, God torari i haya pare emia wai hanere ire torari si emua. Engwo torari di bolga i, Kraist momia. Mongwo bani ni yalhobi u tege eyo. Enanga bring torari dungwo meri Kraist momia, ni arihobi au daling dungwo meri monua. Mongiwe, Kraist ni arihobi kina ha maing oo mama dungwo meri, ni Kraist pir tenga hobi kina tabin tani mole mama weni monanua. \v 5 Te Kraist bring torari dungwo meri momio, te ni pir tenga hobi oo au daling dungwo meri monia, God Kwiang ni yon wu binangure Kraist ni yalhobi kina bli mining oo tani dungwo meri monanio, te gal bala hulu hong yal mole ari hobi nimni monama dire hau algi ya bongwo meri, ni yalhobi ari para weni God sigare kul tenangure u wai nama dire, God sirin bol tere tal nigi dongwo ongwo i mai tere, tal dime dire obil olere, nin nomani kara God te uning sire maa e tere molo. Monanga Yisas Kraist gol ni tere algi ya bongwo ipire God ni wai hanamua. \v 6 Yu ongwo ipire ha maing buku yu di emia, \li1 “Na bring torari wai weni pare eiwa. Ega torari i, na kene olga bani Saion si erere ha maing oo keralua. Keralga torari i sigare kul na tomia u wai oiya di pire pi tege enga hobi, emgi pirari guman hole guman meginekinanua.” \rq Ais 28:16\rq* \p \v 7 Bring torari wai weni pare eiwa, di bolga i Kraist momia. Mongwo yali pi tege enaminga hobi aki di na tenamia, u wai naminga pamia di pire maa e tominua. Tominba, Kraist gol na tenama dire God pare engwo yal noma di pirkungwo hobi ha maing buku ha ta yu di bomia. \li1 “Bring torari mebin damua dire ari hobi aidolungwo torari iwe, emgi mo hora kule torari para weni a ime ol tomua.” \rq Sam 118:22\rq* \p \v 8 Te ha maing buku ha ta yu di emia, \li1 “Bring torari iwe, ari hobi torari si ema di hankungwo hobi gogo pire wabo sinangure hogal sinamua.” \rq Ais 8:14\rq* \p Talongwo hogal siname? Kraist nin gol na tere sigare kul na tomia di pirkungwo hobi gogo gogo wa i pire hogal simua. Hogal sungwiwe, God hogal sinama dire nomani si pungwo meri hogal simua. \s1 Nan yalhobi God gamahobo weni mominga ha \p \v 9 Ena ni yalhobi God na gamna hobo monana dire nu ke ni tongure monio, te ari u wai nama dire hau algi ya bole God tongwo yal mongwo meri ni ereyu monia. Mole ari hobi u wai nama dire God sirin bol tere ha maing kene ole arihobi di tibi ol te monua. Mole God honagi ol tenga i, God gamahobi aki di tenua. Tengere Kraist algi ni bini simia, God wang aung mole amane monua. Monga hobi God to bir hole ol wai ol ni tongwo i di tibi ol tenana dire God ni pare emua. Pare engwo yal God iwe, ni ari hobi tal gogo ol ware si bongwo bani monba, na au wai weni di ni teralga bani wo dire God gala dungure ure monua. \v 10 Homa God gamahobo molkinba, omaga monua. Te homa God milni pir ni tongwo maing pir po sikinba, milni pir ni tere ol wai ol ni tongwo ire monua. \s1 God na han homia honagi ol tere moli naminga ha \p \v 11 Enambi hobo, ganba baniya ari yolo monia, oon weni God mongwo bani dimia. Dungwo ipire na grana wine onana dire di ni teralia piro. Gaung tali pir yuwo ere yon inaning girangure wakio. Wananga nomani sina i kura bonangure u wai ta honanua. \v 12 Ni tal dime dire ol wananga, ari ha maing pirikungwo hobi, hanere hani awala ganamua. Ganangwo ipire God ari hobi ha hol ol tenangwo haung, ha di mere si ni tekinamia God maa e tenangwo pamua. \p \v 13-14 Ena Kraist gabman krehaman ha wine ongwo ipire ni yalhobi gabman krehaman ha wine ol to. Gabman namba wan kene ongwo yali wine ol tere, te gabman honagi ol tongwo yal i wine ol to. Gabman honagi ol te mongwo hobi Lo isusu ol tongwo hobi gul terere, te wine ongwo hobi onga wai pamua diterala dire honagi ol momua. \v 15 God ni