\id JHN - Karo NT [rwo] (Karo dialect of Rawa - rwoK) -Papua New Guinea 2001 (DBL 2014) 
\h Yon 
\toc1 Yon 
\toc2 Yon 
\toc3 Yon 
\mt1 Yon  
\imt1 Yonlo Mande Tabango  
\ip Yon ngu, Yesus enengo sulena oni kande elaya kegidembolo elayaga ngulomu gula. Ene nalu oowooyingga Yesusya endeyolo, ene kenolo ingolo, Yesuslo koni, ko mande wesiyolo etoni ingolo, ngulo ene Yesuslo mande ewoku ingondudu gome yowolo. Ene Mak, Matiyu, ko Luk, ngu oni kabusaga ngundo koletelo oolengo Yesuslo mandeni nakangowonggori. Ene kootu wenga ngu Yondo Yesuslo mandeni nga nakangowolo.  
\c 1  
\s1 Suwoo Suwoo Keda Oluweloyi Mandega, Ngulo Ewolo  
\p
\v 1 Kulimi oolengo, Anutndo oo bidodo ma yeyingo, ngu naluno, Mande ngu (Yesus) oluwoliyo. Yo, Yesusndo ngu Anutya goboolo oluwoliyo. Ngu enengombo Anut.  
\v 2 Kulimi oolengo damonimonggo ngu, ene Anutya oluwoli.  
\v 3 Yo, Yesusndo ene oo bidodo temukowolo. Ngulo ngu, oo gula oole gulano ma tunootewolo. Kini, oo bidodo tunootewoku ngu, Yesus enengombo yeni tunootemukowolo.  
\v 4 Eneno keda sugi sugi oluweloyi oolooteku, ngu keda oluweloyiga ngu simoo balelo solu himi.  
\v 5 Ngu solu himingga ngu suwoono delo himi yetoni, ngu ooleli ngundo doobengoweloyi ereremo kini.   
\p
\v 6-7 Oni gula tunootewo, ngu oowooyi Yon. Anutndo ene koletelo suleyootoni ombuwolo. Yo, ene ombulo oni simoo bale tunoo etuyelolo, Yesus ngu hamoo solu himi oolengo. Ngundilo tetoni, ngulo oni simoo bale mande ngu ingolo, ene nowoondoyemo hamoo tewanggo.  
\v 8 Yon enengombo ngu solu himingga ngu kini. Kini, ene ombuyingo ngu solu himingga (Yesus) ngulo mandeni wesiyolo eweloyimbolo ombuwolo.   
\p
\v 9 Yo, Yesus ngu hamoo solu oolengo. Ngundo ombulo, oni simoo bale bidodo melako oolootenggoku, ngu solu himi yunowelo ombuwolo.   
\p
\v 10 Ngu ene melako ootoolo, ngunonggo ene melako, oni simoo bale, oo bidodo yewolo. Ene melako oni simoo baledo, ene kenolo, ma ingowonggori.  
\v 11-12 Ene enengo ende damonimo oolouyingomu, ene enengo Yuda onindo ngu ma yowonggori. Kini, oni gidalegado yowonggori. Ene oni ngu enengo oowooyimo nowoondoyemo hamoo tetenggoku ngu, ene mete Anutlo simoongo oolengo tunootetenggo.  
\v 13 Yo, ene Anutlo simoongo tunootetenggoku ngu, ene awa namoyembolo daloyebo kini, ko onilo ingonduduno nguya kini, enengo koyemo nguya kini. Anut enengombo yoyeni, enengo simoongo tunootetenggo.   
\p
\v 14 Mande (Yesus) ngundo oni tunootewoku, ngu nalu ootuwoo bodaga nangge, noole kewoolonayimo oluwolo. Yo, eweyimbo suleyootoni, ombutoni, noole kuli enengo dulidalini ngu kenowootowolo. Ngu dulidaliningga ngu, enengo nangoni gulananggega ngulomu. Sumange ko damoni hamoo gome nenengomu, ngu eneno hangewolo.  
\v 15 Yondo ngu oningga ngulo mandeni wesiyolo elo, ngandilo meno ewolo. Ngu oningga ngu, kuli nondo yeno etoowe ingowonggoku, ngu ngandilo. Ene no kootunemo ombulo tunootewoku, ene no oowoone dagalo ulungga tunootete. Ndatelo ngulo, ene kuli tunootelo oluwoku, ngu naluno, no ma oluwololo ewono.   
\p
\v 16 Eneno ngu sumange ulungga oolengo hangelo ooloote. Ngu sumangeningga, ngunonggo nangge suwoo suwoo oo gome gome guladilo guladilo, ene noole yunololoote.  
\v 17 Yo, hamoo, Moses kandeyimonggo Anutndo mamana mande noole yunowolo. Ene sumange nowoondoyi, ko mande damoni hamoo gome nenengo, ngu Yesus Kristusnonggo nangge tunootewolo.  
\v 18 Oni gulado hamoo oolengo Anut ma kenowolo. Anut Nangoni gulanangge, ngu Anut kilalongo. Ngundo eweyi tanggeyimo oolooteku, ngundo nangge, Anutlo damoni ngu nooleno yootunolo ete.   
\s1 Sonoyeloyingo Oni Yon, Ngundo Mande Wesiyolo Ewolo  
\r (Matiyu 3:1-12; Mak 1:7-8; Luk 3:15-17)  
\p
\v 19 Yuda onindo Anutlo woolo yeyingo oni kundingiyi, Liwayi oni ngu suleyelootoyi Yerusalem yokolo, ombulo, Yon sumoo inowonggori. Ge ndawu oningga? Elo ewonggori.  
\v 20 Ngundilo sumoo etoyi, ariya, Yondo mande tunoo elo, mande gula ma oongoowolo. Ene ngandilo wesiyolo ewolo. No Kristus, Anutndo noole ko yoyoweloyi suleyowoku oningga ngu kinilo ewolo.  
\v 21 Yondo ngundilo etoni, enendo sumoo inowonggori. Ngu ndatelo? Ge ndawu oningga? Ge bine Ilayisando? Ewolo. Etoyi, enendo mande gumi ewolo. No Ilayisa kini. Etoni, enendo sumoo gula ewonggori. Ge bine Anutlo ingondudu eyingo oningga, noolendo sobowootetoku, ngu bine? Elo ewonggori. Asa, enebana mande gumi ewolo. Kini.  
\v 22 Ngundilo etoni, enebana Yonno sumoo gula ewonggori. Ge ndawu oningga? Noole komo mande gumi oni noole suleyelootoyi ombuwootoku, nguno ewato. Ge, gengomboya ngu, ge ndatelo ete? Elo ewonggori.  
\v 23 Ene ngundilo etoyi, Yondo gumi ewolo. No nga oningga ngalo Anutlo ingondudu eyingo oni Ayisaya, ngundo ewolo. Oni gula kingo mela oni kini, ngunonggo manggowo gula meno ete. Oo Sembuli Ulungga, ngulo oole yomosiyoyino! Elo ewolo. (Ayisaya 40:3)   
\p
\v 24-25 Parisi onindo ngu oni ngu, suleyelootoyi ombuwolo. Ene Yon sumoo inowonggori. Asa, ge Kristus kini, ge Ilayisa kini, ko Anutlo ingondudu eyingo oni kini, asa, ndawugalo ngulo, ge oni simoo bale sono kundingiyimbo sonoyeloote? Elo sumoo inowonggori.  
\v 26 Ene ngundilo sumoo etoyi, asa, Yondo mandeye gumi ewolo. Nondo ngu sonombo nangge sonoyelooteno. Ene oni gula kewooloyemo dikalo oolooteku ngu, ye ngu watayi kini.  
\v 27 Ngu oningga ngu, no kootusina ombuteku, ngu oningga ngulo yanggangoni ulungga oolengo. Nolo yanggangone ngu bodaga nangge, ngulo ngu, no enengo ko oni telo, ma oluwanolo ewolo.  
\v 28 Nga mandega nga Betani ende, Yodan sono anduloko nguno tunootewolo. Nguno Yondo oni simoo bale sono kundingimbo sonoyelowolo.   
\s1 Yesus Anutlo Sipsip Nangoni  
\p
\v 29 Sengetoni, Yesus ombutoni, Yondo kenolo ewolo. Kenoyi, nga ngu Anutlo Sipsip Nangoni. Ngundo oni simoo bale mela bidodo mbumbuwaye andange yunowa.  
\v 30 Ngu oningga ngulo, nondo kuli ewonomu ngu. Oni gula no kenelolo ombuteku, ngundo no daganelowolo. Ndatelo ngulo, ene no ma oliyingo naluno nguno, ene kuli oluwolo.  
\v 31 No ngu oningga nguya watayi kini. Ene no ombulo, oni sono kundingiyimbo sonoyelootoowe, nguno Iserel oni simoo baleno, ngu oningga ngu tunoo etuyelowanolo ewolo.   
\p
\v 32 Yondo mande ngandilo yootunolo ewolo. No Yuka Kundingiyi ngu, nu kundirimanggowo ngundilo telo, Sambononggo ombulo, ene tabango sanganimo oodoni kenowono.  
\v 33 No nenengombo ngu oningga ngu, kuli watayi kini. Anutndo oni sonoyelo elo, sulenelolo ngu, ngandilo ewolo. Ge Yuka Kundingiyi kenootoyi, oni gula tabango sanganimo oodoningga ngu, ariya, ngu oningga ngundo Yuka Kundingimbo oni simoo bale sonoyelowalo ewolo.  
\v 34 Asa, no nenengombo ngu ooga kenootoowe tunootewolo. No ngulo mandeni yeno kuli ewonoku, nga oningga nga, ene Anut Nangoni. Yondo ngulo ngundilo ewolo.   
\s1 Yesusndo Sulena Oni Gidalega Yoyowolo  
\p
\v 35 Sengetoni, Yon dikatoni, enengo sulena oni elaya nguya dikawoliyo.  
\v 36 Ene Yesus kenootoni, oole keyolo ombutonilo ewolo. Kenoli, ngungga ngu, Anutlo Sipsip Nangoni! Elo ewolo.  
\v 37 Enengo sulena oni elayagaku Yonlo mande ngu ingolo, ene Yesus keyolo oolouwoliyo.  
\v 38 Ene ngundilo tetoli, Yesus yowoolengolo, elayagaku ene keyolo ooloutoli, yeyolo ewolo. Yali ndawuga ereweteli? Ewolo. Etoni, elayagakundo gumi ewoliyo. Rabayi, ge ndawu yanggano ooloote? Elo ewoliyo. Rabayi mandega ngulo damoni ngandilo, oo etuyeloyingo oni ewolo.  
\v 39 Yesusndo gumi ewolo. Mete yali ombuya kenoli! Ewolo. Etoni, asa, elayagaku Yesus keyolo oololo, ene oluwoku ya ngu kenolo, enedodo ngu sangga nguno oluwolo. Ene, ngu sangga nguno mande elo oodoyi, oololo suwootetoni ngu, sa gaboyi nalu namolaya tunootetoni, ko suwoono nguya oluwolo.   
\p
\v 40 Nga oni elayaga, ngando Yonlo mande ingolo, ene Yesus keyolo oololo, ene oni gula oowooyi Enduru, ngu Sayimon Pita ngulo koneyo.  
\v 41 Enduru, sodedonangge Yesusndo oluwonggoku yangga, ngu yokolo ulo, bebeyi Sayimon koletelo erewelo kenolo ewolo. Noole kuli Mesayiya kenootetoku nga! Elo ewolo. Mesayiya ngulo damoni ngandilo. Ene Kristus, Anutndo noole ko yoyoweloyi sunggi yeyingo onilo ewolo.  
\v 42 Ngu naluno nguno, Endurundo Sayimon yolo, Yesusno oolouwolo. Yesusndo kenolo ewolo. Ge Sayimon, Yonlo Nangoni. Kootusina oowoongge Sipas (Pita) ewanggolo ewolo. Ngu oowooyi Pitangga ngulo damoni ngu digi ulunggalo ewolo.   
\s1 Yesusndo Pilip Ko Nataniyel Elaga Negoyelowolo  
\p
\v 43 Sengetoni suwoononggo, Yesusndo enengo ingondudunonggo, Galili melako oolouwanolo ingowolo. Ene Pilip kenolo ewolo. Ge ombuya no kenelolo ewolo.  
\v 44 Pilip ngu ene Betsayida oni. Enduru Pita elagalo ende damoni nguya.  
\v 45 Pilipndo oololo, Nataniyel kenolo ewolo. Nga oningga nga ngu, ene kuli Mosesndo mamana mandeno nakangoyingo, ko Anutlo ingondudu eyingo onindo nguya nakangoyingonggaku, noolendo kuli kenowooto. Ngu Yesus, Nasaret oni, ngu Yosep Nangonilo ewolo.  
\v 46 Ene ngundilo etoni, ariya, Nataniyeldo eneno ngandilo sumoo ewolo. Oo metemi gula Nasaretno tunootewa, bine? Ene ngundilo etoni, asa, Pilipndo mande gumi ewolo. Ombuya kenolo ewolo.   
\p
\v 47 Yesusndo Nataniyel kenootoni, eneno ombutoni, ngandilo ewolo. Keno, Iserel oni ene hamoo! Eneno ebe ganagana mande ko damoni biyomingga nguya, eneno ma oolootelo ewolo.  
\v 48 Ene ngundilo etoni, Nataniyeldo Yesus sumoo inowolo. Ndatelo, ge no watayi tewo? Ene ngundilo etoni, Yesusndo gumi ewolo. Pilipndo ma negogeloyingomo, no nguno (Pik) dega damonimo oodoni geyowonolo ewolo.  
\v 49 Etoni, Nataniyeldo gumi ewolo. Oo etuyeloyingo oni, ge Anutlo Nangoni! Ge Iserel mela ngulo onilo sobosobo koleteyingo ulungga! Ene ngundilo ewolo.  
\v 50 Ngundilo etoni, Yesusndo gumi ewolo. No ge amana (Pik) de damonimo geyowonolo etoowe, ngulo ge nowoondogemo hamoo tete. Kootusina, oo ulunggado nga ooga nga dagatoni, ge kenowalo ewolo.  
\v 51 Yesusndo ene ko ewolo. No hamoo oolengo, yeno eteno. Kootusina, ye Sambo goosootoni, kenootoyi, Anutlo Sambono Engel oni, ngundo Oni Nangoni, ngu tanggeyi gidegide oolelo, ombulo tetoyi, ye yeyowanggolo ewolo.   
\c 2  
\s1 Oni Gula Kena Endemo Bale Yowolo  
\p
\v 1 Sa elaya nguno yokolo, sa kabusayiga nguno, Yesus nemimbo ngu, bale yoweloyi yanggakuno oluwoliyo. Ngu bale yoweloyi nalungga ngu, Kena ende ngu, Galili mela nguno tunootewolo.  
\v 2 Ene Yesus ko enengo sulena oni nguya, ngu bale yoweloyi nalungga, nguno negoyelootoyi oolouwonggori.  
\v 3 Ngundilo oololo oodoyi, Wayin kinitetoni, Yesus nemimbo Yesusya ewolo. Ene Wayin gula kinilo ewolo.  
\v 4 Yesusndo eneya ewolo. Namo, nondo ndawuga tewe? Ngu noolengo geya oo kini. Nolo nalu ma tunooteyingolo ewolo.  
\v 5 Ene ngundilo etoni, asa, nemimbo ko onikuya ewolo. Yesusndo yeno mande gula etoningga ngu, ye komo ngu keyoya teyilo ewolo.   
\p
\v 6 Ngu yangga nguno, nogo kumbe kandegula gidembolo gulanangge oluwonggori. Nguno Yuda oni enengo damoniye sono gemuweloyi sono oolengo, nguno oodoni, Anutlo mamana mandeni Yuda onindo keyoyi elo, ngulo ewolo. Kumbe gulanangge nangge ngu 100 Lita ngundilo. (Ngu 6 ngundi 7 Kelo Dram ngundilo).  
\v 7 Yesusndo ko oniya ewolo. Kumbeno sono moondoya, kumbengootoyiga, hangeni. Ene ngundilo etoni, asa, ko onindo Yesusndo ewoku, ene ngundilo tewonggori.  
\v 8 Yesusndo ko onikuya ewolo. Nga gumi wendoya, yoya, oolouya, oo simbo kayingo sobosobo ngu inoyi. Ene ngundilo etoni, ko onindo gumi wendolo, yolo, oololo, oo simbo kayingo sobosobogaku inowolo.  
\v 9 Oo simbo kayingo sobosobogakundo, sono tewoongolo netoni ngu, ngu naluno ngu, Wayin oolengo tunootete. Ngulo ngu, ene ndanonggo yoyingo ngu, ene watayi kini. Ene enengo ko oni ngundo nangge watayi, sono oolengo moondowonggori. Ariya, oo simbo kayingo sobosobogakundo, bale yoweloyi oninggaku negongowolo.  
\v 10 Ombutoni ewolo. Oni bidodo koletelo Wayin metemimu bayetelogo, kootu oni simoo oowooyingga netoyi ngu, ariya, ngu naluno, ene Wayin biyomi bodaga nguno yunootenggo. Ene ge Wayin metemi oolengo ngu gosiyowoku, ge ataga kootu yolo ombulo, bayeteteku nga!   
\p
\v 11 Kena ende Galili melako nguno, Yesusndo koletelo damoni sungo oolengo gula onindo ma teweloyim, ngu tewolo. Nguno enengo dulidalini ngu etuyelootoni, enengo sulena oni ene damoni yelo, Yesusno nowoondoyemo hamoo tewonggori.   
\p
\v 12 Ngu nalu ngu kinitetoni, Yesus, nemi, konebeyi, ko enengo sulena oni nguya, Kaperniyam endemo ulo, nguno sa nalu gidalega kengelo oluwonggo.   
\s1 Yesusndo Oni Goobooyingo Yano Oo Uliyootoyi Oweyelowolo  
\r (Matiyu 21:12-13; Mak 11:15-17; Luk 19:45-46)  
\p
\v 13 Yuda onilo kengeweloyi kundingiyi nalu oowooyi Pasowa, ngu namoko tete. Ngundilo ngulo, Yesus yade oololo, Yerusalemno oolouwolo.\f + \fr 2:13 \ft Pasowa nalu ngulo damoni ngandilo. Kulimi Anutndo sunggi kenolo dagayeloyingo nalu, Yuda onilo nalu kundingiyi.\f*  
\v 14 Yesus oololo, Yuda onilo goobooyingo ya oowooyi Tempel, ngu newendemo ulo, oni Bulmakau, Sipsip, nu kundirimanggowo uliyootoyi yeyolo, ko oni bibiteweloyi yabano bibitelo, bobeye yowoolengolo yunootoyi yeyowolo.\f + \fr 2:14 \ft Ndatelo ngulo, oni ende gidalegalo beye yolo, mayelo, Yerusalem ende ulungga ngulo beye yowoolengolo, Yuda beye yolo, ngundo oo nusago uliyolo, Anutno woolo yelo yemboongewelo. Ngu kongga ngu goobooyingo yano ngundilo tetoyi ngulo Yesus sanggili tewolo.\f*  
\v 15 Yesusndo uto gisalu telo, ngu yolo, Bulmakau, Sipsip ko nusago bidodo musiyomo oolootenggoku oweyelowolo. Ngundilo telo, ene oni digi yowoolengowonggokuno oololo, bobeye siyakiyoni satoni, yaba bidodo wenggelemootoni, ukelo utoni oweyelowolo.  
\v 16 Ene oni nu kundirimanggowo uliyoyingo nguno ewolo. Ye nu yoya, musiyo nga yokoya sayi! Ye nolo Awanembolo yangga nga yeyi, oo uliyoweloyi musiyo ma tewelolo ewolo.  
\v 17 Yesuslo sulena oni ngu, ene Anut mandeno kuli oolooteku, ngu ingonduduwoolo ingowolo.  
\q1 No gengo ya ngulo gome oolengo ingolo, ngulo no ko yanggango oolengo tetoowega, gengo ya gome olinilo ingootenolo ewolo. \rq Sam 69:9\rq*   
\p
\v 18 Ene Yuda onilo tabango, ngundo ngundilo kenolo, Yesusya mande yanggango elo ewonggori. Anutndo nga kongga ngano logogelowo tetoni ngu, asa, ge oo damoni sungo oolengo gula onindo ma teweloyi, ngu anangu tetooga, noole kenolo ingowato. Ngu hamoo, Anutndo ngu kongga nguno logogelowolo ingowato ewonggori.  
\v 19 Ene ngundilo etoyi, Yesusndo mande gumi elo ewolo. Yendo nga yolo yangga nga toongootoyi ngu, nobana nalu kabusagomo ko yewe dikawalo ewolo.  
\v 20 Ngundilo telo, Yuda onindo ewonggori. Oni nga goobooyingo Tempel yangga nga yeloodoyi, mooma nalu onibi namolaya, kandegula ke gidembolo gulanangge (46) yokowonggori. Ngundilomu, gedo ngu ko sa kabusa nanggemo, ko yewelo ete? Elo ewonggori.   
\p
\v 21 Ngu goobooyingo yangga Yesusndo ewoku ngu, enengo goweyimbolo ewolo.  
\v 22 Ngundilo ngulo, kootusina, Anutndo melenonggo Yesus ko yokutuwootoni, ko ootookooyingo, nguno enengo sulena oni ko ingondudu telo, Yesusndo mande kuli ewo, ngundilo tunootetoni, nguno ingowolo. Ngundilo tetoni, sulena oni ene Anutlo mande so uyi nakango, ko Yesusndo mande ewoku, ngu bidodo ingootoyi, nowoondoyemo hamoo oolengo tewonggori.   
\s1 Yesusndo Oni Simoo Bale Bidodo Damoniye Kuli Ingowolo  
\p
\v 23 Yesus ngu Yerusalemno Pasowa nalu kundingiyi ngu sobowoolo oodoni, oni simoo bale oowooyingga oolengo, Yesusndo oo onindo ma teweloyim ngu tetoni, kenolo, ngulo oni ulungga oolengo, eneno nowoondoyemo hamoo tewonggori.  
\v 24 Ene Yesusndo simoo bale bidodo ingonduduye bulibali ingootenggoku, ngulo ene ngu oningga, ngulo newendemo hamoo ma tewonggori.  
\v 25 Ndatelo ngulo, Yesusndo ene oni simoo bale bidodo damoniye, ingonduduye ingomukoote. Yesus ene onilo ingonduduye, ngulo oni gulado ma etoni ingowa. Kini, ene bidodo ingomukoote.   
