\id JHN - Saliba \ide UTF-8 \h Yowane \toc3 Yn \toc2 Yowane \toc1 Yesu wasana Yowane ye kuli wa \mt1 Yowane \mt2 Yesu wasana Yowane ye kuli wa \imt1 Buka ta hededehemasalahana \ip Buka ta taukulina meta apostolo Yowane, Yamesi kana kaha (\xt Mataiyo 4:21\xt*). Iya Betesaida tamowaina, Galili Gabwana dedekanaena. Na buka ta ye kuli nuwana bolimai 85 \sc ad\sc* unai, Epeso magaina lakilakina unai. \ip Yowane Yesu wasana bukana ta ye kuli na kaniyona ye hededehemasalaha ye wane, “bena kabo kwa kawamamohoi meta Yesu iya Keliso, iya Yaubada Natuna. Na yomi sunuma debadiwai kabo iya hesanawai mauli kwa hai.” (\xt Yowane 20:31\xt*). \ip Teina buka ta unai Yowane Yesu kana kao ye hededehemasalaha: \ili (1) Yesu meta Yaubada tanoubu ta yona kabahetubu hedehededena (\xt Yowane 1:3,4\xt*), \ili (2) iya mamoe natuna tanoubu yona baꞌaya tauhaigabaeina (\xt Yowane 1:29\xt*), \ili (3) iya Yaubada Natuna yo Isalaela yodi wasawasa (\xt Yowane 1:49\xt*), \ili (4) iya waila maumaulina tauhaiyamana (\xt Yowane 4:10, 7:37-38\xt*), \ili (5) iya baꞌaya taunuwatugabaedi (\xt Yowane 8:11\xt*). \ip Yowane Yesu yona laulau gigigigibwalidi badodi haligigi-labui (7) ye hasilidi na udiyedi hinage ye hekatada Yesu iya kaiteya (\xt Yowane 2:1—12:50\xt*). Hinage Yesu tamowai maiyanao yodi hedehedede ye kulidi na udiyedi Yesu kana kao mamohoina ye hededehemasalaha kalidiwai (\xt Yowane 3:1-21, 4:5-26, 14:6\xt*, yo hekadiyo). \ip Na peina 13 ye lau 21 udiyedi Yesu yona mauli mayadaina gehegehedi, yona boita yo toloꞌuyo wasadi ye kulidi. Teina buka ta luwana ne unai hinage Yaluwa Tabuna ye hededehesunuma na yona paisowa ye hededehemasalaha yona hekahekatao kalidiwai (\xt Yowane 14:15-27, 16:4-15\xt*). Yowane hinage ye hekatada idohagi Yesu yona hekahekatao yodi ye tapwalolo (\xt Yowane 17\xt*). \ip Wasa Namwanamwana kaniyona Yesu ye hededehemasalaha lausoisoi kesega unai, iya ede \xt Yowane 3:16\xt*, \imi “Yaubada tanoubu ye gadosisikaliliyei, ede natukesekesegana ye mosegabaei. Unai kaiteya iya ye sunumaei, meta taba nige hekamkamna ye lobai, na mauli nige kana siga kabo ye hai.” \iot Buka ta hedehededena lakilakidi \io1 • Yesu hedebasaeina \ior 1:1-18\ior* \io1 • Yowane Babatiso wasana \ior 1:19-34\ior* \io1 • Yesu yona hekahekatao bagubagunadi ye kaisunuwaidi \ior 1:35-51\ior* \io1 • Yesu yona laulau gigigigibwalidi, siya kana kao se hemasalaha, yo ye bom ye hededehemasalahaꞌuyoi \ior 2:1—12:50\ior* \io1 • Yesu yona mauli mayadaina gehegehedi, iya se helauhetala yo se unuhemwaloi \ior 13:1—19:42\ior* \io1 • Yesu ye toloꞌuyo \ior 20:1—21:25\ior* \c 1 \s1 Yaubada yona Hedehedede ye hemala tamowai \p \v 1 Ginauli maudoidi huyahetubudi unai Yaubada yona Hedehedede wa ye miyamiya, yo Hedehedede wa Yaubada maiyana, yo Hedehedede wa ede Yaubada. \v 2 Ginauli maudoidi huyahetubudi wa unai Hedehedede wa meta Yaubada maiyana. \p \v 3 Ginauli maudoidi Yaubada ye hetubudi wa iya maiyana se hetubudi, yo Hedehedede wa meta ginauli maudoidi tauhetubudi. \v 4 Iya mauli yona kabalaoma ede, na mauli ne ye hemala tamowai yodi mala. \v 5 Na mala wa ye sina masigili unai, na masigili nige gonowana ye saedikwai.\f ** \fr 1:5 \fq Ye saedikwai: \ft Kalina Giliki unai hedehedede ta kaniyona labui. Bagubagunana ede \fqa ye saedikwai, \ft na helabuina ede \fqa kabina ye kata. \ft Unai buka hekadiyo se kulibui doha teina: \fqa na masigili iya nige kabina ye kata.\f* \p \v 6 Yaubada tamowai hesau ye hetamaliyama, hesana ede Yowane. \v 7 Iya ye laoma meta mala wa tauhededehemasalahana. Na yona hedehedede debanawai tamowai maudoidi bena se kawamamohoi. \v 8 Iya nige mala wa, na ye laoma mala wa ye hededehemasalaha. \v 9 Na mala mamohoina kabo ye laoma tanoubu ta unai, na Yaubada kana kao mamohoina ye hededehemasalaha tamowai maudoidi udiyedi. \p \v 10 Iya Yaubada maiyana tanoubu se hetubu, yo ye miya tanoubu ta unai, na iyamo tanoubu ta tamowaidiyao nige se kitalobai. \v 11 Ye laoma yona tanoubu ye ginauliꞌusei wa unai, na iyamo yona tamowai wa nige se hailobai. \v 12 Na kaiteyadi iya se hailobai yo hesana se sunumaei, meta dudulai ye moseidi se hemala Yaubada natunao. \v 13 Na nige tamowai yodi labalaba unai, o tamowai yodi gadosisiwai o maitawasola loheya yona nuwatuwai, na Yaubada yona hineli unai se hemala Yaubada natunao. \p \v 14 Hedehedede wa ye hemala tamowai, na maiyamai ka miya. Yo kana kao saesaena mamohoina ka kitayako, iya ede Yaubada natukesekesegana mo kana kao saesaena mamohoina. Natu ta meta Tamana Yaubada unai ye laoma yo kalinawai kabinamwa yo mamohoina se mwayau. \p \v 15 Yowane ma kalina lakilakina ye hededehemasalaha ye wane, “Tamowaina ede teina lahinaidi ya hededehemasalahayako wa, ‘Iya ede dagelagu ne unai kabo ye laoma, iya meta ye saekalili na kabo yau, matawuwuna iya ye tububaguna.’” \v 16 Iya kalinawai kabinamwa ye mwayau. Na iya unai kita maudoida kabinamwa ta haidi na sola ta haihaiꞌuyoidi. \v 17 Mose unai laugagayo wa se laoma, na Yesu Keliso unai kabinamwa yo mamohoina se laoma. \p \v 18 Sola nige tamowai hesau Yaubada ye kita, na natukesekesegana ye bom mo. Iya meta Yaubada, yo Tamana maiyana se kawakeha, yo iya Tamana ye hemasalahayako kalidawai. \s1 Yowane Babatiso ye hedede meta iya nige Keliso \r (Mataiyo 3:11-12, Maleko 1:7-8, Luka 3:15-17) \p \v 19 Dius tauwoyaidi Yelusalema unai taumiyamiya wa, taukaitalasam yo Lewi tamowaidiyao se hetamalidi se lau Yowane unai na se henamaiyei iya meta kaiteya. Teina ta meta Yowane yona hededehemasalaha. \v 20 Iya nige ye uhala na ye hededehemasalahaꞌuyoi ye wane, “Yau nige \w Keliso\w*.” \p \v 21 Na se henamaiyei, “Ena kowa nige Keliso, meta kowa kaiteya? Kowa \w Eliya\w*?” \p Ede ye wane, “Yau nige.” \p “Nuwana kowa peloweta ka nayanayaiꞌusei wa?”\f ** \fr 1:21 \fq Peloweta ka nayanayaiꞌusei wa: \ft Yaubada yona hededehesunuma Dius tamowaidi kalidiwai meta yodi peloweta hesau doha Mose kabo ye laoma (\xt Dutelonomi 18:18\ft ). Na Yesu yona huya unai peloweta ne sola se nayanayai.\f* \p Na ye wane, “Nige.” \p \v 22 Na kabo se wane, “Na kowa kaiteya? Yoma henamai ta buina ku leyama, na kabo ka uyo tauhetamaligai wa yodi ka hedehedede. Taba ku bom ku hededehemasalahaꞌuyoigo meta kowa kaiteya.” \p \v 23 Ede Aisaiya peloweta yona hedehedede unai Yowane ye hededebui ye wane, “Yau tamowaina ede tauyogayoga balabala ne unai ya wane, ‘Guiyau yona keda kwa kabinonohai.’” \rq (Aisaiya 40:3) \rq* \p \v 24 Kabo Paliseya tamowaidiyao hekadi se hetamalidima wa \v 25 Yowane se henamaiyei se wane, “Ena kowa nige Keliso, nige Eliya, yo nige tenem peloweta ne, matawuwuna saha to ku hebahebabatiso?” \p \v 26 Yowane ye wane, “Waila unai ya hebahebabatiso. Na tamowai hesau meta nige kabina kwa kata ye totolo luwamiu ne unai. \v 27 Iya ede muligu ne unai kabo ye laoma, na yau nige ya namwakalili kabo gonowagu kana sendolo mainadi ya yailidi.”\f ** \fr 1:27 \fq Sendolo mainadi ya yailidi: \ft Teina meta heyayai tauhaidi dobidobidi yodi paisowa.\f* \p \v 28 Teina laulau maudoidi ta se tubu Yowane yona kabahebahebabatiso Betaniya, Yolidani sagasagana hali sanakawasina unai. \s1 Yaubada yona mamoe natuna ede Yesu \r (Mataiyo 3:13-17, Maleko 1:9-11, Luka 3:21-22) \p \v 29 Na mayadai hesauna unai Yowane Yesu ye kitalaei ye laolaoma hesabana ede ye wane, “Kwa kitalau, Yaubada yona mamoe natuna ye laolaoma. Iya tanoubu yona baꞌaya tauhaigabaeina. \v 30 Teina iya ede lahinaidi ya hedehededei wa ya wane, ‘Tamowai hesau yau dagelagu unai kabo ye laoma meta ye saekalili na kabo yau, matawuwuna iya ye tububaguna.’ \v 31 Yau nige ya kitalobai meta iya Keliso. Na ya laoma ya hebabatisoigomiu waila unai meta bena iya ya hemasalaha Isalaela tamowaidiyao kalimiuwai.” \p \v 32 Kabo Yowane ye hededehemasalaha ye wane, “Yaluwa Tabuna ya kita doha bunebune galewa ne unai ye dobima na ye talu iya kewana ne unai.\fig Yaluwa Tabuna doha bunebune ye taludobima Yesu unai.|alt="The Holy Spirit comes onto Jesus like a dove" src="cn01656.jpg" size="col" copy="© 1996 David C. Cook" ref="1:32" \fig* \v 33 Iyamo iya meta nige ya kitalobai, na Yaubada ye hetamaligau ya laoma waila unai ya hebahebabatiso na ye hededelaoma kaliguwai ye wane, ‘Tamowai hesau kabo ku kita Yaluwa kabo ye dobima na kalinawai ye talu meta iya Yaluwa Tabuna unai kabo ye hebahebabatiso.’ \v 34 Ya kitayako yo ya hemamohoiyei meta iya Yaubada Natuna.” \s1 Yesu yona hekahekatao bagubagunadi \p \v 35 Mayadai hesauna unai Yowane maiyana hekahekatao labui se totolo Yowane yona kabahebahebabatiso magaina wa unai. \v 36 Na Yowane ye kaikaikewalau Yesu ye kita ye laulau ede ye wane, “Kwa kita, tenem meta Yaubada yona mamoe natuna!” \p \v 37 Yona hekahekatao labui wa yona hedehedede se lapui ede Yesu se hemuliwatani. \v 38 Na Yesu ye kaikewabui ye kitadi se hemuhemuliwatani, ede ye henamaiyeidi ye wane, “Saha kwa henuwa?” \p Se hededelau unai se wane, “\w Labi\w*, haedi ku miyamiya?” (\w Labi\w* \add [meta kalina Hebelu na]\add* kaniyona ede Taulauhekata.) \p \v 39 Kabo ye hededelau udiyedi ye wane, “Kwa laoma na kabo kwa kita!” \p Unai se lau yona kabamiya wa se kita. Na yodi huyalau ne meta meimeilahi mahanana 4 kiloki unai. Na tenem mayadaina ne unai iya maiyadi se miya. \p \v 40 Simona Petelo kana kaha Andeleya, iya Yowane yona hekahekatao labui wa hesauna, na Yowane yona hedehedede wa ye lapui ede Yesu ye hemuliwatani. \v 41 Na kabo Andeleya ye lau kana kaha Simona ye lobai na yona ye hedehedede ye wane, “Mesaiya wa ka lobaiyako.” (\qt \+w Mesaiya\+w*\qt* Giliki kalinadi unai kaniyona ede \qt \+w Keliso\+w*\qt*.) \v 42 Ede ye woyaiyama Yesu unai. \p Yesu ye kitalau iya unai na ye wane, “Kowa Simona, Yowane natuna. Kabo hesam se katai Kipasi.”\f ** \fr 1:42 \fq Kipasi \ft meta kalina Alamaiki, na kaniyona ede weku.\f* (Na kalina Giliki unai se wane Petelo.) \s1 Yesu Pilipo yo Natanaela ye yoganeidi \p \v 43 Mayadai hesauna unai Yesu nuwana ye hineli bena kabo ye lau Galili. Na Pilipo ye lobai ede ye hededelau unai ye wane, “Ku laoma ku hemuliwatanigau.” \p \v 44 Pilipo meta Betesaida unai ye miyamiya doha hinage Andeleya yo Petelo. \p \v 45 Pilipo ye lau Natanaela ye lobai na yona ye hedehedede ye wane, “Kulikuli tabuna unai Mose yo peloweta tamowai se hetahetalaꞌusei wa ka lobaiyako. Hesana ede Yesu, Nasaleta tamowaina, iya Yosepa natuna.” \p \v 46 Na Natanaela ye henamai ye wane, “Mamohoi Nasaleta tamowaina? Ginauli saha namwanamwana kabo Nasaleta unai ye laoma?” Pilipo ye wane, “Ku laoma na ku kita.” \p \v 47 Huyana Yesu Natanaela ye kita ye laolaoma ede iya ye hededehemasalaha ye wane, “Teina tamowai ta meta Isalaela tamowaina mamohoina, iya nige gonowana tamowai hesau ye lupoi.” \p \v 48 Kabo Natanaela ye henamai ye wane, “Idohagi na kabigu ku kata?” \p Yesu ye hededebui ye wane, “Huyana kaiwa\f ** \fr 1:48 \fq Kaiwa \ft ta kalina Dimdim unai se wane fig kaiwana. Kalinada unai \+w \ft bosibosi\+w* unai ta lauhedamaiyei.\f* guninawai ku miyamiya meta ya kitagoko, na kabo Pilipo ye yoganeigo.” \p \v 49 Ede Natanaela ye hededelau unai ye wane, “\w Labi\w*, kowa Yaubada Natuna, Isalaela yoma wasawasa.” \p \v 50 Yesu ye wane, “Yom kawamamohoi ne matawuwuna ede ya hededelaowa kalimwai meta ya kitago kaiwa guninawai ku miyamiya. Na sola kabo ginauli saesaedi ku kitadi na kabo teina.” \v 51 Yesu yona hedehedede ye tubei ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai: Kabo galewa kwa kita ye tasoke, na Yaubada yona anelu se dobidobima Tau Natuna unai yo se seuseuyo.”\f ** \fr 1:51 \fq Anelu se dobidobima … yo se seuseuyo: \xt Genese 28:12 \ft unai ta hasili meta Yaubada yona anelu se dobidobima Yakobo unai yo se seuseuyo. Na kaniyona ede, Yaubada yona hededehesunuma kabo ye hemamohoiyeidi.\f* \c 2 \s1 Yesu waila ye bui ye hemala waina \p \v 1 Mayadai labui mulidiwai, teha Galili unai magai hesau hesana Kana unai tawasola kaikaigogona se ginauli. Yesu sinana meta iya menai, \v 2 yo hinage Yesu maiyana hekahekatao se kaibwadaidi se laoma tawasola kaikaigogona ne unai. \v 3 Huyana waina ye gehe ede Yesu sinana ye hededelau iya unai ye wane, “Kadi waina wa ye gehe.” \p \v 4 Yesu ye hededebui ye wane, “Sinagu, idohagi to ku hededelaoma kaliguwai? Sola nige yogu huya ye lagema.” \p \v 5 Na sinana wa ye hededelau heyayai tauhaidi udiyedi ye wane, “Saha ye hedededi ne meta bena kwa ginauliwatanidi.” \p \v 6 Numa ne unai waila pakuna haligigi-kesega. Paku ne weku unai se tadidi, na hekadi gonowana waila 80 lita yo hekadi 120 lita unai se hemwayaudi. Na waila wa se hepaisowadiko Dius yodi kaidui yo yodi kaikai gogodiyao kaideulidi kabikabidi hesabadi. \p \v 7 Na Yesu ye hededelau heyayai tauhaidi wa udiyedi ye wane, “Paku ne waila unai kwa hemwayaudi”, ede se inihemwayaudi. \p \v 8 Kabo ye wane, “Kabo gagilina kwa yaihai na kwa bahelaei kaikaigogo tauloinaena unai.” \p Siya kabo se bahelaei \v 9 na waila ye hemala waina wa ye numatonogi. Yodi kabayaina meta nige kabina ye kata, na yona heyayai tauhaidi mo se bom kabina se kata. Kabo kaikaigogo tauloinaena wa tautawasola loheyana ye yoganeiyama \v 10 na ye hededelau unai ye wane, “Yoda kabikabi kabina ku katakalili, meta waina namwanamwana ta mosebagunai taumana udiyedi. Na huyana se numa se lau na nige gonowana ginauli hesau kamnana se lapulobai kabo waina maisana gagilina ta moseidi. Na idohagi to waina namwanamwakalilina ta ku hemulitayama?” \p \v 11 Teina ta meta laulau gigigigibwalina bagubagunakalilina teha Galili unai magai hesana Kana unai Yesu ye ginauli. Na teina laulau ta unai iya kana kao saesaena mamohoina ye hemasalaha, unai yona hekahekatao iya se sunumaei. \s1 Yesu Numa Tabuna unai taulokulokune ye henakudi \r (Mataiyo 21:12-17, Maleko 11:15-19, Luka 19:45-46) \p \v 12 Tawasola kaikaigogona mulinawai Yesu ma sinana, kana kahao yo yona hekahekatao wa se dobi Kapelenauma, na menai se miya mayadai hisa mo. \v 13 Kabo Dius tamowaidi yodi Taukiuli Henuwaisinina huyana ye hanahanauma, ede Yesu ye sae Yelusalema. \v 14 Na Numa Tabuna bakubakuna unai tamowai hekadi ye lobaidi siya bulumakau, mamoe yo bunebune se lokulokuneidi, yo siya moni taulaulauhedudu\f ** \fr 2:14 \fq Taulaulauhedudu \ft wa yodi paisowa meta dagela monidiyao se hai na yodi \+w \ft moni\+w* unai se hedudu, iya ede \fqa sekeli\ft yo \fqa lepetona\ft .\f* meta hatahata kabatulidi udiyedi se tutuli. \v 15 Yesu kabo maina udiyedi wipi ye ginauli na kabo Numa Tabuna bakubakuna wa unai tamowai, bulumakau yo mamoe maudoidi wa ye henakuhepesadi. Moni taulaulauhedudu yodi moni ye kuyaheꞌuludi yo yodi hatahata ye buidi. \v 16 Na ye hededelau bunebune taulokulokuneidi wa udiyedi ye wane, “Manuwa ta kwa bahehepesadi! Idohagi to tamagu yona Numa Tabuna ta kwa hai ye hemala kabalokulokune numana!” \p \v 17 Na kabo yona hekahekatao kulikuli tabuna beyabeyana se nuwatui doha ye wane, \mi “Yom Numa Tabuna ya gadosisikaliliyei, na unai kabo se heyababagau.” \rq (Same 69:9) \rq* \p \v 18 Na Dius tauwoyaidi se hededelau Yesu unai se wane, “Laulau gigigigibwalina saha kabo ku ginauli kalimaiwai, na unai kabo kabina ka kata yom tanuwaga gigibwalina ta meta Yaubada unai ye laoma?” \p \v 19 Yesu ye hededebui ye wane, “Numa tabuna ta kwa lopagwaligwali, na mayadai haiyona unai kabo ya ginauliꞌuyoi.” \p \v 20 Na kabo Dius tauwoyaidi wa se hededebui se wane, “Teina Numa Tabuna ta meta bolimai badona 46 unai se ginauli. Idohagi to bena mayadai haiyona unai kabo ku ginauliꞌuyoi?” \v 21 Na Numa Tabuna Yesu ye hetahetalaꞌusei ta meta iya ye bom tauna. \v 22 Unai huyana Yesu ye boita na ye toloꞌuyo meta yona hekahekatao saha ye hededediko wa se nuwatuidi, ede kulikuli tabuna yo Yesu yona hedehedede wa se kawamamohoiyeidi. \p \v 23 Huyana Yesu iya Yelusalema unai \w Taukiuli Henuwaisinina\w* hesabana na menai laulau gigigigibwalidi ye ginaulidi wa meta tamowai gwaudi se kitadi, ede iya hesana unai se sunuma. \p \v 24 Na Yesu nige ye sunumaeidi, matawuwuna tamowai maudoidi nuwadi kabidi ye katakalili. \v 25 Bwagana Tamowai yodi nuwanuwatu nige se hededehemasalahadi Yesu unai, iyamo kadi kao kabidi ye katako. \c 3 \s1 Yesu Nikodemo ye hekata \p \v 1 Yelusalema unai meta Paliseya tamowaina hesau, hesana ede Nikodemo, na iya hinage \w Sunedeli\w* bodana tamowaina hesau. \p \v 2 Boniyai hesau unai ye lau Yesu kalinawai na ye wane, “\w Labi\w*, kabim ka kata meta kowa taulauhekata Yaubada unai ku laoma. Laulau gigigigibwalidi ku ginaulidi wa nige tamowai hesau gonowana ye ginaulidi. Teina unai ye hemasalaha meta Yaubada iya maiyam.” \p \v 3 Yesu ye hededebui ye wane, “Ya hededemamohoi kalimwai: Ena tamowai hesau nige labasi helabuina ye hai, meta nige gonowana Yaubada yona basileiya ye kita.” \p \v 4 Na Nikodemo ye hededelau Yesu unai ye wane, “Idohagi kabo tamowai tautaubadana ye luwuꞌuyo sinana bogana unai na labasi helabuina ye hai?” \p \v 5 Yesu ye hededelau unai ye wane, “Ya hededemamohoi kalimwai: Ena tamowai hesau nige labasi helabuina ye hai waila yo Yaluwa udiyedi, meta taba nige ye lusolalau Yaubada yona basileiya unai. \v 6 Tamowai wawayao se labasidi buluma unai meta buluma mo maulina unai se miya, na Yaluwa meta gonowana mauli nige kana siga ye mosei kalidiwai. \v 7 Kowa taba nige yogu hedehedede ta udiyedi ku siliyata doha wau ya wane, ‘Taba labasi helabuina kwa hai.’ \v 8 Yaumai\f ** \fr 3:8 \fq Yaumai \ft meta kalina Giliki unai kaniyona hesau hinage, iya ede \fqa yaluwa\ft .\f* ye towama kabo yasasana mo ta lapui, na nige kabina ta kata haedi ye laolaoma o haedi kabo ye laulau. Unai gonogonowana doha siya Yaluwa unai labasi helabuina tauhaina ne.” \p \v 9 Nikodemo ye henamaiꞌuyo ye wane, “Teina ta meta idohagi?” \p \v 10 Na Yesu ye wane, “Kowa meta Isalaela tamowaidiyao yodi laugagayo taulauhekataena, na idohagi to teina nuwanuwatu ta nige ku nuwatulobaidi? \v 11 Ya hededemamohoi kalimwai: Saha kabidi ka kata meta ka hedehededeidi, yo saha ka kitadi meta ka hededehemasalahadi kalimiuwai. Na iyamo yoma hedehedede ta nige kwa haidi. \v 12 Tanoubu ginaulidi ya hedehededeidi kalimiuwai, na nige kwa kawamamohoiyeigau. Na idohagi kabo kwa kawamamohoiyeigau taba galewa ginaulidi ya hedehededeidi? \v 13 Nige tamowai hesau ye sae galewa, na kesega mo galewa ne unai ye dobima, iya ede Tau Natuna. \v 14 Doha Mose mwata ye lausini balabalagaibu unai wa,\f ** \fr 3:14 \fq Mose mwata ye lausini \ft wasana ku hasili \xt Numela 21:4-9\ft unai.\f* meta gonogonowana doha tenem kabo Tau Natuna hinage se lausini, \v 15 na unai tausunumaena maudoidi kabo mauli nige kana siga se lobai. \v 16 Matawuwuna Yaubada tanoubu ye gadosisikaliliyei, ede natukesekesegana ye mosegabaei. Unai kaiteya iya ye sunumaei, meta taba nige hekamkamna ye lobai, na mauli nige kana siga kabo ye hai. \v 17 Yaubada Natuna ye hetamaliyama nige bena tanoubu ta tamowaidi ye hekilainodi, na bena ye gilihaidi. \v 18 Ena kaiteya Yaubada Natuna ye sunumaei, meta Yaubada taba nige ye hegilu. Na kaiteya nige ye sunumaei, meta Yaubada iya ye hegilunonohaiyako, matawuwuna Yaubada natukesekesegana hesanawai nige ye sunuma. \v 19 Yaubada yona hekasa nuwanuwatuna ede doha teina: Mala wa ye laomako tanoubu ta unai, na tamowai yodi laulau meta se yababakalili, unai masigili se henuwakaliliyei na kabo mala. \v 20 Na kaiteyadi yodi laulau se yababa meta mala wa se subu, yo taba nige se laoma mala ne unai, matawuwuna nige se henuwa bena yodi baꞌaya se hemasalahadi. \v 21 Na kaiteyadi yodi laulau se dudulai meta se laoma mala ne unai. Na kabo tamowai maudoidi se kitadi meta saha se ginaulidi ne Yaubada ye henuwadi.” \s1 Yowane Babatiso Yesu ye hededehemasalaha \p \v 22 Na kabo Yesu maiyana hekahekatao Yelusalema se laugabae se lau Yudeya magaina hesau unai. Menai se miya huyana ye katuloha, na Yesu ye hebahebabatiso. \v 23 Na Yowane meta teha hesau unai hinage ye hebahebabatiso. Na iya Aenona unai Salim dedekanawai, matawuwuna temenai waila lakilakina yo tamowai se bado se laolaoma bena se babatiso. \v 24 Tenem huyana ne unai Yowane sola nige se tole numatutugudu unai. \v 25 Yowane yona hekahekatao yo Dius tamowaina hesau Dius yodi lauheꞌaꞌa kabikabina debanaena se haikawayagala. \v 26 Ede se laoma Yowane unai na se wane, “\w Labi\w*, tamowai wa maiyam Yolidani hali sanakawasina unai na ku hededehemasalahaꞌusei wa meta hinage ye hebahebabatiso, na tamowai maudoidi se laulau iya kalinawai.” \p \v 27 Yodi hedehedede wa unai Yowane ye hededebui ye wane, “Nige gonowana tamowai hesau paisowa ye haigaibui, na paisowa ye hai ne meta Yaubada ye mosei. \v 28 Yogu hedehedede wa komiu kwa lapuidiko na gonowana kwa hemamohoiyeidi doha ya wane, ‘Yau nige Kelisona ede, na yau meta Yaubada ye hetamalibagunaigau ya laoma.’ \p \v 29 Tautawasola waihiuna meta iya tautawasola loheyana yona. Na tautawasola loheyana tausaguina meta ye nayanaya yo ye lapulapui. Na huyana tautawasola loheyana kalinana ye lapui meta ye gwauyalakalili. Tenem gwauyala ne meta yau yogu, matawuwuna tautawasola loheyana ede ye masalahako. \v 30 Iya hesana meta bena ye saekalili, na yau hesagu bena ye dobi. \p \v 31 Iya galewa ne unai ye dobima wa meta tamowai maudoidi ye saedikwaidi. Na kaiteya tanoubu ta unai ye tubuma\f ** \fr 3:31 \fq Na kaiteya tanoubu ta unai ye tubuma: \ft Tausonosonoga hekadi yodi nuwatu meta teina hedehedede ta iya Yowane Babatiso hedehededena. Na hekadi yodi nuwatu meta hedehedede ne ye lau tanoubu tamowaidi maudoidi hedehedededi. \f* meta tanoubu ta yona, yo yona hedehedede doha tanoubu ta tamowaina. Na galewa ne unai taudobima wa meta tamowai maudoidi ye saedikwaidi. \v 32 Saha ye kitadi yo ye lapuidi wa ye hededehemasalahadi. Na iyamo nige hesau ye lapulau yona hedehedede wa udiyedi. \v 33 Na kaiteyadi yona hedehedede wa se hai meta se hemamohoiyei ede Yaubada yona hedehedede wa ye mamohoi. \v 34 Matawuwuna Yaubada Keliso ye hetamaliyama yo Yaluwa Tabuna unai iya ye hemwayaukaliliyei, ede Yaubada yona hedehedede ye hededehemasalahadi. \v 35 Tamana meta Natuna ye gadosisiyei, unai ginauli maudoidi ye tolegabaeidi iya nimanawai. \v 36 Na kaiteya iya Natuna ne ye kawamamohoiyei meta mauli nige kana siga ye hai, na kaiteya iya Natuna ne ye subu, taba nige mauli nige kana siga ye hai na Yaubada yona kouyalayala unai ye miya.” \c 4 \s1 Yesu maiyana Samaliya waihiuna se hedehedede \p \v 1-3 Paliseya tamowaidi wasa se lapui meta Yesu iya yona hekahekatao se bado ye haidi yo ye hebabatisoidi, na kabo Yowane. Na iyamo mamohoina ede Yesu nige ye hebahebabatiso, na yona hekahekatao mo se hebahebabatiso. Huyana Yesu wasa ye lapui meta Paliseya tamowaidiyao yona kabikabi wa kabina se kata, ede Yudeya ye laugabae na ye uyo Galili. \v 4 Na yona lau ne unai meta ye lau teha Samaliya unai \v 5 na ye lage Samaliya magaina lakilakina hesana Saeka unai. Na menai tano gagilina hesau beyabeyana Yakobo ye mosei natuna Yosepa unai. \v 6 Na temenai meta Yakobo kana wailakeli. Na Yesu yona taihile wa unai kamnana ye yababa, ede ye tuli na ye kaiyawasi wailakeli wa dedekanawai. Na mahanana wa meta mayamayadailaki yona tupwa unai. \v 7-8 Na yona hekahekatao se lauko magai wa unai bena kadi kai se hemaisa. \p Na kabo Samaliya waihiuna hesau ye laoma bena waila ye yai, na Yesu ye hededelau unai ye wane, “Waihiu, taba gonowana waila ku haiyama ya numa?” \v 9 Kabo Samaliya waihiuna wa ye hededelau unai ye wane, “Kowa Dius tamowaina, na yau meta Samaliya waihiuna, na idohagi to ku kaibwadaigau bena waila ya leyawa ku numa?” Yona henamai wa kaniyona ede Dius tamowaidiyao nige gonowana Samaliya tamowaidi maidadiyao se hebodakesega. \p \v 10 Kabo Yesu ye hededebui ye wane, “Ena taba Yaubada yona kainauya kabina ku kata yo taukaibwadawaila kalimwai ta ku kitalobai, kabo gonowana ku kaibwadaei na waila maumaulina ye leyawa.” \p \v 11 Na waihiu wa ye wane, “Taubada, nige kam waila kabayaiyaina, na wailakeli ne duhana ye dobikalili. Na haedi kabo waila maumaulina ta ku hai? \v 12 Bena kowa ku saekalili na kabo tamamai Yakobo? Iya wailakeli ta tauleyamana ede. Na iya yo natunao yo yona suisui maudoidi hinage unai se numanuma.” \p \v 13 Na Yesu ye hededelau unai ye wane, “Kaiteya teina waila ta ye numa, meta kabo gonowana ye gadomaguꞌuyo. \v 14 Na kaiteya waila ya mosei ne ye numa, meta taba nige gonowana ye gadomaguꞌuyo. Waila ya mosei ne kabo ye hemala bonobonowasi kalinawai na ye miya ye lau yo mauli nige kana siga ye mosei.” \p \v 15 Kabo waihiu wa ye hededelau unai ye wane, “Taubada, waila ta ku leyama, to taba nige ya gadomaguꞌuyo yo hinage taba nige ya uyoma inai waila ya yaiyai.” \p \v 16 Yesu ye wane, “Ku lau mwanem ku woihai na kwa laoma inai.” \p \v 17 Waihiu wa ye hededebui ye wane, “Yau nige mwanegu.” Kabotaki Yesu ye wane, “Ku hedededudulai ede ku wane, ‘Yau nige mwanegu.’ \v 18 Mamohoi, yom hedehedede ne ye dudulai. Na iyamo kowa mwanemwao haligigi ku haidiko, na loheya maiyam ne meta iya nige mwanem.” \p \v 19 Kabo waihiu wa ye hededelau unai ye wane, “Taubada, ya nuwatulobai meta kowa peloweta. \v 20 Kama mumugao teina kuduli ta unai Yaubada se tabatabaꞌohui, na komiu Dius tamowaidi kwa wane, ‘Kabatabaꞌohu mamohoina ede Yelusalema unai.’” \v 21 Yesu ye hededelau waihiu wa unai ye wane, “Waihiu, saha ya hedehededeidi ta taba ku kawamamohoiyeidi. Huyana kabo ye laolaoma meta taba nige Tamamai kwa tabaꞌohui teina kuduli ta unai o Yelusalema unai. \v 22 Na komiu Samaliya tamowaidiyao kaiteya kwa tabaꞌohui ne meta nige kabina kwa kata, na kai Tamamai kabina ka kata na ka tabaꞌohui, matawuwuna ede kabihemauli meta kai Dius kalimaiwai ye laoma. \v 23 Huyana sola ye laolaoma yo iya ede ye laomako na tautabaꞌohu mamohoidi kabo Tamamai se tabaꞌohui yaluwa yo hedehededemamohoi udiyedi,\f ** \fr 4:23 \fq Se tabaꞌohui yaluwa yo hedehededemamohoi udiyedi: \ft Hedehedede ta kaniyona ede tautabaꞌohu mamohoidi bena Yaluwa Tabuna ye hemwayaudi yo Yesu se sunumaei, na kabo Yaubada se tabaꞌohui.\f* matawuwuna tautabaꞌohu doha tenem meta Tamamai iya ye henuwaꞌuseidi ede. \v 24 Yaubada meta iya yaluwa, unai tautabaꞌohuina bena yaluwa yo hedehededemamohoi udiyedi se tabaꞌohui.” \p \v 25 Na waihiu wa ye wane, “Kabina ya kata meta Mesaiya kabo ye laoma. Hinage hesana se hedede ede Keliso. Na huyana ye laoma meta ginauli maudoidi kabo ye hededehemasalahadi kalidawai.” \v 26 Na kabo Yesu ye hededehemasalahaꞌuyoi ye wane, “Yau ya hedehededelaowa ta meta yau Kelisona ede.” \s1 Yesu yona hekahekatao se uyoma \p \v 27 Na huyana yona hekahekatao wa se uyoma meta se kita waihiu hesau maiyana se hedehedede, ede se siliyata.\f ** \fr 4:27 \fq Se siliyata \ft matawuwuna Dius yodi kabikabi unai yodi taulauhekata nige gonowana waihiu nige kabina se kata maiyana se hedehedede. \f* Na nige hesau bena ye henamaiyei ye wane, “Saha ku henuwa waihiu ne unai?” o, “Idohagi to waihiu ne maiyam kwa hedehedede?” \p \v 28 Kabo waihiu wa kana waila pakuna wa ye laugabaei na ye uyo magai wa unai, na tamowai maudoidi yodi ye hedehedede \v 29 ye wane, “Kwa laoma ta lau tamowai hesau kwa kita. Ginauli maudoidi ya ginaulidiko wa meta ye hededehemasalahadi. Nuwana iya Keliso?” \v 30 Na kabo tamowai gwaudi magai wa unai se laoma na se lau Yesu hesabana. \p \v 31 Waihiu wa ye lauko, na kabo Yesu yona hekahekatao wa se hededelau unai se wane, “\w Labi\w*, taba kai hesau ku kai.” \v 32 Na ye hededelau udiyedi ye wane, “Yau kagu kai meta komiu nige kabina kwa kata.” \p \v 33 Unai se bom se henahenamaiꞌuyoidi se wane, “Nuwana tamowai hesau kai ye moseiyako ye kai.” \p \v 34 Yesu ye wane, “Kagu kai ede bena tauhetamaligau yona nuwatu ya ginauliwatanidi na yona paisowa ya ginaulihegehedi. \v 35 Yomi hedehedede hesau meta doha teina kwa wane, ‘Nawalai hasi mo na kabo witi huyabolina ye lage.’ Yau ya hededelaowa ya wane, kwa kaikewalau koya ne udiyedi! Witi ye sunako yo ye posiposi, na huyabolina ede ye lageko.\f ** \fr 4:35 \fq Witi \fq huyabolina ede ye lageko: \ft Teina hedehedede ta meta palabole, na kaniyona ede Yesu yona hekahekatao bena se kitalau tamowai udiyedi. Tamowai ne se nonoha na Yaubada wasana se lapui yo se kawamamohoiyei.\f* \v 36 Na witi tautanogogoina kabo yona paisowa maisana ye hai yo witi ye tanogogoi. Witi ne meta siya ede tamowai se laoma mauli nige kana siga se hai. Unai bena witi tumana tauhesuluna\f ** \fr 4:36 \fq Witi tumana tauhesuluna: \ft \+w Witi\+w* hededehemasalahana ku hasili.\f* yo witi tautanogogoina kabo se gwauyalakesega. \v 37 Teina unai hedehedede ta, ‘Hesau ye hesulu na hesau ye tanogogoi’ meta mamohoi. \v 38 Ya hetamaligomiu bena kwa lau witi nige kwa hesuludi wa kwa tanogogoidi. Tamowai hekadiyo paisowa lakilakina se ginauliyako, na komiu kabo yodi paisowa wa yona namwanamwa kwa hai.” \s1 Samaliya tamowaidi gwaudi Yesu se kawamamohoiyei \p \v 39 Samaliya tamowaidi gwaudi magai lakilakina unai taumiya wa Yesu se sunumaei matawuwuna waihiu wa yona hedehedede se lapui ye wane, “Ginauli maudoidi ya ginaulidiko wa meta ye hededehemasalahadi kaliguwai.” \v 40 Se laoma Yesu unai na se kaibwadai taba menai sola maiyadi se miya, ede ye miya mayadai labui. \v 41 Na Yesu yona hedehedede debanawai ede tamowai hekadiꞌuyo se laoma se hemala tausunumaena. \p \v 42 Na se hededelau waihiu wa unai se wane, “Huya bagubagunana unai meta yom hedehedede wa debanawai ka sunuma. Na mahana ta unai meta kai ka bom yona hedehedede ta ka lapuidi, unai kabina ka kata meta kita tanoubu ta tamowaidi Tauhemaulida mamohoina ede iya.” \s1 Yesu gabemani yodi tamowai lakilakina natuna ye henamwanamwa \r (Mataiyo 8:5-13, Luka 7:1-10) \p \v 43 Mayadai labui wa mulidiwai Yesu ye dalahai ye sae Galili. \v 44 Na Yesu ye hededehemasalahayako meta peloweta yona magai tamowaidiyao iya nige gonowana se hekasisiyei, na iyamo ye sae Galili. \v 45 Huyana ye lage Galili, meta Galili tamowaidi iya se hailobai, matawuwuna ede \w Taukiuli Henuwaisinina\w* mayadaidi wa udiyedi siya Yelusalema unai na saha ye ginaulidi wa maudoidi se kitadiko. \p \v 46 Kabo Yesu ye uyo magai gagilina hesana Kana, Galili tehana unai. Magai ta unai meta lahinaidi waila ye bui ye hemala waina. \add [Na Galili unai magai hesau hesana]\add* Kapelenauma, na temenai gabemani yodi tamowai lakilakina hesau, natuna loheya meta ye kasiyebwakalili. \v 47 Na huyana tamowai wa Yesu wasana ye lapui meta Yudeya unai ye saemako Galili, ede ye lau unai na ye kaibwadai bena taba ye laoma Kapelenauma na natuna ne ye henamwanamwa. Wawaya ne meta boita ye hanahanawui. \p \v 48 Yesu ye hededelau unai ye wane, “Idohagi, kowa yo tamowai maudoidi, ena nige \w hekihekinoi\w* yo \w laulau gigigigibwalidi\w* kwa kitadi meta nige gonowana kwa kawamamohoi!” \p \v 49 Na gabemani yodi tamowai lakilakina wa Yesu ye kaikaibwadai ye wane, “Guiyau, ku laoma ta lau, madai natugu ne ye boita.” \p \v 50 Na Yesu ye hededelau unai ye wane, “Ku uyo yom magai. Natum ne kabo ye namwanamwa.” \p Tamowai wa Yesu yona hedehedede ye sunumaei ede ye uyo. \v 51 Sola ma laulauna na yona heyayai tauhaidi hekadi se laoma ede yona se hedehedede meta natuna loheya wa ye namwanamwako. \v 52 Na ye henamaiyeidi ye wane, “Mahana saha unai ye namwanamwa?”, na se wane, “Lahi meimeilahi mahanana 1 kiloki unai taugwagwama wa ye laugabaei.” \p \v 53 Kabo loheya wa tamana wa nuwana ne unai ye sae meta tenem mahanana ne unai Yesu ye wane, “Natum ne kabo ye namwanamwa.” Ede tamowai wa yo yona numa tamowaidi maudoidi Yesu se sunumaei. \p \v 54 Huyana Yesu Yudeya ye laugabae na ye uyo Galili, meta teina ta yona laulau gigigigibwalina helabuina ede. \c 5 \s1 Waila kipuna dedekanawai Yesu taukasikasiyebwa hesau ye henamwanamwa \p \v 1 Mayadai hisa mulidiwai kabo Yesu ye sae Yelusalema Dius yodi kaikaigogo hesau hesabana. \v 2 Na Yelusalema unai meta waila kipuna hesau keda hesau hesana Mamoe Kedana dedekanawai. Kipuna wa hesana kalina Alamaiki unai se katai Beteseta. Na kabalaulauna numadi haligigi meta waila kipuna wa se tauhetakikili.\f ** \fr 5:2 \fq Kabalaulauna numadi haligigi: \ft Kipu wa meta teha labui, na kabalaulau numana hesau meta duwaduwalidiyena, na numana hasi kipu labui wa dedekadi hasi wa udiyedi.\f* \v 3 Temenai meta taukasikasiyebwa doha taumatagibugibu, kae yabayababadi yo taubunibuni bodadi se kenokeno [na waila hekahekasina ne se nayanayai. \v 4 Matawuwuna huya hekadi anelu hesau ye dobi kabo waila kipuna ne ye hekasihetakikili, na ena taukasiyebwa hesau ye gayodobibaguna waila hekahekasina ne unai kabo ye namwanamwa.]\f ** \fr 5:4 \ft Lausoisoi 3b yo 4 kulikuli beyabeyadi hisahisadi mo udiyedi ta hasilidi, na kulikuli beyabeyakalilidi udiyedi meta nige se kulidi.\f* \p \v 5 Temenai tamowai hesau ye kasiyebwa bolimai badona 38. \v 6 Yesu taukasiyebwa wa ye kita ye kenokeno na ye nuwatulobai meta ye kasiyebwa huyalohaloha, ede ye henamaiyei ye wane, “Kowa ku henuwa bena ku namwanamwa?” \v 7 Na tamowai wa ye wane, “Taubada, huyana anelu waila ne ye hekasihetakikili na ya kaipate bena ya gayodobi meta tamowai hesau ye gayodobibagunako, matawuwuna ede nige tausaguigau hesau.” \v 8 Na Yesu ye hededelau unai ye wane, “Ku tolo yom lauwese ne ku bahei na ku laulau.” \v 9 Tenem mahana ne unai tamowai wa ye namwanamwa, na yona lauwese wa ye noku, ye bahei na ye hetubu ye laulau. \p Na teina laulau gigigigibwalina ta mayadai Sabati unai ye tubu. \v 10 Ede Dius tauwoyaidi hekadi se hededelau taunamwanamwa wa unai se wane, “Teina mayadai ta meta Sabati, na laugagayo ye hedede meta tabu yom lauwese ku bahei na ku taitaihileꞌusi.” \p \v 11 Na tamowai wa ye hededebui ye wane, “Tauhenamwanamwagau ye hededelaoma kaliguwai ye wane, ‘Yom lauwese ne ku bahei na ku lau.’” \p \v 12 Unai se henamaiyei se wane, “Kaiteya ye hedede bena ku bahei na ku lau?” \p \v 13 Taunamwanamwa wa nige kabina ye kata, matawuwuna ede temenai boda wa luwadiyena Yesu ye luwukwadaleleko. \p \v 14 Na muliyena Yesu iya ye lobai Numa Tabuna unai, ede ye hededelau unai ye wane, “Kowa ku namwanamwako, na tabu yababa ku ginauliꞌuyoi, madai yababalakilaki kabo ku hekalo.” \v 15 Tamowai wa Yesu ye laugabaei na ye lau Dius tauwoyaidi wa yodi ye hedehedede meta tauhenamwanamwana wa Yesu. \s1 Yaubada Natuna mauli ye leyama \p \v 16 Mayadai Sabati udiyedi Yesu laulau gigigigibwalidi wa ye ginaginaulidi, unai Dius tauwoyaidi se hetubu se hewaiunu. \v 17 Na Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Tamagu meta mayadai badobado ye paipaisowa ye laoma ee teina, unai yau hinage bena ya paipaisowa.” \v 18 Unai Dius tauwoyaidi wa se kaipatebayaokalili bena se koihemwaloi, matawuwuna ede mayadai Sabati laugagayona ye utuꞌutusi, yo hinage ye hedede meta tamana ede Yaubada. Na teina hedehedede ta unai ye hemasalaha meta maiyana Yaubada gonogonowadi. \p \v 19 Ede Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai: Natu nige gonowana saha ye bom ye ginauli, na saha Tamana ye ginauli ye kita kabo ye ginauliwatani. Matawuwuna Tamana ginauli saha ye ginauli, Natuna hinage kabo ye ginauliwatani. \v 20 Tamana iya Natuna ye gadosisiyei, unai ginauli maudoidi ye ginaulidi meta ye hekita. Mamohoi, Tamana ginauli saesaekalilidi kabo ye hemasalahadi Natuna unai, na kabo teina saha ye ginaulidi ta. Unai kabo kwa noko. \v 21 Tamana tauboiboita ye hetoloꞌuyoidi yo mauli ye moseidi, gonogonowana hinage Natuna mauli ye moseidi kaiteyadi ye henuwadi ne udiyedi. \v 22 Tamana nige hekasa hesau ye ginauli, na kitahekasa maudoina ye moseiyako Natuna unai, \v 23 matawuwuna ye henuwa bena tamowai maudoidi Natuna se hekasisiyei doha hinage Tamana se hekasisiyei. Kaiteya Natuna nige ye hekasisiyei meta hinage Tamana nige ye hekasisiyei, na iya Natuna ta tauhetamaliyamana. \p \v 24 Ya hededemamohoi kalimiuwai: Kaiteya yogu hedehedede ta ye lapuidi yo tauhetamaligau ye sunumaei, iya meta mauli nige kana siga ye hai, yo Yaubada yona hekasa taba nige ye hekalo. Na boita yona tupwa ye laugabaeyako na mauli nige kana siga kabo ye lobai. \v 25 Ya hededemamohoi kalimiuwai: Huyana sola ye laolaoma yo iya ede ye laomako kabo tauboiboita\f ** \fr 5:25 \fq Tauboiboita: \ft Tausonoga yodi nuwatu meta teina hedehedede ta kaniyona ede, \fqa Yaluwa yona teha unai tauboita. \ft Siya nige Yaubada yona tamowai, matawuwuna ede nige Yesu se sunumaei, unai nige Yaluwa Tabuna se hai yo mauli nige kana siga nige kalidiwai.\f* Yaubada Natuna kalinana se lapui. Na kalinana taulapuina ne kabo se mauli. \v 26 Tamana iya mauli wuwuna ede, na mauli wa ye mosehekawayako Natuna unai, ede iya hinage ye hemala mauli wuwuna. \v 27 Yo hinage gigibwali ye mosehekawayako iya unai kabo kitahekasa ye ginauli, matawuwuna iya meta Tau Natuna. \p \v 28 Teina unai tabu kwa siliyata. Huyana ye laolaoma kabo bwayabwaya udiyedi taukenokeno maudoidi Yaubada Natuna kalinana se lapui \v 29 na se pesahaima. Na laulau namwanamwadi tauginaulidi kabo se toloꞌuyo na se mauli. Na laulau yabayababadi tauginaulidi kabo hinage se toloꞌuyo, na se lau kamkamna nige kana siga unai. \p \v 30 Yau nige gonowana ya bom saha hesau ya ginauligaibui. Na saha ya lapui, kabo unai ya hekasa. Na yogu hekasa ne meta ye dudulai, matawuwuna nige yau yogu nuwatu, na tauhetamaligau yona nuwatu ya lauwatani.” \s1 Yesu hededehemasalahana hedehedededi \p \v 31 “Ena taba ya bom ya hededehemasalahaꞌuyoigau, meta yogu hededehemasalaha ne nige kaniyona. \v 32 Na Tamagu, iya hinage tauhededehemasalahagau ede, na kabina ya kata meta yona hedehedede ne mamohoidi. \p \v 33 Komiu tamowai hekadi kwa hetamalidi se lau Yowane unai bena se henamaiyei. Na yau kagu kao mamohoina ye hededehemasalaha kalidiwai. \v 34 Tamowai yodi hededehemasalaha nige ya henuwadi, iyamo Yowane yona hededehemasalaha wa ya hedededi kalimiuwai, bena udiyedi kabo mauli kwa lobai. \v 35 Yowane kana kao meta doha lampa ye kalakalasi, na komiu dawayana ne unai bena kwa gwauyala huyakubwakubwa mo. \p \v 36 Na kabahemasalahagau hesauna kaliguwai, iya meta ye saekalili na kabo Yowane yona hedehedede wa, iya ede yogu paisowa Tamagu ye ledima bena maudoidi ya ginaulidi. Kabo yogu paisowa ne se hemamohoiyeigau meta Tamagu ede tauhetamaligau. \v 37 Yo hinage Tamagu tauhetamaligau meta ye hemamohoiyeigauko. Na komiu nige gonowana kalinana kwa lapui yo kana kao kwa kita, \v 38 yo yona hedehedede nige se miya nuwamiu ne udiyedi, matawuwuna ede yau Yaubada ye hetamaliꞌuseigau wa nige kwa sunumaeigau. \v 39 Na komiu meta kulikuli tabuna kwa hasilinamwanamwakaliliyei, matawuwuna yomi nuwatu ede unai kabo mauli nige kana siga kwa lobai. Mamohoi, kulikuli tabuna wa hinage ye hededehemasalahagau. \v 40 Na iyamo nige kwa henuwa bena taba kwa laoma kaliguwai na mauli kwa hai. \p \v 41 Yau tamowai yodi hedebasae meta nige ya henuwadi. \v 42 Na kabimiu ya kata meta Yaubada gadosisina\f ** \fr 5:42 \fq Yaubada gadosisina: \ft Teina hedehedede ta kalina Giliki unai meta kaniyona labui. Bagubagunana ede lausoisoi unai ka kuliyako, \fqa Yaubada gadosisina, \ft na helabuina ede \fqa Yaubada yona gadosisi.\f* kalimiuwai nigele. \v 43 Yau Tamagu hesanawai ya laoma, na iyamo nige kwa lapulaoma kaliguwai. Na nuwana taba tamowai hesau ye bom hesanawai ye laoma, kabo kwa lapulau unai. \v 44 Maidamiu kwa hedehedebasaeꞌuyoigomiu, na Yaubada, iya ye bom Yaubada, yona kitahenamwa meta nige kwa henuwa. Idohagi na kabo kwa sunumaeigau? \p \v 45 Tabu yomi nuwatu bena Tamagu matanawai kabo yau ya tolo na ya hegilugomiu. Tauhegilugomiu ede Mose, na komiu yomi nuwatu ede bena iya unai kabo sagu kwa lobai. \v 46 Ena taba Mose kwa kawamamohoiyei, yau hinage bena kwa kawamamohoiyeigau. Matawuwuna wasagu wa Mose ye kuliyako. \v 47 Na ena saha ye kuli wa nige kwa kawamamohoiyei, meta idohagi kabo yau kwa kawamamohoiyeigau?” \c 6 \s1 Yesu tamowai 5,000 ye hekaidi \r (Mataiyo 14:13-21, Maleko 6:30-44, Luka 9:10-17) \p \v 1 Mayadai hisa se laoko mulidiwai Yesu ye gelu waga hesau unai na Galili Gabwana unai ye kawasi ye lau hali sanakawasina unai. (Na teina waila ta hesana hesau ede Tibeliya Gabwana). \v 2 Na yona kabalau maudoidi ne udiyedi meta bodalakilaki se hemuhemuliwatani, matawuwuna ede laulau gigigigibwalidi ye ginaulidi taukasikasiyebwa udiyedi wa se kitadiko. \v 3 Kabo Yesu ye sae kuduli hesau unai, na temenai yona hekahekatao maiyanao se tuli. \v 4 Na Dius yodi \w Taukiuli Henuwaisinina\w* huyana meta ye hanahanaumako. \p \v 5 Na Yesu ye kaikewalau meta bodalakilaki ye kitadi se laolaoma hesabana, ede Pilipo ye henamaiyei ye wane, “Haedi kabo pwalawa ta hemaisa na boda ne ta hekaidi?” \v 6 Na yona henamai ta unai meta bena Pilipo ye laukita, na kabina ye katako meta saha kabo ye ginauli. \p \v 7 Pilipo ye hededebui ye wane, “Taba moni lakina \w denali\w* 200\f ** \fr 6:7 \fq Denali 200 \ft unai gonowana tamowai 2,000 kadi kai se hemaisadi mayadai kesega hesabana.