\id MRK EPV \h San Marcos \toc1 San Marcopa Pedee Pia P'ãda \toc2 San Marcos \toc3 Mr \mt1 SAN MARCOS \mt2 San Marcopa Pedee Pia P'ãda \ip Marcos, ichiaba t'ɨ̃jarapatap'edaa Juan Marcos. Mãgɨpa na pedee pia p'ãji. Ichiaba judío paji. Tachi Ak'õre Ũraa p'ãda k'awaa beerãpa jara p'anɨ Marcopa Jesús bapata k'awaaji Jesupa jɨrɨt'erada, Simón Pedro ome. \ip Na pedee pia p'ãdade Marcopa audú jara bɨ Jesupa ne-inaa ooda na p'ek'au eujãde bɨ misa. K'awapi k'inia baji Jesús jõmaarã k'ãyaara waibɨara bɨ. Mãga ak'ɨpiji, jarak'ãri Jesupa Tachi Ak'õre Ũraa p'ãda iru bada ichi jua ek'ari; netuaraarã p'oyaada mãik'aapa eperãarãpa p'ek'au k'achia oopata wẽpapida. Ichiaba na p'ãdade Marcopa Jesús audú t'ɨ̃jara bɨ “Eperã Ak'õre Truadepema” mãik'aapa “Tachi Ak'õre Warra”. \ip Naapɨara Marcopa jara bɨ Juan Bautistapa jarateeda eujã pania wẽe bɨde (cap. 1.1-8); irua Jesús poro chooda (cap. 1.9-11) mãik'aapa Jesús unuda netuara ome eujã pania wẽe bɨde (cap. 1.12-13). \ip Mateopa oodak'a ma eere ichiaba jara bɨ Jesús nipapata Galilea eujãde jarateede; chi k'õp'ãyoorã jɨrɨt'erada mãik'aapa Capernaum p'uurude ne-inaa ooda maap'eda jarateeda, Galilea eujãde bɨ misa (caps. 1.14–6.29). \ip Ma eere jara bɨ Jesús jaratee nipapata awaraa eujãde (caps. 6.30–9.50); irua ooda mãik'aapa jarateeda Judea eujãde mãik'aapa Perea eujãde (cap. 10.1-52); iru wãda Jerusalendee mãik'aapa irua mama ooda (caps. 11.1–12.44); irua jarateeda Tachi Ak'õre ewari waibɨa ewatede (cap. 13) mãik'aapa k'era weeda iru bɨɨrɨ ɨ̃rɨ (cap. 14.1-11). \ip Ma eere jara bɨ Jesupa ũraa t'ẽe jarada, iru peet'aadap'edaa mãik'aapa chok'ai p'irabaida (caps. 14.12–16.20). \c 1 \s1 Juan Bautistapa jarateeda eujã pania wẽe bɨde \r (Mt 3.1-12; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28) \p \v 1 Mɨ, Marcopa p'ãru Jesucristode; iru Tachi Ak'õre Warra; Tachi Ak'õrepa eperãarãmaa pedee pia Jesucristode k'awapida. \p \v 2 Chonaarãweda Tachi Ak'õre pedee jarapari Isaíapa p'ãji: \q1 ‘Tachi Ak'õrepa mãgaji ichi Warramaa: “Mɨa eperã chok'a pëiit'ee pɨ naa o pia oonamerã pɨ, eperãarã poro waibɨa, chei naaweda.” ’ \rq (Mal 3.1)\rq* \q1 \v 3 ‘Eujã pania wẽe bɨde eperã bia bɨ: “O pi-ia oopatak'a poro waibɨa chei naaweda, mãga pɨk'a p'ek'au k'achia oo amáatɨ Tachi Waibɨa chei naaweda.” ’ \rq (Is 40.3)\rq* \p \v 4-6 Ewari aba Isaíapa p'ãdak'a p'asaji. Eperã t'ɨ̃jarapatap'edaa Juan Bautista cheji eujã pania wẽe bɨmaa. P'aru camello k'aradee k'ada jɨ̃pachi. Chi k'ɨrrɨde jɨ̃pari ne-edee ooda paji. K'opachi sisi mãik'aapa topachi jɨrrɨ miéle. Judea eujãdepemaarã mãik'aapa Jerusalendepemaarã chok'ara wãpachida iru ũraa ũride. Irua jarateepachi Tachi Ak'õrede ijãadamerã mãik'aapa poro choopidamerã ak'ɨpidait'ee ãchia p'ek'au k'achia oopata oodaamaa p'anɨ. Mãgá Tachi Ak'õrepa ãchia p'ek'au k'achia oopata wẽpapii. \p Mãga ũridak'ãri, eperãarãpa Tachi Ak'õremaa chupɨria iidi chejida ãchia p'ek'au k'achia oopata k'aurepa. Mãpai Juanpa poro chooji Jordán to jãde. \p \v 7 Ichiaba jarateepachi: \p —Eperã mɨ t'ẽe cheru. Mãgɨ́ waibɨara bɨ mɨ k'ãyaara p'ek'au k'achia wẽe bairã. Mapa ɨ̃jaabaip'eda, iru chancla jida ẽraik'araa bɨ. \v 8 Mɨa parã poro choopari paniapa, mamĩda irua parã nãgá poro chooit'ee. Ak'õre Jaure ba chepiit'eeda aji, parã k'ap'ɨade. \s1 Jesús poro chooda \r (Mt 3.13-17; Lc 3.21-22) \p \v 9 Maapai Jesús cheji Nazaret p'uurudeepa. Ma p'uuru Galilea eujãde bɨ. Cheji Juanpa jaratee badamaa. Mãpai Juanpa Jesús poro chooji Jordán tode. \v 10 Jesús toiduupa uchiak'ãri, unuji pajã ewadaru mãik'aapa Tachi Ak'õre Jaure ichi ɨ̃rɨ palomak'a baai cheru. \v 11 Mãpai ɨt'ariipa Tachi Ak'õrepa jaraji: \p —Pɨda aji, mɨ Warra k'inia, mɨa jɨrɨt'erada. Pɨa mɨ t'ãri o-ĩapipari. \s1 Netuara Poro Waibɨapa Jesús k'achiade baaipiit'ee pada \r (Mt 4.1-11; Lc 4.1-13) \p \v 12 Mãga bap'eda, Ak'õre Jaurepa Jesús wãpiji eujã pania wẽe bɨmaa. \v 13 Mama ne-animal k'achia paraamãi ituaba baji k'ãima cuarenta. Netuara Poro Waibɨapa ne-inaa k'achia oopi k'inia baji, mamĩda p'oyaa-e paji. Jesupa oo-e pak'ãri, angeleerã chejida iru k'aripade. \s1 Jesupa jarateemaa beeda \r (Mt 4.12-17; Lc 4.14-15) \p \v 14 Juan Bautista carcelde t'ɨ nɨ̃bɨdap'eda, Jesús wãji Galilea eujãdee Tachi Ak'õre pedee pia jarateede. \v 15 Jarapachi: \p —Idi weda eperãarãpa k'awaadait'ee Tachi Ak'õrepa eperãarã bɨ k'inia bɨ ichi jua ek'ari ichideerã p'aneedamerã. Mapa k'ĩsia p'ua bap'eda, p'ek'au k'achia oo amaadapáde aji, mãik'aapa ijãadapáde aji, iru pedee pia jara pëidade. \s1 Jesupa to-ɨapataarã k'ĩmari jɨrɨt'erada ichi ome nipapataadamerã \r (Mt 4.18-22; Lc 5.1-11) \p \v 16 Maap'eda Jesús Galilea Lago ide nide unuji Simón mãik'aapa chi ɨ̃pema Andrés. To-ɨapataarã paji. Mapa t'ɨrɨ t'aamaa p'anajida. \v 17 Jesupa mãgaji: \p —Mɨ ome nipapatáatɨ mãik'aapa óotɨ mɨa ooparik'a. Idideepa eperãarã jɨrɨdait'ee Tachi Ak'õre-it'ee, to-ɨapataarãpa chik'o jɨrɨpatak'a. \p \v 18 Aramata ãchi t'ɨrɨ atabëijida mãik'aapa wãjida iru ome. \p \v 19 Ipu nok'ode unuji Santiago mãik'aapa chi ɨ̃pema Juan. Zebedeo warrarã paji. T'ɨrɨ pi-ia p'e bɨmaa p'anajida barcode. \v 20 Jesupa ãra unuk'ãri, t'ɨ̃ji ichi ome auk'a nipapataadamerã. Aramata atabëijida ãchi mimia barcode ãchi ak'õre chi k'aripapataarã ome mãik'aapa wãjida Jesús ome. \s1 Eperã k'ap'ɨade netuara merãtɨa bada \r (Lc 4.31-37) \p \v 21 Panajida Capernaum p'uurude. Mãgɨ́ p'uuru Galilea eujãde bɨ. Judiorã ɨ̃ipata ewate pada perã, Jesús wãji Ak'õre Ũraa jarateepata tedee. Mama jarateemaa beeji. \v 22 Jõmaarã taide jĩp'a jarateeji Tachi Ak'õrepa jarateepidak'a. Moisepa p'ãda jarateepataarã k'ãyaara pipɨara jarateeji. Mapa eperãarã ak'ɨtrua para beeji. \v 23 Mama t'ĩuji eperã k'achia bɨ Tachi Ak'õre k'ĩrapite, netuara iru k'ap'ɨade merãtɨa bada perã. Ma netuarapa biaji: \p \v 24 —Jesús Nazaret p'uurudepema, ¿k'ãata oo chejima aji, taimaa? ¡Tai ichiak'au bɨ́ji! ¿Tai k'enat'aadeta cheruk'ã? aji. Mɨa pɨ k'awa bɨ. Tachi Ak'õrepa pɨ pëiji. Mapa pɨde p'ek'au k'achia wẽe bɨda aji. \p \v 25 Mãpai Jesupa ma netuara ɨtrɨat'aaji: \p —¡K'ĩup'ee beepáde aji, mãik'aapa uchiapáde aji, na eperã k'ap'ɨadeepa! \p \v 26 Mãpai ma netuarapa eperã wawat'aaji mãik'aapa golpe biap'eda, k'ap'ɨadeepa uchiadachi. \v 27 Mãga unudak'ãri, jõmaweda ak'ɨtrua para beeji mãik'aapa pedee para beeji ãchi pitapai: \p —¿K'aima na eperã? ¡Eperã poro waibɨak'a jaratee bɨ! Irua jarateeda waide ũridak'aa nama. ¡Ma awara netuaramaa pedeek'ãri, irua jararuk'a auk'a oo p'anɨda! aji. \p \v 28 Mapa taarã-e weda Galilea eujãdepemaarãpa Jesús k'awaajida. \s1 Jesupa Simón Pedro p'ãk'õre jɨpada \r (Mt 8.14-15; Lc 4.38-39) \p \v 29 Jesús, Santiago Juan ome uchiadak'ãri Ak'õre Ũraa jarateepata tedeepa, wãjida Simón mãik'aapa Andrés temaa. \v 30 Simón p'ãk'õre k'ɨamiapa p'arude baji. Mapa jaranajida Jesumaa. \v 31 Jesús irumaa wãji mãik'aapa juade jita atap'eda, p'irabai ataji. Aramata k'ɨamia tuudachi. Mãpai chi k'ayaa badapa nek'opiji Jesumaa mãik'aapa chi k'õp'ãyoorãmaa. \s1 Jesupa k'ayaa beerã chok'ara jɨpada \r (Mt 8.16-17; Lc 4.40-41) \p \v 32 K'eudaik'ãri, eperãarãpa k'ayaa beerã chok'ara aneejida Jesumaa. Ichiaba aneejida netuara k'ap'ɨade merãtɨa beerã. \v 33 P'uuru pidaarã chok'ara see nɨ̃beeji te t'ĩupatamãi. \v 34 Jesupa k'ayaa k'ĩra t'ãdoo iru p'anadap'edaarã jɨpaji. Ichiaba netuaraarã eperã k'ap'ɨade merãtɨa beeda uchiapik'ooji. Ma awara ma netuaraarãmaa pedeepi-e paji, ãchia k'awa p'anadap'edaa perã iru Tachi Ak'õrepa pëida eperãarã k'aripamerã. \s1 Jesús Galilea eujãde jaratee nipada \r (Lc 4.42-44) \p \v 35 Tap'edapodopa Jesús p'irabaiji mãik'aapa uchiaji p'uurudeepa ɨt'aa t'ɨ̃nait'ee eperãarã p'anadak'aamaa. \v 36 Simón p'irabaik'ãri, iru unu-e paji. Mapa apemaarã k'õp'ãyoorã ome wãji Jesús jɨrɨde. \v 37 Unu atadak'ãri, mãgajida: \p —Jõmaarãpa pɨ jɨrɨ nidada ajida. \p \v 38 Mamĩda Jesupa mãgaji: \p —Tachi Ak'õrepa mɨ pëiji ichi ũraa jõmaarãmaa jarateemerã. Mapa wãdáma aji, awaraa p'uuru k'ait'a beemaa. \p \v 39 Jesús mãgá jaratee nipapachi jõma Galilea eujãde chi k'õp'ãyoorã ome. Jarateepachi Ak'õre Ũraa jarateepata tede p'uuru bee chaa mãik'aapa eperã k'ap'ɨade netuara merãtɨa bee uchiapipachi. \s1 Jesupa leprapa k'ayaa bada jɨpada \r (Mt 8.1-4; Lc 5.12-16) \p \v 40 Ewari aba eperã leprapa k'ayaa bɨ cheji Jesumaa mãik'aapa bedabaip'eda, mãgaji: \p —K'inia bɨ pɨrã, mɨ k'ayaa wẽpapipáde aji, Ak'õre k'ĩrapite mɨ pia beemerã. \p \v 41 Jesupa iru chupɨria k'awaaji. Juapa t'õbaiji mãik'aapa mãgaji: \p —¡K'inia bɨda! aji. Jɨpa beepáde aji. \p \v 42 Aramata ichi k'ap'ɨadeepa lepra k'ayaa wẽpadachi mãik'aapa jɨpa beeji. \v 43 Jesupa ãyaa pëik'ãri, ũraaji: \p \v 44 —¡Ũríji! Jaranáaji apidaamaa. Jĩp'a p'aaremaa ak'ɨpináji. Moisepa p'ãdade jara bɨk'a ipana omé atéeji, teeit'ee Tachi Ak'õremaa. Mãgá jõmaarãpa pɨ jɨpa beeda k'awadayada aji. \p \v 45 Mamĩda wãk'ãri, ma eperãpa pariatua jara wãpachi. Maperã Jesús p'oyaa wãk'aa paji p'uurudee. Eperãarã p'anadak'aamãi nipapachi. Mamĩda at'ãri p'uuru pidaarã irumaa wãpachida. \c 2 \s1 Jesupa chiwa bada jɨpada \r (Mt 9.1-8; Lc 5.17-26) \p \v 1 Ma t'ẽepai Jesús waya wãji ichi bapatamaa Capernaum p'uurudee. Mamĩda eperãarãpa k'awaadak'ãri iru mama bɨ, \v 2 taarã-ee eperãarã chok'ara teeda see nɨ̃ba cheji. T'ĩupatamãi pida araa-ee nɨ̃beeji. Irua Ak'õre Ũraa jaratee bɨ misa, \v 3 eperãarã k'ĩmariirãpa irumaa aneejida eperã chiwa bɨ. \v 4 Mamĩda Jesumãi p'oyaa t'ĩuda-e paji, chok'ara see nɨ̃bada perã ma tede. Maperã terrazade wãjida mãik'aapa uria ewa atajida. Mãgɨ́ uriadeepa chi chiwa bɨ ɨrabai atajida ichi p'arude. \v 5 Jesupa mãga unuk'ãri, k'awaji wãara ichide ijãa p'anɨ. Mapa mãgaji ma chiwa bɨmaa: \p —Warra, pɨa p'ek'au k'achia oopata jõmaweda wẽpajipɨ. \p \v 6 Moisepa p'ãda jarateepataarã ũk'uru mama su-ak'ɨ p'anajida. Mãga ũridak'ãri, k'ĩsiajida: \v 7 “Jã eperã ik'achia pedeemaa bɨ Tachi Ak'õre ãpɨte. Na eujãdepemaarãpa p'ek'au k'achia wẽpapidak'aa; Tachi Ak'õrepapaita mãga ooi.” \p \v 8 Mamĩda Jesupa ichi t'ãride k'awaji ãchia k'achia k'ĩsia p'anɨ. Mapa mãgaji: \p —¿Sãap'eda parãpa k'ĩsia k'achia k'ĩsia p'anɨma? aji. \v 9 Mɨa irumaa jarai: “Pɨa p'ek'au k'achia oopata wẽpajipɨ” maa-e pɨrã jarai: “P'irabáiji mãik'aapa wã́ji”. \v 10 Mɨ chi Eperã Ak'õre Truadepema. Mapa Tachi Ak'õre jua ek'ari mɨa p'ek'au k'achia wẽpapipari na p'ek'au eujãde. Parãpa mãgɨ́ k'awaadamerã mɨa jarait'ee: \v 11 ¡P'irabáiji! Pɨchi p'aru atáji mãik'aapa wã́ji pɨchi temaa. \p \v 12 Mãpai ma chiwa bada p'irabaidachi mãik'aapa ichi p'aru atap'eda, uchiadachi jõmaarã taide. Mãpai jõmaarãta ak'ɨtrua para beeji. O-ĩapa jarapachida Tachi Ak'õre jõmaarã k'ãyaara waibɨara bɨ: \p —Waide nãga unudak'aada apachida. \s1 Jesupa Leví jɨrɨda ichi ome nipapariimerã \r (Mt 9.9-13; Lc 5.27-32) \p \v 13 Maap'eda Jesús waya wãji Galilea Lago idee. Eperãarã irumaa chepachida. Mãpai Ak'õre Ũraa jarateepachi. \v 14 Wãyaa wãde, unuji Leví. Mãgɨ́ Alfeo warra paji. Su-ak'ɨ baji Cesar-it'ee impuesto p'aapatamãi. Jesupa mãgaji irumaa: \p —Mɨ ome nipaparíiji. \p Aramata p'irabaip'eda wãji Jesús ome. \p \v 15 Maap'eda chok'ara impuesto p'epataarã Roma pidaarã rey-it'ee mãik'aapa awaraa eperãarã k'achia-idaa beerã apatap'edaa Jesús ome nipapachida. Maapai Jesús nek'onaji Leví tede. Jesús mãik'aapa ichi ome nipapataarã su-ak'ɨ p'aneejida mesade. Auk'a mãgɨ́ eperãarã su-ak'ɨ p'aneejida mama Jesús ome. \v 16 Moisepa p'ãda jarateepataarã, fariseorã eere p'anapatap'edaarãpa mãga unudak'ãri, iidijida Jesús k'õp'ãyoorãmaa: \p —¿Sãap'eda parã jarateepari nek'omaa bɨma ajida, impuesto p'epataarã ome mãik'aapa awaraa p'ek'au k'achia oopataarã ome? Jãga ooik'araa bɨda ajida. \p \v 17 Jesupa ãchia jaradap'edaa ũrik'ãri, mãgaji: \p —Médico pëidak'aa k'ap'ɨa pia beerãmaa. Jĩp'a pëipata k'ayaa beerãmaa. Mãga pɨk'a Tachi Ak'õrepa mɨ pëi-e paji t'ãri pia beerã jɨrɨde; ma k'ãyaara p'ek'au k'achia oopataarã jɨrɨdeta pëiji. \s1 Sãapai nek'oda-ee p'anadaipia bɨ \r (Mt 9.14-15; Lc 5.33-35) \p \v 18 Ewari aba Juan Bautista k'õp'ãyoorã mãik'aapa fariseorã ɨt'aa t'ɨ̃maa p'anajida nek'oda-ee Tachi Ak'õre waaweepa. Eperãarã ũk'uruurãpa mãga unudak'ãri, Jesumaa iidinajida: \p —Juan ome nipapataarã mãik'aapa fariseorã ome nipapataarã edaare nek'odak'aa. ¿Sãap'eda pɨ k'õp'ãyoorãpa auk'a oodak'aama? ajida. \p \v 19 Jesupa p'anauji: \p —Eperãarã miak'ãipata fiesta oodak'ãri, o-ĩa p'anapata. Mapa k'õp'ãyoorã miak'ãidait'ee p'anɨɨrã ome p'anɨ misa, nek'opata o-ĩa p'anadairã. \v 20 Mamĩda ewari aba miak'ãiit'ee bada ɨmɨk'ĩra ata chedait'ee chi k'õp'ãyoorã ik'aawaapa. Wãara, ma ewate chi k'õp'ãyoorã nek'oda-e pait'ee t'ãri p'uapa. \s1 Ũraa chiwidi mãik'aapa ũraa chonaarãwedapema \r (Mt 9.16-17; Lc 5.36-39) \p \v 21 —Eperã apidaapa p'aru chiwididepema pite aba t'ɨɨik'araa bɨda aji, p'aru sorede parchaait'ee. Mãga ooru pɨrã, chi p'aru chiwidi ãridariit'ee mãik'aapa ma pite auk'a bee-e pait'ee chi p'aru sore ome. \v 22 Ichiaba vino ewaa juda t'ɨdak'aa ne-e sorede. Mãga ooruta pɨrã, baak'adaipari mãik'aapa ne-e jĩadaipari. Vino jida ichiaba atuadaipari. ¡Maperã vino ewaa juda t'ɨdaipia bɨ ne-e chiwidi bɨde! \s1 Trigo k'ɨmɨ chak'eerã jonadap'edaa ɨ̃ipata ewate \r (Mt 12.1-8; Lc 6.1-5) \p \v 23 Judiorã ɨ̃ipata ewate Jesús nipaji trigo k'ãide mãik'aapa chi k'õp'ãyoorã wãyaa wãdak'ãri, trigo k'ɨmɨ chak'eerã oro ata wãjida chi tau k'odait'ee. \v 24 Arii p'anadap'edaa fariseorãpa mãga unudak'ãri, Jesumaa mãgajida: \p —¡Pɨchá ak'ɨ́ji! ¿Sãap'eda pɨ k'õp'ãyoorãpa jãga oomaa p'anɨma? ajida. Chonaarãweda Moisepa jaraji mimiadaik'araa bɨ ɨ̃ipata ewate. \p \v 25 Jesupa mãgaji: \p —Parãpa Tachi Ak'õre Ũraa p'ã jẽra bɨde pia k'ĩsiada-e p'anɨ. Chonaarãweda Rey David chi k'õp'ãyoorã ome audú jarrapisia p'anadak'ãri, \v 26 ichi t'ĩuji Tachi Ak'õre te ne-edee oodade. Abiatar, p'aareerã poro waibɨapa, pan k'opiji Davidmaa, aɨ naaweda Tachi Ak'õrepa jaraji mĩda p'aareerãpa aupai mãgee pan k'odamerã. Davidpa ma pan k'op'eda, ichi ome nipapataarãmaa teeji. Tachi Ak'õrepa ãra miapi-e paji mãga oodap'edaa k'aurepa. \v 27 Tachi Ak'õrepa eperãarã oo-e paji ɨ̃ipata ewari ɨadamerã. Naapɨara Tachi Ak'õrepa eperã ooji. T'ẽepai ooji ɨ̃ipata ewari eperãarã ɨ̃idamerã mimiada-ee. \v 28 Ɨ̃ipata ewate paara mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema jua ek'ari bɨda aji. \c 3 \s1 Eperã jua