\c 3  
\s1 Yesusndo Nikodimas Oningga Nguya Mande Ewoli  
\p
\v 1 Oni gula oluwoku, ngu oowooyi Nikodimas. Ngu Nikodimas oningga ngu Parisi oni, ko Yuda onilo tabango nguya.  
\v 2 Ngu oningga ngu, suwoono Yesusno ombulo ewolo. Oo etuyeloyingo oni, noole ingooteto. Ge oo etuyelowelo, Anutndo sulenggelootoni ombuwolo. Ene Anutndo oni gulaya ma ootoolo ngu, ene oo sungo gula oni ma teweloyi, gedo teteku, ngu ma tewalo ingooteto.   
\p
\v 3 Ene ngundilo etoyi, asa, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Hamoo oolengo, no geno eteno. Oni gula ene newende buniyo keda ngundilo ma tunootelo ngu, asa, ene Anutlo endega enengo oni simoo balelo soboyelooteku, nguno ma ulo oluwalo ewolo.   
\p
\v 4 Ene ngundilo etoni, asa, Nikodimasndo gumi ewolo. Ndatelo telogo, oni kuli dogoni yeyingo, ngundo ene ko yowoolengolo, oni buniyo ngundilo tunootewa? Ene mete nemi useyimo utoni, nemimbo ko yomoowa bine? Elo ewolo.   
\p
\v 5 Ngundilo etoni, Yesusndo Nikodimaslo mande gumi ewolo. Hamoo oolengo, no geno eteno. Oni ene sono (kundingiyi), ko Yuka Kundingiyimo nguya, keda ma tunootelo ngu, ene Anutlo endega enengo oni simoo balelo soboyelooteku, nguno ulo ma oluwa.  
\v 6 Oni ene eweyi nemimbo kedaga yeli tunootete. Ene Yuka Kundingiyimbo oni newendemo ulo, ngundo yeni keda tunootewa.  
\v 7 Ge nondo mandega geno etenoku, ngulo ingondudu ulungga telo, ma sosolewelo. Ye komo yengo nowoondoye buniyo keda ngundiya tunooteyi!  
\v 8 Doogo ngu enengo ingonduduni keyolo, doogo yolo gulasina gulasina, oololo ombulo tete. Ge kingo ngguyi nangge ingoote. Ene ndasinanggo ombulo, ndasina oolouteku ngu, ge ma ingoote. Oni bidodo ko keda Yuka Kundingiyimo tunootewanggoku nguya, ngundilo nanggelo ewolo.   
\p
\v 9 Ene ngundilo etoni, Nikodimasndo gumi ewolo. Nga ooga nga ngu, ndatelo telogo tunootewa?   
\p
\v 10 Etoni, Yesusndo gumi ewolo. Ndatelo ngulo, ge Iserel onilo oo etuyeloyingo oni, ge mande oo nga ma wilikolo ingoote?  
\v 11 Hamoo oolengo, no geno eteno. Noole oo kenolo ingootetoku, ngulo mandeni yootunolo eteto. Ene noolendo mandega etetoku ngu, ye ingowelo yokootenggo.  
\v 12 Nondo kuli mela ngalo oo nguno elo etuyelowonoku ngu, ye ngulo nowoondoyemo hamoo ma tewolo. Ngulo nondo Sambo ende oo nguno mande elo etuyelowanoku ngu, ndatelo telogo, ye nowoondoyemo hamoo tewanggo?  
\v 13 Oni gula ene Sambono oolelo, Sambo ende oo damoni ma kenolo ingowolo. Kini, Oni Nangoni, ngundo ene Sambo endemonggo ombuyingo, ngundo nangge, Sambo ende damoni nenengo oolengo, ye etuyeloweloyimbolo ombuwolo.  
\v 14 Kulimi Mosesndo oni kini, kingo melako nguno sile gaboyiga telo, de bodaga sanganimo yelo boolowoolo okootoni, oni ngu kenolo, ene ma kumooyingo. Ngundilo nangge, Anutlo Nangoni Oni Kilalongo nguya, de sanganimo yelo, okoolo boolowoowanggo.\f + \fr 3:14 \ft Ye silelo mande ngu Anutlo Mande Buk kulimi (\xt Namba 21:4-9\ft ), nguno kandangelo ingowanggo.\f*  
\v 15 Oni simoo bale bidodo ngulo nowoondoyemo hamoo tewanggoku ngu, ene suwoo suwoo sugi sugi keda gome oluweloyi, ngu yowanggo.   
\p
\v 16 Yo, Anutndo oni simoo bale mela ngano oolootenggoku, ngu bidodo nowoondoyi ulungga telo, ngulo enengo Nangoni gulananggega, ngu oni simoo bale yunowolo. Ene ngundilo tewongga nguno oni simoo bale bidodo nowoondoyemo hamoo telo ngu, asa, ene ma oonatewanggo. Ene ngundilo telo ngu, ene suwoo suwoo sugi sugi keda oluweloyiga ngu yolo, oni oni telo oluwanggo.  
\v 17 Anutndo enengo Nangoni ngu melako ngano suleyootoni ombuwolo. Ene oni simoo bale wilikoyelowelo ma ombuwolo. Kini, Anutndo ngu mela ngalo oni simoo bale bidodo mbumbuwanonggo ko yoyoni elo, suleyootoni ombuwolo.  
\v 18 Oni ene ataga newendemo hamoo teteku ngu, asa, Anut doongeyimo oni nenengo tunootete. Ene oni ene newendemo hamoo ma teteku ngu, Anut doongeyimo ene mbumbuwano oonatelo ooloote. Ndatelo ngulo, ene Anut Nangoni gulananggega ngulo newendemo hamoo ma tewoku, ngulo ene oonatewa.  
\v 19 Mande wilikoyingo damoni ngu ngandilo. Solu himi ngu kuli melako ngano tunootewolo. Ene onindo ngu ooleliko oluwelo ingolo, ngulo ene solu himi ngu yokootenggo. Ndatelo ngulo, enengo damoniye ngu biyomi oolengo.  
\v 20 Yo, ngundilo oni simoo bale ngu ooleliko damoni biyomi ngu telo oluwelo, gome ingootenggo. Ngundilo ngulo, ene solu himimo ombuwelo ma ingootenggo. Ndatelo ngulo, enengo damoniye biyomi ngu solu himi ngundo yootunoweloyi, ngulo ene yokootenggo.  
\v 21 Ene oni damoni hamoo teteku ngu, ene solu himimo nguno ombute. Enengo damoni, enengo koni, ngu Anutya ko teteliku ngu, oni doongeyemo tunoo kenowanggolo ewolo.   
\s1 Sonoyeloyingo Oni Yondo Yesus, Ngulo Ewolo  
\p
\v 22 Ngu naluno nguno, Yesusndo enengo sulena onikuya, Yudiya melasina oolouwonggori. Nguno, Yesus enengo sulena oniya nguno oode, oni simoo bale gidalega sono (kundingiyi) gemuyunolo oluwonggo.  
\v 23 Ngu naluno nguno, Ayinon ende ngu, Salim ende ngu tanggeyimo, nguno Yondo nguya, oni simoo bale sono gemuyunowolo. Ngu melasina nguno sono oowooyingga oolooteku, ngulo oni simoo bale suwoo suwoo nguno mayelo, sono (kundingiyi) yowolo.  
\v 24 Ngu naluno nguno, Herodndo Yon yolo ya biyomimo ma yewolo.   
\p
\v 25 Ngu naluno, longge mande gula Yonlo sulena oni, ko Yuda oni gulaya ngu kewooloyemo tunootewolo. Ndatelo sono gemuweloyi, Yudalo damoningga ngu keyolo ngu, ene Anut doongeyimo, namboyi tunootewatolo longgeyolo ewonggori.  
\v 26 Ngundilo telo, enengo sulena oni Yonno oololo ewonggori. Oo etuyeloyingo oni, kuli geya oningga Yodan sono anduloko ootoolo, gedo ngulo mandeni ewolo. Ngu oningga ngundo oni simoo bale sono (kindingiyimbo) sonowooyunootoni, simoo bale bidodo eneno ooloutenggolo ewonggori.  
\v 27 Ene ngundilo etoyi, asa, Yondo mandeye gumi ewolo. Anut Sambo endemo oolooteku, ngundo oni gula oo ma inootoni ngu, asa, ngu oningga ngu, ene mete ma yowa.  
\v 28 Nondo mandega yeno ewonomu, ye ngu kuli ingowonggo. No ngu oningga, Anutndo oni noole ko yoyowelo elo sunggi yewokungga, ngu kini. Ene no ngu, Anutndo ngu oningga ngulo ooleni yomosiyoyinoweloyimbolo elo, koletelo no sulenelootoni ombuwono.  
\v 29 Ngu ngandilo. Ene oni gula bale yowaku ngu, asa, ngu balega ngu, ene ngu simoongga ngulo baleyi. Ngu simoongga ngulo dobooyi ngu dikalo, sodeyelo, ataga bale yowoku oningga ngulo mandeni ingolo, oni oni tewa. Ngundilo nangge, no nguya nowoondonemonggo ngu oningga ombuyingo, ngulo no oni oni ulungga teteno. Ataga ngu engge oolengo tunootete.  
\v 30 Hamoo oolengo, ngu oningga ngu (Yesus), ngulo oowooyi ngu komo ulungga oolengo tunootetoni, nolo oowoone ngu komo ombulo bodaga telo, ameno uwalo ewolo.   
\p
\v 31 Oni Sambono awunonggo ombuyingo ngu, enengo damoni ngundo mela ngalo damoniye ngu bidodo dagayeloote. Oni mela ngano tunooteteku ngu, ene mela ngalomu. Ene mela ngalo oo ngulo nangge mandenilo tete. Yo, hamoo, oni ene Sambo endemonggo ombuyingo ngu, enengo damoni ngundo mela ngalo damoniye ngu bidodo dagayeloote.  
\v 32 Ene oo kuli kenowoku, ko ingowoku, ngulo elo yootunolo ete. Ene oni gulado ngu mandega elo yootunooteku, ngu ma yolo dowoote.  
\v 33 Oni ene mande ngu gome ingolo, yolo dowoolo ngu, asa, ene yo elo ewaku, ngu mandega nguno ngu, Anut ene hamoo mande nangge etelo etuyelowalo ewolo.  
\v 34 Ngu oningga Anutndo suleyootoni ombuwoku ngu, ene Anutlo mandeni nangge yootunolo ete. Ndatelo ngulo, Anutndo Yuka Kundingiyi ngu ulungga oolengo inowolo.  
\v 35 Eweyimbo enengo Nangonimbolo gome ingolo, nowoondoyi teyinolo, ngulo oo bidodo ene kandeyimo yelo inowolo.  
\v 36 Oni ene Nangonimbolo newendemo hamoo teteku ngu, ene suwoo suwoo keda sugi sugi oluweloyiga ngudodo ooloote. Ene oni Nangonimbolo mandeni ngu ma ingolo keyolo ngu, asa, ngu oningga ngu, Anutya nguno keda ma oluwali. Kini, Anutlo sanggiliningga ngu eneno oluwa.   
\c 4  
\s1 Yesusndo Sameriya Mela Ngulo Balegaya Mande Ewoliyo  
\p
\v 1 Ngu nalunggano nguno, Parisi onindo mande gula ngandilo ingowonggori. Yesusndo Yon dagalo, sulena oni oowooyingga oolengo yoyolo, sono (kindingiyimbo) sonowooyunootelo ingowonggori.  
\v 2 (Ene Yesus enengombo ma sonoyelowolo. Kini, enengo sulena onindo nangge oni sonoyelowonggori.)  
\v 3 Yesus ene Parisi onilo mandeye ngu ingolo ngu, ene Yudiya mela yokolo, ene ootookoolo, Galili melako ko oolouwolo.  
\v 4 Yesus ngu ene ootookoolo, Sameriya mela kewoolokuli oolega ngu keyolo oolouwolo.   
\p
\v 5 Yesus ngundilo yade oololo, Sameriya mela ngulo ende gula oowooyi Sayika, nguno tunootewolo. Ngu endega ngu namoko mela gula Yekobndo enengo nangoni Yosep kuli inowolo.  
\v 6 Yo, ngu musiyonggano nguno, Yekobndo kuli sono melengga sewolo. Yesus oole yade yade ombulo, moondeyi ogingoyingootoni, ngulo ene sono melengga ngu tanggeyimo bibitewolo. Ngu nalungga ngu, sa kewoolo (12 Klok).   
\p
\v 7 Ngu naluno nguno, Sameriya mela ngulo bale gula sono moondowelo ombuwolo. Ene ombutoni, Yesusndo ngu balega ngu kenolo, ngandilo ewolo. Sono bodaga nunootooga newelo ewolo.  
\v 8 Ngu naluno ngu, Yesuslo sulena oniku bidodo, oowali uliyowelo endemo umukowonggori.  
\v 9 Yesusndo ngundilo etoni, asa, Sameriya balega ngundo gumi ewolo. Ge ngu Yuda oni, ko no ngu Sameriya bale. Ngulo ge ndawugalo, nono sonolo sumoo ete? Elo ewolo. (Ndatelo ngulo, Yuda onindo Sameriya oniya doboo ma yelo, goboolo ma endeyootenggo.)  
\v 10 Ene ngundilo etoni, asa, Yesusndo ngu balega nguya gumi ewolo. Ene ge Anutndo oo kingo duwoo gunooteku, ngu ingolo ngu, ko nga oningga ngando geno ete, sono bodaga nunootooga newe eteku, ngu nguya ingolo ngu, gebana eneya ewa. Suwoo suwoo, keda oluweloyi sono ngu, no nunootooga newe elo ewaku ngu, enendo suwoo suwoo keda oluweloyi sono ngu gunootoni newa.  
\v 11 Ngundilo etoni, balega ngundo Yesuslo mandeni gumi ewolo. Oni ulungga, ge sono moondoweloyi oo gula kini, nga sono melengga nga ngu, mela newendemo oolengo amu. Ge sono suwoo suwoo keda oluweloyiga, ngu ndanonggo yowa?  
\v 12 Yekobndo nga sono melengga nga ngu, selo yunowolo. Ngu enengombo enengo simoongo, ko enengo nusagododo nga sonongga nga neloluwolo. Ge noolengo osinayi, Yekob, ngu dagalo ulungga, bine? Elo ewolo.  
\v 13 Yesusndo balega ngulo mandeni ngu ingolo, gumi ewolo. Oni bidodo nga sonongga nga nelo ngu, ene kootusina sonolo ko ingolo hahangewanggo.  
\v 14 Ene oni gula nondo sonongga nga inootoowe newaku ngu, asa, ene sonolo bungeyi ko ma soliyetoni hahangewa. Nga sonongga nondo inootenoku ngu, suwoo suwoo keda oluweloyi sonongga ngu newendemo ngunonggo oolelo oolelo, ene sugi sugi oluwalo ewolo.  
\v 15 Ene ngundilo etoni, asa, balegaku enebana Yesusno ewolo. Oni ulungga, ge ngu sonongga ngu, no nuno. Nunootoyi ngu, asa, kootusina, no bungene soliyetoni, sonolo hahangelo, no sono moondowelo, ngano ko ma ombuwanolo ewolo.   
\p
\v 16 Etoni, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Ge oolouya, kamengge negongoya, yalingo ela ela ngano ombuli! Elo ewolo.  
\v 17 Ngundilo etoni, balegakundo gumi ewolo. No kamene moole kini. Etoni, Yesusndo balegakuyalo ewolo. Ge ngandilo ete, no kamene kini, ge ngu hamoo oolengo ete.  
\v 18 Ndatelo ngulo, kuli ge kamesumoongge kandegula. Ataga simoongga oolooteliku, ngu gengo kamengge oolengo kini. Gengo mandega eteku, ngu hamoo oolengo etelo ewolo.  
\v 19 Etoni, balega ngundo Yesusno ewolo. Oni ulungga, ataga no ingooteno. Ge Anutlo ingondudu ewo oni.  
\v 20 Noole osi sambanayimbo nga mela pulimo ngano gooboongoolo, Anutno yambo mande tewonggori. Ene ye Yuda onindo ngu etenggo. Oni gooboongoolo yambo mande teweloyi ngu, Yerusalemno nanggelo etenggo.   
\p
\v 21 Baledo ngundilo etoni, asa, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Ge bale, ge komo nolo mande etenoku nga ingoya, nowoondogemo hamoo teni. Nalu gula tunootetoningga ngu, ye nga mela pulimo ngano, ko ye Yerusalemno nguya, awanayimo yambo mande ma tewanggo.  
\v 22 Ye ngu, oo ye ma ingootenggoku, nguno yambo mande tetenggo. Noole Yuda onindo ngu oo ingootetoku, nguno yambo mande teteto. Ndatelo ngulo, Anutndo ko yoyoweloyi koningga, ngulo ingonduduga ngu, noole Yuda oni simoo bale kandenayimo ooloote.  
\v 23 Nalu gula tunootetoni ngu, ngu nalunggaku ngu ataga kuli tunootewoku nga! Oni bidodo hamoo yambo mande tewelo ngu, asa, ene komo Yuka Kundingimbolo Awangga ngulo yanggangoni, damonimo, nguno yambo mande tewanggo. Ene damoni ngundilo tetenggoku ngu, asa, Awando ngundilo oni ngulo gome ingoote.  
\v 24 Anut ngu Yuka oolengo. Ngulo oni simoo bale komo Yuka Kundingiyi, ngulo yanggangonimo ngu yambo mande tewanggo. Yo, ene komo Anutndo damoni metemi tewelo ingooteku, ngu nangge teyi.  
\v 25 Ene ngundilo etoni, asa, balegakundo mandeni gumi ewolo. No ingooteno. Mesayiya ombuwa. Ene Kristus, Anutndo noole ko yoyoweloyimbolo elo sunggi yewo oni, ngundo ombuya. Ene ombuteku naluno nguno, ene oo bidodo etoni, noole ingowatolo ewolo.  
\v 26 Balega ngundo ngundilo etoni ngu, Yesusndo enengo mandeni gumi ewolo. Ngu nondo nangge, no ataga geya mande eteloku nga! Elo ewolo.   
\p
\v 27 Yesusndo balega nguya ngundilo etoni, asa, ngu naluno nangge, enengo sulena oniku ombulo, yeyolo, ene ngulo ingondudu ulungga tewonggori. Ene sulena oni gulado sumoo ewelo ma ingowolo. Ge ndawuga yowelo erewete; ngundi, ge ndawugalo eneya mande eteli? Elo ingowolo.  
\v 28 Ariya, ngu balega ngu, enengo sono nggusi nguno yokolo, ene kendutelo, endemo oololo, oni simoo baleno ewolo.  
\v 29 Ye ombuya, ande oningga ande kenoyi! Ene nondo oo kuli tewonoku, ngu bidodo yootunolo ete. Ene Kristus bine? Elo ewolo.  
\v 30 Ene ngundilo etoni, ariya, oni simoo bale endemo oluwonggoku, ngu bidodo ootookoolo, ende yokolo, Yesus tanggeyimo ombuwonggori.   
\p
\v 31 Ngu nalunggano nguno, sulena onindo Yesusya oo neni elo, eriringolo ewonggori. Oo etuyeloyingo oni, ge komo oowali ne! Elo ewonggori.  
\v 32 Ene Yesusndo ewolo. No oowali gidalega moole, ye ngulo ma ingootenggo.  
\v 33 Ngundilo etoni, ngulo enengo sulena oni enengo nangge elo ingolo ewonggori. Oni gulado bine, oowali kuli yolo, mayelo inowo? Elo ewonggori.  
\v 34 Yesusndo enengo ingonduduye ngu kenolo ingolo, ngulo ene ewolo. Nolo oowali ngu ngandilo. No komo oni no sulenelootoni, ngano ombuwonomu, ngulo ingonduduni ngu keyolo, enengo koni ngu temukowano. Ngungga ngu, nolo oowali nenengo.   
\p
\v 35 Yendo ngandilo etenggo. Kombo namolaya yokolo ngu, kono oowali enggelo mandoni yemukootoni, yolo, ngu neweloyi nalu. Ene no yeno eteno. Ye komo ootookooya, doongeteya, endeyoya, oowali koyi nga kenoyi. Oowali kuli enggelo mandoni yemukowolo.\f + \fr 4:35 \ft Oowali engge mandoni ngu oni simoo bale Anutlo mande keda ingolo, nowoondoyemo hamoo tewelo ingootenggo.\f*  
\v 36 Oni oowali engge yooteku ngu, ene enengo uliyi yolo, ene suwoo suwoo sugi sugi keda oluweloyi, ngulo oowali ngu gooboongoolo watayewa. Ngundilo ngulo, oni oo imiteku, ko oni oo engge yooteku nguya, ene goboolo oni oni tewali.  
\v 37 Ngundilo ngulo, nga mandega nga ngu hamoo. Oni gulado ngu, oo yuwooyi imitoni, ko oni gulado ngu oowali enggelo mandoni yetoni, ngu yoote.  
\v 38 Nondo kuli ye suleyelootoowe, ye ko telo oo ma imiyingomo, nguno oowali enggelo mandoni yetoni yowanggo. Oni sungombo ko kuli yanggango ko tetoyi, oowali oolelo enggewoku ngu. Yendo ngu kongga nguno ulo, oowali engge yowonggo. Yesusndo mande ngundilo ewolo.   
\p
\v 39 Sameriya ende ulungga ngulo oni simoo bale oowooyingga oolengo, balega ngulo mandeni ngu ingolo, ngulo ene Yesusno nowoondoyemo hamoo tewonggori. Ndatelo ngulo, balega ngundo ewolo. Nondo kuli oo biyomi telo endeyowonoku, ngu bidodo yootunolo emukootelo ewolo.  
\v 40 Ngundilo etoni, Sameriya endemo oni simoo bale ngu, ene Yesusno ombulo ewonggori. Ge ombutooga nooledodo ngano oluwato. Ngundilo etoyi, ngulo Yesusndo ngu endegano, nguno sa elaya oluwolo.  
\v 41 Sa elaya nguno oodoni, nguno ngu, oni simoo bale oowooyingga nguya Yesusndo mande etoni, ngu ingolo, nowoondoyemo hamoo tewonggori.  
\v 42 Ene ngu balega nguya ewonggori. Noole gedo etoyi ingolo, ngulo noole nowoondonayimo hamoo ma tewootowolo. Kini, noole ngu noolengombo enengo manggowoomo mandeni nguya ingolo, ngulo noole nowoondonayimo hamoo teteto. Noole ingooteto. Nga oningga ngando nangge, ene mela ngalo oni simoo bale bidodo ko yoyoweloyi oni oolengolo ewonggori.   