\f* unai pwalawa ta hemaisa, meta nige gonowana kabo tamowai kesega kesega kana teha gagilina mo ye hai.” \p \v 8 Na kabo yona hekahekatao wa hesauna hesana Andeleya, Simona Petelo kana kaha wa, ye hededelau Yesu unai \v 9 ye wane, “Wawaya loheya hesau inai, na \w bali\w* pwalawadi haligigi yo yama gagilidi labui ede kalinawai. Na idohagi udiyedi kabo bodalakilaki ta ta hekaidi?” \p \v 10 Menai meta lagaulakilaki ye kini na kabatulidi se namwakalili, ede Yesu ye wane, “Kwa hededelau tamowai ne udiyedi na se tulidobi lagau ne unai.” Na tautuli ne bodana wa luwadi ne unai meta loheloheyao badodi ede 5,000. \v 11 Kabo Yesu pwalawa wa ye haidi na ye lautoki Yaubada unai, na ye soiyeidi taututuli wa udiyedi. Yo hinage yama wa ye haidi na ye soiyeidi. Na yodi nowonowoiyena kadi pwalawa yo yama se haidi, na maudoidi wa kabo kai lakilakina se kai. \p \v 12 Se kaikai ye lau ee kadi siga bogadi wa se sese. Kabo Yesu ye hededelau yona hekahekatao wa udiyedi ye wane, “Kaitole maudoina ne kwa tanogogoi, na tabu kwa gabagabagaibuidi.” \v 13 Unai pwalawa haligigi wa taukaidi wa udiyedi kaitole maudoina se tanogogoi, ede bosa badona saudoudoi-labui se hemwayaudi. \v 14 Na laulau gigigigibwalina Yesu ye ginauli tamowai wa se kita ede se wane, “Mamohoi, peloweta ta nayanayaꞌusei bena kabo ye laoma tanoubu ta unai wa,\f ** \fr 6:14 \fq Peloweta ta nayanayaꞌusei \ft ne hedehededena meta \xt Dutelonomi 18:15\ft unai.\f* iya ede teina.” \p \v 15 Yesu ye nuwatulobai meta kabo se muyowui bena se hetolo yodi wasawasa, unai ye laugabaedi na ye bom ye sae kuduli wa tehana hesau unai. \s1 Yesu ye laulau Galili Gabwana kewana unai \r (Mataiyo 14:22-27, Maleko 6:45-52) \p \v 16 Ye meimeilahi ede yona hekahekatao se dobi Galili Gabwana unai, \v 17 na waga hesau unai se gelu bena se kawasilau Kapelenauma. Ye masigiliko, na Yesu sola nige ye laoma udiyedi. \v 18 Yaumai lakilakina ede ye towatowa, unai gabwa wa ye wowoli. \v 19 Na se yale se lau keda lohana doha maela haiyona o hasi, na kabo Yesu se kita Gabwa wa kewana unai ye laolaoma waga wa hesabana. Ede se matausikalili. \v 20 Na ye hededelau udiyedi ye wane, “Tabu kwa matamatausi. Yau Yesu.” \v 21 Unai se henuwa bena taba ye gelu waga wa unai, na nige bayaona na waga wa ye dunasae yodi kabalau magaina wa unai. \s1 Yesu iya ede mauli pwalawana \p \v 22 Mala ye tom ede boda se laugabaeꞌuseidi Galili Gabwana hali sanakawasina ne unai wa se nuwatulobai meta meimeilahi wa unai waga kesega mo se kita menai, na Yesu yona hekahekatao se bom mo waga wa unai se gelu se lau, na Yesu nige maiyadi. \v 23 Kabo waga hekadi magai Tibeliya unai se laoma na se dunasae Guiyau yona lautoki kabaginaulina yo boda pwalawa yodi kabakaina magaina wa dedekanawai. \v 24 Na huyana boda wa se nuwatulobai meta Yesu maiyanao hekahekatao wa nige menai, ede waga wa udiyedi se gelu na se lau Kapelenauma Yesu se wasenei. \p \v 25 Na Gabwa hali sanakawasina wa unai se lobai ede se henamaiyei se wane, “\w Labi\w*, kaiuyana ku laoma?” \p \v 26 Yodi henamai wa Yesu ye bui ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai: Kwa wasewaseneigau ta meta nige laulau gigigigibwalidi kwa kitadi wa debadiwai, na pwalawa kwa kaidi na bogamiu se sese wa debadiwai. \v 27 Tabu kwa paisowa kai pwasapwasana mo hesabana, na bena hinage kwa paisowa kai miyatahitahina hesabana. Iya kabo mauli nige kana siga ye leyawa. Teina kai ta kabo Tau Natuna ye leyawa, matawuwuna Tamana Yaubada gigibwali ye moseyako kabo gonowana kai ta ye leyawa.” \p \v 28 Na kabo se henamaiyei se wane, “Idohagi na kabo Yaubada yona paisowa ka ginauli?” \p \v 29 Yesu ye hededebui ye wane, “Yaubada saha ye henuwagomiu bena kwa ginauli ede teina: Yona lauhetamali tamowaina ne kwa sunumaei.” \p \v 30 Na se henamaiꞌuyo se wane, “Laulau gigigigibwalina saha ku ginauli ka kita na unai kabo ka kawamamohoiyeigo? Saha kabo ku ginauli? \v 31 Kama kulutubuwao meta balabala wa unai ‘\w mana\w*’ se kai doha kulikuli tabuna unai se kuliyako se wane, ‘Iya\f ** \fr 6:31 \fq Iya \ft ne meta Mose, matawuwuna Dius tamowaidi yodi nuwatu meta Mose balabala unai mana ye moseidi kadi kulutubuwao udiyedi, doha lausoisoi 32 unai ta hasili.\f* meta galewa pwalawana ye moseidi se kai.’ ” \rq (Same 78:24)\rq* \p \v 32 Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai: Galewa pwalawana meta Mose iya nige ye leyawa, na Tamagu iya galewa pwalawana mamohoina tauleyawana ede. \v 33 Kaiteya galewa ne unai ye dobima na mauli ye mosei tanoubu ta udiyedi, iya meta pwalawa Yaubada unai ye laoma.” \p \v 34 Kabo se wane, “Taubada, pwalawa ta bena huya badobado kamai ku haihaiyama.” \v 35 Ede Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Yau mauli pwalawana ede. Na kaiteya ye laoma kaliguwai meta taba nige ye hasali, yo kaiteya ye sunuma kaliguwai taba nige gadona ye magu. \v 36 Na ya hededeyako kalimiuwai meta laulau gigigigibwalidi ya ginaulidi wa kwa kitadiko, na iyamo nige kwa kawamamohoiyeigau. \v 37 Na kaiteyadi tamagu ye ledima, siya kabo se laoma kaliguwai. Na taulaoma kaliguwai ne, meta taba nige ya subudi. \v 38 Matawuwuna yau galewa ne unai ya dobima, meta nige bena yau yogu nuwatu ya ginauli, na Tamagu tauhetamaligau yona nuwatu mo bena ya ginaulidi. \v 39 Na tauhetamaligau yona nuwatu ede teina: Kaiteyadi ye ledima kaliguwai, meta tabu hesauna ya hetaukwadalele, na hekasa mayadaina unai maudoidi kabo boita unai ya hetoloꞌuyoidi. \v 40 Na Tamagu yona nuwatu ede bena siya kaiteyadi taukitalau Natuna unai yo se sunumaei, meta mauli nige kana siga kabo se lobai, yo hekasa mayadaina unai kabo ya hetoloꞌuyoidi.” \p \v 41 Teina unai Dius tamowaidi hekadi se hetalapili, matawuwuna Yesu ye wane, “Yau pwalawa mamohoina ede galewa ne unai ya dobima.” \v 42 Ede se wane, “Teina tamowai ta, iya meta Yesu, Yosepa natuna, tamana yo sinana meta kabidi ta kata. Na idohagi to ye wane, ‘Yau galewa ne unai ya dobima’?” \p \v 43 Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Saha ya hedededi ta udiyedi tabu kwa hetahetalapili. \v 44 Taba nige tamowai hesau ye laomagaibu kaliguwai, na Tamagu tauhetamaligau kabo ye laeyama kaliguwai, na huyagehena ne unai kabo ya hetoloꞌuyoi. \v 45 Doha peloweta hesau ye kuliyako ye wane, ‘Yaubada kabo tamowai maudoidi ye hekatadi.’ \rq (Aisaiya 54:13)\rq* Na kaiteyadi se lapulau Tamagu unai yo se nuwatuwatani, kabo se laoma kaliguwai. \v 46 Nige tamowai hesau Tamagu ye kita, na Yaubada unai taudobima ta, iya ye bom mo Tamana ye kita. \v 47 Ya hededemamohoi kalimiuwai: Kaiteya ye sunuma kaliguwai meta iya mauli nige kana siga ye hai. \v 48 Yau mauli pwalawana ede. \v 49 Kami kulutubuwao balabala unai wa mana se kai, na iyamo maudoidi se boitageheko. \v 50 Na yau pwalawana ede galewa ne unai ya dobima, na kaiteya pwalawa ta ye kai meta taba nige ye boita. \p \v 51 Yau pwalawa maumaulina ede, galewa ne unai ya dobima. Ena tamowai hesau teina pwalawa ta ye kai, mauli nige kana siga kabo ye hai. Teina pwalawa ta iya ede yau bulumagu ta, kabo ya mosegabaei tanoubu ta tamowaidiyao yodi mauli hesabana.” \p \v 52 Na kabo Dius tamowaidi se hetahetalapiliꞌuyoidi se wane, “Idohagi na kabo teina tamowai ta bulumana ye leyama ta kai?” \v 53 Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai: Ena Tau Natuna bulumana nige kwa kai yo kwasinana nige kwa numa, taba nige mauli kwa hai. \v 54 Na kaiteya bulumagu ye kai yo kwasinagu ye numa, iya meta mauli nige kana siga ye hai na huya gehena unai yau kabo ya hetoloꞌuyoi. \v 55 Matawuwuna yau bulumagu ta, iya kai mamohoina yo kwasinagu ta numanuma mamohoina ede. \v 56 Na kaiteya bulumagu ye kai yo kwasinagu ye numa, iya kabo ye miyakesegai yau kaliguwai, yo yau kabo ya miya iya kalinawai. \v 57 Tamagu tauhetamaligau wa, iya mauli wuwuna na iya unai yau ya maumauli, na kaiteya bulumagu ne unai ye kaikai yo kwasinagu ne unai ye numanuma, kabo ye mauli yau debaguwai. \p \v 58 Na pwalawa ta galewa ne unai ye dobima iya ede yau. Teina pwalawa ta meta udoikalili, nige doha kami mumugao se kaiꞌusei wa. Siya mana se kai, na iyamo se boita. Na kaiteya teina pwalawa ta ye kai kabo mauli nige kana siga ye hai.” \p \v 59 Yesu hedehedede maudoidi ta ye hedededi huyana Kapelenauma unai sunago kalonawai ye lauhekata. \s1 Yesu yona hekahekatao gwaudi iya se laugabaei \p \v 60 Yona hekahekatao gwaudi\f ** \fr 6:60 \fq Yona hekahekatao gwaudi, \ft siya ede Yesu tauhemuhemuliwatanina maudoidi, na lausoisoi ta unai Yowane ye kataidi, \fqa Yesu yona hekahekatao.\f* hedehedede wa se lapui ede se wane, “Teina lauhekata ta ye pilipilikalili. Kaiteya gonowana ye miyawatani?” \v 61 Yesu kabina ye kata meta yona hekahekatao wa se hetahetalapili, ede ye hededelau udiyedi ye wane, “Teina hedehedede ta se hetausiꞌolologomiu? \v 62 Na yomi nuwanuwatu kabo doha saha, ena taba Tau Natuna kwa kita ye seuyo yona kabalaoma ne? \v 63 Yaluwa Tabuna iya mauli tauleyawana ede, buluma nige gonowana mauli ye leyawa. Na hedehedede ya hedededi kalimiuwai ta, meta Yaluwa mauli tauleyawana unai se laoma na mauli se leyawa. \v 64 Na komiu luwamiu ne unai hekadi meta nige se sunumaeigau.” Yesu ye hedede doha tenem matawuwuna huya bagubagunana unai na ye laoma meta kabidi ye katako kaiteyadi kabo nige se sunumaei yo hinage kaiteya kabo kana tauwalohai ede. \p \v 65 Kabo Yesu ye hedehededeꞌuyo ye wane, “Tamowai hekadiyo meta nige yodi sunuma, unai ede ya hededelaowako kalimiuwai meta nige gonowana tamowai se bom yodi nuwanuwatuyena na se laoma kaliguwai, kana sigana ena Tamana ye talamyeidi kabo se laoma kaliguwai.” \p \v 66 Teina hedehedede ta mulidiwai meta yona hekahekatao gwaudi se kaiyawasi na nige se hemuliwataniꞌuyoi. \p \v 67 Kabo Yesu ye hededelau yona hekahekatao saudoudoi-labui wa udiyedi ye wane, “Na komiu hinage kwa henuwa bena kwa laugabaegau?” \v 68 Ede Simona Petelo ye hededebui ye wane, “Guiyau, kabo ka lau kaiteya unai? Kowa ku bom mo mauli nige kana siga hedehedededi wa kalimwai. \v 69 Ka kawamamohoiyeigo yo kabim ka kata meta kowa Tabuna, Yaubada unai ku laoma.” \p \v 70 Na Yesu ye hededebui ye wane, “Komiu saudoudoi-labui ta ya kaisunuwaigomiu, na iyamo luwamiu ne unai meta kesega iya diyabolo yona taupaisowa.” \v 71 Teina unai Yesu meta Simona Isakaliyota\f ** \fr 6:71 \fq Isakaliyota \ft kaniyona meta \fqa magai Kaliyota tamowaina\ft . Isalaela unai magai labui hesadi Kaliyota. Na Yudasi yona kabalaoma magaina ede teha Yudeya unai, magai Hebelona unai ta lau teha yawana, keda lohana nuwana 16 kilomita.\f* natuna Yudasi ye hetahetala. Iya saudoudoi-labui wa hesau, na muliwai kabo iya Yesu kana ye walohai. \c 7 \s1 Yesu kana kahao nige yodi sunuma \p \v 1 Saha se tubu ta mulidiwai kabo Yesu ye tautakikili Galili magaidiyao udoiꞌudoi udiyedi. Yona nuwatu bena tabu ye laulau Yudeya, matawuwuna temenai Dius tauwoyaidi iya se nayanayaei bena kabo se unui. \v 2 Na Dius yodi \w Gwau Miyaidi Henuwaisinina\w* huyana ye hanahanauma, \v 3 ede Yesu kana kahao se hededelau unai se wane, “Kowa taba ku lau Yudeya, na temenai laulau gigigigibwalidi kabo ku ginaulidi na yom hekahekatao se kitadi. \v 4 Ena tamowai hesau ye henuwa bena tamowai maudoidi iya kabina se kata, meta saha ye ginaginaulidi ne taba nige ye ginauli wadawadamyena. Ena kowa laulau gigigigibwalidi ku ginaginaulidi, bena ku hemasalahaꞌuyoigo na tamowai maudoidi se kitago.” \v 5 Yodi hedehedede wa kaniyona ede iya nige se kawamamohoiyei. \p \v 6 Na Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Yau yogu huya sola nige ye lage bena taba ya lau. Na komiu meta huya maudoina udiyedi gonowana kwa lau. \v 7 Tanoubu ta tamowaidiyao taba nige gonowana se subugomiu, na yau meta se subugau, matawuwuna laulau saha se ginaulidi wa, ya hededehemasalahadi meta laulau ta se yababa. \v 8 Komiu kwa lau gwauyala ne unai, na yau taba nige ya lau, matawuwuna yogu huya dudulaina sola nige ye lage.” \p \v 9 Teina doha ye hedehedede na ye miyamiya teha Galili unai. \v 10 Iyamo huyana kana kahao wa se laoko gwauyala ne hesabana, kabo iya hinage ye lau, na yona lau ne unai meta tamowai nige kabina se kata. \v 11 Na gwauyala ne unai Dius tauwoyaidi Yesu se wasewasenei na se henahenamai se wane, “Tamowai wa, iya ede haedi?” \p \v 12 Boda maudoidi iya se hetahetalagadigadiguguyei. Hekadi se wane, “Iya tamowai namwanamwana.” Na hekadi se wane, “Nigele! Iya boda taulupolupoidi.” \v 13 Na iyamo nige tamowai hesau ye bom yona nuwanuwatu ye hededehemasalahadi boda kalidiwai, matawuwuna ede siya Dius tauwoyaidi wa se matausiyeidi. \s1 Gwau Miyaidi Henuwaisinina unai Yesu ye lauhekata \p \v 14 \add [Yesu ye miyamiya wadawadamyena ye lau ee]\add* gwauyala mayadaidi duwaduwalidi unai, na kabo Yesu ye mwalaesae Numa Tabuna bakubakuna unai na ye hetubu ye lauhekata. \v 15 Ede Dius tauwoyaidi se noko na se wane, “Teina tamowai ta kulikuli tabudi nige se hekata. Na idohagi to kabidi ye katakalili?” \p \v 16 Yesu ye hededebui ye wane, “Yogu lauhekata ta nige yau ya bom yogu nuwatu, na tauhetamaligau yona nuwatu. \v 17 Ena tamowai hesau ye henuwa bena Yaubada yona nuwatu ye miyawatani, kabo gonowana yogu hedehedede ta ye nuwatulobaidi meta ya bom yogu lauhekata o Yaubada yona lauhekata. \v 18 Ena tamowai hesau ye bom yona nuwanuwatu unai ye hedehedede, meta ye henuwa bena taba tamowai iya se hededetausaei. Na yau yogu nuwatu ede bena tauhetamaligau wa tamowai se hededetausaei. Unai ya hedehededemamohoi, na nige ya kaikailupolupo. \v 19 Mose laugagayo ye leyawa, na nige tamowai hesau luwamiuyena laugagayo ta maudoidi ye miyawatanidi. Na ye saha to kwa henuwa bena kwa unuhemwaloigau?” \p \v 20 Boda wa se hededebui se wane, “Yaluwa yabayababana ye luwuigo. Kaiteya ye henuwa bena ye unuhemwaloigo?” \v 21 Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Laulau gigigigibwalina kesega ya ginauli \add [Sabati mayadaina unai]\add* na maudoimiu kwa siliyata. \v 22 \add [Sola \+w pelitome\+w* kabikabina kwa nuwatui:]\add* Mose pelitome kabikabina ye hekatagomiu, na kabina kwa kata meta nige Mose unai ye laoma, na kada mumugao udiyedi ye laoma. Na komiu Mose yona lauhekata wa kwa ginauliwatani meta huya hekadi mayadai Sabati unai kwa hepehepelitome. \v 23 Mayadai Sabati unai tamowai kwa hepelitomedi, na yomi nuwatu bena tabu Mose yona laugagayo kesega kwa utusi. Na yau meta mayadai Sabati unai tamowai hesau yaluwana yo tauna ya henamwanamwadi. Na ye saha to kwa koipiliyeigau? \v 24 Tabu ginauli kadi kao mo udiyedi kwa kitadi na yomi hekasa kwa ginaginaulidi, na yomi hekasa bena se dudulai.” \s1 Dius tamowaidiyao yodi nuwapwanopwano \p \v 25 Na Yelusalema tamowaidiyao hekadi se hedede se wane, “Teina tamowai ta meta se wasewasenei bena taba se unuhemwaloi. \v 26 Na ye laoma ede boda matadiwai ye hedehedede, na idohagi to tauwoyaeda nige saha hesau se ginauli kalinawai? Nuwana kabina se kata meta iya Keliso? \v 27 Na teina tamowai ta yona kabalaoma meta kabina ka katako. Taba iya Keliso meta yona kabalaoma nige gonowana tamowai hesau kabina ye kata.” \p \v 28 Yesu sola Numa Tabuna bakubakuna wa unai ye laulauhekata na ye kalinalakilaki ye wane, “Kabigu kwa katako yo yogu kabalaoma hinage kabina kwa katako. Iyamo ya laoma ta meta nige yau ya bom yogu nuwatuwai, na tauhetamaligau ne meta iya mamohoina. Na iya nige kabina kwa kata, \v 29 na yau meta kabina ya kata, matawuwuna ede iya unai ya laoma yo iya hinage ye hetamaligau.” \p \v 30 Kabo Yesu bena se kabihekahini, na iyamo nige tamowai hesau ye kabilau unai, matawuwuna yona huya sola nige ye lage. \v 31 Na boda wa luwadi ne unai meta tamowai gwaudi Yesu se sunumaei na se wane, “Huyana Keliso ye lagema meta yona laulau gigigigibwalidi ne se bado na kabo teina tamowai ta? Nigele! \add [Nuwana teina iya Keliso ye lagemako ede.]\add*” \s1 Yesu tauhaina se hetamalidi \p \v 32 Bodalakilaki wa Yesu yona gigibwali wa se hetahetala, na Paliseya tamowaidiyao yodi hedehedede wa se lapui ede maiyadiyao taukaitalasam tauwoyaidi kabo \w Numa Tabuna yona polisi\w* hekadi se hetamalidi se lau bena Yesu se hai na se laeyama kalidiwai. \p \v 33 Yesu yona lauhekata ye tubei ye wane, “Huyakubwakubwa mo yau kabo maiyamiu na kabo ya uyo tauhetamaligau wa unai. \v 34 Komiu kabo kwa waseneigau, na taba nige kwa lobaigau, yo komiu nige gonowana kwa laoma yogu kabamiya ne unai.” \p \v 35 Dius tauwoyaidi se bom se henahenamaiꞌuyoidi se wane, “Teina tamowai ta kabo haedi ye laulau, unai taba nige ta lobai? Nuwana kabo ye lau kehadao se haimiyamiyaidi Giliki tamowaidiyao luwadiyena wa udiyedi, na menai kabo Giliki tamowaidiyao ye hekatadi? \v 36 Yona hedehedede ta kaniyodi ede saha? Doha ye wane, ‘Komiu kabo kwa waseneigau, na taba nige kwa lobaigau. Yo komiu nige gonowana kwa laoma yogu kabamiya ne unai.’” \s1 Waila maumaulina bonobonowasina \p \v 37 \w Gwau Miyaidi Henuwaisinina\w* mayadaina gehegehena yo saesaena unai kabo Yesu ye tolo na kalinana lakilakina unai ye wane, “Ena tamowai hesau gadona ye magu, meta bena ye laoma kaliguwai kabo waila ye numa. \v 38 Doha peloweta hesau kulikuli tabuna unai ye kuliyako ye wane, ‘\add [Ena kaiteya ye sunuma kaliguwai,]\add* kabo iya unai waila maumaulina ye bonobonowasima.’”\f ** \fr 7:38 \fq Waila maumaulina: \ft Hedehedede ye hetala ta meta nige kabina ta kata haedi ye hai. Buka Bagubagunana unai ma hisa waila maumaulina se hedehededei, doha \xt Aisaiya 44:3-4 yo 58:11, Yelemaiya 2:13, 17:13, yo Sakaliya 14:8 \ft udiyedi. Waila maumaulina meta tamowai tauhemaulidi yo tausaguidi yo Yaubada yona hesaguhai heyaheyasonina. \f* \p \v 39 Teina hedehedede ta, “waila maumaulina”, meta Yesu Yaluwa Tabuna hedehededena ye hedehededei. Na kaiteyadi Yesu se sunumaei kabo Yaluwa ne se hai. Huyana ne unai meta Yaluwa wa sola nige se hai, matawuwuna ede Yesu kana kao saesaena mamohoina Yaubada sola nige ye hemasalaha. \s1 Boda wa se hekasa matawuwuna ede Yesu \p \v 40 Boda wa teina hedehedede ta se lapui, ede hekadi se wane, “Mamohoi, teina tamowai ta meta iya Peloweta\f ** \fr 7:40 \fq Peloweta \ft se hetala ta meta Mose ye hededenonohai kabo ye laoma huya gehegehedi mayadaidi ne udiyedi (\xt Dutelonomi 18:15\ft ).