honagi onana dire yu nomani si pimia, “Ni tal dime dire ol wananga, tal gogo ol wangwo hobi hanere ha gogo dire ha di mere si ni tenangwo paikimua. \v 16 Lo ni han holkungure monba, God grang ha tani wine onanga, gabman ha isusu olinga i kul si ere God ha obil wine olalga pamia gabman ha wine olalga paikimua dinanga paikimia. \v 17 God gabman kina ereho Lo dungwo i wine onanga pamua. Ni ari para weni pana gal tere nigi de pir tekio. Kraist pir tongwo ari enin tau hobi yon milni to. God nigi de pir ni tekinama dire kulung pir to. Te gabman namba wan kene ongwo yal i, hang awala galo. \s1 Kraist gul ingwo meri inanga ta mamia dire wananga ha \p \v 18 Ni han hongure honagi ya moni ol tenga hobi, kene ol ni tongwo hobi wine olere nigi de pir tekio. Te kene ongwo yal wai mongwo hobi wine onanga wai pamba, yal digan mongwo hobi wine ol tenanga ere wai pamua. \v 19 Kura talime oun dongwo ni au sungure gul inga i, God na tongwo pamia di pire molere nimni monanga, God hanere aki di ni tenangwo wai pinanga pamua. \v 20 Ena ni tal nigi dongwo olere gul inanga, pring panangwo i inania, ni nin hani pamia God aki di ni tekinangwo pamua. Pamba, tal nigi dongwo olkirere tal dime dire ol ware gul inanba, nigi de pire nugun be dikinanga, God aki di ni tenangwo wai pinanua. \v 21 Kraist tal nigi dongwo dolkimia gul inangwo paikimba, golere ni bini sirala dire gul bir weni imia. Ingwo i ni arihobi na dolna bonana dire hol homa e ni tomua. Tongwo ipire God mole gul ingwo hol i wa molio di ni tomua. \v 22 Yal Kraist tal nigi dongwo taniga olkimio, te hasu ta dikimua. \rq Ais 53:9\rq* \p \v 23 Dikimba, ari hobi gaung ha si tongwo i gaung ha mong si tekimio, gul tongwo hobi na hon mong ni teralua dikimua. Dikire, amane mongwo yal God iwe, emgi ulbe hane a na tere ha hol ol tenama dire Kraist yu di pimua. \v 24 Nan yalhobi tal nigi dongwo ol waminga pring pangwo i gul inaminga meri, Kraist ire er pera bani gol pamua. Yu ongwo ipire nan yalhobi tal nigi dongwo hon olkinaminia, amane mole tal dime dire ol wanaminua. Ari hobi Kraist sungure gul ingwo ipire nan u wai ominua. \v 25 Homa ni yalhobi kun sipi sipi hol hankire gogo gogo wa i ongwo meri onba, omaga kun hong yal ma dungwo meri kene ole sigare kul ni tenangwo nomani hon inanga hong yal Kraist ni yalhobi gala dimia nugung pire nomani si kulu sire doling bonua. \c 3 \s1 Wiimbi eumbi hobi ol wanangwo krehaman ha \p \v 1 Ena ari hobang grang ha wine ongwo meri, ni alhobi winimbi hobani momia ha dinangwo wine olo. Wine onanga winimbi God ha maing pirikimia, ni ha ta dikinanba, ol wananga maing winimbi han po sire wai pire nomani si kulu sire ha maing pir tenamua. \v 2 Pir tenangwo i ya moni pir tekinamba, ni eumbi hobi tal dime dire ol wananga i hanere God ha maing pir tenamua. \v 3 Ni eumbi hobi al wai monanga, egin wai gale ari na hanama hanama dire ol wananga ni wai hanangwo paikimia, tal dime dire ol wananga al wai mona di ni hanangwo pamua. Egin wai ganga han diga i yu gania. Bini eme egin gal tenio, te besi miki weni tolinio, gal apalapo arikri weni pire ari na hanama hanama dire wanua. Wanga i paikimua. \v 4 Paikimba, omin haung gole amane mole tal dime dire ol wananga, nomani sina i u wai nangwo pire egin yu gal tenania God ni wai hanamua. \v 5 Homa amane mole tal dime dire ol wangwo al hobi God memini pangwo meri wine ole wimbi aki di tomua. \v 6 Tongwo al ta al Sera momia. Al Sera iwe, wimbi Ebraham ha dungwo wine ole, na nabe moma di pimua. Pirere wine ongwo meri ni alhobi tal dime dire ol ware, winimbi tal gogo ol ni tenamba, kul pirikire wine ole monanga, al Sera gang hobo monanua. \v 7 Ni wimbi