\s1 Yesusndo Gabman Onilo Tabango, Ngulo Nangoni Yomosiyowolo  
\p
\v 43 Ngu sa elayaga nguno yokolo, ene ootookoolo Sameriya ende yokolo, yade yade ooleko oololo, Galili melako tunootewolo.  
\v 44 Yesus enengombololo ewolo. Anutlo ingondudu eyingo oni ngu, enengo ende damonimo oowooye bingami ma tunootewalo ewolo.   
\p
\v 45 Ngundilo elo, Yesus ene yade oololo, Galili melako tunootewolo. Ene tunootetoni, Galili oni ngundo Yesus kenolo, ene oni oni tewonggori. Ndatelo ngulo, ene nalu kundingiyi nguno Yesusndo Yerusalemno ko oo tewoku, ngu ene nguya oololo kenowonggori.   
\p
\v 46 Ngundilo telo, Yesus ene Kena ende Galili mela nguno mayelo tunootewolo. Ngu endega nguno ene kuli sono yowoolengootoni, Wayin tunootewolo. Ngu melako nguno ende gula oowooyi Kaperniyam. Nguno Gabman onilo sobosobo tabango gula oluwoku, ngu enengo nangoni ngu sayidodo oluwolo.  
\v 47 Ngu oningga ngundo Yesuslo mandeni ingowolomu ngu, Yudiya mela yokolo, ene mayelo, Galilino ooloote, elo etoyi, ingowolo. Ngulo, ene Yesus tanggeyimo oololo ewolo. Ge komo ombuya, nolo nangone kumoowelo namoko tete. Ngulo ge ombuya, yomosiyootooga mete tenilo ewolo.  
\v 48 Ene ngundilo etoni, asa, Yesusndo ewolo. Ene yeno Anutndo oo sungo gula onindo ma teweloyim teteku, ngu kenolo, ngulo ye nowoondoyemo hamoo ma tetenggolo ewolo.  
\v 49 Yesus ngundilo etoni, asa, Gabman onilo sobosobo oni tabangongga, ngundo Yesusno ewolo. O oni ulungga, ge komo sodedo Kaperniyam endemo ombu, no nangone kumoowelo teteku nga! Elo ewolo.  
\v 50 Tabango oningga ngundo ngundilo etoni, Yesusndo gumi ewolo. Ge mete oolou, gengo nangongge ngu keda oluwa. Ene ngundilo etoni, asa, ngu oningga ngu, ene Yesuslo mandeni ngu ingootoni, hamoo tetoni, ngulo ene oolouwolo.   
\p
\v 51 Ngu oningga ngu ene ooloutoni, enengo yano sulena oni ooleko yeyootoni, ngundo ewonggori. Gengo nangongge keda oolootelo ewonggori.  
\v 52 Ngundilo etoni, ngulo enengo sulena oniku sumoo yunolo ewonggori. Kuyowo ndawunalunggano ene sayimbo yokootoni, ene metemi tewo? Ene ngundilo etoni, enengo sulena onikundo gumi ewonggori. Ene kuyowo sa gaboyi ngu nalu gulananggemo (1 klok), moondeyi gookingo ulunggaku yokootoni, mete tewo.  
\v 53 Ngundilo etoyi, eweyi ingoyingo, kuyowo ngu nalunggano nguno nangge, Yesusndo gengo nangongge ngu keda oluwa, eneno ewolo. Ngundilo ngulo, ene Yesusno newendemo hamoo tetoni, enengo keyimo oniku nguya eneno nowoondoyemo hamoo temukowonggori.  
\v 54 Ngu naluno, Yesus ene Yudiya mela yokolo, Galili melako mayelo, nguno ene oo sungo gula onindo ma teweloyim, ngu tambu elayayiga, nguno tewolo.   
\c 5  
\s1 Yesusndo Betsayida Sono Koongewomo Sayi Oni Gula Yomosiyowolo  
\p
\v 1 Yuda onilo nalu kundingiyi gula tunootetoni, ngulo Yesus ene Yerusalemno oolouwolo.   
\p
\v 2 Yerusalem ende oonggoo pawa ngulo yamako ngu oowooyi, Sipsiplo yamako. Ngu yamakongga ngu tanggeyimo nguno sono koongeyingo gula oluwolo. Ngu Hiburu mandeno ngu oowooyi Betsayidalo ewolo. Ngu sono koongewongga ngu, dabemimo ya tookoododo kandegula oluwolo.  
\v 3 Ngu ya tookoododo nguno, sayi oni oowooyingga oolengo oluwonggo. Oni doongeye kilingomu, oni kekandeye nggiminggameyimu, ko kekandeye bingo yeyingo oni, ngudodo nguno oluwonggo.  
\v 4 Nalu gidalegano, Anutlo Sambono Engel ngundo ombulo, sono newendemo ulo, sono tetoyi, lolingolo, ikakowoowolo. Oni gula ene koletelo oololo, sonono uwaku ngu, enengo sayini kinitetoni, mete tewa.   
\p
\v 5 Ngu musiyomo nguno, oni gula ngu ya tookoododono oluwoku, ene sayidodo oodoni, mooma onibiga kande elaya kengga kegidembolo kabusa (38) nguno oluwolo.  
\v 6 Yesusndo oningga ngu kenootoni wetolo oodoni, ene ingowolo. Nga oningga nga, ene nalu pelungga ene sayidodo oluwolo. Ngundilo ingolo, Yesusndo oni sayidodoga nguya sumoolo ewolo. Ge gengo gowege ngu gome metemi tewelo ingoote, bine? Elo ewolo.   
\p
\v 7 Ene ngundilo sumoo etoni, sayi oninggakundo Yesuslo mandeni gumilo ewolo. Oni ulungga, sono koodo oolelo ikakooteteku naluno ngu, oni gula no hooloowenelolo, noyolo sonono noyeweloyi kini. No nenengombo oolouwelo ooloutoowe, oni sungombo oololo, no daganelolo, enendo sonono koletelo oololo utenggolo ewolo.   
\p
\v 8 Etoni, asa, Yesusndo ngu oni sayidodoga nguya ewolo. Ge ootookooya, gengo yaba, oo ngu yoya, dikaya ooloulo ewolo.  
\v 9 Ene ngundilo etoni, ariya, sodedonangge ngu sayi oningga ngulo goweyi mete tetoni, ene ootookoolo, enengo yaba oo ngu yolo, dikalo oolouwolo.  
\p Ngu kongga ngu Sabat nalu kundingiyimo tewolo.  
\v 10 Yuda tabango onindo, oni sayidodoga ko mete tewokungga nguya ewonggori. Ataga ngu nalu kundingiyi (Sabat). Moseslo mamana mandeno ngu, ge gengo yaba koolowoolo endeyoweloyi nguya loogulo ewonggori.  
\v 11 Ene ngundilo etoyi ngu, asa, ngu oni sayidodoga mete tewokungga, ngundo mandeye gumi ewolo. Oningga no yomosinelootoni mete tetenokungga, ngundo elo, nono ete. Gengo yaba oo ngu yoya, koolowooya ooloulo ewolo.  
\v 12 Ngundilo etoni, Yuda onindo sumoo inolo ewonggori. Ndawu oninggado geno ete, ge gengo yaba yoya, koolowooya ooloulo ete? Elo ewonggori.  
\v 13 Ene ngundilo sumoo etoyi, oni goweyi mete tewokungga ngu, ene onendo tewoku ngu ma ingowolo. Ndatelo ngulo, oni simoo bale oowooyingga oolengo oodoyi, Yesus ene ngu kewooloyemonggo kuli toongewolo.   
\p
\v 14 Kootusina, Yesusndo ngu oninggaku goobooyingo yano kenolo ewolo. Ataga ngu ge mete tewoku nga, ge mbumbuwa gula ma tewelo. Kinitetoni ngu, kowuli gula ulungga oolengo ge moondegemo tunootewalo ewolo.  
\v 15 Ariya, ngu oningga Yesuslo mandeni ingolo ngu, ene oololo, Yuda onino ewolo. Nga oningga ngando no yomosinelowoku, ngu oowooyi Yesuslo ewolo.   
\p
\v 16 Ngundilo etoni, Yuda onindo ngunonggo Yesus yombuliyoweloyimbolo damoni yewonggori. Ndatelo ngulo, ngu ooga ngu Sabat nalu kundingiyimo nguno tewoku ngulo.  
\v 17 Ene Yesusndo mandeye gumilo ewolo. Awanembo ngu nalu bidodomo ko telo oolooteku, ngundilo ngulo, no nguya ko tewanolo ewolo.  
\v 18 Ngundilo etoni, Yuda onindo ngu ene komo Yesus uleyi kumooweloyimbolo yanggango yewonggori. Ndatelo ngulo, Yesusndo Sabat nalungga ngulo mamana mande ngu yombuliyolo, ko nguya Yesusndo ete. Anut ngu enengo eweyi oolengolo ewolo. Ngu mandega eteku, nguno ngu, enengombo Anut ngundilo tunootete.   
\s1 Anut Nangoni Ngu Ene Ko Teweloyi Sunggidodo  
\p
\v 19 Ariya, Yesusndo Yuda onilo mandeye gumi ewolo. Hamoo oolengo, no yeno eteno. Nangonimbo enengo ingondudunonggo oo gula ma tewa. Kini, ene oo eweyimbo tetoni kenowoku, ngu nangge tete. Eweyimbo oo bidodo teteku, ngu enengo Nangonimbo nguya ngundilo nangge tewa.  
\v 20 Eweyimbo Nangonimbolo gome ingolo, nowoondoyi teyinolo, ngulo ene oo bidodo gome etungootoni, Nangoni nguya tete. Eweyimbo ko nga dagalo ulungga nguya etungootoni tewa. Nguno ye nowoondoye soliyokolo, ingondudu ulungga ingowanggo.  
\v 21 Eweyimbo oni kumooyingomu yokutuwootoni, ootookootoyi, keda oluweloyi ngu yunoote. Ngundilo nangge, Nangonimbo nguya, ene keda oluweloyiga ngu yunowelo ngu, ene mete keda yunoote.  
\v 22-23 Eweyi Anutndo oni gulalo mandeni ma wilikoote. Kini, oni wilikoweloyi ko ngu bidodo enengo Nangoni kuli inowolo. Ndatelo ngulo, oni bidodo Anut oowooyi bingami elo okootenggoku, ngundilo nangge, enengo Nangoni nguya ngundilo oowooyi bingami elo okoowanggolo ingoote. Oni ene Nangoni oowooyi bingami ma elo okooteku ngu, asa, ene Eweyimbo, Nangoni suleyootoni ombuwoku, nguya oowooyi bingami ma elo okoote.   
\p
\v 24 Hamoo oolengo, no yeno eteno. Oni ene nolo mandene ingolo, keyolo, Anutndo sulenelowoku, nguya newendemo hamoo tewaku ngu, asa, ngu oningga ngu, ene keda sugi sugi oluwa. Yo, hamoo, ngundilo oningga ngu Anutndo oni nenengo etekungga ngu, kootusina, Anutndo ene ko ma wilikowa. Kini, ene Anutya keda oluwali.   
\p
\v 25 Hamoo oolengo, no yeno eteno. Nalu tunooteweloyi ngu, ataga kuli tunooteteku nga, oni kumooyingo ngu, ene Anut Nangoni ngulo manggowo ingolo ngu, asa, ene suwoo suwoo keda oluweloyi ngu yowanggo.  
\v 26 Eweyi enengombo ngu oni simoo bale yoyeni, keda oluweloyi ngu tunootete. Ngu yanggangongga ngu nangge Nangoni inootoni, ngulo ene nguya keda oluweloyiga ngu oni simoo bale yunoote.  
\v 27 Ene Oni Nangoni, ngundilo ngulo, Eweyimbo oni wilikoweloyi kongga ngu ene inowolo.  
\v 28-29 Ngu hamoo, tunooteweloyi naluno tunootetoni ngu, oni bidodo kumooyingomu meleno oolootenggoku, ngu ene nenengo manggone ingolo ootookoolo, endeloko oolewanggo. Yo, hamoo, oni ene damoni gome nenengo endeyolo oluwonggoku ngu, ene keda ko ootookoolo Anutya sugi sugi oluwanggo. Ene oni damoni biyomi telo oluwonggoku ngu, ene ko ootookoolo, mandeye wilikoyingo onino oololo, dikalo, ngunonggo ene Setanlo ende biyomi nguno sugi sugi oluwanggo. Ye ngulo ma soliyokolo tewelo.   
\s1 Oni Gidalegado Yesuslo Mandeni Yootunolo Etenggo  
\p
\v 30 Yesusndo Yuda oni tabango nguya mande ngandilo ewolo. No nenengombo nenengo ingondudunemonggo oo gula ma tewano. Kini, no Awanonggo mande ingowonomu ngu nangge keyolo, no oni wilikoyelowano. Nolo mande wilikoyingo ngu nenengo oolengo. Ndatelo ngulo, no nenengo ingondudune ma keyooteno. Kini, Awando no sulenelootoni, ombuyingongga ngulo manggowo nangge keyolo ko teteno.   
\p
\v 31 Ene no gulanangge, nondo nangge nenengo mandene wesiyolo elo ngu, asa, ngu mandega wesiyolo ewonoku, ngu hamoo kini.  
\v 32 Ene gula (Anut) nguya oolooteku, ngundo ene nolo mande elo yootunoote. Ngu nolo mandega ewoku, ngu hamoo oolengolo ingooteno.   
\p
\v 33 Kulimi, yendo oni gula suleyootoyi, Yonno oololo, ene nolo mande wesiyolo etoni ingowonggo. Mande bidodo ingowonggoku ngu, ngu hamoo mande nangge.  
\v 34 Oni dikalo, nolo mande, oowoone elo yootunootenggoku, ngulo no ma ingondudu teteno. Ene nondo ngu Anutndo ye ko yoyoni elo, ngulo gome ingooteno. Ngundilo ngulo, nondo nga mandega nga yeno etenoku, ngu Yonlo koni ngulo mande ewolo.  
\v 35 Yon ngu solu ngundilo delo, oni simoo bale himi gomemo yunowolo. Yengo nowoondoye ngu mete tetoni, ye nalu ootuwoo bodaga enengo himimbolo oni oni tewonggo.   
\p
\v 36 Ene nolo kone, damonine, oo sungo gula onindo ma teweloyim, ngu ye kewooloyemo tewonoku, ngundo Yonlo mande hamoo ewoku, ngu dagawolo. Ene ataga nolo damonine ngu nga yootunolo ete. Ko bidodo awando no nunowoku ngu, no temukowano. Yo, hamoo, nondo ko tetenoku, ngu enengombo oni simoo bale etuyelootoni, Awando no sulenelootoni, no ombuwonolo ingowanggo.  
\v 37 Awando no sulenelootoni, ombuwonoku, ngu enengombo no yootunonelolo, mande elo yunowolo. Yo, hamoo, ye enengo manggowo bodaga ma ingolo, ko enengo omukumundoongo nguya ma kenowonggori. Ene enengo mande ngu bukno ooloote.  
\v 38 Ene ye ngulo mandeni nowoondoyemo ngu ma ooloote. Ndatelo ngulo, ye Anutndo no sulenelootoni ombuwonoku, ye ngulo nowoondoyemo hamoo ma tewoowonggori.   
\p
\v 39-40 Ye ngandilo ingootenggo. Anutlo mande so uyi nakangoyingo, ngundo suwoo suwoo keda oluweloyi kedaga ngu yunootoni, suwoo suwoo gome oluweloyilo etenggo. Ngundilo ngulo, ye mande bidodo ngu so uyi nakango ngu newendemo oolooteku, ngulo koyi telo erewetenggo. Ene ngu oo naka, ngu nolo yootunolo ete. Ene ye nono ombulo suwoo suwoo keda oluweloyiga ngu ma yowelo ingootenggo.   
\p
\v 41 No onindo bingamine eya okooyi elo, ma sumoo yunooteno.  
\v 42 Ene nondo ye ingooteno. Yendo ngu, yengo nowoondoyemo Anutno hamoo ma telo oolootenggo.  
\v 43 No kuli awanembolo oowooyimo ombuwonoku, ene ye nolo mandene ma yolo ingootenggo. Ene oni gula enengo oowooyimo elo ombuwaku ngu, ye ngulo mandeni ngu ye hahangelo yolo ingowanggo.  
\v 44 Ye yengo bingamiye ngu yengo dobooguliyemonggo yootenggo. Ene ngu bingamingga ngu Anutndo yunowelo ingooteku, ngu ye yowelo ma ingootenggo. Ngundilo ngulo, ye nowoondoyemo hamoo ma telo, ngulo nguya ma ingootenggo.   
\p
\v 45 Ye nowoondoyemonggo ngandilo ma ingowelo, nondo Awano ye wilikoyelowelo mande eweloyi kini elo, ma ingootenggo. Ye Mosesndo nangge ye hoolooweyeloweloyi elo, ingondudu tetenggo. Kini, ngu ingonduduga ngu nenengo kini. Mosesndo ngu yengo wilikoyeloweloyi oni.  
\v 46 Mosesndo nolo newendemo hamoo tewolo. Ngulo ngu, ye Moseslo mande nowoondoyemo hamoo telo ngu, ye nolo mandene nguya nowoondoyemo hamoo tewanggo. Ndatelo ngulo, Mosesndo ngu ene nolo mandene nakangowolo.  
\v 47 Ene ye Mosesndo mande nakangoyingo ngu nowoondoyemo hamoo ma telo ngu, ye ndatelo telo ngu, ye nolo mandene ngalo nowoondoyemo hamoo tewanggo? Ye ereremo kini! Ewolo.   
\c 6  
\s1 Yesusndo Oni Simoo Bale Oowooyingga Oolengo 5,000 Oowali Yunowolo  
\r (Matiyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Luk 9:10-17)  
\p
\v 1 Ngu mandega ngu kinitetoni, Yesus ene Galili mela ngulo sono koongeyingo oowooyi Tayibiriyas, (Galili) ngu anduloko nguno ulelewolo.  
\v 2 Nguno ulooletoni, oni simoo bale oowooyingga oolengo, ngundo Yesusndo oo sungo gula onindo ma teweloyim sayi onino tetoni, ngulo ene Yesus kenolo, keyolo endeyowonggori.  
\v 3 Ene ngundilo tetoyi, Yesusndo enengo sulena onikuya pulimo oolelo, nguno bibitewonggori.  
\v 4 Ngu naluno nguno, Yuda onilo Pasowa nalu kundingiyi, ngu namoko tete.  
\v 5-6 Yesus doongetelo, endeyolo, oni simoo bale oowooyingga oolengo yeyootoni, ene tanggeyimo ombuwonggori. Ombutoyi, Yesusndo oo teweloyi kuli ingolo, ngulo ene Pilip tewoongolo, ngandilo sumoo ewolo. Noole oomanongoyingo ndanonggo uliyolo, nga oni simoo bale nga yunootooye newanggo? Elo ewolo.   
\p
\v 7 Pilipndo mandeni ngu ingolo, gumilo ewolo. Noole sa nalu onibiga (200) ko tetooye ngu, ko ngulo uliyi yowatoku, ngundo nga oni simoo bale ulungga ngalo oomanongoyingo bodaga uliyootooye, ma mete tewa. Hamoo oolengo kinilo ewolo.  
\v 8 Ngu naluno nguno, Yesuslo sulena oni gula, oowooyi Enduru, ngu Sayimon Pita koneyo, ngundo Yesusnolo ewolo.  
\v 9 Simoo kosiyi gula nooledodo ngano oolooteto. Ngundo ene oomanongoyingo kandegula ko iso elaya bodaga nguya moole. Ene ngundo oni simoo bale ngandilo ulungga nga ma mete tewalo ewolo.  
\v 10 Ene ngundilo etoni, asa, Yesusndo ewolo. Simoo baleno etoyiga, ene bibiteyi, so gome gome nguno oluwolo. Ene ngundilo etoyi ngu, asa, oniku nguno bibitewonggori. Ngu simoo ngu bidodo gooboongootoni, ngu ulungga oolengo (5,000).   
\p
\v 11 Oni simoo bale bibitemukootoyi, Yesusndo ngu oomanongoyingoku yolo, Anutno esetelo, enengo sulena oni yunootoni, ngundo bayetelo, oni simoo bale yunowonggori. Ngundilo telo, Yesus ene iso elayagaku nguya yolo, Anutno esetelo, bayetelo yunootoni, nelo, ene useye mete tewonggori.  
\v 12 Oowali netoyi mete tetoni, asa, Yesusndo enengo sulena onikuno ewolo. Ye oowali netoyi sosolango gumgum oolooteku, ngu yoya, ngu gula ma yokootoyi biyomi yewelo ewolo.  
\v 13 Ngundilo etoni, ene oowali oomanongoyingo gumgum gooboongoolo, siliyootoyi, si kande elaya kegidembolo elaya hangewolo. Ngu oowali oomanongoyingo kandegulaga, ngu netoyi, gumi oodoni, ngundilo siliyowonggori.   
\p
\v 14 Oni simoo bale ngu oo sungo gula onindo ma teweloyim, ngu Yesusndo tetoni kenolo ewonggori. Hamoo oolengo, nga oningga nga, ene Anutlo ingondudu eyingo oni Mosesndo sobowooyi, elo ewoku, ngu nga oninggaku nga! Elo ewonggori.  
\v 15 Ene ngundilo etoyi ngu, ariya, Yesus ene ingowolo. Oni simoo baledo ene dowoolo, enengo mela nga oo bidodo sobosobo ulungga yeweloyimbolo ingowonggori. Ngundilo ngulo, Yesus enesu nangge oololo, mela pulimo oolewolo.   
\s1 Yesus Sono Koongeyingo Sanganiwoole Oolouwolo  
\r (Matiyu 14:22-33; Mak 6:45-52)  
\p
\v 16 Ngu nalungga ngu suwoo tetoni, Yesuslo sulena oniku sono koongeyingomo uwonggori.  
\v 17 Ene wanggo gula sanganimo oolelo, ene sono koongeyingo kewoolo oolengowoole oolouwonggori. Ene Kaperniyam endemo ulelewelo ooloutoyi suwootewolo. Suwootetoni, Yesus eneno ma tunooteyingo.  
\v 18 Ngu naluno nguno, doogo yanggango ulungga oolengo yootoni, sono koongeyingonggaku dookelo, pigipokuli ulungga yewolo.  
