\id LUK - Secoya NT -Ecuador 2012 (DBL -2013) \h SAN LUCAS \toc1 San Lucas \toc2 Lucas \toc3 Lc \mt1 SAN LUCAS \c 1 \s1 Asaja̱jë Caquë Toyaye \p \v 1-2 I̱ti duꞌru huëoseꞌe ñasicohuaꞌipi deꞌo coca quëajëna, asajë jai pa̱i toyahuë, mai quëꞌro yoꞌoseꞌere. \v 3 Ja̱je paꞌina, yëꞌëje̱ asare paquë i̱ti yoꞌoseꞌeje̱ paꞌye duꞌru huëoseꞌere papi toyayë, mëꞌëna, Teofilo, yëꞌë cajei. \v 4 Mëꞌëpi mëꞌëre yeꞌyaseꞌere ti̱ñarepa asa ti̱ꞌajaꞌquë caquë. \s1 Hui̱ñaë Quëaseꞌe Juan Co̱aseꞌere \p \v 5 Herodes Judea pa̱i ëjaë paꞌi maca, teꞌi Maijaꞌquë huëꞌe ñacaiquë Zacarías hueꞌequë pajiꞌi, Abías tsëcapë aquëpi. I̱ paco Elisabet hueꞌecopi, Maijaꞌquë huëꞌe ñacaiquë Aarón tsëcapë aco pacoꞌë. \v 6 Cayahuaꞌi deꞌoye nuñerepa paꞌicohuaꞌi paëꞌë, Maijaꞌquë ña hue̱ꞌña paꞌiohuaꞌipi i̱ cua̱ñeseꞌe cuiꞌne i̱ caseꞌere deꞌoye sehuocohuaꞌi paëꞌë. Ja̱je paꞌicohuaꞌini yecohuaꞌije̱ coꞌaye paꞌiyë caye ti peocohuaꞌirepa paëꞌë. \v 7 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare mamajëre peocohuaꞌi paëꞌë. Elisabetpi mamajëre pamaꞌco pacoꞌë, carao. Cuiꞌne ja̱je paꞌiohuaꞌipi siꞌa jupë aiohuaꞌi maña paëꞌë. \p \v 8 Teꞌe muꞌse Zacarías ja̱ꞌre Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi paꞌicohuaꞌipi yequë yoꞌo tëjina ja̱re ja̱jeseꞌe siꞌa i̱ohuaꞌi tsëcapë yoꞌoye pajiꞌi, Maijaꞌquë paꞌi hue̱ꞌñana. \v 9 Ja̱je paꞌiohuaꞌija̱ꞌa nepi maꞌñare ëojë yoꞌoye paꞌiquëꞌni cajë neñajëna, Zacaríasna to̱mepi, i̱ti yoꞌoye. To̱meina, Maijaꞌquë huëꞌena cacapi. \v 10 Cacani huëo së̱ñere ëoquëna, hueꞌseja̱ꞌa jai pa̱i Maijaꞌquëre se̱jë paëꞌë. \v 11 Ja̱ maca Ëjaë joꞌyaëpi hui̱ñaëpi Zacarías huëo së̱ñe ëo saihuë ëja te̱ꞌtena ñai nëcapi. \v 12 Nëcaquëna, Zacaríaspi ñani me nejaꞌquë aꞌni caquë quëquë huesëquëna. \v 13 Ëjaë joꞌyaëpi capi, i̱te: \p “Zacarías caꞌramaꞌë paꞌijë̱ꞌë. Maijaꞌquëpi mëꞌë se̱ñe asapi. Ja̱je paꞌina, mëꞌë paco Elisabetpi tsihuaꞌëre pasio. Pacona, mëꞌëpi i̱ mami hueꞌyojë̱ꞌë, Juanre. \v 14 Mëꞌë i̱te sihuaja̱ꞌquë aꞌë, cuiꞌne yecohuaꞌije̱ jai pa̱i i̱te co̱asi maca sihuaja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 15 Mëꞌë mamaquë cato deꞌoyerepa yoꞌoquë paꞌija̱ꞌquë api, Maijaꞌquë joꞌyaëpi. Ja̱je paꞌipi ja̱ yëꞌtaꞌa i̱te co̱amaꞌnë Maijaꞌquë joyopi i̱ni paꞌija̱ꞌquë api. Paꞌina, cuepe ëaye neñe co̱no u̱cumaꞌquë pasipi. \v 16 Ja̱ëpi jai pa̱i Israel pa̱ire cuiꞌnaohuaꞌipi i̱ohuaꞌi mai Ëjaë Diusuna coꞌye asa co̱ñe necasipi. \v 17 Maijaꞌquë ñacaina, iquë Juan deꞌoye yoꞌoquë paꞌija̱ꞌquë api, mai Ëjaë pa̱i deoja̱jë. Ja̱je paꞌipi, tsoe hue̱ꞌña Maijaꞌquë jëjo daoquë Elías yoꞌoquë paꞌisi tuture hueꞌequë pasipi. Ja̱ëpi pëca jaꞌquëohuaꞌi ja̱ꞌre mamajë deꞌoye paꞌiye necasipi. Ja̱je sehuomaꞌcohuaꞌire po̱najaꞌquë api, Ëjaëre deꞌoye asaja̱ꞌcohuaꞌire, mai Ëjaë pa̱i deoja̱jë.” \p \v 18 Zacaríaspi Maijaꞌquë hui̱ñaë se̱jiꞌi, ñeje: \p “¿Yëꞌëje̱ ai maca paꞌina, cuiꞌne yëꞌë pacoje̱ aio maca paꞌito me yëꞌë nuñere paꞌë caquë asayeꞌni?” \p \v 19 Caquëna, Maijaꞌquë hui̱ñaë i̱te sehuouña: \p “Yëꞌë Gabriel aꞌë, Maijaꞌquëre necai paꞌiquë. Ja̱je paꞌina, yëꞌëre i̱pi jëjo daouna, iye huajë coca quëasiꞌi, mëꞌëre caquë daëꞌë. \v 20 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yure mëꞌë yëꞌë nuñerepa quëayere asamaꞌë paꞌisi doꞌire camaꞌquë deꞌoni camaꞌë paꞌija̱ꞌquë aꞌë, mëꞌë mamaquëre co̱a macaja̱ꞌa iye caseꞌe ti̱ꞌa ja̱ꞌñe aꞌë, i̱ti muꞌse ti̱ꞌaëna.” \p \v 21 Ja̱je yoꞌoquë Maijaꞌquë huëꞌe ëo hue̱ꞌñana cacasiquëpi tsoe nëina, yecohuaꞌi hueꞌse paꞌicohuaꞌi i̱quere yoꞌoquë Zacarías etamaꞌquëpi nëi paꞌini cajë utehuë. \v 22 Utejëna, ja̱ropi Zacarías etani ja̱ohuaꞌire camaꞌë pajiꞌi. Ja̱je camaꞌëna, ñani cani ñañeje paꞌye Maijaꞌquëre se̱ hue̱ꞌñana cacani ñapi, cuasahuë. Ja̱je paꞌipi coa jë̱të a̱ꞌuñeseꞌepi capi, camaꞌquë po̱nëseꞌe sëte. \p \v 23 Zacarías Maijaꞌquë huëꞌe co̱cai muꞌseña caraja̱isi maca, sajiꞌi, i̱ huëꞌena. \v 24 Ja̱ jeteyoꞌje i̱ paco Elisabet tsi̱ ë̱tapë deꞌo. Deꞌoni cinco ñañëohuaꞌire i̱o huëꞌepi yequë hue̱ꞌña saimaꞌo ai cuasaco pacoꞌë, ñeje: \v 25 Ëjaëpi yure yëꞌëre ja̱je ñacai yoꞌopi, pa̱ipi tsi̱ pamaꞌcoa cajë cueꞌcuemaꞌpë paꞌija̱jë caquë. \s1 Hui̱ñaë Quëaseꞌe Jesús Co̱aseꞌe \p \v 26 Seis ñañëohuaꞌi paꞌi maca Maijaꞌquëpi i̱ hui̱ñaë Gabrielre Galilea yejana Nazaret hueꞌe daripëna jëjo saopi. \v 27 Nomi tsi̱o María hueꞌecopi ë̱mëohuaꞌire yoꞌomaꞌcore doꞌi ñajaꞌquëni caquë. Ja̱o cato José hueꞌequëna, huejaja̱ꞌcoa. Ca nëosicopi pacoꞌë, ëjaë David tsëcapë aquëna. \v 28 Maijaꞌquë jëjo daoquëpi i̱o paꞌi hue̱ꞌñana cacani capi: \p “Pëpayë, mëꞌëre. Sihuajë̱ꞌë. Mai Ëjaëpi mëꞌë ja̱ꞌre paꞌiji. Diusupi siꞌa nomiohuaꞌi sihuaye jerepa i̱sipi, mëꞌëre.” \p \v 29 Ja̱je caquëna, i̱opi Maijaꞌquë jëjo daoquëre ñani quëquëo i̱ cocare asaco cuiꞌne ja̱ maca coꞌye se̱coꞌë: “¿Me yoꞌoquë ja̱je pëpaquëꞌni?” \v 30 Ja̱je cacona, Maijaꞌquë hui̱ñaëpi capi, i̱ote: \p “María caꞌramaꞌo paꞌijë̱ꞌë, Maijaꞌquë mëꞌëre sihuaquë api. \v 31 Yurepi pa̱i quëꞌio deꞌoni mëꞌë tsihuaꞌëre paja̱ꞌcoaꞌë. Paco i̱ mami hueꞌyojë̱ꞌë, Jesure. \v 32 Ja̱ë cato jerepa paꞌi paꞌija̱ꞌquë api, ja̱je paꞌipi Maijaꞌquërepa mamaquë pa̱ipi hueꞌyoquëni. Ja̱je paꞌina, Maijaꞌquëpi pa̱i ëjaë David ñuꞌi saihuëre i̱sija̱ꞌquë api, pa̱i ëjaëre deꞌhuani. \v 33 Israel pa̱ire ti cua̱ñequërepa paꞌija̱ꞌquëpi, i̱ cua̱ñeñe cato caraja̱iñe peoja̱ꞌcoa.” \p \v 34 Ja̱ maca Maríapi Maijaꞌquë hui̱ñaëre se̱coꞌë: \p “¿Me iye ja̱je yoꞌo ja̱ꞌñe aꞌni, yëꞌë ë̱mëohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni paꞌimaꞌcore?” \p \v 35 Cacona, Maijaꞌquë hui̱ñaëpi sehuouña: \p “Maijaꞌquë joyopi mëꞌëna necaina, cuiꞌne Maijaꞌquërepa tutupi mëꞌëna sirio tsiocaiyeje̱ tsio daija̱ꞌcoa. Ja̱ doꞌire mëꞌë mamaquëre Maijaꞌquë mamaquë hueꞌyoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 36 Ja̱je cuiꞌne mëꞌë cajeo tsëcapë aco Elisabetje̱ tsihuaꞌëre paja̱ꞌcoa, aio macataꞌa. Tsi̱ pamaꞌcoa pa̱i cajë paꞌisicotaꞌa seis ñañëohuaꞌire pa̱i quëꞌio paꞌico, yure. \v 37 Maijaꞌquëre cato neñeseꞌe paꞌiji. Peoji, i̱ jaꞌruja̱iñe.” \p \v 38 Ja̱ maca Maríapi cao: \p “Yëꞌë cato Ëjaë joꞌyao macaꞌë. Maijaꞌquëpi mëꞌë caseꞌeje̱ yoꞌoja̱ꞌquë yëꞌëre sihuayë.” \p Ja̱je Maijaꞌquë hui̱ñaë iyeseꞌe quëani sajiꞌi. \s1 Maríapi Doꞌi Saiye Elisabet Quëꞌrona \p \v 39 Ja̱ muꞌseña María esa sacoꞌë, Judea cu̱ti quëꞌrore pa̱i daripë paꞌi hue̱ꞌñana. \v 40 Sani Zacarías cuiꞌne Elisabet paꞌi huëꞌena cacani pëpao. \v 41 Pëpacona, Elisabetpi i̱o pëpaye asa maca tsihuaꞌë ë̱tapë paꞌiquëpi ti̱ꞌtopi Maijaꞌquë joyopi i̱oni paꞌina, pacoꞌë, Elisabetpi. \v 42 Ja̱je paꞌiopi tutu cao: \p “Maijaꞌquëpi mëꞌëre yequë nomiohuaꞌire sihuaye necaiye jerepa deꞌoye necajiꞌi. Cuiꞌne mëꞌë mamaquë ai deꞌoquërepa paꞌija̱ꞌquë api. \v 43 ¿I̱que oꞌni, yëꞌë ja̱je yëꞌë Ëjaë pëca jaꞌcopi doꞌi dani ña ja̱ꞌñe? \v 44 Mëꞌë yëꞌëre pëpacona, asa maca tsihuaꞌë yëꞌë ë̱tapëpi sihuaquë teapi. \v 45 Ai sihuayë, mëꞌë caseꞌere care paji caco asa doꞌire.” \p \v 46 Ja̱ maca María cao: \q1 Yëꞌë ai sihuayë, Maijaꞌquëre. \q1 \v 47 Cuiꞌne yëꞌë joyopi sihuayë, Maijaꞌquë yëꞌëre huasoquëna. \q1 \v 48 Maijaꞌquëpi i̱ joꞌyao ai cuasaye peocore deꞌoye cuasapi. \q1 Yuretaꞌa ja̱je yoꞌoquëna, siꞌa pa̱ipi ai sihuaco siꞌanë caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \q1 \v 49 Maijaꞌquë ai jerepa tutu quëꞌipi yëꞌëna deꞌoye necaëꞌë. \q1 Yëꞌë Ëjaë i̱ mami cato ai deꞌoyerepa. \q1 \v 50 Siꞌanë oiquë api, i̱te caꞌracohuaꞌire. \q1 \v 51 Tutu quëꞌi coꞌamaña yoꞌoquë nepi, i̱ jë̱ñapi. \q1 Jerepa paꞌiohuaꞌi aꞌë cuasa joñoa hueꞌecohuaꞌini meñe quëconi huahue huesopi. \q1 \v 52 Ñajëꞌë, i̱ yoꞌoseꞌere: Ëjaohuaꞌi paꞌisicohuaꞌini meñe peocohuaꞌire nequë \q1 Cuiꞌne i̱ti jerepa paꞌiohuaꞌi aꞌë cuasamaꞌcohuaꞌini ñese mëoseꞌere. \q1 \v 53 A̲o ëa ju̱ꞌicohuaꞌi paꞌisicohuaꞌini deꞌoye a̱o ti̱mëpi. \q1 Cuiꞌne jaiye coꞌamaña pasicohuaꞌini coa peo jëña ne saopi. \q1 \v 54 Deꞌhue co̱cajiꞌi, Israel pa̱ire. \q1 I̱ joꞌyare hua̱nëyemaꞌë ojiꞌi. \q1 \v 55 Abrahamre ca nëoseꞌere deꞌoyerepa yoꞌopi, mai aiohuaꞌire. \q1 Cuiꞌne ja̱je Abraham tsëcapë Israel pa̱ire deꞌoye yoꞌoja̱ꞌquë api, siꞌanë ja̱jeseꞌe. \p \v 56 Ca tëjini pëpao, Elisabet huëꞌena, toaso̱ ñañëohuaꞌire. Pëasicopi pani tëjini jeteyoꞌje i̱o huëꞌena coꞌio. \s1 Juan Ti Doquë Co̱aseꞌe \p \v 57 Ja̱ jeteyoꞌje Elisabet tsihuaꞌëre co̱a muꞌseña ti̱ꞌaëna, mamaquëre pao. \v 58 I̱o cajeohuaꞌi cuiꞌne doꞌicohuaꞌi jaꞌye paꞌicohuaꞌi sani pëpahuë, i̱ote, Maijaꞌquë deꞌoye yoꞌoseꞌere asani sihuajë. \v 59 Ocho muꞌseña paꞌi maca sahuë, cuiri ca̱ꞌnihuë tëañuꞌu cajë Israel pa̱i deoja̱jë cajë, cuiꞌne pëca jaꞌquë Zacarías mamire sëoñuꞌu cajë yoꞌohuë. \v 60 Ja̱je cajëna, pëca jaꞌcopi cao: \p “Pa̱ni, i̱ cato Juan hueꞌeye paꞌiji.” \p \v 61 Ja̱je cacona, i̱ote cahuë: \p “¿Me yoꞌoquë ja̱je hueꞌequëꞌni, mëꞌë pa̱irepa ja̱ mamire hueꞌecohuaꞌi peoyë. Ja̱je paꞌi mami hueꞌecohuaꞌi peoto?” \p \v 62 Ja̱ maca tsihuaꞌë pëca jaꞌquëre moñopi i̱ñojë se̱iꞌë: \p “¿I̱que mamire hueꞌyoye yëquëꞌni?” \v 63 Se̱jëna, pëca jaꞌquëpi so̱quë totore dajë̱ꞌë caquëna, i̱sirena, i̱ona toyapi: “I̱ mami cato Juanpi.” Ja̱je toyaëna, siꞌa huaꞌi ai cuasajë ñahuë. \v 64 Ja̱ macapi Zacaríasje̱ cuiꞌnaëpi coca caquë deꞌoni Maijaꞌquëre sihuaquë ca huëopi. \v 65 Ja̱je iye yoꞌoseꞌere ñani i̱ quë̱no maca paꞌicohuaꞌi ai cuasahuë. Cuiꞌne iye yoꞌoseꞌere siꞌa Judea ai cu̱ti paꞌicohuaꞌire quëajëna, asahuë. \v 66 Siꞌahuaꞌi i̱ti quëaye asacohuaꞌi i̱tire cuasahuëni asaꞌñe nëina, se̱niroja̱ëꞌë: \p “¿Me yoꞌoquërepa ai deꞌoja̱ꞌquë aꞌni, ja̱ë tsihuaꞌë?” \p Maipi ñahuë, Maijaꞌquëre papi i̱te ñacaiseꞌe. \s1 Zacarías Ju̱juseꞌe \p \v 67 Zacarías Maijaꞌquë joyo ti̱mësiquëpi Maijaꞌquë i̱si yëꞌopi capi: \q1 \v 68 Sihuañuꞌu, mai Ëjaëre Israel pa̱i Diusure. \q1 Ja̱ë cato maina dani huasopi. \q1 \v 69 Maina Maijaꞌquëpi i̱sipi tutu quëꞌire, pa̱ire huasoquëre. \q1 Ja̱ë cato i̱ joꞌyaë David tsëcapë aquëpi. \q1 \v 70 Maijaꞌquëpi ñeje ca nëoaꞌjiꞌi, i̱ caseꞌere quëacaicohuaꞌi tsoe hue̱ꞌña acohuaꞌi ja̱ꞌre: \q1 \v 71 Maire huasosiꞌi, siꞌaohuaꞌi maire coejë sa̱ñope yoꞌojëna, paꞌicohuaꞌire. \q1 \v 72 Mai aipëre teaye ñaquë \q1 I̱ ca nëoseꞌe hua̱nëñemaꞌë deꞌoye necajiꞌi. \q1 \v 73-75 Yëꞌëna i̱sisicohuaꞌipi nuñe paꞌicohuaꞌipi caꞌramaꞌpë \q1 Yëꞌëre necaicohuaꞌi ti paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë caquë \q1 Mësarute sa̱ñope yoꞌoyere huasosiꞌi ca nëopi, mai ai ñecuë Abrahamre. \q1 \v 76 Maijaꞌquërepa quëacaiquë hueꞌyoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, pa̱ipi, \q1 Mëꞌëpi mai Ëjaë saija̱ꞌa maꞌare nui maꞌarepa sani ne deꞌhuaja̱ꞌquëni. \q1 \v 77 I̱ pa̱ire deꞌhue i̱ohuaꞌi coꞌaye yoꞌo doꞌire sa̱i deꞌhuacaiye paꞌiji, quëaja̱ꞌquë aꞌë, mëꞌëpi. \q1 Ja̱ doꞌipi huasosicohuaꞌi paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \q1 \v 78 Maijaꞌquë oi cuiꞌne teaye ña doꞌipi, \q1 Ë̲së ñata maca mëi miañeje paꞌye maire huasoquë maꞌtëmopi daija̱ꞌquë api, maire miajaꞌquë. \q1 \v 79 Huesëcohuaꞌire ju̱ni tëjicohuaꞌire miacai \q1 Cuiꞌne deꞌoye i̱ maire huasoye asaja̱jë caquë paꞌiyere yeꞌyaja̱ꞌquë api. \p \v 80 Juan ai deꞌopi. Cuiꞌne i̱ joyoje̱ ai deꞌopi. Ai deꞌoquëpi pa̱i peo hue̱ꞌña cue̱ne yejare pajiꞌi, Israel pa̱ire quëa huëo macaja̱ꞌa. \c 2 \s1 Jesús Co̱aseꞌe \r (Mt 1.18-25) \p \v 1 Ja̱ muꞌseña pa̱i ëjaë César Augustopi siꞌa yeja paꞌicohuaꞌire cue̱cueye paꞌiji caquë cua̱ñepi. \v 2 Iye duꞌru macarepa pa̱ire cue̱cueye cato yoꞌohuë, Cirenio Siria cua̱ñequë paꞌi maca. \v 3 Ja̱je paꞌina, siꞌahuaꞌi saiye pajiꞌi, pa̱i ñape i̱ohuaꞌi daripëre pana ja̱rona cue̱cue cua̱ñojaꞌcohuaꞌipi. \p \v 4 José cato David tsëcapë aquë pajiꞌi. Ja̱ doꞌire Galilea yeja daripë Nazaretpi sani Judea yeja daripë Belénna sajiꞌi, Davidre co̱a sitona. \v 5 Toya cua̱ñojaꞌquëpi Belénna sajiꞌi, María i̱ huejaja̱ꞌcoa ca nëosicopi co̱añe ti̱ꞌa huesësico ja̱ꞌre. \v 6 Ja̱je sani Belénre paꞌijëna, María co̱añe ti̱ꞌaëna, \v 7 ja̱rona pao, i̱o duꞌru mamaquëre. Pani ca̱ña ca̱tipëpi tu̱nani hue̱quë a̱i deꞌhuana o̱ao, pa̱i pëa hue̱ꞌña peo doꞌire. \s1 Hui̱ñaëpi Yëi Ñamare Ñacohuaꞌire Quëaye \p \v 8 Belén quë̱no macare yëi ñamare ñacohuaꞌipi ñamique tsiore i̱ohuaꞌini ñajë paëꞌë. \v 9 Paꞌijëna, cuasamaꞌtore papi Ëjaë hui̱ñaë ñai nëcaquëna, Maijaꞌquë miañepi i̱ohuaꞌire mia huesoquëna, ai quëquë huesëhuë. \v 10 Ja̱je ña quëquëjëna, Maijaꞌquë hui̱ñaëpi capi: \p “Caꞌramaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, mësarute huajë coca quëasiꞌquë daiyë, mësaru siꞌahuaꞌi asani ai sihua ja̱ꞌñere. \v 11 Yure David daripëna tsi̱tuꞌure co̱ao, mësarute huasoja̱ꞌquëpi. Ja̱ë cato Cristo Ëjaëre papi. \v 12 Mësaru ñani i̱ api cuasa ja̱ꞌñere ca̱ña ca̱tipëpi tu̱nani hue̱quë ai deꞌhuana o̱asiquëpi u̱ina ti̱ꞌajaꞌcohuaꞌi aꞌë.” \p \v 13 Teꞌi Maijaꞌquë joꞌyaë hui̱ñaë ñai macapi yecohuaꞌi maꞌtëmo acohuaꞌije̱ ñaihuë. Ñeje cajë Maijaꞌquëre sihuajë: \q1 \v 14 Sihuajë deꞌoyerepa cañuꞌu, Maijaꞌquëre maꞌtëmo aquëre, \q1 Deꞌoye paꞌiyere paꞌijë̱ꞌë, i̱pi sihuaquëna paꞌicohuaꞌipi. \p \v 15 Maijaꞌquë jëjo daosicohuaꞌi maꞌtëmona coꞌisi maca yëi ñamare ñacohuaꞌipi i̱ohuaꞌija̱ꞌa sa̱ꞌñe ca huëohuë. \p “Ja̱je paꞌito esa Belénna sani ñañuꞌu, ëjaë maire quëaseꞌere.” \p \v 16 Sani ti̱ꞌahuë, Maríare, Josére cuiꞌne tsihuaꞌëpi hue̱quë a̱ocona o̱asiquëpi u̱ina. \v 17 Ja̱je i̱te ñani Maijaꞌquë joꞌyaë i̱ohuaꞌire quëaseꞌere quëareña. \v 18 Quëajëna, asacohuaꞌipi ai cuasareña. \v 19 Ja̱je yecohuaꞌi yoꞌojëtaꞌare María cato i̱o joyona deꞌhuao, siꞌaye iye, ti yoꞌoseꞌere cuasaco. \v 20 Yëi ñamare ñacohuaꞌi siꞌaye i̱ohuaꞌire caseꞌeje̱ paye paꞌina, ñani Maijaꞌquëna sihuajë jë̱jëjë coꞌihuë. \s1 Maijaꞌquëna Jesure I̱siye \p \v 21 Ocho muꞌseña paꞌi maca tsihuaꞌë ca̱ꞌni maña tëajë cuiꞌne i̱ mamije hueꞌyohuë, Jesús, hui̱ñaë Maríare ja̱ peoco paꞌi maca quëaseꞌere. \p \v 22 Tsi̱tuꞌure pasi jeteyoꞌje siꞌsire tsoa to̱ muꞌseña ti̱ꞌaëna, Jerusalén daripëna saijë tsi̱tuꞌureje̱ sahuë, Maijaꞌquëna i̱siñuꞌu cajë, Moisés cua̱ñeseꞌepi ja̱je caye sëte. \v 23 Ja̱je yoꞌohuë, ëjaë cua̱ñeseꞌepi ñeje toyaseꞌe paꞌi doꞌire: “Siꞌa ë̱më tsi̱ duꞌru co̱acohuaꞌi Maijaꞌquëna i̱sisicohuaꞌi paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë.” \v 24 Ëjaë cua̱ñeñepi caji: “Caya pi̱ꞌare pa̱nitaꞌa caya suꞌtere i̱sijë̱ꞌë.” Ja̱ yoꞌoyere cajë saëꞌë. \p \v 25 Ja̱ muꞌseña Jerusalén paꞌiquëpi Simeón hueꞌequëpi pajiꞌi. Nuiñerepa paꞌiquëpi Maijaꞌquëre se̱i paꞌiquëpi, Israel pa̱ire huasoyere utequë pajiꞌi. Ja̱je paꞌina, Maijaꞌquë joyopi Simeón ja̱ꞌre paꞌi \v 26 quëapi, mëꞌë ju̱ꞌiñe pa̱jaꞌquë aꞌë, ëjaë jëjo daoquë Cristore ñamaꞌë pani. \v 27 Maijaꞌquë joyopi quëaquëna, Maijaꞌquëre se̱ huëꞌena sani paꞌina, Jesús pëca jaꞌquëohuaꞌi tsihuaꞌëre cua̱ñeseꞌe cayeje̱ neñuꞌu cajë Maijaꞌquëre se̱ huëꞌena dahuë. \v 28 Dajëna, Simeónpi tsihuaꞌëre co̱ani Maijaꞌquëna sihuaquë capi: \q1 \v 29 Ëjaë, yëꞌë yuretaꞌa sihuaquë ju̱ꞌiñe paꞌiji. \q1 Mëꞌë ca nëoseꞌere ñasiquëpi. \q1 \v 30 Yëꞌë ñaco ca̱pi huasoquëre ñahuë, \q1 \v 31 Siꞌa pa̱i ña hue̱ꞌñana mëꞌë necaisiquëre. \q1 \v 32 Ja̱ë api, Israel peocohuaꞌire miacaija̱ꞌquë \q1 Cuiꞌne i̱ doꞌire yecohuaꞌipi Israel pa̱i ai deꞌocohuaꞌi aꞌë, caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \p \v 33 Simeón tsihuaꞌëre ñaquë cayere ai cuasareña, pëca jaꞌquëohuaꞌi. \v 34 Ja̱ maca Simeón Maijaꞌquëpi deꞌoye ñacaija̱ꞌquë icohuaꞌire caquë Maijaꞌquëre se̱jiꞌi. Se̱ni tëjini Maríare capi, Jesús pëca jaꞌcore: \p “Asajë̱ꞌë. Iquë tsihuaꞌë jai pa̱ire Israel pa̱ire ne ta̱ñojaquë api. Cuiꞌne jai pa̱ire Israel pa̱ire Maijaꞌquëre tuiye huëoquë yoꞌoja̱ꞌquë api. Ja̱je paꞌina, jai pa̱i i̱te sa̱ñope caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 35 Cuiꞌne, iquë doꞌire jai pa̱i pa̱i ñape i̱ohuaꞌi joñoa cuasaye ñañe paꞌija̱ꞌcoa. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare mëꞌëretaꞌa siꞌaye iye yoꞌoyete cuasani huaꞌtipi më joyoja̱ꞌa tota etoja̱iñeje paꞌye paꞌija̱ꞌcoa, oi doꞌire.” \p \v 36 Cuiꞌne ja̱rote teꞌo nomio yequë muꞌse paꞌi ja̱ꞌñere asaco quëaco. Ana hueꞌeco, Fanuel mamaco pacoꞌë. Aser tsëcapë aco, aio maca pacoꞌë. Nomi tsi̱opi huejani siete o̱metëca ë̱jëre pani huaꞌjesicopi pacoꞌë. \v 37 Yure cato huaꞌjeopi ochenta y cuatro o̱metëca pacoꞌë. Maijaꞌquëre se̱ huëꞌepi etamaꞌcopi ñamiña cuiꞌne muꞌseña Maijaꞌquëre sihuaco a̱o a̱imaꞌo se̱o pacoꞌë. \v 38 Ja̱o Anapi i̱ti ja̱je yoꞌojë ca maca dani Maijaꞌquëre duꞌru se deꞌoji caco pëpa to̱ni Jerusalén pa̱ire huaso ja̱ꞌñere utecohuaꞌini quëao, tsihuaꞌë Jesús yoꞌo ja̱ꞌñe ayere. \s1 Nazaretna Coꞌiye \p \v 39 Ja̱ maca siꞌaye ëjaë cua̱ñeseꞌe yoꞌo tëjini coꞌihuë, Galileana i̱ohuaꞌi paꞌi daripë Nazaretna. \v 40 Tsihuaꞌë i̱ ai deꞌoyeje̱ ai tutu quëꞌi cuiꞌne ai ta̱ꞌñe paꞌi deꞌopi, Maijaꞌquëpi i̱te deꞌoyerepa ñacaina. \s1 Jesús Maijaꞌquë Huëꞌere Paꞌiye \p \v 41 I̱ pëca jaꞌquëohuaꞌi coa siꞌa o̱metëcaña Jerusalénna saëꞌë, Israel pa̱i Egíptopi etasi muꞌsere cuasajë tsiꞌsiyena. \v 42 Jesús doce o̱metëca ti̱ꞌani paꞌi maca siꞌahuaꞌi Jerusalénna ja̱ fiesta yoꞌoyena tsiꞌsiñuꞌu cajë saëꞌë, noni ja̱je yoꞌojë paꞌicohuaꞌi sëte. \v 43 Ja̱ fiesta caraja̱quëna, coꞌi maca tsihuaꞌë Jesús Jerusalénna pëapi, pëca jaꞌco cuiꞌne José huesëjëna. \v 44 Teꞌe muꞌserepa maꞌajaꞌa Jesuje̱ daiji jai pa̱i co̱ni cuasajë saëꞌë. Saijëtaꞌa doꞌijë quëꞌro cuiꞌne i̱ohuaꞌi ñacohuaꞌi quëꞌro coꞌejëna, peopi. \v 45 Peoquëna, ñani ja̱ maca yuretaꞌa coꞌihuë, Jerusalénna coꞌeñuꞌu cajë. \p \v 46 Toaso̱ muꞌseña paꞌi maca ti̱ꞌahuë, Maijaꞌquë huëꞌere paꞌina, cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni jaꞌrusiquëpi ñuꞌi i̱ohuaꞌi cayere asaquë cuiꞌne i̱ohuaꞌireje̱ sa̱ñope se̱i yoꞌoquëna. \v 47 Siꞌa paꞌicohuaꞌi Jesús siꞌaye ta̱ꞌñe asaquëpi sa̱ñope deꞌoyerepa sehuoyere asajë quëquëhuë. Merepa ai asaquëꞌni, ja̱ë cajë ai cuasareña. \v 48 Pëca jaꞌquëohuaꞌipi i̱te ti̱ꞌajë ai cuasajëna, pëca jaꞌcopi cao: \p “Tsihuaꞌë, mëꞌëni më jaꞌquë cuiꞌne yëꞌë coꞌa ju̱ꞌijë coꞌeroja̱iñë. ¿Me nesiꞌquë ja̱je yëquëre, huesë ëaye yoꞌouꞌni?” \p \v 49 Ja̱je cacona, Jesupi i̱ote capi: \p “¿Me yoꞌojë yëꞌëre coꞌeyeꞌni? Huesëmaꞌpë yëꞌë cato jaꞌquë coꞌamañare yoꞌoja̱ꞌquë aꞌë.” \p \v 50 Ja̱je caquëna, i̱ohuaꞌipi cuasaquë cayere asa ti̱ꞌamaꞌpë paëꞌë. \p \v 51 Ja̱ maca i̱ohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni coꞌipi, Nazaretna. Siꞌanë deꞌoye sehuoquë pajiꞌi, pëca jaꞌquëohuaꞌire. Pëca jaꞌcopi iyere siꞌaye i̱o joyona deꞌhuao. \v 52 Ja̱je yoꞌoquë Jesús ai deꞌopi, i̱ ca̱pë cuiꞌne i̱ cuasayeje̱. Maijaꞌquëpi cuiꞌne pa̱ipi co̱ni i̱ deꞌoye paꞌiyere ñajë deꞌoquë api cuasahuë, tayoye peoquëna. \c 3 \s1 Juan Ti Doquëpi Yëhuoye \r (Mt 3.1-12; Mr 1.1-8; Jn 1.19-28) \p \v 1 Tiberio César pa̱i ëjaë pajiꞌi. I̱pi quince o̱metëca cua̱ñequë paꞌi maca Poncio Pilatopi pajiꞌi, Judea cua̱ñequë ëjaë. Herodespi Galilea cua̱ñequë pajiꞌi. I̱ yoꞌjei Felipepi Iturea cuiꞌne Tranconite cua̱ñequë pajiꞌi. Cuiꞌne Lisaniaspi Abilinia cua̱ñequë pajiꞌi. \v 2 Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌi cato Anás cuiꞌne Caifás paëꞌë. Ja̱ohuaꞌi paꞌi muꞌseña Maijaꞌquëpi Zacarías mamaquë Juanna capi, cue̱ne yejare paꞌina. \v 3 Juan cato Jordán tsiaya quëꞌroja̱ꞌa sai siꞌa hue̱ꞌña pa̱i paꞌicohuaꞌire capi: Ja̱ꞌnë coꞌaye cuasaseꞌere je̱oni po̱nëñe paꞌiji. Po̱nëni oco dosicohuaꞌini Maijaꞌquëpi mësaru coꞌaye yoꞌoseꞌere sa̱i deꞌhuaja̱ꞌquë api. Ja̱je yëhuopi. \v 4 Tsoe ja̱ꞌrë Maijaꞌquë caye quëacaiquë Isaíaspi toyaquë paꞌiseꞌeje̱ cuiꞌne ja̱pi ti̱ꞌapi, i̱ toyaseꞌe caji: \q1 Cue̱ne yejapi pa̱i cuiꞌneje asa cua̱ñoji, \q1 Ne deꞌhuajë̱ꞌë, mai Ëjaë maꞌare. \q1 Nuñerepa maꞌa necaijë̱ꞌë, i̱ cuꞌi hue̱ꞌña. \q1 \v 5 Yoꞌcohuë paꞌiseꞌere ne ti̱më ja̱ꞌñe aꞌë. \q1 Jai cu̱ti cuiꞌne aꞌri cu̱ti paꞌiseꞌere nui yejarepa ne ja̱ꞌñe aꞌë. \q1 Nui maꞌaña peoseꞌere nui maꞌaña deꞌhuaye aꞌë. \q1 Dea pë̱a quëꞌi maꞌaña paꞌiseꞌere nui yeja ne ja̱ꞌñe aꞌë. \q1 \v 6 Ja̱ maca Maijaꞌquë pa̱ire huasoye siꞌa pa̱i ñajaꞌcohuaꞌi aꞌë. \p \v 7 I̱te oco do cua̱ñoñuꞌu cajë pa̱ipi i̱ quëꞌrona daicohuaꞌire Juanpi capi: \p “¡A̲ña tsëcapë acohuaꞌi! ¿Nepi mësarute quëareꞌni, Maijaꞌquë pë̱i nejoquëna, jëa ja̱ꞌñere? \v 8 Po̱nësicohuaꞌi pani, po̱nësicohuaꞌi yoꞌoyere yoꞌojë̱ꞌë. Ja̱je yoꞌojëna, ñani dosiꞌi. Abraham tsëcapë aꞌë camaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. Ja̱ caye ti̱ꞌa maꞌñe aꞌë. Maijaꞌquëpi yëni iye quë̱na pë̱aje Abraham tsëcapëre neñe paꞌiji. \v 9 Tsu̱ꞌupo tsoe ne deꞌhuasicoa, so̱quë ñëa cue̱jaꞌcore. Siꞌa so̱quë ñëa deꞌoye quë̱i maꞌñe cato cu̱eni toana ëocoa. Maijaꞌquë tsu̱ꞌupoje̱ paꞌi.” \p \v 10 Ja̱ maca pa̱ipi i̱te se̱teña: \p “¿Ja̱je paꞌito i̱quere nejaꞌcohuaꞌi aꞌni?” \p \v 11 Se̱jëna, Juanpi sehuopi: \p “Caya juꞌi ca̱ña paquë pani teꞌore i̱siye paꞌiji, ti peoquëna. A̲iñe paquë pani peoquë ja̱ꞌre co̱ni a̱iñe paꞌiji, teꞌe.” \p \v 12 Paꞌi doꞌi curiquë se̱cohuaꞌije̱ oco do cua̱ñoñuꞌu cajë daisicohuaꞌipi paꞌijë Juanre se̱iꞌë: \p “¿Yeꞌyaquë, i̱quere yëquë nejaꞌcohuaꞌi aꞌni?” \p \v 13 Se̱jëna, Juanpi capi: \p “Cua̱ñeseꞌe caye paꞌina, jerepa curiquë se̱maꞌpë paꞌijë̱ꞌë.” \p \v 14 Soldado paꞌicohuaꞌipi i̱te se̱teña: \p “Cuiꞌne yëquë, ¿i̱quere nejaꞌcohuaꞌi aꞌni?” \p Cajëna, sehuopi: \p “Tutu yoꞌojë siomaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, yecohuaꞌi payere. Coa coso doꞌire tsiomaꞌpë. Cuiꞌne mësarute sa̱iñere ti̱ꞌapi cuasajë paꞌijë̱ꞌë, sihuani.” \p \v 15 Juanni Cristo paꞌimaꞌquë cuasajë pa̱i utehuë. I̱ aꞌë caquëna, asañuꞌu cajë. \v 16 Cuasajëna, Juanpi capi: \p “Ocopi doyë, mësarute. Ja̱ yëꞌtaꞌa yëꞌë jeteyoꞌje daija̱ꞌquë api, yëꞌë jerepa deꞌoquëpi. I̱ joꞌyaë i̱ zapato joyecaiquë yëꞌëre tëto saisiquë api. Yëꞌë jerepa teaye paꞌi aꞌë. Ja̱ë cato doja̱ꞌquë api, Maijaꞌquë joyopi cuiꞌne toapi. \v 17 Tsoe pala ca̱jiji, trigo jëoquë i̱ti ca̱seꞌe deꞌhuaquë jaꞌoseꞌe huahueja̱ꞌcore. I̱ti ca̱re paseꞌe i̱ deꞌhua hue̱ꞌñana deꞌhuaquë jaꞌoseꞌe toa ti yayamaꞌcona ëoja̱ꞌquë api.” \p \v 18 Ñeje caquë pa̱ire deꞌo coca yëhuoquë cuiꞌne jaiye yequeje̱ Juan quëapi. \v 19 Cuiꞌne Herodes pa̱i ëjaëpi yoꞌjei Felipe nëjo Herodíasni jioni paquëña. Ja̱je yoꞌo maꞌñe aꞌë caquë cuiꞌne i̱ yeque coꞌaye yoꞌoseꞌena co̱ni yëhuopi, Juan. \v 20 Ja̱je quëaquëtaꞌare Herodespi i̱ caye asamaꞌë. Ja̱ yëꞌtaꞌapi yeque coꞌaye yoꞌo co̱quë Juanre coꞌa pa̱ire co hue̱ꞌñana copi. \s1 Jesure Doye \r (Mt 3.13-17; Mr 1.9-11) \p \v 21 Ja̱ yëꞌtaꞌa co cua̱ñomaꞌquëpi Juan oco doquë paꞌina, Jesuje̱ do cua̱ñosiquë pajiꞌi, cuiꞌne i̱pi Maijaꞌquëre se̱ maca maꞌtëmopi ja̱ca saiona. \v 22 Maijaꞌquë joyopi suꞌteje̱ paꞌipi i̱na nëca meni pa̱ije ñajëna, ja̱ maca yëꞌoseꞌe maꞌtëmopi jutapi, ñeje: \p “Mëꞌë aꞌë, yëꞌë mamaquërepa. Mëꞌëni ai sihuaquë paꞌiyë.” \s1 Jesús Ñecuëohuaꞌi \r (Mt 1.1-17) \p \v 23 Jesús treinta o̱metëca paquëpi Maijaꞌquë coꞌamañarepa ne huëopi. Pa̱i caye cato José mamaquë pajiꞌi. \v 24 José pajiꞌi, Elí mamaquë. Elí pajiꞌi, Matat mamaquë. Matat pajiꞌi, Leví mamaquë. Leví pajiꞌi, Melqui mamaquë. Melqui pajiꞌi, Jana mamaquë. Jana pajiꞌi, José mamaquë. \v 25 José pajiꞌi, Matatías mamaquë. Matatías pajiꞌi, Amós mamaquë. Amós pajiꞌi, Nahúm mamaquë. Nahúm pajiꞌi, Esli mamaquë. Esli pajiꞌi, Nagai mamaquë. \v 26 Nagai pajiꞌi, Maat mamaquë. Maat pajiꞌi, Matatías mamaquë. Matatías pajiꞌi, Semei mamaquë. Semei pajiꞌi, José mamaquë. José pajiꞌi, Judá mamaquë. \v 27 Judá pajiꞌi, Joana mamaquë. Joana pajiꞌi, Resa mamaquë. Resa pajiꞌi, Zorababel mamaquë. Zorobabel pajiꞌi, Salatiel mamaquë. Salatiel pajiꞌi, Neri mamaquë. \v 28 Neri pajiꞌi, Malqui mamaquë. Melqui pajiꞌi, Adi mamaquë. Adi pajiꞌi, Cosam mamaquë. Cosam pajiꞌi, Elmodam mamaquë. Elmodam pajiꞌi, Er mamaquë. \v 29 Er pajiꞌi, Josué mamaquë. Josué pajiꞌi, Elizer mamaquë. Elizer pajiꞌi, Jorim mamaquë. Jorim pajiꞌi, Matat mamaquë. \v 30 Matat pajiꞌi, Leví mamaquë. Leví pajiꞌi, Simeón mamaquë. Simeón pajiꞌi, Judá mamaquë. Judá pajiꞌi, José mamaquë. José pajiꞌi, Jonán mamaquë. Jonán pajiꞌi, Eliaquim mamaquë. \v 31 Eliaquim pajiꞌi, Melea mamaquë. Melea pajiꞌi, Mainán mamaquë. Mainán pajiꞌi, Matata mamaquë. Matata pajiꞌi, Natán mamaquë. \v 32 Natán pajiꞌi, David mamaquë. David pajiꞌi, Isaí mamaquë. Isaí pajiꞌi, Obed mamaquë. Obed pajiꞌi, Booz mamaquë. Booz pajiꞌi, Salmón mamaquë. Salmón pajiꞌi, Naasón mamaquë. \v 33 Naasón pajiꞌi, Aminabab mamaquë. Aminabab pajiꞌi, Aram mamaquë. Aram pajiꞌi, Esrom mamaquë. Esrom pajiꞌi, Fares mamaquë. Fares pajiꞌi, Judá mamaquë. \v 34 Judá pajiꞌi, Jacob mamaquë. Jacob pajiꞌi, Isaac mamaquë. Isaac pajiꞌi, Abraham mamaquë. Abraham pajiꞌi, Taré mamaquë. Taré pajiꞌi, Nacor mamaquë. \v 35 