hobo, ni eunbi kina mol pai onanga, eunbi i gaung mebin damia kene wai ol to. Ni yal al suri, God nomani hon ni tomia inga ipire eunbi kene ol to. Yu ole wa monanga, God ha di tenanga gintani pir ni tenangwo pamua. \s1 Nan yalhobi yona tani ere moli naminga ha \p \v 8 Ena ni yalhobi pana gal tere yon tani ere, ari enin hobi para weni miling pir to. Tere ari para weni yon milni tere nin gaung pir yuwo ere yal wai moliwa di pirikio. \v 9 Yal ta tal gogo ol ni tenangwo ni mong ol terala di pirikio. Te yal ta ha yong i ni tenangwo ni ha yong mong i terala di pirikio. Pirikire God aki di tenama dire sirin bol to. God nomani hon ni tongwo ipire aki di ni teralua dire ani kere e ni tomia, ha gogo di ni tongwo hobi nigi de pir tekire God aki di tenama dire sirin bol to. \v 10 Yu onanga pire ha maing buku ha yu di emia, \li1 “Yal ta mol pai olalio, te tal wai i tibi ole harala di pinangwo yal i ha yong i tekire, hasu di tekinangwo hanangwo pamua. \li1 \v 11 Tal nigi dongwo ol wangwo hol i aidole God memini pangwo meri wine ole tal dime dire ol wanamio, te yong ura dinangure amane molala di pire wara kere ol i namua. \li1 \v 12 God memini pangwo meri wine ole amane mole tal dime dire ol wangwo hobi, han molere, God sirin bongwo i pir te mole aki di te momua. Momba, tal nigi dongwo ol wangwo hobi God yalhobi mobing hal wa tere yong ki e tere gul tenangwo pamua.” \rq Sam 34:12-16\rq* \s1 Ni yalhobi God memini pangwo meri wine olere tal dime dire ol wananga i ware gul inanga ha \p \v 13 Ena ni yalhobi ari hobi aki di terala dire tal dime dire wara kere oli nanga, kura talime ni tenangwo hobi God han uning si olam mo? Ta olekinamia, gul tenangwo pamua. \v 14 Pamba, God memini pangwo meri, wine ole tal dime dire onanga ole gul inanga, ta mamia di pire, gul ni tenangwo yalhobi kul pir tere ganulun dikire, milni panangwo molo. God kene ol ni te momia nomani susu sikio. \rq Ais 8:12\rq* \p \v 15 Molere Kraist tani hobana momia di pir tere hang awala gal to. Te God Kraist kina ol wai ol ni tongwo maing pire a i si wanga i yal ta sirin bol ni tenamia, di tibi ol terala dire kwi han molo. Monanga i mole ha ura panangwo dire di tibi ol to. \v 16 Tere Kraist memini pangwo meri wine olere amane molala dire tal nigi dongwo olkio. Olkinanga yal ta ni gaung ha sire nigi de pir ni tenangwo yal i, amane monga maing hanere gai gonamua. \v 17 God gul inana dire nomani si pinangwo meri, tal dime dire olere gul inanga wai pamba, te nin tal nigi dongwo ol ware gul inanga nin hani pangwo inanua. \s1 Ni tal nigi dongwo ol wanga pring pangwo i Kraist kri di olala dire gol ni tongwo ha \p \v 18 Ena ni tal nigi dongwo ol wanga pring pangwo i, Kraist kri di olala dire haung tani weniga gol ni tomia, hon ta gol ni tekinamua. Yal Kraist iwe, God memini pangwo meri kara wine ongwo yal momia ni yalhobi digan monba, God ni kina guman pule ire u tani nana dire gol ni tomua. Tongwo yal i gaung gomba, kwiang ta golkimia pol kule ya momua. \v 19 Mole pi kwia nigi dongwo halabusi pai mongwo bani pire ni kwia hobi ari hobi tal nigi dongwo ol wanama dire kraung si wangere ol ware pring pamba, na gol tega wai simia, ni kwia hobi gul inanga pamua di tere omua. \v 20 Ena hamen haya God ari para weni si gonama di pire yal Noa sipi bangwo haung ari miki weni God mobing hal wa tongure yal al ana hol pai muru hol pai sui tai dire obil sipi ala mongure nir aki di tongure golkimua. \v 21 Nir aki di tongwo i, ha di bole diralga piro. Ni nir bil ni tongwo haung, tal nigi dongwo onga i, God bigi si ni tomua. Nir bil ni tongwo maing, gaun gama engwo i obil bigi simba, Yisas Kraist gol ni tere airungwo i, nomani