\v 19 Ene wanggo woosoolo bodaga yowoko (Kilomita) kandegula (5) ngundi kandegula gidembolo gulanangge (6) ngundilo oololo ngu, ene Yesus kenootoyi, sono koongeyingo sanganiwoole eneno ombuwolo. Yesus yade oololo, wanggo tanggeyimo ombuwelo tetoni, ngulo enengo sulena oniku sosoleyingo ulungga oolengo tewonggori.  
\v 20 Ene Yesusndo enengo sosoleyingo, ngu yeyolo ingolo, ngulo ene sodedonangge ewolo. Ye ma sosolewelo! Nondo nangge, yeno ombutenoku nga! Elo ewolo.  
\v 21 Ene ngundilo etoni, ariya, enengo sulena onikundo Yesus wanggo sanganimo oolenilo etoyi, ngulo ene sanganimo oolewolo. Ooletoni, wanggo ngu naluno nangge, melangga sawelo ewonggoku, nguno tunootewolo.   
\s1 Oni Simoo Baledo Yesus Erewewonggori  
\p
\v 22 Sengetoni, oni simoo bale sono koongewo anduloko oluwonggo. Ene ngandilo ingowonggori. Kuyowo wanggo gulanangge oodoni, nguno Yesus ooletoni, ngu ma kenowonggori. Kini, enengo sulena oni ngundo nangge wanggo ngu sanganimo oolelo sawonggori.  
\v 23 Ene ngu naluno nguno, wanggo gidega Tayibiriyas endemonggo ngu mayelo, sakiko oni simoo bale oolootenggoku, nguno gosiyowonggori. Ngu musiyonggano, nguno Yesusndo kuli oomanongoyingo Anutno esetelo yunootoni, newonggoku melanggano nguno.  
\v 24 Oni simoo baledo, ngu Yesus enengo sulena oni nguya, ereweyelolo, ene nguno ma yeyowonggori. Ene ma yeyolo, ngulo ene wanggo gidega sanganimo oolelo, Yesus erewelo Kaperniyam endemo oolouwonggori.   
\s1 Yesus Ngu Sambo Endebolo Oomanongoyingo Oolengo  
\p
\v 25 Oni simoo bale ngu Yesus sono koongeyingo anduloko kenolo, sumoo inolo ewonggori. Oo etuyeloyingo oni ulungga, ge ndawu nalunggano ngano mayewo? Elo ewonggori.  
\v 26 Ene ngundilo sumoo etoyi ngu, asa, Yesusndo mande gumi ewolo. No hamoo oolengo, yeno eteno. Ye oo sungo gula onindo ma teweloyim, nondo tetoowe tunooteteku ngu, ye ma kenolo ingolo, ngulo ye no erewenelootenggo. Kini, ye no erewenelootenggoku ngulo damoni ngandilo. Ye oomanongoyingo newonggoku, ngundo useye bakini yewoku, ngulo ye no erewenelootenggo.  
\v 27 Ye oowali ngundilo biyomi yeweloyi, ngulo nangge, ma koyi telo yowelo. Kini, ye komo oowali sugi sugi oluweloyi ngulo koyi teya yoyi. Ngu oowalingga ngu Oni Nangoni ngundo ye yunowa. Yo, enengo eweyimbo ngu kongga ngulo eneno elo sunggi yewolo ewolo.   
\p
\v 28 Ngundilo etoni, enebana Yesusno sumoo inolo ewonggori. Noole komo ndatelo telo, noole Anutlo ko ngu tewato? Elo ewonggori.  
\v 29 Ene ngundilo sumoo etoyi, asa, Yesusndo gumi ewolo. Anutlo koni ngu ngandilo. Ye komo nga oningga Anutndo suleyootoni, ombuyingo, ngulo ye nowoondoyemo hamoo teyilo ewolo.   
\p
\v 30 Ngundilo etoni, enebana Yesusno sumoo ewonggori. Ge ndatelo oo sungo gula onindo ma teweloyiga ge tewaku, ngulo noole ngu kenolo, gengo mandege ingootooye, nowoondonayimo hamoo tewa? Ge ndawu kongga tete?  
\v 31 Noolengo osi sambanayi, ene kuli oni kini melako ootoolo, nguno ene oowali gula yolo newonggori. Ngu oowalingga ngu oowooyi Mana. Anutlo mandeno ngandilolo ewolo.  
\q1 Ene Sambo endemo oowali ngu yunootoni, yolo newolo ewolo. \rq Eksodas 16:13-21\rq*   
\m
\v 32 Ngundilo etoyi, Yesusndo ewolo. Hamoo oolengo, no yeno eteno. Mosesndo Sambo endemo oomanongoyingo ye ma yunowolo. Kini, nolo Awane ngundo Sambo endemo oowali oolengo ngu ye yunowolo.  
\v 33 Nga oomanongoyingo hamoongga nga, ngu Anutndo Sambo endemonggo oningga suleyootoni ombuyingongga ngu. Ombulo, ngundo keda oolengo oluweloyi ngu oni simoo bale melako ngano oolootenggoku, ngu yunootelo ewolo.  
\v 34 Ngundilo etoni, onikundo Yesusno ewonggori. Oni ulungga, ge komo ngu oowali oomanongoyingongga ngu suwoo suwoo noole yunoyatolo ewonggori.  
\v 35 Ene ngundilo etoyi, asa, Yesusndo gumi ewolo. Nondo nangge, no suwoo suwoo keda oluweloyi ngulo oomanongoyingo oolengo. Oni ene nono ombulo ngu, ene oowalilo ko ma kumoowa. Ngundilo nangge, oni nolo newendemo hamoo teteku ngu, ene sonolo ko ma ingolo hahangewa.   
\p
\v 36 Nondo yeno eteno. Ye kuli no neyowonggoku, ene ye nono nowoondoyemo hamoo ma tewonggori.  
\v 37 Oni simoo bale bidodo ngu Awando no nunootoni, ene nono ombuwanggo. Oni nono ombuwanggoku, ngu nondo ene ma oweyelootoowe, sawanggo. Hamoo oolengo kini!  
\v 38 No Sambo Endemonggo ombuyingo ngu, no nenengo ingondudune keyowelo ma ombuwonowo. Kini, no mela ngano ombuwonoku ngu, nolo Awane, ngundo no sulenelootoni, ombuwonokungga, ngulo ingonduduni nangge keyolo ombuwonowo.  
\v 39 No sulenelootoni ombuyingo, Awanengga ngulo ingonduduni, ngu ngandilo. Oni simoo bale ene kuli no nunoyingo, no ngu gula ma yokowano. Kini, no komo nalu sosowoomo ko yokutuyelootoowe, ootookoowanggo.  
\v 40 Nolo Awanembolo ingonduduni ngu ngandilo. Oni bidodo nangoni kenolo, ngulo nowoondoyemo hamoo telo ngu, asa, ene suwoo suwoo sugi sugi kedaga ngu yowanggo. Nondo kootusina nalu sosowoomo ko yokutuyelootoowe ootookoowanggolo ewolo.   
\p
\v 41 Yesusndo ewolo. No nangge, no nga oomanongoyingongga ngando Sambo ende ngu yokolo, ombuwonoku nga! Yesusndo ngundilo etoni, ngulo Yuda onindo ngu ingolo sanggili telo, mande mande ulungga eneya ewonggori.  
\v 42 Enendo ewonggori. Nga Yesus oningga nga, ngu Yoseplo nangoni. Noole enengo eweyi nemi nguya ingooteto. Ndatelo ngulo, ene ngandilo ete. Nondo Sambo ende yokolo ombuwonowo, elo ete? Elo ewonggori.   
\p
\v 43 Ene mande ngundilo etoyi, asa, Yesusndo mande gumi ewolo. Yengo nangge mande oowooyingga elo, ma boguwoolo oluwelo.  
\v 44 Oni gula kingo nono ma ombuwa. Kini, Awando no sulenelootoni, ombuwonoku, ngu enengombo oni gula ingoyingo inootoni, ngunonggo ene nono ombuwaku ngu, asa, nalu sosowoomo, nondo yokutuwootoowe, ene ko keda ootookoowa.  
\v 45 Mande nga ngu, Anutlo ingondudu eyingo onilo nakayano ooloote.  
\q1 Anutndo oni simoo bale bidodo etuyelowalo ewolo. \rq Ayisaya 54:13\rq*  
\m Oni bidodo ene Awalo mandeni ingolo yootenggoku ngu, asa, ene nolo nguya ingootenggo.   
\p
\v 46 Oni gulado ene no Awane kuli ma kenowolo. Kini, nga oningga ngando nangge, ene Anut tanggeyimonggo ombuwoku, ngundo nangge ene Anut kenolo oluwoli.  
\v 47 Hamoo oolengo, no yeno eteno. Oni nolo newende hamoo tewaku ngu, ene ngu suwoo suwoo sugi sugi keda oluwa.  
\v 48 Nondo nangge, no oowali oomanongoyingo oolengo suwoo suwoo keda oluweloyiga ngu!  
\v 49 Kulimi yengo osisambayebo, ene oni kini melako oluwonggoku, nguno ene Sambononggo Mana nelo, ene kuli kumoomukowonggori.  
\v 50 Ene nga oowali oomanongoyingo hamoongga, ngu Sambo endemonggo yokootoni, melako ngano ombuyingongga nga, oni ngu nelo ngu, ene ma kumoowanggo.  
\v 51 No nga oomanongoyingongga nga ngu, suwoo suwoo keda oluweloyiga nga Sambo ende yokolo, melako ngano ombuwonowo. Oni gula ene ngu oowali oomanongoyingongga ngu nelo ngu, ene suwoo suwoo keda oluwa. Yo, hamoo, nenengo gowene nga ngu, mela ngalo oni simoo balelo woolo yeweloyimbolo yunootoowe, ene nguno suwoo suwoo keda oluweloyiga ngu yowanggolo ewolo.   
\p
\v 52 Ngundilo etoni ngu, Yuda onindo enengo nangge longgeyolo ewonggori. Ndatelo ngulo, nga oningga ngando enengo songgiwi ngu noolendo neweloyi yunowa? Elo ewonggori.   
\p
\v 53 Ene ngundilo etoyi, ngulo Yesusndo Yuda oninolo ewolo. Hamoo oolengo, no yeno eteno. Ye Oni Nangoni, ngulo songgiwi ma nelo, ko ye ngu oningga ngulo daloni nguya ma nelo ngu, asa, ye suwoo suwoo kedaga ngu yengombo ma yowanggo.  
\v 54 Oni ene nolo songgiwi nelo, ko dalone nguya newaku ngu, ene suwoo suwoo gome keda oodoni, nondo nalu sosowoomo yokutuwootoowe, ko keda ootookoowa.  
\v 55 Ndatelo ngulo, nolo songgiwine, ngu oowali oolengo, ko nolo dalone ngu, neweloyi sono gome oolengo.  
\v 56 Oni ene nolo songgiwine, dalone nelo ngu, ene noya oodoni, no eneya oluwalo.  
\v 57 Awa ngu ene suwoo suwoo sugi sugi oluweloyi keda ngudodo, ngundo no sulenelootoni ombuwono. Ngulo ngu, no keda yanggango Awanemo oolooteno. Ngundilo nangge, oni no nonelo ngu, ene ngunonggo yanggango yolo, ene noya sugi sugi keda oluwalo.  
\v 58 Ngangga nga, ngu ene oowali oomanongoyingo oolengo Sambo endemonggo suleyootoni ombuwolo. Nga ngu kuli osi sambado oomanongoyingo nelo kumooyingo, ngundilo kini. Oni nga oomanongoyingongga nga nelo ngu, ene suwoo suwoo keda sugi sugi oluwalo ewolo.  
\v 59 Yesusndo Kaperniyam ende ngulo goobooyingo ya newendemo, nga mandega nga elo etuyelowolo.   
\s1 Yesus Ene Suwoo Suwoo Keda Oluweloyi, Ngulo Mande  
\p
\v 60 Ariya, sulena oni oowooyingga Yesuslo mandeni ngu ingolo ewonggori. Nga mandega nga ngu, kowuli oolengo. Onendo ene mete ingowa? Elo ewonggori.  
\v 61 Ene Yesusndo newendemonggo ingooteku ngu, sulena onindo mande ngulo boguwootoyi, ngulo ewolo. Nondo nga mandega etenoku, ngando yengo ingonduduye yombuliyoote, bine?  
\v 62 Ariya, ye Oni Nangoni kuli Sambo endemo oluwoku, nguno ko ooletoni, kenolo ngu, ye ndatelo ewanggo?  
\v 63 Yuka Kundingiyi, ngundo oni suwoo suwoo keda oluweloyi ngu yunoote. Ene oni enengombo oni keda yunoweloyi ngu ereremo kini. Ene nga mandega nondo ye yunolo etenoku nga ngu, ene Yuka Kundingiyi ngundo yeni, ene suwoo suwoo keda oluweloyiga, ngu yeno oluwa.  
\v 64 Ene Yesusndo ene kulimimonggo oni ene kewooloyemo, nowoondoyemo hamoo kini ngu ingolo, ko kootusina, oni ngundo ene dowoolo, mundi oni kandeyemo yeweloyi nguya, ene kuli ingowolo. Ngundilo ngulo, ene ngandilo ewolo. Ye kewooloyemo nguno oni gidalega ngu, ene nowoondoyemo hamoo ma tewolo ewolo.  
\v 65 Yesusndo mande ngu soweyolo ewolo. Ngu damoninggano nguno, no yeno eteno. Ene Awando yo elo ma etoni ngu, asa, ngu oningga ngu ene nono ombuweloyi nguya kini. Ewolo.   
\p
\v 66 Yesusndo mande ngundilo etoni, ngulo enengo sulena oni ulungga ene Yesus yokolo, enengo endemo ko sawonggori. Ene Yesus keyolo, ko ma endeyowonggori.  
\v 67 Ngundilo tetoyi, Yesusndo yowoolengolo, enengo sulena oni kande elaya kegidembolo elayaga, nguno elo ewolo. Ye nguya bine, no noyokolo sawanggo? Elo ewolo.   
\p
\v 68 Ene ngundilo etoni ngu, Sayimon Pitando gumi elo ewolo. Oo Bidodo Sembuli Sembunayi Ulungga, noole ndawu oninggano oolouwato? Gengo mandege ngu suwoo suwoo keda gome oluweloyimbolo yunoote.  
\v 69 Noole nowoondonayimo hamoo tetoni, ngandilo kuli inooteto. Ge nangge, oni kundingiyi Anutndo sulenggelootoni ombuwolo ewolo.   
\p
\v 70 Yesusndo enengo sulena onikulo mandeye gumilo ewolo. Yo, hamoo, nondo ngu ye kande elaya kegidembolo elayaga kuli logoyelowono. Ene ye kewooloyemo nguno, oni gulano boolomboyoyingo biyomi eneno oolootelo ewolo.  
\v 71 Yesusndo ngu Yudas, Sayimon Iskariyoot nangoningga, ngulo ewolo. Ngu oningga ngu Yesus enengo sulena oni kande elaya kegidembolo elayaga ngulomu gula. Enendo kootusina Yesus dowoolo, me oni kandeyemo yetoni uleyi kumoowa.   
\c 7  
\s1 Yesuslo Konedoboongombo Yesusno Nowoondoyemo Hamoo Ma Tewonggori  
\p
\v 1 Ngu naluno, Yesus ene Galili mela nguwoole ko telo, oololo ombulo telo, ene Yudiya melasina ko oolouwelo ma ingowolo. Ndatelo ngulo, Yuda onindo ngu uleyi kumoowelo tewonggori.  
\v 2 Yuda onilo nalu kundingiyi, oowooyi Towimbo ya Tookoododo (Sel Ya) Nalu Kundingiyi, ngu namoko.  
\v 3 Ngundilo ngulo, enengo konedoboongombo Yesusno ewonggori. Ge komo ootookooya, nga endega nga yokoya, ge Yudiya melako oolou! Gengo sulena oni ngundo ene mete gedo ko teteku, ngu kenowanggo.  
\v 4 Oni gula ene tunoo oni doongeyemo oluwelo ngu, ene oo tewelo nguya, kombitelo ma tewa. Yo, ge ko oo nga tunoo tewaku ngu, asa, oni simoo bale bidodo doongeyemo ge tunoo dikalo, ko mete telo etuyelowalo ewonggori.  
\v 5 Yesus enengo konedoboongo nguya, Yesusno nowoondoyemo hamoo kini. Ngulo ene ngundilo ewolo.  
\v 6 Ngundilo ngulo, Yesusndo ewolo. Nolo nalune, ngu ma tunootewolo. Ene nalu bidodo ngu yengo naluye.  
\v 7 Mela ngalo oni simoo baledo yeya mundi ma tewanggo. Kini, ene ngu nolo me oni tewanggo. Ndatelo ngulo, nondo enengombo damoni biyomi tetenggoku, ngu yootunolo etenoku ngulo.  
\v 8 Yengombo oolouya, ngu nalu kundingiyingga ngu kenoyi. Kootusina no nguya nalu kundingiyingga nguno oolouwanoku, ene ataga no nguno, no ma oolouwanolo ewolo.  
\v 9 Yesusndo ngundilo elo, ngulo ene sa nalu gidega Galilino oluwolo.   
\s1 Yesus Ene Tookoo Ya (Sel Ya) Yewoku Nalu Kundingiyi Ngu Kenowelo Oolouwolo  
\p
\v 10 Yesus enengo konedoboongo ene nalu kundingiyi ngu kenowelo kuli Yerusalemno oolouwonggori. Kootusina, Yesus ene nguya Yerusalemno oololo, ene oni doongeyemo tunoo ma oolouwolo. Kini, ene tolige nalu kundingiyi nguno oolouwolo.  
\v 11 Yuda onindo, nalu kundingiyi nguno, ene erewelo ewonggori. Yesus oningga ngu ndano ooloote? Elo ewonggori.  
\v 12 Oni simoo baledo Yesuslo mande mande ulungga oolengo, enengo nangge ewonggori. Oni gidalegado, ene oni gome, etoyi, gidalegado ewonggori. Kini, ngu oningga ngundo simoo bale ganaganayelolo endeyootelo ewonggori.  
\v 13 Ene Yuda tabango onilo sosolelo, ngulo oni gulado Yesuslo mandeni tunoo ma elo endeyowonggori.   
\p
\v 14 Nalu kundingiyi ngu kewooloko, Yesus ene goobooyingo ya ngulo yasiliko ulo, oni simoo baleno mande elo etuyelowolo.  
\v 15 Yuda oni mandeni ngu ingolo, ngulo ingondudu ulungga telo ewonggori. Nga oningga nga, ndanonggo ingoyingo nga yolo, ete? Ene kuli ngu oo ngulo ingondudu yowelo ma Skul tewolo ewonggori.  
\v 16 Ngundilo etoyi, Yesusndo enengo mandeye gumi ewolo. Nga mandega nondo yeno etenoku nga, nolo mandene kini. Nga mandega nga ngu, Anutlomu. Enendo no sulenelootoni, no ombuyingo ngulo mandeni eteno.  
\v 17 Ene oni gula Anutlo mandeni keyolo ingowelo ngu, ngu oningga ngu, ene nga mandega elo etuyelootenoku, ngalo damoni ingowa. Ene ngandilo ingowa. Nga mandega nga, ngu Anutlo ingondudunonggo bine, ngundi no nenengo ingondudunemonggo eteno bine, ngu wilikoya ingoyi.  
\v 18 Oni enengo ingondudunimonggo, mande mande ewaku ngu, ene nguno oowooyi bingamidodo teweloyim tete. Ene oni ene suleyootoni, ombuyingongga ngulo oowooye bingami elo okoowaku ngu, asa, ene oni nenengo oolengo telo, ene ebe ganagana ma ewa.   
\p
\v 19 Kulimi Mosesndo mamana mande ye yunowolo. Ene ye kewooloyemo nguno oni gulado ngu mamana mandega ngu ma keyoote. Ndawugalo, ye no nulewelo ingondudu tetenggo? Elo ewolo.  
\v 20 Ene ngundilo etoni, simoo baledo mandeni gumi ewonggori. Geno oo yuka biyomi gula oolooteku ngu! Onendo ge guleni kumoowa? Elo ewonggori.  
\v 21 Ene ngundilo etoyi ngu, Yesusndo mandeye gumi ewolo. No kuli oo sungo gula onindo ma teweloyi ngu tewonoku, ye ngu kenolo ngulo soliyokowonggo.  
\v 22 Mosesndo goweye doongoolo, yomosiyoweloyi mande damoningga ngu, ye yunowolo. Hamoo, ngu damoningga ngu Mosesno ma tunootewolo. Kini, ngu damoningga, ngu osi sambano tunootewolo. Ene yendo ngu yengo nangosumooye ngu, Sabat naluno nguya goweye doongootenggo.\f + \fr 7:22 \ft Moseslo mamana mandeno ngandilo elo ooloote. Yuda oni ene komo enengo nangosumooye ngu, nalu kandegula gidembolo kabusayi (7) nguno moondeye doongoolo yomosiyeloweloyi.\f*  
\v 23 Yendo ngu Moseslo mamana mande ngu keyowelo ingolo, ye nangosumooye gula Sabat naluno tunootetoni ngu, asa, ye Sabat naluno goweyi doongoolo yomosiyootenggo. Ariya, nondo ngu Sabat naluno nguno, no oni gula sayidodomu yomosiyootoowe ngu, yendo ndawugalo ngulo noya sanggili tetenggo?  
\v 24 Ye oo doongeyembo nangge kenolo, ngulo elo ma wilikowelo. Kini, ye komo oo bidodo damoni gome nenengo nguno wilikowanggoku, ngu metemilo ewolo.   
\s1 Nga Oningga Nga Kristus, Binengga?  
\p
\v 25 Yerusalem ende ngulo oni simoo bale gidalegado elo ewonggori. Ndatelo ngulo, nga oningga nga nangge uleyi kumoowelo tetenggo?  
\v 26 Kenoyi, ene mande mande tunoo oolengo eteku nga, ene oni ululu ngundo mande gula eneya ma etenggo. Ene nguya bine nga oningga nga ene Kristuslo ingootenggo?  
\v 27 Ene noole nga oningga ngalo endeni ngu noole ingooteto. Kristus tunootewelo naluno ngu, oni gulado ngulo endeni ngu kenolo ingoweloyi kinilo ewolo.   
\p
\v 28 Yesus ngu Tempel ya newendemo ootoolo ngu, onino mande elo etuyelolo oode, ngunonggo ene manggalu telo ewolo. Yengo ingoyingoyemo ngu nolo ingolo, ko nolo endene nguya ingootenggo. Ene no nenengo ingonduduno ma ombuwono. Kini, Awando sulenelootoni, no ngano ombuwono. Awa enengo damoni ngu hamoo oolengo, ene yendo ngulo ma ingootenggo.  
\v 29 Ene nondo ngu Awane ingooteno. Ndatelo ngulo, no kuli eneya oluwolo, enendo no sulenelootoni, ngano ombuwonolo ewolo.   
\p
\v 30 Ngu naluno, ene dowoolo ya biyomimo yewelo tewonggori. Ene Yesuslo nalu ma tunootewoku, ngulo oni gulado Yesus dowoowelo ma tewonggori.  
\v 31 Ene oni simoo bale oowooyingga Yesusno nowoondoyemo hamoo telo ewonggori. Kristus ombulo ngu, nga oningga ngando oo sungo gula onindo ma teweloyim teteku, nga dagalo, enendo oo ulungga oolengo tewa, bine? Elo ewonggori.   
\s1 Tabango Onindo Yesus Dowooya, Ya Biyomimo Yeyilo Ewonggori  
\p
\v 32 Parisi oni ingootoyi, oni simoo baledo Yesusya mande guladilo guladilo ewonggori. Ngundilo ngulo, Anutno woolo yeweloyi ngulo sobosobo oni, ko Parisi oni nguya, ngundo enengo kumba ootuwoo oni gidalega suleyelootoyi, Yesus dowoolo, ya biyomimo yewelo oolouwonggori.  
\v 33 Ngu naluno nguno, Yesusndo ewolo. Nalu bodaga nangge no yeya oode, Awando sulenelootoni, no ombuwonokungga, ngu tanggeyimo no ko oolouwano.  
\v 34 No oolouwanoku, ene ye no erewenelolo, ko ma neyowanggo. No oolootenoku endegano nguno, ye nguya oolouweloyi kini. Ewolo.  
\v 35 Ene ngundilo etoni ngu, asa, Yuda oni enengo nangge mande mandelo ewonggori. Ene ndawoole utoni, noole ene ko ma kenowato? Ene bine, noolengo doboogulinayi, Girik oni, enengo mela kewoolokono ulo, nguno Girik oni, mande yunolo etuyelolo oodoni, nguno noole ene ma kenowato?  
\v 36 Mande eteku, ngulo damoni ndatelo ete? Ene ngandilo ewolo. Ye no erewenelolo, ye no ma neyowanggo. Nondo endega oolootenoku, nguno ye nguya, ma oolouwanggolo ewolo.   
\p
\v 37 Kundingiyi nalu wengangga, ngu enengo nalu kundingiyi ulungga. Ngu naluno nguno, Yesus ootookoolo, dikalo, manggalu telo ewolo. Oni oowooyingga sonolo ingoya ngu ene komo no tanggenemo ngano ombuya, sono nga neyi.  
\v 38 Ngungga ngu, Anutlo mande so uyi nakangoyingo, ngundo ngandilo ete. Oni ene nolo ingootoni newendemo hamoo telo oolooteku ngu, ene newendemo ngunonggo suwoo suwoo sugi sugi keda oluweloyi, ngulo sono ulungga oolelo ulooluwalo ewolo.  
\v 39 Yesusndo Yuka Kundingiyi oo ngulo ewolo. Oni simoo bale ene Yesusno nowoondoyemo hamoo telo, ngundo ngu Yuka Kundingiyi yowanggo. Ene ngu nalunggano nguno, Anutndo Yesus enengo dulidalini ngu yolo ma teyinowolo. Ngulo ngu, Anutndo Yuka Kundingiyi nguya ma suleyootoni ombuwolo.   
\p
\v 40 Oni simoo bale gidalega, ngu mandega ngu ingolo ewonggori. Hamoo oolengo, nga oningga nga ngu, ene Anutlo ingonduduni eyingo oni, noole sobowootetokungga ngundolo ewonggori.  
\v 41 Ene ngundilo etoyi, gidalegado ewonggori. Ene Kristus Anutndo noole ko yoyoweloyi sunggi yewo oni ngu! Ewonggori. Etoyi, ene oni gidalegado ewonggori. Galili melako nguno Kristus mete tunootewakulo bine?  
\v 42 Kini, Anutlo mande so uyi nakangoyingo ngundo kuli ete. Kristus ngu Dewitlo soweni ngulomu. Ngu Betelehem endemo nguno tunootewa. Ngu endega ngu Dewitndo kuli oluwolo ewolo.  
\v 43 Ngulo ngu, simoo bale usowoolo, wata elayaga tetoyi, wata gulado Yesusya sanggili telo, mundi tewonggori.  
\v 44 Yo, hamoo, oni gidalegado dowoolo, ya biyomimo yewelo ewonggori. Ene oni gulado kandeyi sodedo Yesusno ma yelo dowoowolo.   
\p
\v 45 Ngundilo ngulo, kumba ootuwoo oni ene Tempelno ko ooloutoyi, woolo yeweloyi sobosobo onindo, ko Parisi onindo ene yeyolo ewonggori. Ye ndawugalo, Yesus oningga ngu yolo ma ombuyingo? Elo ewonggori.  
\v 46 Ene ngundilo etoyi ngu, asa, kumba ootuwoo onikundo mande gumi elo ewonggori. Kulimi oni gulado ngundilo ingondudu mandega ande oningga andedo mande eteku, ngundilo ma ewololo ewonggori.  
\v 47 Ngundilo etoyi, Parisi onindo sanggili telo, mande gumi ewonggori. Enendo ye nguya ganayeloote bine?  
\v 48 Noole tabango oni, ko Parisi oni nga kewoolokono gula kenootoyi, ene ngu Yesus oningga, ngulo newendemo hamoo tete, bine? Hamoo oolengo, kini!  
\v 49 Ene nga oni simoo bale nga ngu, ene mamana mande ma ingootenggo. Ngulo ene Anut doongeyimo kuli biyomi yemukowonggolo ewonggori.   
\p
\v 50 Nikodimas ngu nalu gulano, Yesus tanggeyimo oolouyingo, ene nguya ngu tabango oni ngulomu gula, ngundo sumoo ewolo.  
\v 51 Noolengo mamana mande ngando oni mandeni ma ingolo, nguno mete wilikowa, bine? Kini, koletelo noole enengo mandeni wilikolo ingologo, nguno ngu, noole mete oo enendo teteku, ngu gome oolengo ingowatolo ewolo.   
\p
\v 52 Ene ngundilo etoni ngu, asa, tabango onikundo mandeni gumi ewonggori. Ge nguya Galili oni, binengga? Anutlo mande nakangoyingomo oolooteku, ngu gome kandangeya ingo. Anutlo ingondudu eyingo oni gula Galili melako ma tunootewalo ewonggori.  
\v 53 Ariya, oni bidodo enengo yano ko oolouwonggori.   
\c 8  
\s1 Ooleko Ooleko Bale Gula Yolo, Yesusno Mayewonggori  
\p
\v 1 Oni simoo bale bidodo enengo yano samukootoyi, ene Yesus Olib pulimo oolewolo.  
\v 2 Sengetoni suwoononggo, Yesus ene ootookoolo, Tempel yasiliko oolouwolo. Nguno oni simoo bale bidodo Yesus tanggeyimo ombulo gooboongootoyi, Yesusndo mande elo etuyelolo bibitelo oluwonggori.  
\v 3 Ngu naluno, mamana mande etuyeloyingo oni, ko Parisi oni, ngundo ooleko ooleko bale gula enengo kameyi yano oodoni, ene oololo simoo gulaya wedoni, kenowonggori. Ngundilo oo biyomi tetoni, ngulo kenolo, yolo ombuwonggori. Oni Yesusya gooboongoolo oodoyi, ngu kewooloyemo yeyi dikawolo.  
\v 4 Ene ngundilo telo, Yesusno ewonggori. Oo etuyeloyingo oni, nga balega nga ngu enengo kameyi oodoni, ene oololo, simoo gidalegaya bosebalese telo endeyootoni kenowonggo.  
\v 5 Moseslo mamana mande ngundo nooledodo ngandilo ete. Bale gula ngundiya tetoni nga ngu, asa, digi yoya, yudoyiga kumooyilo ewolo. Ene gedo ngu ndatelo ete? Elo ewonggori.  
\v 6 Ene Yesus tewoongowelo elo ngundilo tewonggori. Ene nguno Yesusndo mande biyomi gula etoni, ene ngunonggo Yesus yolo, mande wilikoyingo onino yelo, ene ganangolo, mande ebe ganaganangga etoningga ingowootolo tewonggori. Ene ngundilo sumoo etoyi, Yesus ene nenetelo, melasina penggootelo, kandedibiyibo mela bungomo oo nakangowolo.   
\p
\v 7 Ene ngundilo tetoni, tabango onikundo sumoo sumoo ulungga elo oodoyi, asa, Yesusndo ootookoolo ewolo. Ye kewooloyemo nguno, oni gula ene mbumbuwani kiningga, ngundo ene mete koleteya, digi yoya, nga balega nga bungomo oolongoonilo ewolo.  
\v 8 Yesusndo ngundilo elo yokolo, asa, ene melako ko penggootelo, mela bungomo ko nakangowolo.  
\v 9 Tabango oniku mande ngundilo ingolo, ene bidodo gulanangge nangge endesina oolewonggori. Oni tabango ulungga ene mande damoni yelo ewoku, ngundo oolelo toongetoni, sungoku bidodo ende oolelo samukowonggori. Yesusndo enesu nangge penggootelo oodoni, ko balega ngundo nangge Yesus tanggeyimo dikalo oluwolo.   
\p
\v 10 Yesus ootookoolo, dikalo, balegakuyalo ewolo. Bale, oni geya ewonggoku, ndano? Oni gula ngano, gengo biyomingga, ngu eweloyi nguya kini, bine? Elo ewolo.  
\v 11 Ene mande ngundilo etoni ngu, balega ngundo gumi ewolo. Oni Ulungga, ngano oni gula kini. Etoni, Yesusndo gumi ewolo. No nguya gengo biyomingga ngulo ma ewano. Ge toongelo, kootusina mbumbuwa gula ma tewelolo ewolo.   
\s1 Yesus Ngu Mela Ngalo Solu Himi  
\p
\v 12 Yesusndo ene ko ewolo. No ngu mela ngalo solu himi. Oni ene no neyolo kenelolo ngu, ene ooleliko ma endeyowa. Kini, enengo keda oluweloyiga ngu, ene solu himidodo oluwalo ewolo.  
\v 13 Ene mande ngundilo etoni, asa, Parisi onindo Yesusdodolo ewonggori. Ge, gengombolo mandege elo wesiyoote. Ngundilo ngulo, gengo mandege ngu hamoo kinilo ewonggori.  
\v 14 Yesusndo mandeye ngu ingolo, gumi ewolo. Ngu hamoo, nondo nenengo mandene yootunolo eteno. Ene nolo mandega ngu hamoo oolengo. Ngundilo ngulo, no nenengombo ootookoolo ombuwonomu endega ngu ingooteno. No nganonggo nguno oolouweloyi ngu, no ingooteno. Ene yendo nolo ende damoni ngu ma ingootenggo. No ndawoole toongewanoku nguya, ye ma ingowanggo.  
\v 15 Yendo ngu mela ngalo damonimo oni wilikoyelootoyi, ene nondo ngu oni ma wilikoyelooteno.  
\v 16 Ene nondo oni wilikowelo ngu, no oni gome nenengo wilikowano. Ngundilo ngulo, nondo noso nangge oni ma wilikoyelooteno. Kini, Awane no sulenelootoni ngano ombuyingongga, ngu noya goboolo ko tetelo.  
\v 17 Yengo mamana mandeno ngu ngandilo ooloote. Oni elaya enengo mandeyali elo wesiyooteliku, ngu gulanangge etoli ngu, asa, ngu oni elayaga ngulo mandeyali, ngu hamoolo ewolo.  
\v 18 No nenengo mandene wesiyolo etoowe ngu, Awando no sulenelootoni ombuwonomu, ene nguya nolo mande wesiyolo etelo ewolo.   
\p
\v 19 Ene ngundilo etoni ngu, asa, ene Yesusno sumoo ewonggori. Gengo Awangge ndano ooloote? Etoyi, Yesusndo mandeye gumi ngandilo ewolo. Ye nolo ma ingootenggo. Ngulo ngu, ye nolo Awane nguya ma ingootenggo. Ene ye nolo ingolo ngu, ye Awanembolo nguya ingowanggolo ewolo.   
\p
\v 20 Yesusndo nga mandega nga ngu, Beye yeweloyi ya gumimo ewolo. Ene oni simoo bale Tempel ya newendemo oolootenggoku, ngu mande elo etuyelolo oluwolo. Ene oni gulado ene dowoolo, ya biyomimo ma yewonggori. Ngundilo ngulo, Yesuslo naluni ma tunootewolo.   
\s1 Ye Nondo Endega Ooloutenoku, Nguno Ye Nguya Ma Oolouwanggo  
\p
\v 21 Yesusndo ko ewolo. No toongetenoku nga, ye no erewenelolo ma neyowanggo. Ye mbumbuwa telo oode ngu, asa, ye kumoowanggo. Ye nondo musiyongga ooloutenoku nguno, ye ma oolouwanggolo ewolo.  
\v 22 Ngundilo etoni, Yuda tabango onindo enengo nangge mandelo ewonggori. Ndatelo ngulo, Yesusndo ete? Ye nondo musiyongga ooloutenoku, nguno ye ma oolouwanggo, ete. Enengombo enengo uleni kumoowelo bine ete? Elo ewonggori.  
\v 23 Ene ngundilo etoyi, Yesusndo gumi ewolo. Ye ngu ameno, no ngu awuno. Yo, hamoo, ye ngu mela ngalomu, ene no ngu mela ngalomu kini.  
\v 24 Ngundilo ngulo, no yeno kuli ewonoku ngu. Ye kumootoyi ngu, yengo mbumbuwa ngu yengomo oluwa. No tambu elaya yeno eteno. Ye no nga oningga ngando yeno etenoku, ngu nowoondoyemo hamoo ma telo ngu, ariya, ye kumootoyi ngu, yengo mbumbuwaye yengomo oluwalo ewolo.   
\p
\v 25 Ene ngundilo etoni, asa, Yuda onindo gumi ewonggori. Ge onendo? Ngundilo etoyi, Yesusndo gumi ewolo. Nondo, no nga oningga ngando no kuli yeno ewonoku ngu!  
\v 26 No mande oowooyingga, no komo yengomo yengo damoniyemo ewono. Nondo yengo damoniye ngu, mande wilikoyingo oni ngundilo mandeye wilikowano. Ene oni no sulenelootoni ombuwonomu, ngu enengo damoni ngu hamoo oolengo. Mande bidodo no eneno ingowonomu, ngu nangge, no mela ngalo oni simoo baleno elo etuyelootenolo ewolo.   
\p
\v 27 Yesusndo eweyimbolo mande ewoku ngu, Yuda onindo ngu nenengo ma ingowonggori.   
\p
\v 28 Yesusndo ewolo. Kootusina, yendo Oni Nangoni dowoolo, boolowoowanggoku, ngu nalunggano nguno, ye nolo tunoo oolengo ingowanggo. Nondo nenengo ingonduduno ko oo gula ma teteno. Kini, no mande elo, wesiyolo etuyelootenoku nga ngu, Awando ene kuli no etuneloyingo, ngu nangge eteno.  
\v 29 Awando no sulenelootoni, no mela ngano kuli ombuwonomu ngu, ene Awa noya ooloote. Ene no ma noyokootoni, noso nangge ma oolooteno. Kini, suwoo suwoo no Awando oo nondo tewelo ingooteku, ngu nangge tetenoku, ngulo ene oni oni tetelo ewolo.  
\v 30 Yesusndo ngundilo etoni, oni simoo bale ulungga oolengo, enengo mandeni ngu ingolo, nowoondoyemo hamoo tewonggori.   
\s1 Hamoo Mande Ngundo Oni Yeni Newende Imakelo Oluwa  
\p
\v 31 Yesusndo Yuda oni ene kuli enengo nowoondoyemo hamoo tetenggoku, nguno ewolo. Ye nolo mandene nga gome ingolo yolo, dowoolo, keyolo ngu, ariya, ye ngu nolo sulena oni oolengo.  
\v 32 Ye ngu Anutlo hamoo mande ngu ingowanggo. Hamoo mande, ngundo ye hoolooweyelootoni, yengo endeyoyingo ngu gome sobowoolo, nguno ye kingo ko oni ma oluwanggolo ewolo.   
\p
\v 33 Yuda onindo Yesuslo mande ngu ingolo, gumi ewonggori. Noole ngu Ebarahamlo soweni. Noole nalu gulano, oni gulalo kingo ko oni ma tewooto. Ndatelo ngulo, ge ngundilo ete, ge kingo ko oni ma oluwanggolo ete?   
\p
\v 34 Etoyi, Yesusndo mande gumi ewolo. Hamoo oolengo, no yeno eteno. Oni bidodo mbumbuwa tetenggoku, ngu ene mbumbuwalo yanggangoni, ngundo gosiyelolo wetumooyelootoni oolootenggo.  
\v 35 Hamoo, kingo ko oni ngu, ene ya sembuli ngulo nangoni ngundilo kini. Kini, enengo nangoni oolengo, ngundo nangge ene suwoo suwoo sugi sugi oluwa.  
\v 36 Ngulo ngu, Anut Nangoni, ngundo yengo mbumbuwa ngu andangeyunootoni ngu, asa, ngundo hoolooweyelootoni, ngunonggo yengo mbumbuwalo yanggangoni ngu andangelo yokootoyi, ngundo ye ko ma soboyelowelo.   
\p
\v 37 No ingooteno. Ye Ebarahamlo soweni, ene nolo mandene nga ngu, ye nowoondoyemo nguno ma ooloote. Ngundilo ngulo, ye no nuleyi kumoowelo tetenggo.  
\v 38 No mande wesiyolo elo etuyelootenoku nga ngu, no kuli Awanembo oo etunelootoni, kenolo ingowonoku, ngu elo etuyelooteno. Ene yendo ngu yengo awayemonggo mande damoni yoyingo, ngu tetenggolo ewolo.   
\p
\v 39 Ene ngundilo etoni, asa, Yuda onindo gumi ewonggori. Noolengo awanayi, ngu Ebaraham! Etoyi, Yesusndo gumi ewolo. Hamoo ye Ebaraham simoongo tetoni ngu, ye komo Ebarahamlo damoni ngu yoya keyoyi.  
\v 40 Nondo kuli hamoo mande bidodo Anutlo manggowoomonggo ingowonomu ngu, yeno elo etuyelowonoku ngu. Ene yendo ataga no nuleyi kumoowelo tetenggo. Ebarahamndo ene damoni ngundilo ma tewolo.  
\v 41 Ye ngu yengo awayembolo mande damoni nangge tetenggo. Yesusndo mande ngundilo etoni, asa, Yuda onindo gumi ewonggori. Namo galodo ene kuli bulibali endeyolo, nguno noole ma yomoowonggori. Hamoo oolengo, noole ngu awanayi gulanangge, ngu Anut! Elo ewonggori.  
\v 42 Ene ngundilo etoyi, Yesusndo gumi ewolo. Ngu hamoo, Anut ngu yengo Awaye tetoningga ngu, asa, ye nolo nguya ingowanggo. Ndatelo ngulo, no Anutya oode, ngunonggo no nenengo ingondudunemonggo ma ombuwono. Kini, Anutndo no sulenelootoni, no ombuwolo.   
\p
\v 43 Ndatelo ngulo, ye nolo mandene ngalo ma ingondudu telo, nowoondoyemo siliyootenggo? Ngulo damoni ngu ngandilo. Ye nolo mande nga ingowelo yokolo, ngulo ye nowoondoye ukingootenggo.   
\p
\v 44 Ye ngu, awaye Setan ngulo simoongo! Ye ngu awayengga ngundo yendo oo tewelo ingootenggoku, ngu nangge tewelo gome ingolo, koyi tetenggo. Kulimi ngu, ene oni yuleyi kumooweloyi, ngulo nangge oluwolo. Ene damoni hamoo nenengo ngu ma keyowolo. Ndatelo ngulo, damoni hamoo nenengo ngu eneno kini. Ene mande ebe ganagana eweloyi damoningga ngulo sembuli oolengo.  
\v 45 Ngu damoningga ngunonggo nangge, ye nondo hamoo mande nga elo etuyelootenoku, ye ngulo nowoondoyemo hamoo ma yolo siliyootenggo.  
\v 46 Ye kewooloyemo nguno oni gulado nondo mbumbuwa tewonoku, ngu ingowoku ngu, ariya, wesiyoya etoningga noolengododo ngu wilikolo kenowato. Ene nondo mbumbuwa ma teyingo tetoni ngu, ndatelo ngulo, nondo hamoo mande elo etuyelootoowe, ye ngulo nowoondoyemo hamoo ma tetenggo?  
\v 47 Hamoo, Anutlo simoongo ngu, ene Anutlo mandeni gome ingootenggo. Ene ye ngu Anutlo simoongo kini. Ngundilo ngulo, ye enengo mandeni ma ingootenggoku ngu! Elo ewolo.   
\s1 Ebaraham Ma Tunooteyingomo, No Oluwonowo  
\p
\v 48 Yuda onindo Yesuslo mandeni ngu ingolo, sanggili telo gumi ewonggori. Noole hamoo oolengo, geno eteto. Ge ngu Sameriya ende ngulo oni gula. Ngulo ngu, geno oomboolo biyomi gula oolooteku ngu! Elo ewonggori.  
\v 49 Ene ngundilo etoyi ngu, asa, Yesusndo mande gumi ngandilo ewolo. Nono ngano oo yuka biyomi gula ma ooloote. Kini, no nenengo Awanembolo oowooyi bingami elo okooteno. Ene yendo nolo oowoone ngu yombuliyootenggo.  
\v 50 No nenengo bingamine elo ma okooteno. Ene oni gulado (Anut) nolo bingamine elo okoote. Ngu oningga ngundo nolo damonine wilikonelowa.  
\v 51 Hamoo oolengo, no yeno eteno. Oni gula ene nolo mandene nga keyolo ngu, asa, ene ma kumoowalo ewolo.   
\p
\v 52 Yesusndo ngundilo etoni, asa, Yuda onindo gumi ewonggori. Noole ataga ingooteto. Geno oo yuka biyomi gula oolooteku ngu! Ebaraham ngu kuli kumooyingo, ko Anutlo ingondudu eyingo oni nguya kuli kumoomukoyingo, ene gedo ngandilo ete. Oni gula ene nolo mandene gome keyolo ngu, ene ma kumoowalo ete.  