\f* wa.” \v 41 Hekadi se wane, “Teina Keliso wa”, na hekadi se wane, “Nige! Kabina ka katako meta Keliso taba nige Galili unai ye laoma. \v 42 Na kulikuli tabuna unai ye hemasalaha meta Keliso ne, iya wasawasa \w Dawida\w* kana isimulita hesau na Dawida yona magai Betelehema unai kabo ye laoma.” \v 43 Unai tamowai wa se hebodalabuiyedi Yesu debanaena. \v 44 Na hekadi se henuwa bena se kabihekahini, na iyamo nige tamowai hesau ye kabilau Yesu unai. \s1 Dius tauwoyaidi Yesu nige se sunumaei \p \v 45 Numa Tabuna yona polisi wa \add [Yesu yona hedehedede wa se lapuidi]\add* ede se uyo taukaitalasam tauwoyaidi yo Paliseya tamowaidiyao wa udiyedi. Kabo tauwoyawoya wa se henamailau udiyedi se wane, “Matawuwuna saha to iya nige kwa hai na kwa woyaiyama?” \v 46 Numa Tabuna yona polisi wa se hededelau udiyedi se wane, “Sola nige tamowai hesau yona hedehedede ka lapui doha iya.” \v 47 Paliseya tamowaidiyao wa se hededelau udiyedi se wane, “Nuwana komiu hinage ye lupohaigomiu? \v 48 Tauwoyawoya maudoidi yo hinage kai Paliseya meta nige hesau tamowai me ye sunumaei. \v 49 Nigekalikalili! Na teina boda ta meta Mose yona laugagayo nige kabina se kata, unai Yaubada yona hededeheyababa kabo ye talu kalidiwai.” \p \v 50 Na Nikodemo, iya nabada wa unai ye lau Yesu ye kita wa yo iya tauwoyawoya ne kadi kaha hesau, iya ye hededelau udiyedi ye wane, \v 51 “Yoda laugagayo ye hedede meta taba nige tamowai hesau ta hegilugaibui, na bena ta lapulau unai yo saha ye ginauli wa wasana ye hedede ta lapubagunaei, na kabo ta nuwatuhekasa.” \v 52 Ede se hededebui se wane, “Nuwana kowa hinage Galili unai ku laoma? Kulikuli tabuna bena ku hasilinamwanamwaei, na kabo unai ku lobai meta taba nige peloweta hesau Galili unai ye laoma.” \v 53 Na kabo maudoidi wa se dalahaigwaligwali se lau yodi numa. \c 8 \s1 Waihiu ganawali unai se lobai na se woyaiyama Yesu unai \p \v 1 Na Yesu ye lau Olibe kudulina unai ye keno, \v 2 na malatomtom gagilina hesauna unai ye uyo Numa Tabuna bakubakuna wa unai. Temenai tamowai gwaudi se tupagogoima iya unai, ede ye tuli na ye hekatadi. \p \v 3 Na laugagayo taulauhekataedi yo Paliseya tamowaidiyao waihiu hesau se woyaiyama. Iya meta se lobai maiyana loheya hesau se ganawali. Na boda matadiwai se hetolo. \v 4 Kabo se hededelau Yesu unai se wane, “Taulauhekata, teina waihiu ta meta ka lobai maiyana loheya hesau se ganawali. \v 5 Na Mose yona laugagayo unai ye wane sinesineo doha teina meta bena ta lauwekuidi. Na kowa kabo saha ku hedede?” \v 6 Teina henamai ta se tole meta iya kabalaukitana, na saha ye hedede kalidiwai unai kabo iya se hegilu. \p Na Yesu ye dunedobi na nimagigina unai bwatano wa unai ye hetubu ye kulikuli. \v 7 Na se henamai se muyomuyou, ede ye toloꞌuyo na ye wane, “Kaiteya nige baꞌaya hesau kalimwai kabo weku ku hai na ku tuubagunaei waihiu ne unai.” \v 8 Na ye dunedobi ye kulikuliꞌuyo bwatano wa unai. \p \v 9 Waihiu tauhegiluna wa Yesu yona hedehedede se lapui ede se hetubu se dalahai, kesega kesega tautaubadao se baguna ye lau ee maudoidi se dalahaigehe, na Yesu yo waihiu wa se bom se laugabaedi boda wa luwadiyena. \v 10 Na kabo Yesu ye dunetoloꞌuyo, na ye henamailau waihiu wa unai ye wane, “Waihiu, maudoidi wa haedi? Hesau ye hegilugo o nige?” \p \v 11 Waihiu wa ye wane, “Guiyau, nige hesau.” Ede Yesu ye hededelau unai ye wane, “Yau hinage nige ya hegilugo. Ku lau na tabu ku baꞌabaꞌayaꞌuyo.” \s1 Yesu iya tanoubu ta malana ede \p \v 12 Na kabo Yesu ye hedehededeꞌuyo boda wa udiyedi ye wane, “Yau tanoubu ta malana ede. Ena tamowai hesau ye hemuliwatanigau, taba nige masigili unai ye laulau, na iya kabo mauli malana unai ye laulau.” \p \v 13 Paliseya tamowaidiyao se hededebui se wane, “Yom hedehedede ta udiyedi meta kowa ku bom ku hededehemasalahaꞌuyoigo, unai yom hedehedede ta meta nige mamohoidi.” \p \v 14 Yesu ye hededebui ye wane, “Mamohoi, yau ya hededehemasalahaꞌuyoigau, na iyamo hedehededegu ta meta mamohoidi. Matawuwuna ede kabina ya kata haedi ya laoma yo hinage haedi kabo ya lau. Na teina nuwanuwatu ta meta komiu nige kabidi kwa kata. \v 15 Komiu tamowai yodi sonoga udiyedi kabo tamowai kwa kitahekasadi, na yau meta nige tamowai hesau ya kitahekasa. \v 16 Na ena yau tamowai ya kitahekasadi meta yogu hekasa ne se dudulai, matawuwuna ede yau nige ya bom ya kitahekasadi, na Tamagu tauhetamaligau wa meta maiyagu. \v 17 Na komiu yomi laugagayo unai ye hededehemasalaha ye wane, ‘Tamowai labui nuwatu kesega se hededehemasalaha na se yaliyei meta hedehedede ne mamohoina.’ \v 18 Na yau ya bom ya hededehemasalahaꞌuyoigau yo Tamagu tauhetamaligau wa iya hinage ye hededehemasalahagau.” \p \v 19 Ede se henamaiyei se wane, “Kowa tamam ede haedi?” Yesu ye hededebui ye wane, “Komiu nige yau kabigu kwa kata yo hinage tamagu nige kabina kwa kata. Ena taba yau kabigu kwa kata meta hinage Tamagu kabina kwa kata.” \p \v 20 Huyana ne unai Yesu Numa Tabuna bakubakuna unai na moni kabaꞌusaꞌusa kabatolena dedekanawai ye laulauhekata na teina hedehedede ta ye hedededi. Na iyamo iya nige se kabihekahini, matawuwuna ede yona huya meta sola nige ye lage. \s1 Yesu yona boita ye hededehemasalaha \p \v 21 Na kabo yona hedehedede wa ye hededeꞌuyoidi kalidiwai ye wane, “Yau kabo ya laugabaegomiu, na kabo kwa wasewaseneigau, na yomi baꞌaya debadiwai kabo kwa mwaloi. Yau yogu kabalau ne meta komiu nige gonowana unai kwa lau.” \p \v 22 Teina unai Dius tauwoyaidi se henahenamaiꞌuyoidi se wane, “Idohagi, tamowai ta kabo ye bom ye unuiꞌuyoi? Nuwana teina unai ede ye wane, ‘Yogu kabalau ne meta komiu nige gonowana unai kwa lau’?” \p \v 23 Kabo Yesu yona hedehedede wa ye tubei ye wane, “Komiu tehadobidobi\f ** \fr 8:23 \fq Tehadobidobi \ft meta teina tanoubu ta, iya ede tamowai Yaubada nige se kawakabiyei na yodi miyamiya se yababa. \f* ta unai kwa laoma na yau galewa ne unai ya laoma. Komiu tanoubu ta unai kwa laoma, na yau meta nige tanoubu ta unai ya laoma. \v 24 Ya hededeyako kalimiuwai meta yomi baꞌaya debadiwai kabo kwa boita. Ena nige kwa kawamamohoiyeigau meta Yau ede Iya,\f ** \fr 8:24 \fq Yau ede Iya: \ft Tausonoga gwaudi yodi nuwatu meta teina hedehedede ta kaniyona bena, \fqa Yau ede Yaubada. \ft Na hisa mo yodi nuwatu bena kaniyona ede, \fqa Yau ede Keliso. \f* mamohoikalili yomi baꞌaya debadiwai kabo kwa mwaloi.” \p \v 25 Ede se henamaiyei se wane, “Na kowa meta kaiteya?” Ye wane, “Yau huya badobado ya hededehemasalahaꞌuseigau wa. \v 26 Yau kaliguwai meta hedehededemiu se bado kabo udiyedi ya hegilugomiu. Na tauhetamaligau wa meta mamohoina, yo saha ya lapuhaidi kalinawai meta ya hededegabaedi tanoubu tamowaidiyao kalimiuwai.” \v 27 Na iyamo nige se nuwatulobai meta iya Tamana ye hetahetala. \p \v 28 Ede Yesu ye wane, “Huyana Tau Natuna kwa lausini, metai kabo kwa kitalobai meta Yau ede Iya, yo yau nige saha hesau ya bom yogu nuwatu ya lauwatani na ya ginauli, na Tamagu saha ye hekatagau wa kabo ya hedededi. \v 29 Na tauhetamaligau wa meta iya maiyagu. Iya taba nige ye laugabaegau, matawuwuna ede huya badobado laulau sahasahadi iya nuwana se henamwa meta ya ginaulidi.” \v 30 Teina doha Yesu ye hedehedede na tamowai gwaudi iya se sunumaei. \s1 Dius tamowaidiyao kadi kao mamohoidi Yesu ye hededehemasalahadi \p \v 31 Kabo Yesu ye hededelau Dius tamowaidi siya tausunumaena wa udiyedi ye wane, “Ena komiu yogu lauhekata ta kwa miyawatanidi, komiu meta yogu hekahekatao mamohoidi, \v 32 na mamohoina kabo kabina kwa kata yo mamohoina ne unai kabo yailihai kwa hai.” \p \v 33 Se hededebui se wane, “Kai Abelahama kana isimulitao, yo sola nige tamowai hesau ye haigai ka hemala yona heyayai tauhaina. Idohagi to kowa ku wane, ‘Komiu kabo yailihai kwa hai’?” \v 34 Yesu ye hededeꞌuyo ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai: Baꞌaya tauginaginaulidi maudoidi siya meta baꞌaya yona heyayai tauhaidi. \v 35 Heyayai tauhaina meta iya nige kana tanuwaga yona numa ne bodana unai taumiyatahitahi, na numa ne tanuwagana natuna loheya meta iya numa ne bodana unai taumiyatahitahi ede. \v 36 Unai, ena Natuna ye yailihaigomiu, komiu kabo yailihai mamohoina kwa hai. \v 37 Kabimiu ya kata meta komiu Abelahama kana isimulitao. Iyamo kwa nonohakalili bena kwa koihemwaloigau, matawuwuna yogu lauhekata ta meta nige yodi kabamiya nuwamiu ne udiyedi. \v 38 Yau saha ya kita Tamagu unai ede ya hededehemasalahadi kalimiuwai, na komiu tamamiu saha ye hedehedededi kalimiuwai wa kwa ginaginauliwatanidi.” \p \v 39 Na se hededelau unai se wane, “Kai tamamai meta Abelahama.” Yesu ye hededebui ye wane, “Taba ena komiu Abelahama natunao, saha ye ginaulidi wa kabo kwa ginauliwatanidi. \v 40 Iyamo kwa henuwa bena kwa koihemwaloigau, na yau hedehedede mamohoidi Yaubada unai ya lapuidi wa ya hedehededeidi kalimiuwai. Abelahama nige gonowana Yaubada yona tamowai hesau ye koihemwaloigaibui. \v 41 Komiu meta tamamiu yona laulau kwa ginaginauliwatanidi.” \p Ede se hededelau unai se wane, “Kai nige ka tubusaema doha lobalobai, na tamamai kesega mamohoina ede Yaubada.” \v 42 Kabo Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Ena taba Yaubada komiu tamamiu mamohoina, kabo kwa gadosisiyeigau. Matawuwuna ede yau Yaubada unai ya laoma na ya dobima teinai ya miyamiya. Nige ya bom yogu nuwatuwai ya dobima, na iya ye hetamaligauma. \v 43 Matawuwuna saha to yogu hedehedede nige kwa lapulobaidi? Kaniyona ede yogu lauhekata ta nige gonowamiu bena kwa lapulau udiyedi. \v 44 Komiu tamamiu ede \w diyabolo\w*, yo yona nuwatu yabayababadi kwa henuwa bena kwa ginauliwatanidi. Iya taukaiunu huyabagubaguna unai na ye laoma ee teina, yo iya hinage taukailupolupo, matawuwuna ede mamohoina wa nige kalinawai. Huyana ye hededelupolupo, meta iya kana kao mamohoina ye hemahemasalaha, matawuwuna ede iya taulaulaulupolupo, yo laulaulupolupo maudoidi tamadi ede iya. \v 45 Na komiu nige kwa kawamamohoiyeigau, matawuwuna ede yau hedehedede mamohoidi ya hedehededeidi. \v 46 Hage, komiu luwamiu ne unai kaiteya gonowana ye hegilugau meta ya baꞌaya? Na ena hedehedede mamohoidi ya hedehededeidi, ye saha to nige kwa kawamamohoiyeigau? \v 47 Na Yaubada yona tamowai meta saha Yaubada ye hedededi kabo ye lapuidi. Na komiu saha Yaubada ye hedededi meta nige kwa lapuidi, matawuwuna ede komiu nige iya yona tamowai.” \v 48 Kabo Dius tamowaidiyao wa se hededelau Yesu unai se wane, “Na kai ka hedede ta meta ye dudulai ka wane, kowa Samaliya tamowaina yo yaluwa yababana hesau ye luwu kalimwai.” \p \v 49 Yesu ye hededebui ye wane, “Yaluwa yabayababana nige kaliguwai, na yau meta Tamagu ya hekasisiyei, na iyamo komiu nige kwa hekasisiyeigau. \v 50 Yau nige hedebasaegau ya wasenei, na hesau meta hedebasaegau ne ye henuwa, na iya meta tauhekasa ede. \v 51 Ya hededemamohoi kalimiuwai: Ena kaiteya yogu hedehedede ye miyawatani, meta iya taba nige boita ye hekalo.” \p \v 52 Teina unai Dius tamowaidiyao se hededelau unai se wane, “Teina unai kabim ka kata meta yaluwa yababana luwam ne unai. Abelahama ye boitako doha hinage peloweta maudoidi, na iyamo ku hedede ku wane, ‘Ena kaiteya yogu hedehedede ta ye miyawatani, meta taba nige boita ye hekalo.’ \v 53 Na idohagi? Kowa bena ku saekalili na kabo tamamai Abelahama? Iya ye boitako, yo peloweta maudoidi hinage se boitako. Na yom nuwatu meta bena kowa kaiteya?” \p \v 54 Yesu ye hededebui ye wane, “Ena taba ya bom ya hedebasaeꞌuyoigau, meta yogu hedebasaeꞌuyoigau ne nige kaniyona, na tauhedebasaegau ede Tamagu. Na Tamagu ede kwa hedehedede meta komiu yomi Yaubada. \v 55 Na iyamo iya nige kabina kwa kata, na yau kabina ya kata. Yo ena taba ya wane bena iya nige kabina ya kata meta yau taulaulaulupolupo doha komiu. Yau meta kabina ya kata yo yona hedehedede ya miyawatanidi. \v 56 Tamamiu Abelahama ye henuwa bena yogu laoma mayadaina ne ye kita, na ye kitayako, ede ye gwauyalakalili.” \p \v 57 Kabo Dius tamowaidiyao wa se hededelau unai se wane, “Kowa sola nige yom bolimai 50, na idohagi to ku hedede bena Abelahama ku kitayako?” \p \v 58 Na Yesu ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai: Abelahama sola nige ye tubu na yau meta Yaubada maiyagu.” \v 59 Teina debanawai weku se haidi na Yesu bena se lauwekui, na ye taukenokenowadam na Numa Tabuna wa ye pesagabaei na ye lau. \c 9 \s1 Yesu taumatagibugibu matana ye helaladi \p \v 1 Huyana Yesu kedawai ye laulau meta tamowai hesau matagibugibuna ye kita. Tamowai ta huyalabasina unai meta matagibugibuna. \v 2 Yona hekahekatao se henamaiyei se wane, “\w Labi\w*, kaiteya yona baꞌaya debanawai na tamowai ta matana se gibu? Iya o tamana yo sinana yodi baꞌaya debadiwai?” \p \v 3 Yesu ye hededebui ye wane, “Teina tamowai ta o tamana yo sinana siya nige yodi baꞌaya debadiwai. Na huyalabasina unai meta matagibugibuna, bena unai kabo Yaubada yona kabikabi ye hemasalaha. \v 4 Tauhetamaligau yona paisowa mayadaiyena bena ta ginaulidi. Nige bayaona kabo ye masigili, na masigili ne unai nige gonowana tamowai hesau ye paisowa. \v 5 Tanoubu ta unai yogu miya ta unai meta yau tanoubu ta malana ede.” \p \v 6 Yesu ye hedehededegehe ede ye kaisodobi bwatano ne unai na bwatano gagilina ye hebigabiga, na kabo ye hai na ye sausae taumatagibugibu wa matana wa udiyedi. \v 7 Kabo ye hededelau unai ye wane, “Ku lau Silowama wailana kipuna unai matam ne ku deulidi.” (Silowama kaniyona ede \qt hetamali\qt*.) Kabo tamowai wa ye lau matana wa ye deulidi, na ye uyoma meta matana wa se lalako. \p \v 8 Tamowai wa dedekanaena taumiya tamowaidiyao yo tamowai hekadi, huyabagubagunawai se kitayako meta iya taukaikaibwada, ede se henahenamaiꞌuyoidi se wane, “Tamowai ta, iya lahinaidi ye tutuli na ye kaikaibwadaꞌusi wa, o udoi?” \v 9 Na hekadi se wane, “Iya tamowaina ede.” Na hekadi se wane, “Nige! Kana kao ne meta doha iya.” Na iya ye bom mo ye hedehededehemasalahaꞌuyoi ye wane, “Yau tamowaina ede.” \p \v 10 Ede iya se henamaiyei, se wane, “Idohagi na matam ne se lala?” \p \v 11 Na ye hededelau udiyedi ye wane, “Tamowai hesau hesana ede Yesu ye kaiso bwatano ne unai, ye hebigabiga, ye hai na ye sausae matagu ta udiyedi, na ye hededelaoma ede ya lau Silowama wailana kipuna unai ya deulidi. Unai ya lau matagu ta ya deulidi ede se lala.” \p \v 12 Kabo se henamaiyei se wane, “Tamowaina ede haedi?” Na ye wane, “Nige kabina ya kata.” \s1 Paliseya tamowaidiyao taunamwanamwa wa se henahenamaiyei \p \v 13 Kabo huyabagubaguna unai tamowai matana se gibuꞌusi wa se woyalae Paliseya tamowaidiyao udiyedi. \v 14 Mayadaina Yesu bwatano ye hebigabiga na ye sausae tamowai matana udiyedi na se lala wa meta Sabati unai. \v 15 Na Paliseya tamowaidiyao se henamaiyei se wane, “Idohagi na matam ne se lala?” Tamowai wa ye hededebui ye wane, “Bwatano ye hai ye hesau matagu ta udiyedi na ya deulidi, ede se lala.” \p \v 16 Paliseya tamowaidi hekadi se wane, “Tamowai ne nige Yaubada unai ye laoma, matawuwuna iya mayadai Sabati nige ye hekasisiyei.” Na hekadi se wane, “Idohagi to baꞌaya tamowaina laulau gigigigibwalidi doha teina ye ginaulidi?” Ede menai Paliseya wa se hekasalabuiyedi, hekadi yodi nuwanuwatu udoi, yo hekadi yodi nuwanuwatu udoi. \p \v 17 Kabo Paliseya tamowaidiyao wa tamowai wa se henamaiyeiꞌuyoi se wane, “Tamowai kowa matam ne ye helaladi wa, ku hededehemasalaha kalimaiyena meta iya kaiteya! Hage, yom nuwanuwatu saha?” Tamowai wa ye wane, “Iya meta peloweta hesau.” \p \v 18 Na mahana ne unai Dius tauwoyaidi wa sola nige se kawamamohoi bena huya bagubagunana unai tamowai ne matana se gibu na muliyena kabo se lala, ede tamana yo sinana se tauwasaidima \v 19 na se henamaiyeidi se wane, “Mamohoina teina tamowai ta iya natumiu? Na komiu kwa hedede bena huyalabasina unai meta matagibugibuna. Na idohagi to matana se lala?” \p \v 20 Tamana yo sinana wa se hededebui se wane, “Kabina ka kata meta iya kai natumai, yo hinage huyalabasina unai meta iya matagibugibuna. \v 21 Na idohagi na matana se lala yo kaiteya matana ne ye helaladi meta nige kabina ka kata. Na iya tamowai lakilakina, unai kwa henamaiyei kabo yomiu ye hedehedede.” \v 22 Tamana yo sinana doha teina se hedehedede matawuwuna ede Dius tauwoyaidi se matausiyeidi. Matawuwuna tauwoyawoya wa se hededeyako meta kaiteya Yesu ye hededehemasalaha iya Keliso, kabo sunago unai se hepesa. \v 23 Teina debanawai ede tamana yo sinana se wane, “Iya tamowai lakilakina, unai gonowana kwa henamaiyei!” \p \v 24 Ede tamowai matana se lalako wa se yogaꞌuyoiyama na se hededelau unai se wane, “Bena Yaubada ku hekasisiyei na ku hededemamohoi! Kai kabina ka kata meta tamowai wa iya baꞌaya tamowaina.” \p \v 25 Na ye wane, “Yau nige kabina ya kata meta iya baꞌaya tamowaina o nige. Na saha kabina ya kata ede huyabagubaguna unai matagu se gibu, na teina huya ta meta matagu se lalako.” \p \v 26 Ede se henamaiyei se wane, “Saha ye ginauli kalimwai? Idohagi na matam ne ye henamwanamwadi?” \p \v 27 Na ye hededebui ye wane, “Teina ta ya hededeyako kalimiuwai, na nige kwa lapulau yogu hedehedede wa udiyedi. Matawuwuna saha to bena kwa lapuꞌuyoidi? Kwa henuwa bena kwa hemala iya yona hekahekatao?” \p \v 28 Kabo se hededeheyaheyababa se wane, “Kowa teina tamowai ta yona hekahekata, na kai meta Mose yona hekahekatao. \v 29 Kai kabina ka kata meta Yaubada ye hedehededelau Mose unai, na teina tamowai ta yona kabalaoma nige kabina ka kata.” \p \v 30 Kabo tamowai wa ye hededelau udiyedi ye wane, “Idohagi to komiu kwa nuwapwanopwano? Iya matagu ye helaladi, na iyamo nige kabina kwa kata meta haedi ye laoma. \v 31 Kita kabina ta kata meta Yaubada nige ye lapulapulau baꞌaya tamowaidiyao udiyedi, na ye lapulapulau tautabaꞌohuina yo yona nuwatu tauginaulidi udiyedi. \v 32 Huyabagubaguna unai ye laoma ee teina sola nige wasa hesau ta lapui meta tamowai hesau se labasi matagibugibuna na gonowana matana ne tamowai hesau ye kabihelalaꞌuyoidi. \v 33 Ena taba teina tamowai ta nige Yaubada unai ye laoma, taba nige gonowana laulau gigigigibwalidi doha teina ye ginaulidi.” \p \v 34 Yona hedehedede wa udiyedi ede se wane, “Huyana se labasigo ye laoma ee teina meta kowa yababa tamowaina, na idohagi to bena ku hekatagai?” Ede iya sunago unai se hepesa. \s1 Tauwoyawoya yodi matagibugibu \p \v 35 Yesu wasa ye lapui meta tamowai wa sunago unai se hepesa, ede ye lau ye kita na ye henamaiyei ye wane, “\w Tau Natuna\w* ku sunumaei?” \p \v 36 Tamowai wa ye henamai ye wane, “Guiyau, Tau Natuna ede kaiteya? Taba ku hekitagau, kabo ya sunumaei.” \p \v 37 Yesu ye hededelau unai ye wane, “Tamowaina ede ku kitayako. Iya ede teina maidam kwa hedehedede ta.” \p \v 38 Tamowai wa ye hedede ye wane, “Guiyau, ya sunuma!”, na Yesu ye tabaꞌohui. \p \v 39 Na kabo Yesu ye wane, “Hekasa hesabana ya laoma tanoubu ta unai, bena kaiteyadi matadi se gibu, kabo matadi se lala, na kaiteyadi matadi se lala, kabo matadi se gibu.” \p \v 40 Paliseya tamowaidi hekadi siya Yesu dedekanawai na yona hedehedede ta se lapui, ede se henamaiyei se wane, “Idohagi? Saha ku hedede? Kai matamai ta nige se gibu.” \p \v 41 Yesu ye hededebui ye wane, “Taba ena komiu matamiu se gibu, kabo nige yomi baꞌaya. Na komiu kwa hedede kwa wane, ‘Matamai se lala,’ unai yomi baꞌaya meta sola kalimiuwai.” \c 10 \s1 Yesu iya taukitaheteteda namwanamwana \p \v 1 Yesu yona hedehedede ye tubei ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai: Ena tamowai hesau mamoe yawoina ganana nige ye mwalae kawakedana unai, na tupwa hesau unai ye mwalaedikwa, meta iya taukabigaibu yo taukaiwahali. \v 2 Kaiteya kawakeda ne unai ye mwalaesae iya meta mamoe taukitahetetedi mamohoina ede. \v 3 Kawakeda taukitahetetena kabo kawakeda guduna ye soke mamoe taukitahetetedi hesabana, yo mamoe ne se lapulapulau taukitahetetedi ne kalinana unai. Iya yona mamoe hesadi ye kataidi na ye woyahepesadi. \v 4 Huyana yona mamoe ne ye woyahepesadi, meta ye bagunaedi na iya se hemuliwatani, matawuwuna iya kalinana kabina se katakalili. \v 5 Taba nige tamowai udoi se hemuliwatani, na se wasabugabaei, matawuwuna ede kalinana nige kabina se kata.” \v 6 Teina palabole ta Yesu ye hededegabaei, na kaniyona saha bena ye hekatadi wa meta nige se nuwatulobai. \p \v 7 Unai Yesu ye hededeꞌuyo ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai meta yau Yaubada yona mamoe yodi kawakeda ede, unai kabo se mwalaesae Yaubada yona mamoe yawoina ganana unai.\f ** \fr 10:7 \fq Mamoe yawoina ganana \ft meta Yaubada yona basileiya heyaheyasonina, na \fq mamoe \ft meta tamowai heyaheyasonidi.