hon ni tere sigare kul ni tongure u wai pire tal nigi dongwo hon olkirala di pire wanua. Wangere nir binga haung, Kraist algi bigi si na toma di pinga meri, God hanere bigi si ni tomua. \v 22 Tongure Kraist aire pi hamen bani pire God kina si daule mole, ensel hobi ire, hamen ganba ari singaba ire dire, hobang mole kene ol tomua. \c 4 \s1 Nan ha maing hol wanaminga gul inaminga ha \p \v 1 Ena Kraist gaung gul ingwo meri na iralga ta mamia di pire wara kere oli pio. Inanga yali tal nigi dongwo hon olkinanga pangwo ipire kul pirikio. \v 2 Gul inga ipire omaga monga haung i, God nin ol wanana di pungwo meri ware, tal nigi dongwo olala di pire yon inaning girangwo i pir tekio. \v 3 Homa haung gobari weni hana ya mongwo hobi ol wangwo meri ware pir tenia. Pir tenga i, memini yu pamia, yal al moni moni wou sinio, te al wou sirala dire yon inaning girimio, te spak ol wanio, homena ire, nir bia ire dire, miki weni ne go dalinio, te talhan tau yong bai enga i, God moma di pire guman tere hau algi ya bole maa e tenua. \v 4 Yu ol wanga i para wai simia, hana ya mongwo hobi hon onana dire kraun simba, ni nona panga haung yalhobi ganulun dire nigi de pire gaun ha simua. \v 5 Simba, God ari gongwo hon mongwo hobi kina ha hol ol tere ebir sinamia, ni kraun sungwo hobi tal ol wangwo maing God di tibi ol tenangwo pamua. \v 6 Pangwo ipire Kraist gol na tere pring pangwo i, bigi si na tongwo ha i, homa gongwo hobi hon mongwo haung, God yalhobi mongwo bani pire, ari momia ha hol ire gaung gonangwo pamba, nomani God kwia mongwo meri monama dire di tibi ol tomua. \s1 Kraist gamahobo God to bir hole na tongwo i ire ol wanangwo ha \p \v 7 God ganba bani honagi ol na tongwo i pa dinangwo haung mala umia. Ungwo ipire God sirin bol te molala di pire du nomani paikire nomani si pir tere tere molo. \v 8 Monanga wai pamba, ari hobi yon milni tenanga, tal gogo ol ni tenangwo, tamamia di pinanga wai weni pamua. \v 9 Yisas gamahobo ta unangwo ni kina pana gale monanga, tolo ware omin pege dire yon ki ha ditekio. \v 10 Ni yal tan tani God honagi onana dire pirari pare nomani wai ni tongwo inga i gogo gogo wakire, enin hobi u wai nama dire honagi ol to. \v 11 Ha maing di tibi ol tenana dire nomani tongwo inga hobi, God nin ha di tibi ol to. Te tau awai honagi onana dire God nomani tongwo inga hobi, Yisas Kraist ol wai ol tomia ari hobi God hang awala ganama dire wara kere awai honagi ol te i pio. Te Kraist iwe, nomani ire yulang ire dire, ya di panangwo bani panangwo hobang momia. Ha weni pamua. \s1 Kraist gul ingwo i nan para wama dire inaminga ha \p \v 12 Enambi hobo, Kraist pir tenga i ni nimni mon mo, molkin mo, suang i harala dire tal oun weni dongwo u ni au sungure gul bir inia, tal olale dire nomani si gogo dalkio. \v 13 Ol ni tongwo iwe, Kraist gul ingwo meri wa ma dire inia, tamamia dire gun ere molo. Monanga Kraist talhan para weni hobang mongwo maing i tibi olangwo haung, yon horega onangure wai pire gun enanua. \v 14 Ni Kraist gamahobo monga ipire yal ta nigi de pir ni tere gaun ha sinangwo gun ere molo. God Kwiang ni yon wu bilkinangwo gaun ha si ni tekinamba, gaun ha si ni tomia God Kwiang yon wu bungwo ipire gun ere molo. \v 15 Ni yal ta ari si gon mo, kuni nen mo, gabman Lo isusu olin mo, yal ta hang pangure a nere ol wangwo tali hawai teri kule ol wan mo, ol wanga i ware gul inga i nin hani pamia gai gonanga pamua. \v 16 Panba, ni Kraist gamahobo monga i mole gul inanga tamamia dire gai ta golkio. Golkire ni Kraist hang dal aire e ni tomia God maa e to. \p \v 17 Ena God ari talhan para weni ebir si tere ha hol ol tenangwo haung, mala umia, God gamahobo