\v 53 Ndatelo ngulo? Gedo bine noolengo osinayi Ebaraham dagate? Ene kuli kumoowolo. Anutlo ingondudu eyingo oni nguya, ene kuli kumoomukowonggori. Gengombo ngu ge oone, elo ingoote? Elo ewonggori.   
\p
\v 54 Yesusndo mandeye ngu ingolo, gumi ewolo. Nondo nenengo oowoone bingami nangge okoowanoku ngu, asa, nolo oowoone bingamine ngu kingo oo ngundilo tewa. Ene Awanembo nolo oowoone bingamine elo okootekungga, ngu yendo noolengo Anut, elo etenggo.  
\v 55 Ene yendo ngulo ma ingootenggoku, ene nondo ngu, no ene ingooteno. Ene nondo ene ma ingootenolo ewanoku ngu, asa, no yendo etenggoku, ngundilo ebe ganagana oni tewano. Ene no enengo kuli ingootenoku, ngulo ngu, no enengo mandeni ngu gome keyooteno.   
\p
\v 56 Yengo osiye Ebaraham ngu, ene no tunooteweloyi nalune nga kenowelo, ene oni oni oolengo telo, sobowoolo hahangelo oluwolo. Ebaraham ene kuli ingowoku hamoo oolengo no ombuwanolo, ene newendemonggo gome ingowololo ewolo.  
\v 57 Ene ngundilo etoni, asa, Yuda onindo mande gumi ewonggori. Gengo mooma onibi elaya kande elaga (50) kini, nguno ge Ebaraham kuli kenowonolo ete? Hamoo oolengo kini! Elo ewonggori.  
\v 58 Ene ngundilo etoyi, asa, Yesusndo gumi ewolo. Hamoo oolengo, no yeno eteno. Kulimi oolengo, Ebaraham ma tunooteyingo naluno, no kuli oluwonolo ewolo.   
\p
\v 59 Yesusndo mande ngundilo emukootoni ngu, Yuda onindo sanggili telo, digi yolo, ngundo Yesus ulewelo oolongoowonggori. Ene Yesusndo ngu oni ngu kewooloyemonggo ene kombitelo, tolige oololo, Tempel yasili pawa ngu yokolo, endesina oolewolo.   
\c 9  
\s1 Oni Doongeyi Biyomi Kilingongga Oo Kenowolo  
\p
\v 1 Yesus ngu ene oololo, oni doongeyi kilingo gula kenowolo. Ngu oningga ngu nemimbo doongeyi kilingo ngundilo yomoowolo.  
\v 2 Yesus enengo sulena onikundo sumoo inolo ewonggori. Oo etuyeloyingo oni, onendo mbumbuwa tetoni, ngulo nga oningga nga nemimbo ngandilo doongeyi kilingo yomoowolo? Nga oningga enengombo mbumbuwa tetoni, ngundi enengo eweyi nemimbo mbumbuwa tetoli, bine? Elo ewonggori.   
\p
\v 3 Ene ngundilo sumoo etoyi, Yesusndo mande gumi ngandilo ewolo. Nga oningga ngando mbumbuwa ma tewo, ko enengo eweyi nemimbo nguya mbumbuwa ma tewoli. Kini, nga ooga nga ngu, ngano Anutlo koni damoni nguno tunoo oolengo teweloyim tunootewolo.  
\v 4 Mela himi oodoningga, noole komo Anutndo no sulenelootoni ombuwonoku, ngulo enengo koni tewato. Ndatelo ngulo, suwoo tunooteweloyimbolo ngu, oni gulado ene ko teweloyi kini.  
\v 5 No mela ngano oolootenoku naluno ngu, simoo balelo oole etuyeloyingo, ngulo solu himilo ewolo.   
\p
\v 6 Ngundilo elo, Yesusndo melako muketelo, muke ngu tetoni, nogoluyi yetoni, ngu yolo, oni doongeyi kilingongga ngu doongeyimo yewolo.  
\v 7 Yesusndo ngu oningga nguya ewolo. Ge oolouya, Silowam sono koongeyingo ngu gemulo ewolo. Silowam mandega ngulo damoni ngu ngandilo. Ene suleyootoyi oolouwolo. Asa, ngu oni doongeyi kilingongga ngu oololo, Silowam sonono sono gemulo ombutoni, doongeyi mete tetoni doongetelo oo kenowolo.   
\p
\v 8 Ngu oningga doongeyi kilingongga ngu, enengo ende goboolo oni, ngundo ene kuli kenolo ingowonggori. Nga oningga nga, ene oni simoo baleno bobeye oolo kalongoyelo, yemboongeloluwolo ingowonggori.  
\v 9 Oni gidalegado ewonggori. Yo, nga oningga ngando nangge. Etoyi, gidalegado ewonggori. Kini, nga oningga ngandilo, ene ngu oningga ngu gula. Etoyi, ene ngu doongeyi kilingo oningga ngu enengombo ewolo. Ngu nondo nanggelo ewolo.   
\p
\v 10 Ene ngundilo etoni, simoo baledo oninggakuya ewonggori. Ndatelo telo, ge doongengge mete tewo? Elo ewonggori.  
\v 11 Ngu oni doongeyi kilingongga, ngundo mandeye ngu ingolo, gumi ewolo. Ngu oningga oowooyi Yesus elo etenggoku, ngundo no doongenengga nga, melako muketetoni, nogoluyi yetoni, ngundo no doongenemo nogolu yonggulumoolo sulenelolo ewolo. Ge oolouya, Silowam sono koongeyingomo sono gemulo ewolo. Etoni, ngulo no oololo, sono gemutoowe, doongene mete tetoni, no doongetewonolo ewolo.  
\v 12 Ene ngundilo etoni ngu, onikundo ngu oni doongeyi kilingongga nguya ewonggori. Ngu oningga ngu ndano ooloote? Etoyi, ngu oningga ngundo gumi ewolo. No watayi kinilo ewolo.   
\p
\v 13 Ariya, ngu naluno, ene ngu oningga kuli doongeyi kilingongga ngu yolo, Parisi onino oolouwonggori.  
\v 14 Ngu nalunggano nguno, Yesusndo mela yeni nogoluyi yetoni, ngundo oni doongeyi yeni, mete teyingo nalungga ngu Sabat nalu.  
\v 15 Ariya, Parisi onindo sumoo inolo ewonggori. Ge doongengge ndatelo telo, ko mete tewo? Ewolo. Etoyi, ngu oningga ngundo gumi ewolo. Ene mela nogoluyi yolo, doongenemo yetoni, no sonono oololo sonowootoowe, nguno doongene mete tetoni, no mete oo kenootenolo ewolo.  
\v 16 Ngundilo etoni, Parisi oni gidalegado ewonggori. Anutndo ngu oningga ngu, ma suleyootoni ombuwolo. Ndatelo ngulo, ene Sabatlo mamana mande ngu ma keyowolo. Etoyi, Parisi oni gidalegado ewonggo. Ndatelo telogo, mbumbuwadodo onindo, ngundilo oo sungo gula onindo ma teweloyi, ngu tewa? Ngundilo elo, Parisi oni usowoolo, wata elaya tunootewoliyo.   
\p
\v 17 Ariya, ngu naluno, Parisi onindo ko yowoolengolo oni doongeyi kilingongga nguno ewonggori. Ngu oningga doongengge yeni mete tewokungga nguya, ge ndatelo ete? Ewolo. Etoyi, enebana ewolo. Ngu oningga ngu, ene Anutlo ingondudu eyingo oni gulalo ewonggori.   
\p
\v 18 Ngu hamoo, kuli ngu oningga ngu, ene doongeyi kilingo oolengo, ene ataga ngu doongeyi mete tete. Ene Yuda onindo ngulo nowoondoyemo hamoo ma tewonggori. Ngulo ngu, oni doongeyi kilingongga, mete tewokungga, ngulo eweyi nemi negoyelowonggori.  
\v 19 Ene oningga ngulo eweyi nemi sumoo yunolo ewonggori. Nga oningga nga yali nangoyali, bine? Nga doongeyi ngundilo kilingo biyomi, nemi gedo ngundilo yomoowoolo, bine? Ariya, ndatelo telo, ngulo ene ataga oo mete kenowa? Elo ewonggori.   
\p
\v 20 Ngundilo sumoo etoyi ngu, eweyi nemimbo mande gumi ewoliyo. Noole ingootelo, nga ngu noolengo nangonali. Nemimbo yomootoni, ngunonggo doongeyi ngundilo kilingo yeyingomu, ngu noole ingootelo.  
\v 21 Ene ataga ngano doongeyi mete teteku nga, ndatelo ngundilo tewoku, ngu noole nguya watayi kini. Onendo doongeyi yeni mete tewoku, ngu nguya noole watayi kini. Ene kuli oni ulungga ngulo enengo sumoo inoya ingoyilo ewoliyo.   
\p
\v 22 Oningga ngulo eweyi nemi ngu, Yuda onilo tabango oni ngulo sosolelo, ngulo ene ngundilo ewoliyo. Yuda onindo mande gulanangge ngandilo elo gosiyowonggori. Oni gulado, Yesuslo Kristus elo ewaku ngu, asa, Yuda onilo tabango, onindo ngu oningga ngu, goobooyingo yanonggo owetoyi, oolelo toongewalo ewonggori.  
\v 23 Ngu damoningga ngulo nangge, eweyi nemimbo ewoliyo. Ene kuli oni ulungga nga, ngulo ye komo enengo sumoo inoya, mande nenengo oolengo ingoyilo ewoliyo.   
\p
\v 24 Ngu oni doongeyi kilingongga ngu tambu elayayigaku negongolo, nguno ewonggori. Ge komo Anutlo oowooyimonggo, ngunonggo ge mande nenengo oolengo, nooleno etooga ingowooto. Noole kuli ingooteto. Ngu oningga ngu gengo doongengge yomosiyowoku ngu, ene mbumbuwadodo oni! Elo ewonggori.  
\v 25 Ene ngundilo etoyi, oni doongeyi kilingongga ngundo gumi ngandilo ewolo. Ene bine mbumbuwadodo, ngundi kini, no ngulo watayi kini. Ene nondo ngu oo gulanangge ingooteno. Kulimi, no doongene kilingo oluwonoku, ene ataga nga ngu no doongene mete tetelo ewolo.   
\p
\v 26 Ene mande ngundilo etoni, asa, Yuda onindo ngu doongeyi biyomi oningga nguya ko ewonggori. Enendo geno ndatelo tewo? Enendo ndatelo telo doongengge yeni mete tewo? Elo ewonggori.  
\v 27 Ene mandeye ngu ingolo, gumi ewolo. No yeno kuli ewono. Ene ye ngu ma ingowonggo. Ndawugalo ye ko ingowelo? Ye nguya enengo sulena oni tewelo, bine? Elo ewolo.   
\p
\v 28 Ene mandeni biyomi eyinolo gumi ewonggori. Gedo nangge enengo sulena oni teya ootoo! Ene noole ngu Moseslo sulena oni telo oolootetoku ngu!  
\v 29 Noole kuli ingooteto. Anutndo Moses mande kuli inowolo. Ene ngu oningga ngu ndanonggo tunootewoku, ngu noole ma ingootetolo ewonggori.  
\v 30 Tabango onindo mande ngundilo etoyi, oni doongeyi kilingongga ngundo gumi ewolo. Yengo mande etenggoku, ngu nenengo kini! Yendo ewonggo. Ngu oningga ngu ndanonggo mayewoku, noole watayi kini ewonggo. Ene ngu oningga, ngundo no doongene yeni mete tewolo.  
\v 31 Noole ingooteto. Anutndo mbumbuwadodo onilo manggoye ma ingowa. Ene oni gula ene Anutno yambo mande telo, ngulo ingonduduni manggowo keyootoni ngu, asa, Anutndo ngu oningga ngulo mandeni nguya ingowa.  
\v 32 Kulimimonggo ombulo, ataga nga, oni gula nemimbo doongeyi kilingo yomootoni, oni gulado kootusina doongeyi yomosiyoyingomu, ngulo mandeni ma ingooteto.  
\v 33 Hamoo oolengo, Anutndo ngu oningga ngu ma suleyootoni, ombulo ngu, asa, ene ngandilo ko nga tewelo ngu, ene ereremo kini! Elo ewolo.   
\p
\v 34 Ene ngundilo etoni, asa, Yuda tabango onindo sanggili telo, mande gumi ewonggori. Gengo nanggebo, ge mbumbuwa damonimo yomoonggelootoni, ge mbumbuwalo oni oolengo telo ooloote! Ene ataga gedo noole mande yunolo damoni gome ngu etuyelowelo ete, bine? Yuda onindo ngundilo elo yokolo ngu, ene oni doongeyi kilingongga, doongeteyingo oningga ngu goobooyingo yanonggo owelo, ko eneya yambo mande ma tewelo elo, loogu teyinowonggori.   
\s1 Oni Nowoondoyemo Hamoo Kini, Ngu Oni Doongeyi Kilingo Ngundilo  
\p
\v 35 Yuda onindo ngu oni doongeyi kilingongga owetoyi toongetoni, Yesusndo ngu ingolo, ene ngu oningga ngu erewelo kenololo ewolo. Ge Oni Nangoni, ngulo nowoondogemo hamoo tete bine, ngundi kini? Elo ewolo.  
\v 36 Ene ngundilo etoni, ngu oningga ngu enebana gumi ewolo. Oni ulungga, Oni Nangoni ngu oone? Ge nono etooga, no ene kenolo, nowoondonemo hamoo tenilo ewolo.  
\v 37 Yesusndo mandeni ngu ingolo, gumi ewolo. Ge kuli kenowolo. Ngu nga oningga ataga geya mande mande etelikungga nga! Ewolo.  
\v 38 Yesusndo mande ngundilo etoni, ngu oningga ngundo gumi ewolo. Oo Bidodo Sembuli Sembunayi, no nowoondonemo hamoo tetelo, ene Yesus keyi damonimo penggootelo, eneno yambo mande tewolo.   
\p
\v 39 Yesusndo ewo, No melako ngano ombuwonomu ngu, simoo balelo mbumbuwa yootunolo etuyelowelo ombuwono. Ngundilo ngulo, oni doongeye kilingo ngu ene doongetewanggo. Ene oni doongeye mete oo kenootenggoku, ngu doongeye kilingo yetoni oo ma kenowanggolo ewolo.\f + \fr 9:39 \ft Oni ene Anutlo mande ingolo, yolo nowoondoyemo ma siliyoyingo, ngundo oni doongeye metemimu ko kootusina doongeye kilingo tunooteteku ngundilo.\f*  
\v 40 Parisi gidalega, Yesus tanggeyimo oluwonggoku, ngundo enengo mande ngu ingolo, sumoo inolo ewonggori. Noole nguya doongenayi kilingo bine? Elo ewonggori.  
\v 41 Ene ngundilo sumoo etoyi, asa, Yesusndo gumi ewolo. Ye doongeye kilingo telo ngu, ye mbumbuwaye kini. Ene yendo ngandilo etenggo. Noolengo doongenayi ngu metemi elo etenggokulo, ngulo yengo mbumbuwaye, nguya sugi oolootelo ewolo.   
\c 10  
\s1 Yesus Ngu Sipsiplo Sobosobo Gome Oolengo  
\p
\v 1 Yesusndo ngandilo ewolo. Hamoo oolengo, no yeno eteno. Oni ene Sipsip ngulo sisipawa newendesina yamakowoole ma uwaku ngu, ene sisipawa kalongolo, sisipawa newendemo uteku, ngu oningga ngu, ene Sipsip yakakayi yolo, yutolo yoyoweloyi oni.  
\v 2 Ene oni Sipsiplo sisipawa ngulo yamakowoole, newendemo uteku ngu, asa, ngu oningga ngu Sipsip ngulo Sembuli.  
\v 3 Sisipawa ngulo sobosobo, ngundo ngu Sipsip sembuli yamako goosooyinoote. Ene yamako goosootoni, Sipsip ngundo sembuye manggowo ingootoyi, sembuyebo enengo Sipsip oowooye elo mudiyelootoni, keyolo, endesina ooletenggo.  
\v 4 Ene Sipsip bidodo yoyolo, ende oolemukolo yokolo, ariya, sembuyebo koletelo ooloutoni, Sipsip ngu, sembuye manggowo ingolo, ene keyolo kootu ooloutenggo.  
\v 5 Ene Sipsip ngu, oni gula manggowo sungo ingolo, ene ma keyootenggo. Kini, ene sosolelo sungo sungo sawanggo. Ngundilo ngulo, ene oni sungo gulalo manggowo ma ingootenggolo ewolo.  
\v 6 Yesusndo ngu mande yamonggawo ngu etoni, ene onindo mandeningga ngulo damoni ma ingowonggori.  
\v 7 Ngulo ngu, Yesusndo mande yootunolo, oni simoo baleno ko ewolo. No yeno hamoo oolengo eteno. Nondo nangge, Sipsiplo sisipawa ngulo yamako.  
\v 8 Oni bidodo no koletenunolo ombutenggoku, ngu ene yakaka oni, ko yutolo enengo oo udayelolo yoweloyi oni. Ndatelo ngulo, Sipsip ngundo enengo manggoye ma ingowonggori.  
\v 9 No nenengombo nangge no yamako. Oni gula ene nono ombulo sisipawa newendemo uwaku ngu, ene imakeyingo ootoolo, ene oni oni telo, ene sisipawa newendemo ulo, ko endeloko oolelo, oowali gome yolo nelo oluwa.   
\p
\v 10 Ene yakaka oni ngundo Sipsip yomosiyelowelo ma ombute. Kini, ene Sipsip yakakayi yoyolo, yombulibaliyelolo yuleyi kumooweloyimbolo nangge ombutenggo. Ene nondo ombuwonomu ngu, no yoyolo, suwoo suwoo keda oluweloyi kedaga ngu yunoweloyimbolo ngulo ombuwono. Yo, hamoo, oni ene nolo newendemo hamoo tetoni ngu, asa, no eneya keda oluweloyi kedaga ngu inootoowe, eneno hangelo oolelo, ngunonggo sugi sugi hooloowelo oluwa.  
\v 11 Yo, hamoo, no Sipsip ngulo sobosobo gome oolengo. Sipsip ngulo sobosobo gome ngu, ene enengo Sipsip ngu hoolooweyelolo, kumooweloyimbolo meyelo oluwa.  
\v 12 Oni ene ulilo nangge ko telo oolooteku, ene Sipsip ngulo sembuye kini. Ngulo ngu, ene se goki oo biyomi ombutoni, ngu kenolo ngu, ene sosolelo toongewa. Ene ngundilo toongetoni, se goki oo biyomi, ngundo ombulo, Sipsip ngu yutolo, yoonelo, yombuliyelootoni, ngulo Sipsip sungo sungo sawanggo.  
\v 13 Ngundilo ngulo, ngu oningga ngu ene ulilo nangge ko teteku ngulo. Yo, hamoo, ene Sipsip ngulo ma ingondudu telo nowoondoyi yunowa.   
\p
\v 14 Nondo nangge no Sipsip sobosobo gome oolengo. No nenengo Sipsip ngulo ingootoowe, ko nolo Sipsip ngundo nguya, ene nolo ingootenggo.  
\v 15 Ngu ngandilo, Awando nolo ingootoni, nondo ngu Awalo nguya no ingooteno. No nenengo Sipsip ngu hoolooweyelolo, nenengo kedaga, ngu yokolo, hoolooweyelolo kumoowano.  
\v 16 Nolo Sipsip gidalega, nga sisipawangga, ngano ma oolootenggoku, ngu nguya yoyolo, ombulo, nga sisipawano ngano yoyetoowe, ene nguya nolo manggone ingowanggo. Ngundilo telo, Sipsip wata gulanangge, ko Sipsip ngulo sobosobo nguya gulanangge oluwa.\f + \fr 10:16 \ft Sipsip gidalega nga sisipawangga ngano ma oolootenggoku, ngu oni sowe gidalega Yuda oni kini.\f*  
\v 17 Awando nolo gome nowoondoyi tenunolo, newende no nunoote. Ngundilo ngulo, no kumoolo nenengo kedaga ngu yokolo ngu, ene no kedaga, oluweloyi ngu ko yowano.  
\v 18 Oni gulado, nolo kedaga oluweloyiga, ngu ma andangewanggo. Kini, no nenengombo ngu kedaga ngu yokowano. No kumooweloyimbolo yanggangonedodo, ko no keda ootookooweloyi, ngulo nguya yanggangonedodo. Ngu mamana mandega ngu, no Awanemonggo yowonowolo ewolo.   
\p
\v 19 Yesusndo mande ngundilo etoni, ingolo, Yuda oni simoo bale kewoolo usowoolo wata elaya tunootewonggori.  
\v 20 Oni oowooyingga ewonggori. Oo yuka biyomi eneno oodoni, ngundo yeni kapeteteku eke. Ndatelo ngulo, ye enengo mandeni ingolo keyootenggo? Elo ewonggori.  
\v 21 Ene ngundilo etoyi, gidalegado ewonggori. Nga ngu oni mboolomboyoyingo, ngulo mandeni ngundilo kini. Oo yuka biyomidodo, ngundo ene mete oni doongeyi kilingomu ngu yeni, doongeyi mete telo, ko doongetewa, bine? Hamoo oolengo kini! Elo ewonggori.   
\s1 Yuda Oni Yesusya Sanggili Telo, Mundi Tewolo  
\p
\v 22 Yerusalem ende ulungga nguno nalu kundingiyi tunootewolo. Ngu ngandilo. Anutlo goobooyingo ya oowooyi Tempel ngu yelo goosooyingo, ngulo ingondudu teweloyi naluwo tunootewolo. Ngu nalungga ngu, doogo dokiki gingo yewo naluwolo.  
\v 23 Ngu naluno nguno, Yesus ene Tempel ya koneyo oowooyi Solomon, ngu newendekuli oolouwolo.  
\v 24 Ngundilo tetoni, Yuda oni ombulo, Yesus pawangolo, sumoo inolo ewonggori. Nalu ndatelo, ge noole nowoondonayi yeyi bulibali teloluwato? Ge Kristus tetoningga ngu, asa, ge komo nooleno nenengo oolengo tunoolo ewonggori.   
\p
\v 25 Yesusndo mandeye ngu ingolo, gumi ewolo. No yeno kuli ewonoku ngu, ene ye ngulo nowoondoyemo hamoo ma tewonggori. Nondo oo sungo gula onindo ma teweloyim, ngu bidodo awane oowooyimo tewono. Ngundo nolo damonine yootunoote.  