chiwa bada \r (Mt 12.9-14; Lc 6.6-11) \p \v 1 Waya Jesús wãji Ak'õre Ũraa jarateepata tedee. Mama baji eperã jua chiwa bɨ. \v 2 Ũk'uru arii p'anadap'edaarãpa Jesumaa ak'ɨ para baji, ɨ̃ipata ewate jɨpai jĩak'aapa. Mãgá ãchi charraarãmaa jaranadait'ee. \v 3 Mãpai Jesupa jua chiwa bɨmaa maaji: \p —P'irabáiji mãik'aapa jõmaarã esajĩak'a ak'ɨnɨ̃ béeji. \p \v 4 Mãpai apemaarãmaa iidiji: \p —¿K'ãare p'ãdata iru p'anɨ Ak'õre Ũraade ɨ̃ipata ewate oodamerã? ¿Pia ooipia bɨ wa k'achia? ¿Jɨpaipia bɨ piupiamaapa wa piupiipia bɨ, k'aripada-ee? \p Mamĩda ãchi k'ĩup'ee para beeji k'awa p'anadap'edaa perã piata ooipia bɨ. \v 5 Jesupa k'ĩrau ak'ɨji ãchimaa. Ma eperã chupɨria k'awaa k'iniada-e p'anadap'edaa perã, Jesús k'ĩra pia-ee beeji. Mãpai ma eperãmaa mãgaji: \p —Pɨchi jua jĩrupáde aji. \p Mãpai jua jĩruji. Aramata jɨpa beeji. \v 6 Mapa fariseorã mamãik'aapa uchiadap'eda, Rey Herodes eere p'anadap'edaarã ome pedeeteemaa p'aneejida Jesús peepit'aadait'ee. \s1 Jesupa eperãarã chok'araarãmaa jarateeda lago ide \p \v 7 Galilea eujãdepemaarã chok'ara Jesús t'ẽe chejida. Mapa iru wãji chi k'õp'ãyoorã ome Galilea Lago idee. \v 8 Jesupa ne-inaa pia oopari k'awaadak'ãri, eperãarã chok'araara cheepurujida irumaa: Judea eujãdepemaarã, Jerusalén p'uurudepemaarã, Idumea eujãdepemaarã. Ichiaba chejida Jordán to k'ĩraik'a eerepemaarã, Tiro p'uuru k'ait'a p'anapatap'edaarã mãik'aapa Sidón p'uuru k'ait'a p'anapatap'edaarã. \v 9-10 Chok'ara jɨpada perã, k'ayaa beerãpa iru p'ĩsua ata chejida, t'õbairupa jɨpa p'aneedai jĩak'aapa. Eperãarã audú chok'ara nɨ̃bada perã, ichi ome nipapataarã pëiji barco jɨrɨde, eperãarã ichimaa chenaadamerã. Mãpai jarateeji barcodeepa. \p \v 11 Netuara merãtɨa beerãpa Jesús unudak'ãri, iru k'ĩrapite bedabaik'oodachida mãik'aapa biapachida: \p —¡Pɨ Tachi Ak'õre Warrapɨ! \p \v 12 Mamĩda Jesupa netuaraarã ɨtrɨapachi ichia ooda nepɨrɨnaadamerã eperãarã k'ĩrapite. \s1 Jesupa k'õp'ãyoorã jɨrɨt'erada \r (Mt 10.1-4; Lc 6.12-16) \p \v 13 Maap'eda Jesús ee nok'odee wãji chi k'õp'ãyoorã ome mãik'aapa jɨrɨt'eraji ichi k'ĩsiade iru bada. \v 14 Doce jɨrɨt'eraji ichi ome nipapataadamerã mãik'aapa Ak'õre Ũraa jarateepataadamerã awara ãi. [Mãgɨɨrã t'ɨ̃ bɨji \em apóstoles.\em*] \v 15 Mãgɨɨrã ichiaba pëiji netuara merãtɨa bee uchiapidamerã eperãarã k'ap'ɨadeepa. \v 16 Nãgɨɨrã paji chi doce jɨrɨt'erada: Simón, (Jesupa t'ɨ̃ bɨda Pedro); \v 17 Zebedeo warrarã, Santiago Juan ome; Jesupa ichiaba ãra t'ɨ̃ bɨda \em Boanerges;\em* \v 18 Andrés; Felipe; Bartolomé; Mateo; Tomás; Santiago (Alfeo warra); Tadeo; Simón Celote apatap'edaa; \v 19 mãik'aapa Judas Iscariote; mãgɨpa t'ẽepai Jesús traicionaada. \s1 Jesús Netuara Poro Waibɨa ome \r (Mt 12.22-32; Lc 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Ma t'ẽepai Jesús teeda t'ĩuji chi k'õp'ãyoorã ome mãik'aapa waya eperãarã chok'ara irumaa chejida. Mapa p'oyaa nek'odak'aa paji. \v 21 Jesús ëreerãpa mãga k'awaadak'ãri, iru ata chejida jaradap'edaa perã k'ĩra k'awa-ee bɨ. \p \v 22 Moisepa p'ãda jarateepataarã che p'anajida Jerusalendeepa. Ãchia jarapachida: \p —Beelzebú, Netuara Poro Waibɨa juapata jãgá netuaraarã uchiapiparida apachida. \p \v 23 Jesupa ãchi t'ɨ̃ p'e atap'eda, nepɨrɨji: \p —¿Sãga Satanapa uchiapiima ichi auk'aarã? \v 24 P'uuru pidaarã chik'ĩra unuamaa p'aneeruta pɨrã, taarãda-e ãchi itu jõdaridait'ee. \v 25 Auk'a te pidaarã awara-awaraadaidak'ãri, waa araa p'anapataada-e pait'ee mãik'aapa jõdaridait'ee. \v 26 Mãga pɨk'a Netuara Poro Waibɨapa ichi auk'aarã jëreru pɨrã, ãchi itu jõdaridai. \p \v 27 ’Ma awara, apida t'ĩudak'aa eperã juataura bɨmãi iru net'aa jãri atade. Naapɨara jɨ̃ nɨ̃bɨ-e pɨrã, iru net'aa jãri p'e ata-e pai. Mɨ waibɨara bɨ Netuara Poro Waibɨa k'ãyaara. Mapa netuaraarã mɨ jua choodak'aa. \p \v 28 ’Mɨa wãarata jararu. Tachi Ak'õrepa p'ek'au k'achia jõmaata wẽpapii, pedee k'achia jaradap'edaa paara iru ãpɨte. \v 29 Mamĩda ik'achia jararuta pɨrã iru Jaure ãpɨte, Tachi Ak'õrepa perdonaak'aa. Mãgee p'ek'au k'achia wẽpapi-eda aji. \p \v 30 Moisepa p'ãda jarateepataarãpa jarapachida Jesupa ne-inaa oopachi netuara juapa mãik'aapa merapachida Tachi Ak'õre Jaure. Mapa mãga jaraji Jesupa. \s1 María Jesús ɨ̃pemaarã ome pachedap'edaa \r (Mt 12.46-50; Lc 8.19-21) \p \v 31 Mãpai pachejida Jesús nawe chi ɨ̃pemaarã ome. Mamĩda taawa p'aneejida mãik'aapa t'ɨ̃ pëijida Jesús ãchimaa uchiamerã. \v 32 Jesús ik'aawa su-ak'ɨ p'anadap'edaarãpa jarajida: \p —Pɨ nawe pɨ ɨ̃pemaarã ome taawa nɨmaa p'anɨda ajida. Ãrapa pɨ jɨrɨ nidada ajida. \p \v 33 Irua p'anauji: \p —Parãpa k'awa p'anɨ mɨ nawe mãik'aapa mɨ ɨ̃pemaarã. Mamĩda ¿k'airãta mɨa k'inia iru bɨma mɨ nawek'a mãik'aapa mɨ ɨ̃pemaarãk'a? \p \v 34 Ak'ɨp'eda ichi ik'aawa su-ak'ɨ p'anadap'edaarãmaa, mãgaji: \p —Acha p'anɨɨrãta mɨa k'inia iru bɨ mɨ nawek'a mãik'aapa mɨ ɨ̃pemaarãk'a. \v 35 Tachi Ak'õrepa k'inia bɨk'a oopataarãta mɨ ɨ̃pemak'a, mɨ ɨ̃pewẽrak'a p'anɨ mãik'aapa mɨ nawek'a. \c 4 \s1 Net'atau p'opari nepɨrɨda \r (Mt 13.1-9; Lc 8.4-8) \p \v 1 Waya Jesús jarateemaa beek'ãri lago ide, eperãarã chok'ara chejida. Audú chok'ara chedap'edaa perã, Jesús batauji barco lago jãde badade mãik'aapa su-ak'ɨ beeji. Jõdee eperãarã jõmaweda p'aneejida lago ide. \v 2 Mamãik'aapa Jesupa eperãarãmaa nepɨrɨmaa beeji Ak'õre Ũraa jarateeit'ee: \p \v 3 —Mɨa nepɨrɨru pia k'ĩsíatɨ. Eperã wãji net'atau p'ode. \v 4 Ma p'o wãk'ãri, ũk'uru baaijida o jãde. Mãpai ipanaarãpa k'ok'oo chejida. \v 5 Ũk'uru baaijida mãu-idaade mak'ɨara yooro wẽe badamãi. Mãgɨ́ isapai t'onojida, mak'ɨara yooro wẽe bada perã. \v 6 Mamĩda ak'õrejĩru jẽrak'ãri, chi k'iru pɨɨdachi, chi k'arra ɨ̃rɨɨ bada perã. \v 7 Ũk'uru baaijida ne-ɨɨrɨ-idaade. Mamĩda ne-ɨɨrɨ k'ap'ip'iara waripari perã, mãgɨ́ net'atau t'ono wãdap'edaa piuk'oodachida. Maperã chauda-e paji. \v 8 Jõdee awaraa net'atau baaijida eujã piade. Mãgɨ́ t'onojida, warijida mãik'aapa pia chaujida. Ũk'uru net'atau abaadeepa uchiajida treinta, sesenta maa-e pɨrã cien. \p \v 9 Mãpai Jesupa mãgaji: \p —¡Pia k'ĩsíatɨ parãpa et'ewa ũridap'edaade k'awaadamerã k'ãata jara k'inia bɨ! \s1 Sãap'eda Jesupa nepɨrɨpachi jarateeit'ee \r (Mt 13.10-17; Lc 8.9-10) \p \v 10 T'ẽepai Jesús ituaba beeji chi k'õp'ãyoorã doce ome, awaraa ichi ome nipapatap'edaarã paara. Mãpai ãchia iidijida: \p —¿K'ãata jara k'inia bɨma ajida, pɨa nepɨrɨ bada? \p \v 11 Jesupa p'anauji: \p —Tachi Ak'õrepa parãmaa k'awapimaa bɨ ne-inaa naaweda k'awapik'aa pada; sãga ichideerã p'aneedai. Mamĩda awaraarãmaa mɨa nepɨrɨpari jarateeit'ee, k'awada-ee p'aneedamerã. \q1 \v 12 ‘Mɨa oo bɨ ak'ɨ p'anɨ mĩda, wãara unuda-e mãik'aapa mɨa jara bɨ ũri p'anɨ mĩda, k'awada-e. Mɨa jarateepari pia k'awadap'edaa paara, Tachi Ak'õrede ijãak'ajida mãik'aapa irua ãchia p'ek'au k'achia oopata wẽpapik'aji. Mamĩda wãara mãga k'iniadak'aa.’ \rq (Is 6.9-10)\rq* \s1 Jesupa k'awapida net'atau p'oparide \r (Mt 13.18-23; Lc 8.11-15) \p \v 13 Mãpai Jesupa iidiji chi k'õp'ãyoorãmaa: \p —¿Parãpa k'awada-e p'anɨk'ã mɨa jaratee k'inia bɨ ma nepɨrɨdade? ¿Sãga k'awaadait'ee awaraa nepɨrɨk'ãri jarateeit'ee? Nãga jara k'inia bɨ: \p \v 14 ’Ma net'atau p'opari Ak'õre Ũraa jarateeparik'a bɨ mãik'aapa ma net'atau Ak'õre ũráak'ata bɨ. \v 15 Net'atau baairutamãi eperãarã Ak'õre Ũraa ũripataarã́k'ata bɨ. Mamĩda ũridap'eda, Netuara Poro Waibɨa chepari ne-inaa ooit'ee, t'ãripa ma pedee ijãanaadamerã. \v 16 Awaraa eperãarã chi net'atau mãu-idaade baaidap'edáak'apɨ p'anɨ. Tachi Ak'õre Ũraa o-ĩa ũripata. \v 17 Mamĩda ma net'atau t'onoda taarã-e weda pɨɨdaiparik'a, mãga pɨk'a mãgɨɨrãpa ma jara pëida taarã ijãada-e. Maperã ma ũraade ijãadap'edaa k'aurepa awaraarãpa nepɨra jɨrɨ cheruta pɨrã ãchi ome, maa-e pɨrã awaraarãpa ãchi jɨrɨruta pɨrã miapidait'ee, ijãa amaapata. \v 18 Awaraa eperãarã chi net'atau ne-ɨɨrɨ-idaade baaidap'edáak'apɨ p'anɨ. Ak'õre Ũraa ũri p'anɨ. \v 19 Mamĩda ãchia na p'ek'au eujãdepema net'aa k'ĩsia p'aneepata ãchi-it'ee atadait'ee. Tachi Ak'õre Ũraa ũridai k'ãyaara, p'arat'a mãik'aapa awaraa ne-inaa waapɨara k'inia p'anapata. Maperã Tachi Ak'õrepa oopi k'inia bɨk'a oodak'aa. \v 20 Jõdee awaraa eperãarã chi net'atau eujã piade baaidap'edáak'apɨ p'anɨ. Net'atau aba eujã piade uuda chauparik'a tau treinta maa-e pɨrã sesenta maa-e pɨrã cien, mãga pɨk'a ma eperãarãpa Ak'õre Ũraa ũridak'ãri, t'ãride ijãa p'aneepata. Mãgá Tachi Ak'õre Ũraa waapɨara k'awaa wãpata mãik'aapa oopata irua k'inia bɨk'a. \s1 K'ãata oodaipia bɨ Jesupa jarateeda ũridak'ãri \r (Lc 8.16-18) \p \v 21 Ichiaba jarateeji: \p —Tachia lámpara k'oodak'aa cajón ek'ari ata bɨdait'ee maa-e pɨrã cama ek'ari. Ma k'ãyaara lámpara k'oodak'ãri, ɨt'ɨ́ ata bɨpata pia ɨ̃daamerã. \v 22 Mãga pɨk'a, ɨ̃rá Tachi Ak'õre net'aa mera pɨk'a bɨ mĩda, t'ẽepai parãpa jõmaarãmaa jaradait'ee. \v 23 ¡Pia k'ĩsíatɨ parãpa et'ewa ũridap'edaade k'awaadamerã k'ãata jara k'inia bɨ! \p \v 24 Ichiaba jaraji: \p —Pia k'ĩsíatɨ mɨa jararude. Eperãpa ne-inaa pia ook'ãri mɨa jarateeda pia k'ĩsia bairã, pia oo bɨ. Tachi Ak'õrepa ichi ũraa audú k'awaapii irumaa, mãik'aapa ne-inaa pipɨara ooyada aji, iru ome. \v 25 Tachi Ak'õrepa eperã k'ĩsia k'awaa bɨmaa k'ĩsia k'awaara bapiit'ee, Ak'õre Ũraa Pia ijãapari perã. Jõdee mɨa jarateeda pia k'ĩsia k'inia-e bak'ãri, ichia naaweda k'awa bada k'ĩra atuapiit'ee. \s1 Net'atau t'onoda nepɨrɨda \p \v 26 Ichiaba Jesupa nepɨrɨji: \p —Tachi Ak'õre jua ek'ari p'anɨɨrã ĩwapata net'atau eujãde p'odak'a. \v 27 Tachia net'atau p'odap'eda, k'euru chaa k'ãiruta pɨjida mãik'aapa ewari chaa p'irabairuta pɨjida, ma net'atau t'onopari mãik'aapa wari wãpari. Tachia k'awada-e sãga mãgá waripari. \v 28 Yoorode net'atau ichi itu t'onopari. Naapɨara uchiapari chi t'uk'u; mamãik'aapa chi k'iru. Maap'eda uchiapari chi k'ɨmɨ chak'e; t'ẽepai net'atau chok'ara chaupari. \v 29 P'oo bak'ãri, ewapata. Mãga bɨ Tachi Ak'õre jua ek'ari p'anɨɨrã ome. \s1 Mostaza tau nepɨrɨda \r (Mt 13.31-32; Lc 13.18-19) \p \v 30 Jesupa ichiaba awaraa nepɨrɨji jarateeit'ee: \p —¿K'ãarek'a bɨma aji, Tachi Ak'õrepa eperãarã ichi jua ek'ari bɨk'ãri, ichideerã p'aneedamerã? ¿K'ãata nepɨrɨit'eema pia k'awaadamerã? \v 31 Mostaza tau uudák'apɨ bɨ. Mãgɨ́ net'atau apemaarã net'atau k'ãyaara ma-ãriara bɨ. \v 32 Mamĩda uup'eda, apemaarã ne-uu k'ãyaara waibɨara waripari. Mãgá waibɨa warik'ãri, ipanaarãpa ãchi te oopata chi juade. \s1 Jesupa ooda nepɨrɨk'ãri \r (Mt 13.34-35) \p \v 33 Jesupa mãga nepɨrɨ wãpachi Tachi Ak'õrede k'ĩsia p'aneedamerã. Ichia nepɨrɨda pia ũridak'ãri, waa nepɨrɨpachi. \v 34 Jarateek'ãri, ichita mãgá nepɨrɨpachi. Nepɨrɨ-ee jarateek'aa paji. Mamĩda chi k'õp'ãyoorã ituaba p'aneedak'ãri, ma nepɨrɨda jõma jara k'inia bɨ jarateepachi. \s1 Jesupa nãu p'usa ome t'umãtɨpida \r (Mt 8.23-27; Lc 8.22-25) \p \v 35 Ma ewate k'eu wãk'ãri, Jesupa maaji ichi ome nipapataarãmaa: \p —Wãdáma aji, lago k'ĩraik'a eeree. \p \v 36 Eperãarã atabëijida mãik'aapa bataujida Jesús su-ak'ɨ bada barcode. Awaraarã jida auk'a wãjida awaraa barcode. \v 37 Mãgá lago sĩa wãdade nãu golpe p'ua nɨ̃beeji mãik'aapa p'usara t'o nɨ̃beeji. Mapa barco pirubaai wã nipaji. \v 38 Mãɨmisa Jesús k'ãi baji barco trumaa. Su-ak'ɨ beepata ɨ̃rɨ porok'au baji. Aramata ɨ̃rɨmat'aajida mãik'aapa mãgajida: \p —¡Tachi Waibɨa! ¡P'irabáiji! ¡Tachi pirubaai wãdapɨ! ¿Pɨ-it'ee p'ua-ek'ã ajida, tachi pirubaaidaruta pɨjida? \p \v 39 Mãpai Jesús p'irabaip'eda, mãgaji nãumaa: \p —Waa p'uanaapáde aji. \p Mãpai nãu waa p'ua-e paji. Ichiaba p'usamaa maaji: \p —T'umãtɨ beepáde aji. \p Aramata jõmaweda ip'ii ũu beeji. \v 40 Mãpai Jesupa maaji ichi ome nipapataarãmaa: \p —¿Sãap'eda p'era jõnɨma? ¿At'ãri ijãada-eeta p'anɨk'ã? aji. \p \v 41 Mamĩda ãchi p'era para beeji, waide mãga unudak'aa pada perã. Ãchi pitapai iidi para beeji: \p —¿K'aima nãgɨ́? Tachi Ak'õrepapaita pedeepari nãumaa, p'usamaa ip'ii beemerã. \c 5 \s1 Eperã k'ap'ɨade netuara merãtɨa bada \r (Mt 8.28-34; Lc 8.26-39) \p \v 1 Lago k'ĩraik'a eere panajida Gerasa eujãde. \v 2 Jesús barcodeepa batauk'ãri, irumaa cheji jãɨradeepa eperã k'ap'ɨade netuara merãtɨa bɨ. \v 3 Ma eperã ãk'adaa bapachi jãɨra mãu te uriade. Ichi ome p'oyaadak'aa paji; cadenapa pida. \v 4 Edaare cadenapa bɨɨrɨde mãik'aapa juade jɨ̃ nɨ̃bɨpachida. Mamĩda t'ɨɨt'aapachi. Mapa p'oyaadak'aa paji. \v 5 Ãstaawa, p'ãrik'ua pida bia nipapachi ee beede mãik'aapa jãɨra bee chaa. Ichi itu p'u oo nipapachi mãupa. \v 6 Mamĩda t'ɨmɨ́ weda mãgɨ́ eperãpa Jesús unuk'ãri, p'iradachi irumaa mãik'aapa bedabaidachi. \v 7-8 Mãpai Jesupa mãgaji: \p —¡Netuara, uchiapáde aji, na eperã k'ap'ɨadeepa! \p Biaji: \p —Jesús, pɨ Ak'õre Waibɨa Warrapɨ. ¿K'ãata ooit'eema aji, mɨ ome? Tachi Ak'õre k'ĩrapite jaráji mɨ k'achia oo-e pait'ee. Mɨ ichiak'au bɨpáde aji. \p \v 9 Mãpai Jesupa iidiji: \p —¿Pɨ, k'asaa t'ɨ̃jarapatama? aji. \p —Mɨ t'ɨ̃jarapatada aji, Legión, chok'ara nipapata perã. \p \v 10 Mãpai Jesumaa chupɨria iidipachi awara ãyaa pëinaamerã. \v 11 Ma ee k'arraya sinaarã chok'ara nek'omaa p'anajida. \v 12 Mapa netuaraarãpa chupɨria iidijida: \p —Awara ãyaa pëii k'ãyaara, ara p'anɨ sina k'ap'ɨade t'ĩupipáde ajida. \p \v 13 Mãpai Jesupa netuaraarã mamaa pëiji. Uchiapiji ma eperã k'ap'ɨadeepa mãik'aapa t'ĩupiji sinaarã k'ap'ɨade. Mãɨrã p'irak'oodachida ee k'õot'ari jira bɨdee mãik'aapa lago jãde baainajida. Mama jõmaweda ɨ̃yapa jɨ̃ak'oodachida. Sinaarã perá dos mil paji. \p \v 14 Ma sina jɨ̃a p'anadap'edaarãpa mãga unudak'ãri, p'era p'irak'oodachida. Ãchia unudap'edaa nepɨrɨnajida p'uuru pidaarãmaa mãik'aapa p'uuru k'ait'a beerãmaa. Eperãarãpa Jesupa ooda k'awaa k'inia p'anadap'edaa perã, chejida ak'ɨde. \v 15 Jesumãi pachedak'ãri, ma eperã netuaraarã merãtɨa p'anadap'edaa unujida, p'aru jɨ̃p'eda, su-ak'ɨ bɨ Jesús ik'aawa mãik'aapa k'ĩra pia ak'ɨ baji. Mãga unudak'ãri, p'era para beeji. \v 16 Chi unudap'edaarãpa nepɨrɨjida apemaarãmaa netuaraarã merãtɨa p'anadap'edaa mãik'aapa sinaarã k'ap'ɨade pëik'ooda. \v 17 Mãpai waaweepa Jesumaa chupɨria iidijida ãchi eujãdeepa wãmerã. \p \v 18 Jesús barcode batauk'ãri, ma eperã naaweda netuaraarã merãtɨa badapa chupɨria iidiji Jesupa ichi ome auk'a wãpimerã. \v 19 Mamĩda Jesupa oo-e paji; jĩp'a jaraji: \p —Wã́ji pɨchi temaa. Nepɨrɨnapáde aji, jõmaweda Ak'õrepa ooda mãik'aapa pɨ chupɨria k'awaada. \p \v 20 Mãpai nepɨrɨ wãpachi Jesupa ooda ichi ome Decápolis eujãde, p'uuru bee chaa. Mãga