\f* \v 8 Kaiteyadi se bagunama wa meta siya taukabigaibu yo taukaiwahali, na mamoe ne nige se lapulau udiyedi. \v 9 Yau kawakedana ede. Kaiteyadi se laoma yau kaliguwai kabo se lusolalau Yaubada yona basileiya unai na mauli se lobai. Yo yodi kabalau maudoina udiyedi kabo Yaubada ye kitahetetedi. \v 10 Taukaiwahali ye laoma ye kaiwahali, ye kaiunu yo ye heyababagomiu, na yau ya laoma bena mauli kwa hai na mauli mamohoina maudoina kwa haihegehe. \v 11 Yau Yaubada yona mamoe taukitahetetedi namwanamwana ede. Taukitahetetedi namwanamwana ta yona mauli kabo ye mosegabaei yona mamoe hesabadi. \p \v 12 Taupaisowa maisa tauhaihaina meta iya nige mamoe ne taukitahetetedi mamohoina, na huyana kedewanukula hesau ye kita ye laoma mamoe ne hesabadi meta kabo ye wasabugabaedi. Na kedewanukula ne kabo mamoe ne ye henakudi, ye kalasidi na ye hetatagwaligwalidi. \v 13 Taupaisowa maisa tauhaihaina wa ye wasabu, matawuwuna iya taupaisowa mo, unai nige ye modekalili mamoe ne udiyedi. \p \v 14 Yau mamoe taukitahetetedi namwanamwana ede, yo yogu mamoe kabidi ya kata yo siya hinage kabigu se kata, \v 15 doha Tamagu kabigu ye kata yo hinage iya kabina ya kata. Yo yau yogu mauli kabo ya mosegabaei yogu mamoe hesabadi. \v 16 Yau yogu mamoe hekadiyo hinage, siya meta nige teina yawoi ta unai, na bena taba ya woyaidima kabo hinage se lapulaoma kaliguwai. Kabo se hemala yawoi kesega yo hinage taukitahetetedi kesega. \v 17 Tamagu ye gadosisiyeigau, matawuwuna yogu mauli kabo ya mosegabaei bena kabo ya haiꞌuyoi. \v 18 Nige gonowana tamowai hesau yogu mauli ye haigabaei, na yau ya bom yogu nuwayaliwai kabo ya mosegabaei. Yau yogu gigibwali unai ya mosegabaei yo yogu gigibwali gonowana kabo ya haiꞌuyoi. Teina ta meta Tamagu ye hedede bena ya ginauli.” \p \v 19 Teina lauhekata ta udiyedi ede Dius tamowaidiyao wa luwadiyena meta nuwanuwatu labui. \v 20 Bodalakilaki se wane, “Yaluwa yababana ye luwu kalinawai, ede ye bwadebwade. Idohagi to ta lapulapulau unai?” \v 21 Na hekadi se wane, “Taba yaluwa yababana ye luwu tamowai unai, teina hedehedede ta nige gonowana ye hedededi. Yo yaluwa yababana nige gonowana taumatagibugibu matana ye helala.” \s1 Dius yodi tauwoyawoya Yesu se subu \p \v 22 Na kabo Dius yodi \w Numa Tabuna Hetabuꞌuyoina Henuwaisinina\w* Yelusalema unai se ginauli. Tenem huyana ne meta huyagwagwama. \v 23 Na Yesu Numa Tabuna teha hesauna hesana Solomona yona Logulogu unai ye taitaihile. \v 24 Na Dius tauwoyaidi Yesu se tolohetakikili na se henamaiyei se wane, “Huya lohana doha saha kabo ku henuwanuwatugai? Ena kowa Keliso, meta ku hededehemasalaha.” \v 25 Yesu ye hededebui ye wane, “Ya hededelaowako kalimiuwai, na nige kwa kawamamohoi. Na saha ya ginaginaulidi tamagu hesanawai, siya se hemasalahagau. \v 26 Na komiu nige kwa kawamamohoiyeigau, matawuwuna ede komiu nige yau yogu mamoe. \v 27 Yau yogu mamoe se lapulau kalinagu unai, yo kabidiyao ya kata, yo hinage se hemuliwatanigau. \v 28 Yau mauli nige kana siga ya moseidi, unai taba nige se lau yababa unai na se boita, yo tamowai hesau nige gonowana nimagu ta unai se haigabaedi. \v 29 Tamagu meta mamoe ne tauledima ede, iya ye saekalili na kabo tamowai yo ginauli maudoidi. Unai Tamagu nimanawai nige gonowana se haigabaedi. \v 30 Tamagu maidagu kai meta kesega.” \p \v 31 Na Dius tauwoyaidi wa weku se haidi bena Yesu se lauwekui. \v 32 Na Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Yau Tamagu yona kabikabi namwanamwadi gwaudi ya hemasalahadiko kalimiuwai. Na kabikabi sahasahana debanawai bena kwa lauwekuigau ta?” \p \v 33 Dius tauwoyaidi wa se hededebui se wane, “Kai nige bena ginauli namwanamwadi ku ginaulidi ne debadiwai ka lauwekuigo, na matawuwuna ede Yaubada ku hededeheyaheyababa. Kowa tamowaimolosi na ku hedede meta kowa Yaubada.” \p \v 34 Yesu ye hededebui ye wane, “Na yomi kulikuli tabuna unai Yaubada ye hedede ye wane, ‘Komiu yaubada.’\f ** \fr 10:34 \xt Same 82:6 \ft unai Yaubada yona tamowai tauwoyaidi ye kataidi siya yaubadao yo Yaubada Saesaekalilina natunao. Hedehedede ta kaniyona ede ye kaisunuwaidi bena yona tamowai yodi tautolo yo yodi tauhekasa.\f* \v 35 Kulikuli tabuna nige ye lupo, na kulikuli ne unai ta hasili meta Yaubada yona hedehedede tauhaidi ne ye kataidi siya yaubada. \v 36 Na yau ya hedede ya wane, yau Yaubada Natuna. Na matawuwuna saha to kwa hegilugau meta Yaubada ya hededeheyaheyababa? Tamagu ye kaisunuwaigau \add [yogu paisowa ta hesabana]\add* na ye hetamaligau ya laoma tanoubu ta unai. \v 37 Ena yau nige Tamagu yona paisowa ya ginaulidi, tabu kwa kawamamohoiyeigau. \v 38 Na ena Tamagu yona paisowa ya ginaulidi, na iyamo nige kwa kawamamohoiyeigau, takiyede saha ya ginaginaulidi ne udiyedi kwa kawamamohoi. Teina unai kabo kabina kwa kata yo kwa nuwatulobai meta Tamagu iya ede kaliguwai yo yau ede Tamagu kalinawai.” \v 39 Ede se kaipateꞌuyo bena se kabihekahini, na ye wasabugabaedi. \p \v 40 Na kabo Yesu ye lau Yolidani sagasagana ye kawasi ye lau teha hesauna ne unai, iya ede lahinaidi Yowane yona kabahebahebabatiso bagubagunana wa, na temenai ye miyamiya. \v 41 Na tamowai gwaudi se laoma iya unai. Na se bom yodi se hedehedede se wane, “Yowane nige laulau gigigigibwalidi ye ginaulidi, na teina tamowai ta hedehededena maudoidi Yowane ye hededehemasalahadi wa meta mamohoidi.” \v 42 Ede tenem teha ne unai tamowai gwaudi Yesu se sunumaei. \c 11 \s1 Lasalo yona boita \p \v 1 Betaniya tamowaina hesau hesana Lasalo ye kasiyebwa. Betaniya meta Maliya ma kana kaha Maleta yodi magai. \v 2 Maliya ta iya ede yausi panepanena tauꞌinina Guiyau unai, na kuluna unai kaena ne ye saudi wa.\f ** \fr 11:2 \fq Maliya \ft yona kabikabi wasana wa ku hasili \xt Yowane 12:1-8\ft unai. \f* Na iya louna Lasalo ye kasiyebwa. \v 3 Kabo Maliya ma kana kaha kalina se hetamali ye lau Yesu unai se wane, “Guiyau, tamowai ku gadosisiꞌusei wa ye kasiyebwa.” \p \v 4 Huyana Yesu wasa wa ye lapui ede ye wane, “Teina kasiyebwa ta taba nige ye lau ee boita, na Yaubada kabo kana kao saesaena mamohoina ye hemasalaha, na bena unai Yaubada Natuna kana kao saesaena mamohoina hinage ye hemasalaha.” \p \v 5 Yesu iya Maleta ma kana kaha Maliya yo loudi Lasalo ye gadosisiyeidi. \v 6 Iyamo huyana wasa ye lapui meta Lasalo ye kasiyebwa kabo sola mayadai labui ye miyaꞌuyo yona kabamiya wa unai. \p \v 7 Na kabo Yesu ye hededelau yona hekahekatao wa udiyedi ye wane, “Kwa laoma ta uyo Yudeya.” \p \v 8 Yona hekahekatao wa se wane, “\w Labi\w*, lahinaidi Dius tauwoyaidi bena se lauwekuigo. Idohagi na bena ta uyo temenai?” \p \v 9 Yesu ye hededebui ye wane, “Mayadai kesega kesega unai mala yona sina meta mahana saudoudoi-labui. Ena tamowai hesau mayadai unai ye laulau, taba nige ye kalabesibesi, matawuwuna ede tanoubu ta dawayana wa unai ye laulau. \v 10 Na ena tamowai hesau boniyai unai ye laulau kabo ye kalabesibesi, matawuwuna ede dawaya wa nige kalinawai.” \p \v 11 Teina hedehedede ta mulinawai Yesu ye wane, “Kada kaha Lasalo ede ye kenokeno, na yau ya lau kabo ya hanoi.” \p \v 12 Yona hekahekatao wa se hededelau unai se wane, “Guiyau, ena ye keno, kabo ye namwanamwaꞌuyo.” \v 13 Yesu yona hedehedede ne kaniyona ede, meta Lasalo ye boitako, na yona hekahekatao yodi nuwatu meta Yesu ye wane, iya ye kenokeno. \p \v 14 Ede Yesu ye hededehedudulai ye wane, “Lasalo meta ye boitako. \v 15 Na komiu debamiuwai meta ya gwauyala. Ye namwakalili ede yau nige temenai. Unai kabo kwa kawamamohoi. Na kwa laoma ta lau.” \v 16 Ede Tomasi (hesana hesau Didimasi, \add [kaniyona ede godegode]\add*) ye hededelau yona hali hekahekatao wa udiyedi ye wane, “Kwa laoma ta lau, kabo iya maiyada ta boita.” \s1 Yesu Lasalo ye hetoloꞌuyoi \p \v 17 Na huyana Yesu ye lage ede wasa ye lapui meta Lasalo se toleyako bwayabwaya unai, na mayadai hasi se laoko. \v 18 Betaniya meta Yelusalema dedekanawai, na kedana lohana meta doha maela labui. \v 19 Na Dius tamowaidiyao gwaudi Yelusalema unai se laoma Maleta yo Maliya udiyedi bena loudi yona boita nuwayababana wa unai nuwadiyao se hededehetaludi. \v 20 Huyana Maleta wasa ye lapui meta Yesu ye laoma, ede numa wa ye pesagabaei na ye lau ye hailobai, na Maliya ye miyamiya. \p \v 21 Maleta ye hededelau Yesu unai ye wane, “Guiyau, taba kowa bena inai, lougu ta taba nige ye boita. \v 22 Na kabina ya kata meta saha ku kaibwadai Yaubada unai, kabo ye leyawa.” \p \v 23 Yesu ye wane, “Loum ne kabo boita unai ye toloꞌuyo.” \p \v 24 Ye wane, “Kabina ya kata ede huya mulimulitana unai boita toloꞌuyona unai kabo ye toloꞌuyo.” \p \v 25 Kabo Yesu ye hededelau unai ye wane, “Yau toloꞌuyona yo maulina ede. Kaiteya ye sunuma kaliguwai, kabo boita unai ye toloꞌuyo na ye mauli. \v 26 Na kaiteya ye maumauli na ye sunuma kaliguwai, taba nige boita helabuina ye hekalo, na mauli nige kana siga kabo ye hai. Yogu hedehedede ta ku kawamamohoiyei?” \p \v 27 Ede Maleta ye hededebui ye wane, “Aa! Guiyau, \add [yom hedehedede ne ya kawamamohoiyei. Yo hinage]\add* ya kawamamohoi meta kowa Keliso, Yaubada Natuna, iya ede ye dobima tanoubu ta unai.” \p \v 28 Na teina hedehedede ta mulinawai ede ye uyo numa na kana kaha Maliya ye yogahesuwala na ye wane, “Taulauhekata wa, iya ede teinai na ye henuwa bena ye kitago.” \v 29 Maliya hedehedede ta ye lapui ede ye tolomwayamwayau ye lau Yesu unai. \v 30 Na Yesu sola nige ye lagelau kasa wa unai, iya meta Maleta yona kabahailobaina wa unai. \v 31 Dius tamowaidiyao se laoma bena Maliya ma kana kaha nuwadiyao se hededehetaludi wa, meta siya Maliya maiyadi numa wa unai. Na huyana Maliya se kita ye tolomwayamwayau ye pesa ye lau, ede se hemuliwatani. Yodi nuwatu bena kabo ye lau bwayabwaya wa unai ye doudou. \p \v 32 Huyana Maliya ye lage Yesu unai na ye kita, ede matana wa unai ye tulibonodobi na ye wane, “Guiyau, taba kowa teinai, lougu ta nige gonowana ye boita.” \p \v 33 Na Maliya yo tauhemuliwatanina wa Yesu ye kitadi se doudou, meta nuwana ye kamkamnakalili, \v 34 na ye henamaiyeidi ye wane, “Haedi iya kwa hekeno?” Se hededebui se wane, “Ku laoma ta lau na kabo ka hekitago.” \p \v 35 Kabo Yesu ye dou. \v 36 Ede Dius tamowaidiyao wa se wane, “Kwa kita ne, iya ye gadosisikaliliyei.” \v 37 Na hekadi se bom se hedehedede se wane, “Na teina tamowai ta taumatagibugibu wa matana ye helala. Na idohagi to nige saha hesau ye ginauli kabo unai Lasalo taba nige ye boita?” \p \v 38 Yesu sola ma nuwakamkamnana na ye laoma ye lage bwayabwaya wa unai. Bwayabwaya wa meta weku duhana, na weku lakilakina hesau unai kawamatana wa se buigudui. \v 39 Yesu ye wane, “Buigudu wekuna ne kwa hesigihesuwala.” \p Na Maleta, iya tauboita wa louna, ye wane, “Guiyau, lougu ye boitako na mayadai hasi se laoko, debanawai kabo panena ye yababa.” \p \v 40 Na Yesu ye hededelau unai ye wane, “Idohagi, nige ku lapui meta ya hededeyako kalimwai, ena taba ku sunuma, Yaubada kana kao saesaena mamohoina kabo ku kita.” \p \v 41 Ede weku wa se buihesuwala, na Yesu ye kaikewasae galewa ne na ye wane, “Tamagu, ya lautokiyeigo, matawuwuna ede kowa ku lapulapulaoma kaliguwai. \v 42 Kabina ya kata meta kowa huya maudoina ku lapulapulaoma kaliguwai, na teina ya hededehelaki ta tautolohetakikiligau ta hesabadi, unai kabo se kawamamohoi meta kowa tauhetamaligau ede.” \p \v 43 Teina hedehedede ta mulinawai Yesu kalinalakilakina unai ye yoga ye wane, “Lasalo, ku pesama!” \p \v 44 Ede tamowai boiboitana wa ye pesama, nimana yo kaena meta kaleko tupwadiyao lohalohadi udiyedi se sumadi yo kuluna hinage kaleko hesau unai se suma. Yesu ye hededelau tamowai wa udiyedi ye wane, “Tauna sumadi ne kwa yailihaidi na ye laulau.” \fig Lasalo bwayabwaya duhana unai ye pesama.|alt="Jesus resurrects Lazarus" src="cn01768.jpg" size="col" copy="© 1996 David C. Cook" ref="11:44" \fig* \s1 Tauwoyawoya yodi hineli bena Yesu se koihemwaloi \r (Mataiyo 26:1-5, Maleko 14:1-2, Luka 22:1-2) \p \v 45 Dius tamowaidiyao Maliya maiyadi taulau wa Yesu yona kabikabi wa se kita ede gwaudi iya se sunumaei. \p \v 46 Na hekadi se lau Paliseya tamowaidiyao udiyedi, na Yesu saha ye ginauli wa wasana yodi se hedehedede. \v 47 Ede taukaitalasam tauwoyaidi yo Paliseya tamowaidi Sunedeli koigogona se heyoga. Se laomagogoi na se henahenamaiꞌuyoidi se wane, “Teina tamowai ta meta laulau gigigigibwalidi gwaudi ye ginaulidi. Na saha kabo ta ginauli? \v 48 Ena taba ta kitagabaei doha teina meta tamowai maudoidi kabo iya se sunumaei. Unai kabo Loma tamowaidi\f ** \fr 11:48 \fq Loma tamowaidi: \ft Tenem huyana ne unai Dius tamowaidiyao meta Loma tamowaidiyao yodi loina guninaena se miya. Yodi hedehedede wa unai, \fqa Loma tamowaidi \ft ne ede gabana Loma yodi gabemani teha Yudeya unai se hetolo wa, yo yona tauꞌiyala.\f* yoda Numa Tabuna yo yoda basileiya ta se heyababa.” \p \v 49 Na luwadi wa unai hesau hesana ede Kaiyapasi, iya tenem bolimai ne unai meta taukaitalasam saesaena, na ye wane, “Komiu nige saha hesau kabina kwa kata. \v 50 Na nuwamiu ne nige se masalaha. Ye namwakalili taba tamowai kesega ye boita tamowai maudoidi hesabadi, na kabotaki basileiya maudoina ta se heyababa.” \p \v 51 Kaiyapasi tenem nuwatu ne nige ye hededegaibui, na tenem bolimai ne unai meta iya taukaitalasam saesaena, unai ede ye hededepeloweta meta Yesu kabo ye boita Dius tamowaidiyao hesabadi. \v 52 Na nige bena Dius se bom hesabadi, na Yaubada natunao se tatagwaligwali teha udoiꞌudoi udiyedi wa hinage hesabadi. Teina unai kabo Yaubada natunao maudoidi se hemala boda kesega. \p \v 53 Ede tenem mayadai ne unai ye lau meta yodi hineli se ginauli taba idohagi na Yesu kabo se koihemwaloi. \v 54 Unai Yesu nige ye taumasalahalauꞌuyo Dius tamowaidiyao udiyedi, na ye dalahai ye lau teha hesau balabalana dedekanawai, na menai magai gagilina hesau hesana Epelaima unai maiyanao hekahekatao wa se miya. \p \v 55 Na \w Taukiuli Henuwaisinina\w* huyana ye hanahanauma, ede Dius tamowaidi gwaudi teha udoiꞌudoi udiyedi taumiya se sae Yelusalema bena yodi lauheꞌaꞌa kabikabidi se ginaulibagunaidi, na kabo Taukiuli Henuwaisinina. \v 56 Na Yesu se wasewasenei, na Numa Tabuna bakubakuna unai se totolo na se henahenamaiꞌuyoidi se wane, “Kwa nuwatui meta kabo ye laoma gwauyala ta unai, o nige?” \v 57 Na taukaitalasam tauwoyaidi yo Paliseya tamowaidi meta hedehedede se toleyako tamowai maudoidi udiyedi, ena taba hesau Yesu ye kita, kabo ye laoma tauwoyawoya ne ye hekatadi, na kabo Yesu se kabihekahini. \c 12 \s1 Maliya Yesu kaena ye heyausidi \r (Mataiyo 26:6-13, Maleko 14:3-9) \p \v 1 Mayadai haligigi-kesega mo matadi ne unai na kabo \w Taukiuli Henuwaisinina\w* huyana, na Yesu ye lagelau Betaniya, teina meta Lasalo boita unai ye hetoloꞌuyoi wa yona magai. \v 2 Ede temenai kaikaigogo gagilina se ginauli Yesu hesabana. Maleta meta kadi haitala wa ye kabinonohai, na Lasalo maiyanao Yesu ma kana bodao wa se kaikaigogoi. \v 3 Na Maliya yausi panepanena pakuna ye hai ede ye ini Yesu kaena ne udiyedi na kuluna ne unai ye sauhepitalidi, na panena meta numa wa ye laugilihai. Na yausi ne \w nadi\w* unai se ginauli, lakina ede lita kesega tehana, na maisana ye lakikalili. \p \v 4 Na Yudasi Isakaliyota, iya Yesu yona hekahekata wa hesau na iya kabo kana tauwalohai, iya ye wane, \v 5 “Idohagi to teina yausi panena namwanamwana ta nige ku lokunei? Kabo maisana \w denali\w* 300 ku hai, na monina ne kabo ye lau taudehadeha udiyedi.”\fig Maliya Yesu kaena ye heyausi.|alt="Mary anoints Jesus' feet" src="cn01778.jpg" size="col" copy="© 1996 David C. Cook" ref="12:5" \fig* \v 6 Yudasi saha ye hedede ta meta nige taudehadeha ye nuwatukaliliyeidi, na matawuwuna ede iya taukabikabigaibu. Iya meta yodi moni tobwana taukitahetetena, na yona laulau ede moni tobwana ne unai hekadi ye haihaigaibuidi. \p \v 7 Yesu ye hededebui ye wane, “Waihiu ne ku kitagabaei! Saha ye ginauli ne meta yau kabo se tolegau bwayabwaya ne unai kabinonohana. \v 8 Huya badobado taudehadeha kabo maiyamiyao, na yau meta taba nige huya badobado maiyamiu.” \p \v 9 Na Dius tamowaidiyao bodalakilaki wasa se lapui meta Yesu iya ede Betaniya unai. Ede se lau temenai bena Yesu se kita, na nige Yesu ye bom mo, na Lasalo hinage, iya ede ye boita na Yesu ye hetoloꞌuyoiꞌusei wa. \v 10 Unai ede taukaitalasam tauwoyaidi wa yodi hineli se ginauli meta bena kabo Lasalo hinage se koihemwaloi. \v 11 Matawuwuna Lasalo yona toloꞌuyo ne debanawai, Dius bodalakilaki yodi tauwoyawoya wa se laugabaedi na se lau Yesu se sunumaei. \s1 Yesu se hailobai yo se hedebasae Yelusalema unai \r (Mataiyo 21:1-11, Maleko 11:1-11, Luka 19:28-40) \p \v 12 Mayadai hesauna kabo Yesu ye lau Yelusalema. Tenem mayadaidi ne udiyedi bodalakilaki teha maudoidi udiyedi se laoma Yelusalema \w Taukiuli Henuwaisinina\w* hesabana. Boda wa Yesu wasana se lapui meta ye laolaoma \v 13 ede tutube bagadi se baheidi na se lau se hailobai yo se heyoheyoga se wane, \q1 “Hosana!”\f ** \fr 12:13 \fq Hosana: \ft Kalina Hebelu unai hedehedede hosana kaniyona bagubagunana ede, \fqa Ku gilihaigai\ft . Hedehedede ta unai Yesu se hedebasaei se wane iya meta taugilihaidi yo yodi wasawasa.\f* \q1 “Ka hedebasaego, kowa Guiyau hesanawai ku laoma.” \q1 “Ka hedebasaego, kowa Isalaela yoma wasawasa.” \fig Boda Yesu se hailobai.|alt="The crowd welcomes Jesus with Joy." src="cn01782.jpg" size="span" copy="© 1996 David C. Cook" ref="12:13" \fig* \p \v 14 Yesu donki saehauna ye lobai ede ye gelusae unai, doha peloweta hesau ye kuliyako ye wane, \q1 \v 15 “\w Saiyona\w* tamowaidi, tabu kwa matausi! \q2 Kwa kitalau! Yomi wasawasa wa donki saehauna unai ye tutuli na ye laolaoma.” \rq (Sakaliya 9:9) \rq* \p \v 16 Na tenem huyana ne unai hekahekatao wa nige se nuwatulobai meta kulikuli ta Yesu hedehededena. Na muliyena, huyana Yesu ye toloꞌuyo yo ye sae galewa ne unai na yona hekahekatao wa kana kao saesaena mamohoina se kita, kabo se nuwatulobai meta kabikabi maudoidi ta siya ede hedehedede maudoidi kulikuli tabudi udiyedi se kulinonohaidiko wa. \p \v 17 Na huyana Yesu Lasalo ye yogahepesa bwayabwaya unai yo boita unai ye hetoloꞌuyoi wa meta bodalakilaki maiyanao. Na saha ye ginauli wa se kita meta sola se hewahewasa. \v 18 Na tamowai gwaudi laulau gigigigibwalina ye ginauli wa wasana se lapui, ede se lau Yesu se hailobai. \v 19 Na Paliseya tamowaidi se bom yodi se hedehedede se wane, “Sola kwa kita! Nige gonowana saha hesau kabo ta ginauli kalinawai. Kaniyona ede tanoubu maudoina iya se hemuhemuliwatani.” \s1 Yesu yona boita ye hedehededei \p \v 20 Na tausae Yelusalema \w Taukiuli Henuwaisinina\w* unai tautabaꞌohu wa luwadi ne unai meta Giliki tamowaidi hekadi. \v 21 Na se lau Pilipo unai, iya meta magai Betesaida teha Galili ne tamowaina, na se hededelau unai se wane, “Taubada, ka henuwa bena Yesu ka kita.” \v 22 Ede Pilipo ye lau Andeleya yona ye hedehedede, na kabo taudi labui se lau Yesu yona se hedehedede. \p \v 23 Na Yesu ye hededebui ye wane, “Mahanana wa ye lageko, Tau Natuna kabo kana kao saesaena mamohoina ye masalaha. \v 24 Ya hededemamohoi kalimiuwai: Ena witi tumana nige ye beku bwatano ne unai na ye mwaloi, kabo ye miyamiya mo. Na ena ye bekudobi na ye mwaloi, meta kabo kaniyona gwaudi ye hetubudi. \v 25 Na kaiteya yona mauli tanoubu ta unai ye gadosisiyei, kabo ye kabisapuli. Na kaiteya yona mauli tanoubu ta unai ye nuwagabaei, kabo mauli nige kana siga ye hai. \v 26 Ena tamowai hesau ye henuwa bena yogu ye paisowa, meta bena ye hemuliwatanigau. Yau haedi ya miya meta yogu heyayai tauhaina hinage kabo temenai. Na yogu heyayai tauhaina ne meta kabo Tamagu iya ye hekasisiyei. \p \v 27 Mahana ta unai yau meta nuwagu ta unai ya hekohekoidada, na kabo saha ya hedede? Taba gonowana ya kaibwada Tamagu unai ya wane, ‘Mahana ta unai ku gilihaigau’? Taba nige! Ya dobima ta meta bena kamkamna matagu ne unai ya hekalo.” \p \v 28 \add [Na kabo ye wane]\add*, “Tamagu, hesam ku hesaekaliliyei.” Kabo kalina hesau galewa ne unai ye dobima ye wane, “Yau hesagu ya hesaeyako na kabo ya hesaeꞌuyoi.” \v 29 Na bodalakilaki temenai se totolo wa kalina ta se lapui ede yodi nuwatu bena tulutululu. Na hekadi se wane, “Nuwana anelu hesau ye hedehededelau Yesu unai.” \v 30 Na Yesu ye hededebui ye wane, “Tenem kalina ne meta komiu hesabamiu, yau nige. \v 31 Na teina mahana ta unai Yaubada kabo tanoubu ta ye hekasa, yo tanoubu ta yodi wasawasa\f ** \fr 12:31 \fq Tanoubu ta yodi wasawasa \ft iya ede \+w \ft Satani\+w*.\f* yona gigibwali kabo ye hetatagwaligwali. \v 32 Na huyana se lausinigau,\f ** \fr 12:32 \fq Se lausinigau: \ft Kalina Giliki unai Yowane ye kuli, \fqa tano unai se lausinigau, \ft na teina meta Yesu sataulo unai na se lausini.\f* kabo tamowai maudoidi ya yogagogoidi se laoma kaliguwai.” \p \v 33 Yesu ye hedede doha teina meta bena yona boita kana kao ye hededehemasalaha. \p \v 34 Ede boda wa se henamaiyei se wane, “Kai laugagayo unai ka lapui meta Keliso kabo ye miya ye lau ee huya nige kana siga. Na idohagi to ku wane, ‘Tau Natuna kabo se lausini’? Na teina Tau Natuna ta meta kaiteya?” \p \v 35 Na kabo Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Mala\f ** \fr 12:35 \fq Mala \ft meta Yesu heyaheyasonina.\f* ta kabo maidamiu kwa miya huyakubwakubwa mo. Na mala maidamiu ta unai ne bena kwa laulau, na tabu masigili ye taukasinigomiu. Na kaiteya masigili unai ye laulau meta nige kabina ye kata haedi ye laulau. \v 36 Na mala maidamiu ta unai ne bena kwa sunumaei, ede kabo kwa hemala mala natunao.” \p Teina hedehedede ta mulinawai ye laugabaeidi na ye lau ye kenowadamyeidi. \s1 Dius tamowaidi nige tausunuma hedehedededi \p \v 37 Yesu laulau gigigigibwalidi gwaudi ye ginaulidi Dius tamowaidiyao matadiwai, na iyamo nige se kawamamohoiyei. \v 38 Teina ta meta Aisaiya peloweta yona hedehedede wa ye hemamohoiyei, doha ye wane, \q1 “Guiyau, yoda wasa wa kaiteya ye kawamamohoiyei? \q2 Na kaiteya unai Yaubada yona gigibwali ye hemasalaha?” \rq (Aisaiya 53:1) \rq* \m \v 39 Na Dius tamowaidiyao wa nige gonowana se kawamamohoi, matawuwuna ede teha hesau unai peloweta Aisaiya wa ye hedede ye wane, \q1 \v 40 “Guiyau tamowai matadiyao ye hegibugibudi, \q2 yo nuwadiyao ye hekwailolodi, \q1 unai taba nige matadi udiyedi se kita, \q2 yo taba nige nuwadi udiyedi se nuwatulobai, \q2 yo taba nige nuwadi se buidi na unai kabo ya henamwanamwadi.” \rq (Aisaiya 6:10) \rq* \m \v 41 Aisaiya teina ye kulihemasalaha, matawuwuna Yesu kana kao saesaena mamohoina ye kita, na Yesu hedehededena ye hedehededei. \p \v 42 Na iyamo tamowai gwaudi Yesu se sunumaei, luwadi ne unai hekadi meta Dius tauwoyaidi. Iyamo Paliseya tamowaidi debadiwai ede yodi sunuma wa nige se hemasalaha, kaniyona ede se matausi madai sunago unai se hepesadi. \v 43 Matawuwuna se henuwakalili taba tamowai se hededetausaeidi, na Yaubada yona kitahenamwadi ne nige se nuwatukaliliyei. \p \v 44 Na kabo Yesu kalinana lakilakina unai ye wane, “Kaiteya ye sunumaeigau, meta nige yau ya bom mo ye sunumaeigau, na hinage tauhetamaligau wa ye sunumaei. \v 45 Yo kaiteya ye kitagau, meta tauhetamaligau wa ye kita. \v 46 Yau ya dobima tanoubu ta yona mala, unai kaiteyadi se sunumaeigau taba nige masigili unai se miya. \v 47 Na ena tamowai hesau yogu hedehedede ta ye lapuidi na nige ye miyawatanidi, taba nige yau yona ya hekasa. Matawuwuna yau ya dobima ta nige bena tanoubu ta ya kitahekasa, na bena ya hemauli. \v 48 Tausubugau yo yogu hedehedede nige taukabihekahinidi, tauhekasadi nonohana ede ye miya. Hedehedede ya hededediko wa, siya kabo kabahegiludi huyagehena ne unai. \v 49 Matawuwuna yau nige ya bom yogu nuwatu unai ya hedehedede, na Tamagu iya tauhetamaligau wa ye hekatagau saha kabo ya hedede yo idohagi kabo ya hedededi. \v 50 Na kabina ya kata meta yona hedehedede ne kabo mauli nige kana siga ye leyama. Unai teina saha ya hedededi ta meta gonogonowana doha saha Tamagu ye hedededi kaliguwai wa bena kabo ya hededehemasalahadi.” \c 13 \s1 Yesu yona hekahekatao kaedi ye deulidi \p \v 1 Mayadai kesega mo na kabo Taukiuli Henuwaisinina mayadaina, na Yesu kabina ye kata meta yona huya ye lagemako kabo tanoubu ta ye laugabaei na ye seuyo Tamana unai. Yesu yona hekahekatao siya tanoubu ta unai, meta huya maudoina ye gadosisiyeidi, na tenem huyana ne unai meta yona gadosisi lakilakikalilina ye hekitadi. \p \v 2 Meimeilahi kaina se kabinonohaiyako, na diyabolo yona nuwatu meta ye toleyako Yudasi Isakaliyota, Simona natuna unai, iya kabo Yesu kana ye walohai. \v 3 Na Yesu kabina ye kata meta ginauli maudoidi Tamana ye tolediko iya yona gigibwali unai, yo iya Yaubada unai ye laoma na kabo ye seuyo Yaubada unai. \v 4 Ede kabakaikai hatahatana wa ye tologabaei, na yona likwakewa kwamana ye haigabaei, na sauwela ye hai ede duwaduwalina wa unai ye pai.\f ** \fr 13:4 \fq Sauwela ye hai ede duwaduwalina wa unai ye pai: \ft Teina unai Yesu kitakitana meta doha Dius yodi heyayai tauhaina dobidobina hesau.\f* \v 5 Na kabo waila ye ini disi hesau unai, na ye hetubu yona hekahekatao wa kaediyao ye deulidi, na duwaduwalina unai sauwela ye pai wa unai ye saudi. \p \v 6 Huyana ye laoma Simona Petelo unai, ede Petelo ye hededelau unai ye wane, “Guiyau, kabo kaegu ta hinage ku deulidi?” \p \v 7 Yesu ye hededebui ye wane, “Saha ya ginaginauli ta sola nige ku nuwatulobai, na mulinawai kabo ku nuwatulobai.” \p \v 8 Petelo ye wane, “Tabu kaegu ta ku deudeulidi!” \fig Petelo Yesu ye hekaiyawasi tabu kaena ye deulidi.|alt="Peter stops Jesus from washing his feet" src="cn01800.jpg" size="col" copy="© 1996 David C. Cook" ref="13:6" \fig* \p Yesu ye hededebui ye wane, “Na ena taba \add [kaem ne]\add* nige ya deulidi, meta kowa nige gonowana yogu tamowai.”\f ** \fr 13:8 \fq Kowa nige gonowana yogu tamowai: \ft Teina meta Yesu yona hedehedede wa kaniyona, na Yesu kalinana mamohoina ede, \fqa kabo kowa nige yom tupwa kaliguwai\ft .\f* \p \v 9 Kabo Simona Petelo ye wane, “Guiyau, besi, nige kaegu ta se bom, na nimagu yo kulugu hinage ku deulidi.” \p \v 10 Yesu ye hededebui ye wane, “Kaiteya ye duiko meta tauna maudoina ne se aꞌako, unai taba nige ye duiꞌuyo, na kaena se bom mo taba ye deulidi. Komiu maudoimiu ne kwa aꞌako, na kesega mo meta nigele.” \p \v 11 Yesu kabina ye kata meta kaiteya kabo kana ye walohai, ede ye hedede ye wane, “Komiu maudoimiu ne kwa aꞌako, na kesega mo meta nigele.” \p \v 12 Yesu kaediyao wa ye deulidi ye gehe, ede yona kwama wa ye luwuiꞌuyoi na ye uyo yona kabakaikai wa unai, na ye henamaiyeidi ye wane, “Saha ya ginauli ta kwa nuwatulobai e nige? \v 13 Komiu hesagu kwa katai Taulauhekata yo Guiyau. Meta ye dudulaikalili. Temeta kagu kao ede. \v 14 Na ena yau, yomi Guiyau yo Taulauhekata, kaemiyao ta ya deulidi, bena komiu hinage kami kahao kaedi kwa deulidi yo siya hinage kaemiu se deulidi. \v 15 Saha ya ginauli ta meta yomi kabakitahai. Unai saha ya ginauli kalimiuwai ta, hinage bena kwa ginauliwatani. \p \v 16 Ya hededemamohoi kalimiuwai: Heyayai tauhaina nige ye saekalili na kabo kana tanuwaga. Yo wasa taulaena nige ye saekalili na kabo tauhetamalina. \v 17 Na komiu teina nuwatu ta kabidi kwa katako, na ena kwa ginaulidi, meta kabo \w gonowana kwa gwauyala|lemma="gonowana ye gwauyala"\w*. \v 18 Yau nige komiu maudoimiu ta ya hetahetalagomiu. Kaiteyadi ya kaisunuwaidi meta kabimiu ya kata. Na teina ta meta bena kulikuli tabuna ye hemamohoiyei, doha ye wane, ‘Na kaiteya maiyagu pwalawa kesega ka kai, meta kabo ye hemala kagu waiunu.’ \rq (Same 41:9)\rq* \v 19 Teina ta ya hededenonohaidi, na kabo se tubu. Na huyana se tubu, unai kabo kwa kawamamohoi meta Yau ede Iya.\f ** \fr 13:19 \fq Yau ede Iya: \ft Tausonoga gwaudi yodi nuwatu meta teina hedehedede ta kaniyona bena, \fqa Yau ede Yaubada. \ft Na hisa mo yodi nuwatu bena kaniyona ede, \fqa Yau ede Keliso. \f* \v 20 Ya hededemamohoi kalimiuwai: Ena tamowai hesau ya hetamali na se yogaisini meta yau se yogaisinigau. Yo kaiteya ye yogaisinigau meta iya tauhetamaligau wa ye yogaisini.” \s1 Yesu kana tauwalohai ye hededenonohai \r (Mataiyo 26:20-25, Maleko 14:17-21, Luka 22:21-23) \p \v 21 Yesu teina ye hedede na mulinawai nuwana ye pilipili, ede ye hedede ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai: Luwamiu ta unai hesau kabo kagu ye walohai.” \v 22 Yona hekahekatao wa se haibaibaiwaꞌuyoidi yo nuwadi se dagugu teina meta kaiteya hedehededena. \v 23 Yesu yona hekahekata hesau iya ye gadosisikaliliyei wa meta dedekanawai ye kenokeno. \v 24 Ede Simona Petelo nimana unai hekahekata wa ye sikwatagu na ye hededelau unai ye wane, “Ku henamaiyei, kaiteya hedehededena.” \p \v 25 Kabo ye duihasalilau Yesu unai\f ** \fr 13:25 \fq Ye duihasalilau Yesu unai: \ft \+w Kaikaigogo\+w* hededehemasalahana ku hasili. \f* na ye henamaiyei ye wane, “Guiyau, kabo kaiteya?” \p \v 26 Yesu ye hededebui ye wane, “Teina pwalawa ta kabo ya hedakwa disi ne unai na ya mosei tamowai hesau unai meta iya tamowaina ede.” Na kabo pwalawa tehana wa ye hedakwa na ye mosei Yudasi Isakaliyota unai, iya Simona natuna. \v 27 Huyana Yudasi pwalawa wa ye hai meta Satani ye luwu kalinawai. Ede Yesu ye hededelau unai ye wane, “Saha bena ku ginauli ne ku ginaulimwamwayauyei.” \p \v 28 Taututuli yodi kabakaikai wa unai nige hesau kabina ye kata idohagi to Yesu doha tenem ye hedede kalinawai. \v 29 Na hekadi yodi nuwatu bena Yesu yona hedehedede ta kaniyona ede, “Ku lau na saha gwauyala ta unai ta henuwadi kabo ku hemaisadi.” Na hekadi yodi nuwatu bena ye lau taudehadeha yodi ye kainauya. Matawuwuna Yudasi meta iya yodi moni tobwana taukitahetetena ede. \v 30 Yudasi pwalawa wa ye kai na mulinawai ede ye pesa ye lau. Na tenem mahanana ne meta ye tauhemasigiliyako. \s1 Laugagayo hauhauna \p \v 31 Yudasi ye laoko, na Yesu ye wane, “Yaubada \w Tau Natuna\w* kana kao saesaena mamohoina bena ye hemasalaha, yo saha kabo ye tubu Tau Natuna kalinawai ne, meta unai kabo Yaubada kana kao saesaena mamohoina ye hemasalaha. \v 32 Natuna Yaubada kana kao saesaena mamohoina ye hemasalahahegehe, kabo Yaubada yona kabikabi unai hinage Natuna kana kao saesaena mamohoina ye hemasalaha, na taba nige ye pahili.\f ** \fr 13:32 \fq Yaubada yona kabikabi unai hinage Natuna kana kao saesaena mamohoina ye hemasalaha: \ft Hedehedede ta kaniyona ede huyana Yesu kabo ye uyo Tamana unai meta yona kabaloina saesaena wa ye moseꞌuyoi kalinawai. (\xt Yowane 17:5\ft )\f* \p \v 33 Natuguwao, huyakubwakubwa mo yau maiyamiu kabo ta miya. Na komiu kabo kwa wasewaseneigau. Na Dius tauwoyaidi meta yodi ya hedehededeko, na komiu hinage teina yomiu ya hedehedede: Yau yogu kabalau ne meta komiu taba nige gonowana unai kwa lau. \p \v 34 Teina ta laugagayo hauhauna ya leyawa: Bena kwa haigadogadosisiꞌuyoigomiu, doha yau ya gadosisiyeigomiu ne. Unai komiu bena kwa haigadogadosisiꞌuyoigomiu. \v 35 Ena komiu kwa haigadogadosisiꞌuyoigomiu, kabo tamowai maudoidi kabina se kata meta komiu yau yogu hekahekatao.” \s1 Yesu Petelo yona uhala ye hededenonohai \r (Mataiyo 26:31-35, Maleko 14:27-31, Luka 22:31-34) \p \v 36 Simona Petelo Yesu ye henamaiyei ye wane, “Guiyau, kowa kabo haedi ku lau?” Yesu ye hededebui ye wane, “Yogu kabalau ne meta teina mahana ta unai nige gonowana ku hemuliwatanigau, na muliwai kabo ku hemuliwatanigau.” \v 37 Petelo ye henamaiyei ye wane, “Guiyau, idohagi to teina mahana ta unai taba nige gonowana ya hemuliwatanigo? Yau meta ya nonohako kabo ya boita kowa hesabam.” \v 38 Na kabo Yesu ye hededebui ye wane, “Mamohoi, kabo ku boita yau hesabagu? Ya hededemamohoi kalimwai: Teina boniyai ta unai pwaole hakiyana sola nige ye dou, na kabo ku uhalaeigau ma haiyona.” \c 14 \s1 Yesu meta kedana, na unai ta lau ta lage Yaubada yona tehawai \p \v 1 “Tabu kwa nuwadubu, Yaubada kwa sunumaei yo yau hinage kwa sunumaeigau. \v 2 Tamagu yona numa unai meta dahala gwaudi. Ena taba teina ta nige mamohoi, meta nige gonowana ya hedede bena ya lau temenai kabo yomi dahala ya kabinonohaidi. \v 3 Na ena ya lau yomi dahala ya kabinonohaidi, kabo hinage ya uyoma ya haigomiu, na yau haedi yogu kabamiya meta komiu hinage kabo temenai. \v 4 Yo idohagi kabo kwa lau magaina ne unai meta kedana kabina kwa katako.” \p \v 5 Tomasi ye hededelau Yesu unai ye wane, “Guiyau, yom kabalau ne nige kabina ka kata. Idohagi kabo kedana kabina ka kata?” \p \v 6 Yesu ye hededebui ye wane, “Yau kedana ede, yo yau mamohoina ede, yo yau maulina ede. Nige gonowana hesau ye bom ye lau Tamagu unai, na yau ya bom mo kedana ede. \v 7 Ena taba mamohoi komiu kabigu kwa kata, komiu hinage tamagu kabo kabina kwa kata. Teina mayadai ta unai ye lau ne meta iya kabina kwa kata yo hinage kwa kitayako.” \p \v 8 Pilipo ye wane, “Guiyau, taba tamam ku hekitagai, na kabo takiyede.” \p \v 9 Yesu ye hededebui ye wane, “Pilipo, huyalohaloha yau maiyamiu ta miyamiya. Na idohagi to nige kabigu ku kata? Kaiteya ye kitagau meta Tamagu ye kita. Na idohagi to ku wane, ‘Taba tamam ku hekitagai’? \v 10 Kana kao doha nige ku kawamamohoi meta yau ede Tamagu unai, yo Tamagu ede yau kaliguwai. Hedehedede maudoidi ya hedehedededi ne meta nige yau ya bom yogu hedehedede, na Tamagu kaliguwai ye miya ta meta iya yona paisowa ne tauginaulidi ede. \v 11 Bena kwa kawamamohoi meta yau ede Tamagu unai, yo Tamagu ede yau kaliguwai. Ena nige gonowana yogu hedehedede ta kwa kawamamohoiyeidi, takiyede, na laulau gigigigibwalidi ya ginaulidiko wa debadiwai kwa kawamamohoiyeigau. \v 12 Ya hededemamohoi kalimiuwai: Kaiteya ye sunuma kaliguwai kabo saha ya ginaulidiko wa hinage ye ginaulidi. Yo kabikabi hekadi ye ginaulidi kabo se saekalili na kabo saha yau ya ginaulidi wa. Matawuwuna ede yau meta ya laulau Tamagu unai. \v 13 Na saha kwa kaibwadaidi yau hesaguwai, kabo ya ginaulidi. Tenem unai kabo Tamagu hedebasaena ya helaki. \v 14 Mamohoi, yau hesaguwai ginauli saha kwa kaibwadaidi, kabo ya ginaulidi.” \s1 Yaluwa Tabuna hededehesunumana \p \v 15 “Ena kwa gadosisiyeigau, bena yogu laugagayo kwa kawakabiyeidi. \v 16 Na yau kabo Tamagu ya kaibwadai na kami sagu hesau ye hetamaliyawa, na iya kabo maiyamiu ye lau ee huya nige kana siga. \v 17 Iya ede hedehedede mamohoina Yaluwana.\f ** \fr 14:17 \fq Hedehedede mamohoina Yaluwana \ft meta Yaluwa Tabuna kana paisowa ye hededehemasalaha, iya ede Yesu hedehededena mamohoina tauhededehemasalahana. Matawuwuna Yesu iya mamohoina ede (\xt Yowane 14:6\ft ).\f* Tanoubu ta tamowaidiyao nige gonowana iya se hai, matawuwuna ede nige se kita yo nige kabina se kata. Na komiu iya kabina kwa kata, matawuwuna ede iya maiyamiu na huya matada ne unai kabo nuwamiu ne unai ye miya. \v 18 Yau taba nige ya laugabaegomiu doha dabudabule, na kabo ya uyoma kalimiuwai. \v 19 Huyakubwakubwa mo na mulinawai tanoubu ta kabo taba nige se kitagau, na komiu kabo kwa kitagau. Yau ya mauli, unai komiu hinage kabo kwa mauli. \v 20 Tenem mayadaina ne unai\f ** \fr 14:20 \fq Tenem mayadaina ne unai: \ft Tausonoga hekadi yodi nuwatu meta teina hedehedede ta kaniyona bena, \fqa Yesu yona toloꞌuyo mayadaina wa.\f* komiu kabo kwa nuwatulobai meta yau ede Tamagu unai, yo komiu ede yau kaliguwai, yo yau ede komiu kalimiuwai. \v 21 Kaiteya yogu laugagayo ye hai yo ye kawakabiyei meta iya taugadosisiyeigau ede. Na kaiteya ye gadosisiyeigau, Tamagu kabo iya ye gadosisiyei, yo yau hinage kabo ya gadosisiyei yo ya hemasalahagau iya kalinawai.” \p \v 22 Na kabo Yudasi (iya nige Yudasi Isakaliyota) ye wane, “Guiyau, matawuwuna saha to bena ku hemasalahago kai ka bom kalimaiwai na nige bena tanoubu maudoina kalidiwai?” \v 23 Na Yesu ye hededebui ye wane, “Ena tamowai hesau ye gadosisiyeigau, iya kabo yogu lauhekata wa ye kawakabiyeidi. Tamagu kabo ye gadosisiyei, yo Tamagu maiyagu kabo ka laoma iya maiyamai ka miya. \v 24 Na kaiteya nige ye gadosisiyeigau, taba nige yogu lauhekata wa ye kawakabiyedi. Na yogu lauhekata meta nige yau yogu, na Tamagu iya tauhetamaligau wa yona lauhekata. \p \v 25 Yau teina sola ma miyagu maidamiu ta na ginauli maudoidi ta ya hedededi kalimiuwai. \v 26 Na yau hesaguwai Tamagu kabo kami sagu ye hetamaliyawa. Iya ede Yaluwa Tabuna. Iya kabo ginauli maudoidi udiyedi ye hekatagomiu yo ginauli maudoidi ya hededediko wa kabo nuwamiu ne udiyedi ye henuhenuwaisinidi. \v 27 Nuwadaumwali ya tole kalimiuwai, yogu nuwadaumwali ta ya leyawa. Yau nuwadaumwali ya leyawa ta nige doha tanoubu ye leyawa ne. Tabu nuwamiyao kwa hepilipilidi yo kwa matausi. \p \v 28 Saha ya hedededi wa komiu kwa lapuidiko doha ya wane, ‘Ya laugabaegomiu, na kabo ya uyoma kalimiuwai.’ Ena taba kwa gadosisiyeigau, kabo kwa gwauyala meta ya laulau Tamagu unai, matawuwuna iya ye saekalili na kabo yau. \v 29 Saha kabo se tubu meta ya hededenonohaidiko kalimiuwai. Na huyana se tubu kabo kwa sunumaeigau. \v 30 Yau taba nige gonowana ya hedehededekalili kalimiuwai, matawuwuna ede tanoubu ta kana tanuwaga ye laolaoma. Iya nige yona gigibwali gonowana bena kabo ye saedikwaigau. \v 31 Na tanoubu maudoina bena kabina se kata meta yau Tamagu ya gadosisiyei, unai ede Tamagu saha ye hedededi wa ya ginauliwatanidi. \p Kwa laoma, ta pesa ta lau.” \c 15 \s1 Yesu wine mamohoina ede \p \v 1 “Yau \w wine\w* mamohoina ede, na Tamagu iya wine ta taukitahetetena. \v 2 Ena laga hesau kaliguwai na nige ye kaniyo meta kabo ye bolihai. Na laga kanikaniyodi ne ye boliyawasidi kabo se kaniyonamwanamwa. \v 3 Na komiu kwa aꞌako\f ** \fr 15:3 \fq Kwa aꞌako: \ft Huyana koya taukitahetetena laga kanikaniyodi ye boliyawasidi meta se wane, \fqa laga ye heꞌaꞌa\ft . Na hekahekatao wa Yesu yona hedehedede wa se lapuidi yo se miyawatanidi na teina unai Yesu ye heꞌaꞌadi na se kaniyonamwanamwa, iya ede yodi mauli se namwa yo se dudulai. \f* yogu hedehedede ya hedededi kalimiuwai wa debadiwai. \v 4 Kwa miyatahitahi kaliguwai, na kabo ya miyatahitahi kalimiuwai. Taba laga hesau ye miyasuwala, meta taba nige kaniyona. Na bena ye miya wine ne unai, kabo ye kaniyo. Gonogonowana doha komiu bena kwa miyatahitahi kaliguwai, kabo kwa kaniyo. \v 5 Yau winena ede na komiu meta laganao. Ena tamowai hesau ye miyatahitahi kaliguwai na yau iya unai, kabo ye kaniyo namwanamwakalili. Ena nige kwa patu kaliguwai, meta taba nige kwa kaniyo. \v 6 Ena tamowai hesau nige ye miyatahitahi kaliguwai, iya meta kabo doha wine lagana se gabaeihesuwala na ye pogi. Wine lagadi pogipogidi ne kabo se tanogogoidi na se gabalaedi kaiwa kalakalasina unai na se kalasi. \v 7 Ena komiu kwa miyatahitahi kaliguwai yo yogu hedehedede se miya kalimiuwai, meta saha kwa henuwadi na kwa kaibwadaidi, Tamagu kabo ye lediwa. \v 8 Ena komiu kwa kaniyonamwanamwa, unai kabo kwa hemasalahaꞌuyoigomiu meta komiu yogu hekahekatao mamohoidi. Teina unai kabo Tamagu hedebasae lakilakina ye hai. \p \v 9 Tamagu ye gadosisiyeigau, gonogonowana doha yau hinage ya gadosisiyeigomiu. Bena yogu gadosisi ne unai kwa miyatahitahi. \v 10 Ena komiu yogu laugagayo ta kwa kawakabiyeidi, komiu kabo yogu gadosisi ne unai kwa miyatahitahi, doha hinage yau Tamagu yona laugagayo ya kawakabiyeidi na yona gadosisi ne unai ya miyatahitahi. \v 11 Teina hedehedede ta ya hedededi kalimiuwai matawuwuna ya henuwa bena yogu gwauyala kabo ye miya kalimiuwai na yomi gwauyala ne meta kabo ye lakikalili. \v 12 Yogu laugagayo ede teina: Bena kwa haigadogadosisiꞌuyoigomiu doha ya gadosisiyeigomiu ta. \v 13 Gadosisi lakilakikalilina kabahemasalahana ede bena taba tamowai hesau ye boita kehanao hesabadi. \v 14 Ena yogu hedehedede ta kwa ginauliwatanidi, meta komiu kehaguwao mamohoidi. \v 15 Yau taba nige huya hesauꞌuyo ya kataigomiu yogu heyayai tauhaidi, matawuwuna ede heyayai tauhaina nige kabina ye kata saha kana tanuwaga ye ginaginaulidi ne. Na ya kataigomiu kehaguwao, matawuwuna ede ginauli maudoidi Tamagu unai ya lapuidi wa meta ya hemasalahadiko kalimiuwai. \v 16 Komiu nige kwa kaisunuwaigau, na yau ya kaisunuwaigomiu, bena kwa lau kaniyomiu kwa toledi, na kaniyomiu ne kabo se miyahai. Yo ya kaisunuwaigomiu bena saha kwa kaibwadai yau hesaguwai ne, Tamagu kabo ye leyawa. \v 17 Teina ta yau yogu laugagayo ede: Bena komiu kwa haigadogadosisiꞌuyoigomiu.” \s1 Tanoubu ta yodi hewaiunu hekahekatao udiyedi \p \v 18 \add [Na Yesu yona hedehedede wa ye tubei ye wane,]\add* “Ena tanoubu tamowaidiyao ta se subugomiu, kabo kwa nuwatui meta yau se sububagunaegauko. \v 19 Ena taba komiu tanoubu ta yona, kabo ye gadosisiyeigomiu doha iya yona mamohoidi. Na komiu meta nige tanoubu ta yona, na tanoubu ta unai ya kaisunuwaigomiu. Debanawai tanoubu ta ye subugomiu. \v 20 Hedehedede ya hedededi kalimiuwai wa bena kwa nuwanuwatuidi, doha ya wane, ‘Heyayai tauhaina meta nige ye saekalili na kabo kana tanuwaga.’ Ena se hekamkamnagau, meta komiu hinage kabo se hekamkamnagomiu. Ena yogu lauhekata se kawakabiyeidi, hinage komiu yomi lauhekata kabo se kawakabiyeidi. \v 21 Yau hesagu debanawai kabikabi ne kabo se ginaulidi kalimiuwai, matawuwuna ede tauhetamaligau nige kabina se kata. \v 22 Taba ena nige ya dobima yo ya hededelau kalidiwai, siya yodi baꞌaya taba nige giluna kalidiwai. Na ya dobima yo ya hededelau kalidiwai, ede siya nige gonowana yodi baꞌaya ne se kaihalei. \v 23 Na kaiteya ye subugau, iya hinage Tamagu ye subu. \v 24 Yau laulau gigigigibwalidi ya ginaulidi doha nige tamowai hesau gonowana ye ginaulidi. Na ena taba nige ya ginaulidi kalidiwai, kabo siya yodi baꞌaya taba nige giluna kalidiwai. Na laulau gigigigibwalidi ta se kitadiko, iyamo yau yo Tamagu se subugai. \v 25 Na se subugau, ede \w Dawida\w* saha ye kuli yodi kulikuli tabudi udiyedi wa meta se hemamohoiyei, doha ye wane, \mi ‘Siya yodi subugau ne meta nige kaniyona.’ \rq (Same 35:19, Same 69:4) \rq* \p \v 26 Yau kabo kami sagu\f ** \fr 15:26 \fq Kami sagu, \ft iya ede Yaluwa Tabuna Yesu ye hededehesunumayako \xt Yowane 14:16-18,26 \ft udiyedi. \f* Tamagu unai wa ya hetamaliyama kalimiuwai. Iya ede hedehedede mamohoina Yaluwana, kabo Tamagu unai ye dobima. Iya kabo kagu kao maudoina tauhemasalahana. \v 27 Na komiu hinage bena kwa hededehemasalahagau tamowai kalidiwai, matawuwuna yogu paisowa huyahetubuna unai ye laoma teina meta komiu maidaguwao. \c 16 \p \v 1 Teina ginauli maudoidi ta ya hedededi kalimiuwai, to taba nige \add [ginauli saha hesau debanaena na]\add* sunuma kwa lausuwalaei. \v 2 Dius tamowaidi kabo sunago udiyedi se hepesagomiu. Yo hinage huyana ede ye laolaoma kabo se koihemwaloigomiu. Na laulau ta tauginaulina meta kabo yodi nuwatu bena unai Yaubada se kaihelahui. \v 3 Na ginauli yababadi ta se ginaulidi, matawuwuna ede Tamagu yo yau nige kabimai se kata. \v 4 Teina nuwatu ta ya hededediko kalimiuwai, na huyana se tubu kabo kwa nuwatulobai meta ya hededediko kalimiuwai. Huya bagubagunana unai ye laoma ee teina meta nuwatu ta nige ya hedededi kalimiuwai, matawuwuna yau ede sola maidamiu.” \s1 Yaluwa Tabuna yona paisowa \p \v 5 \add [Kabo Yesu ye wane,]\add* “Nige bayaona kabo ya laugabaegomiu na ya lau tauhetamaligau wa unai, na iyamo komiu nige hesau bena ye henamaiyeigau ye wane, ‘Kowa kabo haedi ku laulau?’ \v 6 Kwa nuwadubukalili, matawuwuna ede teina nuwatu ta ya hededediko kalimiuwai. \v 7 Na yau meta hedehedede mamohoina ya hedede: Ya laugabaegomiu ne meta komiu yomi namwanamwa hesabana. Taba ena yau nige ya laugabaegomiu, kami sagu meta nige gonowana ye laoma. Na ena yau ya lau, kabo kami sagu ne ya hetamaliyama. \v 8 Huyana ye laoma kabo tamowai maudoidi tanoubu ta unai nuwamasalaha ye moseidi na baꞌaya yo miyamiyadudulai yo hekasa se nuwatulobaidi. \v 9 Baꞌaya unai kabo ye hemasalaha kalidiwai meta \add [yodi baꞌaya mamohoina ede]\add* nige se kawamamohoiyeigau. \v 10 Miyamiyadudulai unai kabo ye hemasalaha kalidiwai meta \add [yau miyamiya dudulaina tamowaina,]\add* matawuwuna ede yau ya lau Tamagu unai, yo taba nige gonowana kwa kitaꞌuyoigau. \v 11 Yo Yaubada yona hekasa unai kabo ye hemasalaha kalidiwai \add [meta Yaubada kabo hinage tamowai ye hekasadi,]\add* matawuwuna ede tanoubu ta yona wasawasa\f ** \fr 16:11 \fq Tanoubu ta yona wasawasa \ft meta \+w \ft Satani\+w*. \f* ye hekasayako. \p \v 12 Yau kaliguwai nuwanuwatu se bado bena kabo ya hedededi kalimiuwai. Na se badokalili, unai nige gonowana maudoidi kwa nuwatuhekahinidi. \v 13 Na huyana hedehedede mamohoina Yaluwana ne ye laoma, iya kabo hedehedede mamohoidi maudoidi udiyedi ye henuwatulobaigomiu. Iya taba nige ye bom yona nuwatuwai ye hedehedede, na saha Yaubada unai ye lapuidi kabo ye hedededi, yo saha kabo se tubu matada ne udiyedi ye hekatagomiu. \v 14 Saha ya hedededi hedehedede mamohoina Yaluwana kalinawai, kabo ye hemasalahadi kalimiuwai. Tenem unai kabo hedebasaegau ye helaki. \v 15 Ginauli maudoidi Tamagu kalinawai ne meta yau yogu. Unai ede ya wane, ‘Yaluwa ne kabo kaliguwai yogu hedehedede ye haidi na ye hemasalahadi kalimiuwai.’” \s1 Nuwadubu ye bui ye hemala gwauyala \p \v 16 \add [Na Yesu yona hedehedede wa ye tubei ye wane,]\add* “Huyakubwakubwa mo mulinawai taba nige kwa kitagau, yo huyakubwakubwa mo na mulinawai kabo kwa kitaꞌuyoigau.” \p \v 17 Yona hekahekatao hekadiyo se henahenamaiꞌuyoidi se wane, “Teina yona hedehedede ta kaniyodi saha? Doha ye wane, ‘Huyakubwakubwa mo mulinawai taba nige kwa kitagau, yo huyakubwakubwa mo na mulinawai kabo kwa kitaꞌuyoigau.’ Yo hinage ye wane, ‘Matawuwuna ya laulau Tamagu unai.’” \v 18 Siya sola se henahenamaiꞌuyoidi se wane, “Teina hedehedede ta ‘Huyakubwakubwa mo’ meta kaniyona ede saha? Saha ye hedehedededi ne nige ka nuwatulobaidi.” \p \v 19 Yesu ye kitadi meta se henuwa bena se henamaiyei ede ye wane, “Kabina ya kata meta yogu hedehedede ta kwa hetahetaladi, doha ya wane, ‘Huyakubwakubwa mo mulinawai taba nige kwa kitagau, yo huyakubwakubwa mo na mulinawai kabo kwa kitaꞌuyoigau.’ Yo kwa henuwa kaniyona bena kabina kwa kata. \v 20 Ya hededemamohoi kalimiuwai: Kabo kwa dou yo kwa nuwadubu, na tanoubu ta tamowaidiyao kabo se gwauyala. Komiu kabo kwa nuwadubukalili, na iyamo yomi nuwadubukalili ne kabo ye bui na ye hemala yomi gwauyala. \v 21 Waihiu diyadiyakana bena ye labalaba meta kabo ye kamkamnakalili, matawuwuna yona labalaba mahanana ye lage. Na huyana natuna ye labasi meta yona kamkamna wa ye nuwaluluhiyei, matawuwuna ede natuna wa ye labasiyamako tanoubu ta unai. Teina ta meta ye hemala yona gwauyala. \v 22 Doha hinage komiu: Teina ta meta yomi nuwadubulakilaki huyana. Na huya hesau kabo ya kitaꞌuyoigomiu. Kabo kwa gwauyala, na yomi gwauyala ne taba nige hesau ye haigabaei kalimiuwai. \v 23 Tenem mayadaina ne unai komiu taba nige saha hesau kwa kaibwadaiꞌuyoi kaliguwai. Ya hededemamohoi kalimiuwai: Saha kwa kaibwadai Tamagu unai yau hesaguwai kabo ye leyawa. \v 24 Na ye laoma ee teina, komiu sola nige saha hesau kwa kaibwadai yau hesaguwai. Kwa kaibwada Yaubada unai, kabo kwa hai, unai kabo kwa gwauyalakalili. \p \v 25 Ye laoma ee teina hedehedede palabole udiyedi ya hedede kalimiuwai. Na mayadaina ede ye laolaoma unai taba nige ya hededepalaboleꞌuyo, na unai kabo Tamagu ya hededehemasalahamamohoiyei kalimiuwai. \v 26 Tenem mayadaina ne unai yau hesaguwai kabo kwa kaibwada. Nige ya wane, kabo yau ya kaibwada Tamagu unai komiu hesabamiu. \v 27 Taba nige! Tamagu iya ye gadosisiyeigomiu, matawuwuna ede komiu kwa gadosisiyeigau yo kwa kawamamohoi meta yau Yaubada unai ya laoma. \v 28 Mamohoikalili, yau Yaubada unai ya laoma, na ya laomako tanoubu ta unai. Na tanoubu ta kabo ya laugabaei ya uyo Tamagu unai.” \p \v 29 Kabo Yesu yona hekahekatao wa se wane, “Teina yom hedehedede ta meta se masalahakalili, nige doha palabole udiyedi ku hedehedede. \v 30 Na ka nuwatulobai meta kowa ginauli maudoidi kabidi ku katakalili. Unai nige gonowana kai taba bena henamai hesau unai ka henamaiyeigo. Teina debanawai ka kawamamohoi meta kowa mamohoi Yaubada unai ku laoma.” \p \v 31 Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Na kabotaki kwa kawamamohoi! \v 32 Na huyana ede ye laolaoma, na iya ede ye lagemako, na unai kabo kwa tatagwaligwali, hesau hesau ye lau yona kabamiya unai. Kabo kwa laugabaeigau na yau ya bom. Na iyamo yau nige ya bom, na Tamagu meta iya ede maidagu. \v 33 Teina nuwanuwatu ta ya hedededi kalimiuwai, unai kabo nuwadaumwali kwa hai yau kaliguwai. Tanoubu ta unai komiu kabo pilipili kwa hekalodi. Na nuwamiu se bayao! Matawuwuna yau tanoubu ta wasawasana ya saedikwaiyako.” \c 17 \s1 Yesu yona tapwalolo lakilakina \s2 Yesu ye bom yona ye kaibwada \p \v 1 Teina hedehedede ta mulidiwai Yesu ye kaikewasae galewa ne unai na ye tapwalolo ye wane, \pi1 “Tamagu, huyana wa ye lagemako. Natum kana \w kao saesaena mamohoina|lemma="didiga"\w* ku hemasalaha, na unai kabo Natum hinage kam kao saesaena mamohoina ye hemasalaha. \v 2 Kowa gigibwali ku leyama, unai ya hemala tamowai maudoidi kadi tanuwaga. Kaniyona ede mauli nige kana siga bena kabo ya moseidi tamowai maudoidi ku ledima wa kalidiwai. \pi1 \v 3 Teina meta mauli nige kana siga ede: Kowa ku bom Yaubada mamohoina yo yau, Yesu Keliso, yom hetahetamali tamowaina, bena kabida se kata. \v 4 Paisowa ku ledima wa ya ginaulihegehediko. Na teina paisowa ta udiyedi kam kao saesaena mamohoina ya hemasalaha tanoubu ta unai. \v 5 Huyana tanoubu sola nige ye tubu, meta yau maidam na yogu kabaloina saesaena wa kaliguwai. Unai ya kaibwadaigo huyana ya lage kowa kalimwai bena yogu kabaloina saesaena wa ku haiꞌuyoiyama kaliguwai.” \s2 Yesu yona hekahekatao yodi ye kaibwada \pi1 \v 6 “Tamagu, tanoubu ta unai tamowai hekadi ku kaisunuwaidi bena yogu tamowai. Siya kowa yom tamowai, na ku ledima kaliguwai, na yom hedehedede se kawakabiyedi. Siya kalidiwai meta kowa kam kao mamohoina\f ** \fr 17:6 \fq Kam kao mamohoina: \ft Kalina Giliki unai se kuli, \fqa hesam\ft .\f* ya hemasalaha. \v 7 Kabina se kata meta ginauli maudoidi ku ledima wa, siya kowa kalimwai se laoma. \v 8 Matawuwuna hedehedede ku ledima wa ya moseidi kalidiwai na se haidi. Yo kabina se katakalili meta kowa kalimwai ya dobima. Yo se kawamamohoi meta kowa ku hetamaligau. \v 9 Siya yodi ya tapwalolo. Nige tanoubu ta maudoina yodi ya tapwalolo, na siya kaiteyadi ku ledima wa yodi, matawuwuna ede siya kowa yom. \v 10 Siya maudoidi kaliguwai ne kowa yom, yo maudoidi kalimwai ne meta yau yogu. Na yodi miyamiya ne udiyedi kagu kao saesaena mamohoina se hemasalaha tamowai kalidiwai. \v 11 Yau kabo tanoubu ta ya laugabaei, na ya laolaowa kalimwai, na siya meta kabo sola tanoubu ta unai se miyamiya. Tamagu, kowa tabuna. Hesam ku leyama wa debanaena ede ta nuwakesega. Na ya kaibwadaigo bena yom gigibwali unai\f ** \fr 17:11 \fq Yom gigibwali unai: \ft Yowane ye kuli, \fqa yodi ku laugudugudu \+w \ft hesam|lemma="hesa"\+w* unai. Buka Dimdim hekadi hedehedede ta yodi kulibuina udoi, ede se kuli, \fqa yodi ku laugudugudu na kalimwai se miyatahitahi\ft . \f* yodi ku laugudugudu, to se nuwakesega doha kowa yo yau. \v 12 Huyana yau maiyadi meta yababa udiyedi ya tolotaunidi yo ya kitahetetenamwanamwaedi hesa ku leyama wa unai. Nige hesau ya hetaukwadalele, na iya hekamkamna tauhekalona ne ye bom mo. Teina unai ede kulikuli tabuna wa ye hemamohoiyei. \pi1 \v 13 Yau meta ya laolaowa kalimwai, na sola tanoubu ta unai ma miyagu, na teina nuwatu ta ya hedededi kalidiwai, na bena yogu gwauyalalakilaki unai se miya. \v 14 Yau yom hedehedede wa ya moseidiko kalidiwai, na tanoubu tamowaidi meta siya se subudi, matawuwuna siya nige tanoubu ta yona doha yau nige tanoubu ta yona. \v 15 Yau nige ya kaibwadaigo bena tanoubu ta unai ku haigabaeidi, na ya kaibwadaigo bena \w tauyababa\w* yona gigibwali unai kowa ku lauguduguduidi. \v 16 Siya nige tanoubu ta yona, doha yau nige tanoubu ta yona. \v 17 Taba hedehedede mamohoina unai ku saguidi na se hemala yom tamowai mamohoidi.\f ** \fr 17:17 \fq Se hemala yom tamowai mamohoidi: \ft \+w Hetabu\+w* hededehemasalahana ku hasili. \f* Kowa yom hedehedede meta hedehedede mamohoina ede. \v 18 Kowa ku hetamaligau ya dobima tanoubu ta, unai yau hinage ya hetamalidi se lau tanoubu ta unai. \v 19 Siya debadiwai ede yau ya mosegabaeiꞌuyoigau kowa kalimwai, unai bena siya kabo hinage ya moseidi kalimwai na siya mamohoi yom tamowai.” \s2 Yesu tausunumaena maudoidi yodi ye kaibwada \pi1 \v 20 “Tamagu, yogu kaibwada ta nige yogu hekahekatao se bom hesabadi, na hinage wasa ta yodi hewasana unai na kaiteyadi se kawamamohoiyeigau meta yodi ya kaibwada. \v 21 Na ya kaibwadaigo meta maudoidi kabo se nuwakesega, doha kowa ede kaliguwai yo yau ede kalimwai. Siya hinage bena kalidawai, unai tanoubu maudoidi kabo se kawamamohoi meta kowa ku hetamaligau. \v 22 Yogu kabaloina saesaena gigibwalina maudoina ku haiyama wa ya hekawalaei kalidiwai. Tenem unai bena siya se nuwakesega doha kita meta kesega. \v 23 Ede yau kalidiwai yo kowa ede kaliguwai. Taba siya se nuwakesegamamohoi, na unai bena tanoubu maudoina kabina se kata meta kowa ku hetamaligau, yo ku gadosisiyeidi gonogonowana doha yau ku gadosisiyeigau. \pi1 \v 24 Tamagu, ya henuwa bena tamowai ku ledima wa maidaguwao yogu kabamiya ne unai, to yogu kabaloina saesaena wa se kita. Yogu kabaloina saesaena wa ku leyama, matawuwuna ku gadosisibagunaegau na kabo tanoubu ta ye tubu. \pi1 \v 25 Tamagu, kowa ku dudulaikalili. Tanoubu ta kowa nige kabim se kata, na yau kabim ya kata, yo siya tausunumaegau kabina se kata meta kowa ku hetamaligauma. \v 26 Ye laoma teina ede kam kao ya hemasalaha kalidiwai, na sola kabo ya hemahemasalahaꞌuyoigo kalidiwai, na unai ede bena se haigadogadosisiꞌuyoidi doha kowa ku gadosisiyeigau, yo yau kabo kalidiwai.” \c 18 \s1 Yesu se kabihekahini \r (Mataiyo 26:47-56, Maleko 14:43-50, Luka 22:47-53) \p \v 1 Huyana Yesu ye tapwalologehe maiyana hekahekatao se dalahai na Kidilona gonuna unai se taukawasi se lau teha hesau unai. Na temenai meta olibe yaowana hesau, ede maiyana hekahekatao wa se lulau unai. \p \v 2 Yudasi iya Yesu kana tauwalohai wa meta tenem teha ne kabina ye kata, matawuwuna ede Yesu maiyana hekahekatao huya hekadi temenai se laolaomagogoi. \v 3 Ede ye laoma na tauꞌiyala bodadi yo taukaitalasam tauwoyaidi yo Paliseya yodi taupaisowa hekadi maiyanao. Na osili, lampa yo kabaꞌiyala gogodi se baheidi, na ye woyaidi se lau se lage tenem olibe yaowana ne unai. \p \v 4 Ginauli maudoidi kabo se tubu Yesu kalinawai ne kabidi ye katako, ede ye lau na ye henamaiyeidi ye wane, “Kaiteya hesabana kwa laoma?” \p \v 5 Se hededebui se wane, “Yesu Nasaleta tamowaina wa.” \p Yesu ye wane, “Yau tamowaina ede.” Na Yesu kana tauwalohai Yudasi meta menai maiyanao se totolo. \v 6 Huyana Yesu ye wane, “Yau tamowaina ede,” taulaoma wa se mulisigisigi yo se gulidobi bwatano wa unai. \p \v 7 Yesu ye henamaiꞌuyoidi ye wane, “Kaiteya hesabana kwa laoma?” \p Ede se wane, “Yesu Nasaleta tamowaina wa.” \p \v 8 Yesu ye wane, “Ya hededeyako kalimiuwai meta yau tamowaina ede. Ena yau ya bom kwa wasewaseneigau, yogu tamowai ta kwa kabigabaeidi se lau.” \v 9 Teina ye tubu meta iya yona hedehedede wa ye hemamohoiyei, doha ye wane, “Tamowai ku ledima wa ya kitahetetenamwanamwaedi na nige hesau ya hetaukwadalele.” \p \v 10 Na Simona Petelo iya yona kelepa kalinawai ye lausini ede taukaitalasam saesaena yona heyayai tauhaina beyakahatuna ye boliꞌutusi. Heyayai tauhaina wa hesana ede Malakasi. \v 11 Kabo Yesu ye hededelau Petelo unai ye wane, “Yom kelepa ne ku toleꞌuyoi kabahaina ne unai! Matawuwuna ede kamkamna keyakana Tamagu ye leyama ta, taba unai ya numa.” \s1 Yesu se woyalaei Anase unai \r (Mataiyo 26:57-58, Maleko 14:53-54, Luka 22:54) \p \v 12 Na kabo tauꞌiyala bodadi maiyadi kadi tanuwaga yo Dius tauwoyaidi yodi taupaisowa wa Yesu se hai yo nimana se paidi. \v 13 Na bagubaguna meta se woyalaei Kaiyapasi bwasiyana Anase unai. Kaiyapasi iya taukaitalasam saesaena tenem bolimaina ne unai. \v 14 Na iya ede ye hededelau Dius tauwoyaidi udiyedi ye wane, “Ye namwakalili taba tamowai kesega ye boita tamowai maudoida hesabada.” \s1 Petelo yona uhala bagubagunana \r (Mataiyo 26:69-70, Maleko 14:66-68, Luka 22:55-57) \p \v 15 Simona Petelo yo hekahekata hesau Yesu se hemuliwatani. Na hekahekata hesau wa Yesu ye hemuliwatani se mwalae taukaitalasam saesaena yona bakubaku ne unai, matawuwuna taukaitalasam saesaena wa\f ** \fr 18:15 \fq Taukaitalasam saesaena wa, \ft iya ede Anase. Iyamo lausoisoi 13 unai ta hasili meta tenem bolimaina ne unai taukaitalasam saesaena ede Kaiyapasi. Na Anase meta iya taukaitalasam saesaena bagubagunana, na sola hesa ne ye kabikabihekahini na Yesu se woyalae unai. Iya teinai Yesu ye henamaibuibui. (\xt Yowane 18:19,24, Luka 3:2, yo Apostolo 4:5\ft ).\f* tenem hekahekata ne kabina ye kata. \v 16 Na Petelo meta dagela ne unai ye nayanaya, ede hekahekata hesau wa iya taukaitalasam saesaena kabina ye kataꞌusi wa ye uyo kawakeda wa na ye hededelau kawakeda taukitahetetena waihiuna kalinawai bena taba Petelo ye mwalae. \p \v 17 Waihiu kawakeda taukitahetetena wa Petelo ye henamaiyei ye wane, “Na kowa hinage Yesu yona hekahekata hesau?” \p Iya ye hededebui ye wane, “Yau nige.” \p \v 18 Huyana ne meta huyagwagwama, ede heyayai tauhaidi hekadi yo tauwoyawoya yodi taupaisowa wa kaiwa se yuhi na se tolohetakikili se kaikaimwaiga. Na Petelo hinage ye tololau ede maiyadi se kaimwaiga. \s1 Taukaitalasam saesaena bagubagunana wa Yesu ye henamaiyei \r (Mataiyo 26:59-66, Maleko 14:55-64, Luka 22:66-71) \p \v 19 Na kabo taukaitalasam saesaena Yesu yona hekahekatao yo yona lauhekata debadiwai ede ye henamaibuibui.\fig Taukaitalasam saesaena Yesu ye helauhetala.|alt="Jesus questioned by the High Priest." src="cn01815.jpg" size="col" copy="© 1996 David C. Cook" ref="18:19" \fig* \p \v 20 Ede Yesu ye hededebui ye wane, “Yau huya badobado sunago yo Numa Tabuna udiyedi ya laulauhekata. Menai kita Dius yoda tamowai se laolaomagogoi, na ya laulauguguyamasalaha tamowai maudoidi kalidiwai. Nige ginauli hesau ya hededewadawadamyei. \v 21 Idohagi to ku henamaiyeigau? Yogu hedehedede taulapuidi ne ku henamaiyeidi. Yogu hedehedede meta kabidi se katakalili.” \p \v 22 Na taukaitalasam saesaena wa yona taupaisowa hesau Yesu dedekanawai ye totolo na yona hededebui wa ye lapui ede nimanawai ye laupapali, na ye wane, “Idohagi to taukaitalasam saesaena unai ku hedede doha teina?” \p \v 23 Yesu ye hededebui ye wane, “Ena taba hedehedede ta ya hedede ne unai ya laupwano, yogu laupwano saha bena ku hededehemasalaha. Na taba saha ya hedededi ne mamohoi, ye saha to ku laupapaligau?” \v 24 Yesu meta nimana sola ma paipaidi, na Anase iya ye hetamalilae taukaitalasam saesaena Kaiyapasi unai. \s1 Petelo yona uhala helabuina yo hehaiyonana \r (Mataiyo 26:71-75, Maleko 14:69-72, Luka 22:58-62) \p \v 25 Simona Petelo ye tolo na ye kaikaimwaiga, na taukaimwaiga hekadi wa se henamaiyei se wane, “Kowa hinage yona hekahekatao wa hesauna?” \p Petelo ye uhala ye wane, “Yau nige.” \p \v 26 Na tamowai beyana Petelo ye boliꞌutusiꞌusei wa kehana hesau iya hinage taukaitalasam saesaena yona heyayai tauhaina, ye hededebayao ye wane, “Ya nuwatui meta kowa ya kitago Yesu maiyam olibe yaowana wa unai.” \v 27 Na Petelo ye uhalaꞌuyo, na mahanana ne unai meta pwaole hakiyana ye dou. \s1 Yesu Pilato matanawai ye tolo \r (Mataiyo 27:1-2,11-14, Maleko 15:1-5, Luka 23:1-5) \p \v 28 Na kabo Dius tauwoyaidi wa Yesu maiyadi Kaiyapasi yona numa se pesagabaei na se lau Loma yodi gabana yona kabaloina numana lakilakina unai. Mala ye tom na malatomtom gagilina unai, na Dius tauwoyaidi nige se mwalae Loma yodi gabana yona numa wa unai, matawuwuna Dius yodi laugagayo meta ena se mwalae numa ne unai kabo ye hebikidi Yaubada matanawai. Na nige se mwalae, matawuwuna ede se henuwa bena Taukiuli kaina se kai. \v 29 Ede Gabana \w Pilato\w* ye pesa ye laoma kalidiwai na ye henamaiyeidi ye wane, “Yababa saha unai teina tamowai ta kwa hegilu?” \p \v 30 Na se wane, “Ena taba iya nige laugagayo hesau ye utusi, taba nige ka woyaiyama kalimwai.” \p \v 31 Pilato ye hededelau udiyedi ye wane, “Kwa hai na kabo yomi laugagayo ne unai kwa bom kwa hekasa.” \p Dius tauwoyaidi wa se hededelau unai se wane, “\add [Komiu Loma tamowaidi yomi laugagayo kwa tole meta]\add* kai nige gonowana tamowai hesau ka hekasa na ka unuhemwaloi.”\f ** \fr 18:31 \fq Kai nige gonowana… ka unuhemwaloi: \ft Loma tamowaidi siya se bom mo yodi dudulai bena tamowai se hesataulo.\f* \v 32 Teina ye tubu ta meta Yesu yona boita kana kao ye hededehemasalahayako wa ye laoma ye hemamohoiyei. \p \v 33 Na kabo Pilato ye mwalaeseuyo yona kabaloina numana lakilakina wa unai na Yesu ye yoganei ye lau unai na ye henamaiyei ye wane, “Kowa Dius tamowaidi yodi wasawasa?” \p \v 34 Yesu ye henamailau unai ye wane, “Teina ta kowa ku bom yom henamai, o tamowai hekadi se hededehemasalahagauko kowa kalimwai?” \p \v 35 Pilato ye hededebui ye wane, “Yau nige Dius tamowaina. Yom tamowai yo taukaitalasam tauwoyaidi se woyaigo na kwa laoma kaliguwai. Yababa saha ku ginauli?” \p \v 36 Yesu ye wane, “Yau yogu basileiya ne nige tanoubu ta yona. Ena taba tanoubu ta yona, yogu taupaisowa maudoidi ne kabo yogu se laugudugudu, na Dius tamowaidi ne taba nige gonowana se haigau. Na yogu basileiya ne meta iya teha hesau yona.” \p \v 37 Na Pilato ye hededelau iya unai, ye wane, “Unai kowa meta wasawasa!” \p Yesu ye hededebui ye wane, “Kowa ku hedede meta yau wasawasa. Mamohoikalili, se labasigau yo ya dobima tanoubu ta unai bena hedehedede mamohoina ya hemasalaha tamowai udiyedi. Na kaiteyadi hedehedede mamohoina se henuwa, siya kabo se lapulaoma kaliguwai.” \v 38 Ede Pilato ye henamai ye wane, “Mamohoina bena saha?” \p Teina unai ye pesa ye lau Dius udiyedi na ye wane, “Nige kabahegiluna saha hesau ya lobai. \v 39 Na komiu yomi laulau meta bolimai badobado \w Taukiuli Henuwaisinina\w* huyana unai kabo numatutugudu unai taumiya tamowaina hesau kwa kaibwadai bena ya yailigabaei. Unai hage, kwa henuwa bena Dius yodi wasawasa ne ya yailigabaei?” \p \v 40 Na maudoidi se yogahilakilaki se wane, “Nige, iya nige! Balabasi iya ku yailigabaeiyama ede.” Na Balabasi iya meta Loma gabemani unai tauhaikabi tamowaina. \c 19 \s1 Se hekasa meta Yesu kabo se hesataulo \r (Mataiyo 27:15-31, Maleko 15:6-20, Luka 23:13-25) \p \v 1 Na kabo \w Pilato\w* Yesu ye hai ye moselaei tauꞌiyala udiyedi na \w wipi\w* unai se sapiheyababakaliliyei. \v 2 Na kabo kaiwa gwaligwalina laganao se heidi doha kolona na se tole Yesu kuluna unai, yo kwama pulupululuna\f ** \fr 19:2 \fq Kwama pulupululuna \ft ne kana kao mamohoina meta Dimdim unai ta wane \ft \+tl purple\+tl*. Na kaniyona ede wasawasa kabakitalobaina hekihekinoina. Na kalinada unai nige \+tl purple\+tl*, unai \fqa pulupululuna \ft ta hepaisowa.