Nacor pajiꞌi, Serug mamaquë. Serug pajiꞌi, Ragau mamaquë. Ragau pajiꞌi, Peleg mamaquë. Peleg pajiꞌi, Heber mamaquë. Heber pajiꞌi, Sala mamaquë. \v 36 Sala pajiꞌi, Cainán mamaquë. Cainán pajiꞌi, Arfaxad mamaquë. Arfaxad pajiꞌi, Sem mamaquë. Sem pajiꞌi, Noé mamaquë. Noé pajiꞌi, Lamec mamaquë. \v 37 Lamec pajiꞌi, Matusalén mamaquë. Matusalén pajiꞌi, Enoc mamaquë. Enoc pajiꞌi, Jared mamaquë. Jared pajiꞌi, Mahalaleel mamaquë. Mahalaleel pajiꞌi, Cainán mamaquë. \v 38 Cainán pajiꞌi, Enós mamaquë. Enós pajiꞌi, Set mamaquë. Set pajiꞌi, Adán mamaquë, cuiꞌne Adán pajiꞌi, Diusu mamaquë. \c 4 \s1 Jesure Neñañe \r (Mt 4.1-11; Mr 1.12-13) \p \v 1 Maijaꞌquë joyo i̱ni paꞌina, Jordán tsiayapi coꞌiquëna, Maijaꞌquë joyopi sapi, cue̱ne huesësi yejana. \v 2 Ja̱rote cuarenta muꞌseña a̱o ti a̱imaꞌë paꞌina, jeteyoꞌje a̱o ëaye nëi maca \v 3 huatipi i̱te neñasiꞌi, caquë capi: \p “Maijaꞌquë mamaquë sëte iye quë̱na përe cua̱ñejëꞌë, pan pë deꞌoja̱co.” \p \v 4 Caquëna, Jesupi i̱te capi: \p “Toyaseꞌe caji, Coa a̱oseꞌe a̱i paꞌiye peoji, pa̱i. Peoquëna, ai jerepa siꞌaye Maijaꞌquë ca cocare deꞌoye sehuocaiye paꞌiye paꞌiji.” \p \v 5 Ja̱ jeteyoꞌje huatipi sapi, ai cu̱tihuëna. Sani iye yeja paꞌiyere teꞌepi esa i̱ñopi siꞌaye, pa̱ire cuiꞌne i̱ote paꞌiyeje̱. \v 6 I̱ñoni huatipi i̱te capi: \p “Yëꞌëpi mëꞌëre siꞌa iye tutu, cuiꞌne iye jai yejaña deꞌo coꞌamaña i̱sisiꞌi. Yëꞌëna i̱siseꞌe aꞌë, siꞌaye iye. Ja̱je paꞌina, yëꞌë yëyeje̱ i̱siye paꞌiji, yëꞌë i̱siye yëquëna. \v 7 Mëꞌëpi doꞌre jaꞌruni yëꞌëni se̱quë paꞌito mëꞌë tse̱ pasipi.” \p \v 8 Jesupi i̱te sehuopi: \p “Yëꞌë quë̱no maca paꞌimaꞌë paꞌijë̱ꞌë, Satanás. Saijë̱ꞌë. Toyaseꞌe caji: Se̱jëꞌë, më Ëjaë Diusuni cuiꞌne i̱seꞌere necaijë̱ꞌë.” \p \v 9 Ja̱ jeteyoꞌje huatipi Jerusalén daripëna sani Maijaꞌquë huëꞌe jetena mëani capi: \p “Maijaꞌquë mamaquërepa pani ti̱to sa to̱mejëꞌë, iye macapi yejana. \v 10 Toyaseꞌe caji: \q1 Maijaꞌquëpi i̱ hui̱ñaohuaꞌire cua̱ñeina, mëꞌëre ñacaija̱ꞌcohuaꞌire. \q1 \v 11 Mëꞌëpi to̱mequëna, i̱ohuaꞌi jë̱ñapi tse̱ajaꞌcohuaꞌi aꞌë, \q1 Quë̱na pë̱ana më nëcañoa aꞌsi nemaꞌquëni cajë.” \p \v 12 Caquëna, Jesupi i̱te sehuopi: \p “Yequeje̱ toyaseꞌe caji: Mëꞌë Ëjaë Diusure neñamaꞌë paꞌijë̱ꞌë.” \p \v 13 Caquëna, huati Jesure siꞌaye neñani yoꞌo jujani, tsoe maca je̱oni sajiꞌi. \s1 Jesupi Galileana Yoꞌo Huëoye \r (Mt 4.12-17; Mr 1.14-15) \p \v 14 Je̱o saquëna, Jesupi Galileana coꞌipi, Maijaꞌquë joyo tutu ti̱mësiquëpi. Ja̱je paꞌina, pa̱i i̱ paꞌiyere quëajëna, ja̱ yejaña paꞌicohuaꞌi asahuë. \v 15 Pa̱i dari ñape tsiꞌsi huë̱ꞌña paꞌiyena yeꞌyaquë paꞌina, siꞌahuaꞌi i̱te deꞌoquëre papi cajë sihuahuë. \s1 Jesús Nazaretre Paꞌiye \r (Mt 13.53-58; Mr 6.1-6) \p \v 16 Ja̱ maca Jesús Nazaretna sajiꞌi, i̱ ai deꞌosi daripëna. Huajë muꞌse ti̱ꞌaëna, pa̱i tsiꞌsi huëꞌena cacani jaꞌrupi. Ja̱je i̱ siꞌanë yoꞌoye sëte. Jaꞌrusipi Maijaꞌquë coca pëpë ñasiꞌi caquë huëni nëcapi. \v 17 Nëcaquëna, Isaías Maijaꞌquëre quëacaiquë toyaquë paꞌiseꞌere i̱siëña. I̱ti maca aquëpi i̱siquëna, huiꞌyoquë ti̱ꞌapi, ñeje toyaseꞌe paꞌi hue̱ꞌñare: \q1 \v 18 Mai Ëjaë joyopi yëꞌëni paꞌiji. \q1 Ja̱je paꞌina, yëꞌëna deꞌo cocare i̱sipi, caraja̱icohuaꞌina quëa ja̱ꞌñere. \q1 Cuiꞌne ai oicohuaꞌire yëhuo huasoja̱ꞌquë aꞌë. \q1 Tse̱a cua̱ñosicohuaꞌi paꞌicohuaꞌire quëa huasoja̱ꞌquë aꞌë. \q1 Cuiꞌne ñamaꞌcohuaꞌini ñacohuaꞌire nejaꞌquë aꞌë. \q1 Coꞌaye yoꞌojëna, ai yoꞌojë paꞌicohuaꞌini deꞌo paꞌiye i̱sija̱ꞌquë aꞌë. \q1 \v 19 Mai Ëjaë oi necai tëcahuëre pa̱ipi asaja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë caquë yëꞌëre jëjo daopi. \p \v 20 Ja̱je Jesús ña tëjini tëoni pa̱i tsiꞌsi huëꞌe co̱caiquëna, i̱sini jaꞌrupi. Ja̱ maca siꞌahuaꞌi ai ñahuë, i̱seꞌere, pa̱i tsiꞌsi huëꞌere tsiꞌsicohuaꞌi. \v 21 Ñajëna, i̱ohuaꞌire je̱ꞌnërepa ca huëopi: \p “Yure iye muꞌse ti̱ꞌapi, iye toyaseꞌe caye mësaru asa maca.” \p \v 22 Siꞌahuaꞌi Jesús deꞌoquë api cajë i̱ caseꞌere merepa deꞌoye caëna, cajë ai cuasajë sa̱ꞌñe cahuë: \p “¿Iquë coa José mamaquë api, paꞌimaꞌquë?” \p \v 23 Jesupi capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Jujuquë sëte coꞌye jujujë̱ꞌë, caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. Casicohuaꞌipi yequeje̱ caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. Capernaum yejana yoꞌoseꞌeje̱ yure i̱ño mëꞌë yejare pana yoꞌojë̱ꞌë, yëquë asaseꞌeje̱.” \p \v 24 Ja̱ maca ai se̱ña maca ca saoquë cuiꞌne capi: \p “Nuñerepa cayë. I̱ ai deꞌo sito paꞌicohuaꞌi caye Maijaꞌquëre quëacaiquëre teꞌije̱ deꞌoyerepa sihua cua̱ñosiquë peopi. \v 25 Maijaꞌquëre quëacaiquë Elías paꞌi muꞌseñare Israel pa̱i huaꞌjeohuaꞌi jai pa̱i paëꞌë. Ja̱ muꞌseña tres o̱metëca jerepa ocomaꞌëna, siꞌa yeja paꞌicohuaꞌi a̱o ëa ju̱ꞌijë ai yoꞌohuë. \v 26 Ja̱je ai yoꞌojëtaꞌare Maijaꞌquëpi Elíasre Israel pa̱i huaꞌjeohuaꞌire jëjo saoye pa̱pi. Paquë Sareptare huaꞌjeo paꞌico quëꞌrona jëjo saopi, Sidón yejana. \v 27 Cuiꞌne Maijaꞌquëre quëacaiquë Eliseo paꞌi muꞌseñaje jai pa̱i Israel pa̱i ja̱ꞌju dahuë ju̱ꞌicohuaꞌi paëꞌë. Paꞌijëtaꞌare teꞌireje̱ jujucaiye pa̱pi. Paquë Siria yeja aquë Naamánni jujucajiꞌi.” \p \v 28 Ja̱je caquëna, asani tsiꞌsisicohuaꞌipi ai pë̱ti huëohuë. \v 29 Ja̱ maca huëni nëcani Jesure tse̱ani pa̱i daripë peo hue̱ꞌña hueꞌsena etoni sahuë, cu̱ti sa̱ꞌnihuëre pana. Ja̱ropi jëjo to̱ñuꞌu cajë. I̱ti cu̱tihuëre pa̱i paꞌi daripë pajiꞌi. \v 30 Ja̱je jëjo to̱ñuꞌu cajë sasicohuaꞌitaꞌare Jesús i̱ohuaꞌi jopoja̱ꞌa etani sajiꞌi. \s1 Coꞌa Huati Joyo Hueꞌequë \r (Mr 1.21-28) \p \v 31 Ja̱ maca Jesús sajiꞌi, Capernaumna Galilea yeja daripëna. Ja̱rona sani huajë muꞌseña pa̱ire yeꞌya huëopi. \v 32 I̱ohuaꞌire yeꞌyayere asajë ai ñahuë. ¿Merepa ja̱je cua̱ñequë quëayeje̱ paꞌyerepa quëaquëꞌni? cuasajë. \p \v 33 Ja̱ro tsiꞌsi hue̱ꞌñare pajiꞌi, teꞌi ë̱më huati joyo hueꞌequë. Ja̱ëpi cuipi. \p \v 34 “Yëquëre yoꞌomaꞌë. ¿Me nesiꞌquë yëquëre yoꞌoquëꞌni, Jesús Nazaret aquë? ¿Nejosiꞌquë daiquë? Mëꞌëre yëꞌë ñañë. Mëꞌë cato Maijaꞌquë mamaquë, deꞌoquëre paꞌë.” \p \v 35 Ja̱ maca Jesús coꞌa joyore capi: \p “Camaꞌë. Ja̱ëte je̱oni saijë̱ꞌë.” \p Ja̱je ca maca coꞌa joyopi pa̱i ña hue̱ꞌñana coꞌaye neñe peoyerepa yejana ne ta̱oni eta sajiꞌi. \v 36 Siꞌaohuaꞌi ña quëquëni sa̱ꞌñe i̱ohuaꞌija̱ꞌa cahuë: \p “¿I̱que yëꞌo aꞌni, ja̱ jerepa paꞌye iye? Cua̱ñequëna, huatiohuaꞌije̱ i̱te sehuojë etayë.” \p \v 37 Ja̱je yoꞌoquëna, pa̱ipi Jesús yoꞌoye ayere ja̱ yeja siꞌa hue̱ꞌña quëaroja̱teña. \s1 Jesupi Simón Pedro Huaore Jujuye \r (Mt 8.14-15; Mr 1.29-31) \p \v 38 Ja̱ maca Jesús tsiꞌsi huëꞌepi etani Simón huëꞌena cacapi. Ja̱rote pacoꞌë, Simón huao su̱ña dahuë ai ju̱ꞌicopi. Ja̱je paꞌiona, Jesure jujucaijë̱ꞌë, cajë se̱iꞌë. \v 39 Ja̱ maca Jesús su̱ña dahuë ju̱ꞌiconi ñaquë su̱ña dahuëre piꞌra saouna, su̱ña dahuë peocopi huëni a̱ore neni a̱o. \s1 Jesús Jai Pa̱ire Jujucaiye \r (Mt 8.16-17; Mr 1.32-34) \p \v 40 Ë̲së cara mesi maca jai pa̱ire ju̱ꞌicohuaꞌire dahuë, coa siꞌa ju̱ꞌi dahuë quëꞌiohuaꞌire Jesuna. Dajëna, ju̱ꞌicohuaꞌire i̱ jë̱tëpi pa̱i ñapere patoquëna, coꞌyahuë, siꞌaohuaꞌi. \v 41 Ju̱ꞌicohuaꞌire paꞌisicohuaꞌipi huatiohuaꞌi etajë Maijaꞌquë mamaquëre papi cuijëna. Jesupi ja̱ cayere ë̱sepi, tsoe i̱ohuaꞌipi Maijaꞌquë jëjo daoquë Cristo api asa doꞌire. \s1 Jesús Yëhuoye, Galilea Quëꞌrore \r (Mr 1.35-39) \p \v 42 Jesús nea hue̱ꞌñarepa pa̱i peo hue̱ꞌñana saquëna, saimaꞌquëni cajë coꞌejë ti̱ꞌahuë. \v 43 Ti̱ꞌasi maca Jesupi capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Quëaye paꞌiji, deꞌo coca Maijaꞌquë paꞌi te̱ꞌte ayere yequë pa̱i daripë̱aje. Ja̱re caquë jëjo daosiquë aꞌë.” \p \v 44 Ja̱je Jesús cuꞌi quëaroja̱jiꞌi, Galilea tsiꞌsi huë̱ꞌñana. \c 5 \s1 Tsiaya Huaꞌire Yoꞌeye \r (Mt 4.18-22; Mr 1.16-20) \p \v 1 Jesús Genesaret Jaira të̱ꞌtëpare paꞌi quëaquëna, jai pa̱i quiꞌiyerepa Maijaꞌquë coca asañuꞌu cajë dateña. \v 2 Daijëna, Jesupi caya yohuë, peo huë̱api huahuaquëna, ñapi. I̱ti yohuë acohuaꞌipi yoꞌe nëare tsoa to̱ñuꞌu cajë tu̱mareña. \v 3 Ñani ja̱ maca Jesús yohuëna aya mëjiꞌi. I̱ aya mëisi yohuë Simón tse̱ pacoꞌë. Ja̱ maca capi, aꞌri maña soꞌona jëjo sao huahuojë̱ꞌë, yohuë. Huahuojëna, jaꞌruni ñuꞌi Jesús pa̱ire yeꞌya huëopi. \v 4 Yeꞌya tëjini Simónre capi: \p “Huaꞌi paꞌi hue̱ꞌñana yohuëja̱ꞌa sani mësaru yoꞌe nëapi huaꞌire neñuꞌu.” \p \v 5 Simónpi sehuopi: \p “Yeꞌyaquë, siꞌa ñami teꞌe huaꞌireje̱ neñe peoyerepa ai yoꞌohuë, nemaꞌpë. Ja̱je pa̱sicohuaꞌitaꞌa mëꞌëpi cua̱ñeñe sëte huaꞌi yoꞌerë je̱o dëosiꞌi.” \p \v 6 Cani je̱o dëosi maca huaꞌipi airepa ti̱mërena, huaꞌi yoꞌerëpi tëi huëo. \v 7 Ja̱ maca yequë yohuëre cajeohuaꞌi paꞌicohuaꞌire jë̱ñapi soihuë. Soina, dani siꞌahuaꞌi caya yohuë̱a ea tete macarepa aya ti̱mëhuë. \v 8 Ja̱ maca Simón Pedro iyere ñani doꞌre jaꞌruni Jesure capi: \p “Saijë̱ꞌë, Ëjaë, yëꞌë quë̱no maca paꞌimaꞌë. Yëꞌë coꞌaye yoꞌoquë aꞌë.” \p \v 9 Coa quëquë huesëni ja̱je caquëna, i̱ ja̱ꞌre co̱ni paꞌicohuaꞌije̱ huaꞌire neseꞌere cuasajë ai quëquëhuë. \v 10 Cuiꞌne, Zebedeo mamajë Jacobo cuiꞌne Juan, Simón cajeohuaꞌije̱ quëquë huesësicohuaꞌi paëꞌë. Ja̱je quëquëjëtaꞌare Jesús capi, Simónre: \p “Caꞌramaꞌë paꞌijë̱ꞌë. Mëꞌë yurepi pa̱ire yoꞌecaiquë paꞌija̱ꞌquë aꞌë.” \p \v 11 Ja̱ maca yohuë̱are të̱ꞌtëpana sani je̱oni Jesús ja̱ꞌre saëꞌë. \s1 Jesús Jujucaiye, Ja̱ꞌju Dahuë Ju̱ꞌiquëre \r (Mt 8.1-4; Mr 1.40-45) \p \v 12 Jesús pa̱i daripëre paꞌina, teꞌi pa̱i ja̱ꞌju dahuë ju̱ꞌiquëpi ti̱tani Jesure ñani i̱ tsiapi yejare pana se̱meni se̱jiꞌi. Ñeje caquë: \p “Ejaë, mëꞌëpi yëꞌëre jujuye yëni jujujë̱ꞌë. Yëꞌë ju̱ꞌi dahuë.” \p \v 13 Ja̱ maca Jesús i̱ jë̱tëpi patoquë capi: \p “Yëꞌë jujucaiyë.” \p Caquëna, ja̱re i̱ti macapi ja̱ꞌju dahuë peoquë deꞌopi. \v 14 Ja̱ maca Jesús i̱te capi: \p “Quëamaꞌë paꞌijë̱ꞌë, pa̱ire. Coa Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌiseꞌere sani i̱ñojëꞌë. I̱ñoni mëꞌë coꞌayere tsoa to̱quë yoꞌo doꞌire i̱sijë̱ꞌë, Moisés cua̱ñequë paꞌiseꞌere. Ja̱je yoꞌoquëna, siꞌa huaꞌi mëꞌë ju̱ꞌiquë paꞌisiquëpi deꞌoquë po̱nëni yoꞌoye ñajaꞌcohuaꞌi aꞌë.” \p \v 15 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare Jesús yoꞌoyepi jero saꞌana jai sajiꞌi. Ja̱je paꞌina, jai pa̱i i̱ caye asañuꞌu cajë daijëna, ju̱ꞌicohuaꞌije̱ daëꞌë, juju cua̱ñoñuꞌu cajë. \v 16 Ja̱je yoꞌojëna, Jesús pa̱i peo hue̱ꞌñana sai Maijaꞌquëre se̱jiꞌi. \s1 Quëꞌquë Dahuë Ju̱ꞌiquëre Jujuye \r (Mt 9.1-8; Mr 2.1-12) \p \v 17 Jesupi yeꞌyaquëna, ja̱rote jaꞌrusicohuaꞌipi ñuëꞌë. Fariseo acohuaꞌi cuiꞌne cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi co̱ni, Galilea yejare siꞌa hue̱ꞌña paꞌicohuaꞌipi daisicohuaꞌi paëꞌë. Paꞌijëna, yecohuaꞌipi Judeapi cuiꞌne Jerusalénpi daisicohuaꞌije̱ paëꞌë. Paꞌijëna, Jesupi pajiꞌi, Maijaꞌquë tutu ju̱ꞌicohuaꞌire jujucaiye. \v 18 Paquëna, yoꞌoye peoquëpi ju̱ꞌiquëni ca̱i saihuëna o̱asiquëni cua̱ijë Jesús paꞌi hue̱ꞌña co̱areña, ñajaquë cajë. \v 19 Dajëtaꞌare caca hue̱ꞌñapi jai pa̱i ti̱mësico paꞌi doꞌire cacaye pa̱jë ña jujani huëꞌe jeteja̱ꞌa mëni peo coje tëteni ju̱ꞌiquëre pa̱i jopoja̱ꞌa meñe casahuë, Jesús ña hue̱ꞌña ca̱i saihuëna o̱asiquëni. \v 20 Ja̱ maca Jesús i̱ohuaꞌipi i̱te jujuquë api cuasayere ñani ju̱ꞌiquëre capi: \p “Mëꞌë coꞌaye yoꞌoseꞌere sa̱i deꞌhuacaiyë.” \p \v 21 Ja̱je caquëna, asani cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi cuiꞌne fariseohuaꞌi cuasa huëoreña: “Pa̱ipi yequë coꞌaye yoꞌoseꞌere sa̱i deꞌhuacaiye peoji. Ja̱re Maijaꞌquëseꞌe sa̱i deꞌhuacaiye paꞌiji. ¿I̱queiꞌni, iquë ja̱ jerepa Maijaꞌquëre cueꞌcuequë caquë?” \p \v 22 Jesupi ja̱je cuasajëna, ñani capi: \p “¿Me yoꞌojë ja̱je cuasayeꞌni? \v 23 Coꞌaye yoꞌoseꞌere sa̱i deꞌhuaye cuiꞌne iquëre jujucaiye pa̱i cato yoꞌo ti̱ꞌa maꞌñe aꞌë. A̲ꞌjiñe yoꞌoye peoji. \v 24 Ja̱je paꞌito deꞌoji. I̱ñosiꞌi, mësarute. Yëꞌë Pa̱i Mamaquëpi teꞌipi iye yeja cua̱ñequëre papi coꞌaye yoꞌoseꞌere sa̱i deꞌhuacaiquë paꞌiyë.” \p Ja̱je se cani ju̱ꞌiquëre capi: \p “Mëꞌëni cayë, huëijë̱ꞌë. Më u̱icore i̱ni mëꞌë huëꞌena saijë̱ꞌë.” \p \v 25 Caquëna, ja̱ macarepa i̱ti ju̱ꞌiquë paꞌisiquëpi ja̱ohuaꞌi ñajëna, huëni nëcani i̱ u̱isicore se deꞌhuani Maijaꞌquëre sihuaquë caquë sajiꞌi, i̱ huëꞌena. \v 26 Saina, siꞌahuaꞌi ña quëquëni Maijaꞌquëre sihuajë careña. \p “Yurena ñahuë, pa̱ije yoꞌo maꞌñere yoꞌoye.” \s1 Jesús Levíre Soiye \r (Mt 9.9-13; Mr 2.13-17) \p \v 27 Iye yoꞌosi jeteyoꞌje Jesús etaquë Leví hueꞌequëre ñapi, paꞌi doꞌi sa̱i hue̱ꞌñare ñuꞌi curire se̱ina, ñani capi: \p “Tuijë̱ꞌë, yëꞌëni.” \p \v 28 Ja̱ maca Leví i̱ yoꞌoye siꞌaye se je̱oni Jesús ja̱ꞌre co̱ni sajiꞌi. \p \v 29 Ja̱ jeteyoꞌje Leví jai fiesta nepi, i̱ huëꞌena, Jesuni sihuaquë. Ja̱rote cuiꞌne jai pa̱i paꞌi doꞌi se̱cohuaꞌi cuiꞌne yecohuaꞌi co̱ni a̱i saihuëna jaꞌrusicohuaꞌipi paëꞌë. \v 30 Paꞌijëna, ñani fariseohuaꞌi cuiꞌne cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi Jesure yeꞌyecohuaꞌipi deꞌoye yoꞌomaꞌcohuaꞌi aꞌë, cuasajë sa̱ñope ca huëojë careña: \p “¿Me yoꞌojë mësaru paꞌi doꞌi se̱cohuaꞌi ja̱ꞌre cuiꞌne coꞌaye yoꞌocohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni a̱ijë cuiꞌne u̱cuyeꞌni?” \p \v 31 Cajëna, asani Jesupi sehuopi: \p “Deꞌoye paꞌicohuaꞌi cuiꞌne huajëcohuaꞌi jujuquëre coꞌeye pa̱ñë. Ja̱je paꞌina, ju̱ꞌicohuaꞌipi coꞌecohuaꞌi aꞌë, jujuquëre. \v 32 Ja̱ doꞌire deꞌocohuaꞌini soisiꞌi caquë, daisiquë peoyë. Coꞌacohuaꞌini soisiꞌi caquë daisiquë aꞌë, ja̱ohuaꞌipi ja̱ꞌrë yoꞌoseꞌe je̱oni po̱nëjajë caquë.” \s1 Jesure Se̱ñe, A̲imaꞌpë Se̱ñere \r (Mt 9.14-17; Mr 2.18-22) \p \v 33 Caquëna, i̱ohuaꞌipi Jesure se̱teña: \p “Juanre yeꞌyecohuaꞌi yoꞌoye sëte a̱imaꞌpë Maijaꞌquëre ai se̱jë yoꞌoyë, cuiꞌne fariseo yeꞌyecohuaꞌije̱. ¿Me yoꞌojë mëꞌë yeꞌyacohuaꞌiseꞌe siꞌanë a̱ijë cuiꞌne u̱cujë paꞌiyeꞌni?” \p \v 34 Cajëna, Jesupi sehuopi: \p “¿Hueja a̱o a̱ijaꞌcohuaꞌire soisicohuaꞌire a̱imaꞌpë paꞌijë̱ꞌë cacohuaꞌi aꞌni, mësaru, huejaquëpi i̱ti macare co̱ni paꞌito? \v 35 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yequë muꞌse huejaquëre yëꞌëre sioye paꞌiji. Ja̱ maca huejaquëpi peoëna, a̱o a̱imaꞌpë paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë.” \p \v 36 Cuiꞌne quëa i̱ñopi, i̱ohuaꞌi ñañena co̱ni ñeje: \p “Yecohuaꞌije̱ huajë juꞌi ca̱re tëani ai juꞌi ca̱re sëomaꞌcohuaꞌi aꞌë. Ja̱je yoꞌocohuaꞌi pani coa huajë juꞌi ca̱re nejoñë. Cuiꞌne huajë ca̱ ca̱tipëpi ai juꞌi ca̱na sëosicohuaꞌi paꞌito teꞌoje̱ paꞌio ña cua̱ñoñe pa̱ji. \v 37 Ja̱re cuiꞌne paꞌiji. Cuiyaꞌi co̱no doye peoji, ai ca̱ꞌnihuë deꞌhuasicona. Ja̱je ai ca̱ꞌnihuëna huajë cuiyaꞌi co̱no doto yete saiye paꞌiji. Ja̱je yete saina, siꞌaye nejoñe paꞌiji, cuiyaꞌi co̱no cuiꞌne ca̱ꞌnihuë deꞌhuasi topëje̱ nejoñe paꞌiji. \v 38 Ja̱je paꞌina, huajë cuiyaꞌi co̱no doye paꞌiji, ja̱re cuiꞌne huajë ca̱ꞌni topëna. Ja̱je huajëyeseꞌe paꞌi deꞌoye quëcoja̱ꞌcoa. \v 39 Ja̱je paꞌina, oꞌsasi co̱no u̱cucohuaꞌije̱ huajë co̱no u̱cuye pa̱ñë, oꞌsasi co̱no ai deꞌoye aꞌë, cajë.” \c 6 \s1 Jesure Yeꞌyecohuaꞌipi Huajë Muꞌse Yoꞌoye \r (Mt 12.1-8; Mr 2.23-28) \p \v 1 Teꞌe huajë muꞌse Jesús ta̱ sitoja̱ꞌa saina, i̱re yeꞌyecohuaꞌipi trigo tsa̱ꞌña tëajë saëꞌë. Yoꞌoni jeteyoꞌje jë̱ñapi i̱ti ca̱seꞌe poꞌtejë a̱ëꞌë. \v 2 Ja̱je yoꞌojëna, fariseo acohuaꞌipi ñani se̱iꞌë: \p “¿Moisés cua̱ñeseꞌe caji huajë muꞌse yoꞌoye peoji. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare me neñuꞌju yoꞌoyeꞌni?” \p \v 3 Cajëna, Jesupi sehuopi: \p “¿Ñamaꞌcohuaꞌini David cuiꞌne i̱ cajeohuaꞌi co̱ni a̱o ëa ju̱ꞌijë yoꞌoseꞌe? \v 4 Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌiseꞌe Maijaꞌquëna i̱siseꞌere a̱o a̱iñere a̱o ëa ju̱ꞌi Maijaꞌquë huëꞌena cacani a̱ore i̱mani a̱i cuiꞌne i̱ ja̱ꞌre paꞌicohuaꞌireje̱ a̱opi.” \p \v 5 Cuiꞌne capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Pa̱i Mamaquëre papi tutu payë, huajë muꞌse paꞌitoje̱ cua̱ñeñe.” \s1 Jë̱të Cue̱nesicore Paquëre Jujuye \r (Mt 12.9-14; Mr 3.1-6) \p \v 6 Yëquë huajë muꞌse Jesús pa̱i tsiꞌsi huëꞌena cacani, yeꞌya huëoquëna, ja̱rote pajiꞌi, teꞌi ë̱më ëja tëꞌhui jë̱tëre cue̱nesicore hueꞌequë. \v 7 Paꞌina, cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi cuiꞌne fariseohuaꞌi co̱ni cuasahuë. Jesupi huajë muꞌsere jujuquëna, ñani i̱te sa̱ñope cañuꞌu cajë utejë ñahuë. \v 8 Ja̱je cuasaye ñaquëtaꞌa cue̱nesi jë̱të hueꞌequëre capi: \p “Huëijë̱ꞌë. Huëni ja̱ maca jopore pare nëcajë̱ꞌë.” \p Caquëna, huëni nëcapi. \v 9 Ja̱ maca Jesús yecohuaꞌire capi: \p “Se̱siꞌi, mësarute teꞌore. ¿I̱quepi deꞌoquëꞌni, huajë muꞌse yoꞌoye, deꞌoye panitaꞌa coꞌaye? ¿Pa̱ire huasoye panitaꞌa pa̱ire coa nejoñe?” \p \v 10 Ja̱ maca siꞌahuaꞌire se̱ña tëꞌija̱ni Jesús capi, ju̱ꞌiquëre: \p “Më jë̱tëre mëajëꞌë.” \p Caquëna, i̱ caseꞌeje̱ yoꞌopi. Yoꞌoquëna, i̱ jë̱të cue̱nesico paꞌisico deꞌoco pacoꞌë. \v 11 Ja̱je yoꞌoquëna, ñani yecohuaꞌi ai pë̱ti ëaye ñajë ca huëohuë, sa̱ꞌñe i̱quepi Jesure sa̱ñope neꞌñe paꞌioni cajë. \s1 Jesús Doce Yeꞌyecohuaꞌire Soiye \r (Mt 10.1-4; Mr 3.13-19) \p \v 12 Ja̱ muꞌseña Jesús Maijaꞌquëre se̱siꞌi caquë sajiꞌi, ai cu̱tihuë. Ja̱ropi siꞌa ñami Maijaꞌquëre se̱jiꞌi. \v 13 Ñata to̱mesi maca i̱ yeꞌyacohuaꞌire soini doce paꞌiohuaꞌi i̱ ja̱ꞌre paꞌicohuaꞌire hueꞌyopi, jëjo daocohuaꞌire. \v 14 Ja̱ohuaꞌi cato paëꞌë: Simón, ja̱re ja̱ëni se hueꞌyo co̱siquë pajiꞌi, Pedro. Cuiꞌne i̱ yoꞌjei, Andrés pajiꞌi. Jacobo, Juan, Felipe, Bartolomé, \v 15 Mateo, Tomás, cuiꞌne Alfeo mamaquë Jacobo pajiꞌi. Simón Cananista tsëcapë aquë pajiꞌi. \v 16 Judas Jacobo yoꞌjei pajiꞌi. Cuiꞌne yequë Judas Iscariote Jesure yehuoja̱ꞌquëje̱. \s1 Jesús Jai Pa̱ire Yeꞌyaye \r (Mt 4.23-25) \p \v 17 Jesús ai cu̱tihuëpi i̱ yeꞌyacohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni cajequëpi perepë yejana pëapi. Ja̱rote jai pa̱i paëꞌë. Siꞌa hue̱ꞌña acohuaꞌi, yecohuaꞌipi Judea cuiꞌne Jerusalén cuiꞌne jai tsiaya të̱ꞌtëpa Tiro cuiꞌne Sidón quëꞌro acohuaꞌi daisicohuaꞌi paëꞌë, Jesús cayere asañuꞌu cajë cuiꞌne i̱ohuaꞌi ju̱ꞌi dahuëre jujucaija̱quë cajë daisicohuaipi. \v 18 Huati yoꞌoquëna, ai yoꞌojë paꞌicohuaꞌipi juju cua̱ñosicohuaꞌi deꞌohuë. \v 19 Siꞌa pa̱i Jesure patosicohuaꞌipi i̱ tutupi siꞌahuaꞌi coꞌyasicohuaꞌi paëꞌë. Jujusicohuaꞌire ñani pato doꞌire siꞌahuaꞌi yëhuë, patoye. \s1 Nuñerepa Caseꞌe Pa̱i Ayere \r (Mt 5.1-12) \p \v 20 Ja̱ maca Jesús i̱ yeꞌyacohuaꞌire ñani capi: \p “Sihuacohuaꞌi paꞌijë̱ꞌë, mësaru teaye paꞌiohuaꞌi, Maijaꞌquë te̱ꞌtena deꞌoye cacani paja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \p \v 21 Sihuacohuaꞌi paꞌijë̱ꞌë, mësaru a̱o a̱i ëa ju̱ꞌicohuaꞌipi jeteyoꞌje siꞌaye ti̱ꞌajaꞌcohuaꞌipi. Sihuacohuaꞌi paꞌijë̱ꞌë, oicohuaꞌi paꞌisicohuaꞌipi jeteyoꞌje soja̱ꞌcohuaꞌipi. \p \v 22 Pa̱i Mamaquëre tui doꞌire pa̱ipi mësarute pë̱ijë coejë i̱ohuaꞌi quëꞌrore etojë cueꞌcueye paꞌiji. Ja̱je yoꞌoto sihuajë̱ꞌë, yëꞌëre tui doꞌire. \v 23 Ja̱je yoꞌojëna, ai sihuajë̱ꞌë, maꞌtëmona mësarute caquë deꞌhuacaisi coꞌamañare jerepa paja̱ꞌcohuaꞌipi. Mësarute coꞌaye yoꞌoyeje̱ paꞌye yoꞌoa̱ꞌhuëꞌë, Maijaꞌquë tsoe hue̱ꞌña quëacaicohuaꞌire. \p \v 24 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare jaiye yure coꞌamaña pajë sihua to̱sicohuaꞌiretaꞌa, sihuaye peoja̱ꞌcoa. \p \v 25 Teayerepa mësaruretaꞌa yure a̱o a̱ni ti̱mëni sihuajë paꞌisicohuaꞌire jeteyoꞌje a̱o ëa ju̱ꞌiñe pasipi. Teayerepa mësaru yure so huajëjë paꞌisicohuaꞌiretaꞌa jeteyoꞌje oiye pasipi. \p \v 26 Teayerepa mësaru paꞌiyeꞌni siꞌa pa̱i deꞌo pa̱ire paꞌë cajëna, paꞌicohuaꞌi maña. Tsoe acohuaꞌije̱ ja̱je cuiꞌne deꞌocohuaꞌi aꞌë caꞌa̱huëꞌë, Maijaꞌquë jëjo daocohuaꞌije̱ paꞌicohuaꞌitaꞌa coa cosocohuaꞌini. \s1 Mësarute Sa̱ñope Yoꞌocohuaꞌire Oiye \r (Mt 5.38-48; 7.12) \p \v 27 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare mësaru yëꞌëre asacohuaꞌire cayë: Oijë̱ꞌë, mësarute sa̱ñope cacohuaꞌire. Deꞌoye yoꞌocaijë̱ꞌë, mësarute coecohuaꞌire. \v 28 Deꞌoye paꞌi ja̱ꞌñere cacaijë̱ꞌë, mësaruni sa̱ñope ai yoꞌo ja̱ꞌñere de cacohuaꞌini. Se̱cacaijë̱ꞌë, mësarute tea ju̱ꞌicohuaꞌireje̱. \v 29 Yecohuaꞌipi tsiana teꞌe te̱ꞌte tëtoru yequë te̱ꞌte tsiaje̱ nëocaijë̱ꞌë. Cuiꞌne yecohuaꞌipi më sësëquëna juꞌiconi jioni sato huëꞌehuë juꞌicoreje̱ se i̱si saojë̱ꞌë. \v 30 Se̱cohuaꞌi paꞌito i̱sijë̱ꞌë. Yeque më tse̱coni jiosicohuaꞌi paꞌito, coa ñajëꞌë, cuiꞌnaoni se̱ñe pa̱jëꞌë. \v 31 Yecohuaꞌipi mësaruni deꞌoye yoꞌoja̱jë cuasayeje̱ paꞌye yecohuaꞌini se deꞌoye yoꞌojë̱ꞌë, mësarupi. \p \v 32 ¿Ja̱je paꞌiquëtaꞌare mësarupi mësarute oicohuaꞌiseꞌere oicohuaꞌi pani, i̱quere deꞌoye yoꞌoyeꞌni? Coꞌahuaꞌije̱ cuiꞌne sa̱ꞌñe oiyere yoꞌocohuaꞌi pani. \v 33 ¿Ja̱je paꞌina, mësarupi mësarute deꞌoye yoꞌocohuaꞌiseꞌere deꞌoye yoꞌoni i̱quere deꞌoye yoꞌoyeꞌni? Coꞌacohuaꞌije̱ cuiꞌne yoꞌoyere yoꞌoni. \v 34 ¿Ja̱je mësarupi deꞌoye coꞌyocohuaꞌiseꞌere coꞌyoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë cuasajë i̱sicohuaꞌi pani i̱quere deꞌoye yoꞌoyeꞌni? Coꞌacohuaꞌije̱ coꞌyoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë cuasajë yoꞌoyere yoꞌoni. \v 35 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare mësaru cato oiye paꞌiji, mësarute sa̱ñope yoꞌocohuaꞌire. Ja̱ohuaꞌire deꞌoye yoꞌojë i̱siye paꞌiji, coꞌyoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë cuasaye peoyerepa. Ja̱je yoꞌosicohuaꞌini maꞌtëmo jaiye deꞌo coꞌamaña i̱siye paꞌiji. Cuiꞌne mësaru paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, Maijaꞌquë Ëjaërepa mamajë, cuiꞌne i̱je oiquë api, coꞌacohuaꞌire cuiꞌne i̱ i̱siyere deꞌoji camaꞌcohuaꞌireje̱. \v 36 Ja̱je cuiꞌne mësaruje̱ oijë̱ꞌë, yecohuaꞌire, Maijaꞌquë oiyeje̱. \s1 Pa̱i Yoꞌoyere Ña Deꞌhua Caye \r (Mt 7.1-5) \p \v 37 Ja̱je paꞌina, coꞌacohuaꞌi aꞌë camaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, yecohuaꞌire. Ja̱je pa̱jëna, Maijaꞌquëje̱ mësarute coꞌacohuaꞌi aꞌë caye pa̱jaꞌquë api. Yecohuaꞌire nejoñe pa̱jëꞌë. Ja̱je pa̱jëna, Maijaꞌquëje̱ mësarute nejoñe pa̱sipi. Yecohuaꞌi tayo yoꞌoyere sa̱i deꞌhuacaijëna, Maijaꞌquëje̱ mësaru tayo yoꞌoye sa̱i deꞌhuacaija̱ꞌquë api. \v 38 Yecohuaꞌire i̱sicohuaꞌi paꞌijëna, Maijaꞌquëje̱ mësarute i̱sisipi. I̱sija̱ꞌquë api, i̱ topëna deꞌoye cuasa ti̱ꞌacore pani. Dëso quiosiconi, ñaꞌco quiosiconi, ti̱mësicore pani, mësaru yecohuaꞌire i̱siyeje̱ paꞌye Maijaꞌquëje̱ i̱sija̱ꞌquë api, mësarute.” \p \v 39 Jesupi ñeje yoꞌoyeje̱ paꞌye aꞌë capi: \p “Ñamaꞌquëpi yequë ñamaꞌquëni sai saquë paꞌito cojena to̱mejaꞌcohuaꞌi aꞌë, siꞌa jupë. \v 40 Yeꞌyecohuaꞌipi i̱ohuaꞌire yeꞌyaquëre tëto saisicohuaꞌi peoyë. Yeꞌye tëjinitaꞌa ti̱ꞌañe paꞌiji, i̱ohuaꞌire yeꞌyaquëje̱ paꞌiohuaꞌi. \p \v 41 ¿Me ja̱je paꞌito, mëꞌë yoꞌjei ñacoare neꞌcua paꞌicore se ñaquë casiꞌni? ¿Mëꞌë ñacoare so̱quë tiro jaꞌiore papi juꞌicore duꞌru ñamaꞌë paꞌini? \v 42 Mëꞌë ñacoare pare so̱quë tiropi juꞌiona ti ñamaꞌë paꞌiquëpi me mëꞌë yoꞌjeire casiꞌni: ‘Huau, mëꞌë ñacoare neꞌcua juꞌicore dutasiꞌi, nëocaijë̱ꞌë.’ Deꞌoquëre paꞌë coa caquë yoꞌoquë maca. Mëꞌëpi duꞌru macarepa mëꞌë ñacoare so̱quë tiro juꞌiconi duta je̱ojëꞌë. Jeteyoꞌje deꞌoye ñaquëpi mëꞌë yoꞌjeire neꞌcua juꞌicore dutacaiye paꞌiji. \s1 Mëꞌë Yoꞌoyere Ñajë Asaja̱ꞌcohuaꞌi Aꞌë, Mëꞌëre \r (Mt 7.17-20; 12.34-35) \p \v 43 Deꞌo so̱quë yëpi coꞌa ca̱ quë̱iñe peoji. Ja̱je cuiꞌne coꞌa so̱quë yëje̱ deꞌo ca̱ quë̱iñe peoji. \v 44 Ja̱je paꞌina, so̱quë ñëa ñape ñañe paꞌiji, i̱ti quë̱iñena. Miu so̱quë yë pani quë̱iñe pa̱ji, co̱sa ca̱re. Ja̱je cuiꞌne miu pi̱si pani quë̱iñe pa̱ji, cuiyaꞌi ca̱re. \v 45 Ja̱je paꞌina, deꞌo pa̱i pani caji, deꞌoyere, i̱ joyo deꞌoyepi paꞌiyere. Cuiꞌne coꞌaquë pani coꞌayere caji, i̱ joyo coꞌayepi paꞌiyere. Yëꞌopopi caji, joyo paꞌiyepi etaquëna. \s1 Caya Huë̱ꞌña Ne Hue̱ꞌña \r (Mt 7.24-27) \p \v 46 ¿Me yoꞌojë mësaru yëꞌëre Ëjaë, Ëjaë cajëtaꞌa yëꞌë cayeje̱ ne maꞌñeꞌni? \v 47 Quëasiꞌi, yëꞌëna dani asacohuaꞌipi cuiꞌne yëꞌë cayeje̱ yoꞌocohuaꞌi paꞌiyere. Iyeje̱ paꞌye paꞌiji. \v 48 Ja̱ohuaꞌi cato ë̱më cu̱tihuëna nëconi huëꞌe nesiquëje̱ paꞌi paꞌiji. Tsiayapi coꞌjenije ti̱ꞌamaꞌëna ta̱iñe pa̱jaꞌquë api. Deꞌo yejana nesi doꞌire. \v 49 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare asaquëtaꞌa yëꞌë caseꞌeje̱ yoꞌomaꞌquëpi mejahuëna nëconi huëꞌe nesiquëje̱ paꞌi paꞌiji. Tsiaya coꞌjeni ai tutu tsa̱ꞌina ta̱iñe paꞌiji.” \c 7 \s1 Jesupi Romano Joꞌyaëre Jujuye \r (Mt 8.5-13) \p \v 1 Jesús coca ca tëjini sajiꞌi, Capernaum yejana. \v 2 Ja̱rote romano soldado pa̱i capitán i̱ joꞌyaë i̱ oiquëre papi ju̱ni huesë tëjiquëre paquëpi pajiꞌi. \v 3 Ja̱je paꞌina, capitánpi Jesure asani jëjo saopi, judío aiohuaꞌi acohuaꞌini, dani i̱ joꞌyaëre jujucaija̱ꞌquëre se̱ni daja̱ꞌcohuaꞌire caquë. \v 4 Ja̱ohuaꞌi Jesure tsioja̱ni ai se̱ huëohuë, ñeje cajë: \p “Iye capitán deꞌoquë api, mëꞌëpi i̱te co̱catiꞌñe paꞌi aꞌë. \v 5 Cuiꞌne judío pa̱ire oiquë api. Ja̱je yoꞌoquëpi pa̱i tsiꞌsi huëꞌe sa̱icaina, mai se̱core nehuë.” \p \v 6 Ja̱je cajëna, Jesús asani i̱ohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni sajiꞌi. Saijë i̱ huëꞌe ti̱ꞌañe jaꞌi macare paꞌijëna, capitánpi jëjo daopi i̱ cajeohuaꞌire Jesure ñeje quëaja̱ꞌcohuaꞌire: \p “Ëjaë, ai yoꞌomaꞌë paꞌijë̱ꞌë. Ja̱je paꞌina, cayë yëꞌë coꞌaquë huëꞌena daimaꞌë paꞌijë̱ꞌë. \v 7-8 Yëꞌë ëjaohuaꞌi cua̱ñeñere yoꞌoquë paꞌiquëpi yëꞌë soldado pa̱ire meñe cua̱ñequëna, sehuocohuaꞌire payë. Ja̱je paquëpi yëꞌëpi cayë, ja̱ohuaꞌi aquëni: ‘Saijë̱ꞌë,’ caëna, saiji. Cuiꞌne yequëni ‘daijë̱ꞌë’ caru, daiji. Cuiꞌne yëꞌë joꞌyaëni: ‘ja̱re nejëꞌë’ cua̱ñeru neji. Ja̱je mëꞌëpi coꞌyajë̱ꞌë cua̱ñeru, yëꞌë joꞌyaëpi coꞌyasipi asayë, yëꞌë. Ja̱je paꞌina, daimaꞌë cua̱ñejëꞌë, yëꞌë joꞌyaë coꞌyaja̱quë.” \p \v 9 Ja̱je caseꞌere asani Jesús ai sihuapi, ta̱ꞌñe caquëre papi paꞌiquëꞌni caquë. Ja̱je cuasani i̱te tuicohuaꞌire capi: \p “Ti ñamaꞌë paëꞌë, Israel pa̱ipi ja̱je yëꞌëre necaija̱ꞌquë api cuasacohuaꞌire iquë yoꞌoseꞌeje̱ care paye.” \p \v 10 Ja̱ maca i̱ jëjo daosicohuaꞌi huëꞌena coꞌini capitán joꞌyaë tsoe coꞌyasiquëni ti̱ꞌahuë. \s1 Po̱së Ju̱ꞌisiquëre Huëoye \p \v 11 Iye yoꞌosi jeteyoꞌje Jesús sajiꞌi, Naín hueꞌe daripëna. Saina, cuiꞌne i̱ yeꞌyacohuaꞌi cuiꞌne jai pa̱i co̱ni saëꞌë. \v 12 Pa̱i daripë eta saꞌrona jaꞌye ti̱ꞌasi maca ju̱ꞌisiquëni ta̱ñuꞌu cajë sacohuaꞌire ñapi. Jai pa̱i co̱ni saëꞌë, i̱ti daripë acohuaꞌije̱. Pëca jaꞌquë ju̱quëna, huaꞌjeopi teꞌire nëcoquëpi ju̱ꞌisiquë pajiꞌi. \v 13 Ja̱je saijëna, Ëjaëpi ja̱ote teaye ñani oi capi: \p “Oimaꞌo.” \p \v 14 Ja̱ maca Jesús tsioja̱ni mahuëna patopi. Patoquëna, i̱ti sacohuaꞌi nëcaja̱ëꞌë. Ja̱ maca Jesús ju̱ꞌisiquëni capi: \p “Po̱së, yëꞌëpi cayë mëꞌëre, huëijë̱ꞌë.” \p \v 15 Caquëna, i̱ti ju̱ꞌisiquëpi huëni jaꞌruni coca ca huëopi. Pëca jaꞌcona huëoni i̱sipi, Jesús. \v 16 Ja̱ maca iyere ñani siꞌahuaꞌi quëquëni Maijaꞌquëre deꞌoquëre paꞌni sihuajë ca huëohuë ñeje: \p “Mai aquëpi Maijaꞌquë quëacaiquë paꞌiji, jerepa paꞌipi.” \p Cuiꞌne cahuë: \p “Maijaꞌquëpi i̱ pa̱ire co̱casiꞌi caquë dajiꞌi.” \p \v 17 Ja̱je Jesús yoꞌoseꞌere Judea paꞌicohuaꞌi cuiꞌne Judea yeja niamoa paꞌicohuaꞌije̱ asahuë. \s1 Juan Ti Doquë Jëjo Saocohuaꞌi Jesuna \r (Mt 11.2-19) \p \v 18-19 Juanpi siꞌaye iye yoꞌoseꞌere asapi, i̱te yeꞌyecohuaꞌipi quëajëna. Ja̱je asani daija̱ꞌquë api ca nëosiquë ¿Cristorepa paꞌimaꞌquë, panitaꞌa ja̱ yëꞌtaꞌa yequëre uteye paꞌiquë? cuasaquë i̱ yeꞌyacohuaꞌire cayahuaꞌire soini Jesús quëꞌrona jëjo saopi, se̱ni asaja̱ꞌcohuaꞌire. \v 20 Jëjo saosicohuaꞌipi Jesús quëꞌrona ti̱ꞌani cahuë: \p “¿Cristo i̱ti daija̱ꞌquë api ca nëosiquë paꞌimaꞌquë mëꞌë? Pa̱nitaꞌa ja̱ yëꞌtaꞌa ¿yequëre uteye paꞌiquë? caquë Juan oco doquëpi yëquëre jëjo daopi.” \p \v 21 Sa ti̱ꞌajëna, Jesupi jai pa̱ire ju̱ꞌicohuaꞌire cuiꞌne ai yoꞌocohuaꞌire huati quëꞌiohuaꞌire eto saoquë, cuiꞌne ñamaꞌcohuaꞌire jujuquë yoꞌopi. \v 22 Yoꞌoquëni se̱jëna, Jesupi sehuopi, ja̱ohuaꞌire: \p “Sani Juanre cajë̱ꞌë: Mësaru ñajë cuiꞌne asaseꞌere quëajë̱ꞌë, ñamaꞌcohuaꞌi paꞌisicohuaꞌi ñañere, cuꞌimaꞌcohuaꞌi paꞌisicohuaꞌipi cuꞌiyere, ja̱ꞌju dahuë hueꞌecohuaꞌipi peocohuaꞌi to̱meñere, asamaꞌcohuaꞌipi asayere, ju̱ꞌisicohuaꞌipi huëiyere, cuiꞌne teaye ai yoꞌocohuaꞌini huaso coca quëayere. \v 23 Coa asani yëꞌëre i̱re papi caquë jëa coeye pa̱quëpi sihuaquë deꞌoye pasipi.” \p \v 24 Juan jëjo daosicohuaꞌipi coꞌisi maca Jesupi pa̱ire ca huëopi, Juan ayere ñeje: \p “¿I̱quere sani ñareꞌni, cue̱ne yeja saisicohuaꞌi? ¿Tutupi ca̱tëna juꞌaquëna, huahuëyere ñare? Pa̱ni. \v 25 Ja̱je paꞌina, ¿i̱quere sani ñareꞌni? ¿Ëja deꞌoni jai doꞌi ca̱ñare juꞌiquëni ñare? Pa̱ni. Ja̱je paꞌina, mësarupi ñacohuaꞌi aꞌë, pa̱i ëjaohuaꞌi huë̱ꞌña paꞌicohuaꞌipi jai doꞌi ca̱ñare juꞌijë paꞌicohuaꞌire. \v 26 Ti̱jupë cayë, ja̱je paꞌito: ¿I̱queini sani ñareꞌni, Maijaꞌquë jëjo daoquë? Ja̱je paꞌijë̱ꞌë. Nuñerepa cayë, Maijaꞌquë quëacaiquë jerepa paꞌi api. \v 27 Toyaseꞌe cato caji: \q1 Jëjo saosiꞌi, yëꞌëre quëacaiquëre mëꞌë sai hue̱ꞌñana \q1 Mëꞌëre maꞌa ne deꞌhuacaija̱ꞌquëre. \m \v 28 Ja̱je paꞌina, cayë, mësarute. Pa̱i paꞌi hue̱ꞌñana iquë Juan oco doquëje̱ paꞌi ti peopi, Maijaꞌquë quëacaiquë jerepa paꞌi. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare ai aꞌriquë macapi Maijaꞌquë paꞌi te̱ꞌte jerepa paꞌi paꞌija̱ꞌquë api.” \p \v 29 Ja̱je caquëna, asani siꞌaohuaꞌi Juanre oco do cua̱ñosicohuaꞌi coꞌa pa̱i cuiꞌne paꞌi doꞌi curi se̱cohuaꞌi Maijaꞌquë deꞌoyerepa yoꞌoseꞌere sihuajë nuñerepa paꞌi api, Maijaꞌquë. \v 30 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare Juan oco do cua̱ñomaꞌcohuaꞌipi fariseo pa̱ipi cuiꞌne cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌipi Maijaꞌquë i̱ohuaꞌire caquë yoꞌoyere asacaiye coereña, coꞌaye aꞌë cajë. \v 31 Ëjaëpi yequeje̱ capi: \p “¿I̱quena co̱ni iyeꞌnë pa̱ire ja̱ yoꞌoyeje̱ paꞌiohuaꞌi aꞌë caquë quëaraꞌye? ¿I̱que yoꞌoyeje̱ paꞌiohuaꞌi ña cua̱ñoñeꞌni? \v 32 Deꞌoji, ja̱je paꞌito tsi̱pi jai pa̱i paꞌi hue̱ꞌñana ca̱ꞌa yoꞌoñuꞌu cajë jaꞌrusicohuaꞌipi caje tsi̱ni pi̱ꞌcohuëre jucacaitoje̱ bailaye pa̱huë. Cuiꞌne oiyeje̱ paꞌiohuaꞌitaꞌa jë̱jëñere jë̱jëcaitoje̱ oire paye pa̱huë. Yure paꞌicohuaꞌi cuiꞌneje paꞌiyë. \v 33 Juan oco doquëpi ai a̱imaꞌquëpi cuiꞌne oꞌsa u̱cumaꞌquëpi paꞌina, mësarupi i̱te huati quëꞌi api cayë. \v 34 Ja̱ jeteyoꞌje Pa̱i Mamaquë dajiꞌi, a̱o a̱iquëpi cuiꞌne oꞌsa u̱cuquëpi. Ja̱je paꞌina, mësarupi jaiye a̱iquë api cuiꞌne jaiye oꞌsa u̱cuquë api, coꞌaye yoꞌocohuaꞌi cajeipi cuiꞌne paꞌi doꞌire curi se̱cohuaꞌi cajeipi cayë. \v 35 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare Maijaꞌquë mamajëpi i̱ i̱ñoñere cayahuaꞌi yoꞌoye deꞌoji, asayë.” \s1 Fariseohuaꞌi Aquë Simón Huëꞌere Paꞌiye \p \v 36 Fariseo aquëpi Jesure soipi, i̱ huëꞌena sani a̱o a̱ijëꞌë caquë. Soina, Jesús sani a̱o a̱i saihuëna jaꞌrupi. \v 37 Jaꞌruni ñuꞌina, i̱ti daripë, teꞌo nomio coꞌaye paꞌisicopi asani i̱ paꞌi hue̱ꞌña dacoꞌë, ai huëo së̱ maꞌña daꞌcare quë̱na huëna daco. \v 38 Dani i̱opi Jesús quë̱no macana doꞌre jaꞌruni oio i̱o oi copi i̱ quë̱o tsoani jeteyoꞌje i̱o nañapi të̱no cue̱nani tsu̱ꞌsuco sihuaco huëo së̱ maꞌñapi i̱ quë̱oje doco. \v 39 Ja̱je yoꞌocona, fariseo Jesure soisiquëpi ñani cuasapi: “Iquë Maijaꞌquë coca quëacaiquërepa pani i̱te coꞌa nomiopi papico yoꞌoye asaraꞌpi, coꞌa nomiopi yoꞌoco caquë.” \v 40 Cuasaquëna, Jesupi fariseore capi: \p “Simón, mëꞌëre yeque maña caye payë.” \p Caquëna, fariseopi sehuopi: \p “Cajë̱ꞌë, yeꞌyaquë.” \p \v 41 Jesupi capi: \p “Curiquë prestaquëni caya ë̱mëohuaꞌi curire coꞌyoye pa̱huë. Quinientos denario teꞌipi doꞌi pa̱pi, yequëpi cincuenta denario doꞌi pa̱pi. \v 42 Ja̱je doꞌi pacohuaꞌipi sa̱i ti̱ꞌañe pa̱jëna, ñani curiquë prestasiquëpi ja̱ohuaꞌire oi i̱pi sa̱i deꞌhuapi. Ja̱je paꞌito yure quëajë̱ꞌë. ¿Nepi ja̱ohuaꞌi aquë ai jerepa oiyeꞌni, i̱te?” \p \v 43 Caquëna, Simónpi sehuopi: \p “I̱ti ai jaiye doꞌi pasiquëpi i̱te sa̱i deꞌhuacaisiquëre ai ojiꞌi, cuasayë.” \p Ja̱je caquëna, Jesupi sehuopi: \p “Nuñerepa cayë, mëꞌë.” \p \v 44 Ja̱ maca Jesús nomiore ñani capi, Simónre: \p “¿Ñaquë i̱o yoꞌoye? Mëꞌë huëꞌena yëꞌë caca maca mëꞌëpi oco dacaimaꞌë paëꞌë, yëꞌë nëcañoa tsoa ja̱ꞌñere. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare icopi i̱o oisi ocopi tsoacacoꞌë, nëcañoare cuiꞌne nañapi të̱no cue̱nao. \v 45 Mëꞌëpi sihuaquë pëpamaꞌë. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare i̱o cato caca macapi sihuao deꞌoyerepa pëpao, ja̱ yëꞌtaꞌa yoꞌoco. \v 46 Mëꞌëpi yëꞌëre si̱opë huiꞌyape pe̱ꞌnamaꞌë paëꞌë. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare i̱o cato yëꞌëre huëo së̱ maꞌñapi nëcañoana doo. \v 47 Ja̱je paꞌina, mëꞌëre cayë, i̱o ai oio yoꞌoyepi i̱o jaiye coꞌaye yoꞌoseꞌere sa̱i deꞌhua cua̱ñosico paꞌio, i̱ñoco. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare aꞌri mañare sa̱i deꞌhua cua̱ñoquëpi aꞌri maña oiyere i̱ñoji.” \p \v 48 Ja̱je se cani capi, i̱ote: \p “Mëꞌë coꞌaye yoꞌoco paꞌiseꞌe sa̱i deꞌhuacaëꞌë.” \p \v 49 Ja̱je caquëna, soisicohuaꞌi ñuꞌicohuaꞌipi sa̱ꞌñe i̱ohuaꞌija̱ꞌa ca huëohuë: \p “¿I̱queiꞌni, iquë ja̱je coꞌaye yoꞌoseꞌere sa̱i deꞌhuacaiquë?” \p \v 50 Ja̱je cajëtaꞌare Jesupi capi, i̱ote: \p “Maijaꞌquëpi huasoja̱ꞌquë api cuasani yoꞌo doꞌire huasosico paꞌiyë, mëꞌë. Se̱ñaco deꞌoye saijë̱ꞌë.” \c 8 \s1 Jesure Co̱caicohuaꞌi Nomiohuaꞌipi \p \v 1 Ja̱ jeteyoꞌje Jesús jai daripë̱ana cuiꞌne aꞌri daripë̱ana siꞌa hue̱ꞌña cuꞌi quëaroja̱i, cuiꞌne Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌtena cacani deꞌoye paꞌiyere quëapi. I̱te co̱huë, doce i̱ yeꞌyacohuaꞌipi. \v 2 Cuiꞌne nomiohuaꞌipi huati quëꞌiohuaꞌi paꞌisicohuaꞌi cuiꞌne i̱pi ju̱ꞌi dahuëje̱ jujucaisicohuaꞌipi i̱te co̱ni cuahuë. Ja̱ohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni María Magdalena hueꞌecoje̱ sacoꞌë, i̱ti siete huatiohuaꞌire eto cua̱ñosicopi. \v 3 Cuiꞌne Herodes yëyere i̱seꞌe cuasaquë huëꞌe deꞌoye necaiquë Chuza i̱ nëjo Juana cuiꞌne Susana, cuiꞌne jai pa̱i yequë nomiohuaꞌije̱ i̱ohuaꞌi coꞌamañapi co̱caëꞌë, i̱te. \s1 Ta̱quëpi Paꞌiye \r (Mt 13.1-9; Mr 4.1-9) \p \v 4 Pa̱i daripë̱a ñape etani daëꞌë, Jesure ñañuꞌu cajë. Ja̱je jai pa̱i datena, ñani quëapi, i̱ohuaꞌi ñañe ayena. Caquë i̱ñoquë ñeje capi: \p \v 5 “Ta̱quëpi ta̱siꞌi caquë tsiona sani i̱ti ca̱re je̱aquëna, maꞌana to̱mepi. To̱meina, cuꞌicohuaꞌipi tsacu huesohuë, cuiꞌne yequë ca̱re pi̱ꞌapi o̱cue huesohuë. \v 6 Yequë ca̱pi to̱mepi, quë̱na yejana. To̱meni ai deꞌoquëtaꞌa ocopi peoquëna, cue̱ne ju̱jiꞌi. \v 7 Yequë ca̱pi to̱mepi miu pi̱si quëꞌrona. To̱meni ai deꞌoquëna, pi̱sije̱ teꞌe ai deꞌoni hue̱ hue̱api. \v 8 Cuiꞌne yequë ca̱pi to̱mepi deꞌo yejana. To̱meni ai deꞌoni cien ca̱ jaiye i̱ti ñëa ñape quë̱jiꞌi.” \p Ja̱je iyere Jesús ca tëjiquë ai tutu capi: \p “Mësarupi ca̱joro quëꞌiohuaꞌi pani asajë̱ꞌë.” \s1 Me Ne Ja̱ꞌñere Pa̱i Ñañena Co̱ni Quëaëꞌni \r (Mt 13.10-17; Mr 4.10-12) \p \v 9 Ja̱ maca i̱ yeꞌyacohuaꞌipi se̱iꞌë: ¿I̱quere ja̱ mëꞌë ja̱je quëaëꞌni, i̱ohuaꞌi ñañena co̱ni? \v 10 Cajëna, i̱pi ja̱ohuaꞌire sehuopi: \p “Maijaꞌquë i̱ te̱ꞌte ayere pa̱ije asa ti̱ꞌa maꞌñere i̱ñoquëna, deꞌhue asayë, mësaru. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yecohuaꞌini cayë iye yoꞌoyeje̱ paꞌye aꞌë caquë i̱ohuaꞌi ñañe ayepi i̱ti ñajëtaꞌa ña maꞌñeje paꞌiohuaꞌi paꞌiyere caquë. Cuiꞌne i̱tire asajë coa noni asa huesojë ti asa ti̱ꞌañe pa̱jajë caquë. \s1 Ta̱quë Quëaseꞌe Ayere \r (Mt 13.18-23; Mr 4.13-20) \p \v 11 Iye aꞌë. Iye quëaseꞌe caye: I̱ti ca̱ cato Maijaꞌquë cocaje̱ paꞌye. \v 12 Maꞌa cato quëaji, Maijaꞌquë coca asacohuaꞌini. Ja̱je asacohuaꞌini huatipi dani i̱ohuaꞌi joñoana deꞌhuaseꞌere peo hue̱ꞌña jioni asamaꞌcohuaꞌire neni ne huesoyere quëaji. \v 13 Quë̱na yejana i̱ti ca̱ to̱meseꞌe cato Maijaꞌquë cocare duꞌru macarepa sihuajë asasicohuaꞌipi paꞌijëna, jeteyoꞌje ai yoꞌoyepi ti̱ꞌasi maca yoꞌo jujani je̱ocohuaꞌini quëaji. \v 14 Miu pi̱si quëꞌrona i̱ti ca̱ to̱meseꞌe cato quëaji. Asajëtaꞌa ja̱ yëꞌtaꞌa i̱ohuaꞌi ai cuasayere yoꞌojë paꞌicohuaꞌini ja̱je yoꞌojë coꞌamaña jaiye payena cuasajë cuiꞌne yeja sihuayere yëjë coꞌa ju̱ꞌijëna, pi̱si meapi hue̱ hue̱añeje paꞌye yoꞌoquëna, i̱ti ca̱ quë̱imaꞌpë paꞌiyere. \v 15 Cuiꞌne yequë ca̱ deꞌo yejana to̱meseꞌe cato quëaji, deꞌo joyopi ja̱je yoꞌoñuꞌu cajë asacohuaꞌini cuiꞌne yëhuoseꞌere asani cuiꞌne yoꞌocohuaꞌipi cuiꞌne yoꞌo jujamaꞌcohuaꞌipi nuñerepa i̱tire paꞌijë i̱ti ca̱ quë̱icohuaꞌije̱ paꞌicohuaꞌi paꞌiyere. \s1 Miacaiye Ayere Quëaye \r (Mr 4.21-25) \p \v 16 Toa tsë̱omaꞌcohuaꞌi aꞌë, tsë̱oni jeteyoꞌje yequë coꞌamañapi si̱ojaꞌconi panitaꞌa ca̱i saihuë huëꞌehuëna nëcoja̱ꞌconi. Ja̱je yoꞌoye pa̱jë coa ai jerepa ë̱mëjeꞌna nëcojë yecohuaꞌi cacajëna, miacaija̱ꞌcore. \v 17 Yahueseꞌepi ti yahue huesoseꞌe pani huesoye peoji. Cuiꞌne pa̱i asa maꞌñepi ti asamaꞌpëna, paꞌiye peoji. Siꞌaye asa ja̱ꞌñe aꞌë, ti̱ñarepa. \p \v 18 Ja̱je paꞌito deꞌoye asajë̱ꞌë. Ja̱je paꞌina, paquëna ai jerepa se i̱si co̱ñe paꞌiji. Ja̱je paꞌiquëtaꞌa peoquëni ai jerepa se si̱o co̱ñe paꞌiji, i̱ payë, cuasaseꞌe mañaque siꞌaye.” \s1 Jesús Pëca Jaꞌco Cuiꞌne I̱ Yoꞌjeohuaꞌi \r (Mt 12.46-50; Mr 3.31-35) \p \v 19 Ja̱ maca Jesús pëca jaꞌco cuiꞌne i̱ yoꞌje tsi̱ co̱ni ti̱tahuë, i̱ paꞌi hue̱ꞌñana. Ti̱tasicohuaꞌitaꞌa jai pa̱i paꞌi doꞌire i̱ paꞌi hue̱ꞌña ti̱ꞌañe pa̱huë. \v 20 Ja̱je paꞌina, yecohuaꞌipi Jesure quëahuë: \p “Më jaꞌco cuiꞌne mëꞌë yoꞌje tsi̱ co̱ni hueꞌsere paꞌiyë, mëꞌëni ñañuꞌu cajë dani.” \p \v 21 Cajëna, i̱pi capi: \p “Maijaꞌquë coca asani cuiꞌne i̱ti cayeje̱ yoꞌocohuaꞌipi yëꞌë jaꞌco cuiꞌne yëꞌë yoꞌje tsi̱ paꞌiyë.” \s1 Jesupi Tuture Cuiꞌne To̱ꞌañere Cua̱ñeñe \r (Mt 8.23-27; Mr 4.35-41) \p \v 22 Teꞌe muꞌse Jesús jai yohuëna i̱ yeꞌyacohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni tu̱mëni capi: \p “Jaira je te̱ꞌtena je̱ñuꞌu.” \p \v 23 Caëna, ja̱ je̱ꞌejëna, Jesús ca̱jiꞌi. Ca̱ina, ai tutu dapi. Jairare paꞌijëna, tutu dani coꞌpoyepi yohuëna oco ti̱më huëopi, ea duꞌiye jaꞌi macarepa. \v 24 Ña quëquëni ca̱iquëre sëtoni cahuë: \p “Yeꞌyaquë, Yeꞌyaquë, ea duꞌiyë, mai.” \p Cajëna, Jesús huëni nëcani tuture cuiꞌne coꞌpoyere yoꞌomaꞌo capi. Ca macarepa tsi̱ña deꞌhuaje̱ paꞌiorepa deꞌopi, ti coꞌpomaꞌco. \v 25 Coꞌpomaꞌco deꞌona, i̱ yeꞌyacohuaꞌire capi: \p “¿Je jaꞌye tsoe Maijaꞌquëpi necaija̱ꞌquë api cuasaye je̱ore?” \p Ja̱je caquëna, ja̱ohuaꞌi cato quëquë huesësicohuaꞌipi ai ñahuë. Ñajë i̱ohuaꞌija̱ꞌa sa̱ꞌñe cahuë: \p “¿I̱queire pani, iquë, tutu cuiꞌne oco asani sehuocaiquërepa?” \s1 Huatiohuaꞌi Paꞌiseꞌe Gadara Yeja Aquëre \r (Mt 8.28-34; Mr 5.1-20) \p \v 26 Ai yoꞌosi jeteyoꞌjere papi Gadara yejana ti̱ꞌahuë, Galilea je̱ꞌñerepa paꞌicona. \v 27 Ti̱ꞌajëna, Jesús tu̱maquëna, teꞌi ë̱më i̱ti daripë aquëpi tsio dajiꞌi. Ai tsoe iquë huatire hueꞌequëpi, juꞌi ca̱ñaje juꞌimaꞌquëpi cuiꞌne huëꞌeje̱ paꞌimaꞌquë pajiꞌi. Ja̱je paꞌipi coa pa̱i ju̱ꞌisicohuaꞌire ta̱ hue̱ꞌñare pare iquë pajiꞌi. \v 28 Ja̱je paꞌipi Jesure ñani ta̱ni doꞌre jaꞌruni ai cuipi: \p “¿Me yoꞌoquë Jesús yëꞌëre jo̱sa yoꞌosiꞌquë daiquëꞌni, Maijaꞌquërepa mamaquëpi? Se̱ñë, mëꞌëre. Yëꞌëre jo̱sa yoꞌomaꞌë paꞌijë̱ꞌë.” \p \v 29 Iye cato Jesupi huatire etani saijë̱ꞌë, cua̱ñequëna, ja̱ doꞌire ja̱je capi. Iquë cato huatipi i̱te joꞌya nesiquëre papi ai tsoe. Ja̱je paꞌina, pa̱ipi i̱te quë̱na meapi sëahuë, saimaꞌë paꞌija̱ꞌquë cajë. Ja̱je yoꞌojëtaꞌare huatipi tutu i̱siquëna, ne tëte saoquë saiquëpi pa̱i peo yejana huatipi saquëna. \v 30 Jesupi capi, i̱te: \p “¿I̱que mami aꞌni, mëꞌë?” \p Se̱ina, i̱pi sehuopi: \p “Yëꞌë Legión hueꞌequë aꞌë.” \p Ja̱je cani capi, huatiohuaꞌipi i̱na jai pa̱i cacani paꞌi doꞌire. \v 31 Ja̱je paꞌijë huatiohuaꞌipi Jesure se̱iꞌë. Jëjo saomaꞌë paꞌijë̱ꞌë, nejo hue̱ꞌñare pana cajë. \v 32 Coa se̱se quëꞌrona jëjo saojë̱ꞌë, yëquëre cahuë, ai cu̱tihuëre jai pa̱i se̱se nëijë a̱icohuaꞌina. Cajëna, Jesupi deꞌoji, sehuouna. \v 33 Pa̱ite paꞌisicohuaꞌipi etani se̱sena cacahuë. Cacajëna, se̱se jai huaꞌque të̱ꞌtëpapi to̱mejë jairana dutu ju̱juhuë. \p \v 34 Ja̱ maca i̱ti se̱sere ñacaicohuaꞌipi ña quëquëjë huëꞌhuëni pa̱i darina cuiꞌne yequë hue̱ꞌñana i̱ti yoꞌoseꞌere quëahuë. \v 35 Quëarena, pa̱ipi ñañuꞌu cajë saëꞌë. Saijë Jesús paꞌi hue̱ꞌñana ti̱ꞌajë ñajëna, huati quëꞌi paꞌisiquëpi i̱ quë̱no macare juꞌi ca̱ su̱ñasiquëpi dahuëre paꞌipi yoꞌomaꞌquëpi ñujiꞌi. Ñuꞌina, ñani ai caꞌrahuë. \v 36 Ja̱ maca i̱ti ñasicohuaꞌipi daripëpi daisicohuaꞌire quëahuë, huati quëꞌi paꞌisiquëni Jesupi jujuseꞌere, nuiñere cuasaquëre. \v 37 Ja̱re asani Gadara yeja pa̱ipi siꞌahuaꞌi i̱ni ai caꞌra doꞌire se̱iꞌë. Saijë̱ꞌë. I̱ño paꞌimaꞌë paꞌijë̱ꞌë cajë. Ja̱je cajëna, asani Jesupi jai yohuëna aya mëni sajiꞌi. \v 38 Saina, i̱ti huatire eto sao cua̱ñosiquëpi sajë̱ꞌë yëꞌëreje̱ caquë se̱jiꞌi. Se̱ina, Jesupi i̱te pëajë̱ꞌë, cani capi: \p \v 39 “Coꞌijë̱ꞌë, mëꞌë huëꞌena. Coꞌini siꞌaye mëꞌëre Maijaꞌquë ne deꞌhuaseꞌere quëajë̱ꞌë.” \p Ja̱je caëna, sani siꞌa daripë cuꞌi quëapi, Jesús i̱te ne deꞌhuaseꞌere. \s1 Jairo Mamaco Cuiꞌne Jesús Ca̱ñare Patoco \r (Mt 9.18-26; Mr 5.21-43) \p \v 40 Ja̱je Jesús jaira je te̱ꞌtepi coꞌina, siꞌahuaꞌi i̱te utejë paꞌisicohuaꞌipi sihuajë pëpahuë. \v 41 Pëpa maca Jairo hueꞌequëpi pa̱i tsiꞌsi huëꞌere ñacaicohuaꞌi ëjaëpi ti̱tapi. Ti̱tani Jesús quë̱o yëꞌquë maca doꞌre jaꞌruni yëꞌë huëꞌena daijë̱ꞌë, caquë se̱jiꞌi. \v 42 Teꞌo macare mamacore paquëni, doce o̱metëca pacopi, ju̱ni huesë tëjicona. Se̱quëna, jujucaija̱ꞌquë Jesupi ja̱rona sajiꞌi. Saina, jai pa̱i co̱ni quiꞌiyerepa saëꞌë. \v 43 Saquëna, saru dahuë ju̱ꞌicopi ai yoꞌoco pacoꞌë, tsieje̱ tëcamaꞌona doce o̱metëca. Ja̱je paꞌiopi jujucohuaꞌini juju cua̱ñosiꞌi caco siꞌaye i̱o curi sa̱io sao. Ja̱je yoꞌotoje̱ jujuye peopi. \v 44 Ja̱je ai yoꞌocopi Jesure tsioja̱ni tuni i̱ juꞌi ca̱na patocona, ja̱re i̱ti macapi tsie tëcapi. \p \v 45 Ja̱je patocona, Jesupi se̱jiꞌi: \p “¿Nepi yëꞌëre patoreꞌni?” \p Caquëna, siꞌahuaꞌi cahuë: \p “Pa̱huë, patoye.” \p Cajëna, Pedro cuiꞌne i̱ cajeohuaꞌi co̱ni cahuë: \p “Yeꞌyaquë, jai pa̱i siꞌa te̱ꞌñapi jëꞌjejëna, ñaquëtaꞌa se̱quëꞌni, ¿nepi yëꞌëre patoreꞌni?” \p \v 46 Cajëna, Jesupi capi: \p “Asayë, yëꞌë tutupi yëꞌëre patosicore jujuseꞌere.” \p \v 47 Ja̱ maca tsoe coꞌyasico paꞌio yahue yoꞌoseꞌe peoquëna, tsoe asapi caco caꞌraco tsaꞌsico dani doꞌre jaꞌruni Jesús quë̱o yëꞌquë macapi quëao, siꞌahuaꞌi ñajëna, i̱o cuasani yoꞌoseꞌere cuiꞌne i̱o pato macapi esa coꞌyaseꞌere. \v 48 Quëa maca Jesupi capi: \p “Huau, mëꞌëpi jujuja̱ꞌquë api cuasani yoꞌosi doꞌipi jujusico paꞌiyë, mëꞌë. Se̱ñaco deꞌoye saijë̱ꞌë.” \p \v 49 Ja̱ yëꞌtaꞌa Jesús cocare caquëna, Jairo huëꞌepi dani ti̱taquë Jairore capi: \p “Mëꞌë mamaco tsoe ju̱coꞌë. Yeꞌyaquëre ai jerepa jo̱sa yoꞌomaꞌë.” \p \v 50 Caquëna, Jesupi asani capi, Jairore: \p “Quëquëmaꞌë paꞌijë̱ꞌë. Yëꞌëpi jujuja̱ꞌquë api caquë utejë̱ꞌë. Ja̱je cuasaquë utequëna, mëꞌë mamaco coꞌyasico pasio.” \p \v 51 Huëꞌena ti̱ꞌasi maca teꞌireje̱ co̱ñe pa̱pi, i̱ caca hue̱ꞌña. Coa Pedro, Jacobo, Juan cuiꞌne tsihuaꞌo pëca jaꞌquë cuiꞌne pëca jaꞌco ja̱ohuaꞌiseꞌe cacahuë, i̱ ja̱ꞌre co̱ni. \v 52 Siꞌahuaꞌi oëꞌë, coꞌa ju̱ëꞌë, i̱oni cuasajë. Ja̱je oijëna, Jesupi capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Oimaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. Tsihuaꞌo ju̱ꞌimaꞌo pacoꞌë. Coa ca̱ico.” \p \v 53 Caquëna, tsoe ju̱ꞌisiconi caji cajë i̱ cayere cueꞌcuejë sohuë. \v 54 Ja̱ maca Jesupi ju̱ꞌisico jë̱tëna tse̱ani capi: \p “Tsihuaꞌo huëijë̱ꞌë.” \p \v 55 Ja̱je caquëna, i̱ti macapi paꞌi huëo cuiꞌnaopi, nëcaco. Nëcacona, ja̱ maca Jesús a̱ore a̱ojëꞌë cua̱ñepi. \v 56 Pëca jaꞌquëohuaꞌipi ai cuasahuë, i̱ti yoꞌoseꞌere. Ja̱ maca Jesupi cua̱ñepi, iye yoꞌoseꞌe yecohuaꞌire ti quëamaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, caquë. \c 9 \s1 Jesús Jëjo Saoye I̱ Yeꞌyacohuaꞌire \r (Mt 10.5-15; Mr 6.7-13) \p \v 1 Jesupi i̱ doce yeꞌyacohuaꞌire tsiꞌsoni i̱sipi, i̱ tuture cua̱ñecohuaꞌi paꞌija̱jë coa siꞌaye ti̱ñe paꞌi coꞌa joñoare eto saojë cuiꞌne ju̱ꞌicohuaꞌire jujujë yoꞌo ja̱ꞌñere. \v 2 Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌtena cacani paꞌiyere quëaja̱ꞌcohuaꞌini cuiꞌne siꞌa ju̱ꞌiñere jujucaija̱ꞌcohuaꞌini jëjo saopi. \v 3 Ja̱je jëjo saoquë capi: \p “Tupë, turupë a̱o, curiquë samaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. Maꞌa sajë teꞌe juꞌi ca̱ sajë̱ꞌë, cayaye samaꞌpë, peojë saijë̱ꞌë. \v 4 Teꞌe daripë yoꞌoye paꞌina, teꞌe huëꞌena pëajë̱ꞌë, mësarute sihuacohuaꞌi paꞌito. \v 5 Yeque mësaruni coecohuaꞌi paꞌito etani saijë yaꞌo siꞌsi paꞌiyere ti̱ꞌto to̱jëꞌë. Ja̱je yoꞌojë ja̱pi i̱ñoñe paꞌiji, i̱ohuaꞌire sa̱ñope Maijaꞌquë yoꞌo ja̱ꞌñere.” \p \v 6 Ja̱je caëna, etani sateña, siꞌa hue̱ꞌña pa̱i paꞌi hue̱ꞌñana, huaso cocare quëajë cuiꞌne ju̱ꞌicohuaꞌini jujujë. \s1 Juan Ti Doquëre Huaiye \r (Mt 14.1-12; Mr 6.14-29) \p \v 7-8 Ja̱je Jesús yoꞌoquëna, yecohuaꞌipi Juan huëisiquëpi huëni yoꞌoji, cajëna, cuiꞌne yecohuaꞌipi Maijaꞌquë jëjo daoquë Elíaspi ñaipi cahuë. Cajëna, yecohuaꞌipi ai tsoe Maijaꞌquë jëjo daoquë paꞌisiquëpi huëni yoꞌoji, cahuë. Ja̱je cajëna, Galilea ëjaë Herodespi asaquë cuiꞌna jaꞌyeseꞌe cuasa huesëpi. \v 9 Ja̱je paꞌiquëtaꞌa Herodespi capi: \p “Yëꞌëpi Juan si̱opëre yëto tëajë̱ꞌë caquë cua̱ñehuë. Ja̱je paꞌito ¿i̱queipi jaiye coꞌamaña yoꞌoquërepa paꞌina, cajëna, asayeꞌni?” \p Ja̱je paꞌina, Jerodespi i̱te ñasiꞌi caquë yoꞌopi. \s1 Cinco Mil Ë̲mëohuaꞌire A̲oñe \r (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Jn 6.1-14) \p \v 10 I̱ jëjo saosicohuaꞌipi coꞌini Jesure quëahuë, i̱ohuaꞌi yoꞌoroja̱iseꞌere. Quëa tëjijëna, ja̱ jeteyoꞌje sai sapi, ja̱ohuaꞌire, pa̱i peo hue̱ꞌñana, Betsaida daripë quëꞌrona. \v 11 Ja̱je saicohuaꞌitaꞌare pa̱ipi asani tuëꞌë. Tuijëna, Jesús sihuaquë pëpani Maijaꞌquë te̱ꞌte ayere quëani cuiꞌne ju̱ꞌicohuaꞌire jujupi. \p \v 12 Neato deꞌo huëoquëna, i̱ doce yeꞌyacohuaꞌipi tsio dani Jesure cahuë: \p “Jaꞌye huë̱ꞌña paꞌi hue̱ꞌña i̱ño ti peoji. Pa̱ire quëajë̱ꞌë, saija̱jë, sani huajëja̱jë, cuiꞌne pa̱i daripëna sani a̱o hueroni a̱ijajë.” \p \v 13 Ja̱je cajëna, Jesupi capi: \p “Mësarupi a̱ojëꞌë, ja̱ohuaꞌire.” \p Caquëna, i̱ohuaꞌipi sehuohuë: \p “Coa cinco pan pë̱a cuiꞌne caya tsiaya huaꞌire pare payë. Ja̱je paꞌina, siꞌahuaꞌire a̱oñe cani sani hueroyeseꞌe paꞌiji.” \p \v 14 Cinco mil ë̱mëohuaꞌi paëꞌë. Ja̱je paꞌijëtaꞌare Jesupi i̱ yeꞌyacohuaꞌire capi: \p “Cincuenta pa̱iseꞌere teꞌe macana ñoꞌe saojë̱ꞌë. Ja̱re ja̱ so̱cohuaꞌiseꞌere siꞌahuaꞌire huahuejë̱ꞌë.” \p \v 15 I̱ caseꞌeje̱ yoꞌojëna, siꞌahuaꞌi jaꞌru sahuë. \v 16 Ja̱ maca Jesús cinco pan cuiꞌne caya tsiaya huaꞌire i̱mani maꞌtëmona ñaquë deꞌoji iye mëꞌë i̱siseꞌe payë caquë Maijaꞌquëre pëpapi. Pëpani jëꞌyeni i̱ yeꞌyacohuaꞌina i̱sipi, pa̱ire a̱ojëꞌë caquë. Ja̱ maca ja̱ohuaꞌipi pa̱ire a̱ohuë. \v 17 Siꞌahuaꞌi i̱ohuaꞌi yëseꞌere ti̱ꞌasicohuaꞌi paëꞌë. A̲ni tëjisi jeteyoꞌje i̱ti nëaseꞌere doce doꞌrohuë̱a aya ti̱mëhuë. \s1 Pedropi Jesús Ayere Caye \r (Mt 16.13-19; Mr 8.27-29) \p \v 18 Yequë muꞌse Jesús teꞌipi Maijaꞌquëre se̱jiꞌi, pa̱i peo hue̱ꞌñana. Se̱ina, i̱ yeꞌyacohuaꞌi datena, se̱jiꞌi, ja̱ohuaꞌire: \p “¿I̱queipi cayeꞌni, pa̱i yëꞌëre?” \p \v 19 Caquëna, i̱ohuaꞌipi sehuohuë: \p “Yecohuaꞌipi cayë, mëꞌëre Juan oco doquë api. Yecohuaꞌipi Elíaspi cayë. Yecohuaꞌipi mëꞌëre cayë, ai tsoe Maijaꞌquë jëjo daoquë paꞌisiquëpi huëjiꞌi.” \p \v 20 Ja̱je cajëna, se̱jiꞌi, i̱ohuaꞌini: \p “¿Cuiꞌne mësarutaꞌa yëꞌëre i̱queipi cayeꞌni?” \p Caquëna, Pedropi capi: \p “Mëꞌë cato Cristo, maire huasoquë, Maijaꞌquë tse̱quëre paꞌë.” \s1 Jesupi Capi, Ju̱ꞌijaꞌquë Aꞌë \r (Mt 16.20-28; Mr 8.30–9.1) \p \v 21 Ja̱je asajëna, Jesupi ja̱ohuaꞌire ai cua̱ñepi: Quëamaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, yecohuaꞌire caquë, \v 22 cani capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Pa̱i Mamaquë ai yoꞌoja̱ꞌquë api, aiohuaꞌi, Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌije̱, cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌije̱ yëꞌëre coejë huani je̱ojaꞌcohuaꞌi aꞌë. Ja̱je yoꞌosiquëtaꞌa toaso̱ muꞌseña paꞌi maca huëija̱ꞌquë api.” \p \v 23 Ja̱ jeteyoꞌje siꞌahuaꞌire capi: \p “Pa̱ipi yëꞌëre tuiye yëni je̱oñe paꞌiji, i̱ohuaꞌi yëꞌë tse̱ aꞌë cuasaseꞌere, yëꞌëseꞌe cuasaseꞌere. Je̱oni yëꞌëre tuiye paꞌiji, siꞌa muꞌseña ai yoꞌoye paꞌitoje̱. \v 24 Ja̱je paꞌina, i̱ paꞌiyere deꞌoye pasiꞌi cuasaquë pani, coa ne huesoye paꞌiji. Ja̱je paꞌina, yëꞌë doꞌire i̱ paꞌiye ne huesosiquëpi ja̱ëpi huasosiquë pasipi. \v 25 ¿Teꞌipi yoꞌoni siꞌaye iye yeja coꞌamañare hueroni paquëpi ja̱ yëꞌtaꞌa i̱ joyo i̱seꞌe ne huesëquëna, paꞌito deꞌoquë? \v 26 Ja̱je paꞌina, yëꞌë mamire cuiꞌne yëꞌë cocare asaquëtaꞌa pa̱ini caꞌraquë yëꞌë yoꞌoye ayere quëamaꞌë paꞌisiquëre cuiꞌne i̱teje̱ yëꞌë Pa̱i Mamaquëpi ëjaë deꞌoni, jaꞌquë paꞌiyepi cuiꞌne hui̱ñaohuaꞌi co̱ni dai maca caꞌraja̱ꞌquë aꞌë, jaꞌquëna quëayere. \v 27 Ja̱je nuñerepa cayë. Iye maca paꞌicohuaꞌipi Maijaꞌquë te̱ꞌte ayere ñamaꞌpë pa̱jaꞌcohuaꞌi aꞌë. Maijaꞌquë te̱ꞌte ayepi daina, ñajëna, jeteyoꞌje ju̱ꞌiñe paꞌiji.” \s1 Jesús Ti̱ñe Paꞌi Po̱nëseꞌe \r (Mt 17.1-8; Mr 9.2-8) \p \v 28 Iye caseꞌe paꞌi maca ocho muꞌse jeteyoꞌje Jesupi sajiꞌi, ai cu̱tihuëna Maijaꞌquëre se̱siꞌi caquë. Saina, co̱ni saëꞌë, Pedro, Jacobo cuiꞌne Juan. \v 29 Ja̱ maca sani Jesupi Maijaꞌquëre ja̱ se̱i ti̱ñe paꞌi tsiarepa po̱nëpi, cuiꞌne i̱ juꞌi ca̱je ai miacore papi ña ti̱ꞌañe peocorepa po̱nëpi. \v 30 Po̱në maca Jesuje̱ paꞌiohuaꞌipi ñaini caya huaꞌi soꞌoja̱ꞌa miañerepa nëcajë Jesús ja̱ꞌre cocare cahuë. Ja̱ohuaꞌi