\id 1PE - Mende NT, Tarja I. & Michiyo N., 7-JUN-2006 \h 1 Pita \toc1 Jekamba maifu Pita or kayeri \toc2 1 Pita \mt1 Jekamba maifu Pita or kayeri \c 1 \p \v 1 An Pita, aposel Jisas Kraishi anira. An jekamba kason jirnjik amu kayenduwa. Jir nomorawu wasilaka si talarik, tulu ihi mahi yanga, provins Pontus, Galesia, Kapadosia, Esia, Bitinia orok liyanda jir. Jir angop Avui Wasilaka kamahanda ma jir. \v 2 Jir orhi mak ji nakmbaha maskop or mbahandari hom os jirin ormu kamara. Uhu Masikome orhi jirin or ushirik, orhi mak ji naha misokome orhik jivi mende indingak jimu nara. Unda osik Jisas Kraishi mashin misindiyari jir. Uri osik fi orhik mbele mbele kava ji undarin yoko ermberi ri. Jirnjik Avui Wasilakan a sawenak waprupshi orhi nga waphimbiji orhi nga or halashinak avak warje nga jihik si naka. \x - \xo 1:2 \xt Ro 8:29; 2 Te 2:13\x* \s1 Ermba ermbak jipjip likunda oso osmu hevenik nirin nikishinduwa \p \v 3 Hi Avui Wasilakahin ni hauoweka, or Wasilaka nihi Jisas Krais avoko orhi ria. Nirnjik warje nga nor hishihi nor holori osik, nombo os Jisas Kraisin or mbashirik indik or usahanda orok ma akri indingak nimu nara. Ushihindak os kumak jipjip ni likwa oson nirin or hakwan ni hishiowehe, nimu nikishinduwa. \p \v 4 Ermba ermbak jip likwa oso mbeek kavak nakwa ambu sir. Oso misokome Avui Wasilakahik jivik er nanda sir. Uhunda osik mbeek mendek nakwa ambu sir. Avui Wasilaka ermbak linda oso armek or arangoshihindak hevenik jirin osmu nikishinduwa. \x - \xo 1:4 \xt Kl 1:12\x* \v 5 Jisasin ji hishindiyanda osik Avui Wasilaka kwambu orhik or arangoshihindak jip jimu linduwa. Er ji li inak Jisas indik takwa ri. Os or tawa wolo nirin indik or lakwa oso kormbak or mukunak, ma amber li heyekwa sir. \x - \xo 1:5 \xt Jn 10:28; 17:11\x* \p \v 6 Jir mbele mbele Avui Wasilaka hevenik armek jirin or ukwa oson ji hishihi, jimu rupshinduwa. Hako nomorawu jihik si talawak ji kishaha ter kandakar nga nambek jimu tlaholo linduwa. Nomorawu oso Avui Wasilaka or halashiwak jirin jeikayekmba talawa sir. \x - \xo 1:6 \xt Je 1:2; 1 Pi 5:10\x* \v 7 Golin ji hishika. Hik li suwu nom yawur li heyenda sir, gol indinga os mo wahau? Karem li heyembanda sir. Hako gol oso ermbak nanda ambu sir. Avak kavak nakwa sir. Golin li oweioweiheyenda hom Jisasin ji hishindiyanda nombo jihi oso omendinga os mo, wahau? Karem Avui Wasilaka or heyembakmbaha nomorawun or halashiwak jirin jeikayenda sir. Misokome orhik or heyewa Jisasin ji hishindiyanda nombo jihi oso golin tikrihi jivi mendek nanda sir. Unda osik nomorawu si talanak ji kishaha kwambuk ji sitambanaka. Unak Jisas indik or tawa wolo, avak jirin or rupshi mendehe hi jihin hauowekwa ri. \x - \xo 1:7 \xt Snd 17:3; Sek 13:9; Mal 3:3; Je 1:3\x* \v 8 Jir mbeek or omen heyenda ambu jir, hako orin wapnuku jihik jimu owenduwa. Ter orin heyewa ambu jir. Hako orin ji hishindiyaha kumbanukuk ji sihi orin jimu rupshi mendenduwa. Os ji rupshinda oso, warje mende nga nanda sir, mberem ji mbandahi ambu. \x - \xo 1:8 \xt Jn 20:29; 2 Ko 5:7\x* \v 9 Mberem ushiwak? Jisas Kraisin wavu jihik ji owenda osik, kavakava jihin or yoko ermbeshihindak, jip jimu linduwa. \p \v 10 Mas wolo Avui Wasilakahi profet ondo lerawu havakavan li laha nombo os Avui Wasilaka man or jivinashinak jip ji likundari oson lasari lir. Lir waprupshi Avui Wasilakahi jihik si nakurin angop mas li mbahandari sir. \x - \xo 1:10 \xt Mt 13:16-17\x* \v 11 Krais oto Masikome orhi profet ondohik nandari ri. Uhu masmas nomorawu si talanak Krais or kishaha malakamak or nakurin profet ondon ormu sawera. Urik li misihi limu lihishira, �Ma or nirin jivinakwa ma oto lawe mendek nakundar? Uhu mbele wolo mendek ma oto or talakundar?� karem limu hishira. \x - \xo 1:11 \xt Sng 22; Ais 53; Lk 24:26-27\x* \v 12 Hako Avui Wasilaka ormu lirin karem sawera, �Or ji lasawa ma oto mbeek jir liwa wolok talakwa ambu ri, wahau,� karem ormu mbara. Oso kumakop talakurin li mbari sir. Hako ter Avui Wasilaka Masikome orhi hevenik nanda oton or halashirik takari ri. Ushihindak ter ma ol mashi jivi Jisas Kraishin sawenda ma ondo Masikome otohi kwambuk li sawewak jimu misinduwa. Krais oto jirin jivinakmbaha Avui Wasilaka kamahanda ma ri, karem li sawewak jimu misinduwa. Ensel ondo nga os Avui Wasilaka jirin armesarmek erem or ukunda oson yawur li heyekrahakorokwak hishinda lir. \s1 Avui Wasilaka jir misokome orhik jivi mende indingak ji nakmbaha jirin kamari ri \p \v 13 Unda osik jihinjik ji auheyehe ermbak lerawu Avui Wasilakahin ji lakmba ji hundujehe ji lika. Uhu ji ruwol tava oloho ji lika. Jir avak os Jisas Krais kormbak or talakwa wolo os Avui Wasilaka jirin armek or ukmbaha mbahanda oson ji rupshihi ji nikishika. \v 14 Jir avak mashi orhin ji misindiyaka, os jikisi avoko nijavahi mashin li misindiyanda hom. Mas mbeek hishiyarinda nga nandari ambu jir. Undari osik os jimu kavakavan unda nombon tiya yandari jir. Hako ter nombo oson indik ji tiyawa hala. \x - \xo 1:14 \xt Ro 12:2; Ef 2:3; 4:17-18\x* \v 15 Jir angop Avui Wasilakahi jikisik ji nakmbaha nor kamari jir. Uhunda osik or jivi mende indingak or nanda hom jir nga os or nanda hom jivi mende indingak ji naha mbele mbelen ji uka. \v 16 Avui Wasilakahi jekambak karem li kayehendari osa, �An jivi mende indingak a nanda osik jir nga os a nanda hom jivi mende indingak ji naka.� Avui Wasilaka karem or mbahandari sir. \x - \xo 1:16 \xt Wkp 11:44-45; Mt 5:48\x* \s1 Avui Wasilaka fleya wasilaka mendek nirin or frungawuri \p \v 17 Os Avui Wasilakan ji sawewa wolo, jir orin �Avui nihi� karem mbanda jir. Os mbele mbele ni undan or heyembawa wolo ma amber os li unda maka makan or heyehekop, wasan yombo yombo lihik hakwa ri. Uwa osik ermba ermbak os misambi torok ji liwa wolo, orin ji ajehe mbele mbele amber armek ji uka. \x - \xo 1:17 \xt Ro 2:11; Rev 2:23\x* \v 18 Jir angop ji heyenda sir, mas neloko avoko jihi tiyandari nombon ji tiyari oso men sembe mende ji tiyandari sir. Hako Avui Wasilaka angop jirin or jivinaha, kavakava os ji undari oso angop or yoko ermberi sir. Hako or mbeek ya mbele mbele misambik fehe ol kavak nandari ondok jirin frungawuri ambu ri, wahau. \v 19 Or fi Kraishik jirin frungawuri ri. Fi orhi oso fleya wasilaka mendek li frungawundahik nari sir. Krais or sipsip jikisi arme mende jele indingak nari ri. \x - \xo 1:19 \xt Ap 20:28; Hi 9:12-14\x* \v 20 Avui Wasilaka misambin or u namber, jirin or jivinakmbaha Kraisin or kamari ri. Undari osik os or mbahandari wolok si narik or mbashirik jirin or jivinakmbaha kormbak talari ri. \x - \xo 1:20 \xt Ef 1:4\x* \v 21 Jirin or jivinashihindak os jimu Avui Wasilakan hishindiyanduwa. Or Kraisin or mbarik indik or usaha hiushamak ormu nara. Uhunda osik os jimu Avui Wasilakan ji hishindiyaha mbele mbele os or ukmbaha nor mbahandan jimu nikishinduwa. \x - \xo 1:21 \xt Jn 14:6; Ro 5:1-2\x* \s1 Ma ol nakrem jir nga Jisasin ji hishindiyanda man wapnuku jihik ji oweka \p \v 22 Mashi omendingan ji tiyanda osik misokome Avui Wasilakahik os jimu jivi mendek nanduwa. Uhu jir Jisasin hishindiyanda ma jir jihi ambek omendingak anarupshinda jir. Unda osik os ji anarupshinda nombo jihi oson avak ji halashinak wasilakak si nanak sunguwavu mende jihi nga ji anarupshika. \x - \xo 1:22 \xt Jn 13:34; Ro 12:10\x* \v 23 Jir os ma akrik ji nari nombo oso mbeek nijava avokohi fik nari ambu jir. Ma jikisi nijava wahanda ondo amber handa lir. Hako jir os ma akrik ji nari nombo oso karem. Mashi Avui Wasilakahi os ermba ermbak nanda oson ji misindiyanda osik os jimu ma akrik nanduwa. Mashi orhi oso er nakwa sir. Mbeek mendek nakwa ambu sir. \v 24 Jekamba Avui Wasilakahik karem li kayehendari osa. \q1 �Hulaima nokopma amber mbeek nambe mendek misambik likwa ambu lir. Lir minja lewas li hatlayinda hom, lewas hakwa lir. Malakamak nanda ondo nga hi lihi lewas mendek nakwa sir, os mise amase kolok nenje si hatlayi rakanda hom. \v 25 Hako mashi Avui Wasilakahi ermba ermbak er nakwa sir.� \rq Aisaia 40:6-8 \rq* \p Undari mashi jivi kason li sawerik ji misiri sir. \c 2 \s1 Wasilaka or wormbonawa hom sinda ri \p \v 1 Jir ma akrik ji nahanda osik avak man wapkava hishiwa hala. Uhu haimba handambawa hala. Jihinjik ji yerkujihi �Nir ma worna ma,� karem ji sembe mbaha yawa hala. Mahi mbele mbelen ji heyehe antlawa hala. Man ngria wanyihi hukwamainentle sawewa hala. \x - \xo 2:1 \xt Ef 4:22; Je 1:21\x* \v 2 Jikisakri mukun li akwak tlanda lir. Mukun li aha wasilakak nanda lir. Unda hom jir erema. Jikisakri mukun li akwak li tlanda hom jir mashi Avui Wasilakahin erem ji hishombashiowehe ji hishika. Erem ji unak masikome jihi kwambuk or naka. Ushinak mbele mbele os Avui Wasilaka jirin jipjip or ukmba nor mbahanda avak jihik si naka. \v 3 Wasilaka jirin or waprupshihi, armesarmek jirin or undan angop ji heyenda osa. \x - \xo 2:3 \xt Sng 34:8\x* \v 4 Uwa osik Wasilakahik ji taka. Or wormbonawa hom nanda ria. Uhu or ermba ermbak linda ria. Hako hulaima nokopma orin li heyehe, �kava,� karem li mbaha orin halari lira. Hako Avui Wasilaka orin or heyehe, �jivi mende,� karem mbaha or kamari ri. \v 5 Jir erema. Jir amber wormbo hom nanda jir. Uhu ermba ermbak linda oso nga nanda jir. Avak ji halashinak Avui Wasilaka aka orhin jirik or uka. Ushinak Masikome orhi jihik or lika. Jisas Krais jirin or jivinahanda osik, jir pris Avui Wasilakahi indingak ji naha, ofa os or rupshinda hom orin ji haka. Ofa oso Masikome orhi os ji ukmbaha or sawenda hom ji haka. \x - \xo 2:5 \xt Ef 2:21-22; Rev 1:6\x* \v 6 Mberem ushiwak? Jekamba Avui Wasilakahik karem li kayehendari sir. \q1 �Misi. An sunja\f 2:6 \fr 2:6 \ft Judama aka lihi wormbon sunjakop falendari lir.\f* lar angop a kamahanda ri. Or jivi mendek or naha kwambu indingak nanda ria. A halashiwak Jerusalemik ormu sinduwa. Ma ol orin hishindiyawa ondo mbeek sembe li nikishihi humblarakwa ambu lir. Os or mbahanda hom lirin ukwa ri.� \rq Aisaia 28:16 \x - \xo 2:6 \xt Ef 2:20\x* \rq* \p \v 7 Uhunda osik jir orin hishindiyanda ma jir karem hishinda jir, �Krais oto sunja jivi indinga ria,� karem mbanda jir. Hako ma ol orin hishindiyawa ambu ondo, wahau. Mberem ushiwak? Mashi las jekamba Avui Wasilakahik karem li kayehendari osa, �Akan unda ma li heyehe li mba, �Sunja toto kava ri,� karem li mbaha li laha ermberi oto angop wormbonawa hom or naha akan liyindahik nari ri,� karem li kayehendari osa. Uhu mashi las karem er nga li kayehendari sir. \x - \xo 2:7 \xt Sng 118:22\x* \v 8 �Or sunja hom or naha, nombo lakak or washihindak ma mushak li taha sunja orok li jifaha takatukuyikwa lir.� Mberem ushiwak? Ma ol Kraisin hishindiyawa ambu ondo lir mashi Avui Wasilakahin li mblarnanda osik olmu jifaha tukuyinduwa. Mas Avui Wasilaka angop erem li ukurin or mbahandari osa. \x - \xo 2:8 \xt Ais 8:14-15\x* \v 9 Hako jir Avui Wasilaka kamahanda jir. Jir pris indingak ji naha malakamak jimu nanduwa. Jir yanga jivi orhik fehe indingak jimu nanduwa. Jir amber orhi mak jimu nanduwa. Mberem ushirik jirin erem or ur? Mas nirtle nirndum lindari jir. Hako jirin or laha ukruharanda jivi orhik or oweshihindak ter jip jimu linduwa. Erem jirin armek or unda oson kormbak ji sihi ji sawekmbahan. \x - \xo 2:9 \xt Lo 7:6; 14:2; Ais 9:2; Ap 26:18; Ef 5:8; Ta 2:14\x* \v 10 Jir mas wolo mbeek orhi mak nandari ambu jir. Hako ter orhi mak jimu nanduwa. Mas Avui Wasilaka jirnjik or hishihi holondari oson heyekrahakorori ambu jir. Hako ter os erem or uhunda oson os jimu heyekrahakoronduwa. \x - \xo 2:10 \xt Hos 2:23\x* \s1 Jir avak nombo worna nom ji tiya yaka \p \v 11 Jisasin hishindiyanda ma jirin, misambi torok ji liwa wolo ma ol yanga lihin halaha, mahi yangak li ihi li liyanda hom jimu linduwa. Uwa osik jirin karem amu sawenduwa. Jir avak men maome jihi rupshikmba ji unda kavan ji hala. Las avak oso si unak kavak ji nanda ngashi. \x - \xo 2:11 \xt Ga 5:17,24\x* \v 12 Jir avak ji wapjip hishihi nombo worna nom ji tiya yaka. Unak ma ol Avui Wasilakan kumasihi jirin mainentle mashin mbanda ondo avak nombo wornan ji tiya yanda jihi oson li heyehe os Avui Wasilaka man or heyembakwa wolo, hi orhin metenjek hauowekwa lir. \x - \xo 2:12 \xt Mt 5:16\x* \s1 Gavmanin ji tiyaka \p \v 13 Malakama ol yangan arangonda ondo li owenda mashi lihin er nga ji misindiyaka. Mberem ushiwak? Wasilaka erem ji ukmbaha nor mbahanda osa. Uwa osik malakama jihi li mbawa mashin ji misindiyaka. \x - \xo 2:13 \xt Ta 3:1\x* \v 14 Uhu jir avak malakama jihi or mbashihindak tawa ma ondo mashi os li mbawa er nga ji misindiyaka. Ma ondo yanga yangak li ihi, ma ol kavakavan undan li heye nahi, lirin li jihi krawuk owekwa lir. Uhu ma ol jivijivin unda ondon li heye nahi, hi lihin li hauowekwa lir. \v 15 Mberem ushiwak malakama ondohi mashin ji misikmbaha na mbandu? Avui Wasilaka jivijivi nom ji ukmbaha mbahanda ora. Os erem ji u nahi, ma ol jirin mainentle mbaha, hishiyarinda nga nanda ambu ondo jirin li heyehe, avak mashi kava las nga jirin mbakwa ambu lir. \x - \xo 2:15 \xt 1 Pi 3:16\x* \v 16 Hako las avak ji hishihi ji mba, �Nir nihik nimu yanduwa. Os ni ukmba ni hishiwa hom nimu ukuwa,� karem ji hishihi ji layihi kavakavan ji unda ngashi. Ji halashinak Avui Wasilaka nom malakama jihik or nashinak orhi siyok ji sihi mashi orhin ji misindiyaka. \v 17 Jir avak ma amber ji rupshihi lirin armesarmek ji uka. Uhu jir nga nakrem Wasilakahi mashin misindiyanda man ji rupshihi lirin wapnuku jihik ji oweka. Uhu Avui Wasilakan ji ajehe orhi siyok ji sika. Uhu malakama ol yangan arangonda ondon ji rupshihi hi lihin ji hauoweka. \x - \xo 2:17 \xt Ro 12:10\x* \s1 Krais nomorawun or kishandari hom jir nga nomorawun ji kishaka \p \v 18 Jir akishmakishak ji naha, malakamahi siyok ji sihi, men lerawun landa ma jirin, ji misi. Jir avak malakama ol jirin mbawak men lerawun ji landa ondon wavu mende jihi nga ji rupshihi, hi lihin ji hauoweka. Uhu mashi lihin ji misindiyaka. Malakama jivi ol mainalok jirin sawenda ondo nom nembes, wahau. Malakama kava ol men sembe jirin jinda ondohi mashin er nga ji misindiyaka. \x - \xo 2:18 \xt Ef 6:5\x* \v 19 Avui Wasilakan ji tiyanda osik os jirin kavakavak li u nahi, nomorawu oson men mayam ji kishaka. Mbeek wasan ji uwa hala. Unak Avui Wasilaka os erem ji uwan or heyehe rupshikwa ri. \x - \xo 2:19 \xt 1 Pi 3:14,17\x* \v 20 Hako os kavakavan ji unak nombo orok jirin li jinak, nomorawu oson mayam ji kisha nahi, wa mberem ji hishindu? Avui Wasilaka avak jirin rupshikwa or? Wahau. Mberem ushiwak? Oso jihik ji uwak li jiwa osa. Hako os jivijivi nom ji unak, nombo orok sembe jirin li jinak, nomorawu oson mayam ji kisha nahi, Avui Wasilaka os erem ji uwan rupshikwa ri. \p \v 21 Jir os Krais jirnjik nomorawun or kishahandari hom, jir nga nomorawun ji kishakmbaha Avui Wasilaka jirin ormu kamara. \x - \xo 2:21 \xt Mt 16:24; Jn 13:15\x* \v 22 Krais or mbeek mbafirimbaha kavakava las uri ambu ri, wahau. \x - \xo 2:22 \xt Ais 53:9\x* \v 23 Orin kavakavak li mbarin mbeek wasan lirin mbari ambu ri. Li halashirik nomorawun kishari ri. Hako or mbeek li ajekuri mashi las lirin mbari ambu ri, wahau. Or mbele mbele kava ol orin li uri ondo amber Avui Wasilakahi tavak hari ri. Mberem ushirik? Avui Wasilaka hulaima nokopma ol li unda ondon armek wornak heyembanda ora. \x - \xo 2:23 \xt Ais 53:7; 1 Pi 3:9\x* \v 24 Krais miandok or hari oso kavakava nihin maome orhik or kishaha hari ri. Erem or ushinak kavakava os ni undan ni halaha nombo worna nom ni tiyakmbahan. Orin li jihi mandingormeshihinda nombo orok os jimu jivik nanduwa. \x - \xo 2:24 \xt Ais 53:5-6; Ro 6:11\x* \v 25 Mas jir amber sipsip ol ma ngashi ambu hom ji naha nombon mbele yandari jir. Hako ter sipsip mashama or jirin armek washilihi arangonda ma otohik indik jimu tanduwa. \x - \xo 2:25 \xt Ese 34:5-6; Mt 9:36; Jn 10:14; Hi 13:20-21\x* \c 3 \s1 Mashi os hulasi nokoplahanda ondonjik or saweri \p \v 1 Nokove jir angop hulasihinda jirin, hula jihi siyok ji sihi mashi lihin ji misindiyaka. Unak hula jihi ol Avui Wasilakahi mashin misinda ambu ondo avak os lirin armek ji undan li heyehe, er nga Avui Wasilakahi mak li naka. \x - \xo 3:1 \xt Ef 5:22\x* \v 2 Mberem ushiwak jirin li heyehe Avui Wasilakan li tiyaku? Li heyewa, jir Avui Wasilakan ji hausimbausihi orin ji tiyanda osik mashi lihin mblarnanda ambu jir. Lihi siyok ji sihi nombo wornan tiyanda jir. \v 3 Jir avak masikukwa jihin ji jehe, tlasiji os golik li undak maome yoko jihin ji tlahapsihi, kowe jiviwavin ji falekmbaha hishombashiowewa hala. \x - \xo 3:3 \xt 1 Ti 2:9\x* \v 4 Hako maome yoko jihi ji tlahapsikwak ji hishombashiowenda hom, wavu yoko jihi ji hafakaha ji anafa likunda nombon ji hishombashioweka. Erem nanda nombo oso er nakwa sir, mbeek mendek nakwa ambu sir. Erem nanda nombo oso Avui Wasilaka or rupshinda sir. \v 5 Nokove ol mas nahandari ondo erem undari lira. Avui Wasilaka os or mbahanda hom or uku, karem li hishiowehe orhi siyok sindari lir. Undari osik hula lihi siyok li sihi mashi lihin misindiyandari lir. Os erem li undari nombo oso Avui Wasilakahi misokomek or heyeri osmu jivik nara. \v 6 Sara Abrahamhi siyok si sihi, �Or hausishiwak an orhi siyok a sinda nir,� karem orin si mbaha mashi orhin misindiyandari sir. Jir erem. Os kwambuk ji sihi nombo wornan ji tiyaha mbeek mbele las ji aje nahi ambu, Sara undari hom nakrem jimu unduwa. \x - \xo 3:6 \xt Stt 18:12\x* \p \v 7 Jir nokove ngashi ma jirin, jir erem. Nokove jihi mbeek jir kwambu nga ji nanda hom nanda ambu lir. Uwa osik jir avak nokove jihin ji rupshihi lirin armesarmek ji uka. Lir kumak os ermba ermbak lindan lir er nga lakwa lir. Uhunda osik ji anafa anafaha armek lirin ji uka. Os erem ji u nahi ambu, mbeek mbele las Avui Wasilakan ji sawewan misikwa ambu ri. \x - \xo 3:7 \xt Ef 5:25\x* \s1 Ermba ermbak ma anandin armek ji uka \p \v 8 Mashi las nga na sawekwa karem. Jir amber wavu namtaskop ji hishihi ji wapjip hishihi ji lika. Jihi ambek ji anarupshihi, armek ji uhu ji hafakaha lika. \v 9 Os ma jirin kavakavak li uhu hi jihin kavak li na nahi, wasan ji uwa hala, wahau. Hako Avui Wasilakan ji sawenak lirin armek or uka. Erem ji ukmbaha jirin kamari ri. Os erem ji u nahi, Avui Wasilaka jirin armesarmek ukwa ri. \v 10 Mashi Avui Wasilakahi karem mbahanda sir. \q1 �Os ji rupkapshihi jip ji lihi yakwak ji hishi nahi, wa mashi kavan ji mbaha ji mbafiriwa ji hala. \q1 \v 11 Uhu kavakava ol ji undan ji kumasihi nombo worna indinga nom ji tiyaka. Uhu aulekombek owenda nombon ji halaha ji anafaha lika. \q1 \v 12 Mberem ushiwak? Wasilaka ma ol nombo wornan tiyanda ondon or heyehe rupshinda ri. Os orin li sawewan misinda ri. Hako ma ol kavakavan unda ondo os orin li sawewa wolo, mbeek misinda ambu ri. Or turaha kumaifa linda ri.� \rq Buk Song 34:12-16 \rq* \s1 Nombo wornan ji tiyanak nomorawu jihik si tala nahi, oso ji ajewa hala \p \v 13 Os ji tantlemantlembuhu nombo wornan ji tiya nahi, ma lar mbeek jirin kavak nakwa ambu ri, wahau. \v 14 Hako os nombo wornan ji tiyanak, nomorawu jihik si tala nahi, wa ji rupshika. Mberem ushiwak? Kumak avak Avui Wasilaka wasa jivi jihin hakwa ri. Os ji ajekmba mbele las li u nahi, avak ji ajehe ji lishnyamashnyawa hala, wahau. \x - \xo 3:14 \xt Ais 8:12-13; Mt 5:10; 1 Pi 2:20; 4:14\x* \v 15 Hako Kraisin wavu jihik ji oweka. Uhu �Or Wasilaka anhi,� karem mbaha hi orhin wasilakak er ji hauoweka. Uhu os jirin li sili li mba, �Mberem ushiwak Jisasin er ji tiyaha orin ji halanda ambu?� karem li sili nahi, os wavu jihik ji hishiowe ji nikishinda oso maintontlo sihin ji sawenak li misika. \v 16 Hako mainalok lirin armek ji saweka. Uhu mbele mbele jivi nom ji unak Avui Wasilakahi misokomek jivik ji naka. Ushinak ma ol jirin kavakavak mbawa ondo avak os jipjip ji liyawa oson li heyehe, li humblaraka. Ma ondo Kraisin ji tiyanda nombon kavak mbanda ma lira. \x - \xo 3:16 \xt 1 Pi 2:12\x* \v 17 Os nombo wornan ji tiyaha, nomorawun ji kishakmbaha Avui Wasilaka or mbahanda nahi, wa erem ji kishaka. Oso jivi sira. Mberem ushiwak? Avui Wasilaka os erem ji uwan or heyehe wasa jivin jirin hakwa ri. Hako os kavakava ji undanjik nomorawu jihik si talanak ji kisha nahi, wa himamu jihik nomorawun jimu kishanduwa. \s1 Krais nirin jivinakmba or haha indik usahari ri \p \v 18 Krais or ma worna ma indinga ri. Hako hindi namtaskop kavakava ol ni unda ondon or kishaha nihi farniyik hari ri. Kavakava nihin or yoko ermbehe nirin Avui Wasilakahi tavarenjek or hakurik maome orhik nomorawun or kishaha hari ri. Hako Avui Wasilaka or mbarik indik or usaha ermba ermbak ormu linduwa. \v 19 Uhu nor ihi masikome ol krawuk lindarin mashin ormu sawera. \v 20 Masikome ondo Noahi wolok Avui Wasilakahi mashin mblarnandari lira. Os Noa sipin or uri wolo Avui Wasilaka nambek nikishiri ora, hulaima nokopma wavu lihin li tormblekmbahan. Hako, wahau. Lir mbeek wavun tormbleri ambu lir. Noa sipin or urakoho ma 8-pelakop sip orok layi liri lira. Urik fa si rasaha ma ol mashin mblarnari man simu jihi sirira. \x - \xo 3:20 \xt Stt 6-7\x* \v 21 Fa oso osmu fak layinda nombon heimanduwa. Fak layinda nombo oso mbeek tlesishi maomek nandan yokokmbaha li unda ambu sir, wahau. Jisas Krais nihi farniyik or sihi or harik Avui Wasilaka mbarik indik or usahari osik, kavakava ol ni unda amber or yoko ermberakori lir. Unda osik Avui Wasilaka or jelyashinak orhik ni taha misokome orhik howai armek ni yaka, karem ni hishihi fak ni layinda nir. \v 22 Uhu Krais angop hevenik or lawuhu, Avui Wasilakahi tapmamayok ormu linduwa. Ushihindak ensel nga, wasi ol kwambu nga nanda nga, mbele mbele ol kwambu ngashi amber olmu orhi siyok sinduwa. \c 4 \s1 Wapkava hishinda nombon ji halaka \p \v 1 Krais maome orhik nomorawun kishari ria. Unda hom jir nga os or kishanda hom erem ji kishaka. Os Kraisin ji tiyanda nombo orok nomorawu jihik si talanak mayam ji kisha nahi, ma li heyehe karem mbakwa lir, �Ma tondo kavakavan li unda nombon angop halahanda lir,� karem mbakwa lir. \x - \xo 4:1 \xt Ro 6:2,7\x* \v 2 Unda osik os ji liwa wolo wapkava hishihi ji unda nombon ji halaha nombo os Avui Wasilaka mbawa hom tiyakwa jir. \v 3 Jir mas ma ol Avui Wasilakan tiyandari ambu ondo hom, mbele mbele ol li wapkava hishihi li ukurik li hishindari hom undari jir. Mbele mbele ol mas ji undari ondo karem. Jir wavu kava si usarik ji nokophirmbirihi hulatolhakaha, uku kavan ji aha ambarambasihi, hiyawu lakan ji uri wolo mbele mbele kavan ji uhu, ma tavak li undari godin er nga lotu undari jir. Hako ter ambehoma. Ondo amber angop er ji halarakori lir. \x - \xo 4:3 \xt Ef 2:2-3\x* \v 4 Uhu ter mbeek mbele mbele kava ondon unda ambu jir. Ushiwak ma ol mas najer ji yandari ondo oso ji halawak li heyehe wavu musha mushak li hishihi jirin kavakavak olmu mbanduwa. \v 5 Hako ji hishi. Kumak Avui Wasilaka ma ol hahanda nga, ma ol liwa nga, mbele mbele ol li undan or heyembakwa wolo, or silinak os li hishihi li unda nombo nombo hom sawekwa lir. \x - \xo 4:5 \xt Ap 10:42\x* \v 6 Erem si nakunda osik mashi jivi Jisas Kraishin ma olmu sawenduwa. Uwa osik ma ol ha namber mashi jivi Jisas Kraishin misindiyandari ondo kavakavan li undari osik maome lihi kuvayiri sir. Hako masikome lihi Avui Wasilaka nga likwa lir. \s1 Avui Wasilaka lerawu os ji lakmbaha nor mbahanda oson er ji laka \p \v 7 Mbele mbele misambik fehe amber mendek li nakwa wolo osmu pasir nanduwa. Uwa osik yawur ji hishikrahakoroho ji ruwol tava oloho ermba ermbak Avui Wasilakan ji saweka. \x - \xo 4:7 \xt Ro 13:11-12\x* \v 8 Uhu maifu mendek ji ukwa karem, ma anandin wapnuku jihik ji oweka. Mberem ushiwak? Man wapnuku jihik owenda nombo oso wasilaka mendek si na nahi, jirin jelyakwa sir. Os ma kavakava jirin li uwan ji heye nahi, mbeek wasan ji ukwak hishikwa ambu jir. Man wapnuku jihik ji owenda nombo jirin si jelyashinak avak ji mba, �Am nawa kava sir,� karem mbakwa jir. \x - \xo 4:8 \xt 1 Pi 1:22\x* \v 9 Uhu Avui Wasilakahi ma ol jihik tawan armek ji uhu aka jihik ji laharaha akwan ji hanak li aka. Erem ji uwa wolo ji turamaraha ji uwa hala. Wavu jihi nga ji rupshihi erem ji uka. \x - \xo 4:9 \xt Hi 13:2\x* \v 10 Avui Wasilaka jirin or rupshihi kwambu orhin jirin ormu hara. Ushinak lerawu apsham apshamhi os ji lakmbaha nor mbahandan ji lakmbahan. Unda osik kwambu orhi orok lerawun ji laha orhi ma anandi ondon ji jelyaka. \x - \xo 4:10 \xt Ro 12:6-8\x* \v 11 Os jihi lal mashi orhin ji sawe, karem mbaha kwambu orhin or hahanda nahi, wa mashi orhin yawur wornak ji saweka. Hovok os jihi lal lerawun ji laha man jelyakmbaha kwambu orhin or hahanda nahi, wa kwambu orhi os or hahanda orok lerawu oson ji laka. Ushinak ma mbele mbele ol ji lawan li heyehe, hi Jisas Kraishik Avui Wasilakan li hausimbausika. Kwambu nga ukruharanda nga ermba ermbak Kraishik er si naka. Omendinga sira. \s1 Krais nomorawun or kishanda hom ji kishaka \p \v 12 Jisasin hishindiyanda ma jirin, mbele mbele kava indingak nanda jihik si talaha jirin osmu jeikayenduwa. Hako avak ji lishnyamashnyaha ji mba, �Mbele mende tos ter nihik talandua?� karem ji hishinan, wahau. \v 13 Mbele mbele ol ter jihik talawa ondo himi angop Kraishik talari lir. Unda osik nomorawu Krais kishanda hom os jimu kishanduwa. Uwa osik ji rupshika. Ukruharanda orhi nga indik or takwa wolo, or tanak ji heyehe warje mende nga rupshikwa jir. \x - \xo 4:13 \xt Ap 5:41; Je 1:2; 1 Pi 1:6-7\x* \v 14 Kraishi mak ji nahanda osik ma misambik fehe avak mashi kavakavan jirin mbakwa lir. Hako ji rupshika. Mberem ushiwak? Masikome Avui Wasilakahi or ukruharanda oto ormu jir nga sinduwa. Uwa osik ji rupshika. \x - \xo 4:14 \xt 1 Pi 2:20\x* \v 15 Hako ji auheyeka. Las avak jihi lal man li mandingormehe, mbele mbele mahin li hirnyaha, kavakava anandi lal er nga li uhu, men ma lawa yejen li heilakailambayaha erem li unda nombo orok nomorawun li kishanda ngashi. \v 16 Hako jir Kraishi mak ji nahanda osik nomorawu jihik si talanak ji kisha nahi, wa ji humblarawa hala. Hako os Kraishi mak ji nawa oson ji rupshihi, hi Avui Wasilakahin ji hauoweka. \v 17 Avui Wasilaka hulaima nokopman or heyembakwa wolo osmu pasir nanduwa. Masmas nir orhi krahak sinda man heyembakwa ri. Ushihi ma ol mashi jivi orhin mblarnanda ma ondon or heyembashinak nomorawu wasilaka menden li kishaha kava indingak nakwa lir. \v 18 Avui Wasilakahi jekambak karem li kayehendari osa, �Ma worna ma ondo mbeek lerawu jivin li landa nombo lihi orok ermba ermbak linda oson lakwa ambu lir, wahau. Wasilaka yelndam waprupshi orhin men lirin or hashinak ermba ermbak linda oson lakwa lir. Hako ma ol Avui Wasilakan kumasihi kavakavan unda ondo mberem livai naku? Lir mbeek os ermba ermbak linda oson lakwa ambu lir.� \x - \xo 4:18 \xt Snd 11:31\x* \v 19 Uwa osik os Avui Wasilaka mbahanda hom ji tiyaha nomorawun ji kisha nahi, wa nombo worna oson er ji tiya ika. Uhu jihinjik maome sunguwavu jihin tava orhik ji haka. Or nirin uri ri. Unda osik ermba ermbak nirin armek arango washilinda ria. \c 5 \s1 Pita mashin sios lidan or saweri \p \v 1 An ter jir sios lidan mashi las a sawekwa nir. An jir hom sios lidak a naha lerawun landa ma lar anira. An misokome anhi indingak Jisas Krais nomorawun or kisharin amu heyera. Uwa osik karem amu mbanduwa. Os Wasilaka nihi Jisas indik or tawa wolo ukruharanda orhi nirin hakwa ri. \v 2 Avui Wasilaka hulaima nokopman sipsip hom tava jihik ol ormu halanduwa. Ushinak armek lirin ji washilihi mashi orhin ji sawenak li misikmbahan. Hako lerawu os ji lakmbaha Avui Wasilaka jirin or hahandan ji rupshihi ji laka. Las avak lerawu oson ma li ukmisihi mbawak ji ufuhu ji landa ngashi. Uhu las avak lerawu oson men yan ji lakwak ji hishihi ji landa ngashi. Hako jir lerawu oso men ji rupshihi armek ji laka. \x - \xo 5:2 \xt Jn 21:15-17; Ap 20:28\x* \v 3 Hako jir avak ji hausishinak ma ol Avui Wasilaka tava jihik or halanda ondo li hakasikmbaha ji hishiwan ji hala. Jir avak mbele mbele jivi nom ji unak li heyehe os ji uwa nombon li tiyaka. \x - \xo 5:3 \xt 2 Ko 1:24; Fl 3:17; Ta 2:7\x* \v 4 Os erem ji unda nahi, Wasilaka nihi or maifuk sihi sipsipin washilinda oto indik or tawa wolo jirin or rupshihi wasa jivi jihi os ermba ermbak nandan jirin hakwa ria. \s1 Jir jihinjik maome sunguwavu jihin Avui Wasilakan ji haka \p \v 5 Jikanda ermbasi jirin, ji misi. Jir sios lida ondo lihi siyok ji sihi mashi lihin ji misindiyaka. Uhu jir amber jihinjik ji hafakaha ji anafaha ji lika. Mashi Avui Wasilakahi karem mbandari osa, \q1 �Avui Wasilaka ma or hi orhin orhinjik hauowenda ma oto hi orhin or halawak takanda sir. Hako ma or hafaka linda man armek unda ri.� \rq Gutpela Sindaun 3:34 \rq* \p Karem mbanda mashin angop ji misinda sir. \x - \xo 5:5 \xt Ef 5:21; Je 4:6\x* \p \v 6 Uwa osik jir jihinjik ji hafakaha kwambu Avui Wasilakahi siyok ji sika. Uhundanak kumak os or mbahanda wolok si nanak hi jihi avak metenjek or hauowekwa sir. \x - \xo 5:6 \xt Mt 23:12; Lk 14:11; Je 4:10\x* \v 7 Jirnjik or hishihi holo mendenda ri. Uwa osik nomorawu jihik si talawa, tavarenje orhik ji wirnjika. Unak or avak jirin jelyakwa ri. \x - \xo 5:7 \xt Mt 6:25-30\x* \v 8 Hako mai, ji ruwol tava oloho ji auheye ji lika. Mberem ushiwak? Wutari jihi Laulaka oto jirin or unak Jisasin ji hishindiyanda nombo jihin ji halakmbaha ormu yanduwa, os kala asa man or shihi akwak nomboi nomboheyek or tashiyanda hom. \x - \xo 5:8 \xt 1 Te 5:6\x* \v 9 Hako os Jisasin ji hishindiyanda jihi oso ji halanak kwambuk si nanak orin ji jihi tukru ormbeka. Ji hishika. Avui Wasilakahi ma yanga yangak linda amber nomorawu tos ji kishawa himin erem kishanda lir. Unda osik jir nga erem kwambuk ji sitambanaha ji kishaka. \x - \xo 5:9 \xt Ef 6:11-13; Je 4:7\x* \v 10 Avui Wasilaka waprupshi tontlo oria. Kraisin ji hishindiyaha ukruharanda os ermba ermbak nanda orok ji sikmbaha angop or kamahanda jir. Hako kandakar nga nambek entlembale misikwa jir. Ushihikop avak or mbanak indik jip ji lihi kwambuk er sitambanakwa jir. \v 11 Jirnjik Avui Wasilakan a sawenak kwambu orhi oso or halashinak ermba ermbak jihik er si naka. Omendinga sira. \s1 Wesambasa mashi \p \v 12 Mashi anhi kaso Sailasin a mbashiwak jirnjik ormu kayenduwa. A heyewa or omendingak Jisasin hishindiyanda ma ri. Jekamba karok waprupshi Avui Wasilakahi os jirik or mukurik ji heyendan amu sawenduwa. Anhinjik angop a heyenda sir, oso waprupshi Avui Wasilakahi indinga sira. Uwa osik kas amu kormbak jirin sawenduwa. Sunguwavu jihin a saunjelyanak waprupshi orhin indik ji hishihi kwambu mendek ji sikmbahan. \x - \xo 5:12 \xt Ap 12:2,25; 13:13; 15:22,37-40\x* \v 13 Hulaima nokopma sios Romik fehenda nga olmu jirin wesambasanduwa. Lir jir nga nakrem Avui Wasilaka kamahanda lir. Uwak jikisi anhi hom nahanda Mak oto er nga jirin ormu wesambasanduwa. \x - \xo 5:13 \xt 2 Ti 4:11\x* \v 14 Jir jihi ambek armek ji makaptakhavan tleka. Os erem ji uwa oso ma anandin wapnuku jihik ji owendan osmu mukunduwa. Jirnjik Avui Wasilakan a sawenak waphimbiji Kraishi or halashinak orin hishiowenda ma jir amber jihik si naka. Unda kasira. Ambehoma.