\f* se hai se heluwui. \v 3 Na se sae kalinawai na se talatalawasiyei se wane, “O Dius yodi wasawasa, ka hedebasaego.” Yo nimadiwai se laupapali. \p \v 4 Pilato ye pesaꞌuyo na ye hededelau Dius tauwoyaidi wa udiyedi ye wane, “Kwa lapui, kabo ya woyaiyama na bena kabina kwa kata meta iya kalinawai nige kabahegiluna hesau ya lobai.” \v 5 Na Yesu kabo ye pesama, na maimaina gwaligwalina se heihepoꞌopoꞌo wa kuluna ne unai yo tauna ne unai meta kwama pulupululuna. Ede Pilato ye hededelau udiyedi ye wane, “Tamowai wa iya ede teina!” \p \v 6 Huyana taukaitalasam tauwoyaidi yo yodi taupaisowa lakilakidi Yesu se kita meta se yogahilakilaki se wane, “Ku hesataulo! Ku hesatauloyawa!” \p Na Pilato ye hededelau udiyedi ye wane, “Komiu kwa hai na kwa hesataulo. Yau nige kabahegiluna hesau ya lobai.” \p \v 7 Na Dius tauwoyaidi se hededebui se wane, “Kai meta yoma laugagayo hesau, na laugagayo ne debanawai iya taba ye boita, matawuwuna ede ye hedede meta bena iya Yaubada Natuna.” \p \v 8 Huyana Pilato teina hedehedede ta ye lapui meta ye matausikalili. \v 9 Kabo ye mwalaeseuyo numa lakilakina wa unai, na iya Yesu ye henamaiyei ye wane, “Kowa haedi ku laoma?” Na Yesu nige kalinana. \v 10 Ede Pilato ye henamaiꞌuyo ye wane, “Idohagi to nige kalinam? Nuwana kowa nige kabina ku kata meta yau yogu gigibwali gonowana kabo ya yailihaigo o ya hesataulogo?” \p \v 11 Yesu ye hededebui ye wane, “Yau yom tanuwaga gigibwalina ta unai ya miyamiya matawuwuna ede yom gigibwali ne Yaubada ye leyawa. Unai tamowai ne\f ** \fr 19:11 \fq Tamowai ne: \ft Tausonoga gwaudi yodi nuwatu meta teina tamowaina ede Kaiyapasi.\f* ye mosegabaeigau kalimwai ta, iya yona yababa ye lakikalili na kabo kowa.” \p \v 12 Teina hedehedede ta unai ede Pilato ye kaipatekalili bena Yesu ye yailigabaei, na Dius tauwoyaidi se yogalau unai se wane, “Ena taba teina tamowai ta ku yailigabaei meta kowa nige Sisa yona taupaisowa namwanamwana. Teina tamowai ta ye hedede bena iya wasawasa, na teina hedehedede ta ye hemasalaha meta Sisa unai ye haikabi.” \p \v 13 Pilato teina hedehedede ta ye lapui ede Yesu ye woyahepesadobiyei hekasa kabaginaulina bakubakuna unai, na ye tuli hekasa kabaginaulina kabatulina unai. Teha ta hesana kalina Alamaiki unai ede Gabata,\f ** \fr 19:13 \fq Gabata: \ft Tehana ta unai meta bwatano ne unai weku taditadidi tabatabadi udiyedi matuna se ginauli na hekasa kabaginaulina kabatulina unai se tole kewana ne unai. \f* kaniyona ede weku unai se matui. \p \v 14 Teina saha se tubu ta meta Taukiuli kaina kabinonohana mayadaina mayamayadailakina unai. \p Kabo Pilato ye hededelau Dius tauwoyaidi wa udiyedi ye wane, “Yomi wasawasa wa iya ede teina.” \p \v 15 Na siya se yogalau unai se wane, “Ku laehesuwala! Ku laehesuwalayawa! Ku hesatauloyawa!” \p Pilato ye henamaiyeidi ye wane, “Kwa henuwa bena yomi wasawasa ne ya hesataulo?” \p Taukaitalasam tauwoyaidi se yogabui se wane, “Yoma wasawasa kesega ede Sisa! Kai nige yoma wasawasa hesau!” \fig Dius bodadi se yoga lau Pilato unai se wane, “Ku hesatauloyawa!”|alt="The crowd shouted: Crucify him!" src="cn01825.jpg" size="col" copy="© 1996 David C. Cook" ref="19:15" \fig* \p \v 16a Na kabo Pilato Yesu ye moselaei tauꞌiyala tamowaidi kalidiwai bena se hesataulo. \s1 Yesu se hesataulo \r (Mataiyo 27:32-44, Maleko 15:21-32, Luka 23:26-43) \p \v 16b Ede Yesu se woyaei se laei. \v 17 Na Yesu kana sataulo ye bom ye bahei na ye lau tupwa hesauna unai hesana ede Mwayalu Magaina. Kalina Alamaiki unai se wane, Golagota. \v 18 Temenai Yesu yo tamowai labui maiyanao se hesataulodi. Yesu se heduwaduwali na tehakahatuna ne unai hesau yo tehaseuseulina ne unai hesau. \p \v 19 Pilato hededehemasalaha kubwakubwana ye kuli na se tutuhepatu sataulo wa kewanawai. Ye kuli ye wane, “YESU NASALETA TAMOWAINA, DIUS YODI WASAWASA.”\f ** \fr 19:19 \fq Yesu Nasaleta Tamowaina, Dius Yodi Wasawasa \ft meta Loma kalinadiyena ede \fqa Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum\ft . Tautau se bado udiyedi hedehedede ne se kulihekubwa se kuli I-N-R-I. \f*\fig Sataulo unai Pilato Yesu hededehegiluna ye kuli.|alt="Sign on the cross" src="Sign on the Cross (by Louise Bass).tif" size="col" copy="© 1996 David C. Cook" ref="19:19" \fig* \v 20 Dius tamowaidi gwaudi kulikuli wa gonowana se hasili, matawuwuna ede yodi kabahesataulona ne meta magailaki wa dedekanawai. Na hededehemasalaha wa meta kalina Alamaiki, Latini yo Giliki udiyedi ye kuli. \v 21 Na Dius yodi taukaitalasam tauwoyaidi se hededelau Pilato unai se wane, “Tabu ku kuli ku wane, ‘Dius tamowaidi yodi wasawasa,’ na taba ku kuli ku wane, teina tamowai ta ye hedede ye wane, ‘Yau Dius tamowaidi yodi wasawasa.’” \p \v 22 Na Pilato ye hededebui ye wane, “Saha ya kuli ne meta temeta ya kuli ede!” \p \v 23 Yesu se hesataulo, na kabo tauꞌiyala tamowaidi wa taudi hasi, siya kana kwama se haidi na se bolidi na se soiyeidi se bom mo kalidiwai, na kana likwaguni kwamana wa nige se boli, matawuwuna teina kwama ta meta kewana unai ye dobi guni ne meta se halukesegai mo, nige kababoditubeina hesau. \v 24 Ede tauꞌiyala wa se bom se hedehedede se wane, “Tabu kwama ta ta igaꞌigali. Ta tole na ta kaiheyai kabo kaiteya ye hai.” Teina ye tubu ta meta kulikuli tabuna ye hemamohoiyei doha ye wane, \q1 “Yogu kwama se soiyeidi kalidiwai, \q2 yo yogu likwaguni kwamana daisi unai se kaiheyai.” \rq (Same 22:18) \rq* \p Na teina laulau ta ede tauꞌiyala tamowaidi wa se ginaulidi. \p \v 25 Yesu yona sataulo dedekanawai meta iya sinana, sinana kana kaha, Maliya iya Kolopasi mwanena yo Maliya Magadala waihiuna se totolo. \v 26 Huyana Yesu ye kaikewadobi na sinana ye kita yo yona hekahekata ye gadogadosisiꞌusei wa dedekana unai ye totolo, ede ye hededelau sinana wa unai ye wane, “Sinebada! Temeta me kowa natum.” \v 27 Na yona hekahekata wa unai ye wane, “Kowa sinam ede temeta.” Tenem huyana ne unai ye lau meta yona hekahekata wa Yesu sinana wa ye woyai ye laei yona numa na ye kitahetete. \s1 Yesu yona boita \r (Mataiyo 27:45-46, Maleko 15:33-41, Luka 23:44-49) \p \v 28 Na Yesu kabina ye kata meta yona paisowa maudoidi wa ye hegehediko. Ede ye wane, “Yau gadogu ye magu.” \rq (Same 69:21)\rq* Na teina unai kulikuli tabuna kabo ye hemamohoiyei. \v 29 \w Winega\w* ma pakuna meta temenai, ede tauꞌiyala hesau balo ye hai ye hedakwa winega wa unai na \w hisopa\w* lagana unai balo wa ye gwalihekahini na ye helelesae Yesu kawana ne unai. \v 30 Yesu winega wa ye numa, na kabo ye wane, “Yogu paisowa maudoidi wa ya hegehediko.” Na kabo kuluna ye laudobiyei na yawasina ye mosegabaei. \p \v 31 Na tenem meta Dius yodi Sabati kabinonohana mayadaina wa unai, yo mayadai hesauna ne kabo Sabati. Na tenem mayadaina ne meta mayadai saesaena. Na Dius tauwoyaidi nige se henuwa bena sinale ne se kabakabasi sataulo ne udiyedi ye lau ee Sabati ye lobai. Ede Pilato se kaibwadai na tamowai wa kaedi bena se yatugodudi yo sinaledi ne se haigabaeidi. \v 32 Ede tauꞌiyala tamowaidi se lau tamowai labui Yesu maiyanao se hesataulodi wa kaedi se yatugodudi. \v 33 Na huyana se lau Yesu unai na se kita meta ye boitako, ede nige kaena wa se yatugodudi. \v 34 Na tauꞌiyala tamowaina hesau wamali unai Yesu lisilisina ye gwalilapai, na kwasina yo waila se didipesama. \p \v 35 Yau wasa ta taukulina na teina saha se tubu ta ya kitadi na ya kulihemasalahadi. Na saha ya kulihemasalahadi ta meta mamohoidi. Kabina ya kata meta ya hededemamohoi. Na ya kulihemasalaha bena komiu hinage unai kabo kwa kawamamohoi. \v 36 Teina saha se tubu ta bena kulikuli tabuna se hemamohoiyei, doha ye wane, “Nige siyadana hesau kabo se yatugodu.” \rq (Esodo 12:46, Numela 9:12, yo Same 34:20)\rq* \v 37 Yo kulikuli tabuna teha hesau unai ye wane, “Iya lisilisina se gwalilapai wa, kabo se kitalau unai.” \rq (Sakaliya 12:10)\rq* \s1 Yesu se tole bwayabwaya unai \r (Mataiyo 27:57-61, Maleko 15:42-47, Luka 23:50-56) \p \v 38 Teina saha se tubu ta mulidiwai, Yosepa, iya Alimatiya tamowaina, ye kaibwadalau Pilato unai bena Yesu sinalena ye hai. Yosepa meta iya Yesu tauhemuliwatanina wadawadamna hesau na nige ye hemasalahaꞌuyoi, matawuwuna ede Dius tauwoyaidi hekadiyo wa ye matausiyeidi. Pilato yona yali wa unai ede Yosepa ye lau Yesu sinalena ye hai, \v 39 iya maiyana Nikodemo. Na Nikodemo, iya ede boniyaiyena Yesu taukaitaumanaena wa, iya meta yausi panepanena\f ** \fr 19:39 \fq Yausi panepanena: \ft Dius tamowaidi \+w \ft mulo\+w* yo \+w aloi\+w* se kililidi. Teina ginauli labui panedi namwanamwadi paudadi se hebwalidi na se hepaisowadi toletoletau udiyedi, to taba nige sinale panena ye masalaha.\f* ye bahei, polohena doha 33 kilo. \v 40 Siya taudi labui Yesu sinalena wa se hai se heyausi na kaleko posiposina tupwadi lohalohadi udiyedi se suma. Teina ta meta Dius tamowaidi yodi toletoletau kabikabidi. \v 41 Yesu yodi kabahesataulona wa dedekanawai meta koya hesau, na unai \w bwayabwaya\w* hauhauna sola nige tamowai hesau unai se tole. \v 42 Tenem mayadai ne Dius yodi \w Sabati\w* kabinonohana mayadaina yo bwayabwaya wa meta kabahesataulona wa dedekanawai, ede temenai Yesu se tole. \c 20 \s1 Yesu ye toloꞌuyo \r (Mataiyo 28:1-10, Maleko 16:1-8, Luka 24:1-12) \p \v 1 Sabati hesauna mayadaina bagubagunana unai, malatomtom gagilina sola ma masimasigilina, kabo Maliya Magadala waihiuna wa ye lau bwayabwaya wa na ye kita meta kana gudu wekuna wa se buihesuwalayako. \v 2 Ede ye heloi ye lau Simona Petelo yo hekahekata hesauna Yesu iya ye gadosisiꞌusei wa udiyedi na yodi ye hedehedede ye wane, “Guiyau sinalena wa bwayabwaya wa unai se haigabaei na nige kabina ka kata\f ** \fr 20:2 \fq Nige kabina ka kata: \ft Hedehedede ta unai ta hasililobai meta Maliya nige ye bom ye lau bwayabwaya wa, na sinesineo hekadi maiyanao se lau (\xt Mataiyo 28:1, Maleko 16:1-2, yo Luka 23:55—24:1\ft ). \f* haedi se toleyako!” \p \v 3 Kabo Petelo yo hekahekata hesauna wa se heloi se lau bwayabwaya wa unai. \v 4 Taudi labui se heloi na hekahekata hesauna wa Petelo ye heloigabaei na ye lagebaguna bwayabwaya wa unai. \v 5 Ye dunedobi ye kitalau kaleko posiposidi tupwadi lohalohadi wa ye kitadi se bawabawa, na nige ye lusae kalo ne. \v 6 Na Simona Petelo ye mulitama wa ye lage meta ye lusae kalo wa na suma kaleko tupwadi wa ye kitadi se bawabawa, \v 7 yo hinage Yesu kuluna kana suma kalekona wa ye kita meta nokunokuna, na sinale kana suma kalekodi wa tupwa hesau unai na kuluna kana suma wa hinage tupwa hesau unai. \v 8 Na kabo hekahekata hesauna taulagebaguna wa hinage ye lusae bwayabwaya wa unai. Na ginauli maudoidi wa ye kitadi ede ye kawamamohoi. \v 9 Na siya sola nige kulikuli tabuna se nuwatulobai meta Yesu kabo boita unai ye toloꞌuyo. \s1 Yesu ye taumasalaha Maliya Magadala waihiuna unai \r (Maleko 16:9-11) \p \v 10 Kabo hekahekatao wa se uyo yodi numa. \v 11 Na Maliya iya bwayabwaya wa dagelana unai ye totolo na ye doudou. Iya ye doudou na ye dune ye kitalau bwayabwaya kalona wa unai, \v 12 na anelu labui ye kitadi. Kadi kwama posiposidi, na se tutuli Yesu yodi kabahekenona wa unai, hesau kulubawa unai ye tuli na hesau kaegigi unai ye tuli. \p \v 13 Maliya se henamaiyei se wane, “Waihiu, matawuwuna saha to ku doudou?” \p Maliya ye wane, “Yogu guiyau se hai se laehesuwala, na nige kabina ya kata haedi se tole.” \v 14 Teina hedehedede ta mulina ne unai Maliya ye tolobui, meta Yesu ye kita ye totolo, na nige ye kitalobai meta iya Yesu. \p \v 15 Yesu ye wane, “Waihiu, saha sabina ku doudou? Yo kaiteya ku wasewasenei?” Maliya yona nuwatu bena koya taupaisowaina, ede ye wane, “Taubada, ena ku hai na ku tolehesuwala meta taba ku hededehemasalaha haedi ku tole, na kabo gonowana ya lau ya hai.” \p \v 16 Yesu ye hededelau unai ye wane, “Maliya.” Ede ye kitalau Yesu unai na ye wane, “Laboni!” Kalina Alamaiki unai kaniyona ede taulauhekata. \p \v 17 Yesu ye hededelau unai ye wane, “Tabu ku kabikabilaoma kaliguwai, matawuwuna yau sola nige ya sae tamagu unai. Na ku lau kagu kahao yodi ku hedehedede meta yau ya seuseuyo Tamagu iya ede Tamamiu, yo yogu Yaubada iya ede hinage yomi Yaubada unai.” \v 18 Maliya Magadala waihiuna ye lau ede hekahekatao wa yodi ye hedehedede ye wane, “Guiyau wa ya kita!” Yo saha Yesu ye hedededi kalinawai wa hinage ye hedededi. \s1 Yesu ye taumasalaha yona hekahekatao udiyedi \r (Mataiyo 28:16-20, Maleko 16:14-18, Luka 24:36-49) \p \v 19 Tenem mayadaina ne sabati luwana ne unai mayadai bagubagunana, na boniyaina ne unai kabo hekahekatao wa se tupagogoi numa hesau unai na kawakeda se gudui, matawuwuna ede Dius tauwoyaidi se matausiyeidi. Na Yesu ye laoma ede luwadi wa unai ye tolo na ye wane, “Nuwadaumwali kwa hai!” \p \v 20 Ye hedede, na mulinawai kabo nimana yo lisilisina wa ye hekitadi. Yona hekahekatao wa yodi Guiyau se kita meta se gwauyalakalili. \p \v 21 Yesu ye hedehededeꞌuyo ye wane, “Nuwadaumwali kwa hai! Yau Tamagu ye hetamaligauma, unai komiu hinage kabo ya hetamaligomiu.” \v 22 Na kabo ye yahuwalau udiyedi na ye wane, “Yaluwa Tabuna kwa hai. \v 23 Ena tamowai hesau yona baꞌaya kwa nuwatugabaei, kabo nuwatugabae ne ye hai, na ena tamowai hesau yona baꞌaya nige kwa nuwatugabaei, taba nige nuwatugabae ne ye hai.” \s1 Yesu ye taumasalaha Tomasi unai \p \v 24 Na Tomasi, hesana hesau Didimasi\f ** \fr 20:24 \ft Hesa \fq Tomasi\ft meta kalina Alamaiki, na hesa \fq Didimasi \ft kalina Giliki. Hesa labui ne kaniyodi ede \fqa godegode\ft .\f* yo iya saudoudoi labui wa hesauna, huyana Yesu ye taumasalaha wa iya nige maiyadi. \v 25 Ede hekahekatao hekadi wa se hededelau unai se wane, “Kai Guiyau ka kita!” \p Na Tomasi ye hededelau hekahekatao hekadiyo wa udiyedi ye wane, “Ena yau nige nimana udiyedi pawati gaidi ne ya kitadi, yo nimagigigu nige ya tole pawati gaidi ne udiyedi, yo nimagu nige ya tole iya lisilisina gaina ne unai, meta taba nige ya kawamamohoi.” \p \v 26 Sabati kesega mulinawai, hekahekatao wa numa wa unai se tupagogoiꞌuyo na Tomasi meta maiyadi. Keda wa se guduyako, iyamo Yesu ye laoma luwadi wa unai ye tolo na ye wane, “Nuwadaumwali kwa hai!” \v 27 Kabo ye hededelau Tomasi unai ye wane, “Nimagigim ne inai ku tole na nimagu gaidi ta ku kabitonogidi. Yo nimam ne ku heleleyama na lisilisigu ta unai ku kabi. Na tabu ku nuwalabulabui na ku sunuma mo.” \v 28 Tomasi ye hededelau unai ye wane, “Kowa yogu Guiyau yo yogu Yaubada.” \p \v 29 Ede Yesu ye hededelau unai ye wane, “Ku kitagau, na unai ede ku kawamamohoi. Kaiteyadi nige se kitagau na iyamo se kawamamohoi, siya \w gonowana se gwauyala|lemma="gonowana ye gwauyala"\w*.” \p \v 30 Yesu laulau gigigigibwalidi gwaudi ye ginaulidi yona hekahekatao wa matadiwai, na teina buka ta unai nige maudoidi ya kulidi. \v 31 Na saha ya kulidi ta, udiyedi bena kabo kwa kawamamohoi meta Yesu iya Keliso, iya Yaubada Natuna. Na yomi sunuma debadiwai kabo iya hesanawai mauli kwa hai. \c 21 \s1 Yesu ye taumasalaha yona hekahekatao udiyedi Galili Gabwana dedekanawai \p \v 1 Teina saha se tubu wa mulidiwai Yesu ye taumasalahaꞌuyo yona hekahekatao wa udiyedi Tibeliya Gabwana\f ** \fr 21:1 \fq Tibeliya Gabwana \ft meta \+w \ft Galili Gabwana\+w* hesana hesau.\f* dedekanawai. Na yona masamasalaha wa ede doha teina: \v 2 Simona Petelo, Tomasi, hesana hesau ede Didimasi, Natanaela, iya meta magai Kana teha Galili ne tamowaina, Sebedaiyo natunao yo hekahekatao labui hinage, maudoidi ta meta se miyagogoi. \v 3 Na Simona Petelo ye hededelau udiyedi ye wane, “Ya lau ya yama.” Na hekadiyo wa se talam se wane, “\add [Ye namwa,]\add* kabo ta lau.” Ede se dobi se lau yodi waga unai se gelu, na tenem boniyaina ne unai meta se yamakasaya. \p \v 4 Malatomtom gagilina kabo Yesu nagali wa unai ye totolo, na yona hekahekatao wa nige se kitalobai. \p \v 5 Yesu ye yogadobi udiyedi ye wane, “Natuguwao, yama e nige?” Na se hededebui se wane, “Nige saha hesau ina!” \v 6 Ye wane, “Yomi hinaya ne kwa gabalaei waga teha kateyani unai, kabo yama hekadi kwa hekonadi.” Na hinaya wa se gabaei meta nige gonowana se tabeisini, matawuwuna ede yama wa meta se badokalili. \p \v 7 Na hekahekata Yesu iya ye gadosisikaliliyeiꞌusei wa ye hededelau Petelo unai ye wane, “Iya Guiyaunem!” Huyana Simona Petelo ye lapui meta tenem ne Guiyau, na iya meta taugaibuna, ede yona likwakewa kalekona ye hai ye likwa na ye kausihiyei na ununa ye hesabwayahisi kana dagilolo unai, na ye kamposidobi gabwa unai. \v 8 Na hekahekatao hekadi waga unai wa se hemuliwatani, na hinaya ma yamana wa se niuli se sae, matawuwuna ede siya nagali wa dedekanawai, lohana meta doha nimakala 50.\f ** \fr 21:8 \fq Nimakala 50: \ft Kalina Giliki unai nowoina ne meta kubita handele labui (200), meta 90 mita o kala 50.\f* \v 9 Na huyana se lage nagali wa unai meta kaiwa ye kalakalasi se kita. Unai yama, yo dedekanawai meta pwalawa hinage. \p \v 10 Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Yama kwa galaidi wa hekadi kwa baheidima.” \v 11 Ede Simona Petelo ye gelusae na hinaya wa ye tabeisae salagomgom wa unai. Hinaya wa meta yama lakilakidi se hemwayau badodi ede 153. Yama wa se badokalili, na iyamo hinaya wa nige se pulisi. \v 12 Yesu ye hededelau udiyedi ye wane, “Kwa laoma kwa kaikai!” Na hekahekatao wa nige se nuwabayao bena se henamaiyei se wane, “Kowa kaiteya?” Matawuwuna kabina se kata meta iya yodi Guiyau wa. \v 13 Yesu ye laoma pwalawa yo yama ye haidi na kadi ye moseidi. \v 14 Yesu yona toloꞌuyo na mulinawai teina ta meta huya hehaiyonana ye taumasalaha yona hekahekatao udiyedi. \s1 Yesu Petelo ye hetoloꞌuyoi yona paisowa unai \p \v 15 Se kaikaigehe kabo Yesu ye hededelau Simona Petelo unai ye wane, “Simona, Yowane natuna, kowa mamohoi ku gadosisikaliliyeigau, na kabo kam kahao ta?” \p Petelo ye wane, “Mamohoi, Guiyau, kabina ku kata meta ya gadosisiyeigo.” \p Kabo Yesu ye wane, “Yogu mamoe ne ku hekaidi.” \p \v 16 Yesu ye hededeꞌuyo ye wane, “Simona, Yowane natuna, kowa mamohoi ku gadosisiyeigau?” \p Iya ye hededebui ye wane, “Mamohoi, Guiyau, kabina ku kata meta ya gadosisiyeigo.” \p Yesu ye wane, “Yogu mamoe ku kitahetetedi.” \p \v 17 Hehaiyonana unai Yesu ye wane, “Simona, Yowane natuna, kowa ku gadosisiyeigau?” \p Petelo nuwana ye kamkamna, matawuwuna ma haiyona meta Yesu iya ye henamaiyei ye wane, “Kowa ku gadosisiyeigau?”, na ye wane, “Guiyau! Ginauli maudoidi kabidi ku kata, yo kabina ku katakalili meta ya gadosisiyeigo.” \p Yesu ye wane, “Yogu mamoe ku hekaidi. \v 18 Ya hededemamohoi kalimwai: Yom huyahewali unai meta ku bom ku hekalekogo na ku bom yom nuwatu udiyedi ku sae ku dobi. Na yom huyatautaubada unai kabo nimam ku lausinidi na ku heleledi, na tamowai hesau kabo ye hekalekogo\f ** \fr 21:18 \fq Kabo ye hekalekogo: \ft Teina hedehedede ta kalina Giliki unai nuwanuwatuna meta labui. Bagubagunana ede, \fqa kabo ye hekalekogo, \ft na helabuina ede \fqa kabo ye paigo.\f* na ye woyalaeigo kabalau nige ku henuwa ne unai.” \v 19 Teina unai Yesu ye hededehemasalaha meta idohagi kabo Petelo ye boita, na yona boita ne unai kabo hedebasae lakilakina ye mosei Yaubada unai. Na kabo Yesu ye wane, “Ku hemuliwatanigau!” \s1 Yowane hedehededena \p \v 20 Na Petelo ye kitabui na hekahekata Yesu iya ye gadosisiꞌusei wa ye kita ye hemuhemuliwatanidi. (Teina hekahekata ta iya kaiteya tauduihasalilau Yesu unai\f ** \fr 21:20 \fq Tauduihasalilau Yesu unai \ft wasana ede \xt Yowane 13:23-25\ft unai ku hasili. \f* huyakaikaigogo wa unai, na ye wane, “Guiyau, kabo kaiteya kam ye walohai?”) \v 21 Na Petelo tauhemuliwatanidi wa ye kita ede Yesu ye henamaiyei ye wane, “Guiyau, na iya kabo idohagi?” \p \v 22 Yesu ye hededelau unai ye wane, “Ena ya henuwa bena ye miyamiya ye lau ee kana siga ya uyoma, tabu ku nuwanuwatulau unai. Na kowa bena ku hemuliwatanigau.” \v 23 Teina unai ede wasalupolupo ye tadada ye lau kadi kahao se lapui meta bena teina hekahekata ta taba nige ye boita. Iyamo Yesu nige ye wane taba nige ye boita, na ye wane, “Ena ya henuwa ye miyamiya ye lau ee kana siga ya uyoma, tabu ku nuwanuwatulau unai.” \p \v 24 Teina hekahekata ta, iya ede yau. Ginauli maudoidi ta ya hededehemasalahadi yo ya kulidobiyeidi. Na kabina ta kata meta yogu hedehedede ta mamohoidi. \p \v 25 Yesu meta ginauli gwaudi hinage ye ginaulidi. Ena ginauli maudoidi se kulidobiyeidi, ya nuwatui meta tanoubu maudoina ta lakina nige gonowana bena unai buka maudoidi ne kabatoledi ta lobai.