cato Moisés cuiꞌne Elías paëꞌë. \v 31 Jesús Jerusalénna sani ai yoꞌoquë ju̱ꞌi ja̱ꞌñere cahuë. \v 32 Ja̱ maca ai huëo ca̱ꞌañe Pedrore cuiꞌne i̱ cajeohuaꞌire nëiseꞌepi peo hue̱ꞌñarepa to̱meina, sëtasicohuaꞌipi ñahuë, Jesús i̱repa paꞌiyere, cuiꞌne cayahuaꞌi i̱ ja̱ꞌre nëcajëna. \v 33 Ja̱ maca Jesús quë̱no maca paꞌisicohuaꞌi je̱o saijëna, Pedropi capi: \p “Yeꞌyaquë, i̱ño pëato deꞌoji. Toaso̱ huë̱ꞌña neꞌñe paꞌio; mëꞌë huëꞌe, Moisés huëꞌe, cuiꞌne Elías huëꞌe.” \p Ja̱je caquëtaꞌa Pedro coa huesë capi, cuasamaꞌë. \v 34 Ja̱je ja̱ yëꞌtaꞌa caquëna, siriopi nëca meni si̱o huesopi. Si̱o huesoquëna, ai quëquëhuë, sirio sa̱ꞌnahuëre paꞌijë. \v 35 Ja̱je paꞌijëna, siriopi yëꞌoseꞌe caye asahuë: \p “Iquë yëꞌë mamaquë yëꞌë oiquëre papi i̱ cayere asajë̱ꞌë.” \p \v 36 Ja̱je casi jeteyoꞌje ñajëna, teꞌi Jesuseꞌe pajiꞌi. Paꞌina, ñani ja̱ohuaꞌi ti camaꞌcohuaꞌi joꞌcua paëꞌë. Cuiꞌne yecohuaꞌireje̱ i̱ohuaꞌi ñaseꞌe ti quëamaꞌpë paëꞌë. \s1 Jesupi Huatire Eto Saoye \r (Mt 17.14-21; Mr 9.14-29) \p \v 37 Se ñatasi muꞌse ai cu̱tihuëpi cajejëna, jai pa̱i Jesure sa̱ñope ti̱ꞌahuë. \v 38 Ja̱ maca pa̱i jopo aquëpi teꞌi tutu capi: \p “Yeꞌyaquë, ñacaijë̱ꞌë, care payë yëꞌë mamaquë teꞌi macapi. \v 39 Huatire hueꞌequëna, ja̱ëpi jo̱sa yoꞌoquëna, cuiꞌne cuiquë yoꞌoji, cuiꞌne hueꞌhue nequëna, yëꞌopoja̱ꞌa siri etoquë yoꞌoji, coꞌaye yoꞌoquë ti je̱oñe coeji, i̱te. \v 40 Tsoe mëꞌë yeꞌyacohuaꞌire se̱iꞌë, huatire eto saojë̱ꞌë caquë. Ja̱je caëna, coa yoꞌo jujahuë.” \p \v 41 Caquëna, Jesupi asani i̱ yeꞌyacohuaꞌire capi: \p “Maijaꞌquë necaiquë api cuasamaꞌcohuaꞌipi ti̱ñere cuasacohuaꞌi. ¿Je yëhuarepa tsoe mësaru ja̱ꞌre co̱ni paꞌi yoꞌoquëna, ñani Maijaꞌquëpi nequë api cuasaja̱ꞌcohuaꞌi aꞌni, mësaru? Ja̱je cani dajë̱ꞌë, mëꞌë mamaquëre i̱ñona.” \p \v 42 Ja̱je caëna, tsihuaꞌëpi i̱ quëꞌrona jaꞌye tsioja̱ina, huatipi yeque hueꞌhue ne co̱quëna, ta̱jiꞌi, yejana. Ja̱je yoꞌoquëna, Jesupi huatire yoꞌomaꞌë cani eto saoni tsihuaꞌëre jujuni pëca jaꞌquëna i̱sipi. \v 43 Ja̱ maca siꞌa pa̱i ai cuasahuë, Maijaꞌquë jaiye yoꞌoyere ñani. \s1 Ti̱jupë Jesús Capi, I̱ Ju̱ꞌiñe Ayere \r (Mt 17.22-23; Mr 9.30-32) \p Cuiꞌne siꞌahuaꞌi Jesús yoꞌoseꞌere ñani ai cuasajëna, Jesupi i̱ yeꞌyacohuaꞌire capi: \p \v 44 “Deꞌoye asajë̱ꞌë, iyere. Hua̱nëyemaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. Yëꞌëre Pa̱i Mamaquëre pa̱i jë̱ñana i̱siye paꞌiji. Ja̱je paꞌina, i̱ohuaꞌi yëyeje̱ yoꞌoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, yëꞌëre.” \p \v 45 Ja̱je caquëna, i̱ yeꞌyacohuaꞌi ti asa ti̱ꞌañe pa̱huë, i̱ caye. Ja̱re ja̱je asaye paja̱jë i̱pi cuasaye sëte. Ja̱je paꞌina, i̱ohuaꞌi caꞌracohuaꞌipi se̱ni asaye pa̱huë, i̱ caseꞌere. \s1 Nepi Jerepa Doꞌi Paꞌiquë \r (Mt 18.1-5; Mr 9.33-37) \p \v 46 Ja̱ maca i̱ yeꞌyacohuaꞌi sa̱ꞌñe cahuë, i̱ohuaꞌija̱ꞌa nepi airepa paꞌiohuaꞌi paꞌiohuaꞌi aꞌni, cajë. \v 47 Ja̱je cuasajëna, Jesupi i̱ohuaꞌi cuasaye asani ja̱ maca tsihuaꞌëre i̱ quëꞌrona dani nëcopi. \v 48 Dani ja̱ohuaꞌire capi: \p “Iquë tsihuaꞌëre yëꞌë mamipi cuasajë ñacaini yëꞌëni ñacaiyë. Cuiꞌne yëꞌëre ñacaicohuaꞌi pani yëꞌëre jëjo daosiquëreje̱ cuiꞌne ñacaiyë. Ja̱je paꞌina, i̱ti mësaru aquëpi yecohuaꞌire ai jerepa ñacaiquë pani ai jerepa paꞌi paꞌija̱ꞌquë api.” \s1 Sa̱ñope Yoꞌomaꞌquë Caye Ayere \r (Mr 9.38-40) \p \v 49 Caquëna, Juan capi, i̱te: \p “Yeꞌyaquë, yëquë teꞌi ë̱më mëꞌë mamipi caquë huatire eto saoquëre yoꞌomaꞌë paꞌijë̱ꞌë cajë ë̱sehuë, yëquë ja̱ꞌre co̱ni cuꞌimaꞌ doꞌire.” \p \v 50 Caquëna, Jesupi capi: \p “¿Me neñuꞌju ë̱sereꞌni? Maire sa̱ñope camaꞌquë pani mai yoꞌoye yoꞌo co̱cohuaꞌi aꞌë.” \s1 Que Joyo Paꞌiquë \p \v 51 Jesús maꞌtëmo mëiñe ti̱ꞌañe jaꞌi maca paꞌina, Jerusalénna sai huëoni sajiꞌi, i̱ cuasa nëoseꞌere yoꞌosiꞌi caquë. \v 52 Saija̱ꞌquëpi jëjo saopi, i̱ duꞌru sani i̱ pëaja̱to coꞌeja̱ꞌcohuaꞌire, Samaria pa̱i quëꞌrona. \v 53 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare Jerusalénna saiye nëina, Samaria pa̱i coehuë, pëa hue̱ꞌña i̱siye. \v 54 Ja̱ maca ja̱je ë̱sejëna, asani i̱ yeꞌyacohuaꞌi Juan cuiꞌne Jacobo cahuë: \p “Ëjaë, yëquë mëꞌë ja̱ohuaꞌire toapi cua̱ñerena, maꞌtëmopi to̱meni peo hue̱ꞌñarepa ëo huesoye. Tsoe Maijaꞌquë jëjo daoquë Elías yoꞌoquë paꞌiseꞌeje̱ yoꞌoñuꞌu.” \p \v 55 Ja̱je cajëna, Jesús ñani ja̱ohuaꞌi caseꞌere coequë sa̱ñope capi: \p “¿I̱que joyore hueꞌeyeꞌni, mësaru? \v 56 Yëꞌë Pa̱i Mamaquë cato daimaꞌë pajiꞌi, pa̱i joñoare nejosiꞌi caquë. Coa ai jerepa pa̱ini huasosiꞌi caquë daëꞌë.” \p Ja̱je cani je̱oni yequë pa̱i paꞌi hue̱ꞌñana saëꞌë. \s1 Jesús Peꞌteye Yëcohuaꞌi Ayere Quëaye \r (Mt 8.19-22) \p \v 57 Maꞌajaꞌa ja̱ohuaꞌi saijëna, teꞌi ë̱më Jesure capi: \p “Ëjaë, mëꞌë ja̱ꞌre co̱ni saiye yëyë. Coa siꞌa hue̱ꞌña mëꞌë saitoje̱.” \p \v 58 Jesupi sehuopi: \p “Airo joꞌya mañaje co̱ña pacohuaꞌi aꞌë cuiꞌne pi̱ꞌa mañaje tsiaro pacohuaꞌi aꞌë. Pa̱i Mamaquë cato ti peoquë api, i̱ si̱opë tëo paquë u̱i mañaque.” \p \v 59 Jesupi yequëre capi: \p “Yëꞌëre tuijë̱ꞌë.” \p Ja̱je caquëna, i̱pi capi: \p “Ëjaë, utejë̱ꞌë. Yëꞌëtaꞌa duꞌru jaꞌquëre ta̱jasiꞌi.” \p \v 60 Jesupi sehuopi: \p “Yëꞌëre cuasamaꞌcohuaꞌi ju̱ꞌisicohuaꞌije̱ paꞌiohuaꞌi paꞌiyë. Ja̱ohuaꞌipi cuiꞌneje ju̱ꞌisicohuaꞌini ta̱jajë. Mëꞌë cato daijë̱ꞌë, Maijaꞌquë paꞌiyere yecohuaꞌire quëaja̱ꞌquëpi.” \p \v 61 Ja̱ maca yequëpi capi: \p “Ëjaë, tuiye yëyë. Utejë̱ꞌë. Duꞌru macarepa yëꞌëtaꞌa huëꞌe paꞌicohuaꞌire pëpa tëjisiꞌi.” \p \v 62 Jesupi i̱te capi: \p “Yëꞌë coꞌamañare ne huëosiquëpi, jaiye yeque yoꞌoyere cuasaquë yoꞌoquë pani yëꞌë coꞌamaña ne ti̱ꞌañe peoji.” \c 10 \s1 Jesupi Setentare Jëjo Saoye \p \v 1 Ja̱je iye yoꞌosi jeteyoꞌje setenta paꞌiohuaꞌini i̱ saija̱ꞌa daripë̱ana duꞌru jëjo saopi, cayaohuaꞌiseꞌere, i̱pi ñaquë sahuasicohuaꞌini. \v 2 Jëjo saoquë capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Nuñerepa cayë. Tëa ja̱ꞌñe cato jaiye aꞌë. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare i̱ti necohuaꞌipi aꞌri maña paꞌiyë. Ja̱je paꞌina, se̱jëꞌë, i̱ti tse̱ aquëni jai pa̱ire jëjo saoja̱quë nejaꞌcohuaꞌire. \v 3 Ñajë saijë̱ꞌë. Mësarute jëjo saoyë, yëi ñamaje paꞌiohuaꞌini yaije̱ paꞌiohuaꞌi jopona. \v 4 Samaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, curi topëje̱, ca̱i topëje̱, cuiꞌne curiquëje̱, cuiꞌne zapatoje̱, cuiꞌne maꞌajaꞌa saijë pa̱i paꞌicohuaꞌi paꞌito coa sa pëpajë saijë̱ꞌë, tsoe nëcaja̱ni caye peoye. \v 5 Huëꞌena cacacohuaꞌi pani duꞌru macarepa ñeje cajë̱ꞌë: ‘Iye huëꞌe paꞌicohuaꞌire deꞌoye paꞌiyepi paꞌijë̱ꞌë.’ \v 6 Ja̱je pëpajëna, ja̱ohuaꞌipi deꞌoye paꞌiyere oicohuaꞌi paꞌito mësaru pëpaseꞌepi i̱ohuaꞌini paꞌija̱ꞌcoa. Deꞌoye paꞌiyere oimaꞌcohuaꞌi paꞌito ja̱ pëpaseꞌepi mësaruna coꞌi co̱sipi. \v 7 Duꞌru pëpasi huëꞌena cacani pëani i̱ohuaꞌi a̱oñere a̱ijë cuiꞌne u̱cujë paꞌijë̱ꞌë. Coꞌamaña necohuaꞌire sëte i̱ohuaꞌipi sa̱iñeje paꞌye co̱caiyepi paꞌijë̱ꞌë. Ja̱je paꞌina, huë̱ꞌña ñape cuꞌimaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. \p \v 8 Pa̱i daripëna ti̱ꞌarena, ja̱ro aquëpi i̱ huëꞌena pëpasiquëpi a̱ore a̱oto a̱ijëꞌë. \v 9 Ja̱rore ju̱ꞌicohuaꞌi paꞌito jujucaijë̱ꞌë. Cuiꞌne quëajë̱ꞌë, Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌtena mësarupi po̱nëñe jaꞌyere paꞌiji cajë. \v 10 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yequë hue̱ꞌña daripë paꞌicohuaꞌipi mësarute coeto i̱ti daripë maꞌañana etani cajë̱ꞌë: \v 11 ‘Mësaru daripë yaꞌopi yëquë quë̱ona sëꞌaseꞌere ti̱ꞌto to̱ñë, mësaru asaye yëmaꞌpë paꞌi doꞌire i̱ñojë.’ Deꞌhua cuasajë̱ꞌë, iyere, Maijaꞌquë paꞌi te̱ꞌtena jaꞌyere paꞌiji, mësarute. \v 12 Mësarute cayë, pa̱i ñape yoꞌoseꞌe ne deꞌhua muꞌse ti̱ꞌasi maca ja̱ohuaꞌi coꞌaye yoꞌoseꞌe sa̱iñe pasipi. Sodoma daripë acohuaꞌire yoꞌoseꞌe jerepa coꞌayepi. \s1 Sehuomaꞌcohuaꞌi \r (Mt 11.20-24) \p \v 13 Teayerepa mëꞌë Corazín daripë maca cuiꞌne Betsaida daripë. Jaiye pa̱i yoꞌo ti̱ꞌa maꞌñere yoꞌotoje̱ coa ñahuë, mëꞌë. Ja̱ro yoꞌoseꞌeje̱ paꞌye Tirona cuiꞌne Sidón daripëna yoꞌoquëna, ñasicohuaꞌi pani tsoe otiraꞌhuë. I̱ohuaꞌi coꞌayere cuasajë ai juꞌi ca̱re su̱ñani hua̱tapi jorëjë ai oiyere i̱ñoraꞌhuë. \v 14 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare pa̱i ñape yoꞌoseꞌe muꞌse ti̱ꞌasi maca mësarupi ai jerepa coꞌaye yoꞌosi doꞌire sa̱i cua̱ñoñe paꞌiji. Tiro cuiꞌne Sidón daripë̱a paꞌicohuaꞌi se̱ña maca. \v 15 Cuiꞌne mësaru Capernaum daripë paꞌicohuaꞌi yëquëpi ai jerepa tëto saisicohuaꞌi aꞌë maꞌtëmo quëꞌrore pana cuasayë, mësaru. Pa̱ni mësaru cato coa ai jerepa huëꞌehuëre pana caje huesëja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, toa yejana. \p \v 16 Mësaru cayere asacohuaꞌi pani yëꞌëni asaja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, cuiꞌne mësaruni coecohuaꞌi pani yëꞌëni coeja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, cuiꞌne yëꞌëni coecohuaꞌi pani yëꞌëre jëjo daosiquëni coeyë.” \s1 Setenta Jëjo Saosicohuaꞌipi Coꞌiye \p \v 17 Ja̱ohuaꞌi setenta paꞌiohuaꞌi ai sihuayë. Coꞌini cahuë: \p “Ëjaë, huatiohuaꞌique yëquë mëꞌë mamire cajëna, asajë caꞌrajë etahuë.” \p \v 18 Jesupi capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Ja̱je paꞌijë̱ꞌë. Yëꞌëje̱ ñahuë, huati ëjaëpi maꞌtëmopi mujuë yeꞌhueyeje̱ paꞌyerepa to̱mequëna. \v 19 Yëꞌëpi mësarute tutu i̱sihuë, a̱ñare, pu̱nire tsaꞌcujëna, ti aꞌsi neñe peo ja̱ꞌñere. Cuiꞌne maire sa̱ñope yoꞌoquë tutu jerepa i̱sihuë, quëcoja̱ꞌcohuaꞌire caquë. \v 20 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare sihuamaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, huatiohuaꞌi mësarute sehuoyere. Coa ai jerepa mësaru mami maꞌtëmore toyaseꞌe paꞌiyere sihuajë̱ꞌë.” \s1 Jesús Sihuaye \r (Mt 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Ja̱ maca Jesús Maijaꞌquë joyopi i̱ ja̱ꞌre paꞌiye sëte ai sihuaquë capi: \p “Sihuayë, Jaꞌquë mëꞌëre maꞌtëmo cuiꞌne yeja Ëjaëre. Mëꞌëpi iyere i̱ñohuë, tsi̱je paꞌiohuaꞌina mëꞌëpi ta̱ꞌñe cuasajë paꞌicohuaꞌire cuiꞌne ai asacohuaꞌire yahueseꞌere. Ja̱je ti̱ꞌapi, mëꞌë yëyeje̱.” \p \v 22 Yëꞌë jaꞌquëpi siꞌa coꞌamaña yëꞌëna i̱sipi. Maijaꞌquë mamaquë api cajë pa̱i ñañe pa̱ñë. Coa jaꞌquëseꞌe asaji, i̱ mamaquëre. Jaꞌquëreje̱ pa̱i ñañe pa̱ñë. Coa mamaquëseꞌe asaji, i̱te. Ja̱je asaquë i̱ mamaquëpi i̱ yëcohuaꞌina i̱ñocohuaꞌiseꞌe asayë, i̱ paꞌiye. \v 23 Ja̱ maca i̱ yeꞌyacohuaꞌiseꞌere capi: \p “Mësaru ñañeje ñacohuaꞌipi sihuacohuaꞌi aꞌë. \v 24 Ja̱je paꞌina, cayë, mësarute. Jai pa̱i Maijaꞌquë yoꞌo ja̱ꞌñere quëacaicohuaꞌi cuiꞌne pa̱i ëjaohuaꞌi mësaru ñañeje paꞌye ñañe yëhuë. Ja̱je yëjëtaꞌa ñamaꞌpë paëꞌë. Cuiꞌne asaye yëhuë, mësaru asayeje̱ paꞌyere. Ja̱je yëjëtaꞌa asaye pa̱huë.” \s1 Deꞌoquërepa Samaria Aquëpi \p \v 25 Ja̱ maca cua̱ñeseꞌe yeꞌyaquëpi huëni Jesús quëꞌrona i̱ ja̱ꞌre coca caquë, neñasiꞌi cuasaquë sani se̱jiꞌi: \p “¿Yeꞌyaquë, me nejaꞌquë aꞌni, ti paꞌiye ti̱ꞌañe cani?” \p \v 26 Jesupi sehuopi: \p “¿I̱ti cua̱ñeseꞌere ñato me paꞌiquëꞌni, mëꞌëpi asato?” \p \v 27 Caquëna, cua̱ñeseꞌe yeꞌyaquëpi sehuopi: \p “Oijë̱ꞌë, mëꞌë Ëjaë Diusure siꞌa mëꞌë yëyepi, siꞌa mëꞌë joyo, siꞌa mëꞌë tutu, cuiꞌne siꞌa mëꞌë cuasaye. Cuiꞌne oijë̱ꞌë, mëꞌë quë̱no maca aquëre mëꞌëjaꞌa coꞌye oiyeje̱ paꞌye.” \p \v 28 Caquëna, ja̱ maca Jesupi capi: \p “I̱te deꞌoyerepa sehuohuë, mëꞌë. Ja̱je mëꞌë yoꞌoquë pani, ti paꞌiye ti̱ꞌajaꞌquë aꞌë.” \p \v 29 Ja̱je caquëna, cua̱ñeseꞌe yeꞌyaquëpi deꞌoye yoꞌoquë aꞌë caquë Jesure i̱ñosiꞌi caquë sa̱ñope se̱jiꞌi: \p “¿Ja̱je paꞌito ne aꞌni, yëꞌë quë̱no maca paꞌiquë?” \p \v 30 Caquëna, Jesupi sehuopi i̱te: \p “Teꞌi pa̱i Jerusalénpi maꞌajaꞌa Jericóna mejiꞌi. Meina, coꞌamaña ñacohuaꞌipi tse̱ani siꞌaye i̱ paye cuiꞌne i̱ juꞌi ca̱je jiohuë. Ai tëꞌcarena, ju̱ꞌiseꞌeje̱ paꞌi u̱ina, je̱oni saëꞌë. \v 31 Cuiꞌna maꞌajaꞌa judío Maijaꞌquë huëꞌere ñacaiquë saiquëpi maꞌare u̱ina, ñani coa ñaquë sa sajiꞌi. \v 32 Cuiꞌne i̱ti maꞌajaꞌa levita sai coa ñani sajiꞌi. \v 33 Ja̱je sai sitore Samaria pa̱i coecohuaꞌi aquëpi cuiꞌne maꞌajaꞌa sai teaye ñani. \v 34 Ja̱ maca tsioja̱ni aꞌsire huiꞌyape ocopi cuiꞌne oꞌsayepi tsoani ca̱ñapi hue̱ni jujupi. Jeteyoꞌje i̱ caballona tëoni sapi, saicohuaꞌi pëa huëꞌena. \v 35 Se ñatasi muꞌse Samaria aquëpi sai huëoni caya curiquë të̱ꞌña i̱sipi, i̱ti huëꞌe aquëre. I̱siquë capi: ‘Deꞌhua ñacaijë̱ꞌë, iquëre. Mëꞌëpi ai jerepa i̱ doꞌire necaisiquë paꞌitoje̱ yëꞌëpi sa̱isiꞌi cuiꞌnaëpi coꞌi co̱si maca.’ \v 36 Deꞌoji. Ja̱je paꞌito: ¿Toaso̱cohuaꞌi aquë jequë paquëꞌni, ñaohuaꞌi huani o̱ani saisiquë quë̱no maca aquë i̱te oisiquë, mëꞌëpi cuasato?” \p \v 37 Caquëna, cua̱ñeseꞌe yeꞌyaquëpi capi: \p “I̱te ñani oi necaisiquë api cuasayë.” \p Caquëna, ja̱ maca Jesupi capi, i̱te: \p “Mëꞌëje cuiꞌne sani yoꞌoquë paꞌijë̱ꞌë.” \s1 Jesupi Marta Cuiꞌne María Huëꞌere Paꞌiye \p \v 38 Jesús maꞌajaꞌa saiquëpi ti̱ꞌapi, aꞌri daripëna. Ja̱rote cuiꞌne pacoꞌë, Marta hueꞌecopi. Ja̱opi i̱o huëꞌena pëpao, i̱te, cuiꞌne i̱ yeꞌyacohuaꞌije̱. \v 39 Cuiꞌne pacoꞌë, Marta yoꞌjeo María hueꞌecoje̱. Ja̱opi Jesús quë̱o yëꞌquë macana jaꞌruni ñuꞌio asao, i̱ cayere. \v 40 Asacona, Martapi jaiye huëꞌe coꞌamaña neñe paꞌina, ñani ai cuasa huesëco Jesús quëꞌrona tsio dani cao: \p “¿Ëjaë, yëꞌëseꞌe necona, yëꞌë yoꞌjeo coa ñuꞌico ñaquë, mëꞌë? Ja̱je paꞌina, cayë i̱ote cajë̱ꞌë, yëꞌëre sani co̱caija̱ꞌco.” \p \v 41 Ja̱je cacona, Jesupi sehuopi: \p “Marta, Marta mëꞌë jaiye neñere coꞌa ju̱ꞌio, cuiꞌne ai cuasaco. \v 42 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare teꞌo paꞌiji nuñerepa co̱caiye. Ja̱re María ti̱ꞌao, yecohuaꞌije̱ jioye ti peoyere.” \c 11 \s1 Jesupi Yeꞌyapi, Maijaꞌquëre Se̱ñe \r (Mt 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 Ti̱jupë Jesús Maijaꞌquëre se̱ni tëjisi maca i̱ yeꞌyacohuaꞌi aquëpi capi, i̱te. Ëjaë, yeꞌyajë̱ꞌë, Maijaꞌquëre se̱ñe, Juan i̱ yeꞌyacohuaꞌire yeꞌyaquë paꞌiseꞌeje̱. \p \v 2 Caquëna, Jesupi sehuopi: \p “Se̱cohuaꞌi pani ñeje cajë̱ꞌë: \q1 Yëquë Jaꞌquë maꞌtëmo paꞌiquë, \q1 Mëꞌë mami deꞌoyere paꞌë. \q1 Mëꞌë cua̱ñeñe daija̱quë yëquëna, \q1 Mëꞌë yëyepi yoꞌoye paꞌija̱ꞌquë, iye yejaje̱, maꞌtëmo yoꞌoyeje̱ paꞌye. \q1 \v 3 Iye muꞌse a̱i ja̱ꞌñere i̱sijë̱ꞌë, caraye peoye. \q1 \v 4 Yecohuaꞌipi yëquëni doꞌi pajëna, sa̱i deꞌhuacaiyeje̱ paꞌye mëꞌëpi yëquë doꞌire sa̱i deꞌhuacaijë̱ꞌë. \q1 Neñañe paꞌito mëꞌëpi coꞌayere nejocaijë̱ꞌë.” \p \v 5 Jesupi capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Mësaru aquëpi teꞌire i̱ cajeire paquëni ja̱ëpi ñami jopo i̱ huëꞌena dani caji, i̱te: ‘Cajei, toaso̱ a̱o i̱sijë̱ꞌë, coꞌyoja̱ꞌquë aꞌë.’ \v 6 Yëꞌë cajeipi yure ti̱taëna, a̱oñepi peoquëna, cayë, caji. \v 7 Caquëna, tuꞌrihuëpi de sehuoquë casipi: ‘Jo̱sa da cayë. Eta saꞌro si̱osicoa. Jere mëꞌëre i̱sisiꞌquë coa huëiyeꞌni, tsi̱ ja̱ꞌre u̱ini.’ \v 8 Ja̱je casiquëtaꞌa cajei paꞌisi doꞌire huëni i̱siye pa̱pi, coa jo̱sa jerepa se̱maꞌquëni caquë huëni i̱sipi, siꞌaye i̱te caraseꞌere. \v 9 Ja̱je paꞌina, yëꞌëpi cayë, mësarute: Se̱jëꞌë. Maijaꞌquëpi i̱sija̱ꞌquë api. Coꞌejë ti̱ꞌajaꞌcohuaꞌi aꞌë. Eta saꞌrona tëꞌcajëna, huiꞌyosipi. \v 10 Ja̱je paꞌina, se̱quëpi i̱si cua̱ñoñe paꞌiji. Cuiꞌne coꞌequëpi ti̱ꞌañe paꞌiji. Cuiꞌne eta saꞌrona tëꞌcaquëni huiꞌyocaiye paꞌiji. \p \v 11 Mamaquëpi panre se̱ina, quë̱na përe i̱siꞌñe paꞌi aꞌë mësaru aquë je̱ꞌquë mamaquëre ¿panitaꞌa huaꞌire se̱ina, a̱ñani a̱oꞌñe paꞌi aꞌë? \v 12 ¿Pa̱nitaꞌa tsiapëre se̱ina, pu̱nini a̱oꞌñe paꞌi aꞌë? Pa̱ni. \v 13 Ñajëꞌë. Mësaru coꞌacohuaꞌitaꞌa mamajëre oijë deꞌoyere i̱sicohuaꞌi aꞌë. Ja̱je paꞌiye sëte mësaru Jaꞌquë ai jerepa oiquë sëte i̱ deꞌo joyore pañuꞌu cajë se̱cohuaꞌire i̱sija̱ꞌquë api.” \s1 Jesupi Huati Tutupi Yoꞌoji, Coa Caye \r (Mt 12.22-30; Mr 3.20-27) \p \v 14 Yequë muꞌseña huatipi coca camaꞌquëre nesiquëni Jesupi huatire eto sauna, coca capi, camaꞌquë paꞌisiquëpi caquëna, ñajë jai pa̱i ai cuasahuë, merepa yoꞌo uꞌni iye cajë. \v 15 Yecohuaꞌipi cahuë: \p “Huatiohuaꞌi ëjaë Beelzebú tutupi yoꞌoji, iquë, huatire eto saoquëna, ñajë.” \p \v 16 Yecohuaꞌipi pa̱i yoꞌo ti̱ꞌa maꞌñe maꞌtëmo ayere yoꞌo i̱ñojëꞌë cajë se̱iꞌë. \v 17 Ja̱ se̱cohuaꞌi cuasayere asaquëpi ja̱ohuaꞌire capi: \p “Teꞌe yeja ëjaohuaꞌipi jopoja̱ꞌa huasicohuaꞌi pani sa̱ꞌñe uihuani coꞌye i̱ohuaꞌi yejare nejoñë. Cuiꞌne teꞌe caje tsëcapë paꞌisicohuaꞌipi hua saisicohuaꞌi pani sa̱ñope yoꞌojë i̱ohuaꞌija̱ꞌa peo hue̱ꞌña ne huesëyë. \v 18 Satanáspi i̱ tsëcapëni sa̱ñope yoꞌoquë pani ¿me siꞌaohuaꞌi cua̱ñe ti̱ꞌañe paꞌiquëꞌni? Iye cayë, mësarupi yëꞌëni Beelzebú tutupi huatire eto saoji cajëna. \v 19 Ja̱je yëꞌëpi Beelzebú tutupi yoꞌoquë paꞌito, ¿nepi mësarute tuicohuaꞌire tutu i̱siyeꞌni, huatiohuaꞌire eto sao ja̱ꞌñe? Ja̱je paꞌina, i̱ohuaꞌini mësarupi se̱ni asajë̱ꞌë, quëaja̱jë. \v 20 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yëꞌë cato Maijaꞌquë tuture papi huatire eto saoquë yoꞌoyë. Ja̱je paꞌina, yëꞌë yoꞌoye cato Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌtepi tsoe ti̱tapi caquë i̱ñoñe aꞌë. \p \v 21 Ai tutu quëꞌipi cuiꞌñasiquë i̱ coꞌamañare deꞌoye ñaquë paꞌito, yecohuaꞌije̱ jioye peoji. \v 22 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yequë ai jerepa tutu quëꞌipi cacani i̱te quëco saoye paꞌiji. Ja̱ maca siꞌaye i̱ quëcoquë uihua ja̱ꞌñere paseꞌe jioni i̱ tse̱ deꞌhuaye paꞌiji, i̱ paseꞌere. \p \v 23 Ja̱je paꞌina, yëꞌë yoꞌoyere deꞌoji cacaimaꞌquë cato yëꞌëre sa̱ñope yoꞌoquë api, cuiꞌne yëꞌë ja̱ꞌre teꞌe tsiꞌsomaꞌquë pani, coa ne tiya saoquë api. \s1 Coꞌa Joyopi Cuiꞌnaona Coꞌiye \r (Mt 12.43-45) \p \v 24 Huatipi pa̱ini paꞌisiquëpi eta saisiquë pani coa cue̱ne yejañare cuꞌiji, pëa hue̱ꞌñare coꞌequë. Ja̱je coꞌequë ti̱ꞌamaꞌë coꞌisiꞌi yëꞌë etani daisi huëꞌena cuasaji. \v 25 Cani coꞌiquë ñaquëna, deꞌoyerepa yuani ne deꞌhuaseꞌeje̱ paꞌipi paꞌiji. \v 26 Paꞌina, ñani sani siete huatiohuaꞌi i̱ jerepa coꞌacohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni cacani cuiꞌnaëna, pëasi maca yuretaꞌa ja̱ꞌnë paꞌiseꞌe se̱ña maca coꞌaquë paꞌija̱ꞌquë api.” \s1 Nuñerepa Sihuaye \p \v 27 Jesús ja̱ yëꞌtaꞌa i̱tire caquëna, pa̱i jopopi nomiopi cuio: \p “Mëꞌëre co̱ani ai deꞌhuasico ai sihuaco paꞌico.” \p \v 28 Ja̱je cacona, i̱pi capi: \p “Ai jerepa sihuacohuaꞌi paꞌiyë, Maijaꞌquë caye asacohuaꞌipi cuiꞌne sehuocohuaꞌipi.” \s1 Coꞌacohuaꞌipi Se̱ñe, Pa̱i Yoꞌo Ti̱ꞌa Maꞌñere \r (Mt 12.38-42; Mr 8.12) \p \v 29 Pa̱ipi Jesús quë̱no macana tsiꞌsini saijëna, i̱pi coca ca huëopi: \p “Iyeꞌnë pa̱i coꞌacohuaꞌi aꞌë. Ja̱je paꞌiohuaꞌipi se̱ñë, pa̱i yoꞌo ti̱ꞌa maꞌñere yoꞌo i̱ñojëꞌë cajë. Ja̱re se̱toje̱ Maijaꞌquë yoꞌo ja̱ꞌñere quëacaiquë Jonás yoꞌoquë paꞌiseꞌeje̱ paꞌye deꞌoye yoꞌo i̱ñoñe paꞌiji. Mësaru yëyere i̱ñoñe peosipi. \v 30 Jonás Nínive daripë pa̱ire Maijaꞌquë caseꞌere i̱ñocaiquë pajiꞌi. Cuiꞌneje paꞌisiquëpi yure Pa̱i Mamaquëpi yure paꞌicohuaꞌire i̱ñojaꞌquëpi paꞌiji. \v 31-32 Nínive daripë paꞌicohuaꞌipi pa̱i ñape yoꞌoseꞌe ña muꞌse huëni iyeꞌnë pa̱ire sa̱ñope caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. Jonáspi Maijaꞌquë cocare quëaquëna, asani ja̱ꞌrë paꞌiseꞌe je̱oni po̱nësi doꞌipi. I̱ñore yure Jonásre tëto saisiquëpi paꞌiji. Pa̱i ñape yoꞌoseꞌe ña muꞌse paꞌi maca iye pa̱ire i̱ohuaꞌi yoꞌoseꞌeje̱ paꞌye sa̱i maca ti̱ꞌaëna, huëꞌehuë te̱ꞌte pa̱i ëjaopi huëni nejoñe paꞌiji caja̱ꞌcoa. I̱o soꞌo yejapi Salomón ta̱ꞌñe yoꞌoye asasiꞌi caco daisi doꞌire. I̱ñore Salomón jerepa paꞌipi paꞌiji, yure. \s1 Maire Miacaiye \r (Mt 5.15; 6.22-23) \p \v 33 Toa tsë̱oni yahueye peoji, pa̱nitaꞌa mahuë sa̱ꞌnahuëna ayaye peoji. Ja̱je yoꞌoye pa̱jë coa ai jerepa ë̱mëjeꞌena nëcoyë, daicohuaꞌire miacaija̱ꞌconi. \v 34 Ca̱përe ñaco ca̱ miacaiye paꞌiji. Ja̱je paꞌina, mëꞌë ñaco ca̱pi deꞌoyere ñañe paꞌito më ca̱pëje̱ deꞌoye miacaisico paꞌiji. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare mëꞌë ñaco ca̱pi coꞌato siꞌa mëꞌë ca̱pëje̱ ai yoꞌoyere paꞌiji. \v 35 Deꞌhua ñajëꞌë, mëꞌë miañe paꞌiyere, neañena po̱nëmaꞌconi caquë. \v 36 Ja̱je paꞌina, mëꞌë ca̱pëpi miañe jopore paꞌito siꞌaye ti̱ñarepa ñañe paꞌiji, neañe peoto. Toa tsë̱ocopi miacaina, ñañeje paꞌye.” \s1 Fariseohuaꞌire Cuiꞌne Cua̱ñeseꞌe Yeꞌyacohuaꞌire Sa̱ñope Caye \r (Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 20.45-47) \p \v 37 Jesús coca ca tëji maca, fariseopi Jesure huëopi, i̱ huëꞌena a̱o sani a̱ijëꞌë caquë. Huëouna, sani jaꞌrupi a̱o a̱i saihuëna. \v 38 Jaꞌruna, fariseopi jë̱ña tsoajë̱ꞌë a̱imaꞌnë cua̱ñeseꞌere yoꞌomaꞌajiꞌi, ñaquë cuasapi. \v 39 Ja̱je cuasaquëna, Ëjaëpi capi, i̱te: \p “Mësaru fariseo pa̱i cato coa ë̱mëjeꞌe u̱cu duruhuë̱aseꞌe cuiꞌne quë̱na neꞌñaseꞌe tsoacohuaꞌi aꞌë. Ja̱je yoꞌocohuaꞌitaꞌa sa̱ꞌnahuë cato siꞌsio. Yecohuaꞌi payere yëcohuaꞌipi cuiꞌne coꞌayepi ti̱mësicohuaꞌi aꞌë. Mësaru cuiꞌne paꞌiyë. \v 40 Huesëohuaꞌi, ña maꞌñe ë̱mëjeꞌe nesiquëpi sa̱ꞌnahuë ayeje̱ Maijaꞌquëpi neseꞌe aꞌë. \v 41 Ja̱je paꞌina, peocohuaꞌina i̱sijë̱ꞌë, mësaru sa̱ꞌnahuë payere. Ja̱je yoꞌoto siꞌaye tsoa to̱seꞌe paꞌija̱ꞌcoa. \p \v 42 Teayerepa mësaru fariseo pa̱i maña. Mësarupi diez topë̱a neni teꞌore Maijaꞌquëna i̱siyë, a̱iñena huëo së̱ñe nejë a̱iñere, cuiꞌne ta̱seꞌe co̱ni. Ja̱je deꞌoye yoꞌojëtaꞌa nuñerepa deꞌoye yoꞌoyere cuiꞌne Maijaꞌquë oiyeje̱ paꞌye yoꞌoyere peocohuaꞌipi paꞌiyë. Ja̱je paꞌina, iyere yoꞌoye paꞌiji, mësaru tsoe deꞌoye yoꞌoyena co̱ni. \p \v 43 ¡Teayerepa mësaru fariseo, pa̱i maña! Pa̱i tsiꞌsi huë̱ꞌñare deꞌo saire ñuꞌijëna, ñajë pa̱ipi jerepa paꞌiohuaꞌi aꞌë caja̱jë cuasacohuaꞌi aꞌë, cuiꞌne coꞌamaña huero hue̱ꞌñare nëcajëna, jai pa̱i i̱ti maca ñacohuaꞌipi jerepa paꞌiohuaꞌi aꞌë cajë deꞌoye pëpaja̱jë cajë, mësaruje̱ teaye yoꞌocohuaꞌi aꞌë. \p \v 44 Cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi cuiꞌne fariseo pa̱i co̱ni teayerepa coa cacohuaꞌi aꞌni, ta̱si daripëje̱ paꞌiohuaꞌini, pa̱i ñamaꞌpë tsaꞌcujë siꞌsi neñeje yoꞌoyë.” \p \v 45 Ja̱je caquëna, cua̱ñeseꞌe yeꞌyaquëpi ñeje caquë sa̱ñope sehuopi: \p “Yeꞌyaquë, ja̱je mëꞌë cani yëquëreje̱ tea ju̱ꞌi cayë.” \p \v 46 Ja̱je caquëna, Jesupi sehuopi: \p “Teayerepa mësaruje̱ cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌije̱ yoꞌoyë. Yecohuaꞌiseꞌere dëquë coꞌamañare hueꞌocaiyë. Ja̱je yoꞌojëtaꞌa mësarupi teꞌe moño macaje̱ se co̱caiye coecohuaꞌi aꞌë. \p \v 47 Maijaꞌquë yoꞌo ja̱ꞌñere quëacaicohuaꞌire ja̱re mësaru aiohuaꞌipi huani je̱oni ta̱si daripë̱are mësaru teayerepa ne deꞌhuacohuaꞌi aꞌë. \v 48 Ja̱je yoꞌojë mësaru aipë yoꞌoseꞌere deꞌoji cuasajë yoꞌoye ñañe paꞌiji, mësarupi i̱ohuaꞌi huani ta̱si daripë̱are ne deꞌhuajëna. \p \v 49 Ja̱je paꞌina, Maijaꞌquë i̱ ta̱ꞌñe asayepi capi: ‘Jëjo saoja̱ꞌquë aꞌë yequë muꞌse yoꞌo ja̱ꞌñere ca nëocohuaꞌire cuiꞌne sahuani yëꞌë coca quëacohuaꞌire nesicohuaꞌireje̱ ja̱ohuaꞌini huani je̱ajaꞌcohuaꞌi aꞌë, yecohuaꞌini coa jo̱sa yoꞌojë.’ \v 50 Ja̱je paꞌina, yeja deꞌhuasi macapi i̱te quëacaicohuaꞌire huaisi doꞌire yure paꞌi pa̱ini Maijaꞌquëpi se̱jaꞌquë api. \v 51 Abelre huaisi macapi cuiꞌne Sacariare huaisi macaja̱ꞌa acohuaꞌi doꞌire yëi ñamare ëo hue̱ꞌñana cuiꞌne Maijaꞌquëre se̱ huëꞌena joporepa. Ja̱je paꞌina, nuñerepa cayë quëapi, yure paꞌi pa̱ina se̱jaꞌquë api, tsie doꞌire. \p \v 52 Teayerepa mësaru cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi nuñerepa cocare yahueyë. Ja̱je yoꞌojë coejë yecohuaꞌi asañuꞌu cajë yëcohuaꞌireje̱ ë̱sejë sa̱ñope yoꞌoyë, mësarupi.” \p \v 53 Ñeje Jesús caquëna, asani cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi cuiꞌne fariseohuaꞌi ai pë̱titeiꞌë. Ja̱je paꞌijë jaiye se̱ huëohuë. \v 54 Se̱jëna, tayo sehuouna, ñani tse̱añuꞌu, coꞌaquë api caja̱jë cuasajë. \c 12 \s1 Coa Cayere Sa̱ñope Yëhuoye \p \v 1 Jai pa̱i mil jerepa teꞌe macana tsiꞌsini airepa ti̱mëni sa̱ꞌñe juꞌajë yoꞌohuë. Yoꞌojëna, Jesupi i̱ yeꞌyacohuaꞌini duꞌru macarepa ca huëopi, ñeje: \p “Deꞌhua ñajëꞌë, fariseohuaꞌi porere. Ja̱je cani capi fariseohuaꞌi coa cajë yoꞌoyere yeꞌyemaꞌpë paꞌijë̱ꞌë caquë. \v 2 Ja̱je paꞌina, asamaꞌpëna yoꞌoseꞌere ti̱ꞌa ja̱ꞌñe aꞌë cuiꞌne yahue yoꞌoseꞌere, asa ja̱ꞌñe aꞌë. \v 3 Ja̱je paꞌina, mësaru nea hue̱ꞌña yoꞌoseꞌere muꞌsepi asaja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, cuiꞌne yahuerepa tuꞌrihuëna si̱oni caseꞌere huëꞌe sa̱ꞌnihuëpi nëcajë cui ja̱ꞌñe aꞌë, pa̱i asa hue̱ꞌñana. \s1 Neni Mai Caꞌraye Paꞌiquëꞌni \r (Mt 10.28-31) \p \v 4 Ja̱je paꞌina, cayë, mësarute. Ca̱pë huaicohuaꞌire caꞌramaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. Ja̱ohuaꞌi cato jerepa yoꞌoye peoyë. \v 5 Ja̱je paꞌina, quëasiꞌi. Caꞌrajë̱ꞌë, huani je̱osi jeteyoꞌje toa yejana jëjo saoquëni. Ja̱je paꞌina, caꞌrajë̱ꞌë, Maijaꞌquëni. \p \v 6 Mësarupi asayë, cinco pi̱ꞌani caya të̱ꞌña i̱sicohuaꞌi aꞌë cajë. Ja̱je aꞌri doꞌiohuaꞌitaꞌare Maijaꞌquë hua̱nëyemaꞌë ñacaiji. \v 7 Ja̱je paꞌina, mësaru nañaque cue̱cueseꞌe aꞌë, caꞌramaꞌpë mësarupi. Ja̱je paꞌina, pi̱ꞌa jerepa doꞌicohuaꞌi aꞌë. \s1 Jesure Cacaiye Paꞌiji \r (Mt 10.19-20, 32-33; 12.32) \p \v 8 Siꞌaohuaꞌi mësarupi yëꞌëni caꞌramaꞌpë yëꞌë cajeipi cacohuaꞌire cato, yëꞌë Pa̱i Mamaquëje̱ Maijaꞌquë hui̱ñaohuaꞌina yëꞌë cajeipi quëaja̱ꞌquë aꞌë cayë. \v 9 Ja̱je cuiꞌne yëꞌëni caꞌrajë cajei peoyë, pa̱i asa hue̱ꞌñana casicohuaꞌire yëꞌëje̱ cuiꞌne Maijaꞌquë hui̱ñaohuaꞌi ña hue̱ꞌñana yëꞌë cajei peoji, caja̱ꞌquë aꞌë. \p \v 10 Ja̱je paꞌina, yecohuaꞌipi Pa̱i Mamaquëre coꞌaye casicohuaꞌi pani sa̱i deꞌhua cua̱ñoñe paꞌiji. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yecohuaꞌipi Maijaꞌquë joyore coꞌaye casicohuaꞌi pani sa̱i deꞌhua cua̱ñoñe ti peoji. \p \v 11 Mësarute tse̱ani pa̱i tsiꞌsi huë̱ꞌñana, pa̱nitaꞌa pa̱i yoꞌoye ñacohuaꞌi quëꞌrona coꞌaye yoꞌocohuaꞌi aꞌë cajë sacohuaꞌi paꞌito duꞌru cuasamaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, me sehuoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌni cajë. \v 12 I̱ti caye ti̱ꞌasi maca Maijaꞌquë joyopi quëaquëna, mësaru caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë.” \s1 Jaiyere Payepi Huajëyaꞌye Neñe \p \v 13 Pa̱i jopopi Jesure capi, ñeje: \p “Yeꞌyaquë, se quëajë̱ꞌë, yëꞌë aꞌyëre yëꞌëreje̱ coꞌamaña huacaija̱quë jaꞌquë paseꞌe.” \p \v 14 Caquëna, Jesupi capi, i̱te: \p “¿I̱na, nepi yëꞌëre pa̱i yoꞌoye ñaquëre cuiꞌne coꞌamaña huahuequëre cua̱ñereꞌni?” \p \v 15 Yequeje̱ capi, Jesús: \p “Siꞌaye coꞌamaña ëayere deꞌhua ñajëꞌë. Ja̱je paꞌina, pa̱i paꞌiye cato jaiye coꞌamaña payepi co̱caina, paꞌiye peoji.” \p \v 16 Ja̱je caquë pa̱i paꞌiyere ti̱ñarepa quëasiꞌi caquë capi: \p “Paꞌiji, teꞌi ë̱më jaiye coꞌamaña paquë. Paꞌina, i̱ ta̱si coꞌamañapi jaiye tëa ja̱ꞌñepi quë̱jiꞌi. \v 17 Ja̱ maca ñani jaiye coꞌamaña paquëpi ¿me nejaꞌquë aꞌni, i̱ti deꞌhua hue̱ꞌñaje? ¿Jerona deꞌhuaja̱ꞌquë aꞌni, quë̱iseꞌe? caquë cuasa huëopi. \v 18 Ja̱ maca cuasapi, peo hue̱ꞌña ja̱ꞌrë deꞌhua huë̱ꞌña paꞌiseꞌe nejoni yeque jerepa jai huë̱ꞌña nesiꞌi. Neni ja̱rona deꞌhuasiꞌi siꞌaye yëꞌë tëaseꞌe cuiꞌne siꞌaye yëꞌë tsoe paye co̱ni. \v 19 Ja̱ jeteyoꞌje deꞌhuani yëꞌëja̱ꞌa casiꞌi: ‘Jaiye coꞌamaña deꞌhuaseꞌe payë, tsoe o̱metëca paꞌi ja̱ꞌñere pëa huajëquë sihuaquë u̱cuquë a̱i pasiꞌi’ cuasapi. \v 20 Ja̱je cuasaquëna, Maijaꞌquëpi i̱te capi: ‘Huesë maca, iye ñami mëꞌë ju̱ꞌijaꞌquë aꞌë. Ja̱je paꞌina, mëꞌë deꞌhuaseꞌe ¿ne tse̱ paꞌi ja̱ꞌñe aꞌni?’ \v 21 Ja̱ maca po̱nëni siꞌaohuaꞌire capi. Ja̱je yoꞌoye paꞌiji. Jaiye coꞌamaña paquëpi coꞌye deꞌoye paꞌiyeseꞌe cuasaquë, Maijaꞌquëre cuasamaꞌquë cato.” \s1 Maijaꞌquë I̱ Mamajëre Ñacaiye \r (Mt 6.25-34) \p \v 22 Jeteyoꞌje Jesús i̱ yeꞌyacohuaꞌire capi: \p “Ja̱je paꞌina, mësarute coꞌa ju̱ꞌimaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, jere a̱ijaꞌcohuaꞌi aꞌni cuasajë. Cuiꞌne coꞌa ju̱ꞌimaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, jere ca̱ña juꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌni cuasajë. \v 23 A̲o a̱iñe jerepa doꞌiye aꞌë, pa̱i paꞌiye. Cuiꞌne ca̱ña juꞌiye jerepa doꞌiye aꞌë, mai ca̱pë. \v 24 Ñajëꞌë, ja̱ohuaꞌi pëꞌpërini, coꞌamaña ta̱maꞌcohuaꞌitaꞌa cuiꞌne tëamaꞌcohuaꞌitaꞌa cuiꞌne i̱ti ca̱ deꞌhua huëꞌe peocohuaꞌitaꞌa cuiꞌne pëa hue̱ꞌña peocohuaꞌitaꞌa deꞌhue Maijaꞌquëpi co̱caina, paꞌicohuaꞌini. Ja̱je paꞌina, mësaru pi̱ꞌa se̱ña maca doꞌicohuaꞌi aꞌë, pa̱irepa sëte. \v 25 Ja̱je paꞌito ¿nepi mësaru acohuaꞌi ai coꞌa ju̱ꞌi doꞌire metro joporeja̱ꞌa tsoacohuaꞌi ai deꞌoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌni? \v 26 Ja̱je paꞌina, ai cuasa doꞌire aꞌri maña paꞌiseꞌere jaiye se mëoñuꞌu ai jerepa cuasayeꞌni. Ja̱je paꞌito ¿me neñuꞌju airepa yequë coꞌamañare coꞌa ju̱ꞌiñeꞌni? \p \v 27 Ñajëꞌë, cuiꞌne jorore coa mëani paꞌiyere coꞌamaña ne maꞌñetaꞌa cuiꞌne yëije̱ oya maꞌñetaꞌa ai deꞌo joro paꞌiyere. Ja̱je paꞌina, cayë, pa̱i ëjaë Salomón maca i̱ deꞌo hue̱ꞌñare paꞌinije deꞌo joꞌya joroje̱ paꞌirepa juꞌiye pa̱pi. \v 28 Ja̱je Maijaꞌquë taya mañataꞌa deꞌoye su̱ñacaiseꞌere paji, coa yureseꞌe pani ñaminaꞌa tsoe ju̱ꞌiseꞌe paꞌina, toana ëo ja̱ꞌñetaꞌa. Ja̱je paꞌito mësarute ai jerepa ca̱ña su̱ñacaiye paꞌiji, Maijaꞌquë necaimaꞌquë api, cuasacohuaꞌi. \v 29 Ja̱je paꞌina, coꞌa ju̱ꞌijë cuiꞌne coꞌejë cuꞌimaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, jere a̱ijaꞌcohuaꞌi aꞌni cuiꞌne jere u̱cuja̱ꞌcohuaꞌi aꞌni cuasajë. \v 30 Iye yeja pa̱i ja̱je ai cuasajë paꞌiyë, siꞌaye iyere. Ja̱je paꞌiquëtaꞌa mësaru tsoe mësaru jaꞌquëre payë, siꞌaye mësarute jopo caraye asaquëni. \v 31 Ja̱je paꞌina, mësarupi Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌtere ai oijë yoꞌoto Maijaꞌquëpi deꞌhue jopo caraye i̱siquëna, coꞌamaña pajë̱ꞌë. \s1 Maꞌtëmo Coꞌamaña \r (Mt 6.19-21) \p \v 32 Caꞌramaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, yëꞌëre asacohuaꞌi mësaru aꞌri pa̱i mañaꞌë. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare mësaru jaꞌquëpi i̱ cua̱ñe te̱ꞌtere i̱siye yëji. \v 33 Mësaru paye paꞌito i̱sijë̱ꞌë, curiquëpi cuiꞌne coꞌamaña carasicohuaꞌina doꞌi peoye coa i̱sijë̱ꞌë. Ja̱je yoꞌojë ai hua̱no topë̱a deꞌo maꞌñere ti̱ꞌajëꞌë. Maꞌtëmo coꞌamaña caraja̱i maꞌñere, cuiꞌne ñaëje cacamaꞌtore puꞌjuje̱ puꞌjumaꞌtore paja̱ꞌcohuaꞌi. \v 34 Mësaru coꞌamaña pa hue̱ꞌñare, cuiꞌne ja̱rote mësaru joñoaje̱ pasipi. \s1 Ne Deꞌhuasicohuaꞌipi Paꞌijë̱ꞌë \p \v 35 Ne deꞌhuasicohuaꞌipi ñare pajë paꞌijë̱ꞌë. \v 36 Fiesta ña tëjini ëjaë coꞌija̱ꞌquëpi cayë, i̱ joꞌya utejë paꞌiyeje̱ paꞌiohuaꞌi paꞌijë̱ꞌë. Ti̱tani eta saꞌrona tëꞌca maca esa huiꞌyocaiyeje̱ yoꞌoja̱ꞌcohuaꞌipi. \v 37 Sihuaja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, i̱ohuaꞌi ëjaëpi utejë paꞌijëna, ti̱taëna ñani. Nuñerepa cayë, i̱ohuaꞌi ëjaëpi sihuaquë a̱o a̱i saihuëna soini a̱ore a̱ojaꞌquë api. \v 38 Ñami joporepa pa̱nitaꞌa ñata ñami ti̱taquëtaꞌa, sëtasicohuaꞌini ti̱taquë paꞌito sihuaja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, i̱te necaicohuaꞌi mañapi. \v 39 Deꞌhua asajë̱ꞌë, coꞌamaña ñaquë dai ja̱ꞌñere asasiquëpi utequë paꞌito i̱ huëꞌe coꞌamaña i̱mani saye peoji. \v 40 Mësaru huesë maca Pa̱i Mamaquë daija̱ꞌquë api. Ja̱je paꞌina, deꞌhua ñajë utejë paꞌijë̱ꞌë.” \s1 Nuñerepa Deꞌo Joꞌyaë Cuiꞌne Coꞌa Joꞌyaë \r (Mt 24.45-51) \p \v 41 Ja̱ maca Pedropi capi: \p “¿Ëjaë, iye yeꞌyaseꞌe yëquëseꞌere caquë yeꞌyaë? ¿Pa̱nitaꞌa siꞌaohuaꞌire caquë yeꞌyaseꞌe aꞌni?” \p \v 42 Caquëna, Ëjaëpi sehuopi: \p “¿Ja̱je paꞌito ne aꞌni, ta̱ꞌñe asaquëpi cuiꞌne nuñe yoꞌoquëpi i̱ ëjaë ñacaijë̱ꞌë huëꞌe paꞌiye caseꞌere deꞌoye sehuoquë, cuiꞌne i̱ ëjaë joꞌyareje̱ a̱o deꞌoye a̱oquë yoꞌoquë? \v 43 I̱ ëjaë ti̱taquë ñaquëna, i̱ caseꞌeje̱ yoꞌoquë, cato deꞌoye paꞌija̱ꞌquë api. \v 44 Nuñerepa cayë, mësarute. Coꞌamaña paquëpi siꞌaye i̱ coꞌamaña deꞌoye ñacaisiquëna, siꞌaye i̱ coꞌamañare ñacaijë̱ꞌë caquë i̱sija̱ꞌquë api. \v 45 Ja̱je i̱siquëni i̱ joꞌyaëpi ëjaë ja̱ yëꞌtaꞌa tsoe nëijaꞌquë api caquë i̱ ëjaë joꞌyani coꞌaye siꞌsequë yoꞌoquë cuiꞌne nomiohuaꞌi i̱ti huëꞌe paꞌicohuaꞌire, coꞌaye yoꞌoquë cuiꞌne a̱o fiesta nequë a̱i huëoni cuiꞌne co̱no u̱cuquë cuepe huëoni. \v 46 Yoꞌo maca i̱ ëjaë coꞌija̱ꞌquë api, i̱ joꞌyaë hua̱nëyeni utemaꞌë huesëquë yoꞌo maca ja̱ maca sehuomaꞌcohuaꞌire nejoñepi nejojaꞌquë api, i̱ yoꞌosi doꞌire ai siꞌseni. \p \v 47 I̱ ëjaë yëye i̱ joꞌyaë asaquëtaꞌa deꞌoye yoꞌomaꞌquëpi cuiꞌne i̱ caye sehuomaꞌë yoꞌoquë cato jaiye tëꞌca cua̱ñoñe paꞌiji. \v 48 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare i̱ ëjaë yëye huesëquëpi, coa yoꞌoni aꞌri maña tëꞌca cua̱ñoñe paꞌiji. Ja̱je paꞌina, ai cuasaye i̱sisiquëni ai se̱ñe paꞌiji, cuiꞌne i̱ti deꞌhue nequëni nequë api cuasani ai jerepa cua̱ñeñe paꞌiji. \s1 Jesús Doꞌire Pa̱ipi Hua Saiye \r (Mt 10.34-36) \p \v 49 Iye yejana yëꞌë toa tsë̱osiꞌi caquë daëꞌë. Tsoe coꞌarepa toa neꞌsu mëiñeje yoꞌoquëna, ñaraꞌye, merepa tsoe ne saoseꞌe paꞌina, ñaraꞌye. \v 50 Ja̱ saomaꞌ doꞌire yure cato oco doyeje̱ paꞌye ai yoꞌoyepi yëꞌëre yoꞌoquëna, tëjiyerepa ai yoꞌoquë tëto saija̱ꞌquë aꞌë caquë oiyë. \v 51 ¿Deꞌoye paꞌi ja̱ꞌñere dapi, cuasaye mësaru? Pa̱ni. Coa ai jerepa huahueyere dahuë. \v 52 Ja̱je paꞌina, yurepi se̱ña maca muꞌseña cato cinco teꞌe tsëcapëre paꞌicohuaꞌipi huani toaso̱cohuaꞌi sa̱ñope yoꞌoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, cayahuaꞌini cuiꞌne cayahuaꞌipi toaso̱cohuaꞌini sa̱ñope yoꞌoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 53 Cuiꞌne pëca jaꞌquëpi mamaquëre sa̱ñope yoꞌoye paꞌiji. Mamaquëpi pëca jaꞌquëre sa̱ñope yoꞌoye paꞌiji. Cuiꞌne pëca jaꞌcopi mamaconi sa̱ñope yoꞌoye pasipi. Cuiꞌne mamacopi pëca jaꞌcore sa̱ñope yoꞌoye pasipi, huaopi i̱o mamaquë nëjore sa̱ñope yoꞌoye pasipi. Cuiꞌne mamaquë nëjopi huaore sa̱ñope yoꞌoye pasipi.” \s1 Mai Yure Paꞌiye Cuasaye \r (Mt 16.1-4; Mr 8.11-13) \p \v 54 Jesupi capi, pa̱ire: \p “Ë̲së caje hue̱ꞌñapi nea siri mëina, ñani cacohuaꞌi aꞌë ocoja̱ꞌcoa. Carena, cuiꞌne ocoji. \v 55 Ja̱je cuiꞌne huëꞌehuë te̱ꞌtepi tutuquëna, ñani cayë ai ë̱së uja̱ꞌcoa. Ja̱je carena, cuiꞌne ë̱sëquë uji. \v 56 Coa cacohuaꞌi, mësaru ta̱ꞌñe cacohuaꞌi aꞌë maꞌtëmo cuiꞌne yeja yoꞌoyena, ñani. Ja̱je yoꞌocohuaꞌitaꞌa ¿me yoꞌojë mësaru paꞌi tëcahuë ayere yure ja̱je yoꞌo macare paꞌiyë cajë asa maꞌñeꞌni, ta̱ꞌñe? \s1 Esa Ne Deꞌhuaye \r (Mt 5.25-26) \p \v 57 ¿Me yoꞌojë mësaruseꞌe tayo yoꞌoye ñani? \v 58 Ja̱je paꞌina, yequëpi mëꞌëre doꞌi paquëpi cani saquë paꞌito mëꞌëre doꞌi paquë api caquë saquëni duꞌru ne deꞌhuajë̱ꞌë, ja̱ yëꞌtaꞌa pa̱i yoꞌoseꞌe ñaquë quëꞌrona ti̱ꞌamaꞌnë. Ja̱je ne deꞌhuaëna, pa̱i yoꞌoye ñaquë quëꞌro samaꞌë paꞌija̱ꞌquëre. Ja̱je mëꞌëpi yoꞌomaꞌë paꞌito pa̱i yoꞌoye ñaquëpi coꞌacohuaꞌire cocohuaꞌina i̱sina, ja̱ohuaꞌipi yuretaꞌa coꞌacohuaꞌire co hue̱ꞌñana coja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, mëꞌëre. \v 59 Ja̱rona cosiquë pani etaye peoji, mëꞌëpi siꞌaye mëꞌë doꞌi sa̱imaꞌë pani.” \c 13 \s1 Huajë Paꞌiyena Po̱nañe Paꞌiji \p \v 1 Ja̱re ja̱ muꞌseña Pilatopi Galilea acohuaꞌire huani je̱ani, cuiꞌne i̱ohuaꞌi ëojë se̱ñuꞌu cajë huaisicohuaꞌi tsiena pa̱i tsiepi co̱ꞌmeni yoꞌoseꞌere, yecohuaꞌipi quëahuë, Jesure. \v 2 Quëajëna, capi: \p “¿Mësarupi cuasani huani je̱osicohuaꞌipi Galilea pa̱ire se̱ña maca coꞌacohuaꞌi paëꞌë, cuasaye? \v 3 Pa̱ni. Ja̱je paꞌina, cayë, mësaru. Ja̱ꞌrë yoꞌoyere je̱oni po̱nëmaꞌcohuaꞌi pani siꞌa pa̱i mësaruje̱ ja̱je yoꞌo cua̱ñojaꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 4 Mësarupi cuasani Jerusalén paꞌicohuaꞌire se̱ña maca coꞌacohuaꞌini, diez y ocho pa̱ire Siloé tupëpi quë̱o hue̱aꞌcoꞌë, cuasaye. \v 5 Pa̱ni. Nuñerepa cayë. Ja̱je paꞌina, mësarupi huajëye paꞌiye po̱nëmaꞌcohuaꞌi pani ja̱re cuiꞌne yoꞌo cua̱ñojaꞌcohuaꞌi aꞌë.” \s1 Higuera Ñë Ayere Quëaye \p \v 6 Ja̱ maca Jesús pa̱i yoꞌoyeje̱ paꞌye neni quëaquë capi: \p “I̱ yejana ta̱si ñë paquëpi quë̱imaꞌo paco caquë sani ñaquëna, quë̱imaꞌco pajiꞌi. \v 7 Paꞌina, ñani ja̱ maca yeja ñaquëre capi: ‘i̱na, toaso̱ o̱metëca daiyë, i̱ti ca̱ quë̱iseꞌe ñasiꞌi caquë. Daiquëtaꞌa ti̱ꞌamaꞌë paꞌiyë, quë̱isico paꞌiona. Ja̱je paꞌito cue̱ni je̱ojëꞌë. Me nesiꞌco coa yejare que̱ꞌeñe nëcacoꞌni.’ \v 8 Caquëna, i̱ti yeja ñacaiquëpi sehuopi: ‘Ëjaë iye o̱metëcahuëseꞌe paꞌija̱ꞌco, a̱ꞌji yeja neni yequë coꞌamañapi o̱a ñasiꞌi, quë̱ijaꞌcore. \v 9 Ja̱je nerutaꞌa quë̱ti̱ꞌñe paꞌio i̱ti ca̱. Ja̱je neruje̱ quë̱imaꞌona, ña jujani ja̱ macataꞌa cue̱ni je̱ojëꞌë,’ capi.” \s1 Jesupi Nomiore Jujupi, Huajë Muꞌse Paꞌina \p \v 10 Huajë muꞌse pa̱i tsiꞌsi hue̱ꞌñana yeꞌyaquëna, \v 11 ja̱rote pacoꞌë, teꞌo nomio diez y ocho o̱metëca ju̱ꞌico, huatipi ne quëꞌca̱sicopi ti nuiñe nëcaye peocopi. \v 12 Paꞌiona, ñani Jesupi soini capi: \p “Nomio mëꞌë ju̱ꞌi dahuë tsoe je̱opi. Deꞌoye paꞌijë̱ꞌë.” \p \v 13 Caquë ja̱ maca i̱ jëñapi i̱ona pato maca ja̱re i̱ti macapi nuñerepa nëcaco po̱nëni, Maijaꞌquë deꞌoquë api, sihuaco ca huëo. \v 14 Ja̱je Jesús huajë muꞌse jujuna, ñani pa̱i tsiꞌsi huëꞌe ñacaiquë ëjaëpi iyere ñani pë̱i, pa̱ire capi: \p “Seis muꞌseña paꞌiji, coꞌamaña ne muꞌseña. Ja̱ muꞌseña ja̱je paꞌito dani juju cua̱ñojëꞌë, pa̱ni huajë muꞌse juju cua̱ñoñe.” \p \v 15 Caquëna, ja̱ maca Ëjaëpi sehuopi: \p “¡Coa cacohuaꞌi pa̱i! ¿Joyemaꞌcohuaꞌini mësaru acohuaꞌi je̱ꞌquë, huajë muꞌse paꞌina, mësaru duruhue̱quëpi pa̱nitaꞌa burropi oco u̱cuja̱ꞌquëre? \v 16 ¿Ico nomio cato Abraham tsëcapë aconi Satanáspi diez y ocho o̱metëca hue̱seꞌeje̱ paꞌioni, joyeye coꞌaquë huajë muꞌse paꞌi doꞌire?” \p \v 17 Ja̱je Jesús caëna, i̱te sa̱ñope cacohuaꞌipi huajëyaꞌyerepa maire caëꞌni cuasahuë. Ja̱je cuasajëtaꞌare siꞌa pa̱i sihuahuë, Jesús pa̱i yoꞌo ti̱ꞌa maꞌñere deꞌoye yoꞌoquëna, ñani. \s1 Mostaza Ca̱ Ayere Yeꞌyaye \r (Mt 13.31-32; Mr 4.30-32) \p \v 18 Ja̱ maca capi: \p “¿I̱queje̱ paꞌye aꞌni, Maijaꞌquë te̱ꞌte aye? ¿I̱quena cuiꞌne paꞌye neni i̱ñoraꞌye? \v 19 Ja̱je cani capi, aꞌri mostaza ca̱re ta̱quëpi yejana ta̱ëna, ai deꞌoni jai so̱quë yë deꞌona pi̱ꞌapi i̱ti ñë capë̱ana tsianoa nejë payeje̱ paꞌye aꞌë.” \s1 Pan Ne Pore Ayere Yeꞌyaseꞌe \r (Mt 13.33) \p \v 20 Ja̱je cani yequeje̱ capi, Jesús: \p “¿I̱quepi co̱ni cuiꞌne paꞌyeje̱ ne i̱ñoraꞌye, Maijaꞌquë te̱ꞌte aye yoꞌoye? \v 21 Cani capi: Pan necopi harinare toaso̱ jai ji̱ꞌso neni cuiꞌne oꞌsa mëiñere aꞌri maña i̱ona co̱ꞌmeni i̱ona siꞌa së̱pë juju mëicoa. Ja̱ juju mëiñeje paꞌye yoꞌoye aꞌë, Maijaꞌquë te̱ꞌte ayeje̱.” \s1 Aꞌri Ja̱to Saꞌro \r (Mt 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Jerusalénna sai, pa̱i daripë̱a cuiꞌne aꞌri daripë paꞌicohuaꞌire yeꞌyaquë sa tëto sajiꞌi. \v 23 Ja̱ro paꞌiquëpi se̱jiꞌi, i̱te: \p “Ëjaë, ¿aꞌri pa̱i maña paꞌiyë, huaso cua̱ñocohuaꞌi?” \p Caquëna, i̱pi sehuopi: \p \v 24 “Aꞌri ja̱to saꞌroja̱ꞌa cacasiꞌi cani siꞌa më cuasayepi yoꞌojë̱ꞌë. Ja̱je paꞌina, cayë mësarute pa̱i cacayere yëja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. Ja̱je yëjëtaꞌa caca ti̱ꞌamaꞌpë paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 25 Ja̱ maca i̱ti huëꞌe aquëpi huëni ja̱to saꞌro si̱osi maca, mësaru hueꞌse paꞌisicohuaꞌipi caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë ja̱to saꞌrona tëꞌcajë ‘Ëjaë, huiꞌyojë̱ꞌë’. Ja̱je cajëna, i̱pi casipi ‘ñamaꞌquë aꞌë, mësarute. Jero acohuaꞌi aꞌni.’ \v 26 Caquëna, mësarupi ca huëoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë: ‘Mëꞌë ja̱ꞌre co̱ni a̱ijë cuiꞌne u̱cujë yoꞌosicohuaꞌi aꞌë cuiꞌne ja̱re mëꞌëpi paꞌi hue̱ꞌñana dani yeꞌyasiquë aꞌë.’ \v 27 Cajëna, sehuoja̱ꞌquë api: ‘Tsoe cahuë ñamaꞌquë aꞌë, mësarute. Jero acohuaꞌi aꞌni. Saijë̱ꞌë, coꞌayeseꞌe yoꞌocohuaꞌi.’ \v 28 Ja̱je casi maca Maijaꞌquë te̱ꞌtere Abraham, Isaac, Jacobo, cuiꞌne Maijaꞌquë yoꞌo ja̱ꞌñere quëajë paꞌisicohuaꞌi paꞌijëna, ñani mësarupi hueꞌsena je̱ocosicohuaꞌi paꞌijë cu̱ji qui̱ꞌcojë oija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 29 Ja̱ maca daija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë ë̱mëjeꞌe te̱ꞌte cuiꞌne huëꞌehuë te̱ꞌte, ë̱së mëi hue̱ꞌña cuiꞌne sa̱ꞌnihuë pa̱ipi Maijaꞌquë quëꞌrona tsiꞌsini a̱o a̱ijaꞌcohuaꞌipi. \v 30 Ja̱ maca yure teaye paꞌiohuaꞌi paꞌisicohuaꞌi jerepa paꞌiohuaꞌi paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë cuiꞌne yure jerepa paꞌiohuaꞌi paꞌisicohuaꞌipi teaye paꞌiohuaꞌi paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë.” \s1 Jerusalén Pa̱ire Jesús Ñaquë Oiye \r (Mt 23.37-39) \p \v 31 Ja̱re ja̱ muꞌse daëꞌë, fariseo pa̱i dani i̱te cahuë: \p “Saijë̱ꞌë, Herodes mëꞌëre huani je̱osiꞌi caji.” \p \v 32 Cajëna, i̱pi sehuopi: \p “Sani cajë̱ꞌë, ja̱ëte coꞌaquë ta̱ꞌñe asamaꞌquëre: ‘Yure, cuiꞌne ñaminaꞌa huatiohuaꞌire eto saoquë yoꞌoni cuiꞌne ju̱ꞌicohuaꞌire juju tëjini ñaminaꞌa jerepa muꞌse saosiꞌi.’ \v 33 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare ja̱ yëꞌtaꞌa yoꞌoja̱ꞌquë aꞌë yure, ñaminaꞌa cuiꞌne se ñatasi muꞌseje̱. Coꞌaji, Maijaꞌquëre quëacaiquëpi Jerusalén peo hue̱ꞌñana ju̱ꞌito. \p \v 34 ¡Jerusalén Maijaꞌquë yoꞌo ja̱ꞌñe quëacaicohuaꞌire huani je̱o daripë! Cuiꞌne Maijaꞌquë mëꞌëni caquë jëjo daocohuaꞌire quë̱na pë̱api je̱a daripë. Jaiye mësarute oi cura mamajëre oio capë̱a huëꞌehuëna coyeje̱ yoꞌosiꞌi caquë yoꞌoquëna, coehuë. \v 35 Mësarute Maijaꞌquëpi je̱ocoja̱ꞌquë api. Cuiꞌne yëꞌëre ña co̱ñe peoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, ‘mësarupi deꞌoquëre paꞌni Ëjaë mamirepa hueꞌequë daiquë’ ca maca ti̱ꞌañe pa̱to.” \c 14 \s1 Jesupi Coto Dahuë Ju̱ꞌiquëre Jujucaiye \p \v 1 Huajë muꞌse ti̱ꞌaëna, Jesús sajiꞌi, fariseo ëjaë huëꞌena, a̱o a̱siꞌi caquë. Saquëna, fariseohuaꞌipi huajë muꞌse i̱ yoꞌoquëna, ñañuꞌu cuasajë cuiꞌñani ñahuë. \v 2 Ñajëna, i̱ ñaquë ñuꞌi hue̱ꞌñare teꞌi coto dahuë ju̱ꞌiquëpi pajiꞌi. \v 3 Paꞌina, Jesús se̱jiꞌi, cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌire cuiꞌne fariseo pa̱ire: \p “¿Jujuye deꞌoquë huajë muꞌse paꞌito ju̱ꞌiquëre, mësarupi asato, pa̱nitaꞌa jujuye pa̱ñe?” \p \v 4 Ja̱je caquëna, coa ai jerepa camaꞌpë paëꞌë. Paꞌijëna, i̱pi ju̱ꞌiquëre jujuni capi, saijë̱ꞌë. \v 5 Ja̱je se jujuni fariseohuaꞌire capi: \p “¿Nepi mësaru acohuaꞌi burropi pa̱nitaꞌa hue̱quëpi cojena to̱mesiquëre etomaꞌcohuaꞌi aꞌni, huajë muꞌse paꞌi doꞌire?” \p \v 6 Caquëna, ti sehuoye pa̱huë. \s1 Huejajëna, Soisiquë Yoꞌoye \p \v 7 Soisicohuaꞌipi deꞌo ñuꞌi saina coꞌejë a̱o a̱i saihuëna jaꞌrujëna, ñani Jesupi ja̱ohuaꞌire ñeje yëhuopi, i̱ohuaꞌi asa ja̱ꞌñere: \p \v 8 “Mëꞌëni yecohuaꞌipi huejajëna, ñajaꞌquëre soisiquë pani deꞌo ñuꞌi saihuëna tëto sani jaꞌrumaꞌë paꞌijë̱ꞌë. Jaꞌruni ñuꞌina, mëꞌë jerepa paꞌini dani mësarute soisiquëpi camaꞌquëni: ‘Mëꞌë ñuꞌi saihuëre iquëna i̱sijë̱ꞌë.’ \v 9 Caquëna, mëꞌëpi pa̱i ñajëna, huajëyaꞌye huëni ai jeteyoꞌjerepa ñuꞌi saihuëna sani jaꞌrumaꞌquëpi ja̱je yoꞌosiꞌni. \v 10 Ja̱je yoꞌomaꞌë, huëosicohuaꞌi paꞌito, jeteyoꞌje ñuꞌi saihuëna jaꞌrujë̱ꞌë. Ja̱je jaꞌrusiquëpi ñuꞌina, mëꞌëre huëosiquëpi dani caja̱quë: ‘Yëꞌë cajei, i̱ño deꞌo hue̱ꞌñana dani jaꞌrujë̱ꞌë.’ Ja̱je cato mëꞌëje sihuaquë i̱ ja̱ꞌre co̱ni a̱o a̱i saihuëna jaꞌrusicohuaꞌi ñajëna, deꞌo ñuꞌi saihuëna jaꞌruja̱ꞌquë aꞌë. \v 11 Ja̱je paꞌina, yëꞌë aꞌë jerepa paꞌi caquë i̱jaꞌa yoꞌosiquëpi coa ai jerepa coꞌaquë maca po̱nëñe paꞌiji. Cuiꞌne i̱ti coꞌaquë teaye paꞌi paꞌisiquëpi jerepa paꞌi po̱nëñe paꞌiji.” \p \v 12 Capi, i̱te soisiquëreje̱: \p “A̲ore a̱oquë pani, pa̱nitaꞌa naꞌiquëna, a̱ore a̱oquë pani, soimaꞌë paꞌijë̱ꞌë, mëꞌë cajeohuaꞌire, cuiꞌne yoꞌje tsi̱re cuiꞌne mëꞌë doꞌijëre cuiꞌne më quë̱no maca jaiye coꞌamaña pacohuaꞌire. Mëꞌëpi ja̱je soisiquë paꞌito i̱ohuaꞌije̱ mëꞌëreje̱ soija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, a̱ijaꞌquëre. Ja̱ maca sa̱iseꞌeje̱ paꞌye pasipi. \v 13 Ja̱je paꞌi doꞌire mëꞌëpi a̱ore paquë pani soijë̱ꞌë, coꞌamaña peocohuaꞌini, coꞌa deꞌosicohuaꞌi mañani, cuꞌimaꞌcohuaꞌini, cuiꞌne ñamaꞌcohuaꞌini. \v 14 Coꞌye i̱siye ti pa̱jaꞌcohuaꞌini co̱caijë̱ꞌë. Ja̱je pa̱sicohuaꞌitaꞌare, nuñe yoꞌocohuaꞌi ju̱ꞌisicohuaꞌipi huëi maca mëꞌëje huëni sa̱i cua̱ñojaꞌquë aꞌë, Maijaꞌquëni.” \s1 A̲ojajë Caquë Jai Pa̱ire Soiye \r (Mt 22.1-10) \p \v 15 Ja̱je iyere caquëna, asani a̱o a̱i saihuë ñuꞌicohuaꞌi aquëpi capi, Jesure: \p “Deꞌhue Maijaꞌquë te̱ꞌtere paꞌi a̱o a̱ijaꞌquëpi sihuaquë paꞌiji.” \p \v 16 Caquëna, Jesupi capi, i̱te: \p “Jai pa̱i tsiꞌsirena, a̱osiꞌi caquë jai pa̱ire huëopi. \v 17 Huëosiquëpi a̱o a̱i macarepa ti̱ꞌaëna, i̱ joꞌyaëre capi: ‘Quërëja̱ijëꞌë, huëosicohuaꞌire siꞌaye ne saohuë’ capi. \v 18 Ja̱je casiquëtaꞌare siꞌaohuaꞌi pa̱jaꞌquë paꞌini ca huëohuë. Duꞌru macarepa aquëpi capi: ‘Ja̱ꞌarepa yejare huerohuë. Ja̱ote sani ñañeque paꞌiji. Care payë, yëꞌëre oi cuasamaꞌë.’ \v 19 Yequëpi capi: ‘Diez duruhue̱quëre huerohuë, yeja a̱ꞌjiñe necohuaꞌire ja̱ohuaꞌire neñañeque paꞌiji. Yëꞌëre ai cuasamaꞌë, paꞌijë̱ꞌë.’ \v 20 Yequëpi capi: ‘Ja̱ꞌarepa huejahuë. Ja̱je paꞌina, saiye pa̱ñë.’ \v 21 Ja̱ maca i̱ joꞌyaë coꞌini i̱ asaseꞌere siꞌaye quëapi. Quëaquëna, Ëjaëpi asani pë̱i i̱ joꞌyaëre capi: ‘Esa sani ja̱je paꞌito coꞌamaña peocohuaꞌini, cuꞌimaꞌcohuaꞌini cuiꞌne ñamaꞌcohuaꞌini, siꞌaye ai yoꞌojë paꞌicohuaꞌini ti̱ꞌani dajë̱ꞌë, jai daripë cuꞌi maꞌña paꞌicohuaꞌini.’ \v 22 Ai tsoe paꞌi maca dani i̱ joꞌyaëpi capi: Ëjaë mëꞌë cua̱ñeseꞌeje̱ yoꞌohuë. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare ja̱ yëꞌtaꞌa peo saꞌnoa paꞌiji, ti̱mëñe peoye. \v 23 Ja̱je caquëna, ëjaëpi i̱ joꞌyaëre capi: ‘Sani iye daripëpi sai maꞌaña paꞌicohuaꞌini cua̱ñejëꞌë, dani yëꞌë huëꞌe ti̱mëjajë.’ \v 24 Care payë, yëꞌë duꞌru huëosicohuaꞌi aquë teꞌije̱ a̱iñe peoji, yëꞌë a̱o macarepa.” \s1 Jesús Tui Doꞌire \p \v 25 Jai pa̱i Jesure tuijëna, i̱pi coꞌye po̱nëni i̱ohuaꞌire capi: \p \v 26 “Yëꞌëre tuiye yëni ai yëꞌëni oiye paꞌiji, jaꞌquëre, jaꞌcore, nëjore, mamajëre, yoꞌjeire, yoꞌjeore cuiꞌne coꞌye paꞌiye oiye jerepa. Ja̱je yëꞌëni oimaꞌquë pani yëꞌëre yeꞌyequë paꞌiye peoji. \v 27 Cuiꞌne yëꞌë doꞌire i̱ paꞌiye ai yoꞌoye paꞌitoje̱ ja̱re tusiꞌi cuasamaꞌë, coa tusiꞌi caquë yoꞌoquë pani yëꞌëre yeꞌyequë peoji. \v 28 Cuiꞌne mësaru acohuaꞌipi jai huëꞌe neñuꞌu cajë huëocohuaꞌi pani duꞌru jaꞌruni dujë cuasacohuaꞌi aꞌni ¿Je jaꞌyepi curiquë nejaꞌcohuaꞌi aꞌni cajë? \v 29 Ja̱je deꞌoye cuasamaꞌpë, coa ja̱ꞌa huëo macaseꞌe neni, cuiꞌne jeteyoꞌje ne saoye pa̱to, siꞌaohuaꞌi i̱ti ñasicohuaꞌipi cueꞌcue huëoja̱ꞌcohuaꞌi paꞌini, yoꞌo jujayere ñani. \v 30 Ja̱ maca cueꞌcuejë caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë: ‘Nesiꞌi caquë huëosiquëtaꞌa ne sao ti̱ꞌamaꞌë paꞌiji.’ \v 31 Ja̱je paꞌina, cuiꞌne pa̱i ëjaë yequë yeja ëjaë ja̱ꞌre uihuasiꞌi cani, ne ti̱ꞌañe paꞌiquë caquë jaꞌruni cuasani, i̱ soldado pa̱ire cue̱cue ñaquëna, diez mil pa̱i paꞌiyë. Paꞌijëna, i̱te huajo daquëpi paji veinte mil soldado pa̱ire. \v 32 Paquëna, neña jujani, ja̱ yëꞌtaꞌa yequë ëjaë soꞌore paꞌina, uihuaye pa̱ñuꞌu ca deꞌhuaja̱ꞌcohuaꞌire jëjo saoja̱ꞌquë api. \v 33 Ja̱je cuiꞌne mësaru acohuaꞌipi siꞌaye ja̱ꞌrë paꞌiseꞌere je̱oñe coecohuaꞌi pani, yëꞌë yoꞌoye yeꞌyecohuaꞌi peoyë. \s1 A̲sije̱ Paꞌi Ayere \r (Mt 5.13; Mr 9.50) \p \v 34 A̲si deꞌoye aꞌë, sa̱ijaꞌiñe pani. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare sa̱i ja̱ꞌñere caraja̱isico pani ¿me cuiꞌnaopi sa̱i ja̱ꞌñe deꞌo co̱coꞌni? \v 35 Cuiꞌne me co̱caicoꞌni pu̱ꞌcani nea yaꞌo neina, ta̱ñuꞌu cajë nesi tsu̱ꞌsupëje̱, coꞌa deꞌoseꞌe pani. Ja̱je paꞌina, coa je̱ocoye paꞌiji, yeja ne deꞌhuaye co̱cai maꞌñe paꞌito. Ca̱joro quëꞌiohuaꞌi sëte cuasajë asajë̱ꞌë.” \c 15 \s1 Yëi Ñama Ne Huesësicore Ayere Yeꞌyaye \r (Mt 18.10-14) \p \v 1 Paꞌi doꞌire curiquë se̱cohuaꞌi cuiꞌne coꞌaye yoꞌocohuaꞌi siꞌaohuaꞌi Jesure asañuꞌu cajë tsio daëꞌë, i̱ quëꞌrona. \v 2 Ja̱je yoꞌojëna, ñani fariseohuaꞌi cuiꞌne cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi co̱ni cueꞌcuejë ñeje cahuë: \p “Iye ë̱më coꞌaye yoꞌocohuaꞌini yëquë tsioni a̱iji.” \p \v 3 Ja̱je cajëna, Jesupi pa̱i yoꞌoyeje̱ paꞌye neni quëapi, iye: \p \v 4 “¿Nepi mësaru acohuaꞌi aquëpi cien yëi ñamare paquëni teꞌi ja̱ohuaꞌi aquëpi ne huesëna ne huesëja̱quë noventa y nueve paꞌija̱jë cani coꞌemaꞌquë aꞌni, ti̱ꞌamaꞌë pani? \v 5 Deꞌhue coꞌequë ti̱ꞌani sihuaquë ta̱ta tupëna co̱a seoni. \v 6 I̱ huëꞌena ti̱ꞌani i̱ cajeohuaꞌire cuiꞌne i̱ jaꞌye paꞌicohuaꞌire soihuë, yëꞌë ja̱ꞌre co̱ni sihuajë̱ꞌë, ne huesësicore ti̱ꞌa doꞌire. \v 7 Ja̱je paꞌina, coꞌaye yoꞌoquëpi ja̱ꞌrë paꞌiseꞌere je̱oni po̱nëto hui̱ñaohuaꞌipi ai sihuayë, noventa y nueve deꞌoye paꞌicohuaꞌire sihuaseꞌe jerepa. \s1 Curi Tëqui Ne Huesësicore Ayere Yeꞌyaye \p \v 8 Cuiꞌne ¿ico nomiopi diez të̱ꞌña pasiconi teꞌo ne huesëni toa tsë̱oni siꞌa huëꞌe ñare paco yuaco coꞌemaꞌcoa, ti̱ꞌajaꞌcoaꞌë caco? \v 9 Ja̱je deꞌhue coꞌeco ti̱ꞌani i̱o cajeohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni cuiꞌne i̱o quë̱no maca huëꞌe acohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni sihuaco casio: ‘Yëꞌë ja̱ꞌre co̱ni sihuajë̱ꞌë, curi tëꞌqui ne huesësicore ti̱ꞌahuë.’ \v 10 Ja̱je paꞌina, cayë, cuiꞌne Maijaꞌquë hui̱ñaohuaꞌi sihuaye paꞌiji, teꞌi coꞌaye yoꞌoquëpi i̱ paꞌiseꞌe je̱oni po̱nëto.” \s1 Po̱së Huesëquëpi Yoꞌoye \p \v 11 Jesupi capi, yequeje̱: \p “Caya mamajë ë̱mëohuaꞌire paquë pajiꞌi. \v 12 Paꞌina, yoꞌjeipi capi pëca jaꞌquëre: ‘Jaꞌquë i̱sijë̱ꞌë, yëꞌëre i̱sija̱ꞌa coꞌamaña ca nëoseꞌere.’ Caquëna, pëca jaꞌquëpi coꞌamañare huahuecajiꞌi, pa̱i ñape i̱ohuaꞌi pa ja̱ꞌñe. \v 13 I̱sisi jeteyoꞌje aꞌri maña paꞌiquëpi yoꞌjeipi i̱ yejare i̱sipi, yecohuaꞌina. Ja̱ doꞌipi curiquë neni sajiꞌi, ai soꞌo yejana. Ja̱rona sani siꞌa curiquë coꞌayere yoꞌoquë nejo saopi. \v 14 Ja̱je siꞌaye curiquë neja saosi maca jaiye a̱o peopi, ja̱ yeja. Ja̱ maca i̱pi a̱o ëa ju̱ꞌi huëopi. \v 15 Ja̱ maca curi peoquë coꞌepi, coꞌamaña neñe ja̱ yeja aquë coꞌamañare. Ja̱ëpi i̱te cua̱ñepi i̱ joꞌya se̱sere ñacaijë̱ꞌë caquë. \v 16 Ja̱ maca ai a̱o ëaye ti̱ꞌaëna, se̱se a̱iñere a̱tiꞌñerepa nëjiꞌi. I̱te yecohuaꞌije̱ a̱o a̱oñe pa̱huë. \v 17 A̲o ëa ju̱ꞌi cuasa huëopi, ‘jaꞌquë huëꞌe coꞌamaña necaicohuaꞌi coꞌarepa a̱o a̱ni huajëjë. Paꞌijëna, i̱ñore yëꞌë teaye a̱o ëa ju̱ꞌi paꞌiye.’ \v 18 Ja̱je paꞌito jaꞌquë paꞌi hue̱ꞌñana coꞌini i̱te casio: ‘Jaꞌquë, mëꞌëre cuiꞌne Maijaꞌquëre coꞌaye yoꞌohuë. \v 19 Mëꞌë mamaquëre caye peoji, yëꞌëre. Mëꞌëre necaicohuaꞌire yoꞌoyepi cuiꞌne cua̱ñejëꞌë.’ \v 20 Ja̱ maca ja̱je cuasani coꞌipi, maꞌajaꞌa pëca jaꞌquë huëꞌena. \p Ja̱ yëꞌtaꞌa soꞌore paꞌina, pëca jaꞌquë ñani i̱te teayerepa yoꞌoroja̱ꞌquëꞌni cuasani i̱te ñani, ja̱ maca huëꞌhuë to̱mejani suꞌcuaquë cuiꞌne tsu̱ꞌsuquë sihuapi. \v 21 Ja̱ maca mamaquëpi i̱te capi: ‘Yëꞌë jaꞌquë coꞌaye yoꞌohuë, Maijaꞌquëre cuiꞌne mëꞌëreje̱. Ja̱je paꞌina, mëꞌë mamaquëre caye peoji, yëꞌëre.’ \v 22 Ja̱je caquëna, pëca jaꞌquëpi capi, i̱ joꞌyare: ‘Esao maña deꞌo ca̱ñare etoni su̱ñacaijë̱ꞌë. Cuiꞌne i̱ moñona aniño su̱ñacaijë̱ꞌë, zapatoje̱ su̱ñacaijë̱ꞌë, i̱ quë̱o. \v 23 Cuiꞌne duruhue̱quë tsi̱ jujusiquëni dani huani je̱ojëꞌë, a̱ñuꞌu jai pa̱i tsiꞌsini sihuajë. \v 24 Iquë yëꞌë mamaquë ju̱ꞌisiquëje̱ paꞌi paꞌisiquëpi cuiꞌnaëpi paꞌiji. Ne huesësiquëpi ti̱ꞌasiquë paꞌiji.’ Ja̱je cani sihuaquëna, jaiye a̱o ne huëohuë. \p \v 25 Ja̱je yoꞌojëna, i̱ mamaquë duꞌru aquëpi dajiꞌi, coꞌamaña ne hue̱ꞌña paꞌiquëpi. Huëꞌe jaꞌye ti̱ꞌaquë, asapi musica yoꞌoye cuiꞌne pairaye. \v 26 Asani po̱sëohuaꞌi aquëre soini se̱jiꞌi. I̱quere ja̱je yoꞌoyeꞌni ja̱ro, caquëna. \v 27 Tsi̱ po̱sëpi i̱te capi: ‘Mëꞌë yoꞌjeipi dajiꞌi. Ja̱je daquëna, mëꞌë jaꞌquëpi hue̱quë tsi̱ni huaijë̱ꞌë jujusiquëni cua̱ñepi, i̱ huajëquëpi cuiꞌne deꞌoye ti̱tasi doꞌi caquë.’ \v 28 Ja̱je quëaquëna, majaꞌyëpi pë̱i cueꞌyoni huëꞌe cacaye coequëna, pëca jaꞌquë etani i̱te huëꞌena cacani ñajëꞌë caquë ai se̱jiꞌi. \v 29 Se̱ina, i̱pi pëca jaꞌquëre capi: ‘Tsoe mëꞌëpi asayë, mëꞌëre yëꞌë necai paꞌiye, ti jo̱sa coeye peoyerepa. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare teꞌe ñamareje̱ yëꞌë cajeohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni fiesta nejaꞌquëre i̱siye pa̱huë, mëꞌë. \v 30 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yure iquë mëꞌë mamaquë mëꞌë curiquë coꞌa nomiohuaꞌini yoꞌoquë neja saosiquëpi ti̱taëna, sihuaquë duruhue̱quë tsi̱ jujusiquëre huani je̱oni yoꞌoyë ñañë.’ \v 31 Caquëna, pëca jaꞌquëpi i̱te capi: ‘Yëꞌë mamaquë mëꞌë cato siꞌanë yëꞌë ja̱ꞌre co̱ni paꞌiyë. Ja̱je paꞌina, siꞌaye yëꞌë paye mëꞌë coꞌamañaꞌë. \v 32 Ja̱je paꞌina, yure nuñerepa fiesta neñe paꞌiji, sihuajë. Mëꞌë yoꞌjei ju̱ꞌisiquëje̱ paꞌi paꞌisiquëpi cuiꞌnaëpi paꞌi doꞌire. Ne huesësiquë paꞌisiquëni yure ti̱ꞌasi doꞌire.’ Ja̱je yoꞌoyë.” \c 16 \s1 I̱ Coꞌamaña Ñacaiquë Neñe Ayere \p \v 1 Jesupi capi, i̱ yeꞌyacohuaꞌire: \p “Paꞌiji, teꞌe ë̱më coꞌamaña paquëpi ñacaiquëre paquë. Ja̱je paꞌini sani quëahuë, coꞌamaña paquëna. Mëꞌë coꞌamaña ñacaiquëpi coꞌaye yoꞌoquë saoji, asahuë cajë. \v 2 Quëarena, asani ëjaëpi i̱te soini capi: ‘¿I̱quere mëꞌë yoꞌoquëna, yëꞌëre quëayeꞌni? Dajë̱ꞌë, mëꞌë coꞌamaña neseꞌe toyaseꞌere ñasiꞌi, mëꞌë yëꞌëre necaiquë paꞌiye peoji.’ \v 3 Ja̱ maca coꞌamaña ñacaiquëpi ai cuasa huëopi: ‘¿Me nejaꞌquë aꞌni, yure yëꞌë ëjaëpi coꞌamaña neñe peoyerepa eto huesoru? Tutuje̱ peoyë, yeja neni ta̱ñeje. Cuiꞌne huajëyaꞌji yecohuaꞌini peoyë i̱sijë̱ꞌë caquë se̱niroja̱iñeje caꞌrayë’ cuasapi. \v 4 Cuasani capi: Tsoe cuasahuë. Ja̱je yoꞌosiꞌi, yëꞌë coꞌamaña neñe peoquë paꞌina, i̱ohuaꞌi huëꞌena pëpaja̱ꞌcohuaꞌire. \v 5 Cani ja̱ maca soipi teꞌohuaꞌiseꞌere, i̱ ëjaë doꞌi pacohuaꞌire, duꞌru aquëni se̱jiꞌi: ‘¿Je jaꞌye yëꞌë ëjaëre doꞌi paquë aꞌni?’ \v 6 Caquëna, sehuopi i̱pi: ‘Cien jai quë̱na huë̱a huiꞌyape i̱siye paꞌiji,’ caquë coꞌamaña ñacaiquëpi capi, i̱te: ‘Icoa, mëꞌë ja̱ꞌnë sa̱ijaꞌa doꞌi caquë toyasico, ja̱ote nejoni esa yecore toyajë̱ꞌë, coa cincuentaseꞌe.’ \v 7 Ja̱ jeteyoꞌje se̱jiꞌi, yequëre: ‘¿Cuiꞌne mëꞌë je jaꞌye doꞌi paquëꞌni?’ Caquëna, i̱pi capi: ‘Cien trigo topë̱a i̱siye paꞌiji,’ caquëna, capi: ‘Icoa, mëꞌë ja̱ꞌrë sa̱ijaꞌa doꞌi toyasico yecona esa toyajë̱ꞌë, coa ochenta topë̱aseꞌe.’ \v 8 Ja̱ maca ñapi, i̱ ëjaë ja̱ë coꞌaquë i̱ coꞌamaña ñacaiquëpi tsoe siꞌaye ne deꞌhuasiquëpi pajiꞌi. Ja̱je paꞌina, iye yeja acohuaꞌi ta̱ꞌñe asani yoꞌocohuaꞌi aꞌë, sehuosicohuaꞌi yoꞌoye jerepa yoꞌocohuaꞌi aꞌë. \p \v 9 Ja̱je paꞌina, cayë, mësarute. Iye yeja coꞌamañapi i̱sijë yecohuaꞌini cajeohuaꞌire nejëꞌë. Ja̱je yoꞌojë saosicohuaꞌipi ti̱ꞌajëna, ti paꞌi hue̱ꞌñapi sihuaquë daijë̱ꞌë caquë Maijaꞌquëpi pëpaja̱ꞌquëre. \p \v 10 Deꞌoyerepa aꞌri maña paꞌina, ñacaiquëpi cuiꞌne jaiye paꞌitoje̱ deꞌoyerepa ñacaiye paꞌiji. Ja̱je aꞌri mañare deꞌoye ñacaimaꞌpë pani, jaiyere paje̱ deꞌoye ñacaiye peoji. \v 11 Ja̱je paꞌina, mësarupi coa yeja coꞌamañare deꞌoye ñacaimaꞌpë coꞌaye yoꞌocohuaꞌi paꞌito, ¿nepi mësarute deꞌhue necohuaꞌi aꞌë cuasaja̱ꞌcohuaꞌi aꞌni, deꞌo coꞌamañare pare yoꞌoye paꞌito? \v 12 Deꞌoye yecohuaꞌi tse̱re ñamaꞌpë yoꞌoto, ¿nepi i̱sija̱ꞌcohuaꞌi aꞌni, mësaru pa ja̱ꞌñe? \p \v 13 Ja̱je paꞌina, ëjaohuaꞌire necaiquë pani caya ëjaohuaꞌire necaiye peoji. Ja̱je yoꞌoquë pani yequëni coequë cuiꞌne yequëni oiye paꞌiji. Pa̱nitaꞌa yeque, yequëni deꞌoye sehuocai yequëni sa̱ñope caye paꞌiji. Ja̱je paꞌina, teꞌipi Maijaꞌquëre cuiꞌne curiquëre necaiye peoji.” \p \v 14 Fariseo pa̱i curiquë ai yëcohuaꞌi sëte i̱ cayere asani Jesús coa caji cajë cueꞌcuehuë. \v 15 Ja̱ maca Jesupi capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Mësaru aꞌë, pa̱i ña hue̱ꞌñaseꞌe deꞌocohuaꞌi aꞌë cajë yoꞌocohuaꞌi. Maijaꞌquë cato ñaji, mësaru joñoare, ja̱je yoꞌojëtaꞌare. Ja̱je paꞌina, pa̱i jaiye deꞌoye yoꞌoyë cajë paꞌiyere Maijaꞌquëpi coequë api. \s1 Moisés Cua̱ñeseꞌe Cuiꞌne Maijaꞌquë Cua̱ñe Te̱ꞌte \p \v 16 Juan paꞌi macaja̱ꞌa Moisés cua̱ñeseꞌe cuiꞌne Maijaꞌquë yequë muꞌse yoꞌo ja̱ꞌñere ca nëocohuaꞌi yeꞌyajëna, asahuë. Ja̱ maca yure quëa huëohuë, deꞌo cocare Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌtena cacayere. Ja̱je quëajëna, asajë cacañuꞌu cajë siꞌaohuaꞌi tutu yoꞌoyë. \p \v 17 Maꞌtëmo cuiꞌne yeja caraja̱iñe paꞌiji. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare Maijaꞌquë coca cato caraja̱iñe peoyerepa. Ti̱ꞌasipi, i̱o cayeje̱. \s1 Nëjore Je̱ocoye Ayere \r (Mt 19.1-12; Mr 10.1-12) \p \v 18 Ja̱je paꞌina, ë̱më huejasiquëpi nëjore je̱oni cuiꞌne yecona se huejani, deꞌoye yoꞌoye pa̱ji. Cuiꞌne ë̱mëre je̱ocosiconi yequëpi huejani cuiꞌne coꞌaye yoꞌoji. \s1 Ai Jaiyere Paquë Cuiꞌne Lázaro \p \v 19 Pajiꞌi, teꞌi ë̱më jaiye paquë siꞌanë deꞌo ca̱ña cuiꞌne jai doꞌire juꞌiquë cuiꞌne siꞌa muꞌseña fiesta nequë deꞌoyerepa yoꞌoquë paꞌiquë. \v 20 Ja̱je paꞌiquë paꞌina, cuiꞌne Lázaro ca̱ꞌmi quëꞌipi teaye yoꞌoquë paꞌiquëje̱ pajiꞌi. Ja̱je paꞌipi jaiye coꞌamaña paquë huëꞌe eta saꞌrore ñujiꞌi. \v 21 Ja̱je iquë teaye paꞌi macapi a̱o ëa ju̱ꞌi a̱o a̱i saihuë to̱meñere a̱tiꞌñerepa nëina, ñapi. Cuiꞌne i̱ aꞌsire joꞌyaque daijë neꞌnejëna, ñujiꞌi. \v 22 Ja̱je paꞌiquëpi teaye paꞌi maca ju̱jiꞌi. Ju̱quëna, hui̱ñaohuaꞌipi sahuë, maꞌtëmona Abraham ja̱ꞌre co̱ni paꞌija̱ꞌquëre. Ja̱je cuiꞌne jaiye paquëje̱ ju̱jiꞌi. Ju̱quëna, ta̱huë. \v 23 Jaiye coꞌamaña paquëpi ju̱ni sajiꞌi, ju̱ꞌisicohuaꞌi ai yoꞌo hue̱ꞌñana. Ja̱rore papi ñapi, Abrahamre cuiꞌne Lázarore. \p \v 24 Ja̱ maca ñani cuipi: ‘Jaꞌquë Abraham, yëꞌëre oi ñajëꞌë. Ai yoꞌoyë. Jëjo saojë̱ꞌë, Lázarore ocore i̱ moño sa̱ꞌnihuëna neni dani sësëye yëꞌë tse̱meñona ne huasoja̱quë. Ai yoꞌoyë, yëꞌë toaseꞌepi paꞌina.’ \v 25 Ja̱je caquëna, Abrahampi capi i̱te: ‘Tsihuaꞌë cuasajë̱ꞌë mëꞌë deꞌoye paꞌiseꞌere ja̱ yëꞌtaꞌa mëꞌë huajëquë paꞌinë, cuiꞌne iquë Lázaropi ai coꞌaye pajiꞌi, ja̱ro paꞌi maca. Ja̱je paꞌisiquëpi yure i̱pi deꞌoye paꞌiji, i̱ñore. Cuiꞌne mëꞌëpi ai yoꞌoyë. \v 26 Cuiꞌne ja̱je siꞌaye iye mëꞌë yoꞌoseꞌe paꞌitoje̱ paꞌiji, cuiꞌne jai huaꞌque të̱ꞌtëpaje̱, yëquë tëto saiye peoyerepa cuiꞌne mëꞌëje i̱ñona tëto daiye peoye. Ja̱je paꞌina, i̱ño paꞌicohuaꞌi ja̱ro tëto saiye peoji, cuiꞌne ja̱ro acohuaꞌije̱ i̱ño daiye peoji.’ \p \v 27 Ja̱ maca jaiye paquë paꞌisiquëpi capi: ‘Ja̱je paꞌito jaꞌquë Abraham mëꞌëre se̱ñë, Lázarore jëjo saojë̱ꞌë, yëꞌë jaꞌquë huëꞌena. \v 28 Ja̱rote cinco yoꞌje tsi̱re payë. Sani quëacaijë̱ꞌë, i̱ño yëꞌë ai yoꞌo hue̱ꞌñana daimaꞌpë caquë.’ \v 29 Ja̱je caquëna, Abrahampi capi, i̱te: ‘Ja̱ohuaꞌi cato payë, Moisés cua̱ñeseꞌe cuiꞌne yecohuaꞌi Maijaꞌquëre quëacaicohuaꞌi toyaseꞌere, ja̱re ñani sehuoja̱jë.’ \v 30 Ja̱je caquëna, jaiye paquë paꞌisiquëpi sehuopi: ‘Ja̱je paꞌitoje̱ jaꞌquë Abraham sehuoye pa̱ñë. Ju̱ꞌisicohuaꞌi aquëpi sani quëatotaꞌa ja̱ꞌnë paꞌiseꞌe je̱oni po̱nëjaꞌcohuaꞌi paꞌini.’ \v 31 Ja̱je caquëna, Abrahampi capi, i̱te: ‘Moisés cuiꞌne Maijaꞌquëre quëacaicohuaꞌi caseꞌere sehuoye coeni, me ju̱ꞌisiquëpi huëtuje̱ sehuoyeꞌni’.” \c 17 \s1 Coꞌayena Yoꞌoyena Ta̱iñe \r (Mt 18.6-7, 21-22; Mr 9.42) \p \v 1 Jesupi capi, I̱ yeꞌyacohuaꞌire: \p “Pa̱i coꞌaye neñe caraja̱iñe peoja̱ꞌcoa. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare coꞌayere paꞌiquëpi yecohuaꞌire se yeꞌyaquëna, coꞌaye ne doꞌire teayerepa paꞌija̱ꞌquë api. \v 2 Ja̱je paꞌina, tsi̱re coꞌaye yeꞌyamaꞌnë, ja̱je paꞌire ñaje tëcana quë̱na pëpi sëani jairana je̱o dëoto ai jerepa deꞌoꞌñe paꞌio. \v 3 Deꞌhua ñajëꞌë. Mëꞌë yoꞌjeipi mëꞌëre coꞌaye yoꞌosiquë paꞌito yoꞌomaꞌë quëajë̱ꞌë cuiꞌne ja̱ꞌrë yoꞌoseꞌere je̱oni po̱nëna i̱ yoꞌoseꞌere sa̱i deꞌhuacaijë̱ꞌë. \v 4 Cuiꞌne mëꞌëni teꞌe muꞌsere siete paꞌye coꞌaye yoꞌosiquë pani, cuiꞌne siete paꞌye dai caye paꞌiji: ‘Ti̱jupë coꞌaye yoꞌoye pa̱siꞌi.’ Ja̱je caquëna, i̱ coꞌaye yoꞌoseꞌere sa̱i deꞌhuacaiye paꞌiji.” \s1 Nuñerepa Neñe Paꞌiji Cuasayepi Tutu Quëꞌi \p \v 5 I̱te yeꞌyecohuaꞌipi cahuë, Ëjaëre: I̱sijë̱ꞌë yëquëre ai nuñerepa neñe paꞌiji cuasayere. \p \v 6 Cajëna, Ëjaëpi sehuopi ja̱ohuaꞌire: \p “Mësarupi neñe paꞌiji cuasayere aꞌri maña mostaza ca̱je paꞌye pacohuaꞌi pani cayë, iye so̱quëre iye macapi etani jaira jopore pare sa nëcajë̱ꞌë. Ca maca asani sati̱ꞌñe paꞌio. \s1 Necaiquëpi Yoꞌoye Paꞌiji \p \v 7 Mësarupi coꞌamaña necaiquëre pacohuaꞌini tsio coꞌamaña ne tëjini pa̱nitaꞌa hue̱quëre ña tëjini coꞌiquëna, ¿cacohuaꞌi aꞌni, ‘da sani jaꞌrujë̱ꞌë, a̱i a̱ijaꞌquë?’ \v 8 Ja̱je camaꞌpë coa ai jerepa cayë: ‘A̲ore cuaꞌcojë̱ꞌë, neato a̱i ja̱ꞌñere, yëꞌë a̱o a̱i huëosi maca deꞌoye a̱o ja̱ꞌñere cuiꞌñajëꞌë, yëꞌë a̱ni tëjisi jeteyoꞌje mëꞌëje a̱i cuiꞌne u̱cuja̱ꞌquë.’ \v 9 Ja̱je cua̱ñeseꞌere yoꞌoquëna, necaire pahuë deꞌoji cajë pëpaye peoji joꞌyaëpi cua̱ñeseꞌere necaito. ¿Me deꞌoji cayeꞌni, joꞌyaëpi cua̱ñeseꞌere neto? \v 10 Ja̱je cuiꞌne paꞌiji, mësaruje̱. Ja̱je paꞌina, Maijaꞌquë cua̱ñeseꞌere siꞌaye nesicohuaꞌi pani: ‘Coꞌa joꞌya mañaꞌë, mëꞌë nejëꞌë casi mañaseꞌe nehuë,’ caye paꞌiji.” \s1 Diez Ja̱ꞌju Dahuë Ju̱ꞌicohuaꞌire Ne Coꞌyaye \p \v 11 Jesús ja̱ yëꞌtaꞌa Jerusalénna sai Samaria cuiꞌne Galilea yejaña tëto sajiꞌi. \v 12 Saiquëpi aꞌri daripëna ti̱ꞌaquëna, diez ë̱mëohuaꞌi ja̱ꞌju dahuë ju̱ꞌicohuaꞌipi sa̱ñope ti̱ꞌahuë. Ti̱ꞌajëtaꞌa soꞌona nëcaja̱ni, \v 13 cuihuë: \p “¡Jesús, Yeꞌyaquë, yëquë mañare oijë̱ꞌë!” \p \v 14 Ja̱ maca Jesupi ñani ja̱ohuaꞌire capi: \p “Sani Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌina i̱ñojaijëꞌë.” \p Ja̱je caëna, ja̱ saijë i̱ohuaꞌi ju̱ꞌi dahuë peocohuaꞌi to̱me huesëhuë. \v 15 Ja̱ maca teꞌi ja̱ohuaꞌi aquëpi ju̱ꞌi dahuë peo hue̱ꞌña to̱mesiquë paꞌi ña jujani Maijaꞌquëni tutu yëꞌopi caquë sihuaquë coꞌipi. \v 16 Coꞌini doꞌre jaꞌrupi Jesús ña hue̱ꞌñana cuiꞌne i̱ tsiapi yejare pana në meni Maijaꞌquëre deꞌoji caquë sihuapi. Iquë ë̱më i̱ti sihuasiquë Samaria yeja aquë pajiꞌi. \v 17 Ja̱ maca Jesupi capi, i̱te: \p “¿Mësaru diez paꞌiohuaꞌi paꞌimaꞌpë pate, i̱ti ju̱ꞌicohuaꞌi? ¿Yecohuaꞌi nueve jerore paꞌiyeꞌni? \v 18 ¿Iquë yequë yeja aquëseꞌe Maijaꞌquëre sihuasiꞌi caquë coꞌisiquë paꞌiquë?” \p \v 19 Ja̱je cani i̱te capi: \p “Huëni saijë̱ꞌë. Jujuquë api, mëꞌë cuasani yoꞌo doꞌipi coꞌyasiquë sëte.” \s1 Maijaꞌquë Cua̱ñe Te̱ꞌte Paꞌi Ti̱ꞌañe \r (Mt 24.23-28, 36-41) \p \v 20 Fariseo pa̱ipi Jesure se̱iꞌë: ¿Je yëhua Maijaꞌquë te̱ꞌte ayepi ti̱ꞌajaꞌcoaꞌni? Ja̱je se̱jëna, i̱pi sehuopi: \p “Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌte ayere ti̱ñarepa ñañe peoji, coꞌamaña ñañeje paꞌye. \v 21 ‘I̱ñore tsoe paꞌiji’ pa̱nitaꞌa ‘jetore paꞌiji’ caye peoji. Ja̱je paꞌina, tsoe Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌte ayere mësaru joponi paꞌiji, yure.” \p \v 22 Ja̱je paꞌina, i̱re yeꞌyecohuaꞌire capi: \p “Ti̱ꞌajaꞌcoa, coꞌa muꞌseña Pa̱i Mamaquë yoꞌoquëna, ña ëa muꞌseña. Ja̱je ña ëaquëtaꞌare ñañe pa̱jaꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 23 Ja̱je ña ëaquëna, paꞌijëna, caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë: ‘I̱ñore paꞌiji’ pa̱nitaꞌa ‘jetore paꞌiji’. Ja̱je catoje̱ saimaꞌpë, cuiꞌne tuimaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. \v 24 Maꞌtëmopi mujuë yeꞌhueyeje̱ paꞌye pasipi. Pa̱i Mamaquë ti̱ta muꞌse cato asa tayoye peoja̱ꞌcoa. \v 25 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare duꞌru macarepa ai ai yoꞌoye paꞌiji. Yure paꞌiji, yure paꞌi pa̱ipi yëꞌëre coejëna. \v 26 Noé paꞌi muꞌseña yoꞌojë paꞌiseꞌeje̱ paꞌye cuiꞌne paꞌija̱ꞌcoa, Pa̱i Mamaquë daija̱ꞌa muꞌseñaje. \v 27 Ja̱ muꞌseña je̱ꞌquë a̱o a̱ijë cuiꞌne u̱cujë, huejajë cuiꞌne mamajëre huejojë yoꞌohuë. Ja̱je yoꞌojëna, Noé jai yohuëna cacapi. Cacasi maca, jai coꞌje ti̱ꞌaëna, ja̱ohuaꞌi siꞌaohuaꞌi coꞌje ju̱juhuë. \v 28 Ja̱je cuiꞌne Lot paꞌi muꞌseñaje yoꞌohuë: A̲o a̱ijë cuiꞌne co̱no u̱cujë huerojë cuiꞌne yecohuaꞌina se i̱sijë, coꞌamaña ta̱jë cuiꞌne huë̱ꞌña nejë paëꞌë. \v 29 Ja̱je yoꞌojë paꞌijëna, Lot Sodomapi etani sajiꞌi. Saisi maca maꞌtëmopi oco to̱meñeje paꞌye toapi to̱mequë siꞌaohuaꞌire huani je̱api, Sodoma pa̱ire. \v 30 Ja̱je cuiꞌne paꞌye pasipi, Pa̱i Mamaquë ñaijaꞌa muꞌseñaje. \p \v 31 Ja̱ coꞌa muꞌseña ti̱ꞌaëna, huëꞌe hueꞌsere paꞌijëna, coꞌamañapi huëꞌe sa̱ꞌnahuëre paꞌito i̱jañuꞌu cajë yoꞌomaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. Cuiꞌne yecohuaꞌipi tsiore paꞌicohuaꞌi pani coꞌimaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, huëꞌena. \v 32 Deꞌhua cuasajë̱ꞌë, Lot nëjo yoꞌoseꞌere. \v 33 Ja̱je paꞌina, coꞌye i̱ paꞌiyere ai cuasaquë cato siꞌaye ne huesëye paꞌiji. \p \v 34 Ja̱je paꞌina, cayë. Ja̱ ñami ca̱i saihuëna cayahuaꞌi ca̱icohuaꞌi paꞌito teꞌire saquë yequëni je̱o saiye paꞌija̱ꞌcoa. \v 35 Cuiꞌne caya nomiohuaꞌi teꞌe toacohuaꞌini teꞌore saquë cuiꞌne yeconi je̱o saiye paꞌija̱ꞌcoa. \v 36 Ja̱je cuiꞌne caya ë̱mëohuaꞌi tsiore paꞌijëna, teꞌire saquëna, cuiꞌne teꞌi je̱o saisiquë paꞌija̱ꞌquë api.” \p \v 37 Ja̱je caquëna, iyere asani se̱teña: \p “¿Jerona iye yoꞌo ja̱ꞌñe aꞌni, Ëjaë?” \p Cajëna, i̱pi capi: \p “Ju̱ꞌisiquë u̱i hue̱ꞌña pëꞌpëri tsiꞌsiyeje̱ paꞌye tsiꞌsija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë.” \c 18 \s1 Huaꞌjeopi Cuiꞌne Yoꞌoyere Ca Tëjiquë \p \v 1 Siꞌanë Maijaꞌquëre se̱jë paꞌiye paꞌiji, yoꞌo jujaye peoye caquë Jesús pa̱i yoꞌoye ayena ti̱ña caquë ñeje, yeꞌyapi. \v 2 Yeꞌyaquë capi: \p “Paꞌiji, pa̱i daripë pa̱i yoꞌoye ñaquë, Maijaꞌquëre caꞌramaꞌquëpi, cuiꞌne yecohuaꞌireje̱ oimaꞌquëpi. \v 3 Cuiꞌne ja̱re ja̱ daripëre pacoꞌë, huaꞌjeo. Ja̱opi pa̱i yoꞌoye ñaquëna, i̱ote sa̱ñope yoꞌoquëni quëaona ca deꞌhuacaija̱quë caco siꞌanëpi sacoꞌë. \v 4 Ja̱je saio yoꞌocona, pa̱i yoꞌoye ñaquëpi coepi. Coesiquëtaꞌa jeteyoꞌje cuasapi: ‘Maijaꞌquëre caꞌramaꞌquëje̱ cuiꞌne pa̱ireje̱ oimaꞌquëpi. \v 5 Co̱casiꞌi huaꞌjeore, jo̱sa siꞌanë daio yëꞌë yequere cuasaquëna, camaꞌo paꞌija̱ꞌcore,’ cuasapi.” \p \v 6 Ja̱je capi, iquë pa̱i yoꞌoye ñaquë coꞌaquë. Ja̱je paꞌito Jesús capi: \v 7 “¿Maijaꞌquëre muꞌseñapi cuiꞌne ñamiñapi se̱cohuaꞌire i̱ joꞌya nesicohuaꞌire co̱caiye pa̱jaꞌquë aë? ¿Tsoe utejë̱ꞌë, caquë aë? \v 8 Pa̱ni. Ja̱je paꞌina, cayë, ti tsoe nëiñe peoye co̱caija̱ꞌquë api, Maijaꞌquë. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare ¿yëꞌë iye yejana dai maca, deꞌhue yëꞌëre necaiquë api cuasacohuaꞌi paꞌijëna, ti̱ꞌajaꞌquë aꞌni?” \s1 Fariseo Cuiꞌne Paꞌi Doꞌire Se̱quë Ayere Quëaye \p \v 9 Pa̱i yoꞌoyeje̱ paꞌye neni Jesús quëapi, deꞌocohuaꞌi aꞌë cuasajë yecohuaꞌire coꞌacohuaꞌi aꞌë cajë coecohuaꞌire. \v 10 Quëa huëoquë capi: \p “Caya ë̱mëohuaꞌi Maijaꞌquëre se̱ huëꞌena saëꞌë, se̱ñuꞌu cajë. Teꞌi ja̱ohuaꞌi aquëpi fariseo paꞌiji, cuiꞌne yequëpi paꞌi doꞌi curiquë se̱quë pajiꞌi, pa̱i ëjaëre necaiquë. \v 11 Paꞌina, fariseopi coa nëcaquë se̱jiꞌi, ñeje: ‘I̱na, jaꞌquë mëꞌëre sihuayë, yëꞌëre cato ja̱ohuaꞌi coꞌamaña ñacohuaꞌi, cuiꞌne coꞌacohuaꞌi cuiꞌne nomiohuaꞌire coa yoꞌocohuaꞌije̱ paꞌi peoyë. Cuiꞌne ja̱ë paꞌi doꞌi se̱quëje̱ paꞌi ti peoyë. \v 12 Cuiꞌne teꞌe semanare cayaye a̱o a̱imaꞌquëpi se̱i cuiꞌne yëꞌë yoꞌoquë curiquë neñeje Maijaꞌquë huëꞌena diez paꞌye neni teꞌore i̱siquë aꞌë, deꞌhue.’ \v 13 Ja̱je se̱ina, paꞌi doꞌire se̱quëpi soꞌo macana pëani ñaco ca̱ mañaje maꞌtëmona se mëani ñamaꞌë coa ai jerepa coti saihuëna tëꞌcaquë ñeje caquë se̱jiꞌi: ‘I̱na, yëꞌë Jaꞌquë yëꞌëre oijë̱ꞌë, yëꞌë maca ai coꞌaquë aꞌë.’ \v 14 Ja̱je paꞌina, cayë, mësarute. Iquë paꞌi doꞌire curiquë se̱quë cato Maijaꞌquëna i̱ coꞌaquë paꞌiye quëa to̱ni Maijaꞌquë ja̱ꞌre paꞌi sihuaquë coꞌipi. Ja̱je coꞌiquëtaꞌare fariseo cato ti sihuamaꞌë pajiꞌi. Ja̱je paꞌina, coꞌye yëꞌë jerepa paꞌi aꞌë cuasacohuaꞌire cato coa ai jerepa meñe neñe paꞌiji. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yëꞌë teaye paꞌi aꞌë cuasaquëni ai jerepa paꞌire neñe paꞌiji.” \s1 Jesús Tsi̱re Deꞌoyerepa Cacaiye \r (Mt 19.13-15; Mr 10.13-16) \p \v 15 Jesús quëꞌrona tsi̱re dahuë, papija̱quë cajë. Ja̱je yoꞌojëna, i̱ yeꞌyacohuaꞌipi ñani i̱ti tsi̱re dacohuaꞌire yoꞌomaꞌpë paꞌijë̱ꞌë ca huëohuë. \v 16 Ja̱je cajëna, Jesús ja̱ohuaꞌire soini capi: \p “Coa ñajëꞌë, ë̱semaꞌpë tsi̱re, i̱ohuaꞌiseꞌe daija̱jë yëꞌë quëꞌrona. Maijaꞌquë quëꞌro ja̱ohuaꞌije̱ paꞌiohuaꞌiseꞌe cacaye paꞌiji. \v 17 Ja̱je paꞌina, nuñerepa cayë, mësarute. Tsi̱ deꞌoji cajë yëyeje̱ paꞌye yoꞌomaꞌcohuaꞌi pani ti cacaye peoji, Maijaꞌquë cua̱ñe hue̱ꞌña.” \s1 Po̱sëpi Jaiye Coꞌamaña Paquëpi Jesure Caseꞌe \r (Mt 19.16-30; Mr 10.17-31) \p \v 18 Pa̱i ëjaohuaꞌi aquëpi se̱jiꞌi, Jesure: \p “Deꞌo yeꞌyaquë, ¿me yoꞌoni ti pani huesëye ti̱ꞌajaꞌquë aꞌni?” \p \v 19 Jesupi i̱te capi: \p “¿Me yoꞌoquë yëꞌëre deꞌoquë caquëꞌni? Peoji, teꞌije̱ deꞌoquë. Coa teꞌi Maijaꞌquëseꞌe deꞌoquë paꞌiji. \v 20 Asaquë aꞌë, Maijaꞌquë cua̱ñeseꞌe: ‘Nomiore yoꞌomaꞌë nëjore peoni, pa̱ire huani je̱omaꞌë, coꞌamaña ñamaꞌë, coa cosomaꞌë, cuiꞌne ëjaohuaꞌire ñajë oijë̱ꞌë, më jaꞌquëre cuiꞌne më jaꞌcore.’ Ja̱re mëꞌëpi asaë.” \p \v 21 Ja̱je caquëna, i̱ti se̱siquëpi capi, i̱te: \p “Siꞌanë iye tsihuaꞌë paꞌinëpi deꞌoye sehuoquë aꞌë.” \p \v 22 Ja̱je caquëna, Jesupi asani i̱te capi: \p “Ja̱ yëꞌtaꞌa teꞌo carapi, mëꞌëre. Siꞌaye mëꞌë payere i̱sijë̱ꞌë, peocohuaꞌini. Ja̱je mëꞌë yoꞌonitaꞌa Maꞌtëmore coꞌamaña paye paꞌiji. Ja̱ jeteyoꞌje dani tuijë̱ꞌë, yëꞌëre.” \p \v 23 Ja̱je caquëna, iyere asani ai oi, jaiye coꞌamaña paquë sëte. \v 24 Ja̱je oina, ñani Jesús capi: \p “Airepa jëaye paꞌiji, jaiye coꞌamaña pacohuaꞌipi Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌtena cacaye. \v 25 Camellore miu ñaca cojeja̱ꞌa etoja̱iñe ti peoji. Ja̱ jëaye se̱ña maca jëaji, coꞌamaña pacohuaꞌipi Maijaꞌquë te̱ꞌtena cacaye.” \p \v 26 Ja̱je caquëna, i̱ti asasicohuaꞌipi cahuë: \p “Ja̱je paꞌito ¿nepi huasosicohuaꞌi paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌni?” \p \v 27 Cajëna, Jesupi capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Ja̱je paꞌina, pa̱i ne ti̱ꞌañe peoyere, Maijaꞌquëseꞌe ne ti̱ꞌañe paꞌiji.” \p \v 28 Caquëna, Pedropi capi: \p “Ëjaë, yëquë paseꞌe siꞌaye je̱ohuë, mëꞌëni tuñuꞌu cajë.” \p \v 29 Caquëna i̱pi sehuopi: \p “Nuñerepa cayë. Pa̱ipi Maijaꞌquë te̱ꞌte doꞌire i̱ huëꞌe, jaꞌquëohuaꞌire, aꞌyëohuaꞌire, nëjore, mamajëre je̱osiquë pani, \v 30 yequë yejana paꞌiye huëo maca ti paꞌiyere ti̱ꞌajaꞌquë api.” \s1 Jesús I̱ Ju̱ꞌi Ja̱ꞌñere Quëaye \r (Mt 20.17-19; Mr 10.32-34) \p \v 31 Jesús pa̱i peo hue̱ꞌñana i̱ yeꞌyacohuaꞌire soini, capi: \p “Yure sañuꞌu, Jerusalénna. Ja̱rona siꞌaye ti̱ꞌajaꞌcoa, Pa̱i Mamaquëre yoꞌo ja̱ꞌñere Maijaꞌquëre quëacaicohuaꞌi toyajë paꞌiseꞌe. \v 32 Ja̱rona yëꞌëre i̱sija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, judío pa̱i peocohuaꞌina. I̱sirena, cueꞌcuejë yoꞌoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë yëꞌëre coꞌaye cajë, cuiꞌne copi tseꞌseja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 33 Tëꞌca tëjini huani je̱ojaꞌcohuaꞌi aꞌë. Ja̱je yoꞌosicohuaꞌitaꞌare toaso̱ muꞌseña paꞌi maca huëija̱ꞌquë aꞌë.” \p \v 34 Ja̱je caquëna, ja̱ohuaꞌi coa huesë asahuë, i̱quere caquëꞌni cuasajë. I̱pi ti̱ña asaye ë̱sequëna. \s1 Jesús Ñamaꞌquëre Jujuseꞌe \r (Mt 20.29-34; Mr 10.46-52) \p \v 35 Jesupi Jericó daripë quë̱no macare paꞌina, teꞌi ñamaꞌquëpi maꞌa yëꞌquë macare ñuꞌi curiquë da saicohuaꞌire se̱jiꞌi. \v 36 Se̱quëpi jai pa̱i saijë cajëna, asani se̱jiꞌi, i̱quere ja̱je yoꞌojë cayeꞌni caquë. \v 37 Se̱ina, i̱te quëahuë. Ja̱roja̱ꞌa Jesús Nazaret aquëpi daina, yoꞌojë cayë. \v 38 Cajëna, ja̱ maca asani cuipi: \p “Jesús, David mamaquë yëꞌëre oijë̱ꞌë. Ai yoꞌoyë.” \p \v 39 Ja̱je cuiquëna, yecohuaꞌipi duꞌru saicohuaꞌipi i̱te cahuë, cuimaꞌë paꞌijë̱ꞌë. Ja̱ cajëtaꞌare i̱pi ai jerepa ja̱ yëꞌtaꞌapi cuipi: \p “David mamaquë yëꞌëre oijë̱ꞌë. ¡Ai yoꞌoyë!” \p \v 40 Caquëna, asani Jesús nëcaja̱ni, quërëja̱ni dajë̱ꞌë caquë jëjo saopi, teꞌire. Dasi maca i̱te se̱jiꞌi: \p \v 41 “¿Me nejaquë cuasaquëꞌni, mëꞌë yëꞌëre?” \p Caquëna, ñamaꞌquëpi sehuopi: \p “Ëjaë, ñaco ca̱re deꞌhuacaijë̱ꞌë. Ñasiꞌi, yëꞌë.” \p \v 42 Caquëna, Jesupi capi, i̱te: \p “¡Ñaquë paꞌijë̱ꞌë! Mëꞌë nequë api cuasaquë ca doꞌipi.” \p \v 43 Ja̱je ca macapi, tsoe ñaquë pajiꞌi, ñamaꞌquë paꞌisiquëpi. Ja̱ maca Jesure tujiꞌi, Maijaꞌquëre sihuaquë. Cuiꞌne siꞌaye iye yoꞌoye ñasicohuaꞌije̱ Maijaꞌquëre ai sihuahuë. \c 19 \s1 Jesús Cuiꞌne Zaqueo \p \v 1 Ja̱ maca Jericó daripëna Jesús cacani tëto saina, \v 2 cuiꞌne ja̱rote jaiye coꞌamaña paquë Zaqueo hueꞌequëje̱ pajiꞌi, curiquë paꞌi doꞌi se̱cohuaꞌi ëjaëpi. \v 3 Ja̱ë cato Jesure ñañe yëquë pajiꞌi. Ja̱je yëquëtaꞌa me ñaquëꞌni pa̱i jaꞌi maña paꞌijëna, Zaqueo nëhuiquë pajiꞌi. \v 4 Ja̱je paꞌipi duꞌru huëꞌhuëni so̱quë yëna mëjiꞌi, Jesús jaꞌye tëto saija̱ꞌtona ñani. \v 5 Ja̱ maca Jesús ja̱roja̱ꞌa saiquëpi ñani Zaqueore capi: \p “Esa cajejë̱ꞌë, yure mëꞌë huëꞌena sani pëaja̱ꞌquëpi saiyë.” \p \v 6 Ja̱ maca Zaqueo esa cajeni sihuaquë Jesure i̱ huëꞌena sai sapi. \v 7 Ja̱ maca iyere yecohuaꞌi ñani siꞌahuaꞌi deꞌoye yoꞌomaꞌajiꞌi cahuë, Jesupi coꞌaye yoꞌoquë huëꞌena pëasiꞌi caquë, saquëna. \v 8 Ja̱ maca Zaqueopi huëni nëcani capi, Ëjaëre: \p “I̱na Ëjaë, yëꞌë paye jopore paja̱ꞌa i̱sisiꞌi coꞌamaña peocohuaꞌire, cuiꞌne yëꞌë coa cosoquë jerepa neseꞌe paꞌito coꞌyosiꞌi cuatro paꞌye jerepa yëꞌë se jiosiquëre.” \p \v 9 Ja̱je caquëna, Jesupi capi, i̱te: \p “Iye muꞌse ti̱tapi iye huëꞌe huasoye cuiꞌne iye ë̱më cato Abraham tsëcapë aquë api. \v 10 Ja̱je paꞌina, Pa̱i Mamaquë dajiꞌi, ne huesësicohuaꞌire coꞌequë huasosiꞌi caquë.” \s1 Curiquë Yoꞌoseꞌe Ayere Quëaye \p \v 11 Ja̱ yëꞌtaꞌa Jesús cayere pa̱i asajë cuasahuë, yure Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌte ti̱ꞌajaꞌcoa cajë. Ja̱je cuasahuë, Jesupi Jerusalén jaꞌyere paꞌi doꞌire ñajë. Ja̱je cuasajëna, i̱pi pa̱i yoꞌoyeje̱ paꞌye caquë quëa huëopi. \v 12 Ja̱ maca capi: \p “Pajiꞌi, teꞌe pa̱i deꞌo tsëcapë aquë. Ja̱ëpi soꞌo yejana sajiꞌi, pa̱i ëjaëre nesi maca, pa̱i ëjaë deꞌoni cuiꞌnaëpi coꞌi co̱siꞌi caquë. \v 13 Ja̱ yëꞌtaꞌa saimaꞌnë, diez paꞌiohuaꞌire i̱ joꞌya acohuaꞌini soini, pa̱i ñapere i̱sipi jai doꞌi curiquë të̱ꞌñare teꞌe të̱ꞌñaseꞌe i̱siquë capi: ‘Iye curiquëpi se hueroni yeque jaiye nejëꞌë, yëꞌë coꞌi macaja̱ꞌa.’ \v 14 Ja̱je casiquëtaꞌare i̱ yeja paꞌi pa̱ipi i̱te coejë, i̱ saisi jeteyoꞌje jëjo saohuë, quëaja̱ꞌcohuaꞌipi: ‘Coeyë, mëꞌëre yëquë ëjaë deꞌoye’ cajë. \p \v 15 Ja̱je casicohuaꞌitaꞌare pa̱i ëjaë deꞌosiquëpi coꞌipi, i̱ yejana. Ti̱tani cua̱ñe saopi, i̱ curiquë i̱sisicohuaꞌire quërëja̱ijëꞌë caquë. Asasiꞌi, je jaꞌye pa̱i ñape ja̱ curiquëpi nereꞌni caquë. \v 16 Soina, duꞌru macarepa ti̱taquëpi capi: ‘Ëjaë, mëꞌë curiquëpi diez paꞌye jerepa se ne co̱huë.’ \v 17 Pa̱i ëjaëpi sehuopi: ‘Ai deꞌoji, mëꞌë deꞌo joꞌyaëꞌë. Mëꞌë aꞌri mañare deꞌoye ñacaisi doꞌire, mëꞌëre diez daripë̱a cua̱ñequëre neñë.’ \v 18 Yequëpi dani capi: ‘Ëjaë, mëꞌë curiquëpi cinco paꞌye jerepa nehuë.’ \v 19 Cuiꞌne iquëreje̱ sehuopi: ‘Mëꞌë cato cinco daripë̱a cua̱ñequë paꞌijë̱ꞌë.’ \v 20 Ja̱ maca yequëpi dani capi: ‘Ëjaë, iye paꞌiji, mëꞌë curiquë pañuelo ca̱ꞌtipëna deani deꞌhuaseꞌe. \v 21 Mëꞌëpi pa̱ire oimaꞌë yoꞌoquë mëꞌë i̱si maꞌñere tsiꞌsoni, cuiꞌne mëꞌë ta̱ maꞌñere coa tëaquë, yoꞌoquëni caꞌraquë pa̱huë.’ \p \v 22 Caquëna, pa̱i ëjaëpi capi: ‘Coꞌa joꞌyaë, ja̱re mëꞌë caseꞌepi i̱ñoji, mëꞌë coꞌaquë paꞌiye. Ja̱je yëꞌë pa̱ire oimaꞌë yoꞌoquëpi yëꞌë ne maꞌñere tsiꞌsoquë cuiꞌne yëꞌë ta̱ maꞌñere coa tëaquë yoꞌoye asaquë sëte. \v 23 ¿Me yoꞌoquë curiquë i̱sirena, i̱tipi ne doꞌire coꞌye sa̱i hue̱ꞌñana tëomaꞌë paquëꞌni, yëꞌë dani i̱ti mañaque nejaꞌquëtaꞌare huëꞌe ti̱tasi maca?’ \v 24 Ja̱je cani i̱ti maca paꞌicohuaꞌire capi: ‘Jiojë̱ꞌë, curi tëꞌquire. Jioni i̱sijë̱ꞌë, diez të̱ꞌña paquëna.’ \v 25 Caquëna, ja̱ohuaꞌipi cahuë, i̱te: ‘¿Ëjaë, tsoe diez të̱ꞌña paquëre me ai jerepa i̱siyeꞌni?’ \v 26 Cajëna, pa̱i ëjaëpi sehuopi: ‘Nuñerepa cayë, paquëni ai jerepa se i̱siye paꞌiji. Ja̱je paꞌina, cuiꞌne peoquëni coa ai jerepa se jio co̱ñe paꞌiji, siꞌaye i̱ payeje̱ peo hue̱ꞌñarepa. \v 27 Cuiꞌne yecohuaꞌi yëꞌëre ëjaë deꞌoye coesicohuaꞌire quërëja̱ni i̱ñona dani yëꞌëque ñaquëna, huani je̱ajëꞌë,’ capi.” \s1 Jesupi Jerusalén Cacaseꞌe \r (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Jn 12.12-19) \p \v 28 Ja̱je iye se ca tëjini Jesús Jerusalénna sajiꞌi. \v 29 Tsoe Betfagé cuiꞌne Betania daripë̱a cuiꞌne Olivos hueꞌyosi cu̱tihuë̱a ti̱ꞌañe jaꞌi maca paꞌi i̱ yeꞌyacohuaꞌire cayaohuaꞌire jëjo saopi. \v 30 Ñeje caquë: \p “Ja̱ maca jaꞌye daripëna saijë̱ꞌë. Ti̱ꞌa maca ja̱rote paꞌija̱ꞌquë api, burro sëasiquëpi, pa̱ije ja̱ yëꞌtaꞌa tuimaꞌquëpi. Ti̱ꞌani joyeni dajë̱ꞌë. \v 31 Joyejëna, yecohuaꞌipi me nejaꞌquëni sayeꞌni se̱cohuaꞌi paꞌito, cajë̱ꞌë, Ëjaëpi yoꞌoye paꞌiji.” \p \v 32 Ja̱ maca i̱ yeꞌyacohuaꞌipi sani Jesús caseꞌeje̱ ti̱ꞌahuë. \v 33 Ti̱ꞌani burroni joyejëna i̱ti tse̱ acohuaꞌipi se̱iꞌë: \p “¿Me neñuꞌju joyeyeꞌni?” \p \v 34 Cajëna, i̱ohuaꞌipi sehuohuë: \p “Ëjaëpi yoꞌoye paꞌiji, caëna, yoꞌoyë.” \p \v 35 Ja̱je quëani joyeni Jesús quëꞌrona sahuë. Sani ca̱ñapi burro jetena jajeni Jesure mëo ñohuë. \v 36 Ja̱ maca ñuꞌi sajiꞌi. Saina, pa̱i ca̱ñare i̱ saija̱ꞌa maꞌana jajehuë. \v 37 Olivos cu̱tihuë perepë cajeye jaꞌi macare paꞌina, siꞌahuaꞌi i̱te asani tuicohuaꞌipi Maijaꞌquëre sihuajë cui huëohuë, pa̱i yoꞌo ti̱ꞌa maꞌñere yoꞌoquëna, ñasicohuaꞌipi. \v 38 Ñeje cajë: \p “Deꞌoquëre papi pa̱i Ëjaë daiji, Maijaꞌquë jëjo daoquëre papi, deꞌoye paꞌiyere papi co̱ni. Ja̱je paꞌito sihuañuꞌu, i̱te maꞌtëmo acohuaꞌije̱ sihuajëna.” \p \v 39 Ja̱ maca fariseohuaꞌi pa̱i jopore co̱ni paꞌicohuaꞌipi cahuë, i̱te: \p “Yeꞌyaquë, mëꞌëre tuicohuaꞌire camaꞌpë cajë̱ꞌë.” \p \v 40 Ja̱je cajëna, Jesupi sehuopi: \p “Nuñerepa cayë. Icohuaꞌipi cuiye je̱ocohuaꞌi paꞌito quë̱na pë̱api cuija̱ꞌcoa.” \p \v 41 Ja̱ maca Jesús Jerusalén quë̱no maca ti̱ꞌaquë i̱ti daripëre ñani ojiꞌi. \v 42 Ñeje caquë: \p “¡Iye muꞌse mëꞌë deꞌhue asato yëꞌë i̱siye deꞌoraꞌpi. Mëꞌë deꞌoye paꞌiye ti̱ꞌaraꞌhuë, i̱siyere! Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yure cato yahueseꞌe paꞌiji. Ja̱je paꞌina, mëꞌë ña ti̱ꞌañe peoji. \v 43 Coꞌa muꞌse ti̱ꞌajaꞌcoa, mëꞌëre. Mëꞌëre sa̱ñope yoꞌocohuaꞌipi quë̱na tëhuopaje̱ paꞌiore tëꞌyaja̱icohuaꞌi aꞌë. Ja̱je yoꞌoni coa siꞌa te̱ꞌñapi etaye peoja̱jë cajë yoꞌocohuaꞌi aꞌë. \v 44 Ja̱je yoꞌojë yejana siꞌaye quë̱na pë̱a ne ta̱o o̱ajaꞌcohuaꞌi aꞌë, huani je̱ajaꞌcohuaꞌi aꞌë, mëꞌë mamajëre, huesë paꞌisi doꞌire Maijaꞌquë mëꞌëre doꞌi daisi maca.” \s1 Jesupi Maijaꞌquë Huëꞌere Tsoa To̱seꞌe \r (Mt 21.12-17; Mr 11.15-19; Jn 2.13-22) \p \v 45 Ja̱ maca Jesús Maijaꞌquëre huëꞌena cacani i̱ti huëꞌena coꞌamaña i̱sijë cuiꞌne huerojë yoꞌocohuaꞌire peo hue̱ꞌñarepa eto saopi, hueꞌsena. \v 46 Yoꞌoquë capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Toyaseꞌe caji, ñeje: ‘Yëꞌë huëꞌe cato Maijaꞌquëre se̱ huëꞌe aꞌë.’ Ja̱je paꞌiotaꞌare mësaru cato, coꞌamaña ñaohuaꞌi tuꞌaro neni yoꞌoyë.” \p \v 47 Siꞌa muꞌseña Jesús yeꞌyapi, Maijaꞌquëre se̱ huëꞌena. Ja̱je yeꞌyaquëna, Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌi cuiꞌne cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi cuiꞌne pa̱i daripë ëjaohuaꞌije̱ me neni huani je̱ojaꞌcohuaꞌi aꞌni cuasajë coꞌehuë, i̱ti yoꞌo ja̱ꞌñere. \v 48 Ja̱je coꞌejëtaꞌa ti̱ꞌamaꞌpë paëꞌë, i̱te ne ja̱ꞌñere. Siꞌa pa̱i i̱seꞌere asajë cuiꞌne sehuojë yoꞌojëna, ñajë. \c 20 \s1 Jesús Cua̱ñeñerepa Paꞌiye \r (Mt 21.23-27; Mr 11.27-33) \p \v 1 Teꞌe muꞌse Jesús Maijaꞌquëre se̱ huëꞌere pa̱ire yeꞌyaquë cuiꞌne huaso cocare quëaquë paꞌina, ti̱tahuë, Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌi, cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi cuiꞌne aiohuaꞌi co̱ni. \v 2 Ja̱ohuaꞌipi ti̱tani cahuë: \p “¿Quëajë̱ꞌë, i̱que tutupi cua̱ñequërepa paꞌi yoꞌoquëꞌni, iye? ¿I̱queipi iye cua̱ñe tutu i̱sina, yoꞌoquëꞌni?” \p \v 3 Cajëna, ja̱ maca Jesupi ja̱ohuaꞌire capi: \p “Yëꞌëre cuiꞌne se̱siꞌi, mësarute. Sehuojë̱ꞌë, yëꞌë cato: \v 4 ¿Nepi cua̱ñereꞌni, Juan oco doquë paꞌi ja̱ꞌñe? ¿Maijaꞌquë pa̱nitaꞌa pa̱i?” \p \v 5 Caquëna, sehuoye pa̱jë coa sa̱ꞌñe i̱ohuaꞌija̱ꞌa cahuë, ñeje: \p “¿Me caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌni? Maipi Maijaꞌquëpi jëjo daopi cacohuaꞌi paꞌito i̱pi sehuoja̱ꞌquë paꞌini: ‘¿Ja̱je paꞌitaꞌare me yoꞌojë sehuoye pa̱reꞌni?’ \v 6 Cuiꞌne maipi pa̱ipi cua̱ñesiquë pajiꞌi catoje̱, siꞌa pa̱i huëni maire quë̱na pë̱api je̱ajë huani je̱ajaꞌcohuaꞌi paꞌini, siꞌaohuaꞌi Juanre Maijaꞌquë coca quëaquërepa pajiꞌi cuasajë cahuë.” \p \v 7 Ja̱je cuasani cahuë: “Huesëyë. Ne saꞌapi Juanre oco doquë paꞌi ja̱ꞌñe cua̱ñehuë.” \v 8 Cajëna, Jesuje̱ capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Yëꞌëje̱ mësaru se̱seꞌe quëaye pa̱ñë.” \s1 Coꞌacohuaꞌi Yoꞌoye Ayere Quëaye \r (Mt 21.33-44; Mr 12.1-11) \p \v 9 Ja̱ jeteyoꞌje Jesús pa̱ire coca ca huëopi. Pa̱i yoꞌoyeje̱ paꞌye neni quëapi, ñeje: \p “Pajiꞌi, teꞌi tsio paquëpi cuiyaꞌi ta̱ni i̱ coꞌamaña necaicohuaꞌina i̱si nëoni sani huesëquë. \v 10 Tëaye ti̱ꞌasi maca saisiquëpi i̱ joꞌyaëre jëjo daopi, coꞌamaña necaicohuaꞌire se̱ni tëani dajë̱ꞌë, yëꞌëre nëocaiseꞌere caquë. Ja̱je cani jëjo daosiquëni ja̱ohuaꞌipi coa tarapi tëꞌcani jëjo saohuë, peoquëre. \v 11 Ja̱ maca i̱ti tse̱ aquëpi yequë joꞌyaëre jëjo dao co̱pi. Cuiꞌne ja̱ëteje̱ tarapi tëꞌcani jëjo saohuë, ti i̱simaꞌpë. \v 12 I̱ti tse̱ aquëpi ti̱jupë yequë joꞌyaëre jëjo daoruje̱ coꞌamaña necaicohuaꞌipi ñani ja̱ëteje̱ tëꞌcani hueꞌsena quërë eto saohuë, pë̱ijë. \v 13 Ja̱ maca ña jujani i̱ti yeja tse̱ aquë capi: ‘¿Me neñe ja̱je paꞌito? cani i̱ oi mamaquëre pani jëjo saopi. Ja̱ëni ñanitaꞌa caꞌrajë deꞌoye sehuoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë.’ \v 14 Jëjo saouna, i̱pi ti̱ꞌaquëna, tsio ñacaicohuaꞌipi ñani sa̱ꞌñe cahuë: ‘Iquëpi iye tsio tse̱ aquë deꞌoja̱ꞌquë api, huani je̱oñuꞌu. Ja̱je yoꞌoni ti ñese maipi i̱ti tse̱ acohuaꞌi deꞌoñuꞌu cahuë.’ \v 15 Ja̱je cani tsio peo hue̱ꞌñana etoni i̱te huani je̱ohuë.” \p Ja̱je quëani Jesupi se̱jiꞌi: \p “¿Ja̱je yoꞌosi doꞌi me yoꞌoja̱ꞌquë aꞌni, i̱ti tsio aquë ja̱ohuaꞌire?” \p \v 16 Cani capi, i̱pi: \p “Dani coꞌamaña necohuaꞌire huani je̱ani yecohuaꞌina i̱sija̱ꞌquë api, i̱ yeja.” \p Ja̱je caquëna, iyere asani cahuë: \p “¡Ja̱je yoꞌoto Maijaꞌquëje̱ coeni!” \p \v 17 Ja̱je cajëna, Jesús i̱ohuaꞌire ñani capi: \p “Ja̱je mësaru cuasato, ¿i̱quere caquëꞌni, toya pëpë, paꞌiye ñañuꞌu? Ñeje caji: \q1 Huëꞌe necaicohuaꞌi ne jujani nejosi quë̱na pëpi \q1 Ja̱opi yure quë̱na pë i̱orepa paꞌiji. \m \v 18 Ja̱o quë̱na pë ë̱mëjeꞌna pa̱ipi to̱mecohuaꞌi pani, to̱me jëꞌyeye paꞌiji. Cuiꞌne quë̱na pëpi pa̱i ë̱mëjeꞌna to̱meco pani peo së̱pë̱arepa neñe paꞌiji.” \s1 Paꞌi Doꞌire Sa̱iñe Ayere Yeꞌyeseꞌe \r (Mt 21.45-46; 22.15-22; Mr 12.12-17) \p \v 19 Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌi cuiꞌne cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi Jesure i̱ti macapi tse̱ani coñuꞌu maini caquë ja̱je quëaji. Cuasajëtaꞌa pa̱ini caꞌrajë yoꞌoye pa̱huë. \v 20 Ja̱ maca yahue deꞌo pa̱irepa cayeje̱ cajë coa cosoja̱ꞌcohuaꞌire jëjo saohuë. Ja̱ohuaꞌipi se̱jëna, i̱pi tayo caëna, ja̱ doꞌire pa̱i ëjaëna tse̱ani i̱siñuꞌu cajë. \v 21 I̱te se̱ni ñañuꞌu cajë saisicohuaꞌipi cahuë: \p “Yeꞌyaquë, mëꞌë pa̱ire nuñerepa caquë yeꞌyaquëpi cuiꞌne pa̱ireje̱ siꞌahuaꞌire siꞌa yëꞌquë maca caquëpi coa ai jerepa nuñere pare Maijaꞌquë cocare yeꞌyaquëna, asayë, yëquë. \v 22 Ja̱je paꞌina, se̱ñë. Quëajë̱ꞌë: ¿Deꞌoquë paꞌi doꞌire pa̱i ëjaë Césarna sa̱iñe, pa̱nitaꞌa coꞌaquë?” \p \v 23 Cajë se̱jëna, tsoe Jesús asapi, i̱ohuaꞌi coꞌaye cuasajë se̱ñe. Ja̱je ñani capi: \p “¿Me yoꞌojë yëꞌëre ja̱je neñañuꞌu cajë yoꞌoyeꞌni? \v 24 I̱ñojëꞌë, curiquë tëꞌquire. ¿Ne tsiare hueꞌecoꞌni? ¿Cuiꞌne ne mamire toyaseꞌeje̱ hueꞌecoꞌni?” Caquëna, i̱ohuaꞌipi sehuohuë: \p “Romano pa̱i ëjaë mamire toyasicoa.” \p \v 25 Cajëna, ja̱ maca i̱pi capi: \p “Ja̱je paꞌito i̱sijë̱ꞌë, romano pa̱i ëjaëna i̱ tse̱co paꞌito. Cuiꞌne Maijaꞌquë tse̱ paꞌito Maijaꞌquëna i̱sijë̱ꞌë.” \p \v 26 Ja̱je pa̱i ña hue̱ꞌñana siꞌaye i̱ohuaꞌi cosojë neñuꞌu cajë yoꞌoseꞌere sehuoquëna, ñani ai ta̱ꞌñe asaji cuasajë caꞌrajë jerepa camaꞌpë paëꞌë. \s1 Ju̱ꞌisicohuaꞌi Huëiye Paꞌiquë Cajë Se̱ñe \r (Mt 22.23-33; Mr 12.18-27) \p \v 27 Jeteyoꞌje Saduceohuaꞌipi Jesure sani ñahuë. Ja̱ohuaꞌi Saduceohuaꞌi cato ju̱ꞌisicohuaꞌi huëiye peoji cacohuaꞌi paëꞌë. Ja̱je paꞌiohuaꞌipi cahuë, Jesure: \p \v 28 “Yeꞌyaquë, Moisés toyani yëquëre je̱ocajiꞌi, ñeje: Teꞌi ë̱mëpi mamajëre pamaꞌë nëjore je̱oni ju̱ꞌisiquë paꞌito i̱ yoꞌjeipi huaꞌjeore huejani mamajëre pacaiye paꞌiji, majaꞌyë doꞌire, toyapi careña. \v 29 Ja̱je paꞌina, teꞌe tsëcapëre siete ë̱mëohuaꞌipi ñeje yoꞌohuë: Majaꞌyëpi huejapi. Huejani mamajëre peoquë ju̱jiꞌi. \v 30 Ju̱quëna, jeteyoꞌje aquëpi huaꞌjeore huejani cuiꞌne ja̱ëje ju̱jiꞌi, mamajëre peoquë. \v 31 Ja̱ maca toaso̱ñe aquëpi huejapi i̱ote ja̱ëje cuiꞌne yoꞌopi. Ja̱re ja̱jeseꞌe siete paꞌiohuaꞌi huejajë mamajëre peocohuaꞌi ju̱ju sahuë. \v 32 Ai jeteyoꞌjerepa nomio ju̱coꞌë. \v 33 Ja̱je paꞌito ju̱ꞌisicohuaꞌi huëi maca ¿nepi ja̱ote nëjore paja̱ꞌcohuaꞌi aꞌni, siꞌahuaꞌi siete paꞌiohuaꞌi huejasicore?” \p \v 34 Cajëna, ja̱ maca Jesupi sehuopi, ja̱ohuaꞌire: \p “Iye yeja cato ë̱mëohuaꞌi cuiꞌne nomiohuaꞌi huejajë. Cuiꞌne nomiohuaꞌire huejojë yoꞌoyë. \v 35 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare sehuosicohuaꞌipi ju̱ꞌisicohuaꞌipi huëisicohuaꞌipi maꞌtëmo ti̱ꞌani huejaye peoji, cuiꞌne mamajëre pajë huejoye peoji. \v 36 Ja̱ro cato hui̱ñaohuaꞌije̱ paꞌiohuaꞌi paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë ju̱ꞌisicohuaꞌipi huëisi doꞌire Maijaꞌquë mamajërepa paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, ju̱ꞌimaꞌcohuaꞌi. \v 37 Ja̱je paꞌina, so̱quë yëpi tsë̱ꞌisi maca, Moisés ñaquë paꞌiseꞌere toyaseꞌe acopi caji, ñeje: ‘Ëjaëpi caꞌa̱jiꞌi. Yëꞌë cato Abraham, Isaac, Jacobo, Diusu aꞌë. Ja̱ doꞌire asayë, ju̱ꞌisicohuaꞌipi huajëcohuaꞌi huëiye.’ \v 38 Ja̱je paꞌina, Maijaꞌquë ju̱ꞌisicohuaꞌi Diusu peoji, coa ai jerepa huajëcohuaꞌi Diusupi. Ja̱je paꞌina, i̱te cato siꞌahuaꞌi huajëcohuaꞌiseꞌe paꞌiyë. Peoji, ju̱ꞌisiquë i̱pi ñato.” \p \v 39 Ja̱ maca cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi acohuaꞌipi cahuë: \p “Yeꞌyaquë, deꞌoyerepa cahuë, mëꞌë.” \p \v 40 Ja̱je cani ai jerepa jaiye se̱ñe pa̱huë, caꞌrajë. \s1 Ne Mamaquë Aꞌni, Cristo \r (Mt 22.41-46; Mr 12.35-37) \p \v 41 Jesupi capi, ja̱ohuaꞌire: \p “¿Me yoꞌojë Cristore David tsëcapë api cayeꞌni? \v 42 Ja̱je i̱pi David ñeje casiquëtaꞌare Salmos toya pëpëna: \q1 Ëjaëpi capi, yëꞌë Ëjaëre: \q1 Jaꞌrujë̱ꞌë, yëꞌë ëja te̱ꞌtena. \q1 \v 43 Mëꞌëre sa̱ñope yoꞌocohuaꞌire yëꞌëpi mëꞌë quë̱o tëꞌya me macaja̱ꞌa. \m \v 44 ¿Ja̱je paꞌito me yoꞌoquë Cristo David tsëcapë aquë paꞌiquëꞌni, tsoe ja̱re i̱pi Davidpi Yëꞌë Ëjaë cato?” \s1 Ju̱ꞌisicohuaꞌi Huëiye Ayere Se̱ñe \r (Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 11.37-54) \p \v 45 Siꞌa pa̱i asahuë, Jesús i̱ yeꞌyacohuaꞌire ja̱je cajëna: \p \v 46 “Cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi cato tsoa ca̱ña su̱ñani cuiꞌne deꞌoyerepa jai pa̱i paꞌi hue̱ꞌñapi pëpajëna, cuꞌiyere yëcohuaꞌi aꞌë, cuiꞌne pa̱i tsiꞌsi huë̱ꞌñaje ai deꞌo ñuꞌi saina coꞌejë jaꞌruyere yëcohuaꞌi aꞌë, jerepa paꞌiohuaꞌi aꞌë cajë. Ja̱je yoꞌoye mësarutaꞌa deꞌhua ñajëꞌë. Cuiꞌneje yoꞌomaꞌpë pañuꞌu cajë. \v 47 Cuiꞌne huaꞌjeohuaꞌireje̱ i̱ohuaꞌi huë̱ꞌña jiojë yoꞌocohuaꞌi aꞌë, cuiꞌne pa̱ipi deꞌocohuaꞌi aꞌë caja̱jë cajë, tsoerepa se̱cohuaꞌi aꞌë. Ja̱je paꞌina, ja̱ohuaꞌi aꞌë, i̱ti coꞌayerepa sa̱i cua̱ñojaꞌcohuaꞌi.” \c 21 \s1 Peocopi Maijaꞌquëre I̱siye \r (Mr 12.41-44) \p \v 1 Jesús ñapi, jaiye pacohuaꞌipi Maijaꞌquëre se̱ huëꞌena cacajë, mahuëana curiquë ayajë Maijaꞌquëre i̱sijëna. \v 2 Cuiꞌne ñapi, teꞌo huaꞌjeo macapi caya aꞌri të̱ꞌña mahuëna ayacona. \v 3 Ñani Jesupi capi: \p “Nuñerepa cayë, mësarute. Ico huaꞌjeo ti peocopi siꞌahuaꞌi i̱siye jerepa i̱sio. \v 4 Ja̱je paꞌina, ja̱ohuaꞌi siꞌahuaꞌi i̱sihuë, i̱ohuaꞌi huero jujajëna, nëañere. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare ja̱o ti peocopi i̱sio, siꞌaye i̱o paco paꞌi mañare.” \s1 Maijaꞌquë Huëꞌe Nejosico Paꞌi Ja̱ꞌñe \r (Mt 24.1-2; Mr 13.1-2) \p \v 5 Yecohuaꞌipi cocare cahuë, Maijaꞌquëre se̱ huëꞌe ayere, cuiꞌne i̱o deꞌo quë̱na pë̱api nesico paꞌiyere cuiꞌne Maijaꞌquëre coa i̱sisi coꞌamañapi nesico paꞌiyere. Ja̱je cajëna, Jesupi capi: \p \v 6 “Yequë muꞌse mësaru ñaseꞌe peo hue̱ꞌña nejo ja̱ꞌñe ti̱ꞌasipi, yequë quë̱na pë ë̱mëjeꞌe tuiyeje̱ peoyerepa.” \s1 Ja̱ Yëꞌtaꞌa Yeja Caraja̱imaꞌñë I̱ño ja̱ꞌñe \r (Mt 24.3-28; Mr 13.3-23) \p \v 7 Ja̱je caquëna, se̱iꞌë, i̱te: \p “¿Yeꞌyaquë, je yëhua ja̱je mëꞌë caseꞌeje̱ yoꞌoja̱ꞌcoaꞌni? ¿Me yoꞌo i̱ñoñe paꞌija̱ꞌcoaꞌni, iye yoꞌoye ti̱ꞌañe jaꞌi maca paꞌito cahuë?” \p \v 8 Cajëna, Jesupi capi: \p “Deꞌhua ñajëꞌë, mësarute cosojë. Ja̱je paꞌina, cayë. Jai pa̱i yëꞌë mamire cajë yoꞌoja̱ꞌcohuaꞌi paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, ‘yëꞌë aꞌë, Cristo,’ cuiꞌne ‘yure aꞌë. Tsoe ti̱ꞌapi’ caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. Ja̱je catoje̱, sehuomaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. \v 9 Yequë yejapi cuiꞌne yequë yejana uihuaye paꞌina, cuiꞌne sa̱ꞌñe i̱ti yeja acohuaꞌija̱ꞌa uihuaye paꞌina, asani, quëquëmaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. Ja̱je iyepi duꞌru tëto saiye paꞌija̱ꞌcoa. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare ja̱ yëꞌtaꞌa caraja̱iñerepa ti̱ꞌañe pa̱jaꞌcoa.” \p \v 10 Ai jerepa yequeje̱ ñeje capi: \p “Teꞌe jai yejapi cuiꞌne jai yejana se uihuaye pasipi. Cuiꞌne yequë pa̱ipi yequë pa̱i ja̱ꞌre uihuaja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 11 Pasipi, yeja ñuꞌcueyeje̱, a̱o ëa ju̱ꞌiñe. Cuiꞌne coa siꞌa hue̱ꞌña ju̱ꞌi dahuë pasipi. Cuiꞌne maꞌtëmopi huajëyaꞌye yoꞌoye paꞌina, ñajaꞌcohuaꞌi aꞌë. Cuiꞌne jaiye ti ña maꞌñere ñajaꞌcohuaꞌi aꞌë. \p \v 12 Ja̱ yëꞌtaꞌa iye siꞌaye yoꞌomaꞌnë, mësarute tse̱ajë cuiꞌne jo̱sa yoꞌoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. Ja̱je yoꞌojë coꞌacohuaꞌi aꞌë cajë saja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, pa̱i tsiꞌsi huë̱ꞌñana. Pa̱ire co hue̱ꞌñana coja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. Ja̱je yoꞌojë pa̱i ëjaohuaꞌi quëꞌrona, cuiꞌne cua̱ñecohuaꞌi quëꞌrona saja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, yëꞌë mami doꞌire. \v 13 Ja̱je yoꞌojëna, mësaru yëꞌë cocare quëacaija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 14 Ja̱je paꞌina, tse̱arena, ca ja̱ꞌñere ne deꞌhuañuꞌu cajë ai cuasamaꞌpë paꞌijë̱ꞌë. \v 15 Ja̱je paꞌina, yëꞌëpi ta̱ꞌñe coca caye i̱siquëna, mësarute sa̱ñope yoꞌocohuaꞌire sa̱ñope deꞌhue sehuoye peoyerepa cuiꞌne quëcoye peoyerepa caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, mësaru. \v 16 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare mësaru jaꞌquëohuaꞌipi, yoꞌje tsi̱pi, doꞌijëpi cuiꞌne cajeohuaꞌipi, tse̱ani yecohuaꞌina i̱sija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, cuiꞌne yecohuaꞌini huani je̱ajaꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 17 Cuiꞌne siꞌa pa̱i mësarute coeja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, yëꞌë doꞌire. \v 18 Ja̱je yoꞌojëtaꞌare mësaru si̱opë naña me macaje̱ teꞌoje̱ ne huesëye pa̱sipi. \v 19 Yoꞌo jujamaꞌpë nuñerepa paꞌisicohuaꞌi pani, ti paꞌiyere pana ti̱ꞌajaꞌcohuaꞌi aꞌë. \p \v 20 Jerusalén daripëre soldado pa̱ipi tëhuo tëꞌija̱isico paꞌiona, ñani ja̱ maca cuasajë̱ꞌë, yure maca nejosico paꞌija̱ꞌcoa cajë. \v 21 Ja̱ maca Judea paꞌicohuaꞌipi catiye paꞌiji, jai cu̱tihuëna. Jerusalén daripë paꞌicohuaꞌipi etani saiye paꞌiji, yequë hue̱ꞌñana. Cuiꞌne tsio paꞌicohuaꞌipi coꞌiye peoji, cuiꞌna daripëna. \v 22 Ja̱ muꞌseña cato i̱ohuaꞌi yoꞌosi doꞌire sa̱i muꞌseña pasipi. Ja̱je yoꞌo muꞌseña siꞌaye toyaseꞌe ti̱ꞌasipi. \v 23 Coꞌayerepa ja̱ muꞌseña tsi̱ ë̱ta pë̱a maña cuiꞌne tsi̱ tu̱ꞌña pacohuaꞌi maña ai yoꞌoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, Maijaꞌquë pë̱i ai yoꞌoye nesi maca. \v 24 Ja̱je paꞌina, huajore huaijë yecohuaꞌi huahuoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, yecohuaꞌini coa tse̱sejë coa siꞌa hue̱ꞌñana saja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë. Cuiꞌne judío pa̱i peocohuaꞌipi Jerusalén daripë tsaꞌcu huesoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, Maijaꞌquë ña nëosi tëcahuë, caraja̱i macaja̱ꞌa. \s1 Pa̱i Mamaquë Dani Co̱ñe \r (Mt 24.29-35, 42-44; Mr 13.24-37) \p \v 25 Ja̱ maca ë̱së yoꞌoye, cuiꞌne ñañë yoꞌoye cuiꞌne maꞌñocohuaꞌi yoꞌoyere ñajë iye yeja paꞌicohuaꞌipi cuasa co̱ꞌme huesësicohuaꞌi paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, jai tsiayapi coꞌpoco ai pi̱siquëna, asajë quëquësicohuaꞌi paꞌijë. \v 26 Pa̱i coa quëquë huesëjë ju̱ꞌiseꞌeje̱ paꞌiohuaꞌi dahuëra etaja̱ijëna, yoꞌoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, iye yeja caraja̱i yoꞌo maca, maꞌtëmo tuture paque tsasija̱ꞌcoa. \v 27 Ja̱ maca ñajaꞌcohuaꞌi aꞌë, Pa̱i Mamaquë sirija̱ꞌa tutu quëꞌire papi cuiꞌne i̱ deꞌoye paꞌiyepi daina. \v 28 Ja̱je paꞌina, iyepi siꞌaye yoꞌo huëoquëna, ñani sihuajë̱ꞌë, cuiꞌne si̱opë̱a maña mëani ñajëꞌë, tsoe deꞌoye paꞌiye mësarute i̱sija̱ꞌquëpi daija̱ꞌquë api cajë.” \p \v 29 Ja̱ maca quëapi, pa̱i ñajëna, so̱quë yë yoꞌoyeje̱ paꞌye ñani quëaquë capi: \p “Higuera so̱quë yë yoꞌoyeje̱ paꞌye yoꞌoja̱ꞌcoa. Tsoe mësarupi ta̱ꞌñe asacohuaꞌi aꞌë, i̱o yoꞌoye. \v 30 Ja̱je paꞌina, jaꞌopi mëa huëoquëna, ñani o̱metëcahuë ti̱ꞌañe jaꞌyere paꞌiji, cacohuaꞌi aꞌë. \v 31 Ja̱je cuiꞌne yëꞌë caseꞌepi ti̱ꞌaquë yoꞌo huëoquëna, ñani tsoe ti̱ꞌaji. Jaꞌyere paꞌiji, Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌte. \p \v 32 Nuñerepa cayë. Siꞌaye iye ja̱je yoꞌo saoja̱ꞌcoa. Ja̱ yëꞌtaꞌa yure iye yoꞌo huëo ñasicohuaꞌi paꞌicohuaꞌi ju̱ju samaꞌnë. \v 33 Ja̱je paꞌina, maꞌtëmo, yeja pani tëjini caraja̱ijaꞌcoa, yëꞌë cocataꞌa ti pani huesëja̱ꞌcoa. \p \v 34 Deꞌhua ñare pajë paꞌijë̱ꞌë, më joñoare jëa joyo neñere, coꞌaye yëyere, co̱no cuepeyere cuiꞌne iye yeja paꞌijë deꞌoye pañuꞌu cayere, ja̱ muꞌse ti̱ꞌaquëna, cuasamaꞌpë yoꞌoyepi. \v 35 Trampana si̱oñeje yoꞌoja̱ꞌcoa, ja̱ muꞌse siꞌa hue̱ꞌña yeja paꞌicohuaꞌire. \v 36 Ne deꞌhuasicohuaꞌipi paꞌijë̱ꞌë, Maijaꞌquëre siꞌanë se̱jë, iye tëto saitoje̱ jëasicohuaꞌi paꞌicohuaꞌipi Pa̱i Mamaquë daina, deꞌoyepi i̱ñojaꞌcohuaꞌi.” \p \v 37 Ja̱ muꞌseña cato Jesús yeꞌyapi, Maijaꞌquëre se̱ huëꞌe Jerusalén paꞌicona. Cuiꞌne ñamire Olivos hueꞌyosi cu̱tihuëna sani pëapi. \v 38 Ja̱je paꞌina, siꞌa nea hue̱ꞌña pa̱ipi daëꞌë, Maijaꞌquëre se̱ huëꞌena i̱ quëaquëna, asañuꞌu cajë. \c 22 \s1 Jesure Tse̱añe Cuasayere \r (Mt 26.1-5, 14-16; Mr 14.1-2, 10-11; Jn 11.45-53) \p \v 1 Jujumaꞌ a̱o a̱iñe ti̱ꞌañe jaꞌi maca paꞌiji, ja̱ cato. Egípto pa̱i mamajëseꞌere huai Israel pa̱i mamajëre huaiye pa̱seꞌere coꞌye cuasajë sihuajë yoꞌoye paꞌiji. \v 2 Ja̱ muꞌseña Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌi cuiꞌne cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌipi, Jesure me neni huani je̱ojaꞌcohuaꞌi aꞌni cuasajë coꞌehuë, i̱te asa pa̱ini caꞌrajë. \p \v 3 Ja̱ maca huati ëjaëpi Judas cuiꞌne yequë mami Iscariote hueꞌequëna cacapi, doce Jesús soisicohuaꞌi aquëna. \v 4 Cacaquëna, ja̱ëpi sajiꞌi, Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌi quëꞌrona cuiꞌne Maijaꞌquëre se̱ huëꞌe ñacaicohuaꞌi quëꞌrona sani ja̱ohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni Jesure ñeje yoꞌoni tse̱ani mësaru jë̱ñana i̱siꞌñe paꞌi api capi. \v 5 Ja̱je caquëna, asani ja̱ohuaꞌi ai sihuajë curiquë sa̱iñuꞌu ca nëohuë, i̱te. \v 6 Cajëna, i̱pi sehuoni i̱te tse̱a ja̱ꞌñere me pa̱i peo maca i̱te tse̱ani i̱sija̱ꞌquë aꞌni cuasaquë i̱ yoꞌo ja̱ꞌñe coꞌepi. \s1 Naꞌi Maca Jesús A̲iseꞌe \r (Mt 26.17-29; Mr 14.12-25; Jn 13.21-30; 1 Co 11.23-26) \p \v 7 Jujumaꞌ a̱o a̱ijë cuiꞌne yëi ñamare huani Maijaꞌquëre i̱sijë se̱ muꞌse ti̱ꞌapi. \v 8 Ti̱ꞌaëna, Jesupi Pedrore cuiꞌne Juanre jëjo saoquë capi: \p “Sani ne deꞌhuajë̱ꞌë, naꞌiquëna a̱i ja̱ꞌñere Israel pa̱i fiestare cuasajë.” \p \v 9 Ja̱ohuaꞌipi i̱te se̱iꞌë: \p “¿Jerona ne deꞌhuayeꞌni?” \p \v 10 Cajëna, Jesupi sehuopi: \p “Mësaru jai daripëna caca maca ti̱ꞌajaꞌcohuaꞌi aꞌë, teꞌi ë̱mëpi yurupëna oco saquëni. Ti̱ꞌani i̱ huëꞌere pana tuijë̱ꞌë. I̱pi cacaquëna, ñani teꞌe cacajë̱ꞌë. \v 11 Cacani ja̱ maca i̱ti huëꞌe aquëre se̱jëꞌë: ‘¿Jerore paꞌicoꞌni, yëꞌë yeꞌyacohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni naꞌiquëna, Israel pa̱i fiestare cuasajë a̱ijaꞌa tuꞌrihuë? Capi yeꞌyaquëpi,’ cajë̱ꞌë. \v 12 Ja̱je cajëna, i̱pi i̱ñosipi, ë̱mëjeꞌe tuꞌrihuëpi, jai hue̱ꞌñapi tsoe siꞌaye paꞌiconi. Ñani ja̱rona ne deꞌhuajë̱ꞌë.” \p \v 13 Ja̱je caëna, ja̱ohuaꞌipi sani ja̱re Jesús caseꞌeje̱ ti̱ꞌahuë. Ti̱ꞌani Israel pa̱i fiesta yoꞌoyere cuasajë ne deꞌhuaë. \p \v 14 A̲o a̱iñe ti̱ꞌasi maca Jesús cuiꞌne i̱ yeꞌyacohuaꞌi co̱ni jaꞌruhuë, a̱o a̱i saihuëna. \v 15 Ja̱ maca Jesupi capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Mësaru ja̱ꞌre co̱ni iye fiesta naꞌiquëna, a̱iñe yëhuë. Ja̱ yëꞌtaꞌa yëꞌë ai yoꞌoye ti̱ꞌamaꞌnë. \v 16 Ja̱je paꞌina, cayë, mësarute. Ti̱jupë cuiꞌnaëpi mësaru ja̱ꞌre co̱ni iye fiesta yoꞌo co̱ñe pa̱jaꞌquë aꞌë, iye yejana. Iye yoꞌoye Maijaꞌquë te̱ꞌtena ne sao maca ja̱ maca a̱ni co̱siꞌi.” \p \v 17 Ja̱ maca ja̱je cani u̱cu duruhuë i̱ni Maijaꞌquëre deꞌoji, se pëpani capi: \p “Iyere i̱ni huahuejë̱ꞌë. \v 18 Care payë, mësarute. Ti̱jupë cuiꞌnaëpi cuiyaꞌi co̱no u̱cumaꞌë paꞌija̱ꞌquë aꞌë, Maijaꞌquë cua̱ñe te̱ꞌtena yoꞌoye ti̱ꞌañe pa̱to.” \p \v 19 Ja̱ jeteyoꞌje panpë i̱ni Maijaꞌquëre deꞌoji se pëpani i̱pi huaꞌquequë ja̱ohuaꞌina i̱sipi. I̱sini capi: \p “Iye yëꞌë ca̱ꞌë. Iye yoꞌoyeje̱ paꞌyere yoꞌojë̱ꞌë, yëꞌëre cuasajë.” \p \v 20 Ja̱je cuiꞌne u̱cu duruhuëje̱ a̱ni tëjini i̱ni capi: \p “Iye u̱cu duruhuë cato huajëye yoꞌo ja̱ꞌñere ca nëoñe aꞌë, yëꞌë tsiepi mësaru deꞌoye paꞌi ja̱ꞌñere caquë nejojaꞌa doꞌipi. \p \v 21 Ja̱je paꞌina, yëꞌëre cosoquë tse̱ani yecohuaꞌina i̱sija̱ꞌquë i̱ñore paꞌiji, yëꞌë ja̱ꞌre teꞌe a̱o a̱i saihuëna tëoseꞌepi. \v 22 Ja̱je yoꞌoye paꞌiji, Pa̱i Mamaquë cato ja̱re i̱te quëa nëosi maꞌajaꞌa saiji. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare ¡teaye paꞌi paꞌiji, i̱ti yehuoja̱ꞌquë!” \p \v 23 Ja̱ maca ja̱je caëna, i̱ohuaꞌija̱ꞌa sa̱ꞌñe se̱iꞌë, “¿nepi mai aquë yehuoja̱ꞌquë aꞌni?” cajë. \s1 Nepi Jerepa Paꞌiquë Api Sa̱ꞌñe Caye \p \v 24 Ja̱ maca sa̱ꞌñe cajë, “¿nepi ai jerepa paꞌi paꞌija̱ꞌquë aꞌni?” cahuë. \v 25 Cajëna, Jesupi sehuopi: \p “Yejaña ëjaohuaꞌipi i̱ti necaicohuaꞌire cajë cua̱ñecohuaꞌi aꞌë, cuiꞌne i̱ti yeja deꞌoye paꞌi ja̱ꞌñere cajë necaicohuaꞌipi, cajeohuaꞌire hueꞌyocohuaꞌi aꞌë, i̱ohuaꞌi ëjaëre. \v 26 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare mësaru cato ja̱je yoꞌocohuaꞌi paꞌiye peoji. Coa ai jerepa ñeje yoꞌoye paꞌiji. I̱ti ai jerepa paꞌipi mësaru aquë cato tsi̱ po̱sëje̱ paꞌi paꞌiye paꞌiji, cuiꞌne i̱ti cua̱ñequëpi coa necaiquëje̱ paꞌi paꞌiye paꞌiji. \v 27 Ja̱je paꞌito, ¿ne aꞌni, ai jerepa paꞌi, a̱o a̱i saihuëna jaꞌruni ñuꞌi a̱iquë, pa̱nitaꞌa i̱ti a̱ore sa a̱oquë? Ja̱je paꞌina, mësarupi ñato a̱o a̱i saihuë ñuꞌiquë api jerepa paꞌiji, cayë. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yëꞌë cato mësarute necaiquë paꞌiyë. \p \v 28 Mësaru aꞌë, yëꞌëre ai yoꞌoye paꞌina, siꞌanë yëꞌë ja̱ꞌre co̱ni paꞌisicohuaꞌipi. \v 29 Ja̱je paꞌina, mësarute yëꞌëpi cua̱ñecohuaꞌi paꞌi ja̱ꞌñere, jaꞌquë yëꞌëre i̱siseꞌeje̱ i̱siyë. \v 30 Yëꞌë ja̱ꞌre co̱ni a̱o a̱i saihuëna, yëꞌë cua̱ñe hue̱ꞌñana a̱ijajë cuiꞌne u̱cuja̱ꞌcohuaꞌini cuiꞌne cua̱ñecohuaꞌi ñuꞌi saire pana jaꞌruja̱jë doce Israel pa̱i tsëcapë acohuaꞌi yoꞌoseꞌere ña deꞌhuaja̱ꞌcohuaꞌini paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, mësaru.” \s1 Pedro Jesure Ñamaꞌquë Aꞌë, Caye \r (Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; Jn 13.36-38) \p \v 31 Ëjaëpi yequeje̱ capi: \p “Simón, Simón Satanáspi mëꞌëre trigo ñuꞌcueyeje̱ paꞌye yoꞌosiꞌi caquë se̱jiꞌi. Deꞌhua ñajëꞌë. \v 32 Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yëꞌëpi mëꞌëni caquë Maijaꞌquëre se̱cacaëꞌë, mëꞌë cuasayepi deꞌoye paꞌija̱quë caquë. Mëꞌëpi ja̱ yoꞌoye tëto sani yëꞌëna po̱nësi maca. Co̱caijë̱ꞌë, mëꞌë yoꞌje tsi̱re nuñerepa paꞌija̱ꞌcohuaꞌini.” \p \v 33 Ja̱je caquëna, Simónpi capi: \p “Ëjaë, yëꞌë cato mëꞌë ja̱ꞌre co̱ni co hue̱ꞌña cotoje̱ co cua̱ñosiꞌi cuasayë, cuiꞌne ju̱ꞌiñe paꞌitoje̱ teꞌe ju̱ꞌiñere yëyë.” \p \v 34 Caquëna, Jesupi capi, i̱te: \p “Pedro, care payë. Mëꞌëre iye ñata to̱me maca ja̱ yëꞌtaꞌa cura yëꞌimaꞌëna, toaso̱ñe paꞌye cosoja̱ꞌquë aꞌë, mëꞌë ñamaꞌquë aꞌë i̱te, yëꞌë caquë.” \s1 Ti̱ꞌa Tëjiji, Jesús Ai Yoꞌoye \p \v 35 Jesupi se̱jiꞌi, ja̱ohuaꞌire: \p “Mësarute topë̱a peocohuaꞌire cuiꞌne curiquë peocohuaꞌire, cuiꞌne zapatoje̱ peocohuaꞌire jëjo saosi maca ¿mësarute coꞌamaña jopo caraë?” \p Ja̱je se̱ina, i̱ohuaꞌipi cahuë: \p “Pa̱ni.” \p \v 36 Cajëna, capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Ja̱je yoꞌoseꞌe paꞌiquëtaꞌare yure cato ti̱ñe yeque yoꞌoye paꞌiji. Ja̱je paꞌina, topë paquë pani saye paꞌiji. Cuiꞌne curiquë ayacore paquë pani saye paꞌiji. Cuiꞌne huaꞌti peoquë pani dëi juꞌi ca̱re i̱siquë curi neni hueroye paꞌiji, huaꞌtije̱. \v 37 Yëꞌëna tsoe toyajë paꞌiseꞌere ti̱ꞌañe paꞌiji. Ja̱ toyaseꞌepi caji: ‘Coꞌacohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni cue̱cuehuë.’ Ja̱je paꞌina, siꞌaye toyaseꞌe nuñerepa ti̱ꞌañe paꞌiji, yëꞌëna.” \p \v 38 Ja̱je caquëna, ja̱ohuaꞌipi cahuë: \p “Ëjaë, i̱ñore caya hua̱ꞌña paꞌiji.” \p Ja̱je cajëna, i̱pi sehuopi: \p “Tsoe ti̱ꞌapi.” \s1 Jesús Getsemaní Quëꞌrona Se̱ñe \r (Mt 26.36-46; Mr 14.32-42) \p \v 39 Ja̱ maca sajiꞌi, etani Olivos cu̱tihuëna noni i̱ sai hue̱ꞌñana. Saina, i̱ yeꞌyacohuaꞌije̱ co̱ni tuëꞌë, i̱te. \v 40 I̱ti hue̱ꞌña ti̱ꞌani, ja̱ohuaꞌire capi: \p “Se̱jëꞌë, huati neña maca ta̱iñe pa̱jaꞌcohuaꞌi.” \p \v 41 Cani ja̱ jeteyoꞌje Jesús ja̱ohuaꞌire je̱oni sajiꞌi, quë̱na pë je̱oñe jaꞌi macana. Ja̱rona doꞌre jaꞌruni se̱jiꞌi, Maijaꞌquëre. \v 42 Ñeje caquë: \p “Jaꞌquë, mëꞌëpi iye së̱je co̱no daꞌca nejocaiye paꞌito nejocaijë̱ꞌë, ai yoꞌo ja̱ꞌñere. Ja̱ yëꞌtaꞌa yëꞌë cuasaseꞌeje̱ yoꞌomaꞌë paꞌijë̱ꞌë. Coa ai jerepa mëꞌë cuasaseꞌere yoꞌosiꞌi.” \p \v 43 Ja̱je paꞌina, Maijaꞌquë hui̱ñaëpi maꞌtëmopi ñaipi, i̱te tutu i̱sisiꞌi caquë. \v 44 Ja̱je ai oi yoꞌoquë ai jerepa tutu Maijaꞌquëre se̱jiꞌi cuiꞌne i̱ ai ë̱së cajeyeje̱ paꞌye tsiepi yejana cajepi. \p \v 45 Ja̱je Maijaꞌquëre se̱ni tëjini huëni sajiꞌi, i̱ yeꞌyacohuaꞌi quëꞌrona. Ti̱ꞌaquë ñaquëna, oiyepi quëco huesouna ca̱isicohuaꞌipi paëꞌë. \v 46 Paꞌijëna, ja̱ maca capi, ja̱ohuaꞌire: \p “¿Me yoꞌojë ca̱isicohuaꞌipi u̱iñeꞌni? Huëijë̱ꞌë. Huëni se̱jëꞌë, huatipi neñaquëna, ta̱imaꞌpë paꞌija̱ꞌcohuaꞌipi.” \s1 Jesure Tse̱añe \r (Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Jn 18.2-11) \p \v 47 Jesupi ja̱ yëꞌtaꞌa cocare caëna, jai pa̱i ti̱ꞌasi macaje̱ Judas hueꞌequë doce i̱ soisicohuaꞌi aquëpi duꞌru dajiꞌi. Daina, yecohuaꞌi jeteyoꞌje daëꞌë. Ja̱ëpi ti̱ꞌani Jesure tsu̱ꞌsusiꞌi caquë tsio dajiꞌi. \v 48 Tsio dai maca Jesús i̱te capi: \p “Judas, ¿coa tsu̱ꞌsuquë sihuayeje̱ paꞌyepi yoꞌoquë yehuosiꞌi caquë yoꞌoquë Pa̱i Mamaquëre, mëꞌë?” \p \v 49 Ja̱ maca Jesús ja̱ꞌre co̱ni paꞌicohuaꞌipi ñani se̱iꞌë: \p “Ëjaë, ¿hua̱ꞌñapi ja̱ohuaꞌire huaiye deꞌoquë?” \p \v 50 Ja̱je se̱ maca i̱ohuaꞌi aquëpi tsoe Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaë joꞌyaëni ëja te̱ꞌte ca̱jorona tëtopi, peo te̱ꞌterepa. \v 51 Ja̱je yoꞌoquëna, Jesupi capi: \p “Je̱ojëꞌë, tsoe deꞌoji.” \p Ja̱ maca Jesús Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaë joꞌyaë ca̱jorore cuiꞌnaoni i̱ni tuacajiꞌi. \v 52 Ja̱ jeteyoꞌje Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌire cuiꞌne Maijaꞌquë huëꞌe ñacai soldado pa̱i ëjaohuaꞌire cuiꞌne aiohuaꞌire Jesupi capi, i̱te tse̱ani sañuꞌu cajë daisicohuaꞌire: \p “¿Coꞌamaña ñaëre yoꞌoyeje̱ paꞌye mësaru tarapi, hua̱ꞌñapi co̱ni date? yëꞌëre tse̱añuꞌu cajë. \v 53 Yëꞌë mësaru ja̱ꞌre co̱ni siꞌa muꞌseña Maijaꞌquëre se̱ huëꞌe paꞌina, mësarupi yëꞌëre pu̱ꞌpemaꞌpë paꞌisicohuaꞌitaꞌa ja̱je yoꞌo macapi ti̱ꞌaëna, mësaru yoꞌojë neañepi quëco huesosi maca.” \s1 Pedro Cososeꞌe \r (Mt 26.57-58, 69-75; Mr 14.53-54, 66-72; Jn 18.12-18, 25-27) \p \v 54 Ja̱ maca Jesure tse̱ani coñuꞌu cajë sahuë, Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaë huëꞌena. Sajëna, cuiꞌne Pedroje̱ tujiꞌi, soꞌo maca se ñaquë. \v 55 Ja̱ro hueꞌse daripë tëhuo sitopi toa suahuë. Suani jaꞌru tëꞌija̱ëꞌë, i̱ojaꞌa. Cuiꞌne Pedroje̱ i̱ohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni jaꞌrupi. \v 56 Ja̱ maca teꞌo huëꞌe necaicopi toa yëꞌquë macare jaꞌrusiquëpi toa mia hue̱ꞌñare ñuꞌina, i̱seꞌere ai ñani cao: \p “Iquë Jesús ja̱ꞌre co̱ni paꞌisiquë api.” \p \v 57 Ja̱je cacona, Pedropi cosoquë capi: \p “Ñamaꞌquë aꞌë, i̱te.” \p \v 58 Aꞌri maña tsoe paꞌi maca yequëpi sani cuiꞌne capi: \p “Mëꞌëje Jesús yeꞌyacohuaꞌi aquë aꞌë.” \p Ja̱je caquëna, Pedropi capi: \p “Pa̱ni. Yëꞌë yequë aꞌë.” \p \v 59 Teꞌe hora tëto sai maca yequë cuiꞌne ti̱tani capi: \p “Nuñerepa mëꞌë i̱ ja̱ꞌre co̱ni paꞌisiquë aꞌë. Cuiꞌne ja̱je paꞌipi Galilea aquë aꞌë, mëꞌë. Asayë, mëꞌë cocana.” \p \v 60 Caquëna, Pedropi capi: \p “Huesëyë, yëꞌë mëꞌë caye. ¿I̱quere caquëꞌni, ja̱je paꞌye?” \p Ja̱ yëꞌtaꞌa i̱tire Pedro caquëna, cura yëjiꞌi. \v 61 Yëꞌina, ja̱ maca Ëjaëpi coꞌye po̱nëni ñapi, Pedrore. Ja̱ maca Pedro Ëjaë caseꞌere cuasa ñajajiꞌi: “Ja̱ yëꞌtaꞌa cura yëꞌimaꞌëna, toaso̱ñe paꞌye cosoja̱ꞌquë aꞌë, mëꞌë caseꞌere.” \v 62 Ja̱ maca Pedro hueꞌsena etani ai ojiꞌi, i̱ tayoseꞌere coꞌa ju̱ꞌi. \s1 Jesure Cueꞌcueye \r (Mt 26.67-68; Mr 14.65) \p \v 63 Jesure tse̱ani pacohuaꞌipi cueꞌcuejë cuiꞌne i̱te tara pë̱api tëꞌcahuë. \v 64 I̱te ñaco ca̱ ca̱ñapi sëani tsiana mosi̱capi tëꞌcajë cahuë: \p “¿Se ca ñajëꞌë. Nepi tëꞌcareꞌni?” \p \v 65 Cuiꞌne jaiye yequë cocaje̱ cahuë, i̱te tea ju̱ꞌijë. \s1 Judío Pa̱i Ca Tëjicohuaꞌipi Jesure Yoꞌoye \r (Mt 26.59-66; Mr 14.55-64; Jn 18.19-24) \p \v 66 Muꞌse paꞌi maca Judío i̱ohuaꞌi Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌi, cuiꞌne cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌi tsiꞌsini Jesure sahuë. Jerepa ëjaohuaꞌipi ca tëjicohuaꞌirepa quëꞌrona, se̱ni asañuꞌu cajë, sani cahuë: \p \v 67 “Quëajë̱ꞌë. ¿Mëꞌë aë, Cristorepa?” \p Cajëna, i̱pi sehuopi, ja̱ohuaꞌire: \p “Yëꞌë i̱ aꞌë catoje̱ mësaru coa caji cuasaye paꞌiji. \v 68 Cuiꞌne yëꞌëpi mësaruni se̱quë paꞌito yëꞌë se̱ñere sehuo ti̱ꞌañe peoji, cuiꞌne joye saoyeje̱ pa̱jaꞌcohuaꞌi aꞌë. \v 69 Ja̱je paꞌisicohuaꞌitaꞌare yuretaꞌa Pa̱i Mamaquë Maijaꞌquërepa ëja te̱ꞌtere jaꞌrusiquëpi ñuꞌijaꞌquë api, Ëjaërepa paꞌija̱ꞌquëpi.” \p \v 70 Ja̱je caquëna, ja̱ maca siꞌahuaꞌi i̱te se̱iꞌë: \p “¿Ja̱je paꞌito mëꞌë aë, Maijaꞌquë mamaquë?” \p Se̱jëna, Jesupi sehuopi: \p “Ja̱je paꞌijë̱ꞌë. Yëꞌë aꞌë, mësaru cayeje̱.” \p \v 71 Caquëna, ja̱ maca i̱ohuaꞌipi cahuë: \p “¿I̱quere cajë ai jerepa i̱ caquëna, asasicohuaꞌire coꞌeyeꞌni? Tsoe maipi asahuë, i̱ yëꞌore pare cahuë.” \c 23 \s1 Pilatona Jesure I̱siye \r (Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5; Jn 18.28-38) \p \v 1 Ja̱ maca ja̱je cani siꞌahuaꞌi huëni Jesure sahuë, Pilato quëꞌrona. \v 2 Ja̱rona coꞌaquëre papi ca huëohuë, ñeje cajë: \p “Iquë coꞌaye yoꞌoye ti̱ꞌahuë, yëquë pa̱ini coꞌa deꞌhuaquë cuiꞌne pa̱i doꞌi sa̱imaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, romano pa̱i ëjaëre caquë. Cuiꞌne, ja̱re i̱pi yëꞌë Cristo, pa̱i ëjaëre paꞌë caquë api.” \p \v 3 Ja̱je caquëna, Pilatopi se̱jiꞌi, i̱te: \p “¿Mëꞌë aꞌë, judío pa̱i ëjaë?” \p Caquëna, Jesupi sehuopi: \p “Ja̱je paꞌijë̱ꞌë, mëꞌë caseꞌeje̱.” \p \v 4 Caquëna, ja̱ maca Pilato capi, ja̱ohuaꞌire Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌire, cuiꞌne pa̱ire: \p “Iquë coꞌaye yoꞌoye ti̱ꞌamaꞌë paꞌiyë.” \p \v 5 Caquëna, i̱ohuaꞌipi ai tutu cahuë: \p “I̱ yeꞌyapi siꞌa Judea pa̱ire coꞌa deꞌhuaquë sa̱ñope ëjaohuaꞌire, yoꞌocohuaꞌire nequë api. Ja̱je paꞌipi yure i̱ñona cuiꞌne yoꞌoji, Galileapi huëosiquëpi.” \s1 Herodesna Jesure I̱siye \p \v 6 Pilatopi ja̱re asani, ja̱je paꞌito iquë Galilea aquë aꞌë capi. \v 7 Ja̱je paꞌina, mësarupi ja̱ro aquë api carena, Herodes quëꞌrona jëjo saosiꞌi, Galilea daripë cua̱ñequëna, capi. Ja̱ muꞌseña cato ja̱ëje Jerusalénre pajiꞌi. \v 8 Sarena, Herodespi ñani ai sihuaquë ai tsoe coa ña ëa ju̱ꞌi paꞌiquëpi i̱ yoꞌoyeseꞌe cajëna, asaquë pajiꞌi. Ja̱je paꞌipi pa̱i yoꞌo ti̱ꞌa maꞌñere yoꞌoquëna, ñasiꞌi caquë paꞌiquë pajiꞌi. \v 9 Ja̱je paꞌipi jaiye se̱jiꞌi. Se̱quëtaꞌare Jesús teꞌoreje̱ sehuomaꞌë pajiꞌi. \v 10 Cuiꞌne ja̱rote Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌipi cuiꞌne cua̱ñeseꞌe yeꞌyacohuaꞌipi ja̱ohuaꞌipi i̱te ai sa̱ñope cacohuaꞌi paëꞌë. \v 11 Ja̱ maca Herodes cuiꞌne i̱ soldado pa̱i tea ju̱ꞌijë coꞌaye yoꞌohuë. Coa i̱ni cueꞌcueñuꞌu cajë su̱ñahuë, deꞌo ca̱ñare pa̱i ëjaohuaꞌi juꞌi ca̱re. Ja̱ jeteyoꞌje cuiꞌnaëni Pilato quëꞌrona jëjo saopi. \v 12 Ja̱ muꞌse Pilato cuiꞌne Herodes cajeohuaꞌi deꞌohuë, ja̱ꞌrë pë̱icohuaꞌi paꞌisicohuaꞌipi. \s1 Jesure Huaiye Paꞌiji, Caye \r (Mt 27.15-26; Mr 15.6-15; Jn 18.39–19.16) \p \v 13 Ja̱ maca Pilato Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌire cuiꞌne pa̱i ëjaohuaꞌire tsiꞌsoni, \v 14 capi: \p “Mësarupi dahuë, iquëre yëꞌë quëꞌrona coꞌaye pa̱ire yoꞌoji cajë. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare yëꞌëpi se̱ni asasiꞌi caquë mësarupi ñajëna, yoꞌohuë. Ja̱je paꞌina, tsoe mësarupi ñahuë, doꞌi peoquë paꞌina. Ja̱je paꞌito i̱que doꞌire i̱te coꞌaye cayeꞌni. \v 15 Ja̱je paꞌina, Herodesje̱ ti coꞌaye yoꞌomaꞌquë paꞌina, ña jujani jëjo daopi. Ja̱je paꞌina, iquëre huani je̱oñe peoji. \v 16 Ja̱je paꞌina, coa siꞌseni jeteyoꞌje joye saoja̱ꞌquë aꞌë, paꞌija̱ꞌquëre.” \p \v 17 Ja̱je fiesta muꞌseña cosicohuaꞌire teꞌire eto saoquë pajiꞌi, pa̱ire deꞌoye yoꞌosiꞌi caquë. \v 18 Ja̱je caquëna, siꞌahuaꞌi cui huëohuë: \p “¡Ja̱ëte huani je̱oñe paꞌiji! ¡Barrabásni eto saojë̱ꞌë!” \p \v 19 Iquë Barrabás cato pa̱ire huaisiquëni cosiquë pajiꞌi. Cuiꞌne ja̱ daripë pa̱i i̱ohuaꞌi ëjaohuaꞌire uihuaye huëoquëpi. \v 20 Pilato cato Jesuni etoye yëpi. Ja̱je paꞌina, ti̱jupë ca co̱pi. \v 21 Caquëna, ai jerepa tutu cuihuë: \p “¡Que̱jaꞌquë api, que̱jaꞌquë api!” \p \v 22 Toaso̱ñe aye Pilato capi, ja̱ohuaꞌire: \p “¿I̱quere coꞌaye yoꞌo uꞌni, i̱? Yëꞌë i̱ coꞌaye yoꞌoseꞌe ti̱ꞌamaꞌë paꞌiyë. Ja̱je paꞌire ¿me coa huaiyeꞌni? Ja̱je paꞌina, coa ai siꞌseni jëjo saosiꞌi, paꞌija̱ꞌquëre.” \p \v 23 Ja̱je caquëna, ai jerepa tutu cuihuë, que̱jaꞌquë api cajë. Ja̱je ai cui doꞌipi Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌi caseꞌe ja̱ yoꞌoye ti̱ꞌahuë. \v 24 Ja̱ maca Pilato i̱ohuaꞌi yëjë cayeje̱ yoꞌoseꞌe paꞌija̱quë cuasapi. \v 25 Cuasani ja̱je i̱ohuaꞌi casiquëni eto saopi, pa̱ire huaiquë coꞌaquëni. Ja̱ maca Jesuni i̱ohuaꞌi yëyeje̱ huaija̱ꞌquëre i̱sipi. \s1 I̱te Que̱seꞌe \r (Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; Jn 19.17-27) \p \v 26 Ja̱ maca Jesure que̱jaꞌquëre sajëna, Cirene aquëpi Simón hueꞌequëpi sa̱ñope daina, ti̱ꞌani tse̱ani cua̱ñehuë, Jesure que̱jaꞌcore cruzu hueꞌequë saja̱ꞌquëre cajë Jesupi duꞌru saina. \p \v 27 Ja̱je saina, jai pa̱i tuëꞌë. Cuiꞌne nomiohuaꞌije̱ jai pa̱i oijë cuijë saëꞌë, i̱ni coꞌa ju̱ꞌijë. \v 28 Ja̱je oijëna, Jesús ñani capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Jerusalén nomiohuaꞌi oimaꞌpë paꞌijë̱ꞌë, yëꞌëre. Coa ai jerepa mësaruja̱ꞌa cuiꞌne mësaru mamajëni oijë̱ꞌë. \v 29 Yequë muꞌse ñeje caye ti̱ꞌajaꞌcoa: ‘Nomiohuaꞌi mamajëre peocohuaꞌi, tsi̱ pamaꞌpë paꞌisicohuaꞌi, cuiꞌne ojeje̱ tso̱samaꞌpë paꞌisicohuaꞌi jerepa sihuaja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë.’ \v 30 Cajëna, pa̱ipi ca huëoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, ai cu̱tire: ‘Yëquëna quë̱ñojëꞌë’ cuiꞌne aꞌri cu̱tihuë̱are caja̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, ‘Yahuejë̱ꞌë, yëquëre.’ \v 31 Huajë so̱quë yëje̱ paꞌini yëꞌëre jaiye yoꞌoni me mësarute pa̱jaꞌcohuaꞌi aꞌni cue̱nisi so̱quë yëje̱ paꞌiohuaꞌire.” \p \v 32 Jesús ja̱ꞌre co̱ni huaija̱ꞌcohuaꞌire caya pa̱ire sahuë, coꞌamaña yahue ñacohuaꞌire. \v 33 Ja̱ maca Pa̱i Si̱opë hueꞌyosi hue̱ꞌñana ti̱ꞌani Jesure que̱huë. Cuiꞌne caya coꞌa pa̱ire co̱ni, yequëni i̱ ëja te̱ꞌtena cuiꞌne yequëni i̱ ari te̱ꞌtena nëcohuë. \v 34 Ja̱ maca i̱te que̱jëna, Jesupi capi: \p “Jaꞌquë oijë̱ꞌë, ja̱ohuaꞌire i̱ohuaꞌi yoꞌoye huesëjë yoꞌocohuaꞌire.” \p Soldado pa̱ipi Jesús juꞌi ca̱re dutani sa̱ꞌñe i̱ohuaꞌija̱ꞌa nepi, i̱ote paja̱ꞌcohuaꞌi aꞌni cajë yoꞌohuë. \v 35 Ja̱je yoꞌojëna, pa̱ipi ai ñahuë. Cuiꞌne pa̱i ëjaohuaꞌique cueꞌcuejë cahuë: \p “Yecohuaꞌire huasopi. Yuretaꞌa coꞌye huasoyere paji, nuñerepa Cristo Maijaꞌquë tse̱quërepa pani coꞌye huasoye paꞌini.” \p \v 36 Cuiꞌne soldado pa̱ije cueꞌcuejë i̱te oꞌsa cuiyaꞌi co̱nore o̱cuasiꞌi cajë yoꞌohuë. \v 37 Ja̱je yoꞌojë i̱te cahuë: \p “Judío pa̱i ëjaë pani mëꞌëjaꞌa coꞌye huasojë̱ꞌë.” \p \v 38 Cuiꞌne i̱ si̱opë ë̱mëjeꞌere toyasico pacoꞌë, griego, latín cuiꞌne hebreo cocapi ñeje: \sc IQUË JUDÍO PA̲I ËJAËPI\sc*. \p \v 39 Coꞌaye yoꞌocohuaꞌi aquëre que̱ deosiquëpi i̱ti maca dequëpi tea ju̱ꞌi coꞌaye capi, ñeje: \p “Mëꞌëpi Cristorepa pani mëꞌëjaꞌa coꞌye huasoni jeteyoꞌje yëquëre huasojë̱ꞌë.” \p \v 40 Ja̱je caquëna, yequëpi i̱ cajeire capi camaꞌë: \p “¿Maijaꞌquëre caꞌramaꞌquë, mëꞌëje cuiꞌne ju̱ꞌijaꞌquë me casiꞌni? \v 41 Mai cato nuñerepa coꞌaye yoꞌocohuaꞌipi yoꞌo cua̱ñoñë, ja̱re mai coꞌaye yoꞌosi doꞌire sa̱ijë. Ja̱je paꞌiquëtaꞌare iquë ti coꞌaye yoꞌomaꞌquëpi yoꞌo cua̱ñoji, ñaquë mëꞌë.” \p \v 42 Cani ja̱ maca capi: \p “Jesús hua̱nëyemaꞌë paꞌijë̱ꞌë, yëꞌëre mëꞌë cua̱ñe huëo maca.” \p \v 43 Caquëna, Jesupi capi, i̱te: \p “Nuñerepa cayë, mëꞌëre. Yurepi yëꞌë ja̱ꞌre co̱ni paꞌija̱ꞌquë aꞌë, deꞌo hue̱ꞌñare.” \s1 Jesús Ju̱ꞌiseꞌe \r (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; Jn 19.28-30) \p \v 44 Muꞌse joporepa paꞌi maca siꞌa yeja ñamije paꞌiorepa deꞌopi, tres paꞌi macaja̱ꞌa naꞌiquëna. \v 45 Ë̲sëje̱ miañe pa̱ni cuiꞌne ta̱ꞌtëpo ca̱pi Maijaꞌquëre se̱ huëꞌe Maijaꞌquë paꞌi sito tëhuosicoje̱ jopore paja̱ꞌa tsata sajiꞌi, ë̱mëjeꞌepi meñe huëꞌehuëre pana. \v 46 Ja̱ maca Jesupi cuipi: \p “Jaꞌquë, Jaꞌquë yëꞌë joyo mëꞌëna i̱si nëoñë.” \p Ja̱je cani ju̱ni huesëpi. \p \v 47 Ja̱ maca capitán, romanopi iye yoꞌoseꞌere ñani Maijaꞌquëre sihuaquë capi: \p “Nuñerepa iquë ti coꞌaye yoꞌomaꞌquë pajiꞌi.” \p \v 48 Siꞌahuaꞌi ja̱ maca paꞌisicohuaꞌipi i̱te yoꞌoseꞌere ñani quëquë huesëjë coti saihuë̱ana tëꞌcajë saëꞌë. \v 49 Ja̱je saijëtaꞌare siꞌahuaꞌi Jesús ñacohuaꞌipi cuiꞌne nomiohuaꞌi Galileapi tuisicohuaꞌipi soꞌona pëani ñahuë, iye yoꞌoye. \s1 Jesure Ta̱seꞌe \r (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; Jn 19.38-42) \p \v 50 Pajiꞌi, teꞌi nuñerepa yoꞌoquëpi i̱ mami José hueꞌequëpi, Judea yejare Arimatea daripëre paꞌiquë. Ja̱ë cato judío pa̱i ëjaohuaꞌi aquë pajiꞌi. \v 51 Iquë José cato Maijaꞌquë te̱ꞌte aye yoꞌoye ñasiꞌi cuasaquë utequë pajiꞌi. Ja̱je paꞌipi yequë ëjaohuaꞌi Jesure huai ja̱ꞌñere cajëna, teꞌe cuiꞌne cuasaye pa̱pi. \v 52 Ja̱je paꞌina, ëjaëpi Pilatore sani se̱jiꞌi, Jesús ca̱pë ta̱ ja̱ꞌñere caquë. \v 53 Cruzu dequëre casani jai ca̱ñapi ca̱ꞌneni quë̱na yejana coje nesicona o̱api, ja̱ yëꞌtaꞌa pa̱ire ta̱maꞌa cojena. \v 54 Huajë muꞌse paꞌija̱ꞌconi ne deꞌhua muꞌse pajiꞌi. Ja̱ muꞌse cato tsoe huëoye jaꞌi maca paꞌiji. \p \v 55 Galileapi Jesure nomiohuaꞌi tuisicohuaꞌipi sani ta̱si daripë ñahuë, me o̱areꞌni, i̱ ca̱pë cajë. \v 56 Ñani ja̱ maca huëꞌena coꞌini huëo së̱ maꞌña ne deꞌhuahuë. Ne deꞌhuani huajë muꞌse huajëhuë, i̱ti cua̱ñeseꞌe paꞌiyeje̱. \c 24 \s1 Jesús Ju̱ꞌisiquëpi Huëiseꞌe \r (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Jn 20.1-10) \p \v 1 Duꞌru macarepa coꞌamaña ne muꞌse paꞌi maca cuiꞌnaohuaꞌipi saëꞌë, ta̱si daripë quëꞌrona nea hue̱ꞌñarepa huëo së̱ñe ne deꞌhuaseꞌere sajë. Cuiꞌne yecohuaꞌi nomiohuaꞌi co̱ni saëꞌë. \v 2 Ja̱ maca ti̱ꞌajë ñajëna, quë̱na pë daripë si̱osicopi ti̱rore paꞌiona, ti̱ꞌahuë. \v 3 Ti̱ꞌani cacajë Ëjaë Jesús ca̱përe ti̱ꞌamaꞌpë. \v 4 Peoquëna, ai quëquëhuë, me neiꞌni cajë. Ja̱je quëquëjë ñajëna, ja̱rote caya ë̱mëohuaꞌi mia juꞌi ca̱ña juꞌicohuaꞌipi i̱ohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni nëcahuë. \v 5 Ja̱je ña quëquëni yejare pana në me huesëjëna, ñajë ja̱ohuaꞌipi, cahuë: \p “¿I̱quere coꞌeyeꞌni, ju̱ꞌisicohuaꞌi quëꞌro? Tsoe huajëquëpi paꞌiji. \v 6 I̱ñore paꞌimaꞌë paꞌiji. Tsoe huëjiꞌi. Cuasajë̱ꞌë. Ja̱ yëꞌtaꞌa Galilea paꞌimaꞌca i̱ caꞌñere, \v 7 ñeje: ‘Pa̱i Mamaquë coꞌaye yoꞌocohuaꞌi jë̱ñana i̱sisiquë paꞌija̱ꞌquë api. Paꞌina, ja̱ohuaꞌipi que̱jaꞌcohuaꞌi aꞌë, so̱quë sarahuana. Ja̱je yoꞌosiquëtaꞌa toaso̱ muꞌseña paꞌi maca huajëquë huëija̱ꞌquë api.’ Tsoe ja̱re quëapi”. \p \v 8 Ja̱je caëna, ja̱ maca Jesús caꞌñe cuasa ñajaëꞌë. \v 9 Ja̱ jeteyoꞌje daripë ñasicohuaꞌipi coꞌini siꞌaye i̱ohuaꞌi ñaseꞌere quëahuë, once soisicohuaꞌire cuiꞌne siꞌahuaꞌi i̱ti maca co̱ni paꞌicohuaꞌireje̱. \v 10 Iye coca i̱ soisicohuaꞌire sani quëasicohuaꞌi cato paëꞌë: María Magdalena, Juana, María, Jacobo pëca jaꞌco, cuiꞌne yequë nomiohuaꞌi co̱ni. \v 11 Ja̱je quëajëna, i̱ soisicohuaꞌipi ja̱ohuaꞌi quëaye asani sehuomaꞌpë paëꞌë, coa cuepejë cayeje̱ paꞌye nëina. \p \v 12 Ja̱je nuñerepa cayë cuasamaꞌquëtaꞌa Pedropi etani huëꞌhuëquë sajiꞌi, ta̱si daripëre ñasiꞌi caquë. Sa ti̱ꞌani ñaquëna, i̱te ca̱ꞌnesi ca̱ña ti̱rona ne saoseꞌepi pajiꞌi. Paꞌina, ñani ai cuasaquë sajiꞌi, huëꞌena. \s1 Emaúsna Sai Maꞌana Yoꞌoye \r (Mr 16.12-13) \p \v 13 Ja̱re ja̱ muꞌse caya ë̱mëohuaꞌi Emaús daripëna saëꞌë, Jerusalénpi once kilómetro sai hue̱ꞌñana. \v 14 Saijë Jesús ayere cajë saëꞌë. \v 15 Ja̱je cajë saijëna, ja̱re i̱pi Jesús ja̱ohuaꞌire tsioja̱jiꞌi. Tsioja̱ni i̱ohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni sajiꞌi. \v 16 Saina, aꞌri maña carapi, i̱ohuaꞌi ña ti̱ꞌare paye i̱te. \v 17 Ja̱ maca sai Jesupi ja̱ohuaꞌire se̱jiꞌi: \p “¿I̱quere sa̱ꞌñe cajë saiyeꞌni, maꞌajaꞌa saini? ¿Me yoꞌojë oicohuaꞌi paꞌiyeꞌni?” \p \v 18 Caquëna, ja̱ohuaꞌi aquë Cleofas hueꞌequëpi sehuopi, i̱te: \p “Siꞌa yeja Jerusalén daripë iye muꞌse yoꞌoseꞌe asayë. ¿Ja̱je paꞌiquëtaꞌare cuiꞌne mëꞌëseꞌe i̱ti hue̱ꞌña paꞌinije asamaꞌë pani se̱quë?” \p \v 19 Caquëna, ja̱ maca i̱pi capi, i̱te: \p “¿Me yoꞌoreꞌni?” \p Caquëna, i̱ohuaꞌipi cahuë: \p “Jesús Nazaret aquëpi, Maijaꞌquëre quëacaiquëpi, siꞌaye tutu quëꞌipi cuiꞌne i̱ cayeje̱ Maijaꞌquë ña hue̱ꞌñana, nuñerepa caquëpi siꞌa pa̱i ña hue̱ꞌñana caquëre pare yoꞌoseꞌere cayë. \v 20 Ja̱je paꞌini, que̱ni huani je̱ohuë, Maijaꞌquë huëꞌe ñacaicohuaꞌi ëjaohuaꞌi maire cua̱ñecohuaꞌi cuiꞌne siꞌa ëjaohuaꞌi huani je̱oñe paꞌiji cajëna. \v 21 Yëquë cato ja̱ëpi Israel pa̱ire huasoja̱ꞌquë api cajë utecohuaꞌi paëꞌë. Yure ja̱je paꞌijëna, siꞌaye iye coꞌaye yoꞌohuë, coa toaso̱ muꞌseña i̱te yoꞌoseꞌe tëtosaiji, yure. \v 22 Ja̱je yoꞌoseꞌe paꞌitoje̱ ai jerepa ai cuasaye paꞌiji. Yëquë ja̱ꞌre co̱ni nomiohuaꞌi paꞌicohuaꞌipi nea hue̱ꞌñarepa sani ña quëquëhuë, ta̱si daripë. \v 23 Jesús ca̱pë peoco paꞌina, ja̱je ñani ja̱ohuaꞌipi dani yëquëre quëahuë. Huëo ca̱ni ñañeje paꞌye hui̱ñaohuaꞌire ñajëna, ja̱ohuaꞌipi Jesús huajëquëpi paꞌiji cahuë cajë. \v 24 Ja̱ jeteyoꞌje yëquë cajeohuaꞌije̱ ta̱si daripëre sani ñajëna, ja̱re ja̱je nomiohuaꞌi caseꞌeje̱ paꞌye paꞌina, ti̱ꞌani ñahuë. Jesuretaꞌa ñamaꞌpë paëꞌë.” \p \v 25 Ja̱je quëaquëna, ja̱ maca Jesupi capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Asa ti̱ꞌamaꞌcohuaꞌire paꞌni, mësaru. Je yëhua asani sehuoja̱ꞌcohuaꞌi aꞌni Maijaꞌquëre quëacaicohuaꞌi cajë paꞌiseꞌe. \v 26 ¿Mësarupi cuasato Cristo ai yoꞌoye paja̱ꞌquë paquë siꞌaye iye ja̱ yëꞌtaꞌa i̱ deꞌo hue̱ꞌñarepa saimaꞌë pani?” \p \v 27 Ja̱je se cani ja̱ maca quëa huëopi, siꞌaye i̱te yoꞌo ja̱ꞌñere cajë toyaseꞌere. Moisés toyaquë paꞌiseꞌepi huëoni cuiꞌne yecohuaꞌi Maijaꞌquë quëaquëna, toyasicohuaꞌi toyajë paꞌiseꞌe co̱ni quëapi. \p \v 28 I̱ohuaꞌi cajë saisi daripëna ti̱ꞌani, Jesús ja̱ yëꞌtaꞌa i̱ sai hue̱ꞌña sasiꞌi caquë yoꞌoyeje̱ yoꞌopi. \v 29 Ja̱je yoꞌoquëna, ja̱ohuaꞌipi soihuë: \p “Yëquë ja̱ꞌre co̱ni pëajë̱ꞌë naꞌiji, coa ñami deꞌo tëjiji.” Asani ja̱ maca Jesús i̱ohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni cacani pëapi. \v 30 Pëasiquëpi a̱o a̱i saihuëna i̱ohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni jaꞌrusi maca i̱pi panpë i̱ni Maijaꞌquëre se pëpani jëyoni jëꞌyequë ja̱ohuaꞌire a̱opi. \v 31 Ja̱je i̱ yoꞌo maca ña ti̱tahuë, i̱re papi cuasajë. Ja̱je cuasa maca tsoe peo hue̱ꞌña huesëpi. \v 32 Ja̱ maca i̱ohuaꞌija̱ꞌa sa̱ꞌñe cahuë: \p “Maipi asahuë, mai joñoa ai sihua ëaye nëiñe, maꞌajaꞌa dai toyaseꞌere i̱pi quëaquëna.” \p \v 33 Ja̱je ñani ti uteye peoyerepa maꞌajaꞌa dai huëoni daëꞌë, cuiꞌnaohuaꞌipi Jerusalénna. Ti̱tajëna, ja̱rote paëꞌë, once Jesús soicohuaꞌi tsiꞌsisicohuaꞌipi i̱ohuaꞌi cajeohuaꞌi ja̱ꞌre co̱ni. \v 34 Paꞌijëna, ti̱tani asajëna, ja̱ohuaꞌije̱ cahuë: \p “Nuñerepa Jesús huëjiꞌi. Cuiꞌne i̱seꞌere i̱ñopi, Simónre.” \p \v 35 Cajëna, ja̱ maca i̱ohuaꞌije̱ quëahuë, maꞌajaꞌa saijëna, yoꞌoseꞌere. Cuiꞌne Jesupi panre jëꞌyequëna, ñani i̱te ña ti̱taseꞌere. \s1 Jesupi Ñaiñe, I̱re Yeꞌyecohuaꞌina \r (Mt 28.16-20; Mr 16.14-18; Jn 20.19-23) \p \v 36 Ja̱ yëꞌtaꞌa i̱ti yoꞌoseꞌere cajëna, Jesús i̱ohuaꞌi jopore pana ñai nëcapi. Ja̱ maca pëpapi, ñeje caquë: \p “Deꞌoye paꞌija̱ꞌcohuaꞌi aꞌë, mësaru.” \p \v 37 Caquëna, ja̱ohuaꞌipi ai quëquë huesëhuë, i̱ paꞌisi joyore ñañë cuasajë. \v 38 Ja̱je cuasajëna, Jesupi ja̱ohuaꞌire capi: \p “¿Me yoꞌojë quëquë huesësicohuaꞌi paꞌiyeꞌni? ¿Me yoꞌojë mësaru joñoa jëa coeyeque hueꞌeyeꞌni? \v 39 Ñajëꞌë, yëꞌë jë̱ñare cuiꞌne yëꞌë quë̱ore. Ja̱re yëꞌë i̱ aꞌë, mësaru ñasiquërepa. Patoni cuiꞌne ñajëꞌë. Joyo cato ca̱pë cuiꞌne tara peocoa. Mësarupi yëꞌëre ñajëtaꞌa ca̱pë tara hueꞌequë paꞌiye. Yëꞌë aꞌë, me joyo paꞌiyeꞌni.” \p \v 40 Ja̱je cani ja̱ohuaꞌire i̱ñopi, jë̱ña cuiꞌne quë̱o i̱te que̱seꞌere. \v 41 Ja̱je yoꞌoquëna, ja̱ yëꞌtaꞌa i̱re papi cuasaye pa̱huë, ai sihua doꞌire, cuiꞌne quëquë doꞌire. Ja̱je paꞌina, Jesupi ja̱ohuaꞌire capi: \p “¿A̲i maña paye, i̱ño?” \p \v 42 Caquëna, i̱ni i̱sihuë, tsiaya huaꞌi tsaro sëyosiconi. \v 43 I̱sijëna, i̱ni i̱ohuaꞌique ñajëna, a̱jiꞌi. \v 44 Ja̱ jeteyoꞌje capi, ja̱ohuaꞌire: \p “Ja̱ yoꞌoseꞌe cato yëꞌë mësaru ja̱ꞌre ja̱ yëꞌtaꞌa co̱ni paꞌi caseꞌere yoꞌohuë. Siꞌaye Moisés cua̱ñeseꞌe cuiꞌne Maijaꞌquëre quëacaicohuaꞌi toyaseꞌe, cuiꞌne Salmos toyaseꞌe siꞌaye ti̱ꞌañe pajiꞌi. Me paquëꞌni, nuñerepa caseꞌe. Ja̱je paꞌina, yoꞌohuë.” \p \v 45 Ja̱ cato quëapi, toyaseꞌe cayere nuñerepa asa ti̱ꞌajajë caquë. \v 46 Ja̱je paꞌina, quëaquë ja̱ohuaꞌire capi: \p “Ñeje toyaseꞌe paꞌiji. Cristo ai yoꞌoquë ju̱ni huesëye paꞌiji. Ja̱je ju̱ꞌisiquëtaꞌa toaso̱ muꞌseña paꞌi maca cuiꞌnaëpi huëija̱ꞌquë api. \v 47 Ja̱je paꞌina, Cristo mamire cajë quëaye paꞌiji. Siꞌa hue̱ꞌña paꞌicohuaꞌire Jerusalén pa̱ire quëa huëoye paꞌiji. Huëosicohuaꞌipi ñeje cajë: Ja̱ꞌnë cuasaseꞌe je̱oni po̱nëjëꞌë. Ja̱je yoꞌojëna, mësaru coꞌaye yoꞌoseꞌere sa̱i deꞌhuacaiye paꞌija̱ꞌcoa. \v 48 Ja̱je paꞌina, mësaru aꞌë, yure iye ñasicohuaꞌirepa. \v 49 I̱na, yëꞌëpi, jaꞌquë ca nëoseꞌe jëjo daoja̱ꞌquë aꞌë, mësaruna. Ja̱je paꞌina, saimaꞌpë i̱ño Jerusalén daripëre paꞌijë̱ꞌë, maꞌtëmo jëjo dao tuture utejë̱ꞌë, mësaru su̱ña ja̱ꞌñere.” \s1 Maꞌtëmona Sa Cua̱ñoñe \r (Mr 16.19-20) \p \v 50 Jesupi sai sapi, jai daripë Betaniare pana. Ja̱rona jë̱ña mëani Maijaꞌquëre se̱cacajiꞌi, ja̱ohuaꞌire. \v 51 Deꞌoye paꞌijë̱ꞌë, cani ja̱ohuaꞌire je̱oni maꞌtëmona sa cua̱ñopi. \v 52 Ja̱ jeteyoꞌje Maijaꞌquëre se̱ni tëjini coꞌihuë, Jerusalénna ai sihuajë. \v 53 Cuiꞌne siꞌanë Maijaꞌquëre se̱ huëꞌere paꞌijë Maijaꞌquëre deꞌoquë api cajë sihuajë paëꞌë. Deꞌoji. Ca tëjihuë.