mominga hobi homa ol na tenangwo pamua. Pamba, Kraist gol na tere ol wai ol tongwo ha pir tekungwo hobi, emgi tal tane ol tename? Oun weni dongwo ol tenangwo pamua. \v 18 Pangwo ipire ha maing buku yu di emia, \li1 “Amane mole tal dime dire ol wangwo hobi God sigare kul tere aki di tenangwo oun domia, tal nigi dongwo ol ware God memini pangwo meri wine olkungwo hobi tal oname?” \rq Pro 11:31\rq* \p \v 19 Yu ongwo ipire gul ingwo hobi God nin nomani si pungwo meri inangwo, yalhobi nigi de pire nomani gogo sikinangwo pamua. God nin na ere aki di ni teralua dire ana kere engwo meri nima nama di pinangwo pamua. \c 5 \s1 Ha maing kene onga hobi, God gamahobi kene ol tenanga ha \p \v 1 Ena na ha maing kene ongwo yal ta molere Kraist gul ire gongwo i omena hanere, ti hon ure ari talhan para weni hobang mongwo maing i tibi olangwo i nan para wa ma di inaminua. Inaminga ipire na kene ongwo yal ta molia ni kene onga hobi, ha di ni teralia piro. \v 2 God ha maing ari tabin ta kene onana dire ni tongwo meri kene ol to. Tenanga siga ware nigi de pire ol tekio. Wai pire ol to. Ol tenanga honagi iwe, tobo obil nomani tere olkio. Honagi nomani tere olo. \v 3 Na nan nomani pamia yalhobi nomani ta paikima di pire kene ol tekio. Yalhobi na dolna bonama di pire kene ol to. \v 4 Tenanga kene ominga hobi hobana tani Kraist u pa dinangwo, nomani hon ni tenangwo ire Kraist kene ongwo meri wama dire ole ya mol pananga bani pananua. \s1 Nan hana pinaminga ya ime sinangure nomani ogolo si pir kun olaminga ha \p \v 5 Ena ni yagaling hobi ha mibi diga meri hon diralia ari hobi ha dinangwo wine ol to. Tenanga pire ha maing buku yu di emia. \li1 “God ari nin gaung pir yuwo engwo hobi kiang pai tomba, nin hani pinanga ya ime sinangwo hobi God ol wai ol ni tenamua.” \rq Pro 3:34\rq* \p Di engwo ipire ni yalhobi nin hani pinanga ya ime simo. Sinangure ari enin hobi honagi ol to. \v 6 God nimni mongwo ipire ni yalhobi nin olala dire nomani si pinga i aidole, God tani wine ol to. Tenanga God bai engwo haung werigi dinangwo gin i ni hani awala ganamua. \v 7 God milni pir ni tomia nomani gogo sire tal olale di pinga i, God di tibi ol tenanga aki di ni tenangwo pamua. \p \v 8 Ena awi biing laion hau ta si nerala dire wa dungwo meri kwia nigi dongwo singaba Seten ni yalhobi kraun sire isusu ol ni terala dire ni wa dumia, isusu ol na tekinama di pire nimni mole kwi han molo. \v 9 Kraist pir tongwo ari wiyol para weni ganba banta banta moli ongwo hobi kura talime gul inga meri para para imua. Yu ongwo ipire ni yalhobi Seten krauna sikinama dire nimni molio. \v 10 Haung obilga gul ire monanga, pirari pare ol wai ol na tongwo hong yal God, Kraist ni kina si daule mol pananga panana dire ol wai ol ni tomia tere awai ol ni tenangwo kara u wai nanio, te aki di ni tongure nimni monanio, te yon wu binangure nima pire monanua. \v 11 Monanga ipire God talhan para weni kene ongwo i ya ol te monangwo monamua. Ha weni pamua. \s1 Ha gumiling tau ya dungwo ha \p \v 12 Ena na ha obilga digere Silbenes pasi bol emia. Silbenes iwe, na kina yona tani ere pana galga yal momua. Ena God ol wai ol na tongwo maing pinga i, ha pangwo dima di pire ha i aki di tere di ni teya pir sina ere a i si wayo. \p \v 13 Ena Rom oo malgi tal nigi dongwo bani yal tau God ni pare engwo meri pare engure Kraist pir tere tabin tani mongwo hobi yahuno di ni tomua. Tongwo meri na wana Mak ereyu yahuno di ni tomua. \v 14 Ni yalhobi hol bangi wananga enin tau unangwo kule kewa dire yon tani ere ha wai panangwo di to. \p Ni Kraist gamahobo monga hobi yon ura dinangure hamen wai tangwo ni monga bani u tibi pire pai omo. Para yu.