ũridak'ãri, eperãarã jõmaweda o-ĩa ak'ɨtrua para beeji. \s1 Jairo k'au jɨpada mãik'aapa wẽra abaapa Jesús p'aru i t'õbaida \r (Mt 9.18-26; Lc 8.40-56) \p \v 21 Waya Jesús chek'ãri k'ĩraik'a eereepa barcode, eperãarã chok'ara chejida irumaa lago ide. \v 22 Mãga nɨde Tachi Ak'õre Ũraa jarateepata tedepema poro pacheji. Ichi t'ɨ̃jarapachida Jairo. Jesús unu atak'ãri, bɨɨrɨmãi bedabaidachi \v 23 mãik'aapa chupɨria iidiji: \p —Mɨ k'au juak'aya nɨ̃bɨ. Chupɨria k'awáaji. Pɨ jua bɨnapáde aji iru ɨ̃rɨ, mãgá jɨpa beemerã mãik'aapa chok'ai beemerã. \p \v 24 Mãpai Jesús ichi ome wãji. Ichiaba eperãarã chok'ara wãjida Jesús ome. Maperã p'ĩsua wãjida. \v 25 Ma eperãarã see nɨ̃bɨde baji wẽra bi k'ayaa bɨ waamiapa. Doce años mãgá baji. \v 26 At'apai mia baji. Jõma chi p'arat'a jõdai baji jɨpapataarã juade nipa, jɨpa-ee. Waapɨara k'ayaa k'erapachi. \v 27 Jesupa ooda ũri bada perã awaraarã it'aideepa, k'ait'a wãji ãpɨteik'a eereepa iru p'aru t'õbait'aade. \v 28 Mãga ooji k'ĩsia bada perã iru p'aru i t'õbairupapai jɨpa beei. \v 29 T'õbaik'ãri, aramata waamia t'ɨbaidachi, mãik'aapa ichia k'awaaji Jesupa ichi jɨpada. \v 30 Aweda Jesupa k'awaaji jɨparu ichia jara-eeta. Mapa ãpɨtee ak'ɨp'eda, iidiji: \p —¿K'aipa mɨ p'aru t'õbaijima? aji. \p \v 31 Ichi ome nipapataarãpa mãgajida: \p —¿Pɨa unu-e bɨk'ã ajida, eperãarã p'ĩsua nɨ̃bɨ? Mãga bɨta iidi bɨ: “¿K'aipa mɨ t'õbaijima?” \p \v 32 Mamĩda Jesupa tau k'it'aa ak'ɨ nɨ̃beeji unui jĩak'aapa k'aipa paji. \v 33 Ma wẽra k'ap'ɨa wëre nɨ̃bapachi p'era nɨ̃bɨpa, k'awa bada perã ichita jɨpa bɨ. Mapa bedabaidachi Jesús k'ĩrapite mãik'aapa jõmaweda jaraji. \v 34 Mãpai Jesupa mãgaji irumaa: \p —Wẽra, pɨa mɨde ijãa bairã, jɨpa beejida aji. K'ãiwee wãpáde aji, pɨ k'ayaa wẽpada perã. \p \v 35 Jesús pedeemaa bɨde Jairo tedeepa eperãarã chejida mãik'aapa mãgajida Jairomaa: \p —Pɨ k'au jai-idaaji. Mapa ¿k'ãare-it'ee Jesús ateedayama ajida, pɨchi temaa? \p \v 36 Mamĩda Jesupa mãga ũrik'ãri, mãgaji Jairomaa: \p —Waaweenáaji; jĩp'a mɨde ijãapáde aji. \p \v 37 Mamãik'aapa k'õp'ãyapi-e paji apemaarãmaa; aba ateeji Pedro, Santiago mãik'aapa chi ɨ̃pema, Juan. \v 38 Jairo temãi panadak'ãri, biuk'a nɨ̃baji. Ununajida eperãarã jarajẽe para nɨ̃bɨ. \v 39 T'ĩujida teedaa mãik'aapa Jesupa mãgaji: \p —¿Sãap'eda audupai jẽe para bɨma? aji. Na wẽra k'au jai-idaa-e bɨ. Jĩp'a k'ãita bɨda aji. \p \v 40 Mãga ũridak'ãri, ëik'oodachida. Mãpai Jesupa jõmaweda taawaa uchiapik'ooji. Aba t'ĩupiji ma wẽra k'au jai-idaada k'ap'ɨa badamaa, chi ak'õre, chi nawe mãik'aapa Jesús ome wãdap'edaarã. \v 41 Juade jita atap'eda mãgaji: \p —\tl Talita, cum;\tl* (jara k'inia bɨ: “Wẽra k'au, p'irabáiji”.) \p \v 42 Aramata p'irabaidachi mãik'aapa p'ɨrrɨa beeji. (Ma wẽra k'au doce años iru baji.) Mãga unudak'ãri, eperãarã ak'ɨtrua para beeji. \v 43 Mamĩda Jesupa ũraaji apidaamaa nepɨrɨnaadamerã. Maap'eda jaraji nek'opidamerã ma wẽra k'aumaa. \c 6 \s1 Jesús Nazaret p'uurudee wãda \r (Mt 13.53-58; Lc 4.16-30) \p \v 1 Mamãik'aapa Jesús wãji ichi warida p'uurudee chi k'õp'ãyoorã ome. \v 2 Ɨ̃ipata ewate Ak'õre Ũraa jarateemaa beeji mãpema Ak'õre Ũraa jarateepata tede. Eperãarãpa Jesupa jarateeda ũridak'ãri, p'era pɨk'a iidi para beeji: \p —¿Sãmapɨ k'awaajima ajida, ichia jarateemaa bɨ? ¿Sãgapɨ k'ĩsia k'awaa beejima? Ma awara, ¿Sãga ooparima ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa ãchi juadoopa? \v 3 ¿Jãgɨpa ne-inaa pak'urudee oopari-ek'ã? ¿Ichi María warra-ek'ã? ¿Santiago, José, Judas mãik'aapa Simón chi ɨ̃pemaarã-ek'ã? Ichiaba, ¿ichi ɨ̃pewẽraarã nama p'anapata-ek'ã ajida, tachi t'ãide? \p Mapa iru pedee ijãa k'iniadak'aa paji. \v 4 Mãpai Jesupa maaji: \p —Jõmaarã t'ãide ũri k'inia p'anapata Tachi Ak'õre pedee jaraparipa jara bɨ. Mamĩda ichi p'uurudepemaarãmaa jaratee chek'ãri, ijãadak'aa. Auk'a ijãadak'aa jarateek'ãri ichi ëreerãmaa mãik'aapa ichi tedepemaarãmaa. \p \v 5 Mama irua ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa oo-e paji, ichide ijãada-e p'anadap'edaa perã. K'ayaa beerã chok'ara-eepai jɨpaji ichi juapa t'õbaik'ãri. \v 6 P'era pɨk'a beeji ichi p'uurudepemaarãpa ichide pia ijãada-e pada perã. \s1 Jesupa chi k'õp'ãyoorã pëida Ak'õre Ũraa jarateenadamerã \r (Mt 10.5-15; Lc 9.1-6) \p Jesús p'uuru bee chaa nipaji jarateede. \v 7 Mãgá nidade chi k'õp'ãyoorã doce t'ɨ̃ p'eji mãik'aapa ome-omee pëiji netuara uchiapidamerã ichi t'ɨ̃de, ichi jõmaarã k'ãyaara waibɨara bairã. \v 8 Jaraji ne-inaa ateenaadamerã; jĩp'a ateedamerã pak'uru t'ɨdɨk'adait'ee ode wãdak'ãri. Wãdaipia bɨ muchila wẽe, chik'o wẽe mãik'aapa p'arat'a wẽe. \v 9 Ãchi chancla mãik'aapa p'aru jɨ̃daipia bɨ, mamĩda awaraa p'aru ateedaik'araa bɨ jɨ̃dait'ee. \v 10 Mãpai mãgaji: \p —Parã teedaa wãdak'ãri, aɨ tede p'anéetɨ, mamãik'aapa wãruta misa. \v 11 Mamĩda eperãarãpa parã auteebaida-e pɨrã, ichiaba parãpa jarateeruta ũri k'iniada-e pɨrã, mamãik'aapa uchíatɨ. Uchiadak'ãri, bɨɨrɨdepema yooro p'ora nẽep'edapáde aji, ak'ɨpidait'ee Ak'õrepa mãga k'inia-e bɨ. [Ãra k'achiara uchiadait'ee Sodoma pidaarã mãik'aapa Gomorra pidaarã k'ãyaara Tachi Ak'õre k'ĩrapite panadak'ãri, iru ewari waibɨa ewate.] \p \v 12 Mãpai chi k'õp'ãyoorã wãjida jarateede. Eperãarãpa ma jarateeda ũridak'ãri, ãchia p'ek'au k'achia oopata oo amaajida mãik'aapa Tachi Ak'õrede ijãajida. \v 13 Ichiaba netuara chok'ara uchiapipachida eperãarã k'ap'ɨadeepa mãik'aapa aceitepa p'urudak'ãri, k'ayaa beerã chok'ara jɨpapachida. \s1 Juan Bautista piuda \r (Mt 14.1-12; Lc 9.7-9) \p \v 14 Awaraarã ideepa Rey Herodepa ũriji Jesupa ooda, iru t'o p'anadap'edaa perã. Jarapachida: \p —Mãgɨ́ eperã Juan Bautistada apachida, chi piuda chok'ai p'irabaida. Mapa ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa oopari. \p \v 15 Ũk'uruurãpa jarapachida: \p —Jãgɨ́ Elías, chonaarãwedapema Ak'õre pedee jarapari. \p Jõdee awaraarãpa jarapachida: \p —Ak'õre pedee jarateeparipɨ, chonaarãwedapema Ak'õre pedee jarapataarã jĩak'a. \p \v 16 Herodepa eperãarãpa jaradap'edaa ũrik'ãri, maaji: \p —Mãgɨ́ Juanpɨ, mɨa otau t'ɨap'epit'aada; mãik'aapa ɨ̃rá chok'ai p'irabaida. \p \v 17 Aɨ naaweda Herodepa Juan cadenapa jɨ̃ atapiji mãik'aapa carcelde t'ɨpit'aaji chi ɨ̃pema Filipo wẽra Herodías k'aurepa. Herodepa ma wẽra ataji ichi ome beemerã. \v 18 Juanpa mãga k'awaa atak'ãri, mãgapachi Herodemaa: “Pɨa pɨchi ɨ̃pema wẽra iru baik'araa bɨ pɨchi wẽrak'a.” \p \v 19 Maperã Herodiapa Juan k'ĩra unuamaa iru beeji mãik'aapa peepit'aa k'inia baji Herodemaa. Mamĩda p'oyaa oo-e paji. \v 20 Herodepa Juan waawee baji, irua Ak'õrepa oopi bɨk'a oopachi perã mãik'aapa Tachi Ak'õrepa iru pia ak'ɨ bapachi perã. Maperã Juan jɨ̃a paraa iru bapachi. Ma awara Juanpa jaratee bɨ ũri k'inia bapachi, k'awak'aa paji mĩda irua k'ãata jara k'inia bɨ. \p \v 21 Mamĩda Herodiapa k'ĩsia ataji Herodepa ichi t'oda fiesta ook'ãri. Ichi ek'ariirã poroorã, soldaorã poroorã, mãik'aapa eperãarã waibɨarã Galilea eujãdepemaarã pachejida ma nek'opari fiesta oode. \v 22 Ma fiesta oomaa p'anɨde Herodías k'au t'ĩuji nek'odap'edaamãi mãik'aapa pëiramaa beeji. Rey Herodepa mãik'aapa ichi ome p'anadap'edaarãpa ma pëira bada audú k'inia p'anajida. Mapa reypa mãgaji ma awẽramaa: \p —Mɨmaa iidíji, pɨchia iidi k'iniata. Mɨa teeit'ee. \v 23 Wãarapɨ; Tachi Ak'õre k'ĩrapite mɨa juraa bɨ, mɨa teeit'ee pɨchia iidiruta. Mɨa eujã ak'ɨ bɨ esajĩak'a teeit'ee, k'inia bɨ pɨrã. \p \v 24 Ma awẽra taawaa uchiap'eda, iidinaji chi nawemaa: \p —¿K'ãata iidiyama? aji. \p Chi nawepa p'anauji: \p —Iidipáde aji, Juan Bautista poro. \p \v 25 Ma awẽra isapai waya t'ĩuji rey badamãi mãik'aapa maaji: \p —K'inia bɨda aji, ɨ̃raweda teemerã Juan Bautista poro p'arat'ude. \p \v 26 Rey Herodes k'ĩra pia-ee beeji, Juan peepi k'inia-e bada perã. Mamĩda chi che p'anadap'edaarã k'ĩrapite juraada k'aurepa mera k'inia-e paji. \v 27 Aramata pëiji soldao Juan poro aneemerã. Soldao wãp'eda carcelde, Juan otau t'ɨap'et'aaji \v 28 mãik'aapa ma awẽra nawepa jaradak'a aneeji iru poro p'arat'ude. Ma awẽramaa tee cheji. Maap'eda ichia teenaji ichi nawemaa. \p \v 29 Juan k'õp'ãyoorãpa ũri atadak'ãri iru peedap'edaa, chi piuda k'ap'ɨa iidinajida ɨadait'ee. \p Mãga paji Juan Bautista peepidap'edaa. \s1 Jesupa eperãarã cinco mil nek'opida \r (Mt 14.13-21; Lc 9.10-17; Jn 6.1-15) \p \v 30 Jesús k'õp'ãyoorã waya araa p'anadak'ãri iru ome, irumaa nepɨrɨjida jõma ãchia oodap'edaa mãik'aapa jarateedap'edaa. \v 31 Eperãarã chok'ara wãpachida mãik'aapa chepachida. Maperã chi k'õp'ãyoorã ome p'oyaa nek'odak'aa paji. Mapa Jesupa mãgaji ãchimaa: \p —K'õp'ãyoorã, chétɨ. T'ɨmɨ́ ɨ̃inadáma eperãarã wãdak'aamaa. \p \v 32 Mãpai barcode bataujida awara ãyaa wãdait'ee. \v 33 Mamĩda chok'araarãpa unujida ãra wã nidá mãik'aapa k'awaajida Jesús aɨde wã. Maperã eperãarã jõmaweda p'irajida, naapɨara nɨde. \v 34 Jesús barcodeepa batauk'ãri, eperãarã chok'ara unuji. Ãra chupɨria k'awaaji ovejaarãk'a para bada perã, ak'ɨpari wẽe. Mãpai Jesupa Ak'õre Ũraa jarateemaa beeji. \v 35 K'eupodopa chi k'õp'ãyoorã ik'aawa chejida mãik'aapa mãgajida: \p —K'eu wãpɨ; nama eperãarã p'anadak'aa. \v 36 Pëipáde ajida, eperãarã wãdamerã te chaa mãik'aapa p'uuru bee chaa ne-inaa k'oparii netonadamerã. \p \v 37 Mamĩda Jesupa p'anauji: \p —Parãpa chik'o téetɨ k'odamerã. \p Mãpai mãgajida: \p —¿Pɨa k'inia bɨk'ã taipa pan netonadamerã k'opidait'ee ãramaa? ¿K'ãare p'arat'apa netodayama ajida? ¿Atane ocho mimiada valorta pande netonadaik'ã? ajida. \p \v 38 Mãpai Jesupa iidiji: \p —¿Pan jõmasaa iru p'anɨma? aji. Ak'ɨnátɨ. \p K'awaadak'ãri, jara chejida: \p —Pan joisomaa mãik'aapa chik'o omé iru p'anɨda ajida. \p \v 39 Mãpai jaraji eperãarã su-ak'ɨ p'aneepidamerã awara-awaraa chok'ara, eujãde p'ũajara ɨ̃rɨ. \v 40 Su-ak'ɨ p'aneejida awara-awaraa cien mãik'aapa cincuenta. \v 41 Mãpai Jesupa pan chik'o ome jitaji ichi juade, maap'eda ɨt'aa ak'ɨji. Ɨt'aa t'ɨ̃p'eda gracias jarait'ee Tachi Ak'õremaa, ma pan k'õrak'ooji. Mãga oop'eda, pan chok'ara teeji chi k'õp'ãyoorãpa eperãarãmaa jedenadamerã. Ichiaba chik'o jedejida jõmaarãmaa mãgɨ́ chik'o omé iru p'anadap'edaadepema. \v 42 Jõmaweda nek'ojida bi jãwaa p'aneerutamaa. \v 43 Jesús k'õp'ãyoorãpa k'oraa docena aba p'ejida pan pite mãik'aapa chik'o nɨ̃beeda. \v 44 Chi mãgɨ́ pan k'odap'edaarã ɨmɨk'ĩraarã cinco mil paji. \s1 Jesús lago ɨ̃rɨ t'ɨa nipada \r (Mt 14.22-33; Jn 6.16-21) \p \v 45 Ma t'ẽepai Jesupa chi k'õp'ãyoorã barcode bataupiji ichi naa lago sĩadamerã Betsaida p'uurudee ichi eperãarã ome despediiru misa. \v 46 Eperãarã erreuk'oodaidak'ãri, iru wãji ee nok'odee ɨt'aa t'ɨ̃de. \v 47 K'eudaik'ãri, chi k'õp'ãyoorã barcode lago esa-auk'a ewaa wã nipajida. Mãɨmisa Jesús truwá bee baji. \v 48 Jesupa unu baji chupɨria jõnɨ, ãchimaa nãu p'ua nɨ̃bada perã. Mãpai taujaaweda wãji ãramaa lago ɨ̃rɨ. \v 49 Barco k'ait'a wã nipak'ãri, unujida mãik'aapa k'ĩsiajida netuara. Mapa biajida. \v 50 Jõmaweda audú p'eradachida. Mamĩda irua mãgaji: \p —¡P'eranáatɨ! ¡Mɨda! aji. \p \v 51 Mãpai batauji ãra ome mãik'aapa nãu p'ua nɨ̃bada t'umãtɨdachi. Ak'ɨtrua para beeji \v 52 ãra waide ijãada-e p'anadap'edaa perã Tachi Ak'õrepa ne-inaa mãgá chaaree bee oopipari Jesumaa. Mãgá p'anajida, unujida mĩda irua pan k'opida eperãarãmaa, pan wẽe p'anadak'ãri. \s1 Jesupa k'ayaa beerã chok'ara jɨpada Genesaret eujãde \r (Mt 14.34-36) \p \v 53 Panadak'ãri lago k'ĩraik'a eere, wiibainajida Genesaret eujãde. Mama barco jɨ̃ bɨjida to ide. \v 54 Barcodeepa bataurutade, eperãarã mama p'anapataarãpa Jesús k'awa atajida. \v 55 Isapai jõmaarãmaa jara wãjida. Mapa k'ayaa beerã chok'ara aneejida Jesús wãyaait'ee ũridap'edaamãi. \v 56 Iru wãrumaa p'uuru beede mãik'aapa p'uuru awara ãi te beede, ichiaba k'ayaa beerã ateepachida ãchi p'arude. Ata bɨpachida eperãarã ode wãyaapatamãi mãik'aapa Jesús wãyaa wãk'ãri, chupɨria iidipachida ichi p'aru ide pɨjida t'õbaipimerã. K'ayaa beerãpa t'õbaidak'ãri, jõmaweda jɨpa p'aneepachida. \c 7 \s1 Judiorãpa ãchi k'ĩsiadoopa jarateedap'edaa \r (Mt 15.1-9) \p \v 1 Moisepa p'ãda jarateepataarã Jerusalendeepa chejida Jesús badamaa fariseorã ome. \v 2 Mãɨrãpa unudak'ãri Jesús k'õp'ãyoorã ũk'uru jua sɨɨda-ee nek'o p'anɨ, pedee k'achia jarapachida ãra ãpɨte. \v 3 (Fariseorãpa mãik'aapa awaraa judiorã pia bee k'inia p'anɨɨrãpa jua pi-ia sɨɨpata. Mãga jarateepachida chonaarãweda mãik'aapa at'ãri mãga oopata ãchi naawedapemaarãpa oopatap'edaak'a. Ãchi k'ĩsiade judiorã pia beerã nek'odaik'araa bɨ, mãgá ãchi jua sɨɨda-ee. \v 4 Ne-inaa k'oparii netodap'eda p'uurude, nek'odak'aa pia sɨɨdai naaweda. Ichiaba oopata nãgee ne-inaa awaraa ãchi naawedapemaarãpa oopatap'edaak'a: nek'odai naaweda ne-inaa mesade sɨɨpata; vaso, k'uuru metaldee, chok'o mãik'aapa ãchi sĩu-ak'ɨ p'aneepatamãi.) \v 5 Mãga oopata perã iidijida k'ũradait'ee: \p —¿Sãap'eda pɨ ome nipapataarãpa ooda-e p'anɨma ajida, tachi chonaarãpa chonaarãweda oopatap'edaak'a? Ma k'ãyaara jua pia sɨɨda-e p'anɨ nek'odai naaweda. \p \v 6 Jesupa p'anauji: \p —Chonaarãweda Ak'õre pedee jarapari Isaíapa parã ãpɨte wãara pedeeji. ¡Seewata Tachi Ak'õrede ijãapataarãda apata! Isaíapa mãgaji: \q1 ‘Na eperãarãpa mɨ k'inia iru p'anɨda apata it'aipa. Mamĩda ãchi t'ãripa wãara mɨ k'iniadak'aa. \v 7 Páripɨ mɨ k'ĩrapite ɨt'aa t'ɨ̃pata, oo k'inia p'anapata perã eperãarãpa jara p'anɨk'a, mɨa jara bɨk'a oodai k'ãyaara.’ \rq (Is 29.13)\rq* \p \v 8 Mãpai Jesupa mãgaji: \p —Parãpa audupɨara ijãapata eperãarãpa ãchi k'ĩsiadeepa jarateepata. Jõdee Ak'õre Ũraade p'ã jẽra bɨk'a oodait'ee k'ĩsiadak'aa. \p \v 9 Ichiaba mãgaji: \p —Ak'õre Ũraa yiaraa iru p'anɨ. Jõdee chonaarãweda oopatap'edaak'a oo k'inia p'anapata. ¿Mãga-ek'ã? aji. \v 10 Chonaarãweda Tachi Ak'õrepa jaraji Moisés it'aideepa: \q1 ‘Pɨchi ak'õre mãik'aapa pɨchi nawe k'inia iru baparíiji mãik'aapa ãra pedee ũriparíiji.’ \rq (Ex 20.12)\rq* \m Ma awara jaraji: \q1 ‘Warrapa ik'achia jararu pɨrã ichi ak'õremaa wa ichi nawemaa, peet'aadaipia bɨ.’ \rq (Ex 21.17)\rq* \m \v 11 Mamĩda parãpa jarateepata eperãpa jarai chi ak'õremaa wa chi nawemaa: “Pɨ p'oyaa k'aripa-epɨ, jõma mɨa iru bɨ \em Corbán\em* perã.” \v 12 Eperãpa mãga jarak'ãri, pia bɨda apata chi ak'õreerã k'aripanaamerã. \v 13 Mãgɨ́ ũraa uchiapari eperãarã k'ĩsiadeepa. Mãgɨde ijãadak'ãri, Tachi Ak'õre Ũraa yiaraa iru p'aneepata. Ichiaba awaraa ũraa jarateepata mãik'aapa ma k'aurepa eperãarãpa oodak'aa Tachi Ak'õre Ũraade jara bɨk'a. \s1 Ne-inaa tachi k'achia beepipari Tachi Ak'õre k'ĩrapite \r (Mt 15.10-20) \p \v 14 T'ẽepai Jesupa eperãarã t'ɨ̃ p'e atap'eda, maaji: \p —Jõmaarãpa mɨ pedee ũrítɨ, mãik'aapa k'awáatɨ mɨa jararu. \v 15 Chik'o k'odak'ãri, tachi k'ap'ɨade edú banapari. Ma chik'o k'odap'edaa k'aurepa tachi k'achia p'aneedak'aa Tachi Ak'õre k'ĩrapite. Ma k'ãyaara, ne-inaa eperã t'ãrideepa uchiarúpata k'achia beepipari. \v 16 [Pia k'ĩsiadapáde aji, mɨa jaradade.] \p \v 17 Jesupa eperãarã atabëip'eda, t'ĩuji teedaa. Mama chi k'õp'ãyoorãpa iidijida: \p —¿K'ãata jara k'inia bɨma ajida, pɨa eperãarãmaa jarateeda? \p \v 18 Irua jaraji: \p —¿Mãgara, parãpa ichiaba k'awada-e p'anɨk'ã? Chik'o k'odak'ãri, tachi k'achia beepik'aa Tachi Ak'õre k'ĩrapite, \v 19 t'ãride banak'aa perã. Jĩp'a bide banapari, maap'eda uchiapari. (Mãga jarak'ãri, Jesupa jara k'inia baji Tachi Ak'õrede ijãapataarãpa chik'o k'ĩra t'ãdoo k'odaipia bɨ.) \p \v 20 Ichiaba jaraji: \p —Mamĩda ne-inaa k'achia eperã t'ãrideepa uchiadapa tachi k'achia beepipari Tachi Ak'õre k'ĩrapite. \v 21 Eperã t'ãrideepa nãgee k'ĩsia k'achia uchiaparida aji: p'ek'au ooit'ee awaraarã ome; nechɨait'ee; chĩara peeit'ee; \v 22 miak'ãi bɨ awaraarã ome k'ãiit'ee; chĩara net'aa k'ɨ̃ait'ee; chĩaramaa ne-inaa k'achia ooit'ee; chĩara k'ũrait'ee; ne-inaa k'achia ooi awaa bapariit'ee; chĩara k'ĩra unuamaa iru bapariit'ee irua ne-inaa iru bɨ k'aurepa; chĩara ãpɨte seewa jara nipait'ee; audua bapariit'ee mãik'aapa ne-inaa pariatua oopariit'ee. \v 23 Jõmaweda ma ne-inaa k'achia uchiapari eperã t'ãrideepa. Ma ne-inaa oodak'ãri, k'achia p'aneepata Tachi Ak'õre k'ĩrapite. \s1 Wẽra judio-ee bɨpa Jesude ijãada \r (Mt 15.21-28) \p \v 24 Mamãik'aapa Jesús Tiro p'uuru k'ait'a wãji chi k'õp'ãyoorã ome. Wãji teedaa ichi unupi k'inia-e bada perã. Mamĩda p'oyaa miru-e paji. \v 25-26 Mãga nɨde wẽra k'au netuara merãtɨa bada nawepa ũriji Jesús mama bɨ. Ma wẽra judio-e paji; Sirofenicia eujãdepema paji. Teedaa wãp'eda, bedabai nɨ̃banaji Jesús k'ĩrapite mãik'aapa irumaa chupɨria iidiji: \p —Mɨ k'au k'ap'ɨade netuara merãtɨa bɨ. Chupɨria k'awáaji mãik'aapa uchiapit'aapáde aji, iru k'ap'ɨadeepa. \p \v 27 Mamĩda Jesupa mãgaji: \p —Judiorãmaa ita-aria naa mɨmaa chupɨria iidipíji. Pia-e bɨda aji, warrarã chik'o jãri atait'ee mãik'aapa usaarãmaa tee baibɨit'ee. \p \v 28 Ma wẽrapa p'anauji: \p —Mãgada aji, Tachi Waibɨa. Mamĩda usaarãpa paara k'opata warrarã juadeepa baaida mesa ek'ari. Mapa, mɨ judio-e mĩda, pɨmaa chupɨria iidi bɨda aji. \p \v 29 Mãpai Jesupa maaji: \p —Pia p'anauji. Wãpáde aji, pɨ k'au k'ap'ɨadeepa netuara uchiada perã. \p \v 30 Ma wẽra teedaa panak'ãri, chi k'au p'arude k'ãiwee ununaji. Netuara uchiadai baji chi k'au k'ap'ɨadeepa. \s1 Jesupa eperã k'ɨɨrɨ k'ĩ bɨ mãik'aapa pedee atua bɨ jɨpada \p \v 31 Jesús uchiaji Tiro p'uuru k'ait'a bɨ eujãdeepa chi k'õp'ãyoorã ome. Wãyaaji Sidón p'uurude panait'ee Decápolis eujãde, Galilea Lago k'ait'a. \v 32 Mama Jesumaa eperã ateejida. Ma eperã k'ɨɨrɨ k'ĩ baji mãik'aapa pedee atua baji. Chupɨria iidijida Jesumaa iru jua bɨmerã ma eperã ɨ̃rɨ, jɨpa beemerã. \v 33 Jesupa awara ãyaa ateeji see nɨ̃badamãiipa mãik'aapa ichi jua chak'epa t'ɨt'aaji ma eperã k'ɨɨrɨ chaa. Ichiaba idubapa t'õbait'aaji iru k'ĩrame. \v 34 Maap'eda ɨt'aa ak'ɨji, golpe ĩyapaaji mãik'aapa mãgaji ma eperãmaa: \p —\tl ¡Efatá!\tl* (Jara k'inia bɨ: “¡K'ɨɨrɨ ẽesáaji!”) \p \v 35 Aramata pedee atua bada pia pedeeji mãik'aapa k'ɨɨrɨ ẽesaadachi. \v 36 Mãpai Jesupa jaraji apidaamaa jaranaadamerã. Mãga jarapachi mĩda, waapɨara jara wãpachida. \v 37 Chi ũridap'edaarã o-ĩa ak'ɨtrua para beeji mãik'aapa pedee para beeji: \p —Jesupa jõma pia ooparipɨ. ¡K'ɨɨrɨ k'ĩ bɨ ũripipari mãik'aapa pedee atua bɨ paara pedeepipari! \c 8 \s1 Jesupa eperãarã cuatro mil nek'opida \r (Mt 15.32-39) \p \v 1 Ewari aba eperãarã chok'ara waya see nɨ̃baji Jesús badamãi. Mamĩda nek'odait'ee wẽe p'anadap'edaa perã, chi k'õp'ãyoorã t'ɨ̃ p'eji mãik'aapa mãgaji: \p \v 2 —Mɨa na eperãarã chupɨria k'awaa bɨ, mɨ ome k'ãima õpee p'anadairã mãik'aapa ɨ̃rá ãchi nek'odait'ee wẽe p'anɨ. \v 3 Mãgá pëiru pɨrã ãchi te chaa, ode k'ap'ɨa t'ũmaak'oodaridait'ee jarrapa, ũk'uru t'ɨmɨɨpa che p'anadairã. \p \v 4 Chi k'õp'ãyoorãpa iidijida: \p —Mamĩda ¿sãga nek'opidayama ajida, nama eperãarã wẽ-e perã chik'o netodait'ee taimaa? \p \v 5 —¿Pan jõmasaa iru p'anɨma? aji. \p Maajida: \p —Siete. \p \v 6 Eperãarã su-ak'ɨ beepiji mãik'aapa ma pan atap'eda, ɨt'aa t'ɨ̃ji gracias jarait'ee Tachi Ak'õremaa. K'õrak'oop'eda teeji chi k'õp'ãyoorãpa eperãarãmaa jedenadamerã. \v 7 Ichiaba chik'o chak'eerã chok'ara-ee iru p'anajida. Jesupa ɨt'aa iidik'ãri, chok'araara eepadachi mãik'aapa jedepiji. \v 8 Jõmaarãpa k'ojida bi jãwaadarutamaa. K'oraa siete ipuru p'ejida pan chik'o ome beeda. \v 9 Chi nek'odap'edaarã perá cuatro mil paji. Maap'eda Jesupa ãchi temaa pëiji. \v 10 Mãpai Jesús chi k'õp'ãyoorã ome barcode bataup'eda, wãji Dalmanuta eujãdee. \s1 Ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa unu k'inia p'anadap'edaa \r (Mt 16.1-4) \p \v 11 Mama bɨde fariseorã pachejida mãik'aapa aupedeemaa p'aneejida Jesús ome. Ɨmɨatee k'inia p'anadap'edaa perã, iidijida ne-inaa oomerã Tachi Ak'õrepapai oopari, mãik'aapa ak'ɨpimerã wãara Tachi Ak'õrepa iru pëida. \v 12 Jesús golpe ĩyapaaji mãik'aapa mãgaji: \p —¿K'asaa parã pedeeta? ¿Awaraa ne-inaa unu k'inia p'anɨk'ã Tachi Ak'õre juapa ooda? Mɨa wãarata jararu. Mɨa oo-e pait'ee parãpa iidi p'anɨk'a. \p \v 13 Maap'eda mama atabëiji. Barcode bataup'eda, uchiaji lago k'ĩraik'a eere chi k'õp'ãyoorã ome. \s1 Jesupa ũraada fariseorãpa oopatak'a oonaadamerã \r (Mt 16.5-12) \p \v 14 Ma wã nidade chi k'õp'ãyoorãpa k'ĩra atuadai p'anajida ateedait'ee ne-inaa k'oparii. Pan apai iru p'anajida barcode. \v 15 Jesupa ãra ũraaji: \p —K'ĩra k'awaa nipapatáatɨ fariseorã pan, Herodes pan k'onaadamerã, ãchi levadura k'achia bairã. \p \v 16 Jesús k'õp'ãyoorã pedee para baji ãchi pitapai, irua jara k'inia bada k'awada-e p'anadap'edaa perã. Maajida: \p —Mãga jara bɨ, tachi pan wẽe p'anadairã. \p \v 17 Jesupa k'awaji ãrapa k'ĩsiadap'edaa. Mapa mãgaji: \p —¿Sãap'eda pan wẽe p'anɨda a p'anɨma? aji. ¿At'ãri k'awada-e p'anɨk'ã mɨa jaratee k'inia bɨ? ¿Pandepai k'ĩsia p'anɨ-ek'ã? aji. Mapa k'awada-e p'anɨ. \v 18 Parã tau iru p'anɨ mĩda, unudak'aa mɨa oo bɨ. K'ɨɨrɨ iru p'anɨ mĩda, mɨa jaratee bɨ ũridak'aa. ¿Maarepidata k'irãpada-ek'ã? \v 19 Mɨa pan joisomaa jedek'ãri ɨmɨk'ĩraarã cinco milmaa, ¿chi pite beedapa k'oraa jõmasaa ipurujidama? aji. \p P'anaujida: \p —K'oraa docena aba. \p \v 20 —Ichiaba pan siete jededak'ãri ɨmɨk'ĩraarã cuatro milmaa, nek'odap'eda, ¿k'oraa jõmasaa ipurujidama? aji. \p Maajida: \p —K'oraa siete. \p \v 21 Mãpai maaji: \p —¿Parãpa at'ãri k'awada-ek'ã? aji. K'ĩra k'aupai ijãadai fariseorã pedee mãik'aapa Herodes pedee. \s1 Jesupa Betsaida p'uurude tau p'ãriu bada jɨpada \p \v 22 Betsaida p'uurude panadak'ãri, tau p'ãriu bɨ ateejida Jesumaa chupɨria iidide irua t'õbaimerã. \v 23 Jesupa ma tau p'ãriu bɨ juade jitap'eda, p'uuru k'idaa ateeji. Mãpai ma eperã tau jãde idut'aaji mãik'aapa ichi tau wãk'a atap'eda juapa, Jesupa maaji: \p —¿Ɨ̃rá pia unuruk'ã? aji. \p \v 24 Ak'ɨp'eda, maaji: \p —Unu bɨpɨ eperãarã pak'uruk'a nĩutee. \p \v 25 Jesupa jua waya tau ɨ̃rɨ bɨji mãik'aapa ãyaa atak'ãri, ma eperãpa pia unu beeji. Mãgá jɨpa beeji. \v 26 Mãpai Jesupa ichi temaa pëiji mãik'aapa maaji: \p —P'uurudee wãnaapáde aji, mãik'aapa p'uuru pidaarãmaa maarepida jaranaapáde aji. \s1 Pedropa Jesús Tachi K'aripaparida ada \r (Mt 16.13-20; Lc 9.18-20) \p \v 27 Ma t'ẽepai, Jesús chi k'õp'ãyoorã ome wãji p'uuru k'aipee beedee, Cesarea de Filipo p'uuru k'ait'a bɨ eujãde. Ode wãdade, Jesupa iidiji chi k'õp'ãyoorãmaa: \p —¿Mɨ k'aima a p'anɨma aji, eperãarãpa? \p \v 28 P'anaujida: \p —Ũk'uruurãpa jara p'anɨ pɨ Juan Bautista, piup'eda p'irabaida. Awaraarãpa jara p'anɨ Elías. Ichiaba ũk'uruurãpa jara p'anɨ pɨ awaraa Ak'õre pedee jarapari. \p \v 29 —Parãpárama, ¿mɨ k'aima adaima? aji. \p Pedropa p'anauji: \p —Pɨ Cristo; Tachi Ak'õrepa pëida tachi k'aripamerã. \p \v 30 Mamĩda Jesupa jaraji: \p —Awaraarãmaa mãga nepɨrɨnaadapáde aji. \s1 Jesupa jarada ichi peedait'ee \r (Mt 16.21-23; Lc 9.21-22) \p \v 31 Jesupa jarateemaa beeji: \p —Mɨde ijãadak'aa p'anadairã, tachi judiorã poro waibɨarãpa, p'aareerã poroorãpa, mãik'aapa Moisepa p'ãda jarateepataarãpa mɨ miapidait'ee mãik'aapa yiaraa iru p'anadait'ee. Maap'eda mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema, peepit'aadait'ee. Mamĩda ewari õpeemaa mɨ chok'ai p'irabaiit'ee. \p \v 32 Mãgɨ́ pedee jaraji jõmaarã k'ĩrapite. Mãpai Pedropa Jesús awara ãyaa ateeji mãik'aapa ɨtrɨamaa beeji, mãgá pedee bada perã. \v 33 Mamĩda Jesús p'ɨrrabaiji mãik'aapa chi k'õp'ãyoorã k'ĩra ak'ɨp'eda, mãgaji Pedromaa: \p —¡Mɨ ik'aawaapa ãyaa wã́ji, Satanapa mãga jarapida perã! Pɨa k'ĩsia-e Ak'õrepa k'ĩsia bɨk'a. Jĩp'a k'ĩsiamaa bɨda aji, eperãarãpa k'ĩsiapatak'a. \s1 Sãga nipadai Jesús ome \r (Mt 16.24-28; Lc 9.23-27) \p \v 34 Mãga bap'eda, Jesupa chi k'õp'ãyoorã t'ɨ̃ p'e ataji awaraarã ome mãik'aapa maaji: \p —Eperã mɨ ome nipa k'inia bɨ pɨrã, k'ĩsiaik'araa bɨ ichia ne-inaa oo k'inia bɨdepai. Ichi kuruso ãp'aipia bɨ eperã peenadait'eek'a. Ooipia bɨ mɨa ooparik'a, ma k'aurepa miapiruta pɨjida piurumaa. \v 35 Eperã piuamaa bɨ pɨrã mɨde ijãapari k'aurepa, mãgɨ́ piuk'ãri atuait'ee. Mamĩda eperã piuru pɨrã mɨde ijãapari k'aurepa, mãgɨ́ ɨt'aa wãit'ee ichi piuk'ãri. \v 36 Ma awara ¿k'ãare piata baima eperãpa ne-inaa pia na p'ek'au eujãde nɨ̃bɨ jõmaweda ataru pɨrã, mamĩda piup'eda chok'ai p'irabai-e pɨrã Ak'õre eujãde? \v 37 Ichiaba, ¿k'ãata teeima Tachi Ak'õremaa, tachi piudap'eda chok'ai p'irabaipimerã? Mãga p'oyaa ooda-e. \v 38 Ɨ̃rapema eperãarã audú p'ek'au oo k'inia p'anapata mɨde ijãadak'aa perã. Mãɨrã taide eperã k'ĩra nejasia bɨ pɨrã jarait'ee mɨde ijãa bɨ maa-e pɨrã mɨ ũraa jarait'ee awaraarãmaa, mãgara mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema jida k'ĩra nejasia bait'ee mëreda ait'ee, mɨ Ak'õre Waibɨa k'ĩra wãreede chek'ãri iru angeleerã ome. \c 9 \p \v 1 Jesupa ichiaba mãgaji: \p —Mɨa wãarata jararu. Nama p'anɨɨrã ũk'uru piudai naaweda unudait'ee Tachi Ak'õrepa eperãarã bɨru ichi jua ek'ari ichideerã p'aneedamerã. \s1 Jesús k'ĩra awaradaida \r (Mt 17.1-13; Lc 9.28-36) \p \v 2 K'ãima seismaa Jesús wãji ee ɨt'ɨa bɨ nok'ode. Ichi ome ateeji Pedro, Santiago mãik'aapa Juan. Mama ãra taide Jesús k'ĩra awaradachi. \v 3 Ichi p'aru t'o-t'oo ɨ̃daadachi pi-ia t'õdak'a. \v 4 Mãga nɨde chi k'õp'ãyoorãpa unujida chonaarãweda p'anapatap'edaarã Elías mãik'aapa Moisés pedeemaa p'anɨ Jesús ome. \v 5 Mãpai Pedropa mãgaji Jesumaa: \p —Tachi Jarateepari, ¡pia bɨ nama p'anadait'ee pɨ ome! Oodait'ee te chak'eerã õpee; aba pɨ-it'ee, aba Moise-it'ee, chi apema Elia-it'ee. \p \v 6 Pedropa k'ĩsia-ee mãga jaraji, p'era ak'ɨ nɨ̃bada perã apemaarã ome. \v 7 Mãga nɨde jɨ̃ararapa ãra aneu cheji. Madeepa Tachi Ak'õrepa pedeeji: \p —Nãgɨda aji, mɨ Warra k'inia. Ũrítɨ iru pedee. \v 8 Aramata ak'ɨdak'ãri, ãchi ik'aawa apida unuda-e paji; Jesús aupaita ãchi ome baji. \p \v 9 Eedeepa cherutade Jesupa jaraji ãchia unudap'edaa nepɨrɨnaadamerã, ichi jai-idaap'eda waya chok'ai p'irabai naaweda. \v 10 Maperã nepɨrɨda-e paji ãchia unudap'edaa. Mamĩda ãchi pitapai pedee p'anapachida k'asaa jara k'inia bɨ “jai-idaap'eda waya chok'ai p'irabaiit'ee”. \v 11 Maap'eda Jesumaa iidijida: \p —¿Sãap'eda Moisepa p'ãda jarateepataarãpa jarapatama ajida, chonaarãwedapema Elías naapɨara cheit'ee Tachi K'aripapari k'ãyaara? \p \v 12 Irua p'anauji: \p —Wãarata jara p'anɨ. Elías naapɨara cheit'ee mãik'aapa ne-inaa jõmaweda pia ooit'ee, eperãarãpa auteebaidamerã iru t'ẽe cheru. Mamĩda mɨa jara bɨ: Ak'õre Ũraa p'ãdade ichiaba jara bɨ mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema, miapidait'ee mãik'aapa k'ĩra unuamaa iru p'anadait'ee. Tachi Ak'õre Ũraa p'ãdade p'ã jẽra bɨk'a ichia oopiit'ee. \v 13 Mamĩda eperã Elías jĩak'aa chejipɨ. Mãgɨ́ t'ɨ̃jarapachida Juan Bautista. Ãchia oo k'iniata oojida iru ome Ak'õre Ũraa p'ãdade jara bɨk'a. \s1 Jesupa k'ũtrãa k'ap'ɨadeepa netuara uchiapida \r (Mt 17.14-21; Lc 9.37-43) \p \v 14 Jesús, Pedro, Santiago mãik'aapa Juan pachedak'ãri apemaarã k'õp'ãyoorã p'anadap'edaamãi, unu chejida eperãarã chok'araarãpa wap'ɨra iru p'anɨ mãik'aapa Moisepa p'ãda jarateepataarã ũk'uru aupedee jõnɨ ma k'õp'ãyoorã ome. \v 15 Jesús unudak'ãri, ak'ɨtrua para beeji mãik'aapa p'ira wãjida irumaa auteebaide. \v 16 Mãpai Jesupa iidiji ãchimaa: \p —¿K'ãaredeta aupedee p'anɨma mɨ k'õp'ãyoorã ome? \p \v 17 Eperãpa p'anauji: \p —Tachi Jarateepari, mɨ warra aneeji pɨmaa netuarapa ichiwa iru bairã. \v 18 Ma netuarapa wawat'ɨ bat'at'aapari eujãde. Maap'eda it'aidee k'õp'ep'ee che nɨ̃beepari, k'ida kierrkierree nɨ̃beepari, ichiaba k'ap'ɨa ɨbɨa nɨ̃beepari. Mɨa chupɨria iidiji pɨ k'õp'ãyoorãmaa ma netuara uchiapit'aadamerã. Mamĩda p'oyaada-e paji. \p \v 19 Mãpai Jesupa mãgaji arii p'anadap'edaarãmaa: \p —Aai, eperãarã, ¿at'ãrita mɨde ijãada-e p'anɨk'ã? ¡Ijãadak'aarã́k'apɨ p'anɨ! ¿Jõmasaa taarãit'ee parã ome ijãarutamaa? Anéetɨ ma warra. \p \v 20 Mãpai aneejida Jesumaa. Mamĩda netuarapa Jesús unuk'ãri, warra wawat'aaji mãik'aapa bat'at'aaji eujãde. It'aideepa k'õp'ep'ee eujãde pɨrabai nɨ̃beeji. \v 21 Jesupa iidiji ma warra ak'õremaa: \p —¿Sãaweda mãgá nɨ̃bɨma? aji. \p Chi ak'õrepa p'anauji: \p —Ma-ãri weda. \v 22 At'apai netuarapa bat'at'aapari t'ɨpɨtau urua nɨ̃bɨde maa-e pɨrã toida peet'aait'ee. Mapa p'oyaa ooita bɨ pɨrã, tai chupɨria k'awáaji mãik'aapa k'aripapáde aji. \p \v 23 Jesupa p'anauji: \p —¿K'asaa pɨ pedee? ¿P'oyaa ooik'ã a bɨk'ã? ¡Eperãpa mɨde ijãa bɨ pɨrã, mɨa ne-inaa jõma oopari! \p \v 24 Mãpai chi warra ak'õrepa golpe pedeeji: \p —Ijãa bɨda aji. ¡Mɨ k'aripáji waapɨara ijãait'ee! \p \v 25 Jesupa unuk'ãri eperãarã seedaruta, mãgaji netuaramaa: \p —Netuara, ichiwapipari mãik'aapa k'ɨɨrɨ k'ĩpipari, uchíaji jã warra k'ap'ɨadeepa mãik'aapa waa iru k'ap'ɨade t'ĩunaapáde aji. \p \v 26 Mãpai netuara biadachi mãik'aapa warra golpe wawat'aaji. Maap'eda uchiadachi warra k'ap'ɨadeepa. Ma warra piudak'a atabaibeeji. Mãpai arii see nɨ̃badaarãpa mãgajida: \p —Piudachida, ajida. \p \v 27 Mamĩda