\v 26 Ye nondo oo sungo gula tetenoku, ngulo nowoondoyemo hamoo ma tetenggoku ngu, ndatelo ngulo, ye nolo Sipsip kini.  
\v 27 Nolo Sipsip bidodo ngu, ene nolo manggone ingootoyi, nondo nguya enengo ingootoowe, ene no kenelolo endeyootenggo.  
\v 28 Ngulo ngu, nondo suwoo suwoo sugi sugi keda oluweloyi ngu yunootoowe, ene ma oonatewanggo. Ngu oni ngu, oni gulado no kandenemonggo, hamoo oolengo ma andangelo yoyowa.  
\v 29 Nolo Awanembo ngu oni ngu, ene kuli no nunowoku ngu. Awane ngu, ene oo bidodobolo koleteyingo awuno oolengo. Oni gulado Awa kandeyimonggo ene andangeyelolo yoyoweloyi nguya kini.  
\v 30 No nenengo Awane nguya noole gulananggelo ewolo.   
\p
\v 31 Ngundilo etoni ngu, asa, Yuda onindo sanggili ulungga telo, ngulo ene digi yolo, ngundo Yesus uleyi kumoowelo tewonggori.  
\v 32 Ngundilo tetoyi, Yesusndo eneno ewolo. Nondo Awalo oo sungo gula onindo ma teweloyi, ngu oowooyingga telo etuyelowono. Nondo ngundilo etuyelootoowe, ngunonggo nondo ndawu ko metemingga tetoowe, kenolo, yendo ko ngulo ndatelo ingondudu telo, ngulo ye digi yolo, no bungomo oolongoolo nuleyi kumoowelo tetenggo? Elo ewolo.   
\p
\v 33 Yesusndo mande ngundilo etoni, Yuda onindo eneno gumi ewonggori. Noole gengo ko gome gulalo ingolo, noole digi ge bungomo ma oolongooteto. Kini, gedo Anut kootuyisina yumooyinolo mande etoyi ngulo. Ge ngu oni oolengo nangge. Ene gedo ngandilo ete, gengombo no Anut, elo etelo ewonggori.   
\p
\v 34 Onindo mande ngundilo etoyi ngu, asa, Yesusndo gumi elo ewolo. So uyi nakangoyingo, ngu yengo mamana mandeno nakangolo, Anutlo ewolo. Nondo kuli ewono. Ye ngu anut ngundilo, elo ewolo.  
\v 35 Noole kuli ingooteto. Anutlo mande bidodo bukno oolooteku, ngu hamoo mande nangge, ngu sugi sugi oluwa. Ngu bukno nguno, Anutndo oni mande yunolo, ngu oni nguya anut ngundilo elo ewolo.  
\v 36 Ene awa enengombo no logonelowolo. Enendo no sulenelootoni, no melako ngano ombuwonowolo. Asa, nondo eteno, no Anut Nangoni, ngulo ndawugalo yendo etenggo, ge Anut kootuyisina yumooyinolo mande ete, elo etenggo? Elo ewolo.   
\p
\v 37 Ene no nenengo Awanembolo koni ma tetoowe ngu, ariya, ye mete nolo mandene ngalo nowoondoyemo hamoo ma tewanggo.  
\v 38 Ene no enengo koni tetoowe ngu, ye nolo mandene ngulo nowoondoyemo hamoo ma teya ngu, asa, ye mete nondo oo sungo gula onindo ma teweloyim tetenoku, ngulo nowoondoyemo hamoo teni. Ngulo ngu, ye mete ingondudu metemi ngu, ngandiya ingoyi. Awando noya oodoni, nondo Awaya oolootelolo ewolo.   
\p
\v 39 Yesusndo mande emukootoni ngu, asa, Yuda onindo sanggili ulungga telo, Yesus ko tewoongolo, dowoolo, ya biyomimo yewelo tetoyi, ene Yesus Yuda oni kandeye dagalo, tolige toongewolo.   
\p
\v 40 Yesus toongelo, oololo, Yodan sono ko wongoolo, gidaleloko ulelelo, ene yade oololo, kuli Yondo oni sono (kindingiyimbo) sonowooyunoyingo endega, nguno tunootelo, nguno oluwolo.  
\v 41 Ngu naluno, oni simoo bale oowooyingga oolengo, ene Yesusno mayelo, mande enengombo ngandilo ewonggori. Hamoo oolengo, Yondo oo sungo gula onindo ma teweloyim gula ngu ma tewoku, ene Yondo nga oningga, ngalo mande ewoku, ngu hamoo nenengolo ewonggori.  
\v 42 Ngu mela gumisina nguno, oni simoo bale oowooyingga oolengo, ene Yesusno nowoondoyemo hamoo tewonggori.   
\c 11  
\s1 Lasaras Sayi Yolo Kumoowolo  
\p
\v 1 Oni gula oowooyi Lasaras ene sayi yowolo. Lasaras ngu Mariya, Mata, elaga ngulo gumooyali, enengo endeyali oowooyi Betani.  
\v 2 Ngu Mariyangga ngundo ene kuli bo ulumi (Sanda) Ulungga Oo Bidodo Sembuli Yesus, ngu keyimo wendolo, enengo uyimbo yonggulumooyingongga ngu. Ngu enengo gumooni Lasaras ngu sayidodo tewolo.  
\v 3 Ngundilo ngulo, kuwookuwooyi elayagakundo mande Yesusno suleyolo ewoli. Ulungga Oo Bidodo Sembuli, gengo oningga ngulo gome ingootekungga, ngu ene sayidodo telo oolootelo ewoli.  
\v 4 Ene mande ngundilo soweyootoli ngu, asa, Yesusndo ngu mandega ngu ingolo ewolo. Ngu sayingga ngundo oni yeni ma kumoowa. Kini, ngu sayingga ngundo tetoni, oni simoo baleno Anutlo dulidalini tunootewa. Ngu oo nguno Anutlo Nangoni ene dulidalinidodo tunootelo, enengo oowooyi bingamidodo oluwalo ewolo.   
\p
\v 5 Yesusndo Mariya, Mata, elabasa ko gumooyali Lasaras, ngulo gome ingoote.  
\v 6 Ene mande etoyi, Yesus ingowolomu ngu, Lasaras sayi kumoolo oolootelo etoyi ingolo ngu, ene sa elaya nguya ngu endega oluwokungga, nguno oluwolo.  
\v 7 Ngu naluno nguno, Yesusndo enengo sulena onikuno ewonggori. Noole Yuda melasina ko oolouyigalo ewolo.  
\v 8 Ene ngundilo etoni ngu, asa, sulena onikundo eneno ewonggori. Oo etuyeloyingo oni, kuyowo yange nga, Yuda onindo, digibo gulewelo tewonggoku, nguno ge ataga ko oolouwelo ete? Elo ewonggori.  
\v 9 Etoyi, Yesusndo gumi ewolo. Sa gulanangge nangge ngu sa ooloote. Oni ene sano endeyolo ngu, ene digino ma yulewa. Ndatelo ngulo, ene melangga ngalo himimo mela kenolo endeyowa.  
\v 10 Ene oni suwoono endeyolo ngu, ene digi wongosogulumoolo welewa. Ndatelo ngulo, ene solu himi kini ngulo ewolo.   
\p
\v 11 Yesusndo ngundilo elo, kootusina ene mande gula soweyolo ewolo. Noolengo doboonayi Lasaras kuli wetolo kapengoye yewolo. Ene nondo oololo, yokutuwootoowe ootookoowalo ewolo.  
\v 12 Ngundilo telo, sulena onindo ewonggori. Oo Bidodo Sembuli Sembunayi, ene wetolo, kapengoyelo ngu, ene ko mete telo oluwalo ewonggori.  
\v 13 Yesusndo ngu Lasaras ngu kuli kumootoni, ngulo ngundilo ewolo. Ene sulena onindo ngu, Lasaras ngu hamoo wetolo kapengoyelo oodoni, ngulo etelo ingowonggori.   
\p
\v 14 Ngundilo tetoyi, Yesusndo yootunololo ewolo. Lasaras doboonayi ngu hamoo kumoowolo ewolo.  
\v 15 Ene no yengo ingolo, nowoondoyemo yanggango yunowelo, ngulo no anduno eneya ma ootoolo, ngulo no oni oni teteno. Ariya, ataga noole mete ene tanggeyimo oolouyigalo ewolo.   
\p
\v 16 Yesusndo mande emukolo ngu, Tomas oowooyi gula Didimas, ngundo sulena oni gidalegaya ewolo. Ariya, noole ootookootoyiga, oolouya, enendo Yesus uleyi kumootoni ngu, noole eneya goboolo kumoowootolo ewolo.   
\s1 Oni Ko Ootookooweloyi, Ko, Oni Sugi Sugi Suwoo Suwoo Keda Oluweloyi, Ngu Yesus Sembuli  
\p
\v 17 Ariya, Yesus enengo sulena oniya yade oololo, Betani endemo tunootelo ingoyingo, Lasaras bingo ngu meleno nalu kuli namolaya oluwolo.  
\v 18 Betani endega ngu Yerusalem ende ulungga ngu tanggeyimo. Ngulo logo ngu 3 (Kilomita), ngundilo nangge.  
\v 19 Yuda oni simoo bale oowooyingga oolengo Mariya, Mata, elagano gumooyali kumoowoku naluno nguno mayelo, enengo nowoondoyali yeyi imakeweloyimbolo oluwonggori.   
\p
\v 20 Ngu naluno nguno, Matando ingowolomu ngu, Yesus mayewolo. Ngulo, Mata ootookoolo, Mariya yokolo, ooleko oololo, Yesus kenowolo.  
\v 21 Matando Yesus kenolo, eneno ewolo. Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ge ngano oodoyi ngu, nolo gumoone ma kumoowa.  
\v 22 Ene no ingooteno. Ge oo gulalo Anutno yemboongewaku ngu, asa, ngu ooga ngu, ene ge gunowalo ewolo.   
\p
\v 23 Ene ngundilo etoni ngu, Yesusndo Matano gumi ewolo. Gengo gumoonggega ngu ko ootookoowalo ewolo.  
\v 24 Ene ngundilo etoni, Matando eneno gumi ewolo. No ingooteno. Ene nalu sosowoomo ko ootookoowa. Ngu nalunggano nguno, oni simoo bale melenonggo ko ootookoowanggolo ewolo.  
\v 25 Ene ngundilo etoni, Yesusndo gumi ewolo. Ko ootookooweloyi ngu nondo nangge, ko keda sugi sugi suwoo suwoo oluweloyi nguya, nondo nangge. Oni ene nolo ingootoni, newendemo hamoo telo, nguno ene kumoowaku ngu, asa, ene noya keda oluwalo. Yo, ene keda ko ootookoolo sugi sugi oluwa.  
\v 26 Oni bidodo doongeye keda ootoolo, ngunonggo nolo nowoondoyemo hamoo telo oolootenggoku ngu, ene ma kumoowanggo. Kini, ene suwoo suwoo sugi sugi keda oluwanggo. Ge ngulo nowoondogemo hamoo tete bine, ngundi kini? Elo ewolo.   
\p
\v 27 Etoni, Matando eneno ewolo. Yo, Ulungga Oo Bidodo Sembuli, no nowoondonemo hamoo ge Kristus, Anut Nangoni, ge nga oningga nga Anutndo mela ngano sulenggelootoni ombuwolo ewolo.   
\p
\v 28 Matando ngundilo elo yokolo, ene ko oololo, Mariya yolo, sungo oololo ewolo. Oo etuyeloyingo oningga ngu ombulo, ge negogelootelo ewolo.  
\v 29 Mariyando mandeni ngu ingolo, ene sodedonangge ootookoolo, Yesusno oolouwolo.  
\v 30 Ene Yesus endemo ma tunootewolo. Kini, Yesus ngu Mataya mande ewoliku, musiyongga, nguno nangge oluwolo.  
\v 31 Yuda oni Mariyadodo yano ootoolo, ene ngunonggo Mariya newende yeyi imakeweloyimbolo oluwonggori. Ngundo Mariya kenootoyi, sodedonangge ootookoolo, endesina ooletoni, ngulo ene keyolo, ene nguya endesina oolewonggori. Ndatelo ngulo, Mariya ngu meleno sendowelo ooloutelo ingowonggori.   
\p
\v 32 Mariya ngu ene Yesus oluwoku mela musiyonggakuno oololo, kenolo ngu, ene Yesus keyi damonimo penggootelo ewolo. Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ge ngano oodoyi ngu, nolo gumoone ma kumootonilo ewolo.   
\p
\v 33 Ene ngundilo etoni ngu, asa, Yesusndo Mariya ko Yuda oni Mariya keyolo oolouwonggoku nguya sendootoyi yeyowolo. Ngundilo yeyolo, Yesus newendemonggo, enengo nowoondoyi yunowolo.  
\v 34 Yesusndo ngundilo telo ewolo. Ye enengo bingo yolo ndano melengoowonggo? Etoni enebana ewonggori. Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ombuya kenolo ewonggori.  
\v 35 Yesusndo sendowolo.  
\v 36 Ngundilo tetoni, Yuda onindo kenolo ewonggori. Kenoyi, ene ngu oningga ngulo gome ingootelo ewonggori.  
\v 37 Etoyi, ene oni gidalegado ewonggori. Nga oningga nga ngu, oni doongeye kilingo yomosiyootoni doongetetenggo. Ene Lasaras hooloowetoni ngu, ene bine ma kumoowolo ewonggori.   
\s1 Yesusndo Lasaras Melenonggo Ko Yokutuwootoni, Ootookoowolo  
\p
\v 38 Ariya, Yesus ngu newende kowuli oolengo yetoni, oni mele tanggeyimo oolouwolo. Ngu oni melengga ngu, digi kowu ulungga newendemo oni meleyi yomosiyolo, oni nguno melengoolo, digi ulungga yolo, ngundo mele manggowo ukingowonggori.  
\v 39 Yesusndo ewolo. Ye digiga mele manggowo ukingoyingongga ngu andangeyi. Ngundilo etoni, oni kumooyingongga ngulo kuwooyi, Mata ngundo Yesusno gumi ewolo. Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ene kumootoni, melengooyingo ngu noole nalu namolaya kuli yokowooto. Ngundilo ngulo, ndindingo ukayi biyomi melenonggo oolewa! Elo ewolo.  
\v 40 Matando ngundilo etoni ngu, asa, Yesusndo eneno gumi ewolo. No kuli geno ewonoku, ge nowoondogemo hamoo tetoni ngu, ge Anutlo dulidalini yanggangoni ngu kenowalo ewolo.  
\v 41 Ariya, ene Yesuslo mandeni ingolo, ngulo ene digigaku andangewonggori. Ngundilo andangetoyi, Yesusndo randolo doongetelo ewolo. Awa, ge nolo yemboongene ingowoku, ngulo no geno eseteteno. Ndatelo ngulo, ge nolo yemboonge ngu kuli ingowoku ngu!  
\v 42 No kuli ingooteno, ge suwoo suwoo nondo mande etenoku, ngu ingolo ooloote. Ene nondo, ataga nga oni simoo bale dikatenggoku, ngando ngu ingoya, ene nowoondoyemo hamoo tetoningga, gedo nangge kuli no sulenelootoyi, ombuyingo, ngulo elo, meno yanggango telo, yemboongewolo.   
\p
\v 43 Yesusndo yemboongewo ngundilo elo yokolo ngu, ene meno ewolo. Lasaras, ge endesina oole! Elo ewolo.  
\v 44 Ariya, Yesusndo mande ngundilo etoni ngu, oni kumooyingonggaku ootookoolo, endesina oolewolo. Keyi kandeyi, omukumundoongo ngu towikumbabo doobengolo mbimboongolo gosiyowonggori. Ene ngundilo oodoni, Yesusndo ewolo. Towikumba ngu wesiyoya yokootoyiga oolouni! Elo ewolo.   
\s1 Tabango Onindo Mande Gulanangge Yesus Uleyi Kumooweloyimbolo, Elo Gosiyowonggori  
\r (Matiyu 26:1-5; Mak 14:1-2; Luk 22:1-2)  
\p
\v 45 Ariya, ngundilo tetoyi, Yuda oni oowooyingga ene kuli mayelo, Mariyadodo oluwonggoku, ngundo ngu oo Yesusndo teteku ngu kenolo, ene ngulo nowoondoyemo hamoo tewolo.  
\v 46 Ene Yuda oni gidalega kewooloyemo ngundo Parisi onino oololo, Yesusndo oo tewoku, ngulo ewonggori.   
\p
\v 47 Ngundilo ngulo, Anutno woolo yeyingo onilo sobosobo oniku, ko Parisi oni, ngundo Yuda tabango oniya gooboongoolo ewonggori. Noole ndatelo tewato? Ngu oningga ngundo ene oo sungo gula onindo ma teweloyim, ngu oowooyingga tete.  
\v 48 Ene noole doongenayimbo nangge kenowatoku ngu! Ngu oningga ngu yokootooye ngu, asa, ene ko ngundilo ulungga tewa. Ngundilo tetoni ngu, simoo bale oowooyingga enengo nowoondoyemo hamoo tewanggo. Ngundilo tetoyi, asa, Rom onindo ombulo, noolengo goobooyingo ya kundingiyi oowooyi Tempel, ko noolengo Yuda oni simoo bale kenayimo nguya yombuliyelowanggolo ewonggori.   
\p
\v 49 Ene mande ngundilo etoyi, asa, oni gula ene kewooloyemo, ngu oowooyi Kayiyapas, ngu oningga ngu, ene ngu moomangga nguno, ene Anutno woolo yeweloyi ngulo sobosobo tabango oluwolo. Ngundo mandelo ewolo. Ye ingonduduye kini.  
\v 50 Ye oo gula ma ingootenggoku, ngu mete oni gulananggebo oni simoo bale hoolooweyelolo kumoowa. Kini tetoni ngu, noolengo kenayimo Yuda oni simoo bale nga oonatewanggolo ewolo.   
\p
\v 51 Kayiyapasndo, enengo ingondudunonggo ma ewoku, enendo kootusina oo tunooteweloyi ngulo ewolo. Kini, Kayiyapas ngu moomangga, nguno ene Anutno woolo yeweloyi ngulo sobosobo sunggi yetoyi, Yesuslo mande ngulo ene koletelo ingondudu telo ewolo. Yesusndo Yuda oni simoo bale hoolooweyelolo kumoowa.  
\v 52 Ene Yuda oni nangge hoolooweyelowelo nangge ma kumoowa. Kini, ene kumooweloyingga ngu Anutlo simoongo mela bidodomo oolootenggoku, ngu goobooyelootoni, wata gulanangge tunootewanggo.   
\p
\v 53 Ariya, ene ngu sa nalungga nguno, oololo, ene Yesus uleweloyimbolo mande elo oole erewewonggori.  
\v 54 Ngundilo ngulo, Yesus ene Yuda oni kewooloyemo tunoo ma endeyowolo. Kini, Yesus ngu, ene ngu endega ngu yokolo, oololo, oni kini kingo mela ngu tanggeyimo, Ipirim ende bodaga, nguno enengo sulena onidodo nguno oluwonggo.   
\p
\v 55 Yuda onilo sunggi Anutndo dagayeloyingo naluwo, Pasowa, ngu namoko tewolo. Pasowa ma tunooteyingomo, oni oowooyingga endeni endenimonggo, Yerusalem endemo mayelo, nguno enengo yoyeyi, Anut doongeyimo, mete teweloyim mayewonggori. Ndatelo ngulo, ene Moseslo mamana mandeni ngu nenengo keyolo oolootenggo.  
\v 56 Mayelo, ene Yesuslo doongetelo, erewelo ewonggori. Ye ndatelo ingolo etenggo? Yesus ene nalu kundingiyi ngalo mayewa, ngundi kini, bine? Elo ewonggori.  
\v 57 Yuda onindo Yesus erewewo ngu damoni ngandilo. Anutno woolo yeyingo onilo sobosobo oni, ko, Parisi oniya mande ngandilo kuli ewonggori. Onindo Yesus ndano oolooteku ngu ingoya ngu, asa, ene komo mayeya etoni, ingolo, nguno dowoolo, yolo, ya biyomimo yewatolo ewonggori.   
\c 12  
\s1 Mariyando Yesus Keyimo Bo Ulumi Wendolo, Ngundo Yesus Keyi Sonowoowolo  
\r (Matiyu 26:6-13; Mak 14:3-9)  
\p
\v 1 Nalu kundingiyi ngu ma tunooteyingomo, nalu kandegula gidembolo gulanangge oodoni, Yesus nguno ene Betani endemo oolouwolo. Betani endega ngu, Lasaraslo ende. Ngu Lasaras oningga ngu, kuli Yesusndo melenonggo ko yokutuwootoni, ootookoowokungga ngu.  
\v 2 Ene Yesuslo oo simbo gula ngu endemo nguno kawonggori. Mata ngu ene oowali moondootoni, Lasarasndo ngu oniya nguya bibitelo, Yesusndo oowali newolo.  
\v 3 Ene oowali netoyi, Mariyando kumu bo ulumi gula oowooyi Nard, ngu ndindingo gome, (Kilo) gumi nangge yolo, ngundo Yesus keyi sonowoowolo. Ngundilo sonowoolo, enengo tabango uyimbo yonggulumoowolo. Ngu kumu bo ulumngga ngulo ulini ngu ulungga oolengo. Yo, ndindingo ngu gome, ngunonggo ndindingo gomengga ngu yangga ngu nangge tewolo.  
\v 4 Ene sulena oni gula, ngu oowooyi Yudas Iskariyoot, ngu oningga, ngundo kootusina Yesus yootunolo, me oni kandeyemo yelo yunowaku, ngundo boguwoolo ngandilo ewolo.  
\v 5 Ndawugalo ngulo, noole nga kumu bo ulumngga nga oni yunolo, ngulo ulini ngu, mooma gulanangge ko telo, bobeye yolo, owoolongo oni ma yunoyingo? Elo ewolo.  
\v 6 Ene Yudasndo owoolongo onilo ingondudu telo ma ewolo. Kini, ene ngu yakaka oni, ene ngu bobeye sobowoolo, ngunonggo ene beye onindo yetoyi, enendo yakakayi gidalega yololuwolo.   
\p
\v 7 Ngundilo etoni, Yesusndo gumi ewolo. Nguno yokoyi! Ye nga balega ngando teteku, ngulo ma ewelo. Ndatelo ngulo, no kumootoowe, meleno meleneloweloyi nalungga, ngu yootunoote.  
\v 8 Yo, hamoo, owoolongo oni ngu, ene yeya suwoo suwoo oluwanggo. Ene nondo ngu yeya suwoo suwoo ma oluwatolo ewolo.   
\s1 Anutno Woolo Yeyingoku Ngulo Sobosobo Oni, Ngundo Lasaras Uleyi Kumooweloyimbolo Ewonggori  
\p
\v 9 Yuda oni simoo bale oowooyingga ene Yesus Betanino oolooteku ngu ingolo, ngulo ene nguno ombuwonggori. Ene Yesus kenowelo nangge kini. Yesusndo ene kuli Lasaras melenonggo yokutuwootoni ootookooyingo, ngulo ene Lasaras nguya kenowelo ombuwonggori.  
\v 10 Ngundilo ngulo, Anutno woolo yeyingo oni ngulo sobosoboku, ngundo Lasaras nguya uleyi kumooweloyimbolo mandelo gosiyowonggori.  
\v 11 Ndatelo ngulo, Yuda oni oowooyingga, ene Lasaras kenolo ingolo, ngulo ene Yesusno nowoondoyemo hamoo tetoyi, enengo tabango oni yoyokowonggori.   
\s1 Yesusndo Bingamidodo Yerusalem Endemo Oololo Uwolo  
\r (Matiyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Luk 19:28-40)  
\p
\v 12 Sengetoni, oni simoo bale ulungga oolengo ene nalu kundingiyi ngu kenowelo mayelo oolootenggo. Ngu nalungga nguno, ngu simoo bale ngundo Yesus ene Yerusalemno ombuteku ngu ingowonggori.  
\v 13 Ngundilo ngulo, ene toonggoo uyi toongoolo yolo, ilosarayi dowoolo, umamingolo, Yesus oowooyi bingami okoolo oololo, ooleko Yesus kenolo, meno mogulu ulungga telo ewonggori.  
\q1 Hosana! Gengo oowoongge awuno oolengo! Nga oningga nga ngu, ene Oo Bidodo Sembuli Sembunayi, ngu oowooyimo ombuteku nga! Ene Iserel onilo oo bidodo sobowooyingo oni ulungga! Elo ewonggori.   
\p
\v 14 Yesus ngu Hos gula oowooyi donki nangoni gula kenolo, yolo, nguno bibitewolo. Ngu Anutlo mandeno ngandilo ewolo.   
\p
\v 15 Ye Sayon (Yerusalem) endemo oni simoo bale, ye ma sosolewelo! Kenoyi! Yengo oo bidodo sobosobo oni ombuteku ngu! Ene donki nangoningga sanganimo bibitelo ombute! Elo ewolo. (Sekarayiya 9:9)   
\m
\v 16 Yesus enengo sulena oni ngu, ene ngu mandega ngulo damoni ma ingowonggori. Ene, Yesus ko ootookoowongga, ngu dulidalinidodo tunootetoni, ene nguno nowoondoyemo ingondudu tewonggori. Ngu naluno nguno, sulena onindo Anutlo mandeno ewoku, tunoo oolengo ingolo, ngunonggo onindo Yesusno teyingomu ngulo ingondudu tewonggori.   
\p
\v 17 Kuli Lasaras kumootoni melengootoyi, nguno oodoni, oni simoo bale ulungga oolengo Yesusndo oode, ngunonggo Lasaras negongootoni, ko ootookootoni kenowonggori. Ngu oni simoo bale ulungga, ngundo ene ngu ko mande oo Yesusndo tewoku, ngulo mande mandeni elo yootunowonggori.  
\v 18 Ene ngundilo mande mandeni yootunootoyi, oni simoo bale oowooyingga ene Yesusndo kuli oo sungo gula onindo ma teweloyim tewoku, ngu kenolo ingolo, ngulo ene oololo, ooleko Yesus kenowelo oolouwonggori.  
\v 19 Ngundilo tetoyi, Parisi onindo enengo nangge mande elo ingolo ewonggori. Nga kenoyi! Oni simoo bale ene oololo, Yesus keyolo endeyootenggoku nga! Noolendo oo tetetoku ngu, kingo oo ngundilo tunootete! Elo ewonggori.   
\s1 Yesusndo Enengo Kumooweloyilo Ewolo  
\p
\v 20 Oni simoo bale ene Yerusalem endemo oolelo, nalu kundingiyimo nguno Anutno yambo mande tewelo ooletoyi, Girik oni gidalega nguya yambo mande tewelo, ngulo ene Yerusalemno oolewonggori.  
\v 21 Ngu Girik oni ngu, ene Pilipno ombulo ewonggori. Ulungga, noole Yesus kenowelolo ewonggori. Pilip oningga ngu, ene Betsayida ende Galili mela ngunonggo ombuwolo.  
\v 22 Ariya, Pilipndo enengo mandeye ngu ingolo oololo, Enduruno elo enengo ela ela oololo, Yesusno Girik onilo mande ewoli.  
\v 23 Ene ngundilo etoli ngu, asa, Yesusndo mandeyali gumi ewolo. Anut Nangoni Oni Kilalongo ngulo nalu ombutoni, ene dulidalinidodo ngu yoweloyi nalungga ngu kuli tunootete.  
\v 24 Hamoo oolengo, no yeno eteno. Nggile yuwooyi melako ulo ma kindangelo ooletoni ngu, asa, enesu nangge oluwa. Ene oo yuwooyi kindangelo oolelo ngu, oo engge oowooyingga tunootewa.\f + \fr 12:24 \ft Nga mandega nga ngu damoni ngandilo: Yesus enengombo kumoolo ko ootookooweloyi, ngulo ewo.\f*  
\v 25 Oni enengo goweyi ngulo nangge ingolo sobowoolo oluwaku ngu, ngu oningga ngulo keda oluweloyiga ngu oonatewa. Ene oni enengo kedaga ngu mela ngano kootu inolo, ene dobooguliyi nowoondoyi yunolo, Anutlo koni ngu telo hoolooweyelolo ngu, asa, ene suwoo suwoo keda sugi sugi oluwa.  
\v 26 Ene oni gula nolo kone nga dowoowelo telo ngu, ene komo no keneloni. Ene ngundilo kenelolo ko tetoyi ngu, asa, nondo endega oolootenoku, nguno nolo ko oni nguya noya goboolo oluwalo. Yo, ene ngundilo telo no hooloowenelolo ko telo oodoole ngu, nolo Awanembo ene oowooyi bingamidodo inowa.   
\p
\v 27 Ataga, nolo nowoondone kowuli oolengo yetoni, ngulo no ingondudu oowooyingga teteno. Ngulo no ndatelo ewano? Nondo bine ewano, Awa ge nono oo ataga tunooteweloyiga nga andangenuno, ewano? Kini, no ngundilo ma ewano. No ngu kowulingga ngu koolowoowelo, ngulo nangge no melako ngano ombuwono.  
\v 28 Awa, gengo oowoongge yega ulungga tunooteni! Yesusndo ngundilo etoni, Anutndo Sambononggo ngandilo meno ewolo. Nondo nenengo oowoone kuli yewe ulungga tunootewoku, ko kootusina nguya no oowoone yewe ulungga oolengo tunootewalo ewolo.  
\v 29 Ene ngundilo etoni, asa, oni simoo bale oowooyingga oolengo ene tanggeyimo dikayingo, ngundo ngu ingolo ewonggori. Gululu gusiloga ngguyi utelo ewonggori. Oni gidalegado ewonggori. Sambono Engel oninggado eneno mande etelo ewonggori.   
\p
\v 30 Ene ngundilo etoyi, Yesusndo mande gumi ewolo. Kini, nolo Awanembo mandega eteku nga ngu, no hooloowenelowelo ma ete. Kini, ye hoolooweyeloweloyimbolo ngulo ete.  
\v 31 Ataga nga nalunggano ngu, Anutndo mela ngalo oni simoo bale wilikoyelolo ete. Yengo damoniye ngu biyomi nanggelo ete. Ataga ngu mela ngalo damoni biyomi ngulo sobosobo tabangongga, ngu Anutndo andangelo owewa.  
\v 32 No ataga melako ngano oolooteno. Ene kootusina, onindo nowokoolo awuno noyetenggoku, nalungga nguno, oni simoo bale bidodo yoyewe, nono ombuwanggolo ewolo.\f + \fr 12:32 \ft Yesus de mombimo boolowooweloyi ngulo ewo.\f*  
\v 33 Yesusndo ngundilo ewokungga ngu, enengo kumooweloyi, ngulo damoni tunoo yootunolo ngundilo ewolo.   
\p
\v 34 Ngundilo etoni, oni simoo bale ulungga, ngundo Yesuslo mande gumi eneno ewonggori. Noole mamana mandeno, mande eteku, ngu ngandilo ingooteto. Kristus, ene Anutndo simoo bale ko yoyowelo sunggi yeyingo oningga ngu, ene ngano ombulo, sugi sugi oluwa. Ndatelo ngulo, gedo ete, oni ene komo Oni Nangoni, ngu okoolo boolowoowanggo? Etoni, ngu Oni Nangoni oningga, ngu oone? Elo ewonggori.   
\p
\v 35 Ene ngundilo sumoo inootoyi, Yesusndo ngandilo ewolo. Nalu bodaga nangge nolo solu himi ngu yeya oluwa. Ataga ngu ye solu himidodo oolootenggo. Ngulo ngu, ye komo solu himimo endeyoyi. Kini tetoni ngu, suwoo ooleli biyomi, ngundo ombulo ye wiliyelowa. Oni ene ooleliko endeyooteku ngu, ene oole oolouteku, ngu kenolo, ma ingootenggo.  
\v 36 Ataga, ye nolo solu himidodo oolootenggo. Ngulo ngu, ye komo, nondo solu himi yolo ombuyingo, ngulo nowoondoyemo hamoo teyi! Ye ngundilo telo ngu, asa, ye nolo simoone ngulo solu himimo nguno endeyowanggo. Yesusndo ngu mandega ngu elo yokolo, ene musiyo sungosina oni nguno kini nguno oololo kengewololo ewolo.   
\s1 Yuda Oni Oowooyingga Yesuslo Nowoondoyemo Hamoo Ma Tewonggori  
\p
\v 37 Oni ene Yesus kenootoyi, oo sungo gula onindo ma teweloyim, ngu ulungga tetoni kenolo, ngulo ene nowoondoyemo hamoo ma tewonggori.  
\v 38 Ngundilo ngulo, Anutlo ingonduduni eyingo oni, Ayisayalo mandeni, ngulo engge tunootete. Ayisayando kulimi ngandilo ewolo.  
\q1 Ulungga Oo Bidodo Sembuli Sembunayi, onendo ngu noolengo mandenayi ngalo newendemo hamoo tewa? Ulungga Oo Bidodo Sembuli Sembunayi, ngundo enengo yanggangoni ngu oone etungowo? Elo ewolo. \rq Ayisaya 53:1\rq*   
\p
\v 39 Ene Yesusno nowoondoyemo hamoo ma tewonggori. Ngulo damoni ngu, Ayisayando so uyi nakangoyingo gulano ngandilo nakangowolo.   
\q1
\v 40 Anutndo enengo doongeye ngu, kuli ukingoyingo, enendo tetoni nowoondoye yeni digi ngundilo gagiwi oolengo yewolo. Ngundilo ngulo, ene doongeyembo oo kenolo, nowoondoyemo hamoo ingoweloyi nguya kini. Nguno ngu, ene nowoondoye ma yowoolengootoyi, nondo ma yomosiyelowanolo ewolo. \rq Ayisaya 6:10\rq*   
\m
\v 41 Anutndo Yesuslo dulidalini tunootelo teweloyi, ngu Ayisaya etungootoni, kenolo, ngulo ene Yesuslo mandeni ewolo.   
\p
\v 42 Hamoo, oni tabango ulungga nguya Yesuslo nowoondoyemo hamoo tewonggori. Ene Parisi onilo sosolelo, ngulo enengo nowoondoyemo hamoo ngu, ene yootunolo ma ewonggori. Ene tunoo etoyi ngu, asa, Parisi onindo yambo yanonggo oweyelolo, yambo mande teweloyi ngulo loogu teyunolo, elo ingolo, ngulo ngundilo tewonggorilo ewolo.  
\v 43 Ene tabango onindo enengo ingonduduye ulungga ngu simoo baledo enengo oowooye eya okooyi elo, gome ingootenggo. Yo, hamoo, ngundilo ingoyingongga, ngundo Anutndo oowooyi okooweloyiga, ngu dagate.   
\s1 Yesuslo Mandeni, Ngundo Onilo Mandeye Ngu Wilikowa  
\p
\v 44 Yesusndo manggalu telo ewolo. Oni ene nolo newendemo hamoo teteku ngu, ene nolo Awane no sulenelootoni ombuwonoku, ngulo nguya newendemo hamoo tete.  
\v 45 Oni ene no neyolo ngu, ene nolo Awane no sulenelootoni, no ngano ombuwonoku ngu nguya kenowa.  
\v 46 No ngu mela ngano ombuwonoku, ngu solu himi ngundilo ombuwono. Ngulo ngu, oni bidodo ene nolo nowoondoyemo hamoo tewanggoku ngu, ene ooleliko ma oluwanggo.  
\v 47 Ene oni gula nolo mandene ingolo, ene ngu ma keyolo ngu, asa, no nguya ene ma wilikowano. Kini, no mela ngalo oni simoo bale wilikoyelowelo ma ombuwono. Kini, nondo ngu enengo mbumbuwanonggo andangeyelolo yoyoweloyimbolo ombuwono.  
\v 48 Oni ene no kootu nunolo noyokolo, ene nondo mande ewonoku, ngu ma ingolo, yolo dowoolo ngu, asa, nalu sosowoomo, nondo mandega ewonoku, ngundo ene wilikowa.  
\v 49 Nondo nenengo ingondudunonggo mande nga ma eteno. Kini, Awane enengombo no sulenelootoni ombuwonoku, ngundo oo bidodo nunootoni mete temukowanoku, ngu no ngu nangge yootunolo eteno.  
\v 50 No ngu ingooteno. Awalo mamana mandeni ngundo suwoo suwoo sugi sugi keda oluweloyiga, ngu oni Awalo nowoondoyemo hamoo tetenggoku, nguno yeni tunootete. Ngundilo ngulo, nondo mande bidodo etenoku nga ngu, Awando kuli etoni, ingowonoku, ngu nangge etenolo ewolo.   
\c 13  
\s1 Yesusndo Enengo Sulena Oni Keye Sonowoowolo  
\p
\v 1 Nalu kundingiyi oowooyi Pasowa, ngulo naluwo namoko tetoni, nguno Yesus ene ngandilo ingowolo. Ene komo nga melangga nga yokolo, ene eweyi tanggeyimo, ko ooleweloyi naluwo ngu tunootewolo. Enengo oni simoo bale mela ngano oolootenggoku, ngulo nowoondoyi yunowolo. Ene bidodo nowoondoyi yunolo oode oololo, ene kumooyingo naluno wenga.   
\p
\v 2 Suwootetoni ene oowali nelo oodoyi, Setando ingondudu biyomimu, kuli Yudas Iskariyoot, Sayimon oningga ngulo nangoni, nguno yewolo. Yo, hamoo, Setando Yudas eriringootoni, ngu Yesus yolo, me oni kandeyemo yeweloyimbolo oole yomosiyowolo.  
\v 3 Yesusndo ngu ene kuli ingowolo. Eweyimbo oo bidodo ene kandeyimo yelo inowolo. Eweyimbo ene suleyootoni, ombuyingomu, ngu Eweyi tanggeyimo ko oolewa.  
\v 4 Ngundilo ingolo, Yesus ene oowali nelo yokolo, ootookoolo, enengo towi pelungga nengguloyi ngu andangelo yelo, ene sono gemuweloyi towingga yolo, wanggangomo gosiyowolo.  
\v 5 Yesusndo ngundilo telo, ene sono yolo, koondo gulano wendolo, sono ngundo enengo sulena oni keye damonimo yelo sonoyelowolo. Ngundilo sonoyelolo, enengo wanggangomo sono gemuweloyi towingga, ngundo yonggulumooyunowolo.   
\p
\v 6 Yesusndo ngundilo telo, yade Sayimon Pitano ombutoni, Pitando Yesus sumoo inolo ewolo. Ulungga Oo Bidodo Sembuli Sembunayi, ge no kene nguya sonowoowelo, bine? Elo ewolo.   
\p
\v 7 Ene ngundilo sumoo etoni, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Nondo ataga oo tetenoku nga, ge ngulo damoni ge ma ingoote. Ene kootusina ngu ge ngalo damoni ingowalo ewolo.   
\p
\v 8 Ngundilo etoni, Pitando mande gumi ewolo. Ge nolo kene hamoo oolengo ma sonowoowelo. Etoni, Yesusndo gumi ewolo. Nondo ge ma sononggelowanoku ngu, ge noya goboolo ma oluwalolo ewolo.  
\v 9 Etoni, Sayimon Pitando eneno gumi ewolo. Ulungga Oo Bidodo Sembuli Sembunayi, ge kene nangge ma sonowoowelo. Kini, ge komo kene, kandene, tabane nguya sonowoomukolo ewolo.  
\v 10 Etoni, Yesusndo gumi ewolo. Oni ene goweyi bidodo sono gemuwoku ngu, ene sugabo kini. Ene mete keyi nangge sonowoowaku ngu, asa, ene goweye moondeye bidodo namboyi. Yo, ye bidodo mete oolootenggo. Ene, ye kewooloyemo, ngano oni gulanangge ene mete kinilo ewolo.  
\v 11 Yesus ene kuli ingoote. Ngu oningga ngundo ene yootunolo, me oni kandeyemo yewa. Ngundilo ngulo, ene ngandilo ewoku, ye kewooloyemo oni gula ngu mete kinilo ewolo.   
\p
\v 12 Ariya, Yesusndo keye sonowoolo yokolo, enengo nenggulogaku yolo telo, bibitelo, enengo sulena oniku sumoo yunolo ewolo. Ye bine nga kongga yeno tetenoku ngalo damoni ingootenggo?  
\v 13 Yendo noya ngandilo etenggo. Oo etuyeloyingo oni, ko, Oo Bidodo Sembuli Sembunayilo etenggo. Ngu yendo hamoo etenggoku, no ngu nangge.  
\v 14 Ngu hamoo, no ngu yengo Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ko, no yengo Oo Etuyeloyingo oni nguya, nondo yengo keye sonowootenoku ngu, ariya, yendo nguya dobooguliye keye sonowooyi.  
\v 15 Nondo ataga ye etuyelootenoku damoningga ngu, kingo gaboyi nangge etuyelooteno. Yendo nguya ngu damoningga ngu teyaliyi.  
\v 16 Hamoo oolengo, no yeno eteno. Ko oni ngu, enengo sobosobo oningga ngu dagalo awuno ma oluwa. Ngundilo nangge, oni gula ko gulano oololo ngu, enengo oningga suleyootoni kono oolouteku, ngu dagalo awuno ma oluwa.  
\v 17 Ene ye nga oo nga ingolo, ye nguya ngundilo telo ngu, asa, ye mete oni oni tewanggo.   
\p
\v 18 Nondo ye bidodo ma eteno. Nondo oni nenengo sunggi yewonoku, ngulo ingooteno. Ene ngu ooga, ngu Anutlo mande, ngu engge tunootete. Anutlo mandeno ngandilo ete.  
\q1 Oni ene noya oomanongoyingo goboolo nelo, ene no nowoondowelo keyi okoowalo ewolo. \rq Sam 41:9\rq*   
\m
\v 19 Ngu ma tunooteyingomo, no yeno eteno. Ngulo ngu kootusina ngu tunootetoni, asa, ye nowoondoyemo hamoo teweloyi ngu no nga oningga nga.  
\v 20 Nondo hamoo oolengo yeno eteno. Oni nondo ko oni suleyootoowe, oolouteku ngu yolo, gome telo, yomosiyolo ngu, asa, ngu oningga ngu, ene no nguya noyolo yomosinelowa. Yo, ngu oningga ngu no noyolo ngu, ene nolo Awane no sulenelootoni, ombuwonomungga, ngu nguya yowalo ewolo.   
\s1 Yudasndo, Yesus Yootunolo, Me oni Kandeyemo Yewolo  
\r (Matiyu 26:20-25; Mak 14:17-21; Luk 22:21-23)  
\p
\v 21 Yesusndo ngundilo elo yokolo, ene newende kowuli oolengo yetoni, ngulo ene yootunolo ewolo. Hamoo oolengo, no yeno eteno. Ye kewooloyemo nganonggo gulado no yootunonelolo, mundi oni kandeyemo noyewalo ewolo.  
\v 22 Yesusndo ngundilo etoni, sulena oni enengo nangge ebe keno keno telo, ngu ooneya etelo ingowonggori.  
\v 23 Ene ngundilo tetoyi, sulena oni gula, Yesusndo ngulo gome oolengo ingooteku, ngundo Yesus tanggeyimo oluwolo.  
\v 24 Ngundilo oodoni, Sayimon Pitando tabangombo telo, eneno ewolo. Gedo sumoo ino ene ooneya etelo ewolo.  
\v 25 Ariya, ngu oni Yesus tanggeyi oolengomo bibitewonggokungga, ngundo Yesus tanggeyi oolengomo oololo, sumoo inolo ewolo. Oo Bidodo Sembuli, ge ooneya ete? Elo ewolo.  
\v 26 Ene ngundilo sumoo etoni, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Nondo oomanongoyingo gumi gula oo sonoyimo yelo yolo, oni gula inootoowega ngu, ngu oningga ngu! Ngundilo elo, ene oomanongoyingo gumi gula yolo, oo sonoyimo yelo, yolo, Yudas Iskariyoot, Sayimonlo nangoni, ngu inowolo.   
\p
\v 27 Yudas oowali ngu yolo netoni, ngu naluno, Setando newendemo utoni, Yesusndo Yudasya ewolo. Ge oo tewelo ingooteku, ngu ge komo sodedo ngundiya te! Elo ewolo.  
\v 28 Yesusndo mande ngundilo Yudasya etoni, oni oo neweloyi yabano bibitewonggoku, ngundo mande ingolo, ene ngulo damoni ma ingowonggori.  
\v 29 Yudasndo ngu, Yesus galo ngu bidodobolo bobeye ngulo si, ngu enendo sobowoote. Yesuslo sulena oni gidalegado ngu, Yesusndo mande ngu etoni, ene ingowonggori. Nalu kundingiyi ngulo oo gula uliyoni, ngundi, oo gula owoolongo oni yunoni, elo eteku, ngu elo ingowonggori.  
\v 30 Ariya, Yudas oomanongoyingo gumingga ngu yolo, ene ende oolelo toongewolo. Ngundilo toongetoni, