\id HEB - Mende NT, Tarja I. & Michiyo N., 7-JUN-2006 \h Hibru \toc1 Jekamba Hibruma ondonjik li kayeri \toc2 Hibru \mt1 Jekamba Hibruma ondonjik li kayeri \c 1 \s1 Avui Wasilaka jikisi orhi oto mashi orhin laharari ri \p \v 1 Mas wolo Avui Wasilaka mashi orhin profet orhi ondon or sawerik li misiri sir. Mashi oso hindi mushak nombo apsham apshamhik or sawerik li misiri sir. Urik profet ondo nga mu neloko misumu walanga nihin\f 1:1 \fr 1:1 \ft Mashi kas misumu walangan li mbari, mbeek misumu nihi nembes, misumu ol yanga Israelik fehe lihin li mbari sir.\f* sawerik li nimu misira. \v 2 Hako ter mbele mbele am mendek si nakwak si nawak mashi orhin jikisi orhik or hari sir. Ushirik jikisi orhi oto nirin or sawerik nimu misira. Jikisi orhi otohik mbele mbele tol ni heyewa tondon or uri lir. Uhu mbele mbele ondo jikisi orhi tavak or hari lira. \x - \xo 1:2 \xt Jn 1:3\x* \v 3 Jikisi oto ukruharanda os Avui orhik nanda nga nor naha nirin or ukruharashiwak ni linda nir. Uhu Avui orhi indingo hom er nanda ri. Ushiwak mashi orhi oso kwambu nga si naha mbele mbele tol ni heyewa tondon osmu toltambananduwa. Ma misambik fehe kavakavan li uhu kavak er nari lir. Hako or kavakava erem li undari nombon laha ermbekurik tari ria. Undari lerawu oson or larakoho ter ormu malakamak naha Avui orhi tapmama yok hevenik linduwa. \x - \xo 1:3 \xt Ap 2:33-34; Kl 1:20; Hi 8:1\x* \s1 Ensel ondo amber Jisashi siyok sinda lir \p \v 4 Uwosik os nimu heyenduwa, or ensel ondon amber tikrinda ri. Hi orhi wasilaka mendek si naha hi os ensel ondohik nandan tikrinda sir. \x - \xo 1:4 \xt Fl 2:9\x* \v 5 Erem or nandari osik Avui Wasilaka orin ormu mbara, \q1 �Mir jikisi anhi mira, unak an Avui mihi anira.� \rq Buk Song 2:7 \rq* \p Uhu mashi las nga ormu mbara, \q1 �An Avui orhik er a nanak, or jikisi anhik er nakwa ria.� \rq Buk Song 7:14 \rq* \p Karem ormu orin mbara. Hako mashi os jikisi orhin or mbari oso himi kas mbeek ensel ome larin or mbari ambu sir, wahau. \x - \xo 1:5 \xt 2 Sml 7:14; 1 Sto 17:13; Ap 13:33\x* \p \v 6 Uhu jikismaifu orhi oton or mbashirik misambik or tari wolo karem orin ormu mbara, \q1 �Halanak ensel ondo amber mihi siyok li sihi mirin li lotu uka.� \rq Buk Song 97:7 \rq* \p Karem or mbaha ensel orhi ondon or mbashirik jikisi orhi otohi siyok li sihi orin lotu uri lir. \x - \xo 1:6 \xt Ro 8:29\x* \q1 \v 7 Hako ensel ondon or sawehe lirin karem ormu mbara, \q1 �Jir avak suwa lewas si rasanda hom lerawun lakwa jir. Uhu hi wasilakak si lernanda hom lerawun lakwa jir.� \rq Buk Song 104:40 \rq* \q1 \v 8 Hako jikisi orhi oton karem ormu mbara, \q1 �Mir God mira. Malakamak ermba ermbak er nakwa mir. Uhu ma ol mihi siyok sinda ma ondo os li uwa uwan mi heyembakwa nombo mihi oso wornakop er nakwa sir. \q1 \v 9 Mir mbele mbele jivi nom mi rupshihi kavakavan turaha waplelenanda mir. Karem uwosik mirin a kamashinak malakamak er nakwa mir. Unak warje mende nga rupshikwa mir. Ma lal mbeek os mi rupshinda hom rupshikwa ambu lir.� \rq Buk Song 45:6-7 \rq* \q1 \v 10 Uhu mashi las nga ormu mbara karem, \q1 �Mir Wasilaka mira, mas araje wolok mbele mbele misambik fehe nga lersuwuk fehe nga tava mihik mi uri lir. \q1 \v 11 Ome sira, lersuwu nga misambi nga kumak os kowe masik si naha si frehenda hom mendek nakwa vri. Hako mir wahau, ermba ermbak er likwa mira. \q1 \v 12 Lersuwu nga misambi nga avak mat hom mi hevehe mi ermbekwa vri. Uhu ma os koushimblan li tlolo eweshihi kouakrin li falenda hom mir avak fririn mi tlolo eweshihi misam akri nga lersuwu akri nga frihi farniyik mi ukwa vri. Hako mir mbeek tormblehe apsham nakwa ambu mir, wahau. Mir ermba ermbak os mi nawa hom er nakwa mir.� \rq Buk Song 102:25-27 \rq* \q1 \v 13 Uhu mashi las nga ormu mbara, \q1 �Mir tapmama anhik lika. Ushinak wutari mihin avak a halashinak mihi siyok sikwa lira.� \rq Buk Song 110:1 \rq* \p Karem ormu mbara. Hako os jikisi orhin or mbari hom or mbeek ensel ome larin mbari ambu ri, wahau. \p \v 14 Ensel ondo masikomek li naha Avui Wasilakanjik lerawun landa lir. Uhu or mbashiwak li ihi ma misambik fehe ol kumak or lakunda ondon jelyanda lir. \x - \xo 1:14 \xt Sng 34:7; 91:11\x* \c 2 \s1 Ji auheyehe ji lika \p \v 1 Mashi os Jisas orhinjik or sawerik ni misihinda oson kwambuk er ni toltambanaha ni tiyaka. Os mashi apsham apshamhin ni tiya nahi, avak nombo jivi os ni sinda oson ni halaha nombo apshamhik ni ikwa nir. Uwosik mashi orhin er ni toltambanaka. \v 2 Ji hishika, mas wolo ensel ondo mashi Avui Wasilakahin neloko misumu walanga nihi\f 2:2 \fr 2:2 \ft Mashi kas misumu walangan li mbari, mbeek misumu nihi nembes, misumu ol yanga Israelik fehe lihin li mbari sir.\f* ondon li sawerik li misiri sir. Hako ma ol mashi oson mblarna ermbehe kumaifari ma ondo kavak er narakori lir. \x - \xo 2:2 \xt Ga 3:19\x* \v 3 Uhunda hom ter erem, mashi os Wasilaka nihi nirin or jivinakuri mashi os orhinjik or sawehenda oson ni kumaifa nahi, nir avak kava indingak ni nakwa nir. Mashi oso Jisas orhinjik or sawerik ma ol mashi orhin misiri ondo nga mu nirin sawera. Unda mashi oso ome sira. Os oson ni tiyana ambu nahi, avak kavak ni nakwa nira. \x - \xo 2:3 \xt Hi 10:29; 12:25\x* \v 4 Avui Wasilaka mu mbele mbele apshamhi ma undahi ambu ondon or uhu Masikome orhin ma ol or hakurik or hishiri ondon ormu hara. Erem or uri nombo oso kormbak si mukushirik nimu heyera, mashi jikisi orhi Jisashi ome indinga sira. \x - \xo 2:4 \xt Mk 16:20; 1 Ko 12:4,11\x* \s1 Jisas ortonom nirin jivinahanda ma ria \p \v 5 Uhunda mashi kason ji hishika. Avui Wasilaka mbeek misam akri os or ukurik or mbari oson ensel ondohi tavak or hakurik or mbari ambu sir, wahau. Jikisi orhi tavak or hakurik or mbari sir. \v 6 Ji misi, mashi las jekamba orhik karem li kayeri sir, \q1 �Avui Wasilaka mirin, mberem ushiwak nir ma nirnjik mi hishiowehe ma jikisin\f 2:6 \fr 2:6 \ft Ma jikisin li mbari oto Jisas oria. Hako saveman lal mashi kason li heyehe li mba, �ma jikisi� or li mbari oto nir hulaima nokopma misambik fehen li mbari sir.\f* armek mi undu? \q1 \v 7 Orin mi halashirik kandakar nga ensel ondohi siyok siri ri. Ushihikop hi orhin mi hauowehe mi urik malakamak nari ri. \q1 \v 8 Uhu orin mi kamashirik mbele mbele ondo amber or arangoshihindak orhi siyok olmu sinduwa.� \rq Buk Song 8:4-6 \rq* \p Mashi oso karem li kayeri sir, �Mbele mbele ondo amber orhi siyok olmu sinduwa.� Hako ter ni heyewa mbeek erem li na namber. \v 9 Hako kaso nom angop ni heyewa sir, Jisas ensel ondohi siyok kandakar nom or sihi nomorawu wasilakan or kishaha hulaima nokopmahi farniyik hari ri. Erem or uri nombo orok os nimu heyenduwa, Avui Wasilaka nir ma misambik fehen wapnuku orhik or ewehe waprupshi orhin nirin handa ria. Jisas nihi farniyik or hari osik Avui Wasilaka mu hi orhin or hauowehe nor mbashirik ormu malakamak naha linduwa. \x - \xo 2:9 \xt Fl 2:8-9\x* \v 10 Mbele mbele amber ol Avui Wasilaka uhunda ondo olmu Jisashi tavak nanduwa. Wavu orhik or hishiri karem, ma musha orhi mak li nanak hevenik or laha ikmbaha hishiri ri. Karem uri osik Jisasin or halashirik or taha nomorawu wasilakan kishari ri. Nomorawu oson or kishahanda osik ortonom ma misambik fehen hevenik laha ikwa ma ria. \p \v 11 Jisas kavakava ol ma li undari ondon or yoko ermbeshihindak nombo orok ma misambik fehe ma worna mak nari lir. Uhu ter or nga lir nga avokmba namtarkop olmu nanduwa. Uhu lirin mahasanje jikanoka orhik or ushaha lirin rupshinda ri. \x - \xo 2:11 \xt Mt 25:40\x* \v 12 Uhu Avui orhin karem mbari ri, \q1 �Mir malakamak nanda mira. Os erem mi nandan mahasanje anhi ondon a sawekwa nir. Uhu os li tirsaha li lotu uwa wolo lir nga na lihi hi mihin a hauowekwa nir.� \rq Buk Song 22:2 \rq* \p \v 13 Uhu mashi las nga karem mbari ri, \q1 �Avak a lihi a nikishihi na heyenak os mi ukmba mi mbahanda hom ukwa mir.� \p Uhu mashi las nga ormu mbara, \q1 �Heyeka, an torok jikisi tol anin mi hahanda nga nakrem nimu sinduwa.� \rq Aisaia 8:17-18 \rq* \p \v 14-15 Jikisi ol or mbari ondo ma misambik fehendan or mbari lir. Lir maome ngashi lir. Erem li nanda osik or lir hom maome nga nari ri. Erem mak or naha hari ri. Os or hari nombo orok Laulaka kwambu orhi os man urik li handari oso osmu mendek nara. Ma misambik fehe hakurin li ajendari osik Laulakahi siyok sindari lir, os mbele mbelen kuvuk li ishitangrindari hom. Uhu ornjik lerawun landari mak nari lir. Hako Jisas or hari oso Laulakahi kwambu oson or jilakorolashihindak ma misambik fehe ol hakurin ajendari ma ondo Laulakahi krawu oson li halaha olmu jip linduwa. \x - \xo 2:14-15 \xt 1 Jn 3:8; Rev 12:10\x* \p \v 16 Ome sira angop ni heyenda sir, Jisas mbeek ensel ondonjik hari ambu ri, wahau. Or ma misambik fehe Abrahamhi nirambara ondonjik hari ri. \v 17 Uri osik nir ma misambik fehe hom or naha maome nga nari ri. Uhu ormu hetpris nihik nari ri. Uhu nirnjik or hishihi nor holoho lerawu os Avui Wasilaka orin or harin er lari ri, mbeek halari ambu ri. Lerawu os or lari karem, kavakava ni undarin or yoko ermbekurik hari ria. \v 18 Mbele mbele ol man jeikayenda ondo angop masmas orhik talari lir. Uwosik os nihik li tala nahi, or avak nirin jelyakwa ri. Mberem ushiwak? Mbele mbele ondo angop masmas orhik talari lir. \c 3 \s1 Jisas hiushamak or naha Mosesin tikrinda ria \p \v 1 Jisasin hishindiyanda ma jirin, Avui Wasilaka hevenik linda oto orhi mak ji nakmbaha angop or kamahanda ojik orhi mak nanda jir. Ji hishika, nir hetpris indinga ngashi nir. Hetpris oto Jisas Krais oria. Or mashi Avui Wasilakahin laraka sawenda ma ria. Ortonom wavu jihik ji ewehe orin ji hishindiyaka. Uhu os orin ji hishindiyanda nombo oson kormbak ji saweka. Or hetpris nihi ria. \x - \xo 3:1 \xt Nam 12:7; Hi 4:14; 7:26\x* \v 2 Avui Wasilaka lerawu oson orin or harik lerawu oson er lari ri. Os mas Moses ma ol Avui Wasilaka orhi tavak or halashirik lirin or jelyandari hom, Jisas lerawu os Avui Wasilaka orin or harin larakori ri, mbeek halari ambu ri. \v 3 Hako Jisas hi orhi wasilakak si naha Moseshi hin tikrinda sir. Mberem ushiwak? Jisas aka mashama orik Mosesin tikrinda ri. \v 4 Aka amber ma tavak li unda lir. Hako mbele mbele tol ni heyewa amber hom Avui Wasilaka mas araje wolokop or uhundari lir. \v 5 Moses Avui Wasilakahi lerawun landari mak or naha lerawu os orin or hahandarin armek er landari ri. Hako lerawu os or lari oso men mbele mbele os kumak Avui Wasilaka ukundarin heimari sir. \x - \xo 3:5 \xt Nam 12:7\x* \v 6 Hako Krais Avui Wasilaka jikisi indingo orhi ria. Or aka mashama ria. Nir aka orhi nir. Ome sira nir orhi nduwukop ni sinda nir. Uhu os mashi orhin ni misindiyaha kwambuk ni sitambana nahi, Avui Wasilakahi ma indingak ni nakwa nira. \s1 Avui Wasilakahi mashin mblarnanda ma ondo mbeek os or liwa mishi orok ikwa ambu lir \p \v 7 Avui Wasilakahi mak ji nanda ojik mashi os Masikome orhi or sawewan ji misikwan ji mamblasamblanjiwa ji hala. Masikome orhi karem ormu mbanduwa, \q1 �Os ter mashi Avui Wasilakahin ji misi nahi, \q1 \v 8 sunguwavu jihin ji toltangriwa hala, os mas yanga Israelik fehe ma ondo misamtelmbamba orok li liyari wolok li undari hom. Lir mashi orhin li mblarnaha orin li eweieweiheyehe kavakavan uri lir. \x - \xo 3:8 \xt Kis 17:7; Nam 20:2-5\x* \q1 \v 9 Mbele mbele os lirin armek asama 40-pelak or uri angop li heyeri sir. Hako mbeek oson hishiri ambu lir, wahau. \q1 \v 10 Erem li uri osik or waplelenaha ormu mbara, �Ma rondo mbeek mashi anhin misindiyanda ambu lir�. Karem or mbaha hi orhik havahavarikarikan ormu mbara, \q1 \v 11 �Omendingak amu mbanduwa, ma ondo mbeek kuyanga anhik ta limasikwa ambu lir, wahau.� Karem ormu mbara.� \rq Buk Song 95:7-11 \x - \xo 3:11 \xt Nam 14:21-23\x* \rq* \p \v 12 Jisasin hishindiyanda ma jirin ji auheyeka, las avak jir lar kavakavan or uhu wavu orhi musha mushak or hishihi nor mba, �Mashi Avui Wasilakahi toso mbeek omek nakwa ambu sir.� Karem or mbanda ngashi. Os karem or hishi nahi, or avak Avui Wasilaka or ermba ermbak linda oton kumasikwa ri. Karem uwosik ji auheyehe ji lika, las avak ma or erem hishiwa ma oto hom ji nanda ngashi. \v 13 Jir Avui Wasilakahi ma jirin, ermba ermbak jihi ambek ji anasaunjelyaha ji lika. Las avak jir lar kavakava os or undan er or toltangrinak wasilakak si naha si unak sunguwavu orhi sunjakombe hom si nanda ngashi. Unak Avui Wasilakahi mashin or misindan or halaha nor inda ngashi. Karem uwosik ermba ermbak jihi ambek ji anasaunjelyaha ji lika. \v 14 Nir Kraishi mak ni nanda nir. Uwosik halanak os akri jishi wolok mashi orhin ni misindiyanda hom er ni tiyaha ihi ni haka. Os erem ni u nahi, orhi ma indingak ni nakwa nir. \p \v 15 Sauaje mashi kas os mas li kayeri kason ji misika, karem li kayerin, \q1 �Os ter mashi Avui Wasilakahin ji misi nahi, sunguwavu jihin ji toltangriwa hala, os mas yanga Israelik fehe ma ondo misamtelmbamba orok li liyari wolok mashi orhin li mblirmblarihi orin li mbahanjindari hom.� \rq Buk Song 95:7-8 \x - \xo 3:15 \xt Hi 3:7-8\x* \rq* \p \v 16 Lawe mende ol mas mashi orhin mblarnaha orin mbahanjir? Wa, ma ol Moses yanga Ijipik or laharari ma ondona. Mashi orhin angop misiri ol te. Hako mbeek tiyari ambu lir. \x - \xo 3:16 \xt Nam 14:1-35\x* \v 17 Hovok mberem nanda ma ol asama 40-pelak or waplelenar? Wa, ma ol kavakavan uri ondona. Urik er li haha maninimba lihi misamtelmbamba orok kuvayiri lir. \x - \xo 3:17 \xt 1 Ko 10:10\x* \v 18 Hovok lawe mende ol hi orhik or ushaha havahavarikarikan or mbar, jir mbeek yanga anhik ta limasikwa ambu jir? Wa, ma ol mashi orhin mblarnari ma ondona. \v 19 Os nimu heyenduwa, ma ondo mashi orhin li misindiyari ambu olik yanga orhi orok iri ambu lir, wahau. \c 4 \s1 Avui Wasilaka os ni limasikwa mishi oso angop or hundujeshihindak osmu nanduwa \p \v 1 Avui Wasilaka os ni limasikmbaha nor mbahanda mashi oso omendinga sira. Hako os ni limasikwa wolo si na namber, nombok nimu sinduwa. Uwosik ni auheyeka, las avak ni mamblasamblanjihi nombo nindik ni masnafarakanda ngashi. \v 2 Ji hishika, yanga Israelik fehendari ma ondo mas wolo mashi orhin misiri lir. Hako lir men mamblakop li misihi mbeek os si mbari hom uri ambu olik mashi oso mbeek lirin jelyari ambu sir. Uhunda hom nir erema. Mashi orhin angop ni misinda sir. Uwosik ni auheyeka, las avak lir hom ni nanda ngashi. \v 3 Hako ana hishiwa, jir mashi orhin ji misindiyanda osik kumak avak kuyanga orhi orok ji layihi limasikwa jir. Hako ma ol mashi orhin misindiyawa ambu ondo, wahau, lir mbeek orok ikwa ambu lir. Angop maskop ma ondon or waplelenaha mainhavarikarikan karem or mbari osa, \q1 �Hi anhik a ushaha namu mbanduwa, jir mbeek kuyanga anhi os li limasikwa mishi orok layikwa ambu jir.� \rq Buk Song 95:11 \rq* \p Hako os li limasikwa mishi oso angop maskop mbele mbele ondon or uri wolok er nga nor uri sir. \x - \xo 4:3 \xt Hi 3:11\x* \v 4 Jekamba orhik karem li kayeri sir, �Mbele mbele amber ondon or urakoho de namba 7 ormu limasira.� \x - \xo 4:4 \xt Stt 2:2\x* \v 5 Hako mashi las er nga karem li kayeri sir, �Avui Wasilaka ormu mbara, �Ma ondo mbeek kuyanga anhi orok ta limasikwa ambu lir.� � \x - \xo 4:5 \xt Sng 95:11\x* \v 6 Uwosik os nimu heyenduwa, yanga os ni limasikwa mishi oso osmu er nanduwa. Hako ma ol maifuk mashi orhin misiri ondo mbeek yanga orok layiri ambu lir. Mberem ushirik? Lir men mamblakop mashi orhin misiri ola. Hako mbeek os si mbari hom tiyari ambu lir. Uri osik lir mbeek yanga orok layiri ambu lir. \v 7 Erem si nari osik Avui Wasilaka de ome anandi las ma misambik fehe yanga orok li layikurik or mbaha normu kamara, os Devitin karem or sawendari hom, \q1 �Os ter wolok mashi anhin ji misi nahi, sunguwavu jihin ji toltangriwa hala. Sunguwavu jihin ji tormblehe mashi anhin ji misindiyaka.� \rq Buk Song 95:7-8 \rq* \p Os Devitin or mbahanda wolo osmu ter nawak nimu heyenduwa. \p \v 8 Josua Israelik fehenda ma ondon men yanga Kenan orok or laha iri lir, mbeek yanga os Avui Wasilaka kumak li limasikurik or mbahandari mishi orok or laha iri ambu lir. Os Josua lirin or laha yanga orok li layihindakop Avui Wasilaka mbeek de ome anandi las nga kamari ambu ri. Hako Josua mbeek lirin or laha yanga orok layiri ambu lir. Uri osik de ome anandi las Avui Wasilaka ormu kamara, yanga orok li layikmbahan. \x - \xo 4:8 \xt Lo 31:7; Jos 22:4\x* \v 9 Uwosik os nimu kormbak heyenduwa, Avui Wasilakahi ma ondo li limasikmbaha nor mbahanda wolo oso si tala namber. Hako kumak avak omek talakwa sir. Os si talawa wolo Sabat indinga sir. \v 10 Ma ol yanga os li limasikwa mishi orok layikwa ma ondo avak yanga orok limasikwa lira, os or mbele mbele ondon or urakoho de namba 7 oro wolok or limasihinda hom. \x - \xo 4:10 \xt Hi 4:4\x* \v 11 Karem uwosik jir yanga os ji limasikwa mishi orok ji layikwanjik ji hishombashioweka. Hako ji auheyeka, las avak jir lar mashi orhin or mblarnaha ma Israelik fehenda li undari hom or uhu nombok or masnafarakanda ngashi. \p \v 12 Ji misi, Avui Wasilaka mashi orhi kwambu nga si naha os or mbawan unda sir. Uhu bainat os yok yok li koshiwak awundingak nandan tikrinda sir. Uhu mashi orhi hervla siyaukri mahin tinanda sir. Simbalesik wavu indingak si layihi si jiwak mbele mbele os ni hishinda nga wavu nihik ni ewenda nga kormbak si mukunda sir. \x - \xo 4:12 \xt Ef 6:17; Rev 1:16; 19:13-15\x* \v 13 Mbele mbele tol Avui Wasilaka uhunda mbeek mbele las misokome orhik wanyindahi ambu sir, wahau, kormbak er narakonda lir. Ome sira, kumak avak misokome orhik ni sihi mbele mbele ol ni undan ni sawenak or heyekwa lira. \s1 Hetpris nihi oto, Jisas, nirnjik or sihi nirin jelyanda ri \p \v 14 Nir hetpris indinga ngashi nira. Or Jisas oria, jikisi Avui Wasilakahi ria. Orto nom Avui Wasilaka linda mishi heven orok angop layiri ria. Karem uri osik mashi orhin ni misihi ni tiyanda nombo oson ni halawa ni hala, wahau. Er ni tiya ika. \x - \xo 4:14 \xt Hi 3:1; 10:23\x* \v 15 Hetpris nihi oto nirin angop or heyenda nir. Nir mbeek kwambu nga ni nanda ambu nir. Mbele las os nihik si tala nahi, lewas ni takatukuyikwa nir. Mbele mbele kava tol nihik talawa tondo angop orhik talarik or heyeri lir. Hako mbeek tukuyiri ambu ri. Unda osik os mbele kava lal nirik li tala nahi, or nirnjik or hishihi nor holoho nirnjik sikwa ria. \v 16 Uwosik ni ajewan ni halaka. Hetpris nihi oto angop Avui Wasilaka malakamak or naha nor linda mishi orok or layihi nirnjik sinda ora. Karem uwosik kavakavan ni uwa wolo Avui Wasilaka or linda mishi orok ni layihi mbele mbele kavakavan ni undan kormbak ni sawenak ondon or laha ermbehe waprupshi orhin men yelndam nirin or haka. \x - \xo 4:16 \xt Hi 10:19\x* \c 5 \p \v 1 Hetpris misambik fehe ondo lerawun li landa nombo karem nandari sir. Avui Wasilaka maome namtar or laha hetprisik or kamashirik or Avui Wasilaka nga ma misambik fehe nga lihi nindik or sihi kavakava lihin laha ermbekurik ofan undari ria. \v 2 Hetpris misambik fehe oto ma misambik fehe orik kwambuk nandari ambu ri. Ma misambik fehe kavakavan li undari hom erem kavakavan undari ri. Lir hom or nandari osik ma ol Avui Wasilakahi nombon halaha nombo apsham indari ma ondonjik or hishihi nor holoho nama naman mbandari ri. \v 3 Or kavakavan undari ma orik os ofan or uri wolo masmas orhinjik ofan or ushihikop hulaima nokopmanjik ofan undari ri. \x - \xo 5:3 \xt Wkp 9:7; 16:6\x* \v 4 Ma or hetprisik nari oto hi nga nor naha ma anandin tikrihi hausindari ri. Hako ma lar mbeek orhinjik or sawehe or mba, �Avak hetprisik a nakwa nir.� Karem mbandari ambu ri, wahau. Avui Wasilaka orhinjik ma or or rupshiri oton or heyehe os mas Aronin or kamahandari hom or kamashirik sindari ri. \x - \xo 5:4 \xt Kis 28:1\x* \p \v 5 Undari hom Krais erem, or mbeek orhinjik hetprisik or nakurik mbari ambu ri, wahau. Avui Wasilaka orhinjik lerawu oson or lakurik nor kamari ri. Uhu karem ormu mbara, \q1 �Mir jikisi anhi mira. Unak an avui mihi anira.� \rq Buk Song 2:7 \rq* \p \v 6 Uhu mashi las nga karem ormu mbara, \q1 �Mir avak prisik ermba ermbak er nakwa mira, os Melkisedek nahanda hom.� \rq Buk Song 110:4 \x - \xo 5:6 \xt Hi 6:20; 7:1\x* \rq* \p \v 7 Jisas misambi torok mak or naha nor liri wolo Avui orhin or beten uhu tlaha siliri ria.\f 5:7 \fr 5:7 \ft Jisas nowe Getsemanik or liri wolo Avui orhin beten uri ria. Mashi kason ji heyeka Mt 26:36-46, Mk 14:32-42, Lk 22:39-46. Mbele mbele Jisas uri oso Avui orhi mbari nombo hom or uri sira. Karem uri osik os or hari or mbashirik indiyok or usaha ormu hetprisik naha linduwa. Heye Ap 2:24, Fl 2:6-11.\f* Ushinak orin li mandingormekurin li halakmbahan. Orhinjik or hafakaha nombo os Avui orhi mbari hom or uri osik mashi os or sawerin misiri ri. \x - \xo 5:7 \xt Mt 26:36-46; Fl 2:6-8\x* \v 8 Ome sira, Jisas Avui Wasilakahi jikisi ria. Hako Avui orhi or mbashirik nomorawu wasilakan kishari ri. Os erem nomorawun or kishari oso orin si urik mashi Avui orhin er or tiyarakori ri. \v 9-10 Mashi Avui Wasilakahin or tiyarakoho lerawu os or mbahandari oson or larakori osik hetprisik or kamari ria, os mas Melkisedek nahandari hom. Ushinak ma misambik fehe ol mashi orhin misindiyawa ma ondo kavakava lihin or yoko ermbehe lirin or jivinaha ermba ermbak linda oson lirin or hakmbahan. \s1 Jir avak jikisakri hom ji naha ji liwa hala \p \v 11 Mashi musha olmu nanduwa. Hako wavu jihi angop fendelewa osik mashin ji misikwa osmu kava uwa. Uwosik mbeek ni sawekwa ambu nir. \v 12 Jir angop hoje mende Jisasin tiyandari mak nari jir. Uhu ma anandin mashin sawendahik nanda jir. Hako wahau. Jir ji fendele mendewa osik mashin sawenda ma indik li raha mashi Avui Wasilakahi os kolo wolo mendek li sawerik ji misiri hom indik li sawenak ji misikwak jimu mbanduwa. Jir mbeek akwa malafun andahik nanda ambu jir, wahau. Jir jikisakri mukun li anda hom er ji naha jimu linduwa. \x - \xo 5:12 \xt 1 Ko 3:1-3\x* \v 13 Ma ol jikisakri hom mukun anda ondo mbeek mbele os jivik nanda nga kavak nanda nga yarinda ambu lir, wahau. \v 14 Hako ma ol akwa malafun anda ondo angop li saha wasilakak li naha hishiyarinda nga nanda lir. Uhu mbele mbele ol jivik nanda nga kavak nanda nga hishiyarinda lir. \c 6 \s1 Jisasin ji tiyanda nombon ji halanak kwambuk si naka \p \v 1 Mashi Jisas Kraishi angop ni mistakonda osik nir avak mashi os kolo wolo mendek li sawerik ni misiri oso nom ni hauhakaowehe sawewan ni hala. Mberem ushiwak? Aka angop ni uhu ni korsantleshiwak osmu sinduwa. Uwosik mbeek indiyok ni wormbo wan koroho indik ni ukwak nawa ambu sir. Mashi ol kolo wolo mendek Jisasin sunguwavu nihik ni eweri wolo li saweri mashi ondo angop ni mistakori lir. Mashi ondo karem, nombo os sunguwavun tormblehe kavakavan halakuri nombo angop ni misinda sir, \v 2 man fak tolofalenda nombo angop ni misinda sir, tavan mak li ewehe li beten unda nombo angop ni misinda sir, indik ni usahaha kumak Avui Wasilakahi kotik ni sikwa mashi ondo angop li sawerik ni mistakonda sir. Uhunda osik mashi ol angop ni misihinda ondo nom ni hauhakaewehe ni sawewan ni hala. Hako halanak mashi kwambu lal er nga ni sawenak Jisasin tiyanda nombo nihi avak kwambuk si naha mbeek mendek nakwa ambu sir. \v 3 Os Avui Wasilaka kwambu orhin nirin or ha nahi, erem ni ukwa nir. \p \v 4 Hako ma ol Jisasin hala inda ma ondo nombo os indik orhik li takwa nombo kas nga nakwa ambu lir, wahau. Wa, mberem ji hishindu, os ma lar nirtle nirndum nandan or halaha ukruharanda Avui Wasilakahik or sihi presen os hevenik tahandan or heyehe Masikome Avui Wasilakahin nor laha \v 5 mashi orhin or misihi nor mba, �Mashi kaso jivi sira.� Uhu kwambu Avui Wasilakahi os kumak kormbak talakurin er nga angop or heyeri sir. \v 6 Ushihi ma or erem nanda ma oto os Jisasin or halaha nombo apsham apsham er or i nahi, wa mberem ji hishindu, indik Jisasik takwa nombo kas nga nakundar? Wahau, mbeek wavun or tormblehe indik or takwa nombo kas nga nakwa ambu sir. Mberem ushiwak? Os erem or uri oso osmu Wasilaka nihi Jisas Kraisin miandok indik or tirishiwak ma misambik fehe orin li okolenda hom osmu nanduwa. \x - \xo 6:6 \xt Mt 12:31; Hi 10:26-27; 1 Jn 5:16\x* \p \v 7 Ma lal sunguwavu lihi misambi jivi jerome ngashi hom nanda lir. Avui Wasilaka mbawak ma si rakawak uku osmu nombok misamsik si layiwak akwa ome nga olmu jivik nawa. Ushiwak Avui Wasilaka misambi oson armek unda ri. \v 8 Hako ma lal sunguwavu lihi misambi kava sunja hongonda hom nanda lir. Ma si rakawa wolo men sunja heyek osmu rakaji sereko iwa. Ushiwak minja lame nom olmu orok tungua rasawa. Uwosik misambi oso avak Avui Wasilaka kavak or naha hik or suwukwa sira. \x - \xo 6:8 \xt Stt 3:17-18\x* \p \v 9 Naimble nihi jirin, mainkwambu kaso angop ni sawewak ji misiwa sir. Hako jir angop ni heyewa jir. Jir mbeek ma kava ondo hom nanda ambu jir. Jir misambi jivi hom ji nanda osik mbeek kavak nakwa ambu jir, wahau. Avui Wasilaka avak indiyok or lakwa jir. \v 10 Or mambale ambu ri. Lerawu hava os ji lawan angop or heyewa sir. Mbeek or hishakashawa ambu sir. Kumak avak wasan or hakwa jir. Sunguwavu jihin orin ji handa osik lerawu orhin ji laha orhi ma ondon ji rupshihi armek unda jir. Os lirin armek ji unda oso or mbeek hishakashakwa ambu ri. \x - \xo 6:10 \xt Hi 10:32-34\x* \v 11 Karem uwosik lerawu jivi os ji lawa oson er ji laka. Jirin ni mbakwa karem, misambi torok ji liwa wolo lerawu oson er ji laka. Uhundanak kumak os jirin armek or ukmbaha nor mbahandan or unak jivai heyeka. \v 12 Uhu lerawun ji lawan ji kremangrehewa ji hala. Ma ol mas mashi orhin er toltangrihi kremangrehewa ambu ondo hom ji naka. Ma ondo mbele mbele Avui Wasilaka lirin or ukmbaha nor mbahanda oson er li nikishiri lir. Unda osik kumak avak li lakwa sir. Jir avak lir nahanda hom er ji naka. \s1 Mbele mbele ol Avui Wasilaka mbahanda ondo omek nakwa lir \p \v 13-14 Mas Avui Wasilaka Abrahamin karem ormu mbara, �Omendingak mirin amu mbanduwa, avak mirin armek a ukwa mir. Uhu na ushinak nirambara mihi musha mendek nakwa lir.� Ma lar mbeek wasilakak naha Avui Wasilakan tikrindahi ambu ri, wahau. Uri osik lawehi hik avak mashi oson or mbaku? Wahau. Ma lar mbeek orin tikrinda ambu ri. Uri osik hi orhik or ushaha ormu mbara, �Hi anhik a ushaha mirin amu mbanduwa, nirambara mihi avak a ushinak musha mendek nakwa lir.� \x - \xo 6:13-14 \xt Stt 22:16-17\x* \v 15 Ushirik Abraham os erem or mbari mashi oson or misihi nor mbar, �Avak omek nakwa sir.� Karem or mbaha nor nikishihi yayakop os or mbahandari oso omek nari sir. \p \v 16 Ji misi, nir ma misambik fehe ni unda nombon ji hishika, os mashi kwambu las ni mbakwa wolo neloko nihi hi lihik ni ushaha ni mbawak ma li heyehe li mba, �Mashi os li mbawa oso omendinga sira.� Karem mbaha lir mbeek mashi las mbanda ambu lir. \v 17 Avui Wasilaka erema, os hi orhik or ushaha nor mbahanda oso osmu nirin kormbak mukunduwa, or mbeek mashi os or mbahandan or halashihi anandi las mbakwa ambu ri, wahau. Os or mbahanda mainombo hom er unda ri. \v 18 Or mbeek mbafirimbanda ambu ri. Uwosik os nimu heyenduwa, mashi os Abrahamin armek or ukurik or mbahanda nga hi orhik or ushaha or mbahanda nga opmu er nanduwa, mbeek mendek nakwa ambu vri. Uwosik nir orhi tuwukop sinda ma nirin, karem ni hishika, or avak nirin jelyakwa ri. Uhu sunguwavu nihin ni mbornaha ni mba, mashi os or mbahandari oso mbeek or halakwa ambu sir. Karem ni mbaha orin ni hishiowehe ni nikishinak os or mbahandari oso avak omek si nanak ni heyeka. \x - \xo 6:18 \xt Nam 23:19\x* \p \v 19 Mashi os nirin armek or ukmbaha nor mbahanda mashi oso si tala namber. Hako os ni nikishinda oso osmu kuvu\f 6:19 \fr 6:19 \ft Kuvu os sipin toltangrindari oso ain kombe laka nga nandari sir. Ain kombe oso hi sihi anka.\f* os sipin si toltangrinda hom nirin kwambuk si ishishiwak nimu sinduwa, mbeek ni mblai mblaranda ambu nir, wahau. Mberem ushiwak? Kuvu oso angop tempel akak si ihi kowe os orok wahandari oson si jifrehe os li au ushashirik ma li layindari mishi ambu orok layihi ishitangriri sir. \x - \xo 6:19 \xt Wkp 16:2-3\x* \v 20 Ma or maifuk os li au ushandari mishi indingo orok layiri oto Jisas oria. Nirin or jelyakurik orok layiri ria. Uhu nirnjik orok sinda ri. Uhu ermba ermbak hetpris nihik or naha ormu linduwa, os Melkisedek lindari hom.\f 6:20 \fr 6:20 \ft Judama hetpris lihi asama asama hindi namtaskop os li au ushandari mishi indingo orok or ihi ofan undari ria. Unak Avui Wasilaka kavakava os Judama li undarin or laha ermbekmbahan. Hako ter Jisas angop orok or layihi hetpris nihik or naha ermba ermbak Avui Wasilaka linda mishi orok or lihi nirin jelyanda ria.\f* \c 7 \s1 Melkisedek oto Livaihi krahak fehenda pris ondon tikrinda ri \p \v 1 Melkisedek\f 7:1 \fr 7:1 \ft Heye Stat sapta 14 na Buk Song 110.\f* oto yanga Salemik fehe king lihi ria. Uhu Avui Wasilakahi prisik er nga nandari ri. Os Abraham king anandi ondo nga li anajihi lirin or jihisuwuhu indik yangak or tari wolo Melkisedek oto Abrahamin nombok or heyehe Avui Wasilaka Abrahamin armek or ukmbaha ormu sawera. \x - \xo 7:1 \xt Stt 14:17-20\x* \v 2 Urik Abraham awun or uhu mbele mbele ol orok or lahalari ondon 10-pelak or humasihi krivi las Melkisedekin ormu hara. Melkisedek hi oso mainome sihi nombo wornan tiyanda ma. Or yanga Salemik kingik nandari ri. Salem mainome sihi waphimbiji linda, karem li mbanda sir. \v 3 Melkisedek oto kraha os or talandari nga avoko nijava orhi nga nijava orhi orin si wahandari wolo nga os or hari wolo nga oso mbeek li kayeshihindak ni heyenda ambu sir. Unda osik nimu hishinduwa, ermba ermbak prisik ormu naha linduwa, Avui Wasilakahi jikisi hom. \p \v 4 Os nimu heyenduwa, Melkisedek hiushamak or nandari osik Judama neloko lihi Abraham oto mbele mbele ol or laharari ondon 10-pelak or humasihi namtas orin hari ri. \v 5 Melkisedek pris ol kumak Livaihi krahak talaha lerawun lakundari pris ondon tikrindari ri. Judama amber mbeek pris lerawun lari ambu lir, wahau. Livaihi krahak fehe ma ondo nom pris lerawun lari lir. Lo Moseshi karem mbandari sir. Hako Judama kraha anandik fehenda ondo akwa mbele mbele ol li lahalarin 10-pelak li humasihi krivi namtas Livaihi krahak fehenda mahasanje lihi ol Avui Wasilakahi akak pris lerawun landari ondon handari lir. Hako lir amber Judama numbu lir. Neloko lihi namtar numbu Abraham oria. \x - \xo 7:5 \xt Nam 18:21\x* \v 6 Hako Melkisedek mbeek Abrahamhi nirak or naha Livaihi krahak talari ambu ri. Hako Abraham mbele mbele ol or laha lari ondon 10-pelak or humasihi krivi namtas orin hari ri. Unak Avui Wasilakan or sawenak orin armek or ukmbahan. \v 7 Karem nahanda osik os nimu kormbak heyenduwa Abraham karem hishiri ri, Melkisedek malakamak or naha orin hausinda ri. Mberem ushirik? Ma or Avui Wasilakan sawenak ma anandi lar armek or ukmbaha sawewa ma oto hausinda ma ria. Ma or Avui Wasilaka armek or uwa ma oto hakasinda ma ria. Unda osik os nimu heyenduwa, Melkisedek Abrahamin tikrindari ri. \p \v 8 Judama ondo mbele mbele akwa ondon 10-pelak li humasihi pris lihi Livaihi krahak fehenda ondon krivi namtas handari lir. Livaihi krahak fehenda ma ondo ma misambik fehe olik mbeek ermba ermbak lindari ambu lir, handari lir. Hako Melkisedek wahau, os or hari wolo mbeek li heyeri ambu ri. Uhunda osik ermba ermbak er linda ri. Uhu Livaihi krahak fehe pris ondon tikrinda ria. \v 9 Livaihi krahak fehenda ondo araje lihi Livai oria. Judama kraha anandi ondo mbele mbele lihin 10-pelak li humasihi Livaihi krahak fehenda pris ondon krivi namtas handari lir. Hako Livai mu mbele mbele ondon Melkisedekin ormu hara. \v 10 Hako ome sir, os Abraham Melkisedekin nombok or heyeri wolo Livai or na namber. Hako Abraham oto neloko orhi ria. Undari osik karem nimu hishikuwa, Abraham mbele mbele ondon or hari oso kumak Livai lakundarin or uri sira. \s1 Pris ondo lerawu os li lari nombo orok ma misambik fehe mbeek ma worna mak nari ambu lir \p \v 11 Avui Wasilaka lo os mas Mosesin or hari karem mbahandari sir, Livaihi krahak fehe ma ondo nom pris lerawun landari lir. Hako lerawu os li lari mbeek man si urik misokome Avui Wasilakahik ma worna mak nari ambu lir. Karem uri osik pris anandi lar talakurik or mbari ri. Ma oto Melkisedek hom nakundari man or mbari ri, mbeek Aron hom Livaihi krahak fehendari man or mbari ambu ri. \v 12 Pris akri orto kraha anandik or talakuri osik nombo os mas man prisik or kamahandari nombo oso er nga mendek nari sir. \v 13 Ma or Avui Wasilaka ermba ermbak prisik nakurik or mbari ma oto Jisas oria. Os or nakuri kraha orok fehe ma lar mbeek mas pris lerawu oson lahandari ambu ri. \v 14 Wasilaka nihi Judahi krahak talari ri. Hako mas Moses mbeek Judahi krahak fehe lar pris lerawun li lakmbaha or mbari ambu ri. \x - \xo 7:14 \xt Ais 11:1; Mt 2:6; Rev 5:5\x* \s1 Jisas Melkisedek nandari hom nanda ria \p \v 15 Pris anandi oto angop talari ri. Or Melkisedek hom nanda ri. Unda osik ter os nimu kormbak heyenduwa, Avui Wasilaka nombo os mas Livaihi krahak fehenda ondon prisik or kamashirik li sindari nombo oson angop or halari sir. Uhu pris akri lar talakurin or mbari ri. \v 16 Livaihi krahak fehe pris ondo Moseshi lo si mbandari nombo orok prisik nandari lir. Hako pris akri oto or haha kwambu os indik or usahari nombo orok prisik or naha ermba ermbak lerawu oson lakwa ri. \v 17 Avui Wasilaka jikisi orhi Jisasin karem or mbarik jekamba orhik li kayeri sir, \q1 �Mir ermba ermbak Melkisedek hom prisik mi naha likwa mir.� \rq Buk Song 110:4 \rq* \p \v 18 Ambehoma, mashi oso osmu nirin kormbak mukunduwa, Avui Wasilaka nombo os Moseshi lo si mbahandari hom pris lerawun li landarin angop or halari sir. Mberem ushirik? Lohi nombo oso mbeek kwambu nga naha ma misambik fehen jelyakurik nari ambu sir. \v 19 Lon tiyanda nombo oso mbeek man si urik Avui Wasilakahi misokomek ma worna mak nari ambu lir. Erem kwambu nga si nari ambu osik nombo anandi las ormu ewera. Nombo os or eweri oso jivi mendek si naha nombo os mas or ewendarin tikriri sir. Nombo akri orok avak or liwa mishik pasir ni ikwa nir. \x - \xo 7:19 \xt Hi 9:9\x* \p \v 20-21 Ji hishika, os Avui Wasilaka Jisasin prisik or kamari wolo os nir ma misambik fehe nelokohi hik ni ushaha ni mbanda hom hi orhik or ushaha nor kamari ri, os jekamba orhik karem li kayehendari hom, \q1 �Avui Wasilaka angop hi orhik or ushaha normu mbara, �Mir avak prisik ermba ermbak er nakwa mira.� � \rq Buk Song 110:4 \rq* \p Karem or mbahandari osik mashi oso mbeek or halandahi ambu sir. Hako pris ol Livaihi krahak fehenda ondon or kamari wolo or mbeek hi orhik or mbaha nor kamari ambu lir, os Jisasin hi orhik or ushaha nor kamari hom. \x - \xo 7:20-21 \xt Hi 5:6\x* \v 22 Ambehoma, os nimu heyenduwa, Jisas suma os or tiviri oso osmu jivi mendek si naha suma masin tikriri sir. \x - \xo 7:22 \xt Hi 8:6; 12:24\x* \p \v 23 Hovok las ji hishikwa karem, Livaihi krahak fehenda pris lar hashirik hovok lar orhi farniyik prisik nandari ri. Karem uri osik pris ondo olmu mushak nari lir. \v 24 Hako Jisas, wahau, or mbeek handa ambu ri. Uwosik ma lar mbeek orhi farniyik sihi pris lerawu orhi oson lakwa ambu ri, wahau. Jisas ortonom ermba ermbak or lihi lerawu oson er lakwa ri. \v 25 Uwosik ma ol hi orhik Avui Wasilakahik tawa ma ondon or jivinakwa lir. Uhu ermba ermbak or lihi ma ol orhik tawanjik beten unda ora. \x - \xo 7:25 \xt Ro 8:34\x* \p \v 26 Jisas ortonom hetpris indinga nihi ria. Ortonom nirin jelyakwak ni hishinda ri. Mberem ushiwak? Or nombo os Avui Wasilaka or rupshindarin simbalesik tiyarakori ri. Mbeek mbele kava las nga orhik nari ambu sir. Or misokome Avui Wasilakahik jivi mendek nandari ri, mbeek nir ma misambik fehe kavakavan ni unda hom nari ambu ri, wahau. Or apsham apsham er nari ri. Uhunda osik Avui Wasilaka orin or laha hevenik or eweshihindak orok ormu linduwa. \v 27 Hovok las ji hishikwa karem, Livaihi krahak fehenda hetpris ondo ermba ermbak ofan undari lir. Masmas lihinjik ofan li unak Avui Wasilaka kavakava lihin or laha ermbeshinakop hulaima nokopmanjik ofan undari lir. Hako Jisas wahau. Or ofan or uri hindi namtaskop maome orhin orhinjik Avui Wasilakahi tavak hari ri. \x - \xo 7:27 \xt Hi 5:3\x* \v 28 Lo Moseshi si mbahandari nombo orok li kamari pris ondo ma misambik fehe olik kavakavan undari lir. Hako er si naha ihi nom Avui Wasilaka hi orhik or ushaha jikisi orhin hetprisik or kamari ri. Jisas mbeek mbele kava las uri ambu ri. Ortonom jivik or naha ermba ermbak nirin jelyakwa ri. \c 8 \s1 Jisas suma akrin or tivihi ormu hetprisik naha hevenik linduwa \p \v 1 Mbele mbele ol a sawewak ji misiwa ondo maintontlo sihi karem, hetpris nihi oto or angop malakamak or naha Avui Wasilakahi tapmama yok heven orok ormu linduwa. \v 2 Uhu Avui Wasilakahi aka indingo os hevenik sinda orok lerawun ormu landuwa. Aka oso mbeek ma tavak li uri ambu sir, wahau. Avui Wasilaka orhinjik or uri sir. \p \v 3 Hetpris misambik fehe ondo lerawu lihi karem, ma misambik fehe kavakava os li undarin laha ermbekurik mbele mbele akwa fle avi ondon li laha Avui Wasilakan ofan undari lir. Erem li undari osik Jisas er nga ofan uri ri. Maome orhin fleya hom kavakava os ni undarinjik ofan uri ri. \v 4 Hetpris nihi Jisas oto ormu hevenik linduwa. Hako os misambik or lihindakop mbeek prisik nawa ambu ri. Mberem ushiwak? Livaihi krahak fehe ondo nom pris lerawun misambik li laha ofa ondon os Moses or mbahandari nombo hom undari lir.\f 8:4 \fr 8:4 \ft Jisas Judahi krahak fehe ri, or mbeek Livahi krahak fehe ambu ri.\f* \v 5 Hako lerawu os li landari oso men mbele mbele ol hevenik nakundarin heimari sir. Moses sel aka os Avui Wasilakan li lotu ukuri akan or ukuri wolo Avui Wasilaka orin karem ormu mbara, �Mbele mbele ol mi uwa ondo avak os telemba Sainai orok a mukurik mi heyeri hom erem uka.� Karem Mosesin or saweri ri. \x - \xo 8:5 \xt Kis 25:40; Kl 2:17; Hi 9:23\x* \v 6 Hako ter pris lerawu os Avui Wasilaka Jisasin or hari oso wasilakak si naha pris misambik fehe ondo mas lerawun li landarin tikriri sir. Or nindi nindi hom or sihi suma os or tivindan or kikitashiwak wasilaka mendek si naha suma masin tikrinda sira. Suma akri jivi mendek si naha mbele mbele suma masi nirin si ukmbaha mbahandan tikrinda sir. \x - \xo 8:6 \xt Hi 7:22\x* \s1 Suma akri suma masin tikrinda sir \p \v 7 Ji hishika, os suma masi ma misambik fehen si urik jivik li nakurikop Avui Wasilaka mbeek suma akri las tiviri ambu ri, wahau. \v 8 Hako or heyeri ma misambik fehe mbeek jivik li nakurik or heyeri ambu. Uri osik suma akrin or tivikurik or mbari sir, os mas profet Jeremaia karem or kayendari hom, \q1 �Avui Wasilaka ormu mbara, �Ji misi, os an mbahanda wolok si nanak yanga Israelik fehenda ma nga Judahi krahak fehenda ma nga suma akrin a tivikwa nir. \q1 \v 9 Suma os a tivikwak a mbawa oso mbeek os mas misumu lihi yanga Ijipik li lirik a laharari wolo lir nga na tiviri hom nakwa ambu sir. Mberem ushiwak? Lir suma os lir nga na tiviri oson li tlehe mashi anhin tiyari ambu lir. Kavakavan li uhu mashi anhin li kumaifari osik an nga lirin a kumaifari nir. \q1 \v 10 Hako suma akri os lir nga na ukwak a mbawa oso karem, avak mashi anhin sunguwavu lihik a kayehe lo anhi amber hom sunguwavu lihik a jiwolokwa sir. Ushinak mbele mbele os a mbawan armek li hishiyarihi os a mbawa hom ukwa lir. Ushinak an avak Avui Wasilaka lihik a nanak lir avak anhi krahak sikwa lir. \q1 \v 11 Oro wolok ma amber hom anin heyekrahakorokwa lir. Unak ma lar mbeek mashi anhin ma larin ewesawekwa ambu ri, sanje ma mbeek maha orhin ewesawekwa ambu ri, yanga lasik fehe mbeek yanga anandi lasik fehen ewesawekwa ambu ri. Mberem ushiwak? Lir amber hom angop anin heyekrahakorowa ola. \q1 \v 12 Uhu avak kavakava os li undan a laha ermbehe mbeek os li unda kavakava lihin indik a hishihi na mbakwa ambu nir, wahau.� � \rq Jeremaia 31:31-34 \rq* \p \v 13 Mashi os Avui Wasilaka suma akrin or tivikurik or mbari osmu nirin mukunduwa, suma os mas or tiviri oso angop mendek nari sir, os mbele mbele shimblak nawak ni ermbenda hom. \c 9 \s1 Sel aka os mas ofan li undari karem nandari sir \p \v 1 Suma os mas nahandari oso nombo nombo os li lotu undari nga or ewendari sir. Uhu os li lotu undari aka nga nandari sir. \x - \xo 9:1 \xt Kis 25:23-40; 26:1-30\x* \v 2 Aka oso sel aka\f 9:2 \fr 9:2 \ft Judama ondo misamtelmbamba orok li liyandari wolo men terei terayandari lir. Uhu sel aka os Avui Wasilakan li lotu undari oso nga kishaha yandari lir.\f* sir. Uhu nindik li tlehendari sir. Os maifuk nandari mishi orok mbele las os lamin li eweukrundari oso nga teye os bretin Avui Wasilakanjik ofan li ewendari teye oso nga nandari sir. Maifuk nandari mishi oso men li au ushandari mishi, karem li ushandari sir. \v 3 Uhu kouwarmba las sirhava hom orok li andoho li mburnduwu lafaleshirik nandari sir. Urik os li au ushandari mishi indingo oso apsham yok nandari sir. \x - \xo 9:3 \xt Kis 26:31-33\x* \v 4 Alta os mbele mbele arme kuvasahandan li ewe suwundari nga Bokis Kontrak nga orok wandari vri. Alta nga Bokis Kontrak nga golkop li tangrindari vri. Bokis Kontrak akome orok hambiya golik li uhundari os akwa manan li ewendari nga Aronhi kombe os mas mise nga rasandari nga sunja op Avui Wasilakahi lon li kayehendari ovro er nga Bokis akome orok wandari lira. \x - \xo 9:4 \xt Kis 16:33; 25:10-16; 30:1-6; Nam 17:8-11; Lo 10:3-5\x* \v 5 Bokis Kontrak wandari mishi orok ensel hom shervle nga li hambaha li uhundari frijip orok sindari vri, lar yok, lar yok. Ensel ovro Avui Wasilaka orok or lindarin heimari vri. Ushirik shervle frihi os Bokisin li jamundari mishi oson arangondari vri. Undari mishi orok Avui Wasilaka lirin or jivinakmbaha kavakava lihin or laha ermbekurik ofan li ukurin fin limu layihi ngorondari mishi osira. Mbele mbele ol aka orok nanda musha, mbeek amber hom a sawerakondahi ambu sir. \x - \xo 9:5 \xt Kis 25:18-22\x* \s1 Suma masik sindari hetpris masi ondo sipsip memehi fin li laha ofan undari lir \p \v 6 Sel aka oson li hundujerakoshirik ermba ermbak pris ondo orok li i layihi os maifuk nandari mishi orok lerawun landari lir. \x - \xo 9:6 \xt Nam 18:2-6\x* \v 7 Hako hetpris nom asama asama hindi namtaskop os li au ushandari mishi indingo orok layindari ri. Hako mbeek tapas layindari ambu ri, wahau. Fi os hulaima nokopma kavakava lihin Avui Wasilaka or laha ermbekuri nga ofan or ukurik lalayindari ria. Hako masmas orhinjik ofan or ushihikop hulaima nokopmanjik ofan undari ri. Ushirik Avui Wasilaka kavakava ol li uhu mbeek li ukurik li hishihi li uri ambu ondon laha ermbekurik ofan undari ri. \x - \xo 9:7 \xt Wkp 16:2-34\x* \v 8 Mbele mbele os erem li uri nombo orok Masikome Avui Wasilakahi ormu kormbak nirin mukunduwa, sel aka oso er si siri wolo ma nir mbeek nombo os Avui Wasilakahi akak ni layikuri kas nga ni nandari ambu nir. \v 9 Uwosik ter os nimu heyenduwa, mbele mbele ol sel aka orok li undari ondo men suma akrin heimari sir. Hako mbele mbele ofa ol li handari ondo mbeek li urik ma ol ofan handari ondo sunguwavu yeje lihi nga jivik nandari ambu lir. \x - \xo 9:9 \xt Hi 10:1-2\x* \v 10 Suma masi oso men mbele mbele ol li andari nga li ujandari nombo nga mbandari sir. Mbele mbele os maome hikriyok unak jivik li nakurin mbandari sir. Avui Wasilaka nombo nombo ondon or eweshirik ma misambik fehe nombo ondon li tiya inak kumak nombo akri las or mukushinak oson livai tiyaka. Nombo akri oso jivi mendek si naha nombo os mas or eweri oson tikrinda sir. \s1 Krais fi orhik ofan uri ri \p \v 11 Krais angop or taha nombo akri os ter ni tiyanda osohi hetprisik nari ri. Hako or mbeek hetpris masi ondo hom ma tavak li undari sel aka os lerawun li landari mishi orok layiri ambu ri, wahau. Or nombok Avui Wasilaka or linda mishi orok layiri ri. \v 12 Os orok or iri wolo or mbeek sipsip mo bulmakauhi fin or laha layiri ambu ri, wahau. Or fi orhin masham aka orok lalayiri ri. Uhu hindi namtas nom fi orhin fleya hom hari ri. Fi orhik nirin or lashihindak ermba ermbak jip nimu linduwa. \v 13 Or tala namber, ma misambik fehe os mbele mbele kavak nandarin li tolori kavak nari lir. Urik pris ondo meme nga bulmakau hula nga li jihi fi lihin lari lir. Uhu bulmakau noko las er nga li jihi li suwuhu hishombo sihin li tanyihi fi nga li laha ma misambik fehe ondohik nambrendari lir. Unak misokome Avui Wasilakahik or heyenak maome lihi hikriyoko jivik si nakmbahan. \x - \xo 9:13 \xt Wkp 16:15-16; Nam 19:9,17-19; Hi 10:4\x* \v 14 Hako Krais fi orhi nombo nombo os mas erem li undarin tikrinda sir. Krais jivi mende ri, mbeek mbele kava las orhik nari ambu sir, wahau. Masikome Avui Wasilakahi orin or kikitashirik maome orhin fleya hom nirnjik hari ri. Erem or uri nombo oso si urik os kavakavan ni uyandari nombo oso mendek si narik simbalesik sunguwavu nihi nga Avui Wasilakahi misokomek jivik er nimu nara. Erem si nanda osik nombo os mas ni tiyarik hahandarin handa nombo oson simbalesik ni kumasihi Avui Wasilaka or ermba ermbak linda oton ni tiyaha lerawu orhin ni laka. \x - \xo 9:14 \xt 1 Pi 1:18-19\x* \s1 Krais fi orhi si urik suma akri omek nari sir \p \v 15 Krais nindi nindik or sihi suma akrin tolonda ri. Fi orhi si ngoroshirik kavakava os ma misambik fehe suma masi si nari wolok li undarin si yoko ermbeshihindak ma ol orhi mak or ushahanda ondon indik ormu lara. Unda osik ermba ermbak linda os Avui Wasilaka lirin or hakmbaha nor mbahandan lakwa lira. \p \v 16 Ji hishika, nir ma ni unda nombon. Os ma lar ma ome lar nga fri anasawehe nor mba, �Na hashinakop mbele mbele anhi ondon mi lakundu.� Karem or mbaha mbele mbele ol or hakmbaha nor mbahanda ondon jekambak or kayeka. Uhu os or liyawa wolo, wahau. Or hashinakop mbele mbele ondon lakwa ri. \v 17 Ma oto or ha namber mbele mbele ondo orhikop nanda lir. Hako or hashinakop ma or or hakmbaha nor mbahanda oto mbele mbele ondon lakwa ri. \v 18 Undari hom suma masi oso erem nari sir, os fi si ngorori ambukop mbeek kavakava lihin yoko ermberi ambu sir. Hako fi si ngoroshirik kavakava ol li undarin ormu yoko ermbera. \v 19 Uwosik ji hishika, Moses Avui Wasilakahi lo amber ondon masmas or sawerakori lir. Ushihi bulmakau nga memehi fi nga nor laha uku nga ormu tirsara. Ushihi mi hisop, karem li ushanda mi tava sihi lal or laha kupnalo os sipsip kukwak li undari oson nor laha mi tava ondon ormu ishira. Or ishihi ormu halfikfalera. Fik or falehe maifuk jekamba Avui Wasilakahi os lo orhin li kayehendari orok ormu nambrera. \x - \xo 9:19 \xt Kis 24:6-8\x* \v 20 Ushihi kuma ma misambik fehe ondohik or nambrehe ormu mbara, �Fi toso si uwak suma os Avui Wasilaka nir nga nor uri oso osmu omek nanduwa. Uwosik oson ji toltangrihi ji tiyaka.� \v 21 Hovok sel aka os li lotu undari mishi oso nga mbele mbele hambiya ol orok nandari nga erem ormu nambrera. \x - \xo 9:21 \xt Wkp 8:15,19\x* \v 22 Ambehoma, os nimu heyenduwa, lo Moseshi karem mbanda sir, fi nom uwak mbele mbele misokome Avui Wasilakahik or heyewak jivik nanda lir. Os fi si ngorowa ambukop or mbeek kavakavan laha ermbewa ambu ri, wahau. \x - \xo 9:22 \xt Wkp 17:11\x* \s1 Krais maome orhin fleya hom or haha kavakava ma undan yoko ermberi ri \p \v 23 Sel aka os misambik sindari oso nga mbele mbele ol orok nandari ondo nga bulmakau meme fi lihi si urik jivik nari lir. Hako ondo men mbele mbele ol hevenik nakundarin heimandari lir. Hako mbele mbele ol hevenik nanda ondo mbeek sipsiphi fi si unak jivik nandahik nanda ambu lir, wahau. Ondo ofa anandi jivi las nga nanda lir. Ofa oso sipsip bulmakauhi fik li undan tikrinda sir. \x - \xo 9:23 \xt Hi 8:5; 10:1\x* \v 24 Unda ofa oso oria. Krais or mbeek sel aka os ma tavak li undari orok layiri ambu ri. Or nombok hevenik er layiri ri. Uhu ter ormu Avui Wasilaka linda mishi orok lihi nirnjik sinduwa. \v 25 Misambik fehenda hetpris oto asama asama ermba ermbak sipsip memehi fi os ofan li ukundari ondon or laha os li au ushandari mishi indingo orok ofan ukurik lalayindari ri. Hako Krais mbeek ofan hindi mushak uri ambu ri. Uhu mbeek hindi mushak hari ambu ri. Or hindi namtas nom maome orhin orhinjik ofa hom hari ri. \v 26 Os ofan hindi mushak or urikop hindi mushak hari ri, os Avui Wasilaka misambin or uri wolok sishi raha ter wolok nawan. Hako wahau. Mbele mbele am mendek si nakuri wolok si narik or taha maome orhin ofa hom hindi namtas nom hari ri. Ofa os or hari oso si urik ma misambik fehe kavakava lihin or yoko ermberi sir. \x - \xo 9:26 \xt Hi 10:10\x* \v 27 Ma nir amber hindi namtaskop ni haha kumak kotik ni sikwa nir. \v 28 Erem si nakunda osik Krais hindi namtas nom ma misambik fehe kavakava lihin yoko ermbekurik maome orhin orhinjik ofa hom hari ri. Uhu kumak os indiyok or takwa wolo mbeek kavakava nihin yoko ermbekunak takwa ambu ri, wahau. Oso wolo men orhi ma ol orin nikishiwa ondon indiyok ormu lakwa wolo sira. \c 10 \s1 Mas li undari ofa ondo mbeek kavakava lihin laha ermbendahik nari ambu lir \p \v 1 Lo ol Moses kayeri ondo men mbele mbele ol Jisas kumak or ukundarin heimari lir. Lon tiyanda nombo oso mbeek man urik misokome Avui Wasilakahik jivik nari ambu lir, wahau. Ofa os lo si mbandari nombo hom ermba ermbak li undari ondo mbeek ma ol lon tiyandari ondon si urik jivik nandari ambu lir, wahau. \v 2 Os jivik li narikop lihinjik li heyehe karem mbari lir, �Mbele kava las sunguwavu nihik nawa ambu sir.� Karem li mbarikop mbeek indik ofa anandi las nga uri ambu lir. \v 3-4 Hako wahau, erem nari ambu sir. Bulmakau hula nga meme nga fi lihi mbeek kavakava lihin yoko ermbeshirik Avui Wasilakahi misokomek jivik li nandahik nari ambu sir, wahau. Mende indinga. Karem uri osik asama asama ermba ermbak kavakava os li undarin li hishihi ofan undari lir. \x - \xo 10:3-4 \xt Hi 9:13\x* \p \v 5 Erem si nari osik Krais os misambi torok or tari wolo Avui Wasilakan karem mbari ri, \q1 �Mir mbeek bulmakau nga sipsip nga li jihi ofan li hawan rupshinda ambu mir. Hako angop anin mi kamahanda osik mashi mihin a tiyaha maome anhi toson ofa hom avak indik mirin a hakwa nir. \q1 \v 6 Mir mbeek ofa ol hik li suwunda ondo nga mbele mbele ofa ol kavakava lihin li laha ermbekmbaha li unda ofa ondo nga rupshinda ambu mir.� \q1 \v 7 Uhu ormu mbara, �An mbele mbele ol a ukmbaha mi mbahandarin a ukurik a rari nir, os mas jekamba mihik li kayendari hom.� \rq Buk Song 40:6-8 \rq* \p \v 8 Ji misi, Krais orhinjik karem or mbari sir, �Mir mbeek bulmakau nga sipsip nga li jihi ofan li undan rupshinda ambu mir. Uhu mir mbeek ofa ol hik li suwunda ondo nga mbele mbele ofa ol kavakava lihin laha ermbekmbaha li unda ofa ondo nga rupshinda ambu mir.� Karem mbari ri. Ome sira, ofa ol li undari ondo Moses mas or mbari nombo hom undari lir. Hako Avui Wasilaka mbeek ondon rupshiri ambu ri. \v 9 Hovok Jisas indik ormu mbara, �Avui Wasilaka, an mbele mbele os mi mbahandari hom a ukurik a rari nir.� Os karem or mbari mashi oso maintontlo sihi karem, Krais ofa nombo os mas li undari oson or laha ermbehe suma akri oson or halashirik osmu mas li undari nombo osohi farniyik nara. \v 10 Avui Wasilaka or hishihi nor mbari nombo hom Jisas Krais maome orhin orhinjik ofa hom hindi namtas nom hari ri. Ofa os erem or uri nombo orok nir ma misambik fehe Avui Wasilakahi mak ni naha misokome orhik ma worna mak nimu nanduwa. \x - \xo 10:10 \xt Hi 9:12\x* \s1 Krais maome orhin ofa hom or hari oso nom kavakava nihin yoko ermbenda sir \p \v 11 Suma masi oso si nari wolo Judama ondo pris lihi ermba ermbak li sihi\f 10:11 \fr 10:11 \ft Pris ondo mbeek lerawu lihin larakori ambu lir, lerawu os li lari oso mbeek urik ma misambik fehe Avui Wasilakahi misokomek jivik nari ambu lir. Hako Jisas lerawu orhin or larakoho ormu Avui orhi tapmama yok linduwa. Heye Hibru 8:2.\f* ofan undari lir. Hako ofa ol li undari ondo mbeek kavakava ma misambik fehehik nandan laha ermbekurik nari ambu lir, wahau. \x - \xo 10:11 \xt Kis 29:38\x* \v 12 Hako Krais hindi namtas nom maome orhin hari ria. Uri ofa oso nom kavakava ma misambik fehehik nandan yoko ermbendahik nanda sira. Lerawu oson or larakoho hevenik or lawuhu Avui Wasilaka tapmama orhi yok ormu linduwa. \v 13 Uhu orok or lihi nor nikishinak wutari orhi ondon or halashinak orhi siyok li sihi li masnarakanak kumba orhik or estangrikwa lira. \x - \xo 10:13 \xt Sng 110:1\x* \v 14 Ofa namtas oso nom or ushirik ma misambik fehe ol Avui Wasilaka orhi mak nakurik or kamahanda ondo ma worna mak nari lir. Ushinak lirin or jelyashinak nombo worna orokop er tiyaha ikwa lira. \p \v 15 Avui Wasilaka Masikome orhi sunguwavu nihik or sihi karem ormu sauhanduwa, \q1 \v 16 �Avui Wasilaka karem ormu mbara, �Suma akri os ma misambik fehe nga na ukwak a mbawa karem, avak mashi anhin sunguwavu lihik a kayehe lo anhi amber hom wavu lihik a halashinak mbele mbele os a mbawan li hishiyarihi os a mbawa hom ukwa lir.� � \rq Jeremaia 31:33 \x - \xo 10:16 \xt Hi 8:10\x* \rq* \p \v 17 Ushihi mashi las nga karem ormu sauhanduwa, \q1 �Uhu avak mbele mbele kavakava os li undan a laha ermbekwa nir. Uhu os li unda kava oson mbeek indiyok a hishikwa ambu nir, wahau.� \rq Jeremaia 31:34 \rq* \p \v 18 Karem or mbahanda osik os nimu heyenduwa, kavakava nihi Jisas angop or yoko ermberi sir. Uhunda osik mbeek ofa anandi las kavakava nihin yoko ermbekunak ni ukwa ambu nir. \s1 Krais ushihinda osik nir avak pasir Avui Wasilaka or linda mishi orok ni ika \p \v 19 Jisasin hishindiyanda ma jirin ji misi, Jisas fi orhik kavakava nihin angop or yoko ermberi sir. Undosik nir os li au ushanda mishi indingo orok nombok er ni layika. Uhu orok ni i layikwan ni ajewa ni hala.\f 10:19 \fr 10:19 \ft Suma masi oso si nari wolo hetpris ortonom os li au ushandari mishi indingo orok layiri ri, ma anandi wahau. Os orok li ikurik li uri nombok hari lir. Hako Jisas lerawu os or lari osonjik nir orin tiyanda ma nombok Avui Wasilaka or linda mishi orok ni ikwa nir. Jisas fi orhi kavakava nihin yoko ermbekurik si ngorori osik, Avui Wasilaka mbeek nirin kavak nakwa ambu ri, wahau.\f* \x - \xo 10:19 \xt Hi 4:16\x* \v 20 Jisas kouwarmba os sirhava hom li andoshirik wahandari oso nindi orok or tlehe layihi nombo akrin angop or sari sir. Nombo orok os ermba ermbak linda oson ni lakwa nir. Kouwarmba oso Jisas maome orhi os ofa hom or hari oson osmu heimanduwa. \x - \xo 10:20 \xt Mt 27:51\x* \v 21 Jisas ortonom hetpris indinga nihi ria. Ortonom Avui Wasilakahi ma ondon or arangoshiwak linda lir. \v 22 Unda osik nir nga avak pasir Avui Wasilaka or linda mishi orok ni ika. Uhu sunguwavu nihi mende nga karem ni hishika, or mbeek nirin kavak nakwa ambu ri, wahau. Jisas fi orhi os or ngorori oso si urik sunguwavu nihi misokome Avui Wasilakahik jivik nari sir. Uhu maome nihi er nga ukuk or yokoshihindak jivik nimu nanduwa. Karem or uhunda osik nir avak nombok Avui Wasilaka or linda mishi orok ni layika. \x - \xo 10:22 \xt Wkp 8:30; Ese 36:25; Ef 5:26\x* \v 23 Uhu mbele mbele os kumak nirin or ukmbaha nor mbahanda oson ni nikishika. Or mbeek mbafirimbanda ambu ri, wahau. Mbele mbele os or ukmbaha nor mbahanda avak or ukwa sira. Uwosik os ni nikishiwa oson ni halawan ni hala. \v 24 Hako halanak nihi ambek ni anasaunjelyashinak man ni rupshihi armek ni unda nombo oso nihik si naka. \v 25 Uhu os nakrem ni tirsaha ni lotu unda nombo oson ni halawan ni hala, os ma lal li unda hom. Hako ermba ermbak ni tirsaha nihi ambek ni anasaunjelyaha kwambuk ni sika. Las avak nir lal Jisasin li tiyanda nombon li halanda ngashi. Ji misi, Jisas indik or takwa wolo am pasir naw. Karem nawa osik os ji tirsaha ji lotu unda nombon ji halawa ji hala. \x - \xo 10:25 \xt Hi 3:13\x* \s1 Nir avak Jisasin ni kumaifawa hala \p \v 26 Ji misi, os Jisashi ma indingak ni nashihi ni mba, �Halanak kavakavan a ushihi indik a ra,� karem ni mba nahi, wa am ofa anandi las nga nahanda osik kavakava os ni washi undan laha ermbekundas? Wahau. Mende indinga. \x - \xo 10:26 \xt Hi 6:4-8\x* \v 27 Os kavakavan er ni washi u nahi, Avui Wasilaka os ma misambik fehen or heye mbakwa wolo oson ni nikishihi ni ajeka. Oso wolo hi wasilaka mende avak si raha ma ol mashi orhin mblarna ermbenda ma ondon urakokwa osa. \x - \xo 10:27 \xt Ais 26:11\x* \v 28 Lo Moseshi angop ni misinda karem mbanda sir, ma or lo oson mblarna ermberi ma oto nombok li jimandingormendari ri. Mbele kava os or urin ma frijip mo nalmingrip li heyehe li saweshirik li jimandingormendari ri. Mbeek ornjik li hishihi li halandari ambu lir, wahau. \x - \xo 10:28 \xt Lo 17:6; 19:15\x* \v 29 Uhunda hom ter wolo erem, os ma lar Avui Wasilaka jikisi orhin or kumaifaha mashi orhin or mblarna ermbe nahi, kumak avak kava indingak nakwa ri. Mberem ushiwak? Krais fi orhi si ngoroho ma oton angop si ushirik Avui Wasilakahi mak or naha ma worna mak nari ri. Hako ter or hishiwa Krais fi orhi mbeek mbele las undahi ambu sir. Karem or hishihi or esesengashihi Masikome Avui Wasilakahi or waprupshi orhin handa oton er nga or okolehe kavakavan mbanda ri. Karem or hishinda osik kumak avak kava indingak or naha hik ikwa ri. \x - \xo 10:29 \xt Kis 24:8\x* \v 30 Ji misi, mashi Avui Wasilakahi angop ni heyenda, karem mbanda sir, �Ma ol kavakavan unda ondo avak kavak a naha os li unda kava lihin wasan a hakwa lir.� Uhu mashi las karem mbanda sir, �An avak ma misambik fehen kotik a ewehe a misihi na mbakwa nir.� \x - \xo 10:30 \xt Lo 32:25-36\x* \v 31 Uhunda ome sira. Os kavakava jihi er si nanak Avui Wasilaka ermba ermbak linda oto kot orhi orok ji sikwa wolo waplelena orhi wasilakak si naha jirin kavak nakwa osa. Karem uwosik orin ji ajeka. \s1 Os akri jishi wolok kwambuk ni sihinda hom er ni sika \p \v 32 Os Jisasin wavu jihik ji eweri wolo oson indik ji hishika. Oso wolo nomorawu musha mendek jihik talari lir. Hako kwambuk er ji mblarnaha er siri jir, mbeek orin tiyanda nombon halari ambu jir. Nomorawu ondon kishari jir. \v 33 Nindi wolo las jirin li laha li tirsandari mishik li jihi kavakavan li mbaha jirin okoleri lir. Nindi wolo las ma ol erem nandari nomorawun kishandari ondo nga nakrem ji sihi lirin jelyandari jir. \v 34 Uhu Jisasin hishindiyandari ma ol krawuk li eweri ondon ji jelyaha armek undari jir. Uhu ma ol jirin kavak uri ondo mbele mbele jihin li lari wolo men mayam ji lihi heyerik landari lir. Jir karem hishindari jir, mbele mbele jivi jihi ol ermba ermbak nakwa ondo olmu hevenik wanduwa. Karem ji hishihi men mayam liheyendari jir. \x - \xo 10:34 \xt Mt 6:20; 19:29\x* \p \v 35 Hako ter jirin amu sawenduwa, mas kwambuk ji sindari nombo oson indik ji hishihi os mas ji sindari hom avak erem ji sika. Uhundanak Avui Wasilaka kumak avak wasan or hakwa jir. \v 36 Avak kwambuk er ji sitambanaka. Uhu os or mbahanda hom ji uka. Ji kremangrehewa hala. Mberem ushiwak? Kumak avak os or hakmbaha nor mbahanda oson ji lakwa sir. Mas jekamba orhik karem li kayeri sir. \q1 \v 37 �Ma oto or takwa wolo mbeek nambek nakwa ambu sir, osmu pasir nanduwa. Os or takwa wolok si nawa mbeek eslai eslarakwa ambu ri. \q1 \v 38 Uwosik halanak ma ol Avui Wasilakahi misokomek ma worna mak nanda ma ondo mashi orhin er li misindiyaka. Uhundanak ermba ermbak linda oson livai laka. Hako os orin li kumasi nahi, or mbeek lirin rupshikwa ambu ri, wahau.� \rq Habakuk 2:3-4 \rq* \p \v 39 Hako a hishiwa, nir mbeek ma ol orin kumasinda hom ni nanda ambu nir, wahau. Nir orin kwambuk ni hishiowehe er ni sitambananda osik kumak avak ermba ermbak linda oson ni lakwa nira. \c 11 \s1 Avui Wasilakan hishindiyanda nombo karem nanda sir \p \v 1 Wavu nihik ni hishiwa karem, mbele mbele ol Avui Wasilaka ukmbaha nor mbashihindak ni nikishiwa ondo avak omek or unak li talanak ni heyekwa lir. Karem unda osik orin er nimu hishindiyanduwa. Hemo, mbele mbele ol talakurik or mbahanda ondo mbeek misokome nihik ni heye namber. Hako wavu nihik ni hishiwa kumak avak or unak omek li talanak ni heyekwa lir. Uwosik mashi orhin ni misihi ni mba, �Ome sira.� \x - \xo 11:1 \xt 2 Ko 5:7\x* \v 2 Ma ol mas liri ondo erem orin hishindiyandari lir. Urik lirin or rupshihi ma worna mak or ushari lir. \p \v 3 Nir orin hishindiyanda ma mashi ome orhin ni misinda osik angop ni heyekrahakorowa sir, mashi orhik misambi lersuwu mbele mbele ol ni heyewa tondo nga nor mbarik nari lir. Mbeek ma heyendari nombok or uri ambu lir, wahau. Men mashi orhik or mbarik talari lir. \x - \xo 11:3 \xt Stt 1:1; Sng 33:6; Jn 1:3\x* \p \v 4 Abel Avui Wasilakan hishindiyandari ma lar oria. Undari osik ofan uri ri. Uhu ofa os or uri jivi mendek si naha Kein uri ofan tikriri sir. Mberem ushirik? Abel Avui Wasilakan or hishindiyandari osik ofa os or urin or rupshihi orin ma worna mak ushari ri. Abel oto angop maskop hari ri. Hako nombo os Avui Wasilakan or hishindiyandari nombo orhi oso osmu ter jirin sawenduwa, os or sinda hom ji si nahi, ma worna mak or ushakwa jira. \x - \xo 11:4 \xt Stt 4:3-10\x* \p \v 5 Enok erem, Avui Wasilakan hishindiyandari ma lar oria. Undari osik or ha namber Avui Wasilaka hevenik or lalawuri ri. Ushirik ma orin lasayari lir. Hako mbeek li heyeri ambu ri. Mberem ushirik? Avui Wasilaka angop orin lari ri. Os orin or la namber ma worna mak or ushaha orin rupshiri ri, os jekamba orhik li kayeri hom. \x - \xo 11:5 \xt Stt 5:21-24\x* \v 6 Hako os ma lar Avui Wasilakan or hishindiyana ambu nahi, mberemhi nombok orhik or iku? Wahau. Mende indinga. Hako ma ol Avui Wasilakahik iwa ma ondo karem hishinda lir, �Avui Wasilaka ormu linduwa. Uhu ma ol orhik iwan armek unda ri.� Erem li hishinda osik lirin armek unda ri. \p \v 7 Hovok Noa erem, Avui Wasilakan hishindiyandari ma lar oria. Mashi os Avui Wasilaka mbele mbelen kavak or nakurik or saweri mashi oso si tala namber mashi oson or misihi ormu mbara, �Avak omek nakwa sir.� Karem or mbaha os or mbari nombo hom sipin uri ri. Uhu nokove orhi nga jikisi orhi nga nukmango orhi nga sip orok layihi jip liri lir, mbeek kavak nari ambu lir. Hako ma ol mashi Avui Wasilakahin mblarnari ondo amber kavak narakori lir. Uhunda osik nombo os Noa Avui Wasilakan or hishindiyanda nombo orhi oso osmu kormbak nirin mukunduwa, Avui Wasilakan or hishindiyari osik ma worna mak or ushari ri. \x - \xo 11:7 \xt Stt 6:13-22; 7:1\x* \p \v 8 Hovok Abraham erem, Avui Wasilakan hishindiyandari ma lar oria. Avui Wasilaka orin or mbashirik kotontlo orhin or halaha misambi os orin or hakurik or mbari mishi orok iri ri. Abraham mbeek os or ikuri mishin heyeri ambu ri. Hako men mashi os or mbari mainombo hom tiya iri ri. \x - \xo 11:8 \xt Stt 12:1-5\x* \v 9 Uhu misambi orok or tari wolo mbeek misambi mashama hom akashitava liri ambu ri. Or kandai homek fehe li raha tinap hongoho li lindari hom sel akan or uhu orok liri ri. Urik Aisak fre Jekop erem, sel akakop liri vri. Mberem ushirik? Frir er nga mbele mbele os Avui Wasilaka or mbahandari oso omek si nakurik fri hishihi nikishiri vria. \x - \xo 11:9 \xt Stt 35:12\x* \v 10 Abraham misambi orok liri or te. Hako kuyanga ome las os Avui Wasilaka uhunda ermba ermbak nakundan angop or heyeri osik orok or ikurik hishihi nikishiri ri. \p \v 11 Sara erem, hula sihi Abraham nga Avui Wasilakan hishindiyandari ma vria. Sir jikisi nga nandari ambu sir. Uhu angop nijava laka mendek nari sir. Hako Avui Wasilaka angop maskop sir jikisi nga si nakurik or mbari osik mashi oson wavu sihik si hishiowehe si mba, �Avak omek nakwa sir.� Karem si mbaha si liyaha ihikop jikisi nga nari sir. \x - \xo 11:11 \xt Stt 18:11-14; 21:2; Ro 4:19\x* \v 12 Abraham erem, jikis landahik nari ambu ri. Angop avoko laka mendek nari ri. Hako jikistakisi nirambara orhi musha mendek nari lir, os tashingraha lersuwuk li nanda hom mo hapsishi fak li nawak ni heyenda hom, mbeek li kantim undahik nari ambu lir. \x - \xo 11:12 \xt Stt 15:5; 22:17\x* \p \v 13 Ma misambik fehe ondo amber hom Avui Wasilaka os lirin or hajehe or mbahandari mashin li misihi mbar, �Avak omek nakwa sir.� Karem mbari ola. Hako misambi torok li liri wolo mbeek oson heyeri ambu lir, wahau. Men suku hom li heyehe karem hishiri lir, �Kumakop ni lakwa sir.� Karem li hishihi rupshiri lir. Uhu limu mbara, �Misambi roso yanga indinga nihi ambu osik nambek torok ni likwa ambu nir. Nir kandai homek fehe hom men torok ni raha ni linda nir.� \x - \xo 11:13 \xt Stt 23:4; 1 Sto 29:15; Sng 39:12; 1 Pi 2:11\x* \v 14 Karem li mbahandari osik os nimu heyenduwa, kotontlo indinga lihik li ikurik hishiri lir. \v 15 Hako kotontlo os li mbari oso mbeek yanga masi os li halarari oson li mbari ambu sir. Os orok li ikurik li mbarikop indik iri lir. \v 16 Hako kuyanga akri os li mbari oso jivi mendek si naha kotontlo os li halarari oson tikrinda sir. Oso heven osira. Orok li ikurik li nikishiri osik Avui Wasilaka lirin jikisi orhik or ushaha lirin rupshiri ri. Uhu kuyanga akri os li ikurik li hishindari mishi oson angop lirnjik or hundujeshihindak osmu nanduwa. \p \v 17-18 Avui Wasilaka Abrahamin karem mbari ria, �Jikisi mihi Aisakhik jinirmbanira mihi musha mendek nakwa lira.� Karem or mbashihi kandakar nga nambek naha Abrahamin or oweioweiheyekurik ormu mbara, �Jikisi mihi Aisak oton ofa hom anin haka.� Urik Abraham mashi oson or misihi os or mbari nombo hom ormu ukurik ura. \x - \xo 11:17-18 \xt Stt 21:12; 22:1-14\x* \v 19 Or hishiri karem, �Os Aisakin a mandingorme nahi, avak or mbanak indik usahakwa ria.� Os erem or hishiri oso karem nimu hishikuwa, angop or mandingormeshirik indik usahari ria. \x - \xo 11:19 \xt Ro 4:17\x* \p \v 20 Aisak Avui Wasilakan hishindiyandari ma lar oria. Uhu os jikisi orhi Jekop fre Iso kumak fri likundari mashin or saweri wolo karem hishiri ri, �Avui Wasilaka os anin armek or unda hom avak jikisi anhi tovron armek or ukwa vri.� \x - \xo 11:20 \xt Stt 27:27-29,39-40\x* \p \v 21 Hovok Jekop erema, Avui Wasilakan hishindiyandari ma lar oria. Am or hakuri wolok si narik Josephi jikisi nira orhi ovron ormu mbara, �Kumak avak Avui Wasilaka os anin armek or unda hom nira anhi ovron or unak jip likwa vri.� Karem or mbaha kombe orhi os or shokoyandari kombe oton or toloho mashi mashi ondon or sawehe Avui Wasilakan ormu hausimbausira. \x - \xo 11:21 \xt Stt 47:31—48:20\x* \p \v 22 Hovok Josep erem, Avui Wasilakan hishindiyandari ma lar oria. Uhu am or hakuri wolok si narik ormu mbara, �A hashinak Avui Wasilaka kumak avak or mbashinak jir Israelik fehenda ma yanga Ijip toson ji halaha indik kotontlo jihik ikwa jir. Os ji ikuna wolo avak havaravambundi anhin er nga ji laha ika.� \x - \xo 11:22 \xt Stt 50:24-25; Kis 13:19\x* \p \v 23 Moses nijava avoko orhi erem, Avui Wasilakan hishindiyandari ma vria. Nijava orhi orin si waha fri heyeri jivi mendek or nashirik fri heyehe armek fri wanyiri ri. Uhu karem hishiri vri, �Avak Avui Wasilaka jikisi shihi toton armek ukwa ri, mbeek or halashinak king Ijipik fehe oto jikisi shihi toton mandingormekwa ambu ri.� Karem fri hishihi mashi os king oto jikisin or mandingormekurik or mbari mashi oson mbeek ajeri ambu vri. \x - \xo 11:23 \xt Kis 1:22; 2:2\x* \p \v 24 Hovok Moses erem, Avui Wasilakan hishindiyandari ma lar oria. Am wasilakak or naha normu hishira, �An mbeek king Ijipik fehenda oto, jikisi orhi oso, sihi jikisi ambu nir, wahau. An Hibruma lar anira.� \v 25-26 Karem or mbaha mbele mbele os kumak Avui Wasilaka or hakmbaha nor mbahandari ondon lakmbaha hishiri ri. Uri osik mbele mbele jiviwavi misambik fehe os yanga Ijipik or liri wolok or lari ondon halari ri. Mberem ushirik? Or hishiri mbele mbele ondo mbeek nambek nakurik or hishiri ambu lir. Uhu os yanga Ijip orok er or liya nahi, avak kavakavan or uhu Avui Wasilakan or halaku. Karem or hishihi jipjip or lindarin or halaha Avui Wasilakahi ma ondo nga nakrem nomorawun li kishakurik hishiri ri. Uhu nomorawu os kumak Kraisin tiyanda ma ondohik nakundarin er nga or kishakurik hishiri ria. \p \v 27 Moses Avui Wasilakan or hishindiyandari osik yanga Ijipin or halaha ormu ira. Or mbeek waplelena king Ijipik fehenda otohin ajeri ambu ri, wahau. Os or iri wolo misokome orhi Avui Wasilaka nom heyeri ri. Hako mbeek omendingak misokome orhik or heyeri ambu ri. Hako os or iri wolo angop misokome orhik or heyendari hom er iri ri. \v 28 Moses Avui Wasilakan or hishindiyandari orik os or mbari nombo hom ma Israelik fehenda ondon or mbashirik Pasova oson uri lir. Lir amber himu himu lihik sipsipin namtarmbak jiri lir. Uhu li aha sipsiphi fin li laha akayanga lihik mblolori lir. Erem li ushirik ensel or jikis maifu ondon mandingormekurik tari oto fi oson or heyehe nombok tikrihi iri ri. \x - \xo 11:28 \xt Kis 12:21-30\x* \p \v 29 Yanga Israelik fehe ma ondo Avui Wasilakan li hishindiyandari osik Fa Nalo oson li eserik yok si layisirik yok si rasirik nombo laka si tavawarik jip iri lir. Hako yanga Ijipik fehenda ma ondo wahau. Erem li ikmbaha li uhu er li uk aha harakori lir. \x - \xo 11:29 \xt Kis 14:21-31\x* \p \v 30 Yanga Israelik fehe ondo Avui Wasilakan li hishindiyandari osik os or mbari nombo hom yanga Jeriko oson niri 7-pelak li tala yantlerik inyi laka os yanga oson li arangondari oso osmu lunlandu rakara. \x - \xo 11:30 \xt Jos 6:12-21\x* \v 31 Hulatolhakandari nokove Rahap\f 11:31 \fr 11:31 \ft Rahap oso Judama ambu nokove sir. Hako God or ma Israelik fehenda li lotu undari otohi kwambun si heyehe si mbar, �God oto nom kwambu ngashi ria.� Karem si mbaha ma ovron aka sihik simu wanyira.\f* oso er nga Avui Wasilakan hishindiyandari nokove las osira. Uri osik ma frijip op ihi yanga oson mayam wanyihi heyekurik iri ma ovron si laha aka sihik si eweshirik liri vri. Erem si uri osik ma ol mashi Avui Wasilakahin mblarnandari ondon li mandingormeri wolo sir nga li mandingormeri ambu sir. Jip liri sir. \x - \xo 11:31 \xt Jos 2:1-21; 6:21-25; Je 2:25\x* \p \v 32 Wahau te, Avui Wasilakan hishindiyandari ma ondo musha mende re. Mberem hik a usha na kantim undahik nanda ambu, Gideon, Barak, Samson, Jepta, Devit, Samuel nga profet ondo nga mberem a ushaha na sawendahi ambu re. \x - \xo 11:32 \xt Het 6:11—8:32; 4:6—5:31; 11:1—12:7; 13:2—16:31; 1 Sml 16:1—1 Kin 2:11; 1 Sml 1:1—25:1\x* \v 33 Ma ondo Avui Wasilakan li hishindiyandari osik kwambu orhik wutari lihin jihi tukrundari lir. Uhu mbele mbele jivi nom undari lir. Uhu mbele mbele os Avui Wasilaka ukmbaha nor mbarin or urik heyendari lir. Uhu kala asahi suwambushin tolo arangondari lir. \x - \xo 11:33 \xt Dan 6:1-2\x* \v 34 Uhu li mbarik hi os lakak ukruri mendek nandari sir. Uhu os ma lal lirin bainatik li jikurik li ermberi mbeek lirin jindari ambu lir. Uhu os kwambu lihi mendek si nari wolo Avui Wasilaka indik kwambun or handari lir. Ushirik kwambu lihi wasilakak si narik indik awun undari lir. Uhu wutari lihi ondon li laha lesuwurik tulu indari lir. \x - \xo 11:34 \xt Dan 3:23-27\x* \v 35 Nokove lal jikisi lihi ol hari ondon li mbarik indik usaharik li heyendari lir. \p Hako Avui Wasilakan hishindiyandari ma lal nombo os orin li tiyandari nombo orok lirin li mandingormeri lir. Os orin li tiyanda nombo oson li halarikop mbeek li mandingormeri ambu lir. Hako lir li hishiri karem, os li mandingormenak li hahandanak indiyok li usahakwa oso os ter li liwa oson tikrikurik li hishiri sir. Karem li hishiri osik orin li tiyanda nombon halari ambu lir, wahau. \x - \xo 11:35 \xt 1 Kin 17:17-24; 2 Kin 4:25-37\x* \v 36 Avui Wasilakan hishindiyandari ma lal li wakoroho li hukwakoltolori lir. Ushihi kuvu kwambuk li ishihi li layi krawu akak li eweshirik lindari lir. \x - \xo 11:36 \xt 1 Kin 22:26-27; 2 Sto 18:25-26; Jer 20:2; 37:15; 38:6\x* \v 37 Uhu lal sunjakombek li jila mandingormelashirik hari lir. Uhu lal son li laha nindi nindik li korori lir. Uhu lal andulek li jimandingormerik hari lir. Uhu lal erenghambar li lihi sipsip memehi sishik li undari kowe nom li falehe mbele mbele nga nandari ambu lir. Uhu nomorawu wasilakan kishari lir. \x - \xo 11:37 \xt 2 Sto 24:21\x* \v 38 Ma ondo jivi mendek nandari lir. Hako ma misambik fehe mbeek lirin armek uri ambu lir, wahau. Kuyangak lindari ambu lir, wahau. Men telembak li lawuhu tel akak li ihi wa os misambik nandari orok li layihi lindari lir. \p \v 39 Ma ondo Avui Wasilakan li hishindiyandari osik lirin wapnuku orhik or ewehe rupshindari lir. Hako mbele mbele ol kumak or ukurik or mbari oson li heye namber. \v 40 Mberem ushirik? Avui Wasilaka mas wolokop mbele jivi las orhi ma ondonjik or hundujehenda osmu waha nikishinduwa. Hako mbeek ma ol mas nahandari ma ondo nom or hakurik or mbari ambu sir, wahau. Oso kumakop nir nga lir nga nakrem ni lakwa sir. \c 12 \s1 Lerawu os Jisas lahanda oson ji heyehe ji laka, ji halawa hala \p \v 1 Ma ol mas Avui Wasilakan hishindiyandari ma ondo mushak nandari lir. Nir avak os li yandari nombo lihin ni heyehe os li yahanda hom ni tiyaha ika. Uhu mbele mbele kavakava os nirin unak ni takatukuyindan simbalesik er ni lai tirna halaka. Ushinak avak ni lirlarihi nombo os ni ikmbaha or kamahanda nombo orok er ni tiya ika. Uhu ni kremangrehewan ni hala. \x - \xo 12:1 \xt 1 Ko 9:24-25\x* \v 2 Uhu os ni iwa wolo misokome nihin avak ni haihandaheyehe ni iwa hala, wahau. Misokome nihi Jisas nom ni heyehe er ni ika. Ortonom Avui Wasilakan ni hishindiyanda nombon masmas sahanda ma ria. Uhunda osik ortonom nirin or jelyashinak nombo oson ni ihi ni lai tarmbakwa sira. Orin ji hishika, or mbeek lerawu os or lakurin halari ambu ri, wahau. Ma misambik fehe orin miandok li tirihi li mbar, �Ma toto kavakavan unda toria,� karem li mbarik humblarari ria. Hako mbeek oson hishiri ambu ri. Or hishiri karem, os kumak or rupshihi nor likunda oso osmu orin nikishinduwa. Karem or hishihi lerawu oson or larakori osik ter ormu malakamak naha Avui Wasilaka tapmama orhi yok linduwa. \p \v 3 Yawur ji hishika, ma ol kavakavan undari ma ondo orin kavakavak uri lir. Hako or mbeek oson ajehe lerawu os Avui Wasilaka or lakurik or mbari oson halari ambu ri, wahau. Unda osik os or urin ji hishihi kwambuk er ji sitambanaha kumba os or esenda hom ji eseyaka. Uhu ji kremangrehe ji halawa hala. \v 4 Ome sira, jir nombo jivin tiyakwak hishinda ojik sungu masi jihi nga anajinda oja. Hako mbeek wasilakak ji anajiwak fi rakanda ambu sir. Men naman anajinda jir. \v 5 Mashi os Avui Wasilaka jirin or sawendari oso am ji hishakashari oj? Karem li kayeri sir, \q1 �Jikisi anhi jirin ji misi, os Wasilaka jirin or ngriasawehe nor tolo worna nahi, avak holonalo siwa ji hala, wahau. Mberem ushiwak? Mbele mbele kavakava os ji undan ji halakmbaha jirin tolo wornanda ri. \x - \xo 12:5 \xt Jop 5:17; Rev 3:19\x* \q1 \v 6 Ma ol or rupshinda ondon ngriasawehe tolo wornanda ri. Uhu ma ol jikisi orhik or ushanda ondo os kavakava las li uwa wolo lirin nomorawun handa ri.� \rq Gutpela Sindaun 3:11-12 \rq* \p \v 7 Ji hishika, avoko ol misambik fehe rondo jikisi lihin li ngriasawehe tolo wornanda lir. Uhunda hom Avui Wasilaka jirin or ngriasawehe nor tolo wornawa wolo, wa ji halashinak erem or uka. Os jirin erem or uwa oso osmu jirin mukunduwa, jir jikisi orhi jira. \x - \xo 12:7 \xt Lo 8:5\x* \v 8 Or jikisi orhi amber ondon tolo wornanda ri. Hako os jirin erem or u nahi ambu, jir jikisi orhi ambu jir, men nombolaka jikisi jir. \v 9 Hovok kason ji hishika. Avoko nihi tol misambik fehenda tondo os jikisakrik ni nari wolo nirin ngriasawehe tolo wornandari lir. Am wasilakak ni saha os erem li uhundari oson ni heyehe ni mba, erem li uri oso jivik nari sir. Avui Wasilaka nihi or hevenik linda erem, os nirin or tolo worna nahi, oso jivik nakwa sir. Nirin or tolo wornashinak nombo jivi orok indik ni ihi avak ermba ermbak linda oson ni laka. \v 10 Ji hishika, avoko nihi tol misambik fehe os jikisakrik ni nari wolo os li hishiyarindari lihi ambekop nirin tolo wornandari lir. Hako Avui Wasilaka os nirin or tolo wornanda oso jivi mendek nanda sir. Nirin or tolo wornashinak avak ma worna ma mendek ni naka, os ni nakmbaha nor mbahanda hom. \v 11 Ome sira, kavakavan ni uwa wolo nomorawun nirin handa ri. Nomorawu oson ni kishawa wolo sunguwavu nihi kavak si nawak ni holonda nir. Hako nomorawu os nirin or hawa oso nirin si tolo wornashinak sunguwavu nihin ni tormbelehe indik nombo jivi nom ni tiyakwa nir. \x - \xo 12:11 \xt Je 3:17-18\x* \p \v 12 Kwambu jihi am mendek si nakwak si nawak amu heyenduwa. Avak kopshan ji mbaha indiyok kwambuk ji sika. \x - \xo 12:12 \xt Ais 35:3\x* \v 13 Uhu nombo jivi oson er ji tiyaka. Ushinak ma ol jirin kumasihi lundiyawa ma ondo, os ji iwan li heyehe, nombo os ji iwa orok erem jip li ika, mbeek takatukuyikwa ambu lir. \x - \xo 12:13 \xt Snd 4:26\x* \s1 Avui Wasilakan ji kumaifawa hala \p \v 14 Jir avak ma anandi nga ji waphimbijihi ji anafaha ji lika. Uhu kavakava os ji undan ji lai tirna halaha ma worna mak ji naha er ji sika. Mberem ushiwak? Os ma worna mak ji nana ambu nahi, jir mbeek orin heyekwa ambu jir. \v 15 Avui Wasilaka jirin wapnuku orhik ewenda ri. Hako jihinjik ji auheyeka, las avak jir lar waprupshi orhin or kumaifaha nor mba, �Oso mbeek anin jelyandahi ambu sir.� Karem or mbaha wapkava hishinda orhin wavukop or tombokoyanak mi jintla hom si tungua rasaha wasilakak si naha mi sijimbalen si wanak ma li aha kavak li nanda ngashi. Ji auheyeka, las avak erem ji nanda ngashi. \v 16 Uhu ji auheyeka, las avak jir lar Avui Wasilakan or kumaifanda ngashi, os nokove hula sihin si halashihi hula anandi nga si yanda hom. Iso mas erem uri ri. Or jikismaifuk or nahandari oso kasai mbele kava las hom si narik or heyehe nor kumasiri sir. Karem uri osik maha orhi uri akwa oson or heyehe nor mbar, �Akwa oson anin hanak a aka. Ushinak anhi farniyik mi sihi jikismaifuk naka.� \x - \xo 12:16 \xt Stt 25:29-34\x* \v 17 Ushihi kuma os erem or urin or hishihi kavak si narik sunguwavu orhin or tormbelehe indik jikismaifuk or nakurik hishiri ri. Hako wahau. Indik jikismaifuk or nakurik tos ter or tlari os te. Hako wahau. Mbeek or lakurik nari ambu sir. Os erem li kayendari oso angop ji heyenda sir. Uwosik jihinjik ji auheyeka, las avak or hom ji naha Avui Wasilakan ji halanda ngashi. \x - \xo 12:17 \xt Stt 27:30-40\x* \p \v 18 Ji hishika, ma Israelik fehe ondo mas telemba Sainai\f 12:18 \fr 12:18 \ft Telemba Sainai orok Moses Avui Wasilakahi lon or lari.\f* nandari mishi orok li raha mbele mbele os orok talarin heyeri lir. Hi wasilaka orok si urik, nirtle nirndum indinga si talarik, suwa wasilakak si rasarik heyeri lir. \x - \xo 12:18 \xt Kis 19:16-20; Lo 4:11-12\x* \v 19 Urik fiwa si mbarik mashi las er nga orok mainkwambuk mbari sir. Urik mashi oson li misihi warje mende nga li ajehe Mosesin karem mbari lir, �Nir am ni aje mender te! Mi mbanak mashi oso mendek si nawa.� \x - \xo 12:19 \xt Kis 20:18-21; Lo 5:22-27\x* \v 20 Mberem ushirik erem li mbar? Avui Wasilaka mashi las angop lirin karem mbari ri, �Os jir lar mo fle asa jihi lar telemba torok li tasa nahi, wa sunjakomben ji loho ji mandingormeshinak li haka.� Karem or mbari mashi oson li misihi aje menderi lir. \x - \xo 12:20 \xt Kis 19:12-13\x* \v 21 Urik Moses er nga nor ajehe kwarnguarnari ri. \x - \xo 12:21 \xt Lo 9:19\x* \p \v 22 Hako jir mbeek lir hom telemba Sainai orok talawa ambu jir, wahau. Jir men nombok telemba Saionik talawa jir. Saion oso Avui Wasilaka ermba ermbak linda orhi yanga sira. Oso Jerusalem hevenik nanda sira. Yanga orok ensel musha mendek li tirsaha rupkapshihi mblanda lira. \v 23 Jir angop Avui Wasilaka jikismaifu orhi li linda mishik talawa jir. Jikisi orhi ondo hi lihin angop jekamba os hevenik wahanda orok li kayeri sir. Jir angop Avui Wasilaka or kumak ma misambik fehe mbele mbele ol li uhundan heyesilikwa ma otohik talawa jir. Uhu jir angop orhi ma ol ma worna mak or ushahanda ondo nga ji yangoho os li liwa mishi orok talawa jir. \v 24 Uhu jir angop Jisas or nindi nindi hom or sihi suma akrin tivinda ma otohik talawa jir. Or fi orhin jirnjik or ngoroho or nambreshihindak jip linda jir. Fi orhi misambik ngorori sira. Hako mbeek Abelhi fi hom wasan ukmbaha mbanda ambu sir, wahau. Fi orhi karem mbanda sir, �Kavakava jihin angop a yoko ermberi nir. Unda osik jirin armek a ukwa nir.� Karem mbanda sir. \x - \xo 12:24 \xt Stt 4:10; Hi 8:6\x* \p \v 25 Hako ji auheyehe lika. Avak ji mamblasamblan jihi Avui Wasilaka mbawa mashin ji mblarna ermbewa hala. Ji misi, mas wolo Israelik fehe ma ondo Moses ma misambik fehe oto saweri mashin li mamblasamblan jirik Avui Wasilaka kavak or nari lir. Hako ter wolo mberem ji hishindu, os mashi Avui Wasilaka or hevenik linda otohin ji misina ambu nahi, kavak nakwa ambu jir? Karem jimu hishindu? Wahau. Os mashi orhin ji misina ambu nahi, kava indingak nakwa jira. \x - \xo 12:25 \xt Hi 2:1-3; 10:26-29\x* \v 26 Mas telemba Sainai orok Avui Wasilaka or mbarik misambi nenawu jiri sir. Hako ter ormu karem mbanduwa, �Kumak avak a mbanak nenawu yervle mende misambik jikwa sir. Unak misambi nga lersuwu nga mendek nakwa vri.� \x - \xo 12:26 \xt Hag 2:6\x* \v 27 Mashi os or mbari karem, mbele mbele ol misambi nga lersuwu nga nor uhunda ondo avak or unak mendek nakwa lir. Hako mbele mbele ol hevenik fehe mbeek or unak mendek nakwa ambu lir, wahau. \v 28 Yanga os ni layikwa oso mbeek kavak or nakwa ambu sir. Oso ermba ermbak er nakwa sir. Uwosik Avui Wasilaka nom wapnuku nihik ni ewehe orhi siyok ni sihi os orin ni lotu ukmbaha nor mbawa nombo hom orin ni lotu uka. \v 29 Or hi os mbele mbele si urakonda hom nanda ora. \x - \xo 12:29 \xt Lo 4:24; 9:3\x* \c 13 \s1 Ma amber ji rupshihi armek ji uka \p \v 1 Kraishi ma jirin, jihi ambek ji anarupshika, os mahasanje jihin wavu jihik ji ewenda hom. \v 2 Uhu samba samba ol yanga jihik rawan aka jihik ji laha ihi armek ji uka. Mas wolo ensel lal samba samba hom li arndihi li rarik ma lal lirin aka lihik li tolo laha iri lir. Hako lir mbeek yariri ambu lir, ma ol li tolo laha iri ondo ensel olira. Uhunda hom jir erem ji uka. \x - \xo 13:2 \xt Stt 18:1-8; 19:1-3; Ro 12:13\x* \v 3 Uhu jir avak Jisasin tiyanda ma ol krawuk li ewehenda ondonjik ji hishihi ji holoka. Uhu ma ol kavak li uwak entlembalen misinda ondon erem ji hishihi ji mbaka, �Kava sumba, os anin erem li jiwakop an erem a misiwa nir te!� \p \v 4 Hulasi nokoplanda nombo oson ji halashinak jip wornak er si naka. Mberem ushiwak? Ma ol nokophirmbirihi hulatolhakanda ondo kumak avak kavak nakwa lira. \x - \xo 13:4 \xt Ef 5:5\x* \p \v 5 Ji misi, Avui Wasilaka orhinjik karem or mbari sir, �An mbeek jirin a halakwa ambu nir, wahau. Ermba ermbak jirin a jelyakwa nir.� Karem or mbari osik jir avak ya mendenjik ji hishombashiowewa hala. Mbele mbele ol jihik nawan ji heyehe, ambehoma, karem ji mbaka. Mberem ushiwak? Or mbeek jirin halakwa ambu ri. \x - \xo 13:5 \xt Lo 31:6,8; Jos 1:5\x* \v 6 Mashi os or mbari oso ome sira. Uwosik sunguwavu jihin ji mbornaha karem ji mbaka, \q1 �Wasilaka nirin jelyanda osik nir mbeek mbele las ni ajekwa ambu nir. Ma lar mbeek nirin mbele las undahi ambu ri, wahau.� \rq Buk Song 118:6 \rq* \s1 Mashi os akri jishi wolok li sawerik ji misiri oson ji toltambanaha kwambuk ji sika \p \v 7 Ma ol mas taha jirin maifu mendek mashin ewesawenda ma ondon indik ji hishika. Uhu os li liyanda lihi nga Jisashi mashin li misindiyanda nombo lihi oso nga indik ji hishika. Uhu os lir yandari hom erem ji yaka. \x - \xo 13:7 \xt 1 Ko 4:16\x* \v 8 Jisas Krais mbeek niyaka hom lailayi ralanda ambu ri, wahau. Or ermba ermbak tashingra hom taleshihi sinda ri. \v 9 Jir avak mashi apsham apshamhin ji halashinak jirin si tolo laha iwa hala. Ma lal karem hishinda lir, os akwan li anda nombo oso mo, akwan li pantlenda nombo oso avak lirin si jelyashinak Jisasin li tiyanda nombo lihi avak kwambuk nakwa sir. Karem hishinda lir. Hako erem li uhunda nombo lihi oso mbeek lirin jelyakwa ambu sir. Uwosik jir avak Jisas nom wavu jihik ji ewehe orin ji hishioweka. Ushinak jirin or jelyashinak avak kwambuk er ji sitambanaka. \x - \xo 13:9 \xt Ro 14:17\x* \p \v 10 Miando os Jisasin li tiriri oso alta nihin heimanda sir. Hako ma ol Judamahi lon tiyanda nombo orok jivik li nakmbaha hishiwa ma ondo miando oso mbeek lirin jelyanda ambu sir. \v 11 Angop ni heyenda sir, hetpris oto sipsip memehi fi nom or laha os li au ushandari mishi indingo orok hulaima nokopma kavakava lihin laha ermbekurik ofan or ukurik lalayindari ria. Hako sishi, hungurangu, havarava ondon or laha hikriyok or laha ihi kandakar nga homek or ihi ewe suwundari ri. \x - \xo 13:11 \xt Wkp 16:27\x* \v 12 Undari hom Jisas erem, kolaka hikriyok nomorawun kishaha hari ri. Mberem ushirik or har? Or hashihindanak fi orhi man si yokoshinak Avui Wasilakahi misokomek ma worna mak li naku, karem mbaha nirnjik hari ri. \x - \xo 13:12 \xt Jn 19:17\x* \v 13 Unda osik nir orin tiyanda ma nir erema, orin ni tiyaha hikriyok ni layihi or nga nakrem nomorawu os or kishanda hom nir erem ni kishaka. Uhu os ma misambik fehe nirin li okolehe kavakavan li mbawa oson ni holonalo siwa hala. \x - \xo 13:13 \xt Hi 12:2\x* \v 14 Misambi torok kuyanga las mbeek ermba ermbak er ni likwak ni heyenda ambu sir, wahau. Uwosik kuyanga os ermba ermbak ni likwa mishi oso si talanak ni heyekmbaha nimu nikishinduwa. \x - \xo 13:14 \xt Hi 11:10,16; 12:22\x* \p \v 15 Ermba ermbak Avui Wasilakan hi Jisashik ni hausimbausika. Erem orin ni hausimbausinda nombo nihi oso os ofan orin ni handa hom nanda sira. \x - \xo 13:15 \xt Sng 50:14,23\x* \v 16 Uhu man armek ji uka. Mbele las li frungu nahi, avak lirin ji jelyaka. Os erem ji uwa nombo oson ji halawa hala. Erem ji unda nombo oso ofan orin ji handa hom nanda sir. \x - \xo 13:16 \xt Fl 4:18\x* \s1 Sios lida ondohi mashin ji misika \p \v 17 Sios lida ondohi mashin ji misihi ji tiyaka. Lir jirin li washilihi os ermba ermbak linda mishi orok ikwa nombon sawenda lir. Uhundanak Avui Wasilaka kumak avak lerawu os li landa oson heyembakwa ri. Karem uwosik mashi lihin ji misihi ji tiyaka. Uhu os li mbawa hom ji uka. Os erem ji u nahi, avak li rupshihi lerawu oson er lakwa lir. Hako os li mbawa hom ji una ambu nahi, avak nomorawun kishakwa lir. Os erem li na nahi, mberem jirin li jelyaku? Wahau. Uwosik mashi lihin ji misihi ji tiyaka. \x - \xo 13:17 \xt 1 Te 5:12\x* \v 18 Ermba ermbak kavakava os a undan Avui Wasilakan kormbak a sawenda nir. Uhu nombo worna orhin a tiyakmbaha a hishinda nira. Avak orin ji sawenak anin or jelyashinak nombo orokop er a tiya ika. \x - \xo 13:18 \xt Ap 24:16; 2 Ko 1:12\x* \v 19 Uhu orin ji sawenak nombon or sashinak kolomalok indiyok jirin a ra heyeka. \s1 Wesambasa mashi \p \v 20-21 Avui Wasilaka waphimbiji tontlo oria. Jisasin or mbarik mawan or halaha indik usahari ri. Jisas fi orhi si ngorori oso suma akri os ermba ermbak nakundan tiviri sira. Uhunda osik nirin arangoho washilinda ma indingo Jisas oria. Jirnjik orin a sawenak jirin or jelyashinak mbele mbele jivi os Avui Wasilaka ji ukmbaha nor mbahanda nom ji uka. Uhu os ji nakmbaha nor hishiwa hom ji naka. Ermba ermbak hi Avui Wasilakahin ji hauoweka. Ome sira. \x - \xo 13:20-21 \xt Jer 32:40; Ese 37:26; 1 Pi 2:25\x* \p \v 22 Jisasin hishindiyanda ma jirin, mashi kas a kayewan mamblan yawur ji ewehe ji misika. Hombelakak a kayewa ambu sir. Hako ji misihi ji tiyaka. \v 23 Timoti or nir nga nakrem Jisasin tiyanda ma oto angop li mbashirik krawu akan or halaha hikriyok talari ri. Os kolomalok or taha anin or heye nahi, avak nakrem shi raha jirin shi heyekwa shir. Os or tana ambu nahi, avak nendekop a rakwa nir. \p \v 24 Wesambasa anhin sios lida ol orok linda nga ma ol Jisasin tiyanda nga amu handuwa. Jisasin hishindiyanda ma ol yanga Italik fehe tol torok linda ondo olmu wesambasa lihin er nga jirin handuwa. \p \v 25 Jirnjik Avui Wasilakan a sawenak waprupshi orhin or halashinak jihik si naka. Unda kasira. Ambehoma.