Jesupa juade jita atap'eda, p'irabai ataji. Mãpai ma warra k'ap'ɨa pia beeji. \p \v 28 Maap'eda Jesús wãji teedaa chi k'õp'ãyoorã ome. Ituaba bak'ãri, chi k'õp'ãyoorãpa iidijida Jesumaa: \p —¿Sãap'eda taipa ma netuara p'oyaa uchiapida-e pajima? ajida. \p \v 29 Jesupa p'anauji: \p —Ɨt'aa t'ɨ̃ bɨpapai mãgee netuara uchiapiparida aji. \s1 Jesupa waya jarada ichi peedait'ee \r (Mt 17.22-23; Lc 9.43-45) \p \v 30 Mamãik'aapa wãdak'ãri, Galilea eujãde wãyaajida. Mamĩda eperãarãmaa k'awapi k'inia-e bada perã, \v 31 Jesupa ne-inaa oo-e paji mama, chi k'õp'ãyoorãmaa jarateemaa bada perã. Mãgapachi: \p —Eperãpa mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema, baaipiit'ee k'achia beerã juade mãik'aapa ãchia mɨ peepit'aadait'ee. Mamĩda ewari õpeemaa mɨ waya chok'ai p'irabaiit'ee. \p \v 32 Chi k'õp'ãyoorãpa k'awada-e paji sãap'eda irua mãga jaraji. Mamĩda waawee p'anajida iididait'ee. \s1 Eperã waibɨara bɨ Tachi Ak'õre k'ĩrapite \r (Mt 18.1-5; Lc 9.46-48) \p \v 33 Pachejida Capernaum p'uurude. Teeda p'anɨde, Jesupa iidiji: \p —¿Parã k'ãata pedee che wãjidama aji, ode? \p \v 34 Mamĩda k'ĩra nejasiapa k'ĩup'ee para beeji, ode aupedee che wãdap'edaa perã, ãchidepema k'aita waibɨara bɨ. \v 35 Jesús su-ak'ɨ beeji mãik'aapa chi k'õp'ãyoorã doce t'ɨ̃ p'e atap'eda, maaji: \p —Eperã apemaarã k'ãyaara waibɨara pa k'inia bɨ pɨrã, ek'ariara baipia bɨ mãik'aapa t'ãri o-ĩa apemaarã k'aripaipia bɨ. \p \v 36 Mãpai Jesupa warra chai jua jita atap'eda, ak'ɨ nɨ̃bɨji ãchi esajĩak'a. Jira atap'eda, wëre ataji jarateeit'ee mãik'aapa jaraji: \p \v 37 —Eperãpa mɨde ijãa bɨ k'aurepa nãgɨ́ warra chaik'a auteebairu pɨrã, mɨ jida auk'a auteebaipari. Ma awara mɨ aupai auteebai-e; ichiaba Tachi Ak'õre auteebai bɨ, iruata mɨ pëida perã. \s1 Ak'õrede ijãak'ãri, ne-inaa pia oopari \r (Mt 10.42; Lc 9.49-50) \p \v 38 Mãpai Juanpa maaji: \p —Tachi Jarateepari, taipa unujida eperãpa pɨ t'ɨ̃ jarap'eda, netuara uchiapi bɨ eperãarã k'ap'ɨadeepa. Mãga unudak'ãri, taipa waa oonaapáde ajida, tachi ome nipak'aa perã. \p \v 39 Jesupa p'anauji: \p —Ichiak'au oopítɨ. Eperãpa ne-inaa pia ooru pɨrã mɨ t'ɨ̃de eperãarãpa p'oyaa oodak'aa, mãga oop'eda, pedee k'achia jara-e pai mɨ ãpɨte. \v 40 Tachi ome nipak'aa pɨjida, tachi eere bɨda aji. \v 41 Mɨa wãarata jararu. Eperãpa parãmaa pania vaso aba pida teeru pɨrã todamerã, parãpa mɨ, Cristode ijãapata perã, Tachi Ak'õrepa ma eperãmaa ne-inaa pi-ia teeit'eeda aji. \s1 K'ĩrak'aupai p'ek'au k'achia oodai \r (Mt 18.6-9; Lc 17.1-2) \p \v 42 —Mamĩda eperãpa mɨde ewaa ijãa p'anɨɨrãmaa acha bɨ warra chaik'a, ijãapiamaa bɨ pɨrã, piara bak'aji k'ũruma iru otaude jɨ̃ atadap'eda, p'usa jãde bat'at'aadait'ee. \v 43-44 Pɨchi juapa ne-inaa ooda k'aurepa pɨ k'achiade baairu pɨrã, ma k'achia oo amáaji, pɨchi jua t'ɨap'et'aak'ajik'a. Piara bɨ ɨt'aa wãit'ee jua mosaa, k'ap'ɨa jõmaweda atuai k'ãyaara t'ɨpɨtau ichita jẽrajẽraa jira bɨde. \v 45-46 Ichiaba pɨchi bɨɨrɨpa ne-inaa ooda k'aurepa k'achiade baairu pɨrã, ma k'achia oo amáaji, pɨchi bɨɨrɨ t'ɨap'et'aak'ajik'a. Piara bɨ Ak'õre ode nɨk'anɨk'aa nipait'ee bɨɨrɨ abapai bɨk'a, k'ap'ɨa pia tok'arradee bat'a atapëi k'ãyaara. \v 47 Ichiaba pɨchi taupa ne-inaa unuda k'aurepa pɨ k'achiade baairu pɨrã, ma k'achia oo amáaji pɨchi tau ẽt'ak'ajik'a. Piara bɨ Tachi Ak'õre ode nipait'ee tau abapai bɨk'a, tau omeeweda nipai k'ãyaara netuara ode tok'arradee. \q1 \v 48 ‘Mama ichita miapiit'ee tachi chiara k'opari k'ipa piuk'aa mãik'aapa tachi k'ap'ɨa paapari t'ɨpɨtau k'ĩik'aa bɨde.’ \rq (Is 66.24)\rq* \p \v 49 —T'ã p'urupata chik'ode mik'iapiamaapa. Auk'a Tachi Ak'õrepa ichideerã pia ak'ɨ bapari atuapiamaapa netuara o k'achiade. \v 50 Ma awara chik'o warraara bɨ t'ã ome. Mamĩda t'ã k'ɨyaa-edaik'ãri, ma chik'o warraa-ee bɨ. ¿Sãga ma t'ã waya k'ɨyaapiima? Ichiaba tachi t'ãri pia p'anada-e pak'ãri, Tachi Ak'õre k'ĩrapite servi-e p'anɨ. Mapa óotɨ Ak'õre Ũraade jara bɨk'a. Mãgá k'ãiwee p'anadait'ee apemaarã ome. \c 10 \s1 Jesupa jarateeda miak'ãi p'anɨɨrã mia amaanaadamerã \r (Mt 19.1-12; Lc 16.18) \p \v 1 Jesús uchiap'eda chi k'õp'ãyoorã ome Capernaumdeepa, wãjida Jordán to k'ĩraik'a eeree, Judea eujãde panarutamaa. Mama p'anɨde waya Jesús badamãi eperãarã cheepurupachida, eperãarãpa oopatap'edaak'a iru wãrumaa. Waya Jesupa jarateemaa beeji naaweda oopatak'a. \v 2 Mãga nɨde fariseorã ũk'uru irumaa chejida. Moisepa p'ãda merapii jĩak'aapa, iidijida: \p —¿Ɨmɨk'ĩrapa ichi wẽra amaaipia bɨk'ã? ajida. \p \v 3 Irua p'anauji: \p —¿K'ãata ũraaji Moisepa? \p \v 4 Jarajida: \p —Moisepa ũraajida ajida, wẽra amaaru pɨrã, mia amaada k'art'a p'ã teeipia bɨ. \p \v 5 Mãpai Jesupa maaji: \p —Moisepa mãga jaraji parã judiorã k'ɨɨrɨ k'isua p'anadairã. \v 6 Mamĩda Tachi Ak'õrepa na eujã ook'ãri, \q1 ‘Ooji ɨmɨk'ĩra mãik'aapa wẽra.’ \rq (Gn 1.27)\rq* \q1 \v 7 ‘Mapa ɨmɨk'ĩrapa atabëiit'ee chi ak'õre chi nawe ome, araa p'anapataadait'ee chi wẽra ome. \v 8 Mãgá eperã omee weda eperã apai pɨk'a p'aneedait'ee.’ \rq (Gn 2.24)\rq* \m Eperã omé p'anɨ mĩda, jĩp'a eperã apai pɨk'a p'aneepata Tachi Ak'õre k'ĩrapite. \v 9 Tachi Ak'õrepa mãgá eperãarã omé araa papik'ãri, apidaapa amaapidaik'araa bɨda aji. \p \v 10 Aɨ t'ẽepai teeda p'anadak'ãri, Jesús ome nipapataarãpa pedee p'aneejida fariseorãpa iididap'edaade. \v 11 Jesupa jaraji: \p —Eperãpa chi wẽra amaat'aaru pɨrã, awaraa wẽra ataik'araa bɨ. Mãga ooru pɨrã, p'ek'au oomaa bɨ Tachi Ak'õre k'ĩrapite mãik'aapa chi wẽra k'ĩrapite, Tachi Ak'õre Ũraa p'ãdade jara bairã wẽra iru bak'ãri, awaraa ome k'ãik'araa bɨ. \v 12 Ichiaba wẽrapa chi ɨmɨk'ĩra amaat'aaru pɨrã, awaraa ɨmɨk'ĩra ataik'araa bɨ. Mãga ooru pɨrã, auk'a p'ek'au oomaa bɨ Tachi Ak'õre k'ĩrapite. \s1 Jesupa warrarã bendiciada \r (Mt 19.13-15; Lc 18.15-17) \p \v 13 Warrarã aneejida Jesumaa iru jua bɨmerã ãra ɨ̃rɨ. Mamĩda Jesús k'õp'ãyoorãpa ma warrarã aneedap'edaarã ɨtrɨajida. \v 14 Jesupa mãga unuk'ãri, t'ãri ãriidachi chi k'õp'ãyoorã ome. Mãpai mãgaji: \p —¡Ɨtrɨanáatɨ! Ichiak'au mɨmaa warrarã chepítɨ, Tachi Ak'õrepa ãra jĩak'aarã bɨit'ee perã ichi jua ek'ari ichideerã p'aneedamerã. \v 15 Mɨa wãarata jararu. Warra chak'eerãpa waawee-ee ijãapata t'ãri o-ĩa Tachi Ak'õrede. Auk'a tachi chonaarãpa pida ijãadaipia bɨ p'aneedait'ee Tachi Ak'õre jua ek'ari ichideerã ome. \p \v 16 Warra chak'eerã jira atap'eda, ichi jua ãra ɨ̃rɨ bɨ wãpachi mãik'aapa bendicia wãpachi. \s1 Eperã p'arat'ara bɨ Jesús ome pedeeda \r (Mt 19.16-30; Lc 18.18-30) \p \v 17 Jesús wãit'ee arude, eperã p'ira chep'eda, iru k'ĩrapite bedabaidachi mãik'aapa mãgaji: \p —Tachi Jarateepari t'ãri pia, ¿k'ãata mɨa ooipia bɨma aji, ɨt'aa wãit'ee? \p \v 18 Jesupa p'anauji: \p —¿Sãap'eda mɨmaa t'ãri pia bɨda a bɨma? aji. T'ãri pia apaita bɨ; mãgɨ́ Tachi Ak'õre. \v 19 Pɨa k'awa bɨ Tachi Ak'õrepa Moisemaa ũraa p'ãpida: \q1 ‘Eperã peenáaji; miak'ãi bɨ pɨrã, awaraarã ome k'ãináaji; nechɨanáaji; seewa jaranáaji chĩara k'achiade baaipiit'ee; ichiaba chĩara k'ũranáaji; pɨchi ak'õre mãik'aapa pɨchi nawe k'inia iru baparíiji mãik'aapa ãra pedee ũriparíiji.’ \rq (Ex 20.12-16)\rq* \p \v 20 Mãpai ma eperãpa maaji: \p —Tachi Jarateepari, mɨa ma jõma ooparida aji, k'ũtrãa weda. \p \v 21 Jesupa irumaa k'inia ak'ɨji mãik'aapa mãgaji: \p —Ne-inaa aba waide oo-e bɨ. Pɨchi net'aa jõmaweda netok'oonáji mãik'aapa chupɨria beerãmaa ma p'arat'a téeji. Mãga ooru pɨrã, ne-inaa pipɨara iru bait'ee Tachi Ak'õre eujãde. Mãga oop'eda, mɨ ome nipa chéji. \p \v 22 Ma eperãpa mãga ũrik'ãri, k'ĩsia paraadachi mãik'aapa k'ĩra pia-ee wãji, p'arat'a audú k'inia bada perã. \p \v 23 Jesupa ichi ik'aawa p'anadap'edaarãmaa ak'ɨp'eda, mãgaji chi k'õp'ãyoorãmaa: \p —¡Chaaree bait'ee p'arat'ara beerã p'aneedait'ee Tachi Ak'õre jua ek'ari ichideerã ome! \p \v 24 Jesús k'õp'ãyoorã ak'ɨtrua para beeji mãga ũridak'ãri. Mãpai waya Jesupa maaji: \p —Aai, warrarã, ¡chaaree bɨ p'arat'ara bɨ beeit'ee Tachi Ak'õre jua ek'ari ichideerã ome! \v 25 Chaareera bɨda aji, p'arat'ara bɨ beeit'ee Tachi Ak'õre jua ek'ari, camello aguja taude wãyaai k'ãyaara. \p \v 26 Chi k'õp'ãyoorãpa mãga ũridak'ãri, waapɨara p'era pɨk'a para beeji mãik'aapa ãchi pitapai iidi para beeji: \p —Mãgara, ¿k'aita p'oyaa ɨt'aa wãyama? ajida. \p \v 27 Jesupa ãchimaa ak'ɨji mãik'aapa p'anauji: \p —Eperãarãpa p'oyaa ooda-e, audú chaaree bairã. Mamĩda Tachi Ak'õre-it'ee ne-inaa chaaree wẽ-eda aji. \p \v 28 Mãpai Pedropa mãgaji: \p —Tai net'aa jõmaweda atabëijida pɨ ome nipapataadait'ee. \p \v 29 Jesupa maaji: \p —Mɨa wãarata jararu. Parãpa atabëijida pãchi te, ɨ̃pema, ɨ̃pewẽra, nawe, ak'õre, warrarã mãik'aapa eujã, mɨ k'aurepa mãik'aapa mɨa pedee pia jaratee bɨ k'aurepa. \v 30 Mamĩda net'aa atabëidap'edaarãpa ma k'ãyaara na p'ek'au eujãde p'anɨ misa, na ne-inaa atada cien audú atadait'ee: te, ɨ̃pemaarã, ɨ̃pewẽraarã, naweerã, warrarã mãik'aapa eujã, chĩarapa ãra miapi iru p'anɨ jida mɨ k'aurepa. Ma awara piuk'ãri, ichita chok'ai bapariit'ee Tachi Ak'õre ome. \v 31 Mamĩda ɨ̃rapema waibɨara p'anɨɨrã eperãarã k'ĩrapite, ek'ariara p'anadait'ee Tachi Ak'õre k'ĩrapite. Jõdee ek'ariara p'anɨɨrã eperãarã k'ĩrapite waibɨara p'anadait'ee Tachi Ak'õre k'ĩrapite. \s1 Jesupa jarada õpee jarada ichi peedait'ee \r (Mt 20.17-19; Lc 18.31-34) \p \v 32 Aɨ t'ẽepai Jesús apemaarã naa wãji Jerusalendee. Chi k'õp'ãyoorã p'era pɨk'a iru t'ẽe wãjida. Awaraarã ichiaba iru t'ẽe waaweede wãjida. Mãpai Jesupa waya chi k'õp'ãyoorã doce awara ãi t'ɨ̃ p'e ataji mãik'aapa nepɨrɨji ichi p'asait'ee bɨ: \p \v 33 —Tachi wãruta Jerusalendee. Mama mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema, jita atadait'ee mãik'aapa ateedait'ee p'aareerã poroorãmaa mãik'aapa Moisepa p'ãda jarateepataarãmaa. Ãchia iididait'ee k'ĩra tewaraarãmaa mɨ peet'aadamerã. \v 34 Mɨ oo iru p'anadait'ee; k'ĩramaa idudait'ee; soopa wɨdait'ee mãik'aapa peet'aadait'ee. Mamĩda ewari õpeemaa mɨ waya chok'ai p'irabaiit'eeda aji. \s1 Santiago Juan ome chupɨria iididap'edaa \r (Mt 20.20-28) \p \v 35 Zebedeo warrarã, Santiago mãik'aapa Juan, Jesús k'ait'a chejida mãik'aapa mãgajida: \p —Tachi Jarateepari, taipa ne-inaa audú k'inia p'anɨ. Mapa chupɨria iidi p'anɨ mãga oomerã. \p \v 36 Irua iidiji: \p —¿K'ãata k'inia p'anɨma aji, mɨa oomerã parã ome? \p \v 37 Mãgajida: \p —Pɨ truade jõmaarã poro waibɨa pak'ãri, tai auk'a poro waibɨarã pɨ ek'ari p'anee k'inia p'anɨ; aba su-ak'ɨ beei pɨ juaraare, apema pɨ juabi eere. \p \v 38 Mãpai Jesupa p'anauji: \p —Parãpa wãara k'awada-e p'anɨ k'ãata iidi p'anɨ. ¿Parãpa ne-inaa k'achia choodaik'ã aji, mɨa chooit'ee bɨk'a? Maap'eda ¿parã piu k'iniadaik'ã aji, mɨ piut'ee bɨk'a? \p \v 39 Ãchia p'anaujida: \p —¡P'oyaadaipɨ! \p Jesupa maaji: \p —Parãpa ne-inaa k'achia choodait'eeda aji, mɨa chooit'ee bɨk'a. Ma awara piudait'ee mɨ piut'ee bɨk'a. \v 40 Mamĩda mɨa p'oyaa jara-e k'airãta mɨ juaraare wa juabi eere su-ak'ɨ p'aneedait'ee. Tachi Ak'õrepapai mãga jarai. \p \v 41 Apemaarã diez k'õp'ãyoorãpa ũridak'ãri Santiago Juan ome iididap'edaa, k'ĩraudachida ãchi ome. \v 42 Mapa Jesupa t'ɨ̃ p'e ataji mãik'aapa maaji: \p —Parãpa k'awa p'anɨ ijãadak'aa beerã poro waibɨarãpa ãchia oo k'iniata oopipata eperãarãmaa. Waaweepa ãchi jua ek'ari p'anɨɨrãpa oopata ãchia jara p'anɨk'a. \v 43 Mamĩda parãpa oodaik'araa bɨ ma poro waibɨarãpa oopatak'a. Ma k'ãyaara ijãapataarã t'ãide chi waibɨara pa k'inia bɨpa apemaarã chupɨria k'awaaipia bɨ mãik'aapa k'aripaipia bɨ. \v 44 Pia jarait'eera, parãdepema aba poro waibɨa pa k'inia bɨ pɨrã, awaraarã k'aripaipia bɨ, esclavopa chipari k'aripaparik'a. \v 45 Mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema mĩda, na p'ek'au eujãde che-e paji eperãarãpa mɨ jĩia ɨadamerã. Jĩp'a cheji eperãarã o k'achiadeepa k'aripa atait'ee. Piut'ee eperãarã chok'ara uchiadamerã p'ek'au k'achia jua ek'ariipa. \s1 Jesupa tau p'ãriu bada Bartimeo jɨpada \r (Mt 20.29-34; Lc 18.35-43) \p \v 46 Jesús wãyaa wãk'ãri Jericó p'uurude chi k'õp'ãyoorã ome, eperãarã chok'ara auk'a chejida ãra ome. Ma p'uurudeepa uchia wãdade, o bi ik'aawa eperã tau p'ãriu bɨ su-ak'ɨ baji p'arat'a iidimaa. Ma eperã t'ɨ̃jarapachida Bartimeo. Mãgɨ́ Timeo warra paji. \v 47 Ũrik'ãri Jesús Nazaretdepema ichi ik'aawa wãyaa wã, ma tau p'ãriu bɨpa golpe biamaa beeji: \p —¡Jesús! ¡Rey David Warra, mɨ chupɨria k'awáaji! \p \v 48 Ma ode p'anadap'edaarãpa ɨtrɨat'aapachida k'ĩup'ee beemerã. Mamĩda waapɨara biapachi: \p —¡Rey David Warra, mɨ chupɨria k'awáaji! \p \v 49 Mãpai Jesús ak'ɨnɨ̃ beeji mãik'aapa mãgaji: \p —T'ɨ̃ atanátɨ. \p Mãpai t'ɨ̃ atanajida tau p'ãriu bɨ: \p —Isapai, p'irabáiji. Pɨ t'ɨ̃ bɨpɨ. ¡Waaweenáaji! \p \v 50 Mãpai chi poroba ãyaa bat'at'aap'eda, p'inajɨ̃tɨ bainɨ̃ beeji mãik'aapa Jesumaa cheji. \v 51 Mãpai Jesupa iidiji: \p —¿K'ãata k'inia bɨma aji, mɨa oomerã pɨ ome? \p Tau p'ãriu bɨpa p'anauji: \p —Jesús, Tachi Waibɨa, mɨchi taupa pia unu k'inia bɨda aji. \p \v 52 Jesupa mãgaji: \p —Jɨpajipɨ mɨde ijãada perã. Wãipia bɨda aji. \p Aweda tau p'ãriu badapa pia unuji mãik'aapa Jesús t'ẽe wãji ode. \c 11 \s1 Jesús Jerusalén p'uurude \r (Mt 21.1-11; Lc 19.28-40; Jn 12.12-19) \p \v 1 Jesús Jerusalén p'uuru k'ait'a wãk'ãri, Olivo Ee k'ĩrapite panaji chi k'õp'ãyoorã ome. Mama p'anɨ Betfagé mãik'aapa Betania p'uuru. Jesupa chi k'õp'ãyoorã omé naa pëik'ãri, mãgaji: \p \v 2 —Wã́tɨ ara bɨ p'uuru tachi k'ĩrapite bɨmaa. Ará panadak'ãri, ununadait'ee burro jɨ̃ bainɨ̃ bɨ, waide apida batauda-e p'anɨ iru ɨ̃rɨ. Ẽra atátɨ mãik'aapa anéetɨ. \v 3 Apidaapa iidiruta pɨrã, k'ãare-it'ee ẽramaa p'anɨ, jarátɨ: “Tachi Waibɨapa arak'atɨa atee k'inia bɨ. Waya tee chedait'eepɨ.” \p \v 4 Chi k'õp'ãyoorã wãdak'ãri, ununajida burro jɨ̃ bainɨ̃ bɨ o bi ik'aawa te ãuk'idaa. Mãpai ẽra atajida. \p \v 5 Mamĩda arii p'anadap'edaarãpa iidijida: \p —¿K'ãata oomaa p'anɨma parãpa? ¿K'ãare-it'ee ẽra ataruta jã burro? \p \v 6 Mãpai Jesupa jaradak'a p'anaudak'ãri, ichiak'au pëijida. \p \v 7 Burro ateedap'eda Jesumaa, ãchi ɨ̃rɨpema p'aru jɨ̃patap'edaa ata bɨjida aɨ ɨ̃rɨ mãik'aapa Jesús batauji. \v 8 Jesús mãgá wãyaa wãk'ãri, chok'araarãpa ãchi p'aru t'õ jẽra bɨjida o jãde Jesús k'ĩrapite; ichiaba ũk'uruurãpa t'õ jẽra bɨjida k'iru t'ɨap'edap'edaa, ãchi rey pai jĩak'aapa. \v 9 Jesús naa wãdap'edaarãpa mãik'aapa t'ẽe che wãdap'edaarãpa o-ĩa biapachida: \q2 —\tl ‘¡Hosana!\tl* ¡K'ĩra wãree! ¡Tachi Ak'õrepa pia ak'ɨ bapari ichia pëida ichi pari nipamerã na eujãde! ¡K'ĩra wãree Ak'õre eujãde, Tachi K'aripapari cheru perã!’ \rq (Sal 118.25-26)\rq* \q2 \v 10 ¡Tachi Ak'õrepa pia ak'ɨ bapariit'ee ichia rey pëida! ¡David tachi rey padak'a waya rey iru p'anadait'ee! Tachi Ak'õrepa nãgɨ́ auk'a pia ak'ɨ bapariit'ee. \tl ¡Hosana!\tl* ¡K'ĩra wãree Ak'õre eujãde, Tachi K'aripapari cheru perã! \p \v 11 Jesús Jerusalende pachek'ãri, wãji Ak'õre te waibɨadee. Aɨde eperãarãpa oo para bɨ unup'eda, waya wãji Betania p'uurudee chi k'õp'ãyoorã ome, k'ewara bada perã. \s1 Jesupa higuera bɨɨrɨmaa ijɨ̃atɨ pedeeda \r (Mt 21.18-19) \p \v 12 Aɨ norema, Betania p'uurudeepa uchiadak'ãri, Jesús jarrapisia nɨ̃beeji. \v 13 T'ɨmɨɨpa unuji higuera bɨɨrɨ bainɨ̃ bɨ k'iru paraa. Mãpai araa ak'ɨnaji chau bɨ jĩak'aapa. Mamĩda chau-ee baji. Chi k'iru aupaita unuji, chaujara-e pada perã. \v 14 Mãpai ma higuera bɨɨrɨmaa mãgaji: \p —¡Pɨ waa chauk'aa pait'eeda! aji. \p Chi k'õp'ãyoorãpa irua jarada ũrijida. \s1 Jesupa ne-inaa netopataarã jërek'ooda Ak'õre te waibɨadeepa \r (Mt 21.12-17; Lc 19.45-48; Jn 2.13-22) \p \v 15 Aɨ norema waya Jerusalende pachedak'ãri, Jesús Ak'õre te waibɨade t'ĩuji mãik'aapa net'aa netopataarã taawaa jërek'ooji. P'arat'a tau t'erabaipataarã mesa sĩa bat'ak'oo wãji, paloma netopataarã banco paara. \v 16 Ak'õre te waibɨadee wãyaapik'aa paji net'aa ateerutaarã. \v 17 Mãpai jarateemaa beeji: \p —Tachi Ak'õre Ũraa p'ã jẽra bɨde jara bɨ: \q1 ‘Mɨ te ɨt'aa t'ɨ̃pata teda apataadait'ee, jõma na eujãdepemaarã-it'ee.’ \rq (Is 56.7)\rq* \q1 ‘Mamĩda parãpa nechɨapataarã ték'ata oo iru p'anɨ.’ \rq (Jer 7.11)\rq* \p \v 18 Mãga ũridak'ãri, p'aareerã poroorã Moisepa p'ãda jarateepataarã ome k'ĩsia p'aneejida Jesús peepit'aadait'ee. Iru waawee p'anajida, eperãarãpa ak'ɨtrua para bada perã irua jaratee bɨ k'aurepa. \v 19 K'ewaraa Jesús chi k'õp'ãyoorã ome uchiajida p'uurudeepa. \s1 Higuera bɨɨrɨ p'oodarida \r (Mt 21.20-22) \p \v 20 Aɨ norema tap'eda waya Jesús chi k'õp'ãyoorã ome wãyaajida higuera bɨɨrɨ badamãi. Unujida chi k'arra jõmaweda p'oo ak'ɨnɨ̃ bɨ. \v 21 Mãpai Pedropa k'irãpaji Jesupa jarada mãik'aapa jaraji Jesumaa: \p —¡Tachi Jarateepari, ak'ɨ́ji! Pɨa higuera bɨɨrɨmaa ijɨ̃atɨ pedeeda p'oodachida aji. \p \v 22 Jesupa p'anauji: \p —Ijãapatáatɨ Tachi Ak'õrede. \v 23 Mɨa wãarata jararu. Eperã wãara Tachi Ak'õrede ijãa bɨ pɨrã, iidiipia bɨ ne-inaa oomerã, ichi t'ãridepai k'ĩsia-ee: “¿Ooik'ã wa oo-e pai?” Mãgá Tachi Ak'õrepa irua jaradak'a ooit'ee. Jararu pɨrã eemaa: “Jãmãik'aapa ãyaa wã́ji mãik'aapa p'usa jãde baaináji,” Tachi Ak'õrepa mãga ooit'ee. \v 24 Mãgá ɨt'aa iididak'ãri, naapɨara ijã́atɨ Tachi Ak'õrepa ooru parãpa k'iniata, pãchi t'ãri auk'a p'anɨ perã iru ome. Mãgá p'anadairã irua ooit'ee parãpa ɨt'aa iididap'edaa. \v 25 Parã ɨt'aa t'ɨ̃dak'ãri, k'ĩsianáatɨ apemapa k'achia ooda parãmaa. Ɨt'aa t'ɨ̃dai naaweda, iru chupɨria k'awáatɨ mãik'aapa perdonáatɨ irua k'achia ooda. Mãga ooruta pɨrã, Tachi Ak'õre ɨt'ari bɨpa perdonaait'ee parãpa p'ek'au k'achia oopata. \v 26 [Mamĩda awaraarãpa k'achia oodap'edaa parãmaa perdonaada-e pɨrã, mãgara Tachi Ak'õrepa ichiaba perdonaa-e parãpa ne-inaa k'achia oopata.] \s1 Tachi Ak'õrepa Jesús pëida \r (Mt 21.23-27; Lc 20.1-8) \p \v 27 Ma t'ẽepai waya chejida Jerusalendee. Jesús Tachi Ak'õre te waibɨade ni misa, irumaa chejida p'aareerã poroorã, Moisepa p'ãda jarateepataarã mãik'aapa judiorã poro waibɨarã. \v 28 Iidijida: \p —¿Tachi Ak'õrepa tai bɨji-ek'ã ichi te waibɨa ak'ɨdamerã? ¿K'aipa pɨmaa nãga oopi bɨma? ajida. \p \v 29-30 Jesupa p'anauji: \p —Mɨa pida parãmaa iidiit'ee: ¿K'aipa pëijima aji, Juan Bautistapa poro choo chemerã; Tachi Ak'õrepa maa-e pɨrã eperãarãpa? P'anauruta pɨrã, mɨa pida ichiaba jarait'ee k'ai juapa mɨa nãgɨ́ ne-inaa oo bɨ. P'anaudapáde aji. \p \v 31 Mãpai ãchi pitapai pedee para beeji: \p —Tachi Ak'õrepa pëidada aruta pɨrã, irua iidiit'ee: “Mãgara, ¿sãap'eda Juan ũraa ijãada-e pajima?” Mapa mãga p'oyaa jarada-e. \v 32 Ma awara ¿tachia sãga jaradaima eperãarãpa Juan pëidap'edaa? Mãga jararuta pɨrã eperãarã k'ĩraudaridait'ee tachi ome. \p Ãchia waawee p'anapachida k'awa p'anadap'edaa perã jõmaarãpa ijãa p'anapachida Juan Tachi Ak'õre pedee jarapari paji. \v 33 Mapa p'anaujida: \p —K'awada-e p'anɨda ajida, k'aipa Juan pëiji. \p Mãpai Jesupa mãgaji: \p —Mãgara mɨa pida jara-eda aji, k'aipa mɨmaa nãga oopi bɨ. \c 12 \s1 Mimiapataarã k'achia beerãde nepɨrɨda \r (Mt 21.33-46; Lc 20.9-19) \p \v 1 Jesupa nepɨrɨmaa beeji ãchimaa: \p —Eperãpa uva eujã uuji mãik'aapa t'ɨak'auk'ooji. Ichiaba bõgo mãudee ooji uva piart'ɨdait'ee. Ma awara te ɨt'ɨa ooji ma ɨ̃rɨɨpa ak'ɨdait'ee. Mãga oop'eda, ne-uu eujã ak'ɨpataarã jɨrɨji mimiadamerã ichi-it'ee. Maap'eda awara ãyaa wãji. \v 2 T'ẽepai uva oropata ewari pak'ãri, ma eujã chiparipa ichi mimiapari pëiji mimiapataarãmaa iidinamerã ichi eere bee bɨ chauda tee pëidamerã. \v 3 Mamĩda ãchia iru jita atadak'ãri, sĩk'oojida maap'eda jua arajãa pëit'aajida chiparimaa. \v 4 Mãpai chi eujã chiparipa waya awaraa mimiapari pëiji. Mamĩda mãgɨ́ poro k'õop'et'aajida mãik'aapa waajarak'oojida. \v 5 Pëiji awaraa mimiapari; mãgɨ́ peet'aajida. Mãpai awaraarã chok'ara pëiji. Mãgɨɨrãdepema ũk'uru wɨk'oojida, apemaarã peek'oojida. \p \v 6 ’Mamĩda at'ãri ichi ome iru baji ichi warra k'inia iru bada. K'ĩsiaji: “Mɨ mimiapataarã ome k'achia oojida. Mamĩda acha bɨ mɨ warra perã, waaweedait'ee. Mapa mɨa iru pëiit'ee.” \v 7 T'ɨmɨ́ weda iru warra unudak'ãri, ma mimiapataarã pedee para beeji: “Jãgɨpa ichi ak'õre net'aa jõmaweda atait'ee chi ak'õre piuk'ãri. Peet'aadáma ajida, tachi eujã chiparik'a p'aneedait'ee.” \v 8 Mãpai iru pachek'ãri, jita atajida mãik'aapa peet'aajida. Maap'eda chi k'ap'ɨa ma uva eujãdeepa bat'at'aanajida. Mãgapai paji. \p \v 9 Mamĩda, ma nepɨrɨ aupak'ãri, iidiji: \p —¡K'ĩsíatɨ! ¿K'ãata ooit'ee chiparipa? Mɨa jarait'ee. Wãk'ãri, ma eujã ak'ɨpataarã peek'oonait'ee mãik'aapa awaraa mimiapataarã jɨrɨnait'ee chi ne-uu eujã ak'ɨpataadamerã. \p \v 10 ’¿Parãpa Ak'õre Ũraa p'ãda leeda-e p'anɨk'ã? \q1 ‘Te oopataarãpa mãu k'iniada-e padap'edaa pipɨara padachi. \v 11 Tachi Ak'õrepa mãga ooji, tachia unudamerã mãik'aapa ak'ɨtrua para beemerã.’ \rq (Sal 118.22-23)\rq* \m Mãgara k'ĩsiadapáde aji, pia k'awaadait'ee mɨa jarateeda. \p \v 12 Mãpai judiorã poroorãpa Jesús jita atapidait'ee paji, k'awadap'edaa perã irua ãchideta pedee baji. Mamĩda eperãarã chok'ara paraaji Jesús eere. Ma k'aurepa waawee p'anajida jitapidait'ee. Mapa ichiak'au atabëijida; maap'eda wãjida. \s1 P'arat'a p'aapatap'edaa reymaa impuesto-it'ee \r (Mt 22.15-22; Lc 20.20-26) \p \v 13 T'ẽepai waya judiorã poroorãpa pëijida fariseorã mãik'aapa Rey Herodes eere p'anadap'edaarã Jesús ɨmɨateedamerã mãik'aapa peepit'aadamerã. \v 14 Wãjida mãik'aapa iidijida: \p —Tachi Jarateepari, taipa k'awa p'anɨ pɨa wãarata jarapari. Ma awara pariatua ijãak'aa awaraarã k'ĩsiadeepa jara p'anɨ. Ichiaba pɨa auk'a jarateepari eperãarã waibɨarãmaa mãik'aapa chi chupɨria beerãmaa. Pɨa jarateepari tachi p'anapataadamerã Ak'õrepa k'inia bɨk'a. Maperã taipa iidi k'inia p'anɨ: ¿Pia bɨk'ã tachia impuesto p'aadait'ee Cesarmaa? ¿P'aadaipia bɨk'ã irua jara bɨk'a wa p'aadaik'araa bɨ? \p \v 15 Mamĩda Jesupa k'awaji ãchia Tachi Ak'õrede ijãapatada apata mĩda, wãara ijãadak'aa. Maperã mãgaji: \p —¿Sãap'eda mɨ k'ũra k'inia p'anɨma? aji. Denario p'arat'a tau anéetɨ mɨa ak'ɨit'ee. \p \v 16 Jesupa p'arat'a tau ak'ɨk'ãri, iidiji: \p —¿K'ai k'ĩrata nade bɨ, mãik'aapa k'ai t'ɨ̃ta p'ã bɨma? aji. \p P'anaujida: \p —César k'ĩra mãik'aapa ichi t'ɨ̃ta p'ã bɨda ajida. \p \v 17 Mãpai Jesupa mãgaji: \p —Mãgara téetɨ Cesarmaa irua net'aa iidipari, mãik'aapa téetɨ Tachi Ak'õremaa irua iidipari. \p Iru pedee ũridak'ãri, ak'ɨtrua para beeji. \s1 Iididap'edaa piudap'edaarã chok'ai p'irabaipatade \r (Mt 22.23-33; Lc 20.27-40) \p \v 18 Mãpai saduceorã ũk'uru wãjida Jesumaa ne-inaa iidide iru k'ũradait'ee. Mãɨrãpa jarateepata piudap'edaarã chok'ai p'irabaidak'aa. Maperã iidijida: \p \v 19 —Tachi Jarateepari, Moisepa nãga p'ã bëiji tachi-it'ee: Eperã miak'ãi bɨ warra wẽe piuru pɨrã, chi ɨ̃pemapa iru wẽra ataipia bɨ mãik'aapa aɨ ome warra ooipia bɨ chi ɨ̃pema piuda k'ap'ɨa pari. \v 20 Mapa ¿pɨa k'ãata k'ĩsia bɨ nãgɨde? Ɨ̃pemaarã siete p'anajida. Chi naapema miak'ãiji. Mamĩda warra wẽe piuji. \v 21 Mãpai araarepema ɨ̃pema miak'ãiji ma p'ẽtrãa ome. Mamĩda ichiaba warra wẽe piuji. Ichiaba mãga p'asaji chi araarepema ɨ̃pemaarã ome. \v 22 Jõmaweda miak'ãijida mĩda ma wẽra ome, warra ooda-e paji. Maap'eda ichiaba ma wẽra piuji. \v 23 Mãpai wãara pɨrã piudap'edaarã chok'ai p'irabaipata, waya chok'ai p'aneeruta ewate, ¿k'ai wẽra pait'eema ajida, jõmaweda iru ome miak'ãi p'anadap'edaa perã? \p \v 24 Jesupa p'anauji: \p —Ak'õre Ũraa pia k'awada-e p'anadairã, parãpa awara k'ĩsia iru p'anɨ. Ichiaba k'awada-e Tachi Ak'õrepa ne-inaa jõmaweda oopari. \v 25 Eperãarã piudap'eda chok'ai p'irabaidak'ãri, ɨmɨk'ĩraarã wẽraarã ome waa miak'ãida-e pait'ee. Angeleerã ichi truade p'anɨɨrã́k'apɨ p'anadait'ee. \v 26 Ma awara parãpa k'achia k'ĩsia p'anapata jaradak'ãri piudap'edaarã chok'ai p'irabaidak'aa. ¿Waide parãpa Ak'õre Ũraade pia k'ĩsiada-e p'anɨk'ã? Abraham, Isaac mãik'aapa Jacob jai-idaajida mĩda, Tachi Ak'õrepa maaji Moisemaa pak'uru jep'eda urua jira bɨdeepa t'ɨpɨtauk'a: \q1 ‘Mɨ pɨ chonaarã Ak'õre Waibɨa; Abraham, Isaac, Jacob ijãadap'edaa Ak'õre Waibɨa.’ \rq (Ex 3.6)\rq* \m \v 27 Jara-e paji: “Mɨ ãra Ak'õre paji.” Mapa Tachi Ak'õredeerã jai-idaajida mĩda, at'ãri chok'ai p'anɨ. ¡Iru piu beerã Ak'õre-epɨ! Ma k'ãyaara iru chok'ai beerã Ak'õrepɨ. Maperã parãpa ne-inaa awaraata k'ĩsia p'anɨ, Tachi Ak'õrepa jarada k'ãyaara. \s1 Tachi Ak'õre Ũraa waibɨara bɨ \r (Mt 22.34-40) \p \v 28 Mãgá pedee jõnɨ misa, cheji Moisepa p'ãda jarateepari. Ãchi pedee ũrii beeji. Jesupa apemaarãpa iididap'edaa pia p'anauk'ãri, mãgɨ́ jarateeparipa iidiji: \p —Tachi Ak'õre Ũraa jõmaweda p'ãdadepema, ¿chisãgɨta waibɨara bɨma aji, apemaarã k'ãyaara? \p \v 29 Jesupa p'anauji: \p —Tachi Ak'õre Ũraa waibɨara bɨde jara bɨ: \q1 ‘Ũrítɨ Israel pidaarã. Tachi Ak'õre Waibɨa apaita bɨ. Tachi Ak'õre awara wẽ-e. \v 30 Tachi Ak'õre Waibɨa wãara k'inia iru baparíiji pɨchi t'ãripa mãik'aapa ne-inaa jõmaa k'ãyaara iru k'inia iru baparíiji. Ewari chaa k'ĩsíaji t'ãripa irude. T'ãri o-ĩa ooparíiji irua jara bɨk'a.’ \rq (Dt 6.4-5)\rq* \m \v 31 Araare jara bɨ: \q1 ‘Awaraarã k'inia iru baparíiji pɨchi k'ap'ɨa k'inia iru baparik'a.’ \rq (Lv 19.18)\rq* \m Ak'õre Ũraa waibɨara wẽ-eda aji, mãgɨ́ omé jara aupada k'ãyaara. \p \v 32 Mãpai Moisepa p'ãda jarateeparipa mãgaji: \p —Pia bɨ, Jesús. Wãarapɨ pɨa jara bɨ: \q1 ‘Tachi Ak'õre Waibɨa abapai bɨ. Awaraa wẽ-e iruk'a. \v 33 Tachi Ak'õre wãara k'inia iru baipia bɨ t'ãripa. Iru k'inia iru baipia bɨ ne-inaa jõma iru bɨ k'ãyaara. Ewari chaa k'ĩsiaipia bɨ t'ãripa irude mãik'aapa irua jara bɨk'a ooipia bɨ t'ãri o-ĩa.’ \rq (Dt 6.4-5)\rq* \q1 ‘Ichiaba awaraarã k'inia iru baparíiji pɨchi k'ap'ɨa k'inia iru baparik'a.’ \rq (Lv 19.18)\rq* \m Mãgata oodaipia bɨ awaraa ne-inaa oodai k'ãyaara; net'atau bɨda altarde wa ne-animal peeda altarde paadai k'ãyaara Ak'õre-it'ee. \p \v 34 Mãgá Moisepa p'ãda jarateeparipa pia p'anauru ũrik'ãri, Jesupa maaji: \p —Pɨa Ak'õre Ũraade ewaa ijãa wãda aji, Ak'õrepa k'inia bɨk'a ichi jua ek'ari o-ĩa nipamerã iru ode. \p Maadamãiipa waawee p'aneejida waa iididait'ee. \s1 Tachi K'aripapari waibɨara bɨ Rey David k'ãyaara \r (Mt 22.41-46; Lc 20.41-44) \p \v 35 Jesupa jarateemaa bɨde Ak'õre te waibɨa ãuk'idaa, iidiji: \p —¿K'ãata jara k'inia p'anɨ Moisepa p'ãda jarateepataarãpa jaradak'ãri Mesías David ëreerãdeepa uchiait'ee? ¿David poro waibɨara bɨ-ek'ã, iru ëreerãdeepa uchiait'ee bɨ k'ãyaara? \v 36 ¡Pia k'ĩsíatɨ! Tachi Ak'õre Jaurepa p'ãpiji Rey David ëreerãdeepa uchiait'ee badade: \q1 ‘Tachi Ak'õrepa jaraji Tachi Waibɨamaa: “Pɨ mɨ ome auk'a waibɨa bairã, su-ak'ɨ beepáde aji, mɨ juaraare, mɨa pɨ k'ĩra unuamaa iru p'anapataarã p'oyaaru misa.” ’ \rq (Sal 110.1)\rq* \m \v 37 Davidpa ichi ëreerãdeepa uchiait'ee bɨmaa t'ɨ̃jaraji “Tachi Waibɨa”. ¿Mapa k'awada-ek'ã aji, Mesías waibɨara bɨ chonaarãwedapema Rey David k'ãyaara? \p Eperãarã chok'ara mama p'anadap'edaarãpa Jesús pedee ũridak'ãri, o-ĩadachida. \s1 Jesupa jarada k'ĩrak'aupai Moisepa p'ãda jarateepataarã ome \r (Mt 23.1-36; Lc 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 Jesupa jaratee bɨ misa, mãgaji: \p —K'ĩrak'aupai p'anapataadai Moisepa p'ãda jarateepataarãk'a. Ãchi audua p'anadairã, p'aru teesoo jɨ̃i awaa p'anapata mãik'aapa k'inia p'anapata jõmaarãpa ãchimaa saludaadamerã plaza bee chaa, tachi poro waibɨarã ome oopatak'a. \v 39 Ichiaba su-ak'ɨ p'aneepata su-ak'ɨ beepari pipɨara bɨde Tachi Ak'õre Ũraa jarateepata tede mãik'aapa nek'odak'ãri, chi su-ak'ɨ beepari pipɨara bɨde su-ak'ɨ p'aneepata. \v 40 Ma awara, p'ẽtrãa chupɨria beerã te jãri atapata mãik'aapa seewata taarã ɨt'aa t'ɨ̃pata eperãarã k'ĩrapite. Tachi Ak'õre ewari waibɨa ewate ichia ãchi audupɨara miapiit'ee. \s1 P'ẽtrãa chupɨria k'ɨrɨpa p'arat'a tau teeda Tachi Ak'õremaa \r (Lc 21.1-4) \p \v 41 Ewari aba Jesús su-ak'ɨ baji primisia p'arat'a p'epata k'ait'a, ak'ɨmaa eperãarãpa eda ata bɨdak'ãri. P'arat'ara beerãpa waibɨa ata bɨ chepachida. \v 42 Mãga nɨde p'ẽtrãa chupɨria k'ɨrɨ pacheji. Ata bɨ cheji p'arat'a tau omé cobredee. Mãgɨ́ p'arat'a tau mak'ɨara ɨ̃pɨa-e paji. \v 43 Mãga unuk'ãri, Jesupa chi k'õp'ãyoorãmaa maaji: \p —Mɨa wãarata jararu. Tachi Ak'õre k'ĩrapite na p'ẽtrãapa primisia waibɨara teejida aji, apemaarã k'ãyaara. \v 44 Jõmaarãpa tee p'anɨ ãchi p'arat'a waibɨa iru p'anadap'edaadepema beeda. Jõdee na p'ẽtrãa, chupɨria k'ɨrɨ mĩda, ichia iru k'erada jõmaweda teeji Tachi Ak'õremaa. Teejida aji, chi p'arat'a iru bada paara chik'o netoit'ee. \c 13 \s1 Jesupa jarada Tachi Ak'õre te waibɨa t'eedariit'ee \r (Mt 24.1-2; Lc 21.5-6) \p \v 1 Jesús uchiak'ãri Tachi Ak'õre te waibɨadeepa chi k'õp'ãyoorã ome, abaapa maaji: \p —¡Tachi Jarateepari, ak'ɨ́ji, acha bɨ mãu ta-pɨa p'anɨ mãik'aapa Tachi Ak'õre te waibɨa pi-ia oo k'obɨ! \p \v 2 Jesupa maaji: \p —Wãara, acha p'anɨ te pi-ia p'anɨ. Mamĩda ewari cherude mãu apida bee-e pait'ee awaraa mãu ɨ̃rɨ. Na jõmaweda t'eek'oo chedait'ee. \s1 Na p'ek'au eujã jõi naaweda, eperãarã miadait'ee \r (Mt 24.3-14; Lc 17.22-24; 21.7-24) \p \v 3 T'ẽepai wãjida Olivo Eedee; Ak'õre te waibɨa k'ĩrapite beepari. Jesús ituaba su-ak'ɨ beek'ãri, Pedro, Santiago, Juan mãik'aapa Andrés iru k'ait'a wãjida mãik'aapa iidijida: \p \v 4 —¿Sãapai p'asait'ee pɨa jarada Ak'õre te waibɨade? ¿Sãga taipa k'awadayama ajida, ma ewari k'ait'a pak'ãri p'asait'ee pɨa jaradak'a? \p \v 5 Jesupa p'anauji: \p —Tauk'a nipapatáatɨ apidaamaa k'ũrapiamaapa. \v 6 Mɨ jĩak'a chok'ara chedait'ee. Seewata jaradait'ee: “Mɨta Ak'õre Warra, Tachi Ak'õrepa pëida.” Mãga jara p'anɨpa eperãarã chok'ara k'ũradait'ee. \p \v 7 ’Parãpa ũridak'ãri nama mãik'aapa awara ãi jura chõo jõnɨ, p'eranáatɨ. Ichita mãga p'asait'ee. Mamĩda at'ãri na p'ek'au eujã jõ-e pait'ee. \v 8 Aɨ naaweda eperãarã awaraarã ome chõodait'ee. Jarra oodait'ee mãik'aapa awẽrachai wãyaapariit'ee eujã awara-awaraade. Mamĩda mãga p'asak'ãri, ewaapɨ na p'ek'au eujãdepemaarã miamaa p'aneedait'ee. \p \v 9 ’¡Tauk'a nipapatáatɨ! Mɨ k'ĩra unuamaa iru p'anapataarãpa parã atapidait'ee judiorã poroorãmaa, mɨde ijãapata k'aurepa. P'ua oodait'ee Ak'õre Ũraa jarateepata tede. Ateedait'ee ãchi poro waibɨarãmaa mãik'aapa ãchi reyrãmaa. Mãɨrã k'ĩrapite parãpa jaradai Tachi Ak'õrepa ooda parã-it'ee mɨ k'ap'ɨa pari. \v 10 Mamĩda na eujã jõi naaweda, Ak'õrepa ooda eperãarã k'aripait'ee ichita nepɨrɨdait'ee eperãarãmaa awara ãi t'ɨmɨ́ na eujãde. \v 11 Mɨ k'ĩra unuamaa iru p'anapataarãpa parã charraarã k'ĩrapite ateedak'ãri, k'ĩsianáatɨ k'ãata jaradai. Maapai jarapatáatɨ Ak'õrepa jarapi bɨk'a. Ak'õre Jaurepata k'awapipariit'ee k'ãata jaradai. \p \v 12 ’Maapai ɨ̃pemaarãpa peepidait'ee ãchi ɨ̃pemaarã. Ak'õreerãpa peepidait'ee ãchi warrarã. Ichiaba warrarã k'ĩraudaridait'ee ãchi ak'õreerã ome peepirutamaa. \v 13 Jõmaarãpa parã k'ĩra unuamaa iru p'anapataadait'ee mɨde ijãapata k'aurepa. Mamĩda Tachi Ak'õrepa k'aripait'ee atuanaadamerã k'ĩra jĩp'a nipapataarã Ak'õre ode jai-idaarutamaa. \s1 Ak'õre ewari waibɨa ewate jarada \r (Mt 24.15-28; Lc 21.20-24) \p \v 14 —Ewari cherude abaapa ne-inaa audú k'achia ooit'ee Tachi Ak'õre te waibɨa edupɨara bɨ cuartode ichi baik'araa bɨmãi. Mãgɨ́ Tachi Ak'õrepa yiaraa iru bapari, k'ĩra unuamaa iru bairã. Mãga unudak'ãri, Judea eujãde p'anɨɨrã p'ira mirudaipia bɨ ee nok'odee. (Acha bɨ pedee p'ãda leerupa pia k'awaipia bɨ, miapiamaapa.) \v 15 Maapai eperã ichi terrazade bɨ pɨrã, teedaa t'ĩuk'araa bɨ ichi ne-inaa p'e atade. \v 16 Eperã ne-uu k'ãide ni pɨrã, teedaa cheik'araa bɨ ichi p'aru atade pida. Aramata wãipia bɨ. \v 17 ¡Aai, maapai chupɨria jõneedait'ee wẽraarã biak'oo bee maa-e pɨrã warra chak'eerã jude iru bee! \v 18 Mãga wãyaai naaweda, chupɨria iidítɨ Tachi Ak'õremaa ma ewari p'asapinaamerã k'oijara nɨ̃bɨde. \v 19 Mãgɨ́ ewate jõmaarãta chupɨria mia jõnadait'ee. Ak'õrepa na eujã oodak'ãriipa mãga ook'aa paji, ma awara t'ẽepai waa mãga oo-e pait'ee. \v 20 Mamĩda Tachi Ak'õrepa k'ĩsiait'ee: “Mɨa eperãarã taarã miapi-e pait'ee.” Mãga pada paara, eperã apida bee-e pak'aji. Ak'õrepa audú chaaree miapi-e pait'ee ichia jɨrɨt'eradaarã k'inia p'e iru bapari perã. \p \v 21 ’Maapai apidaapa parãmaa jararuta pɨrã: “¡Pɨchá, ak'ɨ́tɨ! ¡Nama bɨ Cristo, Tachi Ak'õrepa pëida!” maa-e pɨrã jararuta pɨrã: “¡Ara bɨta Cristo!” ijãanáatɨ. \v 22 Mɨ jĩak'aarã mãik'aapa Tachi Ak'õre pedee jarapataarã jĩak'aarã chok'ara chedait'ee. Mamĩda mãɨrãpa jara p'anɨ ijãanáatɨ, jĩp'a seewa-idaa bee perã. Ne-inaa k'ĩra t'ãdoo eperãarãpa p'oyaa oodak'aa ãchi juadoopa oo p'anɨpa eperãarã k'ũradait'ee, perá Tachi Ak'õrepa jɨrɨt'eradaarã k'ũrarutamaa. \p \v 23 Jesupa ichi ome nipapataarãmaa waya maaji: \p —¡Tauk'a p'anapatáatɨ! Mɨa mãga jaraji parãpa k'awaadamerã mãga p'asai naaweda. \s1 Eperã Ak'õre Truadepema waya chek'ãri \r (Mt 24.29-31; Lc 21.25-28) \p \v 24 —Ichiaba maapai mia p'anadap'eda, \q1 ‘Ak'õrejĩru p'ãriudariit'ee; atane waa ɨ̃daa-e pait'ee \v 25 mãik'aapa lucero baaik'oodaridait'ee pajãdeepa. Tachi Ak'õrepa pajã wërepiit'ee.’ \rq (Is 13.10)\rq* \p \v 26 ’Mãpai eperãarãpa unudait'ee mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema jõmaarã k'ãyaara waibɨara bɨ, k'ĩra wãree cheru jɨ̃ararade. \v 27 Pëiit'ee mɨ angeleerã Ak'õre truadeepa mɨa jɨrɨt'eradaarã chip'e atadamerã, jõmaweda ãchi p'anapatamãiipa. T'ɨmɨ́ bee jida na p'ek'au eujãde, p'e atanadait'ee. \s1 Higuerade jarateeda \r (Mt 24.32-35; Lc 21.29-33) \p \v 28 —K'ĩsíatɨ higuera bɨɨrɨde. Higuera k'iru t'u-k'ua uchia nɨ̃beek'ãri mãik'aapa ewaa t'ono nɨ̃beek'ãri, k'awaapata eujã wãsia wã. \v 29 Mãga pɨk'a mɨa et'ewa jaradak'a unudak'ãri, k'awa p'anɨ taarã-e mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema cheru. \v 30 Mɨa wãarata jararu. Ɨ̃rapemaarã piudai naaweda, ma ne-inaa jõmaweda p'asait'ee. \v 31 Ewari cherude pajã na p'ek'au eujã ome jõdait'ee. Mamĩda ichita p'asait'ee mɨa pedee jaradak'a. \s1 K'awada-e sãapai pait'ee Ak'õre ewari waibɨa ewate \r (Mt 24.36-44; Lc 17.26-30) \p \v 32 —Eperã apidaapa k'awada-e p'anɨ Eperã Ak'õre Truadepema cheit'ee ewate, chi hora jida. Ɨt'aripema angeleerãpa pida k'awada-e p'anɨ; mɨa ichiaba k'awa-e, Tachi Ak'õre Warra mĩda. Mɨ Ak'õrepapaita k'awa bɨ. \p \v 33 ’Maperã tauk'a p'anapatáatɨ, parãpa k'awada-e p'anadairã sãapai mɨ waya na eujãdee cheit'ee. \s1 Mimiapari pia \r (Mt 24.45-51; Lc 12.41-48) \p \v 34 —Oopatáatɨ te chiparipa oodak'a. Mãgɨ́ tedeepa awara ãyaa wãi naaweda, ichi mimiapataarãmaa jara bëiji te pia ak'ɨdamerã. Ãchi chaachaa mimia teeji mãik'aapa chi te t'ĩupata ak'ɨparimaa ũraaji tauk'a bamerã. \v 35 Chi mimiapataarãpa k'awada-e sãapaita chi te chipari waya cheit'ee ichi temaa. Mãga pɨk'a bɨ parã ome. Tauk'a p'anapatáatɨ k'awada-e p'anadairã sãapai pãchi Chipari Waibɨa waya cheit'ee. Chei p'ãriupodopa, esapɨte, et'erre k'arik'ãri, maa-e pɨrã tap'edapodopa. ¡Parãpa k'awada-epɨ! \v 36 Tachi Ak'õre mimiapataarã, k'ĩrak'aupai k'awada-e p'anadairã pariatua mimia p'anɨ pɨrã, k'ĩra nejasia p'anadait'ee Tachi Chipari Waibɨa chek'ãri. \v 37 Mɨa parãmaa ũraada, auk'a jõmaarãmaa jararu: ¡Tauk'a p'anapatáatɨ! \c 14 \s1 Jesús jita atadait'ee pedeeteedap'edaa \r (Mt 26.1-5; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53) \p \v 1 K'ãima omé falta baji Pascua fiesta pait'ee. Mãgɨ́ fiestade pan levadura wẽe k'opata. P'aareerã poroorãpa Moisepa p'ãda jarateepataarã ome jɨrɨpachida sãga Jesús k'ũrat'aadait'ee. Mãgá jita atadait'ee paji mãik'aapa peepit'aadait'ee paji. \v 2 Mamĩda ũk'uru arii p'anadap'edaarãpa maapachida: \p —Fiestade ooda-eda ajida, eperãarã k'ĩrau para beepiamaapa tachi ome. \s1 Mariapa Jesús poro ɨ̃rɨ k'era weeda \r (Mt 26.6-13; Jn 12.1-8) \p \v 3 Jesús Betania p'uurude bak'ãri, Simón, chi leprapa k'ayaa bada apatap'edaa tede baji. Jesús su-ak'ɨ beep'eda, nek'omaa baji. Mãga nɨde wẽra pacheji. Ateeji chok'o chak'ek'a mãu pi-ia alabastrodee ooda. Mãgɨ́ ipuru baji k'era ɨ̃pɨa nardodee oodapa. Chok'o t'ap'a ewa ataji mãik'aapa weeji Jesús poro ɨ̃rɨ. \v 4 Ũk'uru arii p'anadap'edaarã k'ĩraudachida mãik'aapa pedee para beeji ãchi pitapai: \p —¿Sãap'eda jã k'era ichi k'inia weejima? ajida. \v 5 Jã wẽrapa netot'aada paara, trescientos denarios iru bak'aji chupɨria beerã k'aripait'ee. \p Mapa ma wẽra ɨtrɨapachida. \v 6 Mamĩda Jesupa mãgaji ãchimaa: \p —Ita-aria bɨ́tɨ; ¿K'ãare-it'ee ik'achia jara jõnɨma? Irua ooda pia bɨpɨ. \v 7 Chupɨria beerã nama p'anapata parã t'ãide ewari chaa. Ãchi k'aripa k'inia p'anɨ pɨrã, chupɨria k'awaadai mãik'aapa ãchimaa ne-inaa pia oodai. Mamĩda mɨ parã ome ichita ba-e pait'ee. Na ewari parãpa waa mɨ unuda-e pait'ee. \v 8 Na wẽrapa ooji ichia p'oyaarutapai mɨ-it'ee; mɨ p'urut'aaji k'erapa mɨ k'ap'ɨa ɨadai naaweda. \v 9 Mɨa wãarata jararu. Mɨa ooda eperãarã k'aripait'ee, mãga jarateepata chaa na p'ek'au eujãde, ichiaba nepɨrɨpataadait'ee na wẽrapa ooda mɨ-it'ee. Mãgá iru ichita k'irãpadait'eeda aji. \s1 Judapa Jesús traicionaada \r (Mt 26.14-16; Lc 22.3-6) \p \v 10 Judas Iscariote, Jesús k'õp'ãyoorã docedepema aba, wãji p'aareerã poroorãmaa. Jaraji ichia ãchi k'aripait'ee Jesús jitadamerã. \v 11 Mãga ũridak'ãri, o-ĩadachida mãik'aapa pedeejida p'arat'a teedait'ee Judamaa. Mãpai Judapa jɨrɨmaa beeji sãga Jesús ãchimaa jitapiit'ee. \s1 Pascua fiestadepema chik'o k'odap'edaa \r (Mt 26.17-30; Lc 22.7-18; Jn 13.1-2, 21-30) \p \v 12 Perá Pascua fiesta ewari pait'ee baji. Ma fiestade oveja chak'e peepata mãik'aapa pan levadura wẽe k'opata. Fiesta pai naaweda Jesús k'õp'ãyoorãpa iidijida irumaa: \p —¿Sãma k'oit'ee Pascua fiesta ewatepema chik'o tai ome? Mama taipa ne-inaa oodait'ee nek'odai naaweda. \p \v 13 Mãpai Jesupa pëiji chi k'õp'ãyoorã omé: \p —Wã́tɨ p'uurudee. Mama ununadait'ee eperã pania chok'ode ateeru. T'ẽe wã́tɨ. \v 14 Teedaa wãk'ãri, chi te chiparimaa jarátɨ: “Tachi Jarateeparipa iidi pëiji: ‘¿Chisãgɨ́ cuartode Pascua chik'o k'oit'ee mɨchi k'õp'ãyoorã ome?’ ” \v 15 Irua ak'ɨpiit'ee ɨt'ɨpema pisode cuarto waibɨa pia oo bɨ. Mama ne-inaa jõma óotɨ tachi nek'odait'ee. \p \v 16 Chi k'õp'ãyoorã wãjida p'uurudee. Jõmaweda ununajida Jesupa jaradak'a mãik'aapa mama ne-inaa jõma oojida Pascua chik'o k'odait'ee. \p \v 17 P'ãriupodopa Jesús pacheji chi k'õp'ãyoorã doce ome. \v 18 Mesade nek'omaa p'anɨde, Jesupa mãgaji: \p —Mɨa wãarata jararu. Mɨa k'awa bɨ parãdepema abaapa mɨ traicionaait'ee. Iru mɨ ome nama nek'omaa bɨ. \p \v 19 Mãpai chi k'õp'ãyoorã k'ĩra pia-ee para beeji mãik'aapa aba-abaa iidijida Jesumaa: \p —¿Mɨk'ã? apachida. \p \v 20 Mãpai Jesupa p'anauji: \p —Parã docedepema aba mɨ ome auk'a p'arat'ude pan sã atarupata mɨ traicionaait'ee. \v 21 Mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema, ichita piut'ee Tachi Ak'õre Ũraa p'ãdade jara bɨk'a. Mamĩda, ¡aai, Tachi Ak'õrepa k'achiadee pëiit'ee chi mɨ traicionaait'ee bɨ! Piara bak'aji mãgɨ́ t'o-e pada paara. \s1 Pan k'opata vino ome Jesús k'irãpadait'ee \r (Mt 26.26-30; Lc 22.19-20; 1 Co 11.23-26) \p \v 22 Nek'omaa p'anɨde Jesupa pan ataji mãik'aapa ɨt'aa t'ɨ̃ji gracias jarait'ee Tachi Ak'õremaa. Ma pan k'õrat'aaji mãik'aapa chi k'õp'ãyoorãmaa teeji. Mãpai mãgaji: \p —Jitátɨ mãik'aapa k'ótɨ. Nãgɨ́ pan mɨ k'ap'ɨa. \p \v 23 Maap'eda mãgá ooji ma vino ome. Ɨt'aa t'ɨ̃p'eda, gracias jaraji Tachi Ak'õremaa mãik'aapa chi k'õp'ãyoorãmaa teeji. Jõmaarãpa aɨdepema vino tojida. \v 24 Mãpai mãgaji: \p —Nãgɨ́ vino mɨ waa, mɨchi waa bat'ait'ee perã mɨ piuk'ãri chok'araarã pari. Tachi Ak'õrepa nãgɨ́ ũraa chiwidi jara bɨ. Mɨchi waa bat'ada k'aurepa irua wẽpapiit'ee eperãarã chok'araarãpa p'ek'au k'achia oopata mãik'aapa mɨchideerã papiit'ee. \v 25 Mɨa wãarata jararu. Vino waa to-e pait'eeda aji, parã ome ɨt'aripema vino torumaa Tachi Ak'õre truade. \p \v 26 Tachi Ak'õre Ũraa p'ãdadepema k'ari k'aridap'eda, Olivo Eedee wãjida. \s1 Jesupa jarada Pedropa iru k'awa-e bɨda ait'ee \r (Mt 26.31-35; Lc 22.31-34; Jn 13.36-38) \p \v 27 Mama Jesupa mãgaji: \p —Parã jõmaweda ijãadaamaa p'aneedait'ee mãik'aapa mɨ ituaba atabëidait'ee Tachi Ak'õre Ũraa p'ã jẽra bɨde jara bɨk'a: \q1 ‘Mɨa oveja ak'ɨpari peepiit'ee mãik'aapa chi ovejaarã jĩchoodaridait'ee.’ \rq (Zac 13.7)\rq* \m \v 28 Mamĩda mɨ chok'ai p'irabaik'ãri, Galilea eujãdee wãit'ee parã naa. \p \v 29 Mãpai Pedropa mãgaji: \p —Apemaarãpa pɨ atabëiruta pɨjida, mɨa pɨ atabëi-eda aji. \p \v 30 Jesupa p'anauji: \p —Mɨa wãarata jararu. Idi p'ãrik'ua et'erre k'arida omé k'arii naaweda, jarada õpee pɨa mɨ k'awa-e bɨda ait'ee. \p \v 31 Mamĩda Pedropa waapɨara mãgapachi: \p —Pɨ ome auk'a piuru pɨjida, mɨa jara-eda aji. \p Apemaarãpa ichiaba mãga jarapachida. \s1 Jesús ɨt'aa t'ɨ̃da Getsemanide \r (Mt 26.36-46; Lc 22.39-46) \p \v 32 Maap'eda wãjida Getsemaní ne-uu eujã apatap'edaamaa. Mama panadak'ãri, Jesupa mãgaji chi k'õp'ãyoorãmaa: \p —Nama su-ak'ɨ p'anéetɨ mɨ ɨt'aa t'ɨ̃naru misa. \p \v 33 Ichi ome ateeji Pedro, Santiago mãik'aapa Juan. Jesús k'ĩsia paraa nɨ̃beeji t'ãri p'uapa. \v 34 Mapa mãgaji ãchimaa: \p —Mɨ piut'ee pɨk'a nɨ̃bɨ t'ãri p'uapa. Nama p'anéetɨ, k'ãida-ee. \p \v 35 Mãpai Jesús waawipai wãp'eda, bedabaiji tau bɨɨrɨ eujãde t'õbairumaa mãik'aapa Ak'õremaa chupɨria iidiji k'inia bɨ pɨrã, iru mãgɨ́ miapi p'asapinaamerã. \v 36 Ɨt'aa t'ɨ̃ji: \p —\tl Abbá\tl*, Mɨ Ak'õre, pɨa jõma p'oyaapari. K'aripáji na miait'ee bɨdeepa. Mamĩda oonáaji mɨa k'inia bɨk'a. Jĩp'a pɨa k'inia bɨ́k'ata óoji. \p \v 37 Maap'eda, ak'ɨ chek'ãri, chi k'õp'ãyoorã k'ãi jõnɨta unu cheji. Mãpai mãgaji Simón Pedromaa: \p —Simón, ¿k'ãi nɨ̃bɨk'ã? aji. ¿Hora apida p'oyaa chok'ai p'anada-ek'ã k'ãida-ee? \v 38 Chok'ai p'anátɨ mãik'aapa ɨt'aa t'ɨ̃́tɨ p'ek'au k'achiade baaipiamaapa. Tachi Ak'õrepa oopi k'inia bɨk'a t'ãripa oo k'inia p'anɨ. Mamĩda pãchi k'ap'ɨapa chooda-e p'anɨ. \p \v 39 Waya wãji ɨt'aa t'ɨ̃de naaweda oodak'a: \p —K'aripáji na miait'ee bɨdeepa. Mamĩda oonáaji mɨa k'inia bɨk'a; jĩp'a pɨa oo k'inia bɨ́k'ata oopáde aji. \p \v 40 Waya chek'ãri, naa unu chedak'a unu cheji; k'ãi jõnɨ tap'ok'eepa. Ɨ̃rɨmadap'eda, k'ĩup'ee p'anapachida, k'awada-e pada perã k'ãata jaradai. \v 41 Ɨt'aa t'ɨ̃da õpeemaa waya chek'ãri, Jesupa mãgaji: \p —¿At'ãri k'ãi jõnɨk'ã? Jãgapaipɨ. Mɨ peepidait'ee hora pajipɨ. Eperã Ak'õre Truadepema teedait'ee p'ek'au k'achia oopataarã juade. \v 42 Eperã mɨ traicionaait'ee bɨ k'ait'a cheru. ¡P'irabáitɨ mãik'aapa wãdáma apemaarãmaa! \s1 Jesús jita atadap'edaa \r (Mt 26.47-56; Lc 22.47-53; Jn 18.2-11) \p \v 43 Jesús at'ãri pedeemaa bɨde ichi k'õp'ãyo Judas pacheji eperãarã chok'ara ome. Espada pak'uru ome anipajida. P'aareerã poroorãpa, Moisepa p'ãda jarateepataarãpa mãik'aapa judiorã poro waibɨarãpa ma eperãarã pëijida ãchi pari. \v 44 K'awaadamerã chisãgɨta Jesús, panadai naaweda, Judapa jaraji mãɨrãmaa: \p —Chi mɨa k'ĩra ɨ̃ruta saludaak'ãri, mãgɨta pia jita atadapáde aji, mãik'aapa atadaridapáde aji. \p \v 45 Mapa pachedak'ãri Jesumãi, Judas pedee cheji: \p —¡Tachi Jarateepari! \p Mãga jarap'eda, k'ĩra ɨ̃t'aaji. \v 46 Mãpai Jesús jita atajida mãik'aapa ateejida. \p \v 47 Mamĩda eperã Jesús k'ait'a badapa ichi espada ẽt'a atap'eda, p'aareerã poro waibɨa mimiapari k'ɨɨrɨ orp'et'aaji. \v 48 Mãpai Jesupa iidiji ichi jita ata chedap'edaarãmaa: \p —¿Sãap'eda parã chejidama aji, espada ome mãik'aapa pak'uru ome mɨ jita atade eperã nechɨayaa bɨ jita atapatak'a? \v 49 Ewari chaa mɨ Tachi Ak'õre te waibɨade bapari iru pedee jarateemaa. Maapai mɨ jitada-e paji. Mamĩda nãga p'asaru Ak'õre Ũraa p'ãdade jara bɨk'a. \p \v 50 Jesupa mãga jaramaa bɨde, jõmaweda chi k'õp'ãyoorãpa atabëijida mãik'aapa miruk'oodachida. \v 51 Mamĩda k'ũtrãa aba Jesús t'ẽe nipaji. Chi k'ap'ɨa pɨra baji sabanapa, ãk'adaa nipada perã. Judas ome nipadap'edaarãpa ma k'ũtrãa jita atajida. \v 52 Mamĩda, waaweepa sabana k'enat'aaji mãik'aapa ãk'adaa p'ira uchiadachi. \s1 Jesús Junta Suprema k'ĩrapite bada \r (Mt 26.57-68; Lc 22.54-55, 63-71; Jn 18.12-14, 19-24) \p \v 53 Mãpai ãchia Jesús ateejida Caifás temaa. Ichi p'aareerã poro waibɨa paji. Mama ichiaba see nɨ̃baji p'aareerã poroorã, judiorã poro waibɨarã mãik'aapa Moisepa p'ãda jarateepataarã. \v 54 Pedro t'ɨmɨɨpapai t'ẽe wãk'ãtɨ wãji. Mãgá wãpa Caifás te t'ɨak'au badamãi edú t'ĩuji. Mama t'ɨpɨtau ik'aawa su-ak'ɨ beeji k'ara p'aiit'ee Ak'õre te jɨ̃apataarã ome. \p \v 55 P'aareerã poroorãpa jõmaweda Junta Supremadepemaarã ome testigo jɨrɨ p'anapachida. Mãgá Jesús peepit'aadait'ee. Mamĩda maarepida unuda-e paji ɨmɨateedait'ee, \v 56 ma eperãarã chok'araarãpa wãara jaradak'aa pada perã mãik'aapa auk'a pedeedak'aa pada perã. \v 57 Ũk'uru chi poroorã k'ĩrapite p'irabaijida mãik'aapa seewa jarajida: \p \v 58 —Taipa ũrijida irua jararu: “Chonaarãweda eperãarãpa Tachi Ak'õre te waibɨa oojida. Mɨa mãgɨ́ te t'eet'aap'eda, k'ãima õpeemaa waya oo atai. Mamĩda eperãarãpa oopatak'a oo-e pait'eeda” aji. \p \v 59 Mãga jarajida mĩda, at'ãri auk'a pia pedeeda-e paji tachi judiorã ũraade jara bɨk'a. \p \v 60 Mãga ũrik'ãri, p'aareerã poro waibɨa Caifás bainɨ̃ beeji jõmaarã k'ĩrapite mãik'aapa iidiji Jesumaa: \p —¿Wãarak'ã aji, pɨ k'ĩrapite jara p'anɨ pedee? ¿Maarepida p'anau-ek'ã? aji. \p \v 61 Mamĩda Jesupa maarepida p'anau-e paji; k'ĩup'ee beeji. \p Waya mãgaji: \p ’¿Pɨk'ã Mesías, Tachi Ak'õrepa pëida eperãarã rey pamerã? ¿Pɨk'ã aji, Tachi Ak'õre Waibɨa Warra? \p \v 62 Jesupa p'anauji: \p —Mɨda aji. Parãpa mɨ unudait'ee Ak'õre Waibɨa juaraare su-ak'ɨ bɨ. Ichiaba mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema waya chek'ãri, unudait'ee jɨ̃ararade cheru. \p \v 63 Mãpai Caifapa ichi p'aru jẽt'aaji t'ãri k'achiapa mãik'aapa mãgaji: \p —¿K'ãare-it'ee waa jɨrɨdaima eperãarãpa jaradamerã ichia ooda? \v 64 ¿Parãpa ũrijida-ek'ã ichia pedee k'achia jarada Tachi Ak'õre ãpɨte? ¿K'ãata k'ĩsia p'anɨma? aji. \p Jõma auk'a bia para beeji: \p —Ichia jarada k'aurepa piupia bɨda ajida. \p \v 65 Ũk'uru arii p'anadap'edaarãpa Jesumaa idujida mãik'aapa tau p'ãrajɨ̃ atadap'eda, sĩjida. Mãga oo jõnɨde mãgajida: \p —¡Pɨ wãara Tachi Ak'õre Warra pɨrã, jarapáde aji, k'aipata pɨ sĩji! \p Ichiaba Ak'õre te jɨ̃apataarãpa k'ĩramaa sĩpachida. \s1 Pedropa Jesús k'awa-e bɨda ada \r (Mt 26.69-75; Lc 22.56-62; Jn 18.15-18, 25-27) \p \v 66 Mãɨmisa Pedro tuda baji te ãuk'idaa. Mãga nɨde Caifás mimiapari awẽra irumaa cheji. \v 67 Ma wẽrapa Pedro unuk'ãri k'ara p'aimaa bɨ t'ɨpɨtau ik'aawa, pi-ia ak'ɨji mãik'aapa mãgaji: \p —Pɨ auk'a nipajida aji, jã eperã Jesús Nazaretdepema ome. \p \v 68 Mamĩda Pedropa meraji: \p —¡Seewa! Mɨa iru k'awa-e bɨ. Ichiaba k'awa-e bɨda aji, pɨa k'ãaredeta pedee bɨ. \p Maap'eda mamãik'aapa uchiaji chi cercao edú t'ĩupatamaa. Mãga nɨde et'erre k'ariji. \v 69 Ma wẽrapa waya unu atak'ãri, mãgaji arii p'anadap'edaarãmaa: \p —Pɨchá, jãgɨ́ Jesús k'õp'ãyo. \p \v 70 Mamĩda Pedropa waya meraji. Taarã-e nɨde chi arii p'anadap'edaarãpa waya mãgajida: \p —Wãara, pɨ ãchi k'õp'ãyo. Ma awara, pɨ Galilea eujãdepemak'a pedee bɨda ajida. \p \v 71 Mãpai Pedropa juraaji: \p —¡Seewa! ¡K'awa-e bɨ parãpa jara p'anɨ eperã! Mɨa seewa jaramaa bɨ pɨrã, Tachi Ak'õrepa mɨ miapiipia bɨda aji. \p \v 72 Aramata et'erre waya k'ariji. Mãpai Pedropa k'irãpaji Jesupa jarada: “Et'erre k'arida omé k'arii naaweda, pɨa jarada õpee jarait'ee mɨ k'awa-e bɨ.” Mãga k'ĩsiap'eda, Pedro jẽedachi t'ãri p'uapa. \c 15 \s1 Jesús Pilato k'ĩrapite \r (Mt 27.1-2, 11-14; Lc 23.1-5; Jn 18.28-38) \p \v 1 Tap'eda weda p'aareerã poroorã, judiorã poro waibɨarã mãik'aapa Moisepa p'ãda jarateepataarã, mãgɨ́ Junta Supremadepemaarã chip'edaidap'eda, pedeeteejida k'awaadait'ee k'ãata oodait'ee Jesús ome. Jesús jua jɨ̃ atapidap'eda, teenajida Pilato temaa. Ichi Romadepemaarã poro waibɨa paji. \p \v 2 Pilatopa iidiji Jesumaa: \p —¿Pɨk'ã aji, Judiorã Rey? \p Jesupa p'anauji: \p —Mɨda aji, pɨa jara bɨk'a. \p \v 3 P'aareerã poroorãpa audupai ɨmɨatee jõnadap'edaa perã, \v 4 Pilatopa waya iidiji: \p —¿Maarepida p'anau-ek'ã aji, ɨmɨatee jõnɨta? \p \v 5 Mamĩda Jesupa maarepida p'anauk'aa paji. Mapa Pilatopa k'awa-e paji k'ãata ooit'ee. \s1 Pilatopa Jesús peepida \r (Mt 27.15-26; Lc 23.13-25; Jn 18.38–19.16) \p \v 6 Ma fiestade Pilatopa preso aba k'ena pëipachi, eperãarãpa iidirutata. \v 7 Eperã t'ɨ̃jarapatap'edaa Barrabás carcelde baji awaraa k'õp'ãyoorã ome, Roma pidaarã juadeepa uchia k'iniapa chĩara pee p'anadap'edaa perã. \v 8 Eperãarãpa iidinadak'ãri Pilatomaa preso k'ena pëimerã ichia ooparik'a, \v 9 irua p'anauji: \p —¿K'inia p'anɨk'ã aji, mɨa Judiorã Rey apata k'ena pëimerã? \p \v 10 Mãga iidiji k'awa bada perã judiorã p'aareerã poroorãpa Jesús k'ĩra unuamaa iru p'anadap'edaa. \v 11 Mamĩda p'aareerã poroorãpa eperãarãmaa jarajida iididamerã Pilatopa Barrabata k'ena pëipimerã. \v 12 Mapa Pilatopa iidiji: \p —¿Sãga oopi k'inia p'anɨma aji, parãpa Judiorã Reyda a p'anɨ ome? \p \v 13 Mãpai biajida: \p —¡Kurusode peepit'áaji! \p \v 14 Pilatopa mãgaji: \p —¿K'ãare k'achiata oojima? aji. \p Mamĩda waya eperãarãpa biajida: \p —¡Kurusode peepit'áaji! \p \v 15 Pilato pia bee k'inia bada perã eperãarã ome, Barrabata k'ena pëiji. Jesús soopa wɨpip'eda, pëiji kurusode baijira bɨdamerã piurumaa. \s1 Soldaorãpa Jesús oo iru p'anadap'edaa \r (Mt 27.27-31; Jn 19.2-3) \p \v 16 Soldaorãpa Jesús ateejida Pilato palaciode, t'ɨ̃jarapatap'edaa \em pretorio\em*. Mama tuda soldaorã chok'araara seedachida. \v 17 Oo iru p'anapachida. Rey p'aruk'a p'oree k'ĩra p'ãimap'ãimaa jɨ̃ bɨdap'eda, poro jɨ̃ra pak'uru jua ne-ɨɨrɨ-idaa bɨdee oojida mãik'aapa jɨ̃ bɨjida. \v 18 Maap'eda bia ëipachida: \p —¡Ak'ɨ́tɨ Judiorã Rey! \p \v 19 Poromaa wɨpachida pak'urupa. Idupachida mãik'aapa bedabaidaipachida iru k'ĩrapite ɨt'aa t'ɨ̃ pɨk'adait'ee. \v 20 Mãgá oo iru p'anadap'eda, ma p'aru p'oree ẽrat'aajida mãik'aapa ichi p'aru waya jɨ̃ bɨjida. Maap'eda ateejida kurusode baijira bɨdait'ee. \s1 Cirene p'uurudepemamaa Jesús kuruso ateepidap'edaa \r (Mt 27.32-44; Lc 23.26-43; Jn 19.17-27) \p \v 21 Uchia wãdak'ãri Jerusalendeepa, unujida eperã Cirene p'uurudepema t'ɨ̃jarapatap'edaa Simón. Ewaa p'uurude panaji. Mãgɨ́ eperã Alejandro mãik'aapa Rufo ak'õre paji. Simón ik'aawa wãyaa wãdak'ãri, soldaorãpa kuruso ateepijida Jesús pari. \s1 Jesús kurusode baijira bɨdap'edaa \p \v 22 Jesús ateejida \em Gólgota\em* apatap'edaamaa. (Gólgota jara k'inia bɨ: “Tachi Poro Bɨɨrɨ”.) \v 23 Maap'eda teejida vino mirra ome p'oirada, mamĩda Jesupa to-e paji. \v 24 Mãpai soldaorãpa Jesús jua mãik'aapa chi bɨɨrɨ merap'ejida mãik'aapa kurusode baijira bɨjida piumerã. Mãgɨɨrãpa suerte jemenejida k'awaadait'ee k'aipata iru p'aru atait'ee. \p \v 25 Mãga oojida tap'eweda, las nueve. \v 26 Soldaopa iru poro ɨt'aik'a eere kurusode letrero merap'eji, jarait'ee k'ãare-it'ee kurusode baijira bɨjida piumerã. P'ã baji: \sc Judiorã Rey.\sc* \v 27 Mama ichiaba nechɨapataarã omé kurusode baijira bɨjida, aba Jesús juaraare, chi apema juabi eere. \v 28 [Mãga p'asaji Tachi Ak'õre Ũraa jaraparipa p'ãdak'a chonaarãweda: \q1 ‘Iru p'ek'au k'achia oopataarã ome auk'a ata bɨjida.’] \rq (Is 53.12)\rq* \p \v 29 Chi arii wãyaa wã nipadap'edaarãpa irumaa ik'achia jarajida. Ãchi poro p'ɨrap'ɨraa mãgapachida: \p —¡Aai, pɨa Tachi Ak'õre te waibɨa jõmaweda t'eet'aait'ee paji mãik'aapa waya oo atait'ee paji ewari õpeemaa! \v 30 Pɨa jarada wãara pɨrã, ¡jãmãik'aapa ɨrabáiji piunaamerã! \p \v 31 Ichiaba mãgá oo iru p'anapachida p'aareerã poroorãpa Moisepa p'ãda jarateepataarã ome: \p —¡Awaraarã k'aripajida ajida. Mamĩda ichi itu nadeepa p'oyaa uchia-e! \v 32 ¡Ak'ɨ́tɨ! ¿Jãgɨ́ Tachi Ak'õrepa pëida tachi k'aripamerã, Israel pidaarã Rey poro waibɨak'ã? ¡Jãmãik'aapa ɨrabáiji ɨ̃raweda tai k'ĩrapite! Mãga ooru pɨrã, taipa ichiaba pɨde ijãadait'eepɨ. \p Kurusode iru ik'aawa baijira p'anadap'edaarãpa ichiaba irumaa ik'achia jarapachida. \s1 Jesús jai-idaada \r (Mt 27.45-56; Lc 23.44-49; Jn 19.28-30) \p \v 33 Imat'ɨpa ak'õrejĩru k'iat'ɨdachi. Na eujã jõma p'ãriudachi las tres parumaa. \v 34 Ma hora Jesupa golpe biaji: \q1 —\tl ‘Eloí, Eloí, ¿lemá sabactani?’\tl* (Ma pedee jara k'inia bɨ: ‘Mɨ Ak'õre, Mɨ Ak'õre, ¿K'ãare-it'ee mɨ atabëijima?’) \rq (Sal 22.1)\rq* \p \v 35 Ũk'uru arii p'anadap'edaarãpa ũridak'ãri, maajida: \p —¡Ũrítɨ! Elías, chonaarãwedapema Ak'õre pedee jarapari t'ɨ̃maa bɨda ajida. \p \v 36 Eperã p'ira wãji mãik'aapa esponjak'a p'ẽesap'ẽesaa bɨ topa ataji vino achuchuade. Sia k'ɨ̃de jõi bɨp'eda, Jesús it'aimãi t'ɨ atanaji sõmerã, opisia bɨ jĩak'aapa mãik'aapa maaji: \p —Ɨ̃rá, ichiak'au bɨdait'ee. Unu k'inia p'anɨ Elías cheru pɨrã ichi ɨrabai atade. \p \v 37 Mamĩda Jesús golpe biaji mãik'aapa jai-idaaji. \v 38 Mãɨmisa Jerusalende Tachi Ak'õre te waibɨade chi edupɨara bɨ cuarto t'ĩupatamãi p'aru teesoo eebai jira bada esajĩak'a jẽdachi ɨt'ɨɨpa edaa. \v 39 Jesús k'ĩrapite ak'ɨ nɨ̃bada soldaorã poropa iru mãgá piu wã unuk'ãri, mãgaji: \p —¡Wãara, na eperã Tachi Ak'õre Warra paji! \p \v 40 T'ɨmɨɨpapai ũk'uru wẽraarã p'anadap'edaarãpa ak'ɨ p'anajida: María Magdalena; María, Santiago (chi t'ẽepema) mãik'aapa José nawe; ichiaba Salomé. \v 41 Jesús Galilea eujãde nipak'ãri, ma wẽraarãpa iru chi k'õp'ãyoorã ome k'aripa nipapachida. Mama ichiaba wẽraarã chok'ara p'anajida iru ome Jerusalendee chedap'edaarã. \s1 Jesús ɨadap'edaa \r (Mt 27.57-61; Lc 23.50-56; Jn 19.38-42) \p \v 42 Ma ewate p'ãriupodopa jõmaweda ne-inaa aupa jẽra bait'ee paji ɨ̃ipata ewate pai naaweda. \v 43 José Arimatea p'uurudepema waawee-ee wãji Pilatomaa Jesús k'ap'ɨa piuda iidide ɨait'ee. Mãgɨ́ Junta Supremadepema paji mãik'aapa apemaarã judiorãpa iru pia ak'ɨpachida. Ma awara irua unu k'inia baji Tachi K'aripaparipa ichita eperãarã pia ak'ɨpari. \v 44 Pilatopa Jesús piuda k'awaak'ãri, p'eraji isapai piuda perã. Mapa soldaorã poro t'ɨ̃ ataji mãik'aapa iidiji: \p —¿Wãara piujik'ã? aji. \p \v 45 Mãpai Jesús piu bɨda ak'ãri, Pilatopa teeji iru k'ap'ɨa Josemaa. \v 46 Mãpai Josepa neto ataji p'aru lienzodee mãik'aapa Jesús k'ap'ɨa kurusodeepa ɨrabai atap'eda, aɨde pɨra bɨji. Maap'eda bɨnaji mãu te uria k'oro iru p'anadap'edaade mãik'aapa chi t'ai t'ap'a bëiji mãu choma bɨpa. \v 47 María (José nawe), María Magdalena ome ak'ɨ p'anajida sãma ɨaruta. \c 16 \s1 Jesús chok'ai p'irabaida \r (Mt 28.1-10; Lc 24.1-12; Jn 20.1-10) \p \v 1 Ɨ̃ipata ewate wãyaap'eda, p'ãrik'ua María Magdalena, María (Santiago nawe) mãik'aapa Salomepa neto atajida k'era Jesús k'ap'ɨade p'urudait'ee. \v 2 Tomia ewate, tap'eda weda ak'õrejĩru uchiaruta wãjida iru k'ap'ɨa ɨadap'edaamaa. \v 3 Pedee wãjida: \p —¿K'aipa ãyaa ata bɨyama ajida, mãu choma chi t'aide jɨ̃a bɨ? \p \v 4 Mamĩda t'ɨmɨ́ weda ak'ɨnadak'ãri, unujida mãu pɨradai bɨ awara ãi. \v 5 Mãu te uriade edú t'ĩudak'ãri, ununajida k'ũtrãa su-ak'ɨ bɨ ãchi juaraare. Chi p'aru jɨ̃ bada t'o-t'oo teesoo baji. Mãgɨ́ ángel Tachi Ak'õre truadepema paji. Ma wẽraarãpa mãga unudak'ãri, p'eradachida. \v 6 Mamĩda mãgɨpa mãgaji: \p —P'eranáatɨ. Parãpa jɨrɨ p'anɨ Jesús Nazaretdepema kurusode baijira bɨdap'edaa. ¡Iru nama wẽ-e! ¡Chok'ai p'irabaijipɨ! Pɨchá, ak'ɨ chétɨ iru ɨadap'edaamãi. \v 7 Wã́tɨ jarade Pedromaa ichiaba chi apemaarã k'õp'ãyoorãmaa: “Iru wãit'ee Galilea eujãdee parã naa. Mama iru unudait'ee irua jaradak'a.” \p \v 8 Mãpai wẽraarã k'ĩra k'awa-ee pɨk'adachida p'era jõnadap'edaa perã. P'ira uchiajida Jesús k'ap'ɨa ɨadap'edaamãiipa. K'ap'ɨa wëree jõnajida waaweepa. Mapa maarepida p'oyaa jarada-e paji. \s1 Jesupa María Magdalenamaa chok'ai unupida \r (Jn 20.11-18) \p \v 9 [Tomia ewate Jesús chok'ai p'irabaiji. Naapɨara unupiji María Magdalenamaa. Ma wẽra naaweda netuara siete merãtɨa baji ichi k'ap'ɨade. Mamĩda Jesupa jõmaweda ãyaa uchiapik'ooji. \v 10 Jesús unup'eda, María Magdalenapa jaranaji iru ome nipapatap'edaarãmaa. Ãra k'ĩsia paraa jarajẽe p'anajida Jesús k'ap'ɨa-it'ee. \v 11 Mãga nɨde Mariapa jara cheji: \p —¡Mɨa Jesús chok'ai unujida! aji. \p Mamĩda ãrapa mãga ũridak'ãri, ijãada-e paji. \s1 Jesupa awaraa k'õp'ãyoorã omeemaa chok'ai unupida \r (Lc 24.13-35) \p \v 12 T'ẽepai, Jesupa k'ĩra awara unupiji chi k'õp'ãyoorã omeemaa ode nidade. \v 13 Ãchia iru k'awa atadak'ãri, aramata ãpɨtee nepɨrɨde wãjida apemaarãmaa. Mamĩda ãrapa pida ijãada-e paji. \s1 Jesupa chi k'õp'ãyoorãmaa chok'ai unupida \r (Mt 18.16-20; Lc 24.36-49; Jn 20.19-23) \p \v 14 T'ẽepai, Jesupa chok'ai unupiji chi k'õp'ãyoorã oncemaa, nek'omaa p'anɨde. Iru chok'ai bɨ pia ijãadak'aa paji k'ɨɨrɨ k'isua p'anadap'edaa perã. Ma awara apemaarãpa mãga nepɨrɨdap'edaa jida ijãada-e paji. Mapa irua ik'ɨ̃atɨ pedeeji. \v 15 Ichiaba jaraji ãramaa: \p —Wã́tɨ na p'ek'au eujã eperãarã paraamaa mãik'aapa jaratéetɨ Tachi Ak'õre pedee pia mɨa k'awapida parãmaa. \v 16 Apidaapa ma ũraa chiwidide ijãa bɨ pɨrã, poro choopiipia bɨ k'awapiit'ee mɨ ome araa bɨ. Mãgá ɨt'aa wãit'ee ichi piuk'ãri. Jõdee mɨde ijãa-e pɨrã, tok'arradee mianait'ee ichia p'ek'au k'achia ooda k'aurepa. \v 17 Mɨde ijãa p'anɨɨrãpa oodak'ãri ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa, awaraarãpa k'awaadait'ee Tachi Ak'õre ãchi ome bɨ. Mɨ t'ɨ̃de netuara uchiapidait'ee; awaraa pedee k'awada-e p'anɨ mĩda, Ak'õre Jaurepa pedeepiit'ee; \v 18 taama k'achia jitadait'ee ãchi juapa; mãik'aapa neera k'achia todait'ee. Mamĩda mãgee ne-inaapa ãchi maarepida k'achia ooda-e pait'ee. Jõdee ãchi juapa k'ayaa beerã t'õbaidak'ãri, k'ayaa jɨpadait'ee. \s1 Jesús Tachi Ak'õre eujãdee wãda \r (Lc 24.50-53) \p \v 19 Tachi Waibɨa Jesús pedeep'eda chi k'õp'ãyoorã ome, Tachi Ak'õrepa iru ɨt'aa ateeji ichi eujãdee. Mama su-ak'ɨ beeji Ak'õre juaraare, ijãapataarã poro waibɨa perã. \v 20 Mãpai chi k'õp'ãyoorãpa Ak'õre Ũraa chiwidi o-ĩa jarateenajida awara ãi eperãarã paraamaa. Jesupa ne-inaa pia oopachi ãchi k'ap'ɨa pari. Mãgá ãchia ne-inaa eperãarãpa oodak'aa oodak'ãri, awaraarãpa k'awaajida Jesús ũraa wãara.]