\id PRO MIG - Bible en mashi du Congo
\ide UTF-8
\toc3 Mig
\toc2 Migani
\toc1 EMIGANI
\h Emigani
\mt1 EMIGANI
\imt1 Enshokolezi
\ip Ecitabu c’Emigani lwo lwîganyo lwinja bwenêne omu bitabu by’obumanye. Eco citabu cibâmwo enyigîrizo z’amango ga ngasi lubero, ga mîra. Ecigabi ca mîra bwenene cibâmwo bihimbi bibirhi (\xt 10—22; 25—29\xt*) byàyandikagwa na Salomoni. Ye walolagwa ensiku zoshi nka muntu mwîrhonzi kulusha abantu b’omu Israheli boshi. Cibâmwo n’eyindi migani yayandikagwa n’abandi bantu bashi- nganyanya na bîrhonzi; ci amazîno gabo garhadesirwi (\xt 22, 17—24, 34\xt*). Ecitabu c’Emigani cifundisirwe n’enyimbo z’okukuza omukazi mutagatîfu (\xt 31, 10-31\xt*). Eci citabu ciyigîriza oku Nyamuzinda ahêmba obwôrhere bwinja bw’okuli, obuzigire, obucêse bw’iroho n’obwîrhôhye. Ci kwône anahane ngasi bijiro bibi bilwîsa obwo bwinja. Obwo bwîrhonzi kuli kuderha kurhi? Kuli kukenga Nyamuzinda n’okumuyegemera yênène. Rhwanâbone Obwîrhonzi bucîderhera n’okucîkuza nka bwâgo bwâgo. Bwîrhonzi bwa bene obwo buli bwa bumvîkane ekarhî kabwo bwône haguma na Nyamuzinda kurhenga ensiku zoshi, bwàrhabîre Nyamuzinda okulema igulu (\xt 8, 22-31\xt*). Bwo burhanzi rhwabona omu Bibliya ebyo binwa byarhôla obwîrhonzi nka muntu nkana. Buzira kuhabuka ciru n’ehitya, enyigîrizo z’eyo migani zirhalushiri ezi rhwàhâbirwe na Yezu Kristu, bulya ye «Bwîrhonzi bwa Nyamuzinda». Rhurhayibagiraga kandi oku idini ly’okunali lirhankaj’enyanya n’okuhimana nka lirhayimangîri oku muntu mukengwa. Liguma liguma Endagâno Mpyâhya ekolêsa emigani ya muli eco citabu. Co cirhumire ngasi mukristu ayumvîrhize anakenge ezo ngerêrezo z’abîrhonzi b’omu Israheli ba mîra.
\iot EBIRIMWO
\io1 1. Mahano g’oburhimanya: cigabi \ior 1, 1—9, 18\ior*
\io1 2. Emigani mikulu ya Salomoni: c. \ior 10, 1—22, 16\ior*
\io1 3. Emigani y’abandi birhonzi: c. \ior 22, 17—24, 22\ior*
\io1 4. Eyindi migani y’abanya-bwenge bunji: c. \ior 24, 23-34\ior*
\c 1
\s1 Izîno ly’ecitabu
\q1
\v 1 Migani ya Salomoni, mwene Daudi, mwâmi w’Israheli:
\q1
\v 2 oku kumanya oburhimanya n’ihano, oku kuyumva bwinjà ebinwa bizibu;
\q1
\v 3 oku kumanya abîgîrizibwa n’abalenga, okushinganyanya, okubà ntagengwa n’okurhondêza;
\q1
\v 4 okuhêreza abagûnda obulenga, n’omwâna w’obusole obumanye n’obulenga bw’amakengu.
\q1
\v 5 Omurhimanya ayumve, anayûshûlemwo obulenga bwâge, n’omuntu mukengwa akûlemwo obulenga bw’okurhegeka;
\q1
\v 6 amanyiyumva ebinwa bizibu n’emigani, ebinwa by’abarhimanya n’emigani yâbo.
\q1
\v 7 Okurhînya Nyamuzinda, gwo murhondêro gw’oburhimanya, basirhe bwo barhakwirirwa burhimanya, barhakwirirwa n’ihano.
\ms1 I. Enshula-mwanzi: Amahano gw'oburhimanya
\s1 Omurhimanya kuyâka ayâka abîra babî
\q1
\v 8 Yumva mwâna wâni, ihano lya sho, orhahîraga okagaya akanwa nyoko akubwîra,
\q1
\v 9 ciri cimanè ca kukwânana irhwe lyâwe, gali magerha omu igosi lyâwe.
\q1
\v 10 Mwâna wâni, erhi abanya-byâha bakâlonza okukushumika, orhayêmêraga!
\q1
\v 11 Erhi bakakubwîra mpu: «oyîshe rhugende rhweshi, rhucîbundike rhubulage omukò buzira igwârhiro, rhucîfulike rhulinge omwêru-kwêru:
\q1
\v 12 mpu rhubamiranguse kula okuzimu kunajira, rhubamire baguma-guma nka kula banayandagalira omu nshinda.
\q1
\v 13 Mpu rhwabona ebinja-binji, enyumpa zîrhu rhwazibûmba munyago,
\q1
\v 14 Mpu wayesha ecigole haguma nîrhu obone ogwâwe mwanya, nshoho nguma rhwakazibîkira rhweshi».
\q1
\v 15 Mwâna wâni, orhahîra okabakulikira omu njira bali, oyêrekeze amagulu gâwe kuli n’enjira balimwo,
\q1
\v 16 bulyâla amagulu gâbo buhanya gayêrekîre, galibirhîre okugendibulaga omukò,
\q1
\v 17 na bulyâla kuli kurhamira busha, okulambûlira akasirha\f + \fr 1, 17 \fr*\ft «akarhonde karhafà oku bulêmbo» halî ebinyunyi birhegwa n’akasirha, ebindi bulya biri byênge bicîyakire bibona oku byamarhegwa.\ft*\f* omu masù g’akanyunyi.
\q1
\v 18 Abôla bônene bacîrhega, buhanya bwâbo bayunja-yunja.
\q1
\v 19 Kwo azinda ali ntyo oli magene gw’okuzimba, amagene kuyisa gayisa oyu gamahândira.
\s1 Okuyumva amahano g’oburhimanya
\q1
\v 20 Oburhimanya budwîrhe bwayâkûliza\f + \fr 1, 20 \fr*\ft Burhimanya kwo adesire nka muntu, nka mulêbi (\+xt Yer 7, 2; 5, 1\+xt*).\ft*\f* omu njira, bulengezize izù omu ngo ziri emuhânda.
\q1
\v 21 Aha mashanga-njira kuhamagala budwîrhe bwahamagala, aha nyumvi z’olugô\f + \fr 1, 21 \fr*\ft Olugô lwa mîra e Bulaya n’e Buyahudi, lwalikwo ecôgo cizibu.\ft*\f*, bugwêrhe emyanzi.
\q1
\v 22 Mpu «mmangaci mwaleka obuhwinja bwinyu ebi bingolo-ngolo? Na ba-cinya-masheka kuhika mangaci erhi bâsheka? N’abahwinja, kuhika mangaci erhi bayânga obumanye?
\q1
\v 23 Muyêrekere amahano gâni, nkola nâmmubwîra ogûndi emurhima, nâmmumanyisa ebinwa ngwêrhe.
\q1
\v 24 Kulya kubà nahamagîre, kulya kubà nalengezize okuboko na ntâye washibirîre,
\q1
\v 25 Kulya kubà mwagayaguzize amahano gâni goshi, murhanayemiri mmubwîre,
\q1
\v 26 Nâni nkola nashekera obuhanya bumulikwo, nâsheka hano mujâmwo ecikango.
\q1
\v 27 Hano entemu emurhibukira nka nkuba ya cihonzi, hano obuhanya bwinyu buyisha nka mpûsi ya kalemêra, amango ebidârhi, n’ebihamba byâmurhibukira.
\q1
\v 28 Ago mango bâmpamagala ci ntadumizè, bânnonza barhânambonè.
\q1
\v 29 Balahire obumanye, babula kwacîshoga okurhînya Nyakasane.
\q1
\v 30 Barhalonzagya ihano lyâni, bàgayire ebi nababwîraga byoshi:
\q1
\v 31 Bakolaga bâlya amalehe gw’obuhabusi bwâbo, bàyigurha amahano bàcîhaga bône.
\q1
\v 32 Bulya obuhûrha bw’omuhwinja bunamuyîrhe, n’oburhashîbirira bw’ebingolo-ngolo bunabihezè.
\q1
\v 33 Ci kwône onyumva yêhe âyôrha adekerîre, anarhulûle buzira kuyôboha buhanya buci».
\c 2
\s1 Obwîrhonzi bunalange omuntu oku bîra babî
\q1
\v 1 Mwâna wâni, erhi wankayankirira ebinwa byâni, okanabîkirira amarhegeko gâni oku murhima gwâwe,
\q1
\v 2 Okanarhega oburhimanya okurhwiri, onayêrekezagye omurhima ebwa makengu.
\q1
\v 3 Nêci, erhi wankadôsa emirhima, erhi wankalakira obukengêre,
\q1
\v 4 Erhi wankabulongereza kula balongereza ensaranga erhi wankabusikimba kula bahûmba obuhirhi,
\q1
\v 5 Ago mango wanayumva okurhînya Nyakasane kwo kuderha kurhi, wanabandâna okurhînya Nyakasane.
\q1
\v 6 Nyamuzinda ye hâna oburhimanya, Omu kanwa kâge mwo murhenga obumanye n’obumva.
\q1
\v 7 Abashinganyanya bo abîkîre obucire bwâge, yêne ye mpenzi ya balya basêza obudahemuka,
\q1
\v 8 Yêne ye mulanzi w’enjira z’obushinganyanya, ye mulanzi w’enjira z’abemêzi bâge.
\q1
\v 9 Ago mango wanamanya kurhi omuntu ashinganyanya, Kurhi abâ ntagengwa na kurhi arhondêza! Njira za bucire ezo zoshi.
\q1
\v 10 Amango omurhima gwâwe gwâjâmwo oburhimanya, n’obumanye bushagaluse omurhima gwâwe
\q1
\v 11 Ago mango, obwîrhonzi bwanakulânga, n’obumva bwânakubîka.
\q1
\v 12 Kuderha mpu bakuyâse njira mbî, bakuyâse omuntu w’ebinwa by’obulyâlya,
\q1
\v 13 Bakuyàse balya bakàlekêrera enjira nnungêdu; balya bajà babûnda-bûnda omu njira z’omwizimya;
\q1
\v 14 Balya bayumva basîmire okukola amaligo, banunirwe n’okubêra omu mahabwe.
\q1
\v 15 Enjira zâbo zibà za binzongo-nzongo, n’emikâba bayishamwo erhabà eshongîre.
\q1
\v 16 Obwîrhonzi bwâkulanga oku mukazi w’embuga\f + \fr 2, 16 \fr*\ft «omukazi w’embuga» ko kuderha: mukà bene. Eci cigabi cirhanzi cishubulwire kanji kanji eryo ihano ly’okucîlanga oku bulala (sinza \+xt Mig 5, 2-10; 6, 23-25; 7, 5-27\+xt*)\ft*\f*, oku mukazi mugenzi n’oku binwa byâge by’olubohôlolo;
\q1
\v 17 Olya walesire owâbo bàkulaga bo naye, àyibagire eciragâne ca Nyamuzinda wâge.
\q1
\v 18 Enyumpa yâge ehengemire ebwa lufù, n’enjira zâge yo ziyêrekîre ebwa mpehema.
\q1
\v 19 Abajà emunda ali boshi barhalimwo ôgaluka, barhacifà bâlabasire omu njira z’akalamo.
\q1
\v 20 Ntyo kwo walambagira omu njira y’abantu nkana, kwo walanga enjira y’abashinganyanya.
\q1
\v 21 Bulyâla abantu bashinganyanya bo bâyishirya ecihugo\f + \fr 2, 21 \fr*\ft Eco cihugo c’Israheli eco, mw’ogu mugani. Ahâli h’okuderha olubaga lwîshogwa n’agandi mashanja, omwandisi agabire olubaga lwîshogwa mwo mpiriri ibirhi: abarhimanya n’enkola-maligo erhi entagengwa n’abaminya. \ft*\f*, entagengwa zo zâyishicibêramwo;
\q1
\v 22 Ci abaminya bôhe kukûlwa bayishikûlwa omu cihugo. Endyâlya kukagwa zâyishicikagwâmwo.
\c 3
\s1 Ogwêrhe oburhirnanya erhi anagwêrhe ec’agwêrhe
\q1
\v 1 Mwâna wâni, ebinwa nkubwîzire obibîkire emurhima, N’amarhegeko nkuhîre, ogasêze, ogahire emurhima
\q1
\v 2 Bulyâla nsiku byakuyûshûlira, n’emyâka y’akalamo n’omurhûla.
\q1
\v 3 Obukûnda-Lulema n’obudahemuka birhakujâga kulî! obiyambalire omu igosi, obiyandikire oku lwâsi lw’omurhima gwâwe.
\q1
\v 4 Wâbona oku warhona onabè n’obuhashe omu masù ga Nyamuzinda n’ag’abantu.
\q1
\v 5 Oyêgemere Nyamuzinda n’omurhima gwâwe gwoshi, orhanahîraga okayêgemera obwenge bwâwe wênene.
\q1
\v 6 Omu mirimo yâwe yoshi orhahîraga okamuhaba, Wâbona oku ayumanyanya enjira zâwe.
\q1
\v 7 Orhacîkebagwa mpu okola oli murhimanya: okazirhînya Nyakasane onayâke amabî;
\q1
\v 8 Okwôla kwaciza omubiri gwâwe, kunabombêze orhuvuha rhwâwe.
\q1
\v 9 Okazikenga Nyakasane omu kumurhûla ebi ogwêrhe, haguma n’ebirhanzi-rhanzi by’omu misî yâwe\f + \fr 3, 9 \fr*\ft Omwâka muhyâhya, omwâna wa burhanzi, enterekwa y’omuntu, lyàli irhegeko okurhûla Nyakasane omwâka muhyâhya omu kushénga omushigo n’okuvuga omûnkwa (sinza \+xt Mib 18, 12-13; Lush 14, 28-29\+xt*).\ft*\f*;
\q1
\v 10 Ago mango enguli zâwe zanayunjula ngano, n’emikenzi yâwe yanayunjulirana irivayi lihyâhya.
\q1
\v 11 Mwâna wâni, orhakengulaga obuhane bwa Nyakasane, Orhanayumvagya kubî okakalihirwa
\q1
\v 12 Bulya Nyakasane kwo akalihira oyu asîma, nka kula omulume akalihira omugala arhonya. Iragi ly’omurhimanya
\q1
\v 13 Ali muntu muny’iragi obona âhika oku burhimanya, omuntu obona ahika oku makengu.
\q1
\v 14 Bulya aha omuntu ankabona amagerha, ankabona oburhimanya: Obugwêrhe ye yunguka kulusha ogwêrhe amasholo.
\q1
\v 15 Bulushire amagerha citwìro; mw’ebi omuntu acîfinja byoshi ntà kantu kabuhisirekwo.
\q1
\v 16 Bufumbasire omu kulyo, omwandu gw’ensiku, n’omu kulembe obuhirhi bw’irenge!
\q1
\v 17 Enjira bugera mwo ziri njira za masîma, n’emikâba bugeza mw’omuntu, ebwa murhûla\f + \fr 3, 17 \fr*\ft Omurhûla cirhali cidêkêrera kwônene c’okubà ntà mbaka zihali ci kuli kuhashirya bwinjà ehyâwe buzira bihamba bici, go mango baderha eno mwîrhu, mpu: arhaganya buligo arhanabulânga (sinza \+xt Mig 8, 18\+xt*) n’omu Ndagâno Mpyâhya, omurhûla bubà. bwinjà buli endalâla omu murhima gw’omuntu, ngalo ya Mûka Mwimâna.\ft*\f* ehêka.
\q1
\v 18 Bubà murhi gwa kalamo oku muntu obufumbasire; n’obugwêrhe anashube muntu obêrîrwe.
\q1
\v 19 Nyakasane bushinganyanya àlemagamwo igulu, àyimânika amalunga n’obukengêre.
\q1
\v 20 Emisima bumanye bwâge bwayihûmbaga, n’olumè bitù bikazilurhoza.
\q1
\v 21 Mwâna wâni, ebi byombi obisêzekwo amasù: obîke ihano, olange n’obwîrhonzi;
\q1
\v 22 Byo byabâ buzîne bw’omurhima gwâwe, bunabè bulimbi bw’igosi lyâwe.
\q1
\v 23 Ago mango wanashûrha enjira yâwe buzira bwôba n’okugulu kwâwe kurhasârhalè.
\q1
\v 24 Aha kugwîshira orhâyumve côbà, n’amango okola ogwîshîre, irô lyâwe lyâbà linunu.
\q1
\v 25 Orhàyôbohe cikango, orhâyôbohè kurherwa n’abaminya.
\q1
\v 26 Bulya Nyakasane abâ burhwâli bwâwe, acinga okugulu kwâwe oku mirhego.
\q1
\v 27 Orhalahiraga ecijiro cinjà oku muntu ocikwânîne, nk’ogwêrhe obuhashe bw’okucîjira.
\q1
\v 28 Orhahîraga okabwîra omulungu, mpu: «genda, ogere lundi lusiku», erhi, mpu: «irhondo nâkuhâ», n’obwo kalya kântu kali omu nfune zâwe.
\q1
\v 29 Orhahîraga okasîngira omulungu obulyâlya, n’obwo yêhe acîkwîkubagîre.
\q1
\v 30 Orhagwârhiraga omuntu oku lûnu wamulôngôza, na ntà kubî akujirîre,
\q1
\v 31 Orhayâgalagwa n’omuntu w’embaka, orhanahîraga okacîshoga enjira zâge.
\q1
\v 32 Bulyâla abahalanjisi Nyakasane arhababâkwo, abantu nkana bwo arhonya.
\q1
\v 33 Enyumpa y’omumînya ebà ehehêrîrwe na Nyakasane, enyumpa y’abashinganyanya yôhe ebà ngishe.
\q1
\v 34 Ayishishekera ba-cinya-masheka, ci abagûnda kurhona bârhona emwâge.
\q1
\v 35 Irenge gwo mwanya gw’abarhimanya, ebingolo-ngolo byôhe okukobwa ko kâbo kashambala.
\c 4
\s1 Okucîshoga oburhimanya
\q1
\v 1 Bâna bâni, yumvi enyigîrizo za sho, murhege okurhwiri lyo mumanya obwenge.
\q1
\v 2 bulya nyigîrizo nyinjà namuhà: murharhibaga akanwa kâni.
\q1
\v 3 Nali muburhe: mugala wa lârhâ! nali mwinjà na murhonyi omu masù ga nyâmâ.
\q1
\v 4 Nabwîne Lârha akazimbwîra, erhi: Omurhima gwâwe gusêze ebinwa byâni, osêze amarhegeko gâni wâlama.
\q1
\v 5 Oyanke oburhimanya, oyanke obwenge, orhayîbagiraga, orhacîhambûlaga oku mahano gâni.
\q1
\v 6 Orhabusigaga nyuma, bwâkulanga, oburhonye bwakubîka.
\q1
\v 7 Omurhondêro gw’oburhimanya; kuyanka oburhimanya kuguza ebi ogwêrhe byoshi obone amakengu\f + \fr 4, 7 \fr*\ft Nka kulîra omurhondêro gw’okuyôga kuli kujà omu mîshi ly’omuntu amanyiyôga, n’okwo kujà omu mîshi kuligi kurhenga eburhambi bwâgo.\ft*\f*.
\q1
\v 8 Obushamâmbire, bwakuhira enyanya, bwâshuba irenge lyâwe okubuhôbera,
\q1
\v 9 Oku irhwe lwâwe bwâdêkerezakwo ecimanè cikukwânîne bwâkuhêreza ecimanè c’irenge\f + \fr 4, 9 \fr*\ft Binwa îshe àkazagimubwîriza.\ft*\f*.
\s1 Okucîlanga oku bantu babî
\q1
\v 10 Yumva mwâna wâni, yumva ebinwa nâkubwîra; wâbona oku emyâka y’akalamo kâwe yâluga
\q1
\v 11 Njira ya burhimanya nkuyeresire, omu njira nnungêdu nkugezize.
\q1
\v 12 Omu kulambagira amagulu gâwe ntâco câgahanza, ciru wankakûla omulindi, orhâsarhalè.
\q1
\v 13 Ogwârhe enyigîrizo orhazirhibaga, ozilange, ko kalamo kâwe.
\q1
\v 14 Orhageraga omu njira z’abaminya, orhayishaga omu njira z’abantu babî.
\q1
\v 15 Okaziziyâka orhazigeragamwo, onagere kuli orhaluke.
\q1
\v 16 Bulya barhajà irô barhanajikola amaligo, barhabona irô nka barhacijira enkumba;
\q1
\v 17 na bulya mugati gwa bumînya balya, n’irivayi banywa lya buhagwè.
\q1
\v 18 Enjira y’abashinganyanya kw’eri nka bucè bwa lubûngu-bûngu, bwo buyisha bwakula kalinde kabà kasirahinga.
\q1
\v 19 Enjira y’abaminya kwo eyôrha nka mwizimya, Abarhamanya bici bibasârhazize.
\s1 Okucîrhega-rhega
\q1
\v 20 Mwâna wâni yùmva bwinjà ebinwa byâni, emyanzi nâkubwîra oyirhege okurhwiri.
\q1
\v 21 Erhafulumukaga isù lyâwe, oyibikire oku nyômvu y’omurhima.
\q1
\v 22 Kulya kubà kali kalamo oku muntu wamâyihikakwo, ganali magala oku mubiri gwoshi.
\q1
\v 23 Olange omurhima gwâwe, kulusha ebindi byoshi, gwo gubà nshôko y’obuzîne.
\q1
\v 24 Akanwa kaderha ehigalu-galu okacîke karhakulirânaga, n’omunwa gubêsha, gurhakugeragaho.
\q1
\v 25 Amasù gâwe gakazilola embere, n’obusù bwâwe bukaziyêrekera embere zâwe.
\q1
\v 26 Okaziyumanyanya emikâba wagera-mwo, n’enjira zâwe zoshi zikazibà zikomîre.
\q1
\v 27 Orhadungiraga ekumosho erhi ekulyo, okugulu kwaze okuyâse obubî.
\c 5
\s1 Omanye omukazi mugenzi
\q1
\v 1 Mwâna wâni, yumvîrhiza oburhimanya bwâni, rhega ihano lyâni okurhwiri.
\q1
\v 2 Ly’omanyilanga enkengêro zâwe, lyo n’akanwa kâwe kamanyibîka emyanzi, omukazi w’ecishungu orhahîra okamukonolera amasù\f + \fr 5, 2 \fr*\ft Vulgata (Bibliya ya cilatini) yo rhuyankire-kwo okuhindula eci cinwa ntya.\ft*\f*.
\q1
\v 3 bulyâla akanwa k’omugenzi, bûci bwa mukè kâgegena, n’ebinwa byâge byo biyêngûla kulusha amavurha.
\q1
\v 4 Ci kwône binazînde\f + \fr 5, 4 \fr*\ft Omwenda nka gwaciribwa erhi guli mununu, nebyâha kwo na kuguma. 5, 11: Omu kuderha: obone wamâhwêrwa n’omubiri gw’eminyafu. \ft*\f* erhi kwo byalula nka mutuzo, kwo binayôjiha nka ngôrho ya môji abirhi.
\q1
\v 5 Amagulu gâge yo garhandalikira ebwa lufù, n’igenda lyâge yo lihêka ekuzimu.
\q1
\v 6 Lirhayerekera omu njira y’akalamo, ci libà igênda lyadûnga-dûnga burhashîbirira bici.
\q1
\v 7 Yumvagya nkubwîre, mwâna wâni, orhazigaga hajira ebyakuyibagiza ebinwa by’oku kanwa kâni:
\q1
\v 8 enjira yâwe erhâgeraga hôfi naye, orhanahìraga okalirâna olumvi lw’enyumpa yâge.
\q1
\v 9 Ehyâwe hyankanatweza ab’embuga, n’ehy’omu misî yâwe hirîbwe nabâgera;
\q1
\v 10 wakazînda erhi okola wayâma, obone bamâkulya amagala n’akabale,
\q1
\v 11 Wakazinda erhi okola wayâma, obona bamâkulya amagala n’akabale,
\q1
\v 12 onayâkûze, erhi: «oku nabwîne nagayaguza amahano, n’oku nabwîne omurhima gwâni gwarhenguha obuhanûzi»;
\q1
\v 13 erhi ntayumvagya izù lyàbakazagimbwiriza, n’abàkazaginyigîriza ntabayumvirhizagya;
\q1
\v 14 mpu hindi hitya ntahanyagalira aha ngombe\f + \fr 5, 14 \fr*\ft Omu ngombe mwo bahanira enkola maligo (sinza \+xt Lev 24, 16; Lush 17, 7; Burh 1, 30\+xt*).\ft*\f*, omu ndêko y’abashamuka.
\q1
\v 15 Kazi onywe amîshi g’omu mugomero gwâwe, mîshi gàrhenga omu iriba lyâwe.
\q1
\v 16 Amîshi g’amaliba gâwe garhakazâgihululira embuga, n’enyîshi zâwe zirhajaga omu ngo z’emubânda.
\q1
\v 17 Ziyôrhe ziri zâwe wêne, ci murhazishângiraga n’abâgera!
\q1
\v 18 Enshôko yâwe ekayâgirwa! Osîme mukâwe w’eburhò.
\q1
\v 19 Kashafu kazigirwa, mutwîrà gwa kashafu, ayôrhe akuganîza; n’ibêre lyâge likazikuhiramwo orukara, onakaziyôrha orhonya okurhonya akurhonya.
\q1
\v 20 Mwâna wâni cankarhuma warhebwa n’omukazi mugenzi, cankarhuma wâziga wayêgemera ecifuba c’omugera wâgera?
\q1
\v 21 Omanye oku amasù ga Nyakasane kubona gabona omuntu, kulolêreza galolêreza igênda lyâge.
\q1
\v 22 Omumînya anagwarhwe omu mirhego y’amabî gâge, anashwêkerwe n’omu migozi y’ecâha câge yênene.
\q1
\v 23 Kufà anafà bulya arhabwîrwa, n’isirhe lyâge kubabula lyânamubabule.
\c 6
\s1 Okucîhâna cikinja
\q1
\v 1 Mwâna wâni, omunyâge ecirondo bulyâla acîhânyire ncungura oku w’ihanga, na kuli oyu orhamanyiri omuhûnekwoye ecikinja.
\q1
\v 2 erhi ankabà wacîshwêsire n’ebinwa waderhaga wêne, erhi ankabà wagwâsirwe omu binwa byâwe wênene;
\q1
\v 3 alaga oku wajira mwâna wâni: ocirikûze, obwôla wacîhanyire omu nfune z’omulungu\f + \fr 6, 3 \fr*\ft Sinza Vulgata: nk’omuntu analire omwenda gwa bene, anagujuhe duba, ciru bwankayira.\ft*\f*: onakanye otule omulungu wâwe,
\q1
\v 4 amasù gâwe orhagahaga irò, n’engohe zâwe orhazirhamûlaga.
\q1
\v 5 Ocîrikûze nka kashafu omu murhego, nka kulya akanyunyi kafulumuka omu lusî.
\s1 Omwôlo n’ebinyegere
\q1
\v 6 Genda olole ebinyegere oyu mwôlo! Sinza engeso zâbyo, oyigirekwo oburhimanya:
\q1
\v 7 hirhajira murhambo, birhajira mulezi, birhajira obiyimangire omu mukolo.
\q1
\v 8 Cânda birheganya ebiryo byabyo, n’amango g’okusârûla lyo bihaka olwîko lwâbyo.
\q1
\v 9 Oyu mwôlo-mwôlo wêki, ogwîshîre kuhika mangaci? Mangaci warhengamwo eri irô lyâwe?
\q1
\v 10 Mpu: «warhangihûnga hitya», mpu: «warhangibâ nka wahira olugobe oku lundi », mpu: «warhangibâ nka waheba okuboko oku kwâbo ocîhêngeke!»
\q1
\v 11 Oku obuligo bwahanda aha mwâwe nka mubalama, n’ecizômbo cikutulisirekwo amatumu!
\s1 Endyâlya erhamera ngohe
\q1
\v 12 Endyâlya\f + \fr 6, 12 \fr*\ft Endyâlya erhamera ngohe: «endyâlya erhagania goshhi erhacîkubagirwa bulya arhali muntu nkana».\ft*\f*, muntu wa busha! egenda ehengwîre akanwa wâni!
\q1
\v 13 eje yagohya gohya erhânayimusa kugulu, enabulija yashâsa eminwe!
\q1
\v 14 Murhima mugalu-galu ogurhahiga agarhali maligo, gurhanahwa gurhâzûsa mmanja.
\q1
\v 15 Kuhera gwânâhere buzira kulâlira, gurhibuke gurhakanabukwa.
\s1 Ebikabulirwa
\q1
\v 16 Ebi Nyakasane ashomba biri ndarhu, n’ebi omurhima gwâge gurhabonakwo biri nda:
\q1
\v 17 Amasù gw’omuntu ogayana, olulimi lw’omunywesi enfune zibulaga omukô gw’omuntu mwêru-kwêru;
\q1
\v 18 Omurhima guhizire emihigo mibî, amagulu gakanyize mpu gajikola amaligo:
\q1
\v 19 Omuhamîrizi wahamîriza obunywesi, na cishombanya washombanya abaguma.
\s1 Amahano gw’omuzîre mushamuka
\q1
\v 20 Mwâna wâni, kazi olange amahano ga sho, orhanarhibaga amahano ga nyoko.
\q1
\v 21 Okaziyôrha ogasêgìze oku murhima, okazigayambalira omu igosi.
\q1
\v 22 Gakazikuhabûla omu njira zâwe, gakuyimangire amango oli irô, gakuganîze amango watulûka.
\q1
\v 23 Bulyâla irhegeko kabà kamole, n’enyigîrizo bubà bumoleke; okukalihirwa n’okuyigîrizibwa eri njira ya kalamo\f + \fr 6, 23 \fr*\ft Okayumva mpu mwene lebè ayengeha, erhi ajira ecibwîriza. \ft*\f*.
\q1
\v 24 Kuderha mpu bakulange oku mukazi w’ecirala, n’oku lubohôlolo lw’omukazi mugenzi.
\q1
\v 25 Omurhima gwâwe gurhâgalagwa n’iranga lyâge, omanye wankarhebwa n’okukoma-komya kw’engohe zâge.
\q1
\v 26 Bulyâla omukazi w’ecishungu\f + \fr 6, 26 \fr*\ft Nka kula rhunaderha omu mashi, mpu: omukazi mugenzi ye «tulye twende» gwârhi abazihi b’akashâra, kukenya akenya ocîrhegaye. Mukà-bene acirigi mudârhi kulusha. \ft*\f* hihimbi hya mugati alonza, mukà bene yêhe kunyaga anyaga omuntu akalamo, n’obwo kali ka citwîro cidârhi.
\q1
\v 27 K’omuntu ankayâkiza (kufulika) omuliro oku nda, n’emishangi ayâmbirhe ebule bwabôyôka?
\q1
\v 28 K’omuntu ankalabarha oku màsèsè anabule bwahîra omu lushando?
\q1
\v 29 Kwo abâ ntyo omuntu oyiguza mukà owâbo, owamâhumakwo mukà bene arhayêra.
\q1
\v 30 Omuntu ozimbira enda nk’ashalisire, arhatumuzibwa.
\q1
\v 31 Ci kwône akagwârhwa, anagalule kali nda kalushire, ciru ahâne n’ebiri omu mwâge byoshi.
\q1
\v 32 Omuntu wâhusha yêhe eri mbula-murhima, ôkola ebiri ntyo erhi mûhera.
\q1
\v 33 Gucîlerhere empîmbo n’amasheka, n’ishêmbo gucîhira-kwo ntyo, lirharhenga.
\q1
\v 34 Bulyâla emitula n’obukali bw’ibà wa nyamukazi, birhamuzigira ababalira ahâli h’okocîhôla.
\q1
\v 35 Arhâyêmêre ciru empongano nguma, arhâyêmêre bici ciru bakaluza empyûlo.
\c 7
\s1 Omukazi mugenzi arhankacîshingikwa
\q1
\v 1 Mwâna wâni olange bwinjà ebinwa nkubwîzire obîkirire amarhegeko nkuhîre.
\q1
\v 2 Olange amarhegeko gâni gakuciza, amahano gâni gabè nka mbonyi y’amasù gâwe.
\q1
\v 3 Amahano ogashwêkere oku minwe yâwe, ogayandike oku lwâsi lw’omurhima gwâwe.
\q1
\v 4 Obwîre oburhimanya erhi: we mwâli wîrhu n’obwenge obubwîre, erhi: we mwîra wâni
\q1
\v 5 Lyo bakucînga oku mukazi mugenzi, oku mukazi w’ebinwa by’olubohôlolo.
\q1
\v 6 Aha idirisha ly’enyumpa yâge ayêgemera, akazilola omu ngo y’emuhanda.
\q1
\v 7 mpu ahâli ankabona omu bâna bahunyi omurhabana (mwinjà) muhwinja.
\q1
\v 8 Lêro muguma anacigera omu muhanda, aha irhwêrhwè lyâgo, hôfi n’enjira y’enyumpa ya nyamukazi
\q1
\v 9 bwamânajinga omwizimya gûkola guli, obudufu bwacîbulwîre n’ehizimya erhi ho ndi aho.
\q1
\v 10 Nyamukazi kwo kujà emunda nyamwâna ali, nyamukazi ayambîrhâge nka mbaraga, anacibwikîre obusù n’omushângi.
\q1
\v 11 Oku arhahusa buderha, kwo arhânadêkerera haguma; amagulo gâge garhabêra omu nyumpa.
\q1
\v 12 Nk’arhali omu mihanda erhi mwo ali omu ngo z’emuhânda, erhi arhegîre ah’irhwêrhwè ly’omuhanda.
\q1
\v 13 Nyamukazi kwo kugwârha olya mwâna, amuhôbera, àmubwîra buzira nshonyi:
\q1
\v 14 Erhi «nali wa kurherekêra enterekêro ya nyabuholwe\f + \fr 7, 14 \fr*\ft Enterekêro ya nyabuholwe, yo nterekêro y’omurhûla (\+xt Lev 7, 15-16\+xt*). Enyama y’eyo nterekêro egwêrhe omwânya gwa Nyamuzinda, ogw’abadâhwa, n’eyindi nyama byânalirwa ebijumbu ko kalêmbu k’owahanaga enterekêro. Hali ezindi nyama zalikwânîne zilâle na buca zibè lyo zihânwa nterekêro kandi erhi lundi lusiku (\+xt Lev 7, 15-17\+xt*).\ft*\f*, ene lyo nanashalaga ecihango.
\q1
\v 15 Bwo bulà nyishire emunda oli, nti nyishikulônza namânakushingâna!
\q1
\v 16 Ecibwârhalo câni nacibûmbire bibwîkwa, nalambûlirakwo amalikâni g’e Mîsiri
\q1
\v 17 Encingo yâni nayishahulîzekwo amavurha g’akisûnunu, amavurha ga alowesi\f + \fr 7, 17 \fr*\ft Mîra, alowêsi na cinamomi: ebà mirhi y’e Buharahu enakazirhengakwo amalâshi.\ft*\f* na cinamomu.
\q1
\v 18 Yishaga, amasîma rhugalaluke bulinde buca, oleke rhuyumve ebinuna.
\q1
\v 19 Omulume nn’emwâni arhali aha kâ; àgenzire, àbalamire ekulî.
\q1
\v 20 Ahêsire enshoho yâge y’amagerha, okugaluka aha mwâge erhi omwêzi gukola mukulu!»
\q1
\v 21 Nyamukazi àmuhima n’orhwanzi rhunji-rhunji, amushîsha-shîsha n’obulimîrhizi, àmuhêka.
\q1
\v 22 Nyamwâna omu buhunyi bwâge àmukulikira, kula enkâfu enakulikira odwîrhe akêre; kula akashafu kagwârhwa omu murhego,
\q1
\v 23 empiru erinde ekarhula obudiku. Kula akanyunyi kanahenekera obulembo, karhanamanyiri oku kufà kâjifà!
\q1
\v 24 Yumvagya nkubwîre mwâna wâni, yumvîrhiza ebinwa nâkubwîra:
\q1
\v 25 Omanye omurhima gwâwe gwankanahabukira emunda ow’ecishungu ali. Orhanahabukiraga omu njira zâge,
\q1
\v 26 bulyâla enkumba àjizire zirhali nyi, ciru nabali bazibu-zibu abalambika.
\q1
\v 27 Enyumpa yâge njira y’ekuzimu\f + \fr 7, 27 \fr*\ft Mw’eci cigabi ca kali-munâni n’eca kali-mwenda mwo muli omurhima gw’enyigîrizo ziyêrekîre oburhimanya omu nyigîrizo z’emigani. -Oburhimanya ciri cigabi cinene ca kalamo omuntu yêshi ankahashicîfìnja (\+xt Ayu 28; Bar 3, 9—4, 4\+xt*) -Ako kantu kinjà kanaderhwe nka kulya omuntu wajà wahamagala bugenda-jira (sinza \+xt Mig 1, 20-33; 3, 16-19; 8—9\+xt*). Anajà aganîra amâburhwa gâge n’oku àli aha bàlemaga igulu (\+xt 8, 22-36\+xt*).\ft*\f*, mwandagalo gujà omu lugò lw’abafîre.
\c 8
\s1 Yûmva kurhi Burhimanya ayâkûza
\q1
\v 1 K’arhali kuyâkûza okwo oburhimanya budwîrhe bwayâkûza? K’arhali kuhamagala okwo obumva bwahamagala
\q1
\v 2 Oku busongerwe bw’entondo, omu mulimbwa, aha mashanganjira ho butwîrîre ecirâlo;
\q1
\v 3 aha mihango y’olugo, aha bagerera bajà omu lugo ho bayâkûlîze.
\q1
\v 4 Mpu: «mwe mbwîzire mwe balume, mwe nyâkûzize mwe muburhwa n’abantu ».
\q1
\v 5 Mwe bagûnda muyige obulenga, ninyu mwe bahwinja mujâge mwayengeha.
\q1
\v 6 Muyumve, bulya mwanzi-nyalyanzè nâderha, na bulya binwa bya bushinganyanya byârhenga omu kanwa kâni
\q1
\v 7 Binwa by’oku akanwa kâni kâderha, obulyâlya burhambâ ekanwa.
\q1
\v 8 Ebinwa by’ekanwa kâni byoshi bibà bya bushinganyanya, birhabâmwo burhebanyi birhabâmwo nzonza.
\q1
\v 9 Byoshi bibà bishingânîne oku muntu oyûmva bibà bishongêze oku muntu ogwêrhe obumanye.
\q1
\v 10 Murhonye ihano ahâli ha amagerha, Obumanye erhi bwo ahâli h’amasholo.
\q1
\v 11 Bulyâla oburhimanya bwo bukulu, aha magerha, ntà kantu wankabugerera kwo. Yûmva oku oburhimanya bwacîvuga
\q1
\v 12 Niene Burhimanya, nie Nn’obulenga, nie nâsingaga obulenga, nasînga n’amakengu.
\q1
\v 13 Okurhînya Nyakasane kwo kushomba obubî; oku nshômba okucîbona kwo nshômba n’okugayana, obwôrhere bubî n’akanwa kanywesi.
\q1
\v 14 Nie njira ihano, nie njira okukoza omu binwa nie nn’obukengêre, nie nn’obuhashe.
\q1
\v 15 Nie mbwîriza abâmi oburhegesi, n’abagula nie mbabwiriza okujira amarhegeko.
\q1
\v 16 Nie mbwîriza abarhambo kurhi bârhambula olubaga, n’abazuzi kurhi bâtwa emmanja.
\q1
\v 17 Nsîma abânsîma, abannôngereza banambone.
\q1
\v 18 Obugale n’irenge emwâni bishûndwa, ebinja-binjà n’obushinganyanya kwo na kwo.
\q1
\v 19 Amalehe nyàna, go makulu aha masholo gacîre obushanja bwâni bwo bukulu oku marhale mîshogwa.
\q1
\v 20 Mwo nyisha omu njira z’obushinganyanya, omu njira z’amarhegeko,
\q1
\v 21 nka nalônza ngaze balya bansîma, nka nalônza mbûmbe enshoho zâbo.
\s1 Burhimanya bukola byoshi
\q1
\v 22 Nyakasane àli angwêrhe emurhondêro gw’emikolo yâge, embere ajire emikolo yâge mirhanzi-rhanzi.
\q1
\v 23 Kurhenga ensiku n’amango erhi ndi mulume, kurhondêrera emurhondêro, embere igulu lirhangire.
\q1
\v 24 Amango enyênga erhàli ecihaba naburhwa, erhi enshôko zahulula zirhacihabà.
\q1
\v 25 Embere entondo zigwîkwe naburhwa, erhi n’orhushozi rhurhacishongêra amango rhwahabà.
\q1
\v 26 Arhâli acijira igulu n’amashwa, nîsi erhi orhujuma rhurhanzi-rhanzi rhw’akatulo k’igulu?
\q1
\v 27 Amango àyimânikaga amalunga erhi ho ndi; amango àtwaga eciriba oku nyanya z’omuhengere,
\q1
\v 28 amango àsezagya ebitù by’emalunga, amango àyumanyanyagya enshôko z’enyênga,
\q1
\v 29 amango àtwîraga enyanja olubibi, n’amîshi garhatwe olwo lubibi.
\q1
\v 30 Ho nali aha burhambi bwâge erhi ndwîrhe nabirhondekeza byoshi, nakazimushasa ngasi lusiku, nakazisharhira ngasi mango omu masù gâge.
\q1
\v 31 Nkola n’àrhabira oku igulu, nakazisîma okukômerana n’abâna b’abantu. Oyûmva ye lyà n’entânda
\q1
\v 32 Muyumvagye bâna bâni: bali bany’iragi abalanga enjira zâni.
\q1
\v 33 Muyumvîrhize enyigîrizo lyo mubà barhimanya, murhazigayaguzagya.
\q1
\v 34 Ali muny’iragi omuntu wanyumva, omuntu oyîza ngasi lusiku aha nyumvi zâni.
\q1
\v 35 Bulyâla ombwîne erhi abwîne akalamo, kurhona àrhona omu masù ga Nyamubâho;
\q1
\v 36 Ci ongayisize erhi iroho lyâge akolîre buligo: ngasi yêshi onshômba erhi lufù arhonyize.
\c 9
\s1 Burhimanya abâzire
\q1
\v 1 Burhimanya àjire aho\f + \fr 9, 1 \fr*\ft Burhimanya ali nka mukazi wa mbuguma, nna-bâna erhi nna-munene.\ft*\f* ayûbaka enyumpa yâge, àyigwikira mitûngo nda\f + \fr 9, 1 \fr*\ft Mitûngo nda: «ciri cimanyîso ca buhirhi, bugale bw’eyo nyumpa». «Ndà» cibà cimanyîso c’obwimâna emw’Abayahudi.\ft*\f*;
\q1
\v 2 Abâga ebimasha byâge, àkanda irivayi anarheganya ameza gâge.
\q1
\v 3 Ajire aho àrhuma abambali-kazi, mpu bagendiyâkûza omu irângo oku lugo:
\q1
\v 4 Mpu: «ndi orhagwêrhi kwâge? Mpu ayishe emunda ndi» n’omusirhe, kwo Burhimanya amubwîzire:
\q1
\v 5 erhi: «yisha olye oku mugati gwâni, onywe n’oku irivayi nakandaga».
\q1
\v 6 Erhi «muleke isirhe mwabona akalamo, mugere omu njira y’okuli»
\s1 Nyânga oshekera abandi
\q1
\v 7 Ohakanya omugambanyi anacîshombanye, okalihira enkola-maligo anacîjacizè.
\q1
\v 8 Orhahakanyagya omugambanyi mwankanashombana, ohakanye omurhimanya akusîma
\q1
\v 9 Ohè omurhimanya, abâ murhimanya kulusha; obwîrize omushinganyanya: ayûshûla obumanye bwâge.
\q1
\v 10 Omurhondêro gw’obushinganyanya kubà kurhînya Nyakasane: Obumanye bw’abatagatîfu\f + \fr 9, 10 \fr*\ft Obumanye bw’abatagatîfu: aha, Vulgata* rhukulikire; Ebibliya y’e Yeruzalemu kw’edesire mpu «obumanye bw’omutagatîfu».\ft*\f* bwône bwenge.
\q1
\v 11 Bulyâla niene nâkulugiza ensiku, nie nâkuyushùlira emyâka wâlama.
\q1
\v 12 Okabâ murhimanya obunguke buli bwâwe, okabâ mugambanyi wêne kwânababaza.
\s1 Nyamusirhye w’omukazi
\q1
\v 13 Nyamusirhye w’omukazi arhadekerera, ali muhwinja arhanayishi bici.
\q1
\v 14 Atamîre aha lusò lw’omu mwâge, oku ntebe omu irango ly’olugo,
\q1
\v 15 Mpu ahamagale àbâgera, àbali omu njira yâbo.
\q1
\v 16 Mpu: «ndi ociri cirhabà?», «agere eno munda» n’omulume musirhe ye nyâmà wâni abwîzire,
\q1
\v 17 Erhi: «amîshi mazimbano\f + \fr 9, 17 \fr*\ft Omu bihugo Israheli-Palestina na Israheli, «amîshi» garhali ga cilugè ogahisirekwo kuhika anabîka bwinjinjà, ntyo ciru omushâmbo anayishigazimba nka nnago arhagabisiri bwinjà.\ft*\f* go ganuna!» n’omugati gw’ebirhangâzo gurhahimwa manyunyà.
\q1
\v 18 Na kuziga nyamulume arhishi oku aho hali empehema, n’oku abalâlike ba nyamusirhye w’omukazi, omu rhubanda rhw’ekuzimu bali.
\c 10
\ms1 II. ecitabu c’emigani yayandikagwa na Salomoni
\s1 Oburhimanya n’obuhwinja
\q1
\v 1 Migani ya Salomoni. Omwâna murhimanya ye mushagalusa\f + \fr 10, 1 \fr*\ft Ah’oburhimanya buli kuyinjiha hayinjiha, kusîmîsa hanasîmîsa.\ft*\f* w’îshe. Omwâna musirhe burhè anajira nnina.
\q1
\v 2 Eby’obushambo birhaciza, obushinganyanya bôhe bunakûle omuntu omu lufù.
\q1
\v 3 Nyakasane arhaziga omushinganyanya afà n’ishali, ye na zigulula amagene g’enyankola-maligo.
\q1
\v 4 Njingo zihozire, buligo afulusa, njingo zikanyire bugale afulusa.
\q1
\v 5 Ohaka cânda ye mwenge, oj’irô amango basârûla ye bya-nshonyi.
\q1
\v 6 Omugisho gwa Nyakasane oku irhwe ly’omushinganyanya kufà murhò kurhuma enkola-maligo yâgokôla.
\q1
\v 7 Izîno ly’omushinganyanya irenge lijà, izîno ly’enkola-maligo cibolwe.
\q1
\v 8 Mwenge oyêmêra bamurhegeke, omuhwinja w’akalimi kuhera anahera.
\q1
\v 9 Oshûrha enjira yâge kwône, âgenda arhîmûsirwe, ojà ayahuka arhabula cishobesire.
\q1
\v 10 Olola ayûbisire amasù, analîse owundi n’amagala, ci okalihira omuntu anamulola omu masù, anamushubize omurhima omu nda.
\q1
\v 11 Akanwa\f + \fr 10, 11 \fr*\ft Omu kanwa murhengwa: munarhenge ebinwa byaciza, murhenge nakakayîrha erhi kalogorhere lebè, kagayise omuntu.\ft*\f* kw’omushinganyanya nshôko ya buzîne, akanwa k’enkola-maligo kôhe, ntambala kabà kabwikire.
\q1
\v 12 Enshombo kadali ezûsa, n’obuzigire bunabwîkire obubî bwoshi.
\q1
\v 13 Akanwa kw’omugula, burhimanya bubà-mwo, oku mugongo gw’endyâlya mibambu ekubâ,
\q1
\v 14 Barhimanya babîka Obumanye, akanwa kw’omusirhe kôhe ye côkeza, Oburhimanya n’obugale
\q1
\v 15 Obugale bw’omuhirhi, lwo lwâkiro lwâge, obubî bw’omuganda, bunali bulya bukenyi bwâge.
\q1
\v 16 Ikola ly’entagengwa kuciza liciza, ci obunguke bw’enkola-maligo kuheza buheza.
\q1
\v 17 Njira ya kalamo, okubîka ihano wahâbagwa, ntadûndwa yêhe kuhabuka anahabuka. Okuderha kubî n’okuderha kwinjà
\q1
\v 18 Akanwa kashingânîne kanafunge entambala, ôderha akanwa kabî erhi muhwinja.
\q1
\v 19 Oderha bwenêne arhabula ah’akubîze\f + \fr 10, 19 \fr*\ft Omwâna oderha bwenêne anaderhe ah’îshe alìre omwênda (mugani gwa Bashi).\ft*\f*, ôlanga akanwa kâge erhi mwîrhonzi.
\q1
\v 20 Olulimi lw’entagengwa gabà marhale gacîre, omurhima gw’enkola-maligo gurhagwêrhi citwîro cinganaci!
\q1
\v 21 Akanwa k’entagengwa kanashalûle rubannda, ci abakenyi omu bukenyi banafira. Entagengwa n’omumînya
\q1
\v 22 Mugisho gwa Nyakasane gugaza omuntu, emisî yône-yône erhajira cici.
\q1
\v 23 Omusirhe asîma abulage omukò, omuntu wabona yêhe akûnda âgendekere oburhimanya.
\q1
\v 24 Omumînya ebi arhînya byo anabona, omushinganyanya naye oku acîfinjire kwo anabona.
\q1
\v 25 Erhi entambala ehwa erhi na ntà mumînya ocihali, ci omushinganyanya erhi ye kola oyîmanzire kulya kw’ensiku n’amango.
\q1
\v 26 Kula enkalishi eyôrha omu mîno, n’omugî omu masù kwo n’omwôlo ayôrha omu masù gw’owamurhumaga
\q1
\v 27 Okurhînya Nyakasane kunayûshûlire omuntu ensiku emyâka y’omumînya yôhe kunyihya bayinyihya.
\q1
\v 28 Okulinda kw’abarhimanya gubâ mwishingo, ebi abaminya bacîkubagira kufânanda binafànanda.
\q1
\v 29 Nyakasane abâ Côbohwa c’enkola-maligo, abâ Lwâkiro lw’entagengwa
\q1
\v 30 Ntà mango omushinganyanya ankadûndagana, enkola-maligo zôhe zirhâyûbake omu cihugo.
\q1
\v 31 Akanwa k’omushinganyanya burhimanya karhengamwo; olulimi lubî kushugulwa lwâshugulwe.
\q1
\v 32 Akanwa k’omushinganyanya binjà karhengamwo; n’akanwa k’enkola-maligo, maligo kanarhengamwo.
\c 11
\s1 Obushinganyanya kwâgo n’obulyâlya kwâgo
\q1
\v 1 Kuli Nyakasane, omunzâni gusherîre binali bikabulirwa, ci kwône omunzâni guyumanîne gwo gurhona emunda ali.
\q1
\v 2 Aha akagayo kajire erhi cihemu cinahajire, aha obwîrhôhye bwajire erhi burhimanya bunahajire.
\q1
\v 3 Abashinganyanya murhima gwa budahemuka gubalangûla enjira: enkola maligo bulyâlya bwâzo bunazihabula.
\q1
\v 4 Olusiku lw’omutula, obugale burhâjire bici, Obushinganyanya bôhe bunakûle omuntu omu lufù.
\q1
\v 5 Obushinganyanya bw’omuntu nkana bunamukâbûlire enjira, oku omumînya ashâya omu bumînya bwâge.
\q1
\v 6 Entagengwa bushinganyanya bwâzo buziciza, enkonola-masù mwo zinagwa omu mirhego yazo.
\q1
\v 7 Omumînya erhi afà, n’obulangâlire bwâge bunahirigirhe, okulînda kw’ababî kufânanda kufananda.
\q1
\v 8 Omushinganyanya anafume entanya. n’enkola-maligo ebè yo ezigwamwo.
\q1
\v 9 Akalimi k’endyâlya kanagayîse abalungu, n’obumanye bw’abashinganyanya bubalikûze!
\q1
\v 10 Abashinganyanya bakabêrwa, olugo lunasîme, enkola-maligo ekabà buligo, banacishînge.
\q1
\v 11 Mugisho gwa bashinganyanya guzûsa olugo, n’akanwa k’enkola-maligo kalushâbe.
\s1 Abagula bayinjiha ekà
\q1
\v 12 Omuntu ogaya owâbo erhi muhwinja, omwenge yêhe anacihulikire.
\q1
\v 13 Ow’akalimi anabase amahwe, oku omwikubagirwa afulisire omwanzi gwa bene.
\q1
\v 14 Aharhali murhambo, abantu kuhona banahona, obwôloloke bunali omu kujira abahanûzi.
\q1
\v 15 Kulengana analengana omuntu ocîkubagira ecigolo omuntu ocîlanga oku mirhego arhabà kurhi.
\s1 Orhugani-gâni
\q1
\v 16 Omukazi mwinjà lîba irenge ly’îba, ci omukazi oshomba obushinganyanya anabonêsa omuntu nshonyi.
\q1
\v 17 Ôbà lukogo minjà acîjirira yênene, omuntu ohâna erhi kucîbikira acîbikìre yêne, ci omuntu ominya erhi yêne ocîmînyize.
\q1
\v 18 Enkola-maligo enabone oluhembo lwayirheba, omuntu omîra obushinganyanya yêhe, oluhembo lwâge ho luli.
\q1
\v 19 Omuntu mushinganyanya kalamo acîfulukiza, okuhenekera amaligo kubà kucîhêka ebwa lufù.
\q1
\v 20 Omu masù ga Nyakasane emirhima mibî bibà bikabulirwa, bo arhonya abw’olugêndo nkana
\q1
\v 21 Okuli! Omubî arhâbule buhanwa. obûko bw’abashinganyanya bôhe kucira bwacira.
\q1
\v 22 Mulinga gwa masholo oku izûlu ly’engulube: mukazi mwinjà buzira bwenge.
\q1
\v 23 Omwîfinjo gw’abashinganyanya ebwa kucira gubà guyêrekîre, omulangâliro gw’enkola-maligo gôhe gubà gwa busha.
\q1
\v 24 Hali abagaba ebyâbo babuligala, abandi balunde ebirugu oku bindi, banabulikena.
\q1
\v 25 Omurhima gujira aminjà gwabêrwa, odômera abandi naye àyishidômerwa.
\q1
\v 26 Oyôrhana engano yâge kubehêrerwa ahehêrerwa n’olubaga, ci omuntu oguliza abandi engano kusîmwa asîmwa.
\s1 Mpara-magara arhabula kuguma abîre
\q1
\v 27 Olwîra obwinjà kurhona alonza olwîra obubî abubona.
\q1
\v 28 Ocîkubagira obugale abushâyamwo, abashinganyanya kwo bajinîrira nka buhasi.
\q1
\v 29 Oleka aha mwâge bashûbuka mpûsi asigalana, omuhwinja âzinda erhi àbarhulira omushinganyanya.
\q1
\v 30 Emburho y’obushinganyanya yo emerakwo omurhi gw’akalamo enkola-maligo zàhêkwa n’amango garhajihika.
\q1
\v 31 Erhi omushinganyanya ahemberwa hanôla igulu, omumînya n’omunya-byâha bôhe kurhi byâyishibà?
\c 12
\s1 Ehinja erhi na hinjà, ehibî erhi na hibî
\q1
\v 1 Osîma bamubwîrize asîma amanye, ci oshomba okukalihirwa erhi muhwinja.
\q1
\v 2 Omuntu okola bwinjà, anacîlerhere okurhonyibwa na Nyakasane, ci omuntu ocîkubagira enkengêro zâge yêne, erhi nkola-maligo.
\q1
\v 3 Ntà muntu obubî buzibuhya, omushinganyanya yêhe abà kadûndu-ntashugulwa.
\s1 Enyumpa zifulika binji
\q1
\v 4 Omukazi nkana irenge ly’îba, omukazi mûmaguza cibà cibolwe omu rhuvuha.
\q1
\v 5 Emihigo y’abashinganyanya ebà ya budahemuka, ci emihigo y’enkola-maligo ebà ya kurhebana.
\q1
\v 6 Ebinwa by’enkola-maligo: mirhego ya kuyîrha bantu, ci akanwa k’abashinganyanya kanakazihaza mpu bakanagwa mw’eyo mirhego.
\q1
\v 7 Enkola-maligo ekaja oku idaho, erhazûka, enyumpa y’abashinganyanya yôhe eyôrha eyimanzire.
\q1
\v 8 Omulume adulirwa obwîrhonzi bwâge, ow’omurhima gurhashinganini yêhe kugaywa anagugayirwa.
\q1
\v 9 Omuntu ogwêrhe omushizi wâge ye mukulu, ahâli h’omuntu ocikuza yêne agali bulà omugati.
\q1
\v 10 Entagengwa ebà egendêrîre ebintu byâyo, omurhima gw’enkola-maligo gôhe gubâ mumînya.
\q1
\v 11 Ohinga ishwa lyâge anakûlemwo omugati ayigurha, ci okulikira ebilôrho erhi musirhe.
\s1 Olulimi cibà côji
\q1
\v 12 Bigalu-galu enkola-maligo zicîfinja, ci kwône emizî y’abantu bashinganyanya eri omu idaho linjà.
\q1
\v 13 Enkola-maligo enagwârhwe omu murhego erhi kalimi kâyo karhuma, omushinganyanya yêhe acîrhenze ahabi.
\q1
\v 14 Oku mukolo gw’akanwa kâge, omuntu anayigurhe ebinja, n’oku omuntu àkozire kwo anahêmbwa.
\q1
\v 15 Omusirhe mpu enjira yâge eshingânîne. omurhimanya yêhe anarhangidôsa ihano.
\q1
\v 16 Omuhwinja anayêrekane oburhè bwâge ho na halya, omwenge yêhe anabè nk’arhali ye bajizire burhè (bagayisize).
\q1
\v 17 Okuderha okunali kubà kuhamîriza obushinganyanya, na càli-ho c’obunywesi, erhi wundi munywesi.
\q1
\v 18 Omuntu oderha duba, kwo ayagazanya nka ngôrho, ci olulimi lw’abashinganyanya kufumya lufumya.
\q1
\v 19 Olulimi luderha oku binali lubà lusêzire ensiku zoshi, ci olulimi lunywesi, ensimiko yalwo ya hisanzi hisungunu hyône.
\q1
\v 20 Cigadu cizinda omu murhima gwabagerereza amaligo, oku abajà-nnâma b’omurhûla bôhe bâsigalana obusîme.
\q1
\v 21 Omushinganyanya ntà buhanya bumurhibukira, enkola-maligo zôhe buhanya zifulusa.
\q1
\v 22 Nyakasane arhakwirirwa akanwa kabêsha bo arhonya abaderha okunali.
\q1
\v 23 Omuntu mwenge anafulike ebi ayishi, omurhima gw’omuhwinja gwône gwône gufulûla isirhe lyâgo.
\q1
\v 24 Kuboko kulenga ye warhegeka, kuboko kuhozire ashige owâbo.
\q1
\v 25 Omutula omu murhima gw’omuntu njingo guvuna, akanwa kinjà kwôhe kushagalusa kashagalusa
\q1
\v 26 Omuntu ohala amagala erhi mwîra wâge orhumire eri ntagengwa, endyâlya zôhe njira yazo ezihabula.
\q1
\v 27 Omwôlo arhashushagiza hisîmba, obugale bw’omuntu bunali bukômbedu bwâge.
\q1
\v 28 Omu njira y’obushinganyanya mwo akalamo kabà, enjira y’emihabuka yôhe ebwa lufù ehêka.
\c 13
\s1 Omwâna oderha bwenêne
\q1
\v 1 Omwâna mwenge asîma bamubwîrize, oshekasheka arhûmva amango bamâmukalihira.
\q1
\v 2 Oku mukolo gw’akanwa kâge, omuntu analume oku hinjà, ci amagene g’endyâlya ntambala egabuka.
\q1
\v 3 Olanga akanwa erhi mûka gwâge alanzire, oderha bwenêne kuhera anahera.
\s1 Okumanyikolêsa ebirugu
\q1
\v 4 Omwôlo bw’alingira aha ali, ci birhacîlêrha byône, ba bushiru babiyigurha.
\q1
\v 5 Entagengwa erhakwirirwa binwa bya bunywesi, camaganwa oku abêsherana kw’anahemulana.
\q1
\v 6 Bushinganyanya bubika enjira y’obudahemuka, obwamaganwa kushûbula bushûbula nnabwo.
\q1
\v 7 Hali ôbà arhajira cici, abulihimba amagale, hali n’ôbà ali nnabyo abulinaba mukenyi.
\q1
\v 8 Ecicûngula omuntu, bibà birugu byâge; omukenyi yêhe arhayumva nka ye shimbirwe.
\q1
\v 9 Akamole kabashinganyanya kabà kakolire, erhi n’itara ly’abâmaganwa lyâzima. 
\v 10 Akagayo, nnôngwe katula; aha bakengana ho oburhimanya bushundwa.
\q1
\v 11 Obugale buyisha duba kuyonda bujà bwayônda; oburhondêra hitya, bwo bujà bwakula.
\q1
\v 12 Okulangâlira ehi omuntu arhahikakwo, kulîsibwa n’amagala, murhi gwakalamo okubona ehi omuntu acîfinja.
\q1
\v 13 Ogaya ihano erhi muhera, okenga irhegeko ye wanacira.
\q1
\v 14 Ihano ly’omukulu nshôko ya kalamo, bulyo bwa kubona aha walufù arhegîre. 
\v 15 Obwîrhonzi bw’omuntu w’amakengu bunarhume arhona; enjira y’abarhebanyi ebà nzibu.
\q1
\v 16 Omuntu wabona yêshi erhi ajà eruhya, erhi amarhangidôsa ihano; omuhwinja yêhe acîbirindike n’isirhe lyâge.
\q1
\v 17 Ntumwa mbî erhuma omuntu ajâkwo obuhanya, entumwa nkana mugisho.
\q1
\v 18 Buli buhanya zinali nshonyi okurhiba ihano, omuntu okuyêmêra ahanûlwa buli bwâmi.
\s1 Oluhembo lw’oburhimanya
\q1
\v 19 Okuhikakwo ehi omuntu acîfinjaga, kunashagaluse omurhima. Abasirhe barhakwirirwa okuyâka amabî.
\q1
\v 20 Okômera abagula naye anabè mugula, okômera abahwinja anashube wundi 
\v 21 Obuhanya bubà bukulikire lumino-mîno omunya-byâha, abashinganyanya bwôhe oluhembo lwâbo guli mugisho: munene.
\q1
\v 22 Omugula, binjikulu, asigira akashambala kâge, ebi abahwinja basiga, mushinganyanya obiyîmamwo.
\q1
\v 23 Ishwa lyomukenyi likahingwa linashalûle, haligi nâbafà erhi kubula bushinganyanya kurhuma.
\q1
\v 24 Obîkiriza ehirhi hyâge, erhi omugala anashômba, omusîma bwenêne amukubûla.
\q1
\v 25 Omushinganyanya alya anayigurhe, enda y’enkola-maligo erhahwa kulalikira ishali.
\c 14
\s1 Oburhimanya lwago n’obuhwinja lwago
\q1
\v 1 Burhimanya yêne ocîyûbakira, omusirhe yêne ocîshâbira.
\q1
\v 2 Okulikira enjira nnungêdu akenga Nyakasane, n’oshomba enjira zâge amugayaguza.
\q1
\v 3 Omu kanwa k’omusirhe mubà enzônza y’obucîbone, abarhimanya bôhe kanwa kâbo kababîka.
\q1
\v 4 Aharhali mpanzi zahinga erhi na ntà ngano, âhali empanzi nzibu-nzibu ho n’omwâka guluga.
\q1
\v 5 Câliho c’okunali arhabêsha, câliho w’obwîhambi kubêsha abêsha.
\q1
\v 6 Omugambanyi anacihambe mpu ashìmba oburhimanya, okuyigîrira kw’omurhimanya kurhabâ kuzibu.
\q1
\v 7 Okaziyâka omusirhe, wakanahaba iderha ly’abalenga.
\q1
\v 8 Oku muntu mwenge, okucîlanga-langa buli burhimanya, ci isirhe ly’abahwinja kunali kurhebana kwône.
\s1 Hali enjira y’abenge n’ey’abahunyi
\q1
\v 9 Endyâlya kushekera Nyamuzinda azishekera, entagengwa zôhe kurhonya azirhonya.
\q1
\v 10 Omurhima guyishi burhè bwâgo, n’orhali nnagwo arhashangîra busîme bwâgwo.
\q1
\v 11 Enyumpa y’endyâlya kuhya yânahye, oku ecihando c’entagengwa cayôloloka.
\q1
\v 12 Hali enjira eboneka nnungêdu, ebulizinda erhi yahêka ekuzimu.
\q1
\v 13 Amasheka ganayishemwo oburhè, n’obusîme buzinde erhi eri mirenge.
\q1
\v 14 Omurhima mugalu-galu gunayumve gusîmire enjira zâgwo, n’omuntu nkana anayumve asîmire omukolo gwâge.
\q1
\v 15 Idâga lyo liyêmêra ngasi oku banalibwîzire, omwenge yêhe anakazilola bwinjà ah’âgera.
\q1
\v 16 Omurhimanya arhahimwa kurhînya n’okuyâka obubî, omuhwinja yêhe aburhûngane mpu ali ntwâli.
\q1
\v 17 Ôbà burhè duba anakole ebigalu-galu, omurhimanya yêhe binji alêmbera.
\q1
\v 18 Isirhe gwo mwanya gw’idâga, abalenga bôhe, obulenga co cimanè câbo.
\q1
\v 19 Enkola-maligo zâcihwere oku idaho, ziharamye entagengwa, n’abaminya basengerere aha lumvi lw’omushinganyanya.
\s1 Omukenyi n’omugale
\q1
\v 20 Omukenyi ciru n’omulungu anamushombe, omugale yêhe abîra bâge babà banji.
\q1
\v 21 Okushomba omukenyi bulenzi, muny’iragi obêra abakenyi bwonjo.
\q1
\v 22 K’okukola amaligo kurhali kuhaba? Lukogo na burhonyi oku muntu omalîra ebinja obushiru.
\q1
\v 23 Ngasi mukolo gujira obunguke, ow’akalimi cizômbo ayunguka.
\q1
\v 24 Ecimanè c’abarhimanya: obulenga bwâbo, ishungwè ly’abahwinja: isirhe lyâbo.
\q1
\v 25 Câliho orhabêsha anagalukire omûka gw’omuntu, ci enderha-kubirhi, bunywesi enaderha.
\q1
\v 26 Okurhînya Nyakasane kwanayêgemerwa, kunabè lwâkiro lw’abâna bâge.
\q1
\v 27 Okurhînya Nyakasane: nshôko ya buzîne nshôko ya kufumya omuntu emirenge y’olufù.
\q1
\v 28 Irenge lya mwâmi kubà na ngabo nyinji; muhona oku muluzi abantu bakamunyihira.
\s1 Omurhimanya ye na mwîrhonzi
\q1
\v 29 Omuntu orhûza, bwîrhonzi acirhegekamwo, ci omukali erhi musirhe.
\q1
\v 30 Amagala gw’omuntu erhi omurhima gudêkerîre, ci obwâgalwa cibolwe omu rhuvuha.
\q1
\v 31 Okulibuza omuganda kubà kugayisa Owamulemaga; ci okubonera omukenyi obwonjo, kukuza Omulemi wâge.
\q1
\v 32 Omumînya bumînya bwâge bunamulembika, omushinganyanya yêhe omu budahemuka mwo ashànga olwâkiro.
\q1
\v 33 Omu murhima gw’obwîrhonzi mwo oburhimanya bubêra, ci burhimbwa omu murhima gw’abahunyi.
\q1
\v 34 Bushinganyanya burhuma ishanja lyayôloloka, okukola amaligo kwo kubonêsa amashânja nshonyi.
\q1
\v 35 Omushizi mwîrhonzi ye rhona ebwâmi, n’okulangâlira kwâge kunamucinge arhagitumula.
\c 15
\s1 Hali akanwa kinjà, hali n’akanwa kabî
\q1
\v 1 Okushuza kwinjà kunarhûze oburhè, ci okushuza kubî kunazûse embaka.
\q1
\v 2 Akanwa k’abarhimanya bishingânîne kaderha, ci akanwa k’ebingolo-ngolo bya bunganyi kaderha.
\q1
\v 3 Ngasi hoshi amasù ga Nyakasane gali, gali ebulâbi bw’abinja n’ababî.
\q1
\v 4 Olulimi lurhûliriza abandi: murhi gwa kalamo ci akalimi kabî kubabaza kababaza omurhima
\q1
\v 5 Muhwinja ogayaguza ihano ly’îshe ci oyêmêra bamuhakanya erhi mwenge.
\q1
\v 6 Enyumpa y’omushinganyanya eluza ebinja, ci ebi endyâlya efulusa biluza emmanja.
\q1
\v 7 Bumanye akanwa k’omurhimanya kamira, ci omurhima gw’omubwinjà, nanga.
\q1
\v 8 Kuli Nyakasane enterekêro y’enkola-maligo, bishwêka, ci omusengero gw’entagengwa bwenêne agurhonya.
\q1
\v 9 Kuli Nyakasane olugendo lubî bikabulirwa, ci okulikira obushinganyanya, ye rhona emund’ali.
\q1
\v 10 Omuntu ocîrhenza omu njira ali wa kukalihirwa bwenêne, omuntu orhumva ihano yêhe kufâ anafâ.
\q1
\v 11 Erhi abâga ekuzimu n’enyenga biri omu masù ga Nyakasane, (lêro) omurhima gw’ababurhwa n’abantu, gohe kurhi?
\q1
\v 12 Omugambanyi arhakwirirwa bamudûnde, arhanayêrekera ahâli abagula.
\q1
\v 13 Omurhima gushagalusire gushesa obusù, murhima ali burhè bikûbi abanda.
\q1
\v 14 Omurhima gw’oburhimanya gukûnda ihano, akanwa k’abahwinja kohe isirhe likanunira.
\q1
\v 15 Kàlibwîre arhajira lusiku lwinjà, kashagali yêhe ngasi lusiku erhi na lukulu.
\s1 Enkômedu nyinjà
\q1
\v 16 Ebinyi birikwo okurhînya Nyakasane, byo bikulu aha buhirhi bulikwo entanya.
\q1
\v 17 Ennambi y’ebishogo-shogo haguma n’obuzigire, yo nkulu aha mpanzi eshushagire enalikwo enshômbo.
\q1
\v 18 Omuntu osîma okukunira anazûse ennongwè, omuntu mwîrhonzi yêhe ayirhûze.
\q1
\v 19 Enjira y’omwolo ebà eyunjwîre mishûgi, enjira y’obushinganyanya gubâ mulimbwa mugali?
\q1
\v 20 Omwâna murhimanya ye mushagalusa w’îshe, muhwinja ogaya nnina.
\q1
\v 21 Isirhe, lyo omuhwinja asîma, oku omwenge ashûrha enjira yâge.
\q1
\v 22 Aharhali buhabûzi, emihigo kufananda efananda, ci ahâli abahabûzi banji, emihigo kuyunjula eyunjula.
\q1
\v 23 Omuntu asîma alîke akanwa kinjà, ci kandi bwenêne kulusha asîma akoze omu kushuza.
\q1
\v 24 Enjira y’akalamo enahise omwirhonzi enyanya, emuyâse enjira yâjà ekuzimu.
\q1
\v 25 Nyakasane kushâba ashâbira abagambanyi, ci olubibi lw’omukana kuyumanyanya aluyumanyanya.
\q1
\v 26 Nyakasane ashômba emihigo y’obulyâlya ci akanwa kinjà, kalya k’obukenge, kurhonya akarhonya.
\q1
\v 27 Osîma eby’obushambo anacîshâbire enyumpa, olahira okuhêmbwa yêhe kucira acira.
\q1
\v 28 Omurhima gw’abashinganyanya binjinjà gugerêreza, akanwa k’endyâlya kôhe kaluzagye ebigalu-galu.
\q1
\v 29 Nyakasane abà kuli n’endyâlya, abashinganyanya bôhe anayumve omusengero gwâbo.
\q1
\v 30 Okulolwa bwinjà kushagalula kushagalula omurhima, omwanzi mwinjà gunasêze amavuha haguma.
\q1
\v 31 Okurhwiri kuyumvîrhiza owakukalihira, kwanabêra ekarhî kabarhimanya.
\q1
\v 32 Owâleka ihano erhi kugaya acîgayire, oyumva owamukalihira anarhôle obwenge.
\q1
\v 33 Okurhînya Nyakasane, kunayigîrize oburhimanya, obwîrhôhye bubà bushokolîre irenge.
\c 16
\s1 Emihigo y’omurhima yo ebà y’omuntu
\q1
\v 1 Emihigo y’omurhima yo y’omuntu, n’okushuza kwo kwa Nyakasane.
\q1
\v 2 Omu masù gw’omuntu enjira zâge zibà nka zishingânîne, ci kwône Nyakasane yêhe ye hombaganya emirhima.
\q1
\v 3 Oyâbuze Nyakasane emikolo yâwe, emihigo yâwe yâyunjula obwo.
\q1
\v 4 Nyakasane àjizire ngasi kantu erhi anamanyire ecirhumire, ciru n’enkola-maligo yâlemerwa olusiku luhanya.
\q1
\v 5 Bishwêka omu masù ga Nyakasane, omurhima gw’akagayo, owa bene oyo barhâmusige ciru.
\q1
\v 6 Olukogo lw’oburhabêsha bwo bulyûla ebyâha, okurhînya Nyakasane kwo omuntu ayâkamwo obubî.
\q1
\v 7 Nyakasane akarhonya obwôrhere bw’omuntu, anamuliranye ciru n’abashombanyi bâge.
\q1
\v 8 Ehinyi hy’omu budahemuka, hyo hikulu oku binji by’obungunganya.
\q1
\v 9 Omurhima gw’omuntu gwo gucîshoga enjira, ci kwône Nyakasane ye sêza amagulu g’omuntu omu njira?
\s1 Abâmi Nyamuzinda bagwâsa
\q1
\v 10 Omu kanwa ka mwâmi mwo murhenga akanwa, nk’atwa olubanja akanwa kâge karhahalabuka.
\q1
\v 11 Omunzâni n’ensahani z’obushinganyanya: bya Nyakasane, ciru n’obuzirho bwa sunzu: nabo mukolo gwâge.
\q1
\v 12 Ecishologosa abâmi: kukola amaligo, bulyâla obushinganyanya go makondo g’entebe.
\q1
\v 13 Kanwa ka bashinganyanya karhona ebwâmi, mwâmi asîma oderha ebishingânîne.
\q1
\v 14 Oburhè bwa mwâmi, ntumwa ya lufù, murhimanya oburhûza.
\q1
\v 15 Oyu obusù bwa mwâmi bwashekera erhi amâlama, n’olukogo lwâge kwo luyôrha nka nkuba ezinda nyuma.
\q1
\v 16 Aha omuntu ankarhôla amasholo ankarhôla oburhimanya, n’aha omuntu ankabona amarhale ankabona obwîrhonzi.
\q1
\v 17 Enjira y’abashinganyanya kunali kuyâka abagoma, omuntu ocîrhega-rhega ye langa akalamo kâge.
\q1
\v 18 Kagayo kashokolera okurhibuka, n’omuhîmbo gw’omuntu gwo gushokolera okuhunguluka.
\q1
\v 19 Aha omuntu ankashangîra omunyago n’abagayana, ankacîbêra mugunda omu banyînyi.
\q1
\v 20 Oyumvîrhiza bwinja ihano linamucize, n’ocîkubagira Nyakasane ali muny’iragi.
\q1
\v 21 Ow’omurhima mwîrhonzi ye baderha murhimanya, n’omutûdu omu binwa ye derha ebyayumvûbwa.
\q1
\v 22 Obwîrhonzi kuciza buciza nnabwo, isirhe ly’abahwinja bwo na buhane bwâbo.
\q1
\v 23 Murhima gwa mwîrhonzi gurhuma aderha akanwa kashingânîne, gwo gunarhuma aderha ebyayumvûbwa.
\q1
\v 24 Iderha linjà cigukulu ca bûci, linanune ekanwa licize n’omubiri.
\q1
\v 25 Hali enjira eboneka nnungêdu, ebulizinda erhi ekuzimu yahêka.
\q1
\v 26 Ishali ly’omukozi ye linakolera, bulyâla iralà akanwa kayumvîrhe lyanamusêza.
\s1 Nyamuzinda ye Lugaba
\q1
\v 27 Omuntu wa busha busha anazûse obuhanya, akanwa kâge kabâkwo oguli nka muliro batwânyire.
\q1
\v 28 Ow’endyâlya ntambala anatula, n’ow’omwanzi kukoza anakoza aha ayinjibîne.
\q1
\v 29 Ow’ebihalârhi anarhebe owâbo, amugeze omu njira erhali yo.
\q1
\v 30 Ozibire mpu lyo agerêreza obulyâlya, olumire amîno, akozire amaligo
\q1
\v 31 Okumera emvi, kuyambala ecimanè c’okukengwa, mwo ciboneka omu njira y’obushinganyanya.
\q1
\v 32 Omuntu orhûza ye mukulu oku ntwâli, n’ohira omurhima omu nda, ye mukulu hali cirimisi wanyaga ebihugo.
\q1
\v 33 Omu mubungo gw’omwambalo bahira obuhanya, obucîranuzi bubà bwa Nyamuzinda.
\c 17
\s1 Obwîrhonzi
\q1
\v 1 Ecikâmbi c’omugati mûmu omuntu alya n’omurhûla, co cikulu aha nyumpa eyunjwîre nyama z’enterekêro y’omu mbaka.
\q1
\v 2 Omushizi mwenge ye mukulu hali bene nnakâ basirhe, âyishishangîra akashambala haguma nabo.
\q1
\v 3 Omuliro gurhangula amarhale, n’ecibêye amasholo. emirhima yôhe Nyakasane oyirhangula.
\q1
\v 4 Omumînya akanwa kabî ko ayumvîrhiza, n’omurhebanyi kanwa kanywesi ayumvîrhiza.
\q1
\v 5 Oshekera omukenyi erhi Omulemi wâge agayisize, n’oshekera ohanyagîre, arhabula kuhanwa.
\q1
\v 6 Ecimanè c’abashosi: bâna b’abâna bâbo, okukengwa kw’abâna erhi îshe.
\q1
\v 7 lderha lirhakwânana musirhe, nalwo lulimi lunywesi, lurhahimwa kushuha omuluzi
\q1
\v 8 Omu masù g’oyihâbirwe, entanda ebà njuma ya citwîro cidârhi.
\q1
\v 9 Obwikira ecibî c’owundi erhi bwîra akomire, ci ojà aderha ecibî ca bene anashombanye abà ayinjibine.
\q1
\v 10 Okukalihirwa kuyumvîsa omwenge, n’eminyuli ikumi ebule buyumvîsa idâga.
\q1
\v 11 Omubî arhalonza oburhali bugoma, ci muganda mumînya banamurhumira.
\q1
\v 12 Aha omuntu ankashigâna omusirhe ogurusire. ankabugâna mpunga banyazire abâna.
\q1
\v 13 Ogalula obubî oku bwinjà, obuhanya burhankarhenga aha mwâge.
\q1
\v 14 Okuzûsa olubanja kubà kufukulira amîshi, onacîzibuke lwo lurhacikula.
\q1
\v 15 Okulîka omugoma, n’okutumuza omwêru-kwêru, bibirhi Nyakasane ashomba ebyo.
\q1
\v 16 Obugale omu nfune z’omuhwinja erhi bwa bici? Ka mpu agule mwo oburhimanya? Ci arhajira irhwe!
\q1
\v 17 Mwîra wa muntu ôbà amuzigire ngasi mango, kw’anabà nka mwene wâbo omuntu omu mbaka.
\q1
\v 18 Ali muhwinja omuntu oshiga haguma n’owâbo agalibà ye cihana yêne ncungura.
\q1
\v 19 Okusîma akadali kubà kusîma empîmbo, n’olengeza izù erhi kushâba alonza. 
\v 20 Ow’omurhima mubî arhabêrwa, n’ow’akalimi kuhanyagala ahanyagala.
\s1 Obuhwinja burhabukwa
\q1
\v 21 Oburha omuhwinja mutula aburhira, ntà kushagaluka kw’îshe w’ecingolo-ngolo.
\q1
\v 22 Omurhima gurhwangûsire, bufumu nkana, murhima-ali mungo, anayumye omuntu orhuvuha.
\q1
\v 23 Endyâlya enalye bufûnda-fûnda, entânda y’okuhabula obushinganyanya, 
\v 24 Entagengwa ebwa burhimanya eyerekeza amalanga, amasù g’omuhwinja gôhe, kuzimêra gazimêra enyuma ly’ebihugo.
\q1
\v 25 Omwâna muhwinja mutula gw’îshe, gwo na mungo gw’omuzîre wamuburhaga. 
\v 26 Kurhabà kwinjà okuhôngesa omushinganyanya, n’okushûrha abarhambo kuciri kubî kulusha.
\q1
\v 27 Omuntu ogera ebinwa byâge erhi amanyire, n’ow’omurhima mwîrhonzi ye mwenge.
\q1
\v 28 Ciru n’omusirhe akahulika naye anabonekane nka mugula, orhabumbwîre akanwa anabonekane nka mwenge.
\c 18
\s1 Obuhwinja isirhe
\q1
\v 1 Owayîrha obwîra arhabula ngwârhiro, ngasi ihano erhi na libî.
\q1
\v 2 Omuhwinja arhadôsa mirhima, ci asîma bamanye ngasi kumuli emurhima.
\q1
\v 3 Ah’obulyâlya bwajire harhabula kagayo, owatûha kutumula arhenga.
\q1
\v 4 Ebinwa by’omurhimanya, nyânja ya mogôge, nshôko ya buzîne, lwîshi luyunjwîre.
\q1
\v 5 Kurhabà kwinjà okuyumva endyâlya, n’okuyâgîsa omurhimanya omu kutwa olubanja,
\q1
\v 6 Olulimi lw’ecinganyi lunacihêke ekagômbe, n’akanwa kaco kanatule entembala.
\q1
\v 7 Ecinganyi kanwa kaco kaciyisa, n’olulimi lwâco, gubâ murhego guyôrha gucîrhezire.
\q1
\v 8 Ebinwa by’omwanzi gw’obunywesi, kwo biri nka bihimbi bya nyama nnûnu, binywengerera omu nda kuhika kuli nya-mulà.
\q1
\v 9 Ngasi oyôlohera omukolo, ye muguma bône kashâba.
\q1
\v 10 Izîno lya Nyakasane ye: Nkingi-nzibu. mwo omushinganyanya ayâkira barhanacimuhikekwo.
\q1
\v 11 Omugale ebirugu byâge lwo na lwâkiro lwâge, oku bwâge mpu côgo cizibu cimuzônzire.
\q1
\v 12 Omurhima gw’omuntu nka gwasherera, kuhimba gurhânga, ci nka gwajà irenge kurhôha gurhanga.
\s1 Omurhima ye muntu
\q1
\v 13 Oshuza arhanaciyûmva, kuyêrekana ayêrekana obuhwinja bwamubonêsa nshonyi;
\q1
\v 14 Endwâla, omurhima gw’omuntu gwanayirembera, ci omurhima omuntu amârhiba, ndi wankaguzûsa?
\q1
\v 15 Omurhima gw’omurhimanya gukûnda ihano, okurhwiri kw’abarhimanya kusîma kuyumve bwinjà.
\q1
\v 16 Nyalulêrha ntà lûmvi arhigula, anahike ciru n’omu masù g’abakulu.
\q1
\v 17 Orhangiderha aha ngombe ye bahà n’olubanja, erhi owâbo ayisha balushubiremwo.
\s1 Okuyîrha n’okuciza, olulimi lukugwêrhe
\q1
\v 18 Kuyêsha cigole kutwa akadali; kwo kunafunga ba-ciri-misî.
\q1
\v 19 Omuntu orhabirwe na mwene wâbo, kw’ali nka lugo luyûbake buzibu, n’abîra kwo bali nka kahamikizo kazibu-zibu.
\q1
\v 20 Mukolo gwa kanwa wanda ayigurha, omuntu, mukolo gwa kanwa kâge ashêga.
\q1
\v 21 Okuyîrha n’okuciza, olulimi lukugwêrhe, abalusîma bayumva eci lubâmwo. 
\v 22 Owabwîne omukazi erhi hinjà arhôzire, erhi ngalo ya Nyakasane abwîne.
\q1
\v 23 Iderha ly’omuganda, kusengera; omugale arhashuza n’oburhali bukali.
\q1
\v 24 Hali abîra bakenya omuntu, hali n’abà omuntu arhonya kulusha mwene wâbo.
\c 19
\s1 Dibi-dibi garhali magulu
\q1
\v 1 Omuganda orhali mudahemuka ye mukulu, oku mugale w’omusirhe na wa kanwa kabî.
\q1
\v 2 Obushiru burhagerêreza burhali bwo, n’amagulu mabidu-mabidu ganahabuke.
\q1
\v 3 Obuhwinja bw’omuntu bunamusherêgeze amâjira, omurhima gwâge gubâge Nyakasane ye gutumuza.
\q1
\v 4 Obugale buluza abîra, omukenyi yêhe ciru n’omwîra muguma anamuyâke.
\q1
\v 5 Omuhamîrizi w’obunywesi ârhakabula buhanwa, naye kanywesi yêne ârhakafuma buhane.
\q1
\v 6 Omuntu ohâna, banji bamusengera, ohâna boshi bamurhonya.
\b
\q1
\v 7 Erhi bene wâbo omuntu wamâkena bamushomba boshi, kurhi abîra bâge boki bankabulaga bwamuyâka.
\q1
\v 8 Owabwîne ahika oku mûka, anacîtakîre, n’omuntu okola n’oburhimanya ye bandâna obucire.
\s1 Okurhuza kw’omugula
\q1
\v 9 Omuhamîrizi w’obunywesi arhabula buhanwa, naye kanywesi yêne, kuhera ânahere.
\q1
\v 10 Obwigusi burhakwânana musirhe, omujà naye kushuhwa ashuhwa n’okurhegeka ba nnawâbo.
\q1
\v 11 Oburhimanya bw’omulume bumanyirwa oku kurhûza kwâge, n’irenge lyâge lirhalibirhira ebigalu-galu.
\q1
\v 12 Okukaliha kwa mwâmi kwo kuyôrha nka mululumo gwa ngoromora, okurhonya kwâge kwo kuyôrha nka lumè oku byâsi.
\q1
\v 13 Omwâna muhwinja buhanya bw’îshe, omukazi w’embaka kw’ali nka mirhônyi yarhoga oku nyumpa burhahusa.
\q1
\v 14 Enyumpa y’ebirugu, kashambala k’îshe wa muntu, ci omukazi mwîrhonzi, ngalo ya Nyakasane.
\q1
\v 15 Obwôlo njingo buvuna, murhima mwângu, arhafuma ishali.
\s1 Murhima mwinjà omuntu asîmirwa
\q1
\v 16 Olanga amarhegeko kucîlanga acilânga yêne, ci omuntu olekerera enjira yâge kufâ ajifâ.
\q1
\v 17 Obabalira omukenyi erhi Nyakasane abîsize, yêne ye wâjuhe.
\q1
\v 18 Ohane mugala wâwe liciri duba, ci kwône orhacîhiraga oku ntuli y’okumuyîrha.
\q1
\v 19 Omukali yêne ocijira, okumulekerera kunali kuyûshûla obuhanya bwâge.
\q1
\v 20 Oyumve ihano onaleke bakuhakanye, lyo ozinda oli murhimanya.
\q1
\v 21 Emihigo y’omurhima gw’omuntu eluga, ci omuhigo gwa Nyakasane gwo gusêra.
\q1
\v 22 Murhima mwinjà omuntu asîmirwa, n’omukenyi ye mukulu aha munywesi.
\q1
\v 23 Okurhînya Nyakasane ebà njira ya kalamo, ecimubâ co cinamubâ, n’omubâ arhaganya buligo.
\s1 Okuhanûla
\q1
\v 24 Omwôlo analikire okuboko oku cishanjo, arhânakuhise ciru n’ekanwa.
\q1
\v 25 Shûrha ogayana, omuhwinja ayengehe, kalihira omwenge akûlemwo ihano.
\q1
\v 26 Okolera Îshe amaligo akanahulusa nnina, ali mwâna muhanya na muhehêrere.
\q1
\v 27 Mwâna wâni, olekage n’okuyumva amahano, akabà kuyâka walonza okuyâka ebinwa by’oburhimanya.
\q1
\v 28 Muhamiriza mubî oshekera abashamuka e kagombe, akanwa k’endyâlya kugulinjika kagulinjika amaligo.
\q1
\v 29 Akarhi kanali ka kuhana abagambana, n’empîmbo zibà zirinzire omugongo gw’abahwinja.
\c 20
\s1 Omwenge anayâke endalwè, obukali n’obwôlo
\q1
\v 1 Idivayi liyishi oku lishekera omulume, n’amamvu galuza akadugundu; ocîrhegago ntà burhimanya agwêrhe.
\q1
\v 2 Okukaliha kwa mwâmi, kwo kuyôrha nka mululumo gwa ngoromora; omujira burhè anacîzûkize nyammanjà.
\q1
\v 3 Buli bulume okuyogôlo embaka, muhwinja ocihîra muli zo.
\q1
\v 4 Omwôlo arhahinga nk’abandi bâhinga, nka bakola basârûla ye murhanzi, ci lêrhaga!
\q1
\v 5 Ihano omu murhima gw’omuntu, kwo liri nka mugemero mulîri, mwo omwenge âgendidômera. Ntà mwinjà obûla ishêmbo
\q1
\v 6 Bantu banji bacîderha binjà, ci omwikubagirwa ndi wankamubona?
\q1
\v 7 Omushinganyanya, ilabarha lyâge, lya mudahemuka; abâna asiga, abasiga bany’iragi.
\q1
\v 8 Mwâmi otamîre aha kagombe mmanja àtwa, ajira amasù gayêrûla ngasi hibî.
\q1
\v 9 Ndi wankaderha, erhi: «omurhima gwâni gucîre, ntayimbwâkwo câha»? 
\v 10 Obuzirho oku bwâbo, omulengo oku gundi, bibirhi Nyakasane arhakwirirwa ebyo.
\q1
\v 11 Amashârha gw’omwâna murhò, ganayêrekane erhi ebijiro byâge byâyishibà bya bucêse n’obushinganyanya. Birharhenga aharhali kanwa kinjà
\q1
\v 12 Okurhwiri kuyumva, n’isù libona, byombi Nyakasane wabijiraga.
\q1
\v 13 Omanye orharhonyagya îrò wankanakena, ozibûke waluza ebiryo orhaluse.
\q1
\v 14 «Birhali byo, birhali byo», gwârhi owâgula, kurhânahangè arhaja acîshinga.
\q1
\v 15 Banasîme amasholo n’omwandu gw’amagerha, ci kwône ntâco cikwanana omuntu nka kanwa kamanyire emyanzi.
\s1 Bwîrhonzi bulwa amatumu
\q1
\v 16 Omunyâge ecirondo bulyâla acîhânyire ncungura oku w’ihanga, na kuli oyu orhamanyiri omuhûnekwoye ecikinja.
\q1
\v 17 Omugati gw’obushuma guyishi oku gununira omuntu, erhi gucîbûmba akanwa gushube mushênyi!
\q1
\v 18 Omuhigo mahano ga bandi gaguzibuhya, n’amatumu bwîrhonzi bugalwa.
\q1
\v 19 Ow’akalimi anabase amahwe, orhahîra okakômera oderha bwenêne. 
\v 20 Oderha îshe na nnina buligo, ânazimirwe n’akamole omu ndunduli y’omwizimya.
\q1
\v 21 Obugale burhangira duba n’okukula duba, bunazinde erhi burhacibona mugisho.
\s1 Okucîkubagira Nyamuzinda
\q1
\v 22 Orhaderhaga, erhi: «nacîhôla», ocîkubagire Nyakasane yêne âkulîkûza.
\q1
\v 23 Nyakasane ashomba obuzirho oku bundi, omunzâni bagolongohize gurhahimwa kubîha.
\q1
\v 24 Nyakasane yêne olangûla amagulu gw’omuntu enjira, kurhi omuntu ankacîderheraga mpu amanya bwinjà enjira alimwo?
\q1
\v 25 Guli murhego oku muntu okuhamagaza erhi: «eyi eri nterekêro!» n’enyuma ly’eciragâne acîganye. Omûka kamole kamoleka omurhima
\q1
\v 26 Omwâmi murhimanya kuyêrûla ayêrûla enkolamaligo, abulibarhogeza-kwo amaligo gâbo.
\q1
\v 27 Omûka gw’omuntu kabà kamole ka Nyakasane, kamoleka omuntu yêshi kuhika oku nyômvu y’omurhima.
\q1
\v 28 Obukenge n’obudahemukira mwâmi bo balanzi bamulanga; obukenge byo bikondo by’entebe yâge.
\q1
\v 29 Buzibu basimira abâna b’emisole, n’abashosi mvi bakengerwa.
\q1
\v 30 Ebibande byajababa mukò bwo bufumu buhasha obumînya, empîmbo aha nsholo y’omurhima zihika.
\c 21
\s1 Okukola ebishingânîne
\q1
\v 1 Omurhima gwa mwâmi kwo guli omu nfune za Nyakasane nka mugezi gwa mîshi, emunda alonzize yo anaguhengulira.
\q1
\v 2 Omu masù g’omuntu yêne, enjira zâge zoshi zishingânîne, ci Nyakasane yêhe mirhima ahombaganya.
\q1
\v 3 Okukola ebishingânîne bikwânîne omu masù ga Nyakasane, kwo kukulu aha nterekêro.
\q1
\v 4 Okulolera abandi oku cirhugo kugayana, enkola-maligo erhakola agarhali maligo.
\q1
\v 5 Omwîrhonzi murhima adôsa na kuyunguka ayunguka, ebya duba-duba cizombo binafulusa.
\q1
\v 6 Obugale burhenga omu bunywesi cihemu, oku burhimanga kwo bunali bwa mihera yalonza olufù.
\q1
\v 7 Obulala bw’enkola-maligo bwo bwânazihezè, bulyâla zàlahire bwakola ebishingânîne.
\s1 Rhinga bwinjà bwônene bujirwa
\q1
\v 8 Enjira y’enkola-maligo erhashongera, ebijiro by’entagengwa byôhe bibà bishongire.
\q1
\v 9 Aha omuntu ankabêra haguma n’omukazi w’embaka, ankacijira oku kanshôsho k’enyumpa.
\q1
\v 10 Enkola-maligo erhalongeza bandi kalamo, aha bwâge owâbo arhankababalirwa.
\q1
\v 11 Bakahana omugambanyi, omunyi anabè murhimanya, n’omurhimanya bakamuhanûla anayengehe.
\q1
\v 12 Omushinganyanya analolêreza enyumpa y’endyâlya; abulindike enkola-maligo omu buhanya.
\q1
\v 13 Ofuka amarhwîri mpu arhagiyumva izù ly’omukenyi, naye ânaciyâme abule n’ecishuzize.
\q1
\v 14 Ebihânwa bushâla-shâla binarhûze oburhè, n’ebihânwa bufunda-funda binarhûze obukali.
\q1
\v 15 Oku mushinganyanya, okukola ebishingânîne kulyâ ntânda, ci, oku nkola-maligo, kurhahimwa câbà. Ow’amîru arhagala
\q1
\v 16 Ocikûla omu njira y’obwîrhonzi omu ndêko y’abalinda-mboho afuduka akola ali.
\q1
\v 17 Ow’amîru arhagala, ntâkwo agale omuntu osîma amamvu n’amashushi.
\q1
\v 18 Enkola-maligo yo ncungulà y’entagengwa, n’endyâlya yo ebà ncungulà y’abashinganyanya.
\q1
\v 19 Abà wankabêra nyumpa nguma n’omukazi w’embaka oyôrha arhûnzize, wankacîbêrera omu cihugo cirhabâmwo ndi.
\q1
\v 20 Abà mw’omurhimanya habâ ebinja, habâ n’amavurha, omuhwinja yêhe abishandâze.
\q1
\v 21 Okulikira enjira y’obushinganyanya n’ey’olukogo, ye hika oku kalamo n’oku irenge.
\q1
\v 22 Omurhimanya ànahime olugo lw’entwâli, anahongole olwâkiro bacîkubagira.
\q1
\v 23 Olanga akanwa n’olulimi lwâge, oku mutula acilanga.
\s1 Banyamakobwa bali banji
\q1
\v 24 Izîno ly’omuntu ogambana, onagayana: ye Nyamakobwa, ngasi ebi akola kagayo abikolamwo.
\q1
\v 25 Enyifinjo z’omwôlo kuyîrha ziyîrha, bulyâla enfune zâge zirhaziga zakola.
\q1
\v 26 Enkola-maligo enalegerere yacîfinja ebya bene, oku omushinganyanya abâna ebyâge.
\q1
\v 27 Enterekêro enkola-maligo zirherekêra erhi na bishwêka, k’olânga lyôhe bakazirherekêra n’omurhima guhizire amaligo.
\q1
\v 28 Ohamîriza obunywesi erhi muhera, ci omuntu orhangiyumvirhiza ye manyiderha.
\q1
\v 29 Endyâlya busù bukulu eciha, omushinganyanya yêhe kulola aj’alola aha âgera.
\q1
\v 30 Ntà burhimanya, ntà bwîrhonzi, na nt’ihano lyankacigererakwo Nyamubâho.
\q1
\v 31 Olusiku lw'okulwa, abantu biterusi barheganya, ci kwône Nyamuzinda ye boshi banasengera mpu abahimire.
\c 22
\s1 Okubâ n’izîno linjà
\q1
\v 1 Aha wankaluza ebirugu, wankajira izîno nkana, aha wakashegema amarhale n’amasholo, wankajà irenge.
\q1
\v 2 Omugale n’omugunda babugânîne mw’oku: bombi Nyakasane wabalemaga.
\q1
\v 3 Omwenge akabona obuhanya anabuyâke, abahwinja bôhe mpu barharhaluka, bayandûle.
\q1
\v 4 Oluhembo lw’obwîrhôhye n’okurhînya Nyakasane, bubà irenge n’akalamo.
\s1 Ebikwânana izîno ly’omuntu
\q1
\v 5 Mishûgi n’emirhego omu njira y’ababî, omuntu ocîlanzire yêhe kuyâka ayiyâka.
\q1
\v 6 Oyigîrize omwâna wâwe enjira âgeramwo, âbà akola mushosi erhi yo anacibâmwo.
\q1
\v 7 Mugale orhegeka abakenyi, ohûna mpu bamuhoze, ye mujà w’owamuhozagya.
\q1
\v 8 Orhwêra amaligo buhanya ahaka, karhî ka burhè bwâge kamushurha.
\q1
\v 9 Ayâgirwe mâshi omuntu ôbà lukogo, omuntu ohâ mukenyi oku cijumbu!
\q1
\v 10 Ohuluse omugambanyi entambala ehwe; embaka n’ebijâci byanarhûla.
\q1
\v 11 Nyakasane arhonya emirhima ecîre, oyishiderha ye mwâmi arhonya.
\q1
\v 12 Masù ga Nyakasane galanga omurhimanya, ci kwône ebinwa by’endyâlya ye bibula-buza.
\s1 Ebibihya izîno
\q1
\v 13 Omwôlo nk’aderha, mpu: «entale eri embuga», erhi: «banyîrhira omu muhanda».
\q1
\v 14 Akanwa k’abakazi b’embuga ebà nyènga, oyu Nyakasane ashombire ye yirhogeramwo.
\q1
\v 15 Obuhwinja bubà bunanîre oku murhima gw’omwâna, akarhi k’obuhane kanamulikûze kuli bwo.
\q1
\v 16 Okurhindibuza omukenyi kubà kumugaza, n’okushobôza omugale kubà kumukenya.
\ms1 III. Ebinwa by’abarhimanya
\q1
\v 17 Binwa bya burhimanya, orhege ebinwa byâni okurhwiri, orhege omurhima ly’obimanya bwinjà.
\q1
\v 18 Bulyâla wâyumva osîmire okubibîkirira oku murhima gwâwe, n’okubona byoshi bikuli ngasi mango omu kanwa.
\q1
\v 19 Kuderha nti okaziyôrha ocîkubagire Nyakasane, kwo kurhumire nalonza okukumanyîsa ene enjira washimba.
\q1
\v 20 Ka ntabonaga nakuyandikira bigabi makumi asharhu, bya mahano n’obulenga?
\q1
\v 21 Kuderha, nti omanye okunali, onahashishuza n’ebinwa bikwânîne ngasi yêshi wakudôsa.
\q1
\v 22 Orhanyagiraga omukenyi okubâ mukenyi, n’ohanyagîre orhamulibulizagya aha lûmvi.
\q1
\v 23 Bulya Nyakasane ye basambira, n’abahaguzi, yêhe mûka abahêka.
\q1
\v 24 Orhayinjibanaga omuntu okunira bwenêne, orhakaz’îgigenda n’omuntu ôbà burhè duba.
\q1
\v 25 Wakanayîga enjira zâge, obone wamâfâ.
\q1
\v 26 Orhabâga wa muli balya bashurha omu nfune, bacîhâna cikinja oku myenda.
\q1
\v 27 Erhi wankabà orhagwêrhi ebi wâjuha, banakunyonyôla n’encingo ogwîshirakwo.
\q1
\v 28 Orhahîra okahindula olubibi lwa mîra, oku abashakulûza bâwe bàtwaga.
\q1
\v 29 K’obwîne omuntu mubidu omu kukola? Ye wankakolera mwâmi oyo, arhakayôrha akolera abantu kwône.
\c 23
\s1 Omushigo gurhahasha ngasi mulume
\q1
\v 1 Nk’oli oku cîbo mweshi n’omukulu, onalole bwinjà ehiri embere zâwe.
\q1
\v 2 Akabà odambiha, ohire akêre aha mumiro gwâwe.
\q1
\v 3 Orhacîfinjaga ebiryo byâge by’olununîrizi, hyankanaba biryo bya kurhebana.
\s1 Omwônganwa
\q1
\v 4 Orhacîrhamagya mpu walwira okuhirhira, oleke n’okuyungukira oku bandi.
\q1
\v 5 Obuhirhi obukonolîre amasù, orhabubwîni. Bulyâla kwo bujira ebyûbi nk’ikozi, lyo liyâkira oku nkuba.
\q1
\v 6 Orhahîra okalîra haguma n’omwônganwa, orhahîra okacîfinja ebiryo byâge;
\q1
\v 7 Bulya ebi âgerereza emurhima gwâge, ye nyamuderha erhi: «mâshi lyaga onasûze», n’obwo omurhima gwâge gurhakulikwo.
\q1
\v 8 Wâshala ehi wamâmira, obone wamaheza ebinwa binjà wacikazâg’iderha.
\s1 Amahano gw’obulezi
\q1
\v 9 Irhondo orhahîraga okaderhera omu kurhwiri kw’ecingolo-ngolo, cankanagayaguza oburhimanya bw’ebinwa byâwe.
\q1
\v 10 Orhahîraga okahindula olubibi lwa mîra, orhayankaga n’amashwa g’enfûzi,
\q1
\v 11 bulyâla Ogala-byoshi ye mwihôzi wâbo, ye wânayanka olubanja lwâbo akuyâgîrize.
\q1
\v 12 Omurhima gwâwe ogurhegêre, gurhegêre ihano, n’amarhwîri gâwe ogarhege ebinwa by’abalenga.
\q1
\v 13 Orhahîraga okababalira omwâna mpu orhâmuhana, bulyâla erhi wankamushûrha, akarhi karhâmuyîrhe.
\q1
\v 14 Kàli ciru okamushûrha akarhi karhankamuyîrha, kwakûla omûka gwâge ekuzimu.
\s1 Oburhimanya n’omurhima
\q1
\v 15 Mwâna, wâni, erhi wankanabà ogwêrhe omurhima gw’oburhimanya, nâni ogwâni murhima gwanarhimûkwa.
\q1
\v 16 Obulâ bundi omu nda bwanarhâmba, bubona akâwe kanwa kâderha ebishingânîne.
\q1
\v 17 Omurhima gwâwe gurhayâgalagwa n’enkola-maligo, ci guyôrhe gurhînya Nyakasane ngasi mango.
\q1
\v 18 Bulyâla irhondo ho liri, n’obulangâlire bwâwe burhâfanânde.
\q1
\v 19 Nkubwîre mwâna wâni, obè murhimanya, onayêrekeze omurhima gwâwe omu njira nnungêdu.
\q1
\v 20 Orhahîraga okakerekera ekarhî ka ba-cambali-nzoga, nîsi erhi ekarhî k’abaziga enyama,
\q1
\v 21 bulyâla abanywi bakulu n’ab’amîru banacîkenye, n’obwôlo bunarhume omuntu ayambala obwikûnjè.
\q1
\v 22 Okaziyûmva sho wakuburhaga, orhanagayaga nyoko mpu akola mugikulu.
\q1
\v 23 Olonze okumanya okuli, ci orhabâga: «mpemba-nkubwîre» ocîhangâne omanye oburhimanya, ihano n’okumany’iyumva.
\q1
\v 24 Okubâ îshe w’omushinganyanya: kulya ntânda; okubâ îshe w’omurhimanya: busîme bunji.
\q1
\v 25 Orhangishagalusa sho, n’omuzîre wakuburhaga naye ashagaluka.
\q1
\v 26 Mwâna wâni, yumva nkubwîre; amasù gâwe gayêrekere amahano nâkuhà:
\q1
\v 27 Omukazi w’ecirala: lushâyo; n’omukazi w’embuga, iriba lya bunwa buhûnde!
\q1
\v 28 Bwifulikwè alinga nka cishûngu, na barhebwa banji ajira ekarhî k’abalume.
\s1 Obulalwe
\q1
\v 29 Ba «namâhera», na ba «yajoowe» babà ba ndi?
\q1 Zibà za ndi entambala?
\q1 Ebà ya ndi emirenge? Zibà za ndi empîmbo?
\q1 Gabâ ga ndi amasù g’ebirenge-renge?
\q1
\v 30 Bibà bya bala barharhenga aha c’âmamvu, bibà bya mudûmbi-orhashubûka.
\q1
\v 31 Orhahîra okakonolera amamvu amasù: mpu alà nka gayinjiha! Mpu alà nka gabirira bwinjà omu kabêhe, mpu alà oku gahona bunyi-bunyi!
\q1
\v 32 Ganazînde erhi galumana nka njoka, gakômole nka njoka ya mpiri!
\q1
\v 33 Amasù gâwe gabone ebingeru-ngeru obwo, n’omurhima gwâwe guderhe eby’amahabwe;
\q1
\v 34 Nâwe obè nka muntu ogwîshîre omu nyanja emuhengere, erhi nka muntu ogwîshîre oku murhi.
\q1
\v 35 «Banshûsire na ntaho hânduma! Bambambwîre, ntanayumvîrhe! Mangaci nazûka nshubihûna orhundi!»
\c 24
\q1
\v 1 Orhahîraga okayonganwa n’enkola-maligo, orhanalonzagya okuzikômera.
\q1
\v 2 Bulyâla omurhima gwâbo gurhagerêreza ebirhali bigalu-galu, n’akanwa kâbo karhahâna erhali mihigo mibî.
\q1
\v 3 Burhimanya omuntu ayûbakamwo enyumpa, bwîrhonzi omuntu ahûmbamwo eciriba câyo;
\q1
\v 4 Bushiru bubûmba enguli y’omuntu, bîra binjà-binjà byoshi bija ecibuye.
\q1
\v 5 Aha omuntu ankaluza emisî ankaluza oburhimanya, aha ankabà ciri-misî, ankabà mulenga.
\q1
\v 6 Bulyâla kuyêsha kwinjà emirhima: kuhima ntambala, n’okubâ na bahanûzi banji kwo kuhimira omuntu.
\q1
\v 7 Omuhwinja mpu oburhimanya buli enyanya bwenêne, arhanabumbûla kanwa aha ngombe.
\q1
\v 8 Olonza okujira amabî, ye baderha cishûngu!
\q1
\v 9 Omuhwinja arhalôrha ebirhali bibî, n’omugambanyi, abandi barhamubâkwo.
\q1
\v 10 Akabà warhibire omurhima olusiku lw’amarhangulo, erhi obuzibu bwâwe bunali ntabwo.
\q1
\v 11 Ogalukire abâhêkwa ebwa lufù, ofungire n’abadwîrhwe nk’eyajibâgwa.
\q1
\v 12 Ka kwo wâyishiderha, erhi: kàli rhurhâli rhumanyire? K’orhamanyiri oku Olyâla olâba emirhima ntâco ahabire? K’orhamanyiri oku omulanzi olanga omurhima gwâwe, Oku arhahabiri bici? Ye wâhembe ngasi muguma nk’oku ànakozire.
\q1
\v 13 Okazirya oku bûci mwâna wâni, bulya bubà bwinjà, n’ebigukulu hy’obûci hirhahimwa kununa omu kanwa.
\q1
\v 14 Ntyo kwo n’oburhimanya nabwo buli omu murhima gwâwe, erhi wankabuhikakwo wanabona ensiku, n’obulangâlire bwâwe burhâfânandè.
\q1
\v 15 Orhahîraga okahira omurhego omu nyumpa y’omushinganya, orhanamushâbiraga enyumpa.
\q1
\v 16 Bulyâla kali nda omushinganyanya akulumba anashubizûka, ba-nyankola-maligo bôhe kugwa bagwa omu buhanya.
\q1
\v 17 Erhi omushombanyi wâwe ankakulumba, orhacîshingaga; omurhima gwâwe gurhasîmaga mpu obwenge amâsârhala.
\q1
\v 18 Nyakasane akanagaya omu kubona ntyo, obone arhacimurhûzirikwo mungo.
\q1
\v 19 Orhahîraga okalubira enkola-maligo, orhayâgalagwa n’endyâlya,
\q1
\v 20 Bulya ntà irhôndo ly’enkola-maligo: akamole k’endyâlya kuzima kanazima.
\q1
\v 21 Mwâna wâni, orhînye Nyakasane, orhînye na mwâmi, orhahîraga okajira oyu wagomera muli abwo bombi;
\q1
\v 22 Bulya obuhane bwâbo burhalâliza, na bulya, ndi omanyire citumule cici bâyishikuhirakwo bombi?
\ms1 IV. Ebindi binwa by’abarhimanya
\s1 Okugwasanya
\q1
\v 23 Ebi nabyo biri binwa bya barhimanya: Okulola ola ye ndi nka watwa olubanja, kurhabâ kwinjà.
\q1
\v 24 Obwîra omumînya mpu ali mushinganyanya, kuhehêrerwa ahehêrerwa n’amashanja, kugaywa anagaywa n’abandi.
\q1
\v 25 Ci kwône abatwa olubanja bwinjà, banayumve basîmire: mugisho banajâkwo.
\q1
\v 26 Omuntu wakushuze bwinjà\f + \fr 24, 26 \fr*\ft Omuntu akakushuza bwinjà, onayumve oku akusîmire; nâwe onamusîme, n’ehinûnugurho nahyo bubà bwôrhere bwa kulamusanya emw’Abayahudi.\ft*\f*, erhi hinûnugurho akuhizire oku kanwa.
\q1
\v 27 Orheganyize omukolo gwâwe embuga, oshubija aho ohînge ishwa lyâwe\f + \fr 24, 27 \fr*\ft lhano bahîre omwâna wajà omu buhya, nka kula bankanabwîra omuntu; mpu: «ohinge onayêze», «otule onabinje».\ft*\f*, wabona oku watunga enyumpa yâwe.
\q1
\v 28 Orhahîra okayêmêra duba obuhamîrizi bwayâgîriza omulungu, orhanahîra okarheba omuntu n’akâwe kanwa.
\q1
\v 29 Orhaderhaga, erhi: «nâmukolera ebi ànkolire! erhi nahà ngasi muguma nk’oku ànakozire»
\s1 Obwôlo
\q1
\v 30 Nageraga aha kw’omwôlo, abà ishwa ly’ecingolo-ngolo,
\q1
\v 31 Alà oku lyoshi lyàli limeziremwo omushadu, lyoshi lyàliyumjwire mishûgi, n’olugurhu-gurhu lw’amabuye erhi lwahongosire.
\q1
\v 32 Omu kubona ntyo nadôsa emirhima, okubona ebyo kwampà ezo nkengêro.
\q1
\v 33 Mpu «wârhangibunga hitya, warhangibâ nka waheba olugohe oku lundi, warhengibà nka wahira okuboko oku kwâbo, ocîhengeke»;
\q1
\v 34 «Oku ecizômbo cahanda aha mwâwe nka mubalama, n’ecizômbo cakutulikakwo amatumu!»
\c 25
\ms1 V. Ecitabu ca kabirhi c'emigani yayandikagwa na Salomoni
\q1
\v 1 Lâba eyindi migani ya Salomoni, yàyandikagwa na bambali ba Hezekiyahu, mwâmi w’e Yudeya.
\q1
\v 2 Okufulika omwanzi, libà irenge lya Nyamuzinda, ci okusholera olubanja libà irenge lya mwâmi.
\q1
\v 3 Amalunga go gabâ enyanya n’igulu lyo libà idako, omurhima gw’abâmi gwohe libà ishâmba.
\q1 Ebwâmi erhabêra orhali mwîrhonzi
\q1
\v 4 Ecûma, ocibalazekwo amazî g’ecûma, wabona oku cayisha cirî-cirî;
\q1
\v 5 Okûle endyâlya omu masù ga mwâmi wabona oku entebe yâge yasêra omu bushinganyanya.
\q1
\v 6 Orhahîraga okacîhiramwo amakangarasa nk’oli omu masù ga mwâmi, orhanahîraga mpu wâjitamala halya h’abakulu-bakulu:
\q1
\v 7 Bulya aha bankakuyôza omu burhwâli, bankakubwîra mpu «ogere».
\q1 Ebi amasù gâwe gàbwîne, 
\v 8 orhabihêkaga duba-duba aha kagombe, bulya kurhi okolaga wajira obwo, erhi owinyu ankakuyâgîriza?
\q1
\v 9 Olongôle mweshi n’owinyu, ci kwône orhabasagya ihwe lya bene;
\q1
\v 10 nnalyo akanakuyumva obone amâkugaya, nâwe wêne oheze olukengwa.
\q1
\v 11 Akanwa kalîke amango minjà, irehe lya masholo oku mbale y’amarhale.
\q1
\v 12 Ehigondo hy’amasholo n’enjuma y’amasholo gacîre, kwo binali nka kanwa k’omurhimanya wakalihira okurhwiri kwayumva.
\q1
\v 13 Omurhumwa mûmva, kw’ali omu masù g’owamurhumaga nka mîshi maholo-maholo amango bâsârûla, garhuliriz’omurhima.
\q1
\v 14 Omuntu ohâna omulagi arhâjirè, kw’ali nka bitù n’empûsi erhakulikîrwi na nkuba.
\q1
\v 15 Oburhûza bunarhume omurhambo agômba, olulimi lw’omuntu murhûza lunabeze akavuha.
\q1
\v 16 Erhi wankarhanga obûci, onalye oyîgurhe, ci kwône omanye wankacîhakabo, wankanagogwa.
\q1
\v 17 Orhahîraga okakômera enyumpa y’omulûngu, akanarhama obone mwamâshombana.
\q1
\v 18 Omuntu ohambâra omwalungwe, buli buhiri, ngôrho, mwampi mwôji.
\q1
\v 19 Okucîkubagira endyâlya olusiku luhanya, kunashube lîno libolo, kugulu kwâhegera.
\q1
\v 20 Okuhogola ensirha n’emboho eri, kubà kubulagira enkalishi oku cibânde, kuyimbira omurhima guli burhè.
\q1
\v 21 Omushombanyi wâwe erhi ankashalika, onamushalûle, erhi ankagwârhwa n’enyôrha, onamuhè anywe.
\q1
\v 22 Kuli kulunda amakala oku irhwe lyâge, Nyakasane akugalulira.
\q1
\v 23 Hali empûsi elêrha enkuba, olulimi lubà mwanzi nalwo lunalerhere omuntu oburhè.
\q1
\v 24 Abà omuntu ankabêra nyumpa nguma n’omukazi mudârhi, ankayûbaka oku kanshôsho k’enyumpa.
\q1
\v 25 Omwanzi mwinjà gwarhenga emahanga, kwo guli nka mîshi abà mumiro gw’omuntu oli nyôrha.
\q1
\v 26 Omushinganyanya oyôbohire enkola-maligo, ye muguma n’iriba lilabarhanyè nîsi erhi nshôko bahemwîre.
\q1
\v 27 Okulya obûci bunji kurhabà kwinjà, okurhebwa n’ebinwa by’oluhohòlolo nakwo kurhabà kwinjà.
\q1
\v 28 Olugo lw’omwerûlè, lulya lurhalikwo côgo, lwo lugumà n’omuntu orhajira murhima.
\c 26
\s1 Obuhwinja burhabukwa
\q1
\v 1 Oku ecânda cishuhwa n’enkuba y’olubula erhi nkuba kwône, kwo n’omusirhe ashuhwa n’olukengwa.
\q1
\v 2 Kula akafûnzi kaburuduka, na kulîra ehiremberembe hiheneka, kwo n’enfûlago y’obumâma egenda ciru.
\q1
\v 3 Nka kula bayîkira eciterusi akarhi, n’ecihêsi omukoba kwo banabikira abahwinja emihini.
\q1
\v 4 Orhahîra okadumiza omusirhe oku isirhc lyâge, wakanabà akâge nâwe.
\q1
\v 5 Omusirhe omushuze nk’oku isirhc lyâge linali, akâmanya mpu ali murhimanya.
\q1
\v 6 Kubula-bulà na kucîtwa amaboko, okurhuma omuganda w’ecingolo-ngolo.
\q1
\v 7 Entege z’ow’akagulu zirhajira nsimiko, zo nguma n’omugani omu kanwa k’ecingolo-ngolo.
\q1
\v 8 Kunanîriza ibuye oku mujaleti, okuhà ecingolo-ngolo irenge.
\q1
\v 9 Omugani omu kanwa k’ecingolo-ngolo, ihaji lya kashûgi-shûgi omu nfune z’omulalwe.
\q1
\v 10 Omulwî wâlasha ngasi muntu wacîgerera, ye muguma n’omuntu oziga akolerwa n’ecingolo-ngolo.
\q1
\v 11 Kulîra akabwa kashubîrira ebishaliza, kwo n’omuhwinja naye ashubirira obuhwinja bwâge.
\q1
\v 12 K’okola oshanzire omuntu ôcibwîne burhimanya? Omusirhe ye mukulu hali ye.
\q1
\v 13 Omwôlo erhi engoromora eri emuhanda, «entale eri emuhanda!»
\q1
\v 14 Omwôlo kwo ahinduluka aha ncîngo, kula olumvi luhinduluka omu mulirango.
\q1
\v 15 Omwôlo anazinde alikira okuboko oku cishanjo, okukuyêrekeza ekanwa kumurhamye.
\q1
\v 16 Omwôlo kw’amanya mpu ye murhimanya olushîne, walusha bantu nda bashuza n’obwîrhonzi.
\q1
\v 17 Okucîhira omu lubanja lwa bene, kubà kugwârha amarhwîri g’akabwa.
\q1
\v 18 Kwo ali ak’omusirhe walasha omuherho gulikwo emyampi èkolîre, gulikwo n’empiru n’olufù,
\q1
\v 19 omuntu orheba owâbo, abuliderha, erhi: «byàli bihinza!»
\q1
\v 20 Cibula ca nshâli cizimya omuliro entambala nayo enahwe nka ntà rukozo-wâkoza.
\q1
\v 21 Omuntu mukunizi kw’azûsa akadali kulîra, amakala gazûsa omuliro, kulîra bahira enshâli oku cîko.
\q1
\v 22 Ebinwa by’omuntu w’omwanzi bubà bununîrizi, buyandagalira omu nda kuhika oku nyômvu.
\q1
\v 23 Buhomo oku nyungu y’ibûmba, ko kanwa k’omuntu oganira n’olubohôlolo, n’obwo omurhima gwâge guli mubî.
\q1
\v 24 Oshombana ajira oku arhebana n’ebinwa, n’obwo omurhima gwâge guyûbarhîre obulyâlya;
\q1
\v 25 ciru akaderha n’obwonjo, orhamuyêmêraga, bulyâla omu murhima gwâge muli bigalu-galu nda.
\q1
\v 26 Enshômbo hali amango ecihundikira obulenga, omu ndêko mwo eciyêrekanira.
\q1
\v 27 Ohûmba omwîna anagugwemwo, ohirika ibuye linamugalukekwo.
\q1
\v 28 Olulimi lunywesi lushomba okuli, akanwa kashigîriza kushâba kashâba.
\c 27
\q1
\v 1 Orhacîkubagiraga omulegerege gw’irhôndo, bulya orhamanyiri bici byarhenga mw’ogu gw’ene.
\q1
\v 2 Wundi wâkukûnga ci arhali kanwa kâwe wêne, muntu wârhenga kuli ci arhali wêne.
\q1
\v 3 ibuye lizidoha n’omushenyi kwo na kwo, ci omungo omusirhe alêrhera omuntu gucilushire.
\q1
\v 4 Omutula gubâ mumînya, n’obukali gubâ muhûsi, omungo gw’owamânyagwa gwohe ndi wankagulîndira?
\q1
\v 5 Aha wankasîmwa n’orhaderha, wankakalihirwa n’owakubwîririra.
\q1
\v 6 Omwîra anakulubira obone n’oku alubire, ci omwanzi anakuhôbera erhi anakuhigîre.
\q1
\v 7 Mumiro guyigusire anagalule obûci, mumiro gushalisire ananunirwe n’ebilulu.
\q1
\v 8 Omuntu ogenda-genda ahike kulî n’ecihugo aburhagwamwo, kwo ali nka akanyunyi kayâbukira kuli n’olwôgo lwâko.
\q1
\v 9 Amavurha gabaya bwinjà kushagalusa gashagalusa omurhima, nakwo okujira omwîra nkana kunabombêze omurhima.
\q1
\v 10 Orhahîra okalekêrera omwîra wâwe nîsi erhi omwîra wa sho, orhahîra okajà aha mwa bene winyu olusiku oli burhè. Mwîra oli hôfi, ye mukulu hali muci wa muntu oli kuli.
\q1
\v 11 Mwâna wâni, hinduka murhimanya lyo oshagalusa omurhima gwâni, lyo mmanya oku nâshuza ngasi abangayisize.
\q1
\v 12 Omwenge akabona obuhanya anacîfulike, omuhwinja yêhe mpu abugeraho acîyandûlire!
\q1
\v 13 Omunyâge ecirondo, bulyâla acîhânyire ncungulà oku w’ihanga, na kuli oyu orhamanyiri omuhûnekwoye ecikinja.
\q1
\v 14 Omuntu wagisha owâbo n’izù linene sêzi-sêzi\f + \fr 27, 14 \fr*\ft Abayahudi bâli hanzibwe okulamusanya n’omuntu arhacijira omusengero gw’esêzi: sinza Ebibliya y’e Yeruzalemu.\ft*\f*, abandi banamugânjire omu balozi!
\q1
\v 15 Omukazi w’embaka ye muguma na kula obona emirhônyi, era mirhônyi ehona oku nyumpa burhahusa olusiku lw’omudûmbi.
\q1
\v 16 Ogwêrhe owa bene oyo erhi mpûsi agwêrhe, n’okuboko kwâge kulyo mavurha kufumbasire.
\q1
\v 17 Cûma cirhyaza ecûma, muntu oyengehya owâbo.
\q1
\v 18 Olanga emizêti ye nayirya amalehe. olanga nnawâbo ye najà irenge.
\q1
\v 19 Kulîra obusù burhashusha bwâbo, kwo n’emirhima y’abantu erhashushana.
\q1
\v 20 Wa-nyênga na Wa-kuzimu, abo bombi barhîgurha. kwo n’amasù gw’omuntu garhîgurha.
\q1
\v 21 Hali ecibeye c’amarhale hali n’eca amasholo: Omuntu yêne okwânîne ayirukire ayumva ebinwa by’okulimîrhiza.
\q1
\v 22 Omusirhe ciru wankamushakulira omu cishakulo; isirhe lyâge lirhankamurhengakwo.
\q1
\v 23 Omanye ebintu byâwe bwinjà, obusò bwâwe obushîbirire;
\q1
\v 24 bulyâla obugale burhabâ bw’ensiku n’amango, obuhirhi burhasigirwa iburha n’erindi.
\q1
\v 25 Ôbà wamâkolôla, n’oburheme bwamâvunda. wamânasingula ebyâsi by’oku ntondo,
\q1
\v 26 obè n’abâna-buzi ly’obona eci wâyambala, obè na bihebe nka binga wakatwamwo olubanja lwamashwa gâwe;
\q1
\v 27 obè na marhà manji ga mpene, bibè bijumbu kuli we, oku ba aha mwâwe na kuli bambali-kazi bâwe.
\c 28
\q1
\v 1 Omumînya anayâke na ntâye omulibisirekwo; omushinganyanya yêhe kwo abâ adekerîre nka mwâna wa ntale.
\q1
\v 2 Bubî bwa ba-ciri-misî butula entambala, omurhimanya ayifûnge.
\q1
\v 3 Omumînya wâlibuza omuhanya, ye muguma n’enkuba yâshereza emyâka, olônze eciribwa, ocibule!
\q1
\v 4 Omuntu okulekerera irhegeko: kuyinjibana enkola-maligo, ci omuntu oshimba irhegeko, arhabona oku nkola-maligo.
\q1
\v 5 Enkola-maligo zirhumva hishingânîne, abalonza Nyakasane bôhe byoshi bayumva.
\q1
\v 6 Owabâ ali mukenyi nka anali mudahemuka, ye mukulu oku muntu w’enjira z’ebinzongo-nzongo ciru akabà mugale.
\q1
\v 7 Oshimba irhegeko ye mwâna mwenge, okômera enkonola-masù anabonêsa bene îshe nshonyi.
\q1
\v 8 Omuntu ogala n’eby’obungunganya n’oyungukira oku bandi, analundikire abâyishibigabira abakenyi.
\q1
\v 9 Omuntu ocîfuka amarhwîri mpu bankanamukengêza amarhegeko omusengero gwâge gurhahika.
\q1
\v 10 Omuntu ohabulira obushinganyanya omu njira mbî, arhakabula bugwa omu mwîna ahûmbaga yêne.
\q1
\v 11 Omugale kwo aderha mpu ali murhimanya, n’obwo omuganda w’amakengu anamuyenje anamugwâse.
\q1
\v 12 Abashinganyanya bakayaza ntâye orhasima, endyâlya zikaja eruhya abagula banayôngoloke muguma-muguma.
\q1
\v 13 Omuntu ofulika amabî gâge kuyabirwa anayabirwa, ci omuntu ocîshobeka akanagaleka kubabalirwa anababalirwa,
\q1
\v 14 Iragi lyâge omuntu oyôrha akomekîre, ci kwône omuntu w’omurhima muzibu nk’ibuye, kuhanyagala anahanyagala.
\q1
\v 15 Kw’ali nka ntale yalûmba, nka ciryanyi ciri ishali, omuntu obîhira olubaga.
\q1
\v 16 Omuluzi akabula bwâge bwenge ly’anyagana, oshomba eby’obuhagwe ye rihya ensiku.
\q1
\v 17 Oyu balibirhakwo mpu ayîsire omuntu, ânalinde ahika aha nshinda erhi kuyâka ayâka, orhahîra okamuhumakwo.
\q1
\v 18 Omuntu ojira obwôrhere bushingânîne ârhakabà kurhi, ci omuntu odûngira eyi n’eyi: arhabula olunda arhogîre!
\q1
\v 19 Omuntu ohinga ishwa lyâge ye nabona ecijumbu ayikula, n’olibirha oku mpûsi ye yîgurha ecizômbo.
\q1
\v 20 Orhabêsha ye banabûmba mugisho, olonza okugala duba arhabula butumula.
\q1
\v 21 Kurhabà kwinjà okujira akanânâ, ci kwône ehihimbi hy’ecijumbu hinarhume omuntu alyâlyanya.
\q1
\v 22 Owa amagene anabishwire, ahabe oku olusiku lw’ecizômbo luciri nyuma.
\q1
\v 23 Okalihira omuntu anazinde erhi arhona, kulusha ow’akalimi kalimîrhiza.
\q1
\v 24 Ozimba îshe na nnina mpu «cirhali câha» erhi alingiyinjibana ebishambo.
\q1
\v 25 Mwonganwa otula entambala, oyêgemera Nyakasane arhakabona itâka.
\q1
\v 26 Ocîkubagira obwenge bwâge yênene erhi muhwinja, omuntu ogenda acîrhonzire arhabâ kurhi.
\q1
\v 27 Omuntu ohà abakenyi arhashalika, ci kwône ogenda azibire erhi mujâcire.
\q1
\v 28 Endyâlya zikayimuka, abantu banacîfulike ci kwône zikaherêrekera, abashinganyanya banaluge.
\c 29
\q1
\v 1 Omuntu oyumva bamukalihira acîkenyegule, kukenyuka anakenyuka burhalûnga.
\q1
\v 2 Nka barhimanya barhegeka, olugaga lunayumve lusîmire, nka ndyâlya ziri oku ntebe, olubaga kulaka lulaka.
\q1
\v 3 Omuntu orhonya oburhimanya ye simîsa îshe, orhonya abakazi b’ebishungu, kusherêza anasherêza e birugu byâge.
\q1
\v 4 Bushinganyanya mwâmi ayôlolosamwo ecihugo, ow’obuhagwe yêhe kusherêza acîsherêza.
\q1
\v 5 Olimîrhiza owundi, erhi murhego mulabarhe amufulisire.
\q1
\v 6 Endyâlya enalambagire erhi enali ntege, omushinganyanya yêhe âgenda ashagalusire.
\q1
\v 7 Omushinganyanya anakaziyumva olubanja lw’abakenyi, endyâlya erhishi-luyumvîrhiza.
\q1
\v 8 Abagambanyi banayôce ekà, ci abagula bôhe aha bali kufûnga bafûnga entambala.
\q1
\v 9 Omugula wajîsa omusirhe kadali, anakaliha erhi ashese ci erhi anayâzire.
\q1
\v 10 Ebishungu birhabona oku mushinganyanya, abashinganyanya bôhe kugendêrera bagendêrera obuzîne bwâge.
\q1
\v 11 Muhwinja oziga omutula gwamurhaluka\f + \fr 29, 11 \fr*\ft Omutula gunarhaluke omuntu, nka kula amamvu gazônga omuntu. Kwo n’oburhè nabo bunaderheza omuntu ebigalu-galu. \ft*\f*, omurhimanya yêhe anagurhûlirize.
\q1
\v 12 Omurhambo okâyumvirhiza ngasi binwa bya bunywesi, abambali boshi oku banali barhabonekemwo orhali mubî.
\q1
\v 13 Omuganda n’omugale babugânîne muli oku: bombi Nyakasane obamolekera mûshi.
\q1
\v 14 Omwâmi otwîra abagûnda olubanja n’abushinganyanya. entebe yâge kusera yânayôrhe esêra.
\q1
\v 15 Okushûrhwa n’okukalihirwa binahe omuntu oburhimanya omwâna balekêrera ye bonesa nnina nshonyi.
\q1
\v 16 Nka nkola-maligo ziri oku ntebe ly’obubî buluga, ci kwône abashinganyanya banayishibona oku zahunguluka.
\q1
\v 17 Okazihanûla mugala wâwe, wâbona oku acikushagalusa, anarhume omurhima gwâwe gwarhîmûkwa.
\q1
\v 18 Nka ntà mulêbi, olubaga lunabè nka kulya balunika, yêhe w’iragi omuntu oshimba irhegeko.
\q1
\v 19 Omujà arhadundwa na binwa, anabè abiyumvîrhe arhânabishimbè.
\q1
\v 20 K’obwîne ola muntu ohamira oku binwa? Omusirhe ye mukulu hali ye.
\q1
\v 21 Orhogoza omujà ociri murhò, erhi akula anamukulire.
\q1
\v 22 Omuntu oluba duba ntambala atula; n’omukali arhahwa arhâlogorha!
\q1
\v 23 Okugayana kunarhume omuntu ashuba nyamakobwa, n’omuntu acîrhôhya ye najà irenge.
\q1
\v 24 Kunali kulukira haguma n’ecishambo, na kucîhanyagaza, okuyumva bakûngulira oyu burhalikwo, okanahulika.
\q1
\v 25 Oyôboha abantu arhimangigwa omu murhego, ocîkubagira Nyakasane agwêrhe ah’agwêrhe.
\q1
\v 26 Banji balwîra okurhona emunda omurhambo ali, ci kwône Nyakasane yêne ohà omuntu olubanja.
\q1
\v 27 Abashinganyanya barhakwirirwa nkola-maligo, n’enkola-maligo erhabona oku muntu mushinganyanya.
\c 30
\ms1 VI. Ebinwa bya Aguri
\q1
\v 1 Ebinwa bya Aguri, mwene Yâkehe w’è Masi.
\q1 Alaga ebinwa oyo muntu\f + \fr 30, 1 \fr*\ft 30, 1: Ebinwa by’ecihabraniya biri aha, abalenga barhabiyumva kuguma boshi.\ft*\f* àrhumiraga Itiyeli, kuli Itiyeli bona Ukala.
\q1
\v 2 Ntà muhwinja akâni omu bantu, ntajira makengu ga muntu,
\q1
\v 3 Oburhimanya ntabuyigaga, n’obumanye bw’abimâna\f + \fr 30, 3 \fr*\ft 30, 3: Kwo kuderha obumanye omwimâna yêne ayigîriza. Bukenge burhumire bamuderha nka hanji. ntabuyishi.\ft*\f*
\q1
\v 4 Ndi okola osôkîre emalunga anabuligaluka?
\q1 Ndi okola ofumbasire empûsi omu nfune zâge?
\q1 Ndi okola obohire amîshi omu cirondo câge?
\q1 Ndi watwâga embibi z’igulu zoshi? K’oyishi izîno lyâge?
\q1 K’oyishi izîno ly’omugala?
\q1
\v 5 Ngasi luderho lwa Nyamuzinda lubà lucesîbwe n’omuliro;
\q1 abâ mpenzi y’oyegemire muli ye.
\q1
\v 6 Akanwa kâge orhahîra okakahebakwo akandi,
\q1 wankanatumula bakujire munywesi.
\s1 Omusengero
\q1
\v 7 Bibirhi nkusêngîre, orhabinyimaga, obinshobôze ntacifà:
\q1
\v 8 Oncînge oku bunywesi n’oku bulênzi,
\q1 orhampâga bukenyi orhampâga na bugale,
\q1 ci ondeke nâni ndye oku mugati\f + \fr 30, 8 \fr*\ft Omu Vulgata: «casinga ompè eci nalya», \ft*\f*.
\q1
\v 9 Kuderha nti nakayigurha obone namâkuhaba,
\q1 obone nkola naderha nti: Nyamuzinda ye ndi oyo!
\q1 nîsi erhi nshalike obone nkola nazimba,
\q1 obone namâhemukira izîno lya Nyamubâho.
\q1
\v 10 Orhahîraga okashobeka omujà emunda nnabamwâbo ali,
\q1 ankanakuhehêrera ohanyagale.
\ms1 VII. Emigani erimwo emibalè
\s1 Enyumpa mbî ziri inni, n’ebirhayumvîkana ho biri
\q1
\v 11 Hali obûko, oku bàjacira îshe, kwo na nnina barhamukenziri.
\q1
\v 12 Hali obûko bumanya mpu buli bwa bêru-kwêru, n’obwo izinga lyâbo libananîrekwo.
\q1
\v 13 Hali obûko bulolera abandi oku cikanyi, n’ebisike biyunjwire kagayo.
\q1
\v 14 Hali obûko bujira engôrho mpu mîno, n’orhwere mpu myanganga,
\q1 rhwo bashanyangulamwo abagûnda,
\q1 babarhenze hano igulu, banasigise abakenyi abâbo bantu.
\s1 Hali binni birhîgurha
\q1
\v 15 Omushundwe gujira banyere babirhi: bo ba lêrha! lêrha!
\q1 Hali bisharhu birhîgurha na binni birhaderha mpu: «lekaga»!
\q1
\v 16 Okuzimu, endâ y’engûmba, idaho lirhigurha mîshi,
\q1 n’omuliro gurhaderha mpu: lekaga!
\q1
\v 17 Amasù omuntu akengulamwo îshe, âgagayira nnina wa muntu obugikulu,
\q1 bihungu by’oku lwîshi byâgarhule, bigukuma byâgashêge!
\b
\q1
\v 18 Hali bisharhu nyumva bintalusire, na binni ntishi:
\q1
\v 19 enjira ya lubaka emalunga,
\q1 enjira y’enjoka oku mbyâ,
\q1 enjira y’obwârho omu karhî k’enyanja,
\q1 enjira y’omulume omu mwanahyâ\f + \fr 30, 19 \fr*\ft Omu mwâna-hya: mukazi wa muhya, arhali kuhaba obulyo bw’okumuhima, ci ihwe ly’ukubà izîmi n’okuburha!\ft*\f*,
\b
\q1
\v 20 Enjira y’omukazi w’ecishungu yoshi eyo:
\q1 anabà amâlya ahôrhole nakanwa, erhi:
\q1 «ntà bubî najizire».
\b
\q1
\v 21 Hali bisharhu bigeza igulu mw’omusisi: na binni birhalindwa:
\q1
\v 22 omujà wamâhinduka mwâmi,
\q1 n’omusirhe wamagala,
\q1
\v 23 Omunyere bàkazâgibenga wamâheruka,
\q1 n’omujà-nyere wamâyîmûla nn’omumwâbo!
\s1 Ebinyinyî nabyo hibà binni
\q1
\v 24 Hano igulu habâ binyinyi binni: cikwône barhimanya omu barhimanya.
\q1
\v 25 Obunyegere, lubà lubaga lwa butya-butya, ci kwône buyishi oku bahaka enguli canda.
\q1
\v 26 Ebishegeshe, ebà ngabo ya mbula-misî, ci kwône biyishiyûbaka omu mabâle.
\q1
\v 27 Enzige, zirhajira murhambo, ci kwône bwinjà zihinda.
\q1
\v 28 Omusherebera, nfune egugwârha, cikwône omu bwâmi guyâlukiza\f + \fr 30, 28 \fr*\ft Nka kula baderha eno mwîrhu Bushi, mpu: omuntu anashombe nyalugâka babul’iyalukiza nyumpa nguma.\ft*\f*.
\s1 Abayishikânânda
\q1
\v 29 Hali basharhu bayishicûka, na bani bayishikânanda.
\q1
\v 30 Wa-ntale, ntwâli omu by’erubala, arhayôboha bici!
\q1
\v 31 Nyaluhazè wakânanda omu karhî k’engoko,
\q1 n’ecihebe cayâbula obusò,
\q1 na mwâmi omu ngabo yâge.
\b
\q1
\v 32 Erhi wankahabuka okakaliha, n’erhi wakabà wacîjîre emurhima,
\q1 onahire enfune oku kanwa!
\q1
\v 33 Bulyâla, amarhà, omuntu akagatûnda, ganarhengemwo amakâfè;
\q1 izulu, omuntu akalisinaga bwenêne, linarhengemwo omukò,
\q1 n’oburhè, okubunanîriza kunarhengemwo entambala.
\c 31
\ms1 VIII. Ebinwa bya Lemuweli
\q1
\v 1 Ebinwa bya Lemuweli mwâmi w’e Masa, nnina wamubwîrizagyabyo.
\q1
\v 2 Mâshi mwâna wâni, mâshi k’omu nda! Mâshi busîngo busînga omuliro!
\q1
\v 3 Irhondo orhahîraga okarhega abakazi emisî yâwe, orhahîraga okacirhega ba-kaheza-k’abâmi.
\q1
\v 4 Kurhahimwa kushuha abâmi, Lemuweli, kurhahimwa okushuha abâmi okucirhega amamvu, ciru n’oku baluzi okurhonya enzoga kurhabâ kwo!
\q1
\v 5 Kuderha mpu okunywa kwankanabayibagiza olushika bàtwaga bône, obone bamâlenganya abarhindibuzîbwe.
\q1
\v 6 Amamvu makali onagahe omuhera, idivayi onalihè ogwêrhwe n’omutula,
\q1
\v 7 anywe, ayibagire obuhanya bumulikwo; anywe arhacikengêraga bulya bulagîrire bwâge.
\q1
\v 8 Okazibumbûla akanwa oderhere akaduma, oderhere n’enfûzi;
\q1
\v 9 Okazibumbûla akanwa otwe olubanja bwinjà;
\q1 omukenyi n’àbarhindibuzîbwe, okazibatwira olubanja.
\ms1 IX. Irenge ly’omukazi nkana
\q1
\v 10 Omukazi nkana ndi wankamubona? Agwêrhe ecitwîro cilushire ec’amagerha\f + \fr 31, 10 \fr*\ft Er’irenge ly’omukazi nkana (murhim’ali ekà) luli lwîganyo lw’oburhimanya bw’omuntu\ft*\f*.
\q1
\v 11 Omurhima gw’ibà ye gubà gucîkubagire, na ntâkwo abule buyunguka omugwêrhe.
\q1
\v 12 Ensiku zoshi z’obuzîne bwâge, kuciza amuciza, ci arhamulibuza.
\q1
\v 13 Anajè aho alonze obwôya bw’ecibuzi n’ecitâni, ahirekwo n’obulenga bw’amaboko gâge.
\q1
\v 14 Kw’abâ nka bwârho bwa murhunzi, bwo buged’ishundira kuli
\q1
\v 15 Azuka buciri budufu, ayîkuze ab’aha kâ, agabire n’abambalikazi omukolo.
\q1
\v 16 Akalonza ishwa analibone; bunguke bw’omu maboko gâge arhwêresamwo emizâbîbu.
\q1
\v 17 Omushângi buzibu agukobeka, n’emisî ya amaboko gâge kukolêsa ayikolêsa.
\q1
\v 18 Anakaziba ayumvîrhe oku obushanja bwâge buli bwinjà, na budufu akamole kâge karhazima\f + \fr 31, 18 \fr*\ft Anayumve asîmire omukolo gwâge bulya gumubêrîre. Okuderha; mpu: «itara lyâge lirhazima budufu, arhali mpu oku cîko alâla, nanga, ci mpu enyumpa yâge ecîkenzire, bulya mîra emwa Abayahudi, enyumpa ecikenzire erhazimagamwo muliro, muliro gw’oku itara, n’okuzima kwâgo erhi mishîbo, kandi erhi bundi buhanya» (sinza \+xt Ayu 18, 6\+xt*).\ft*\f*.
\q1
\v 19 Okuboko anakulîkire oku bushanja, n’eminwe yâge ebungûle omugozi.
\q1
\v 20 Anabumbûlire omukenyi enfune, alambûlire n’omuganda okuboko.
\q1
\v 21 Arhayôbohera enyumpa yâge oku nkuba y’olubula, bulyâla ab’omu mwâge boshi, ntà wa mushângi muguma.
\q1
\v 22 Amalengeti gâge yêne ogaluka, omushângi gwâge gw’akaduku n’ecitâni.
\q1
\v 23 Aha ngombe ibà agwerheho olukengwa, ho atamala aha karhî k’abagula b’ecihugo.
\q1
\v 24 Nyâmà wâni anakaziluka emishângi y’ecitâni aguza, n’omukaba agugulize omurhunzi.
\q1
\v 25 Obuzibu n’olukengwa gwo mwambalo gwâge\f + \fr 31, 25 \fr*\ft Arhaganya buligo, arhanabulânga.\ft*\f*, âsheka ene, asheke n’irhondo.
\q1
\v 26 Anakazibumbûla akanwa n’oburhimanya, n’oku lulimi lwâge kanwa ka butûdu kakubâ.
\q1
\v 27 Arhahabiri enjira zirhenga omu mwâge n’ezimuja\f + \fr 31, 27 \fr*\ft Ayôsire ali masù ali na mushîbirizi, bakayigula olumvi aha mwâge arhahaba!\ft*\f*, arhanalya mugati gwa bwôlo.
\q1
\v 28 Abagala bayimanzire, mpu baderhe oku ali muny’iragi, ibà naye anakazimukunga.
\q1
\v 29 Abakazi bàkozire ebinja bali banji, ci kwône w’oyo ocibalushire boshi.
\q1
\v 30 Iranga kurhebana lirhebana, n’obwinjà bubà bwa busha,
\q1 omukazi orhînya Nyakasane ye kwânîne okukengwa\f + \fr 31, 30 \fr*\ft Ahâla «Septante», erhi LXX, kandi erhi Ebibliya y’omu cigereki, ko ahahindwîre, mpu: «omukazi murhimanya» ye wajà irenge; okurhînya Nyamuzinda ko kwankakakûngwa. «Ye murhimanya». Lolà \+xt Mig 8, 22; Burh 8, 2\+xt*.\ft*\f*.
\q1
\v 31 Mumuhè oku binjà by’omu mukolo gwâge
\q1 n’aha ngombe, emirimo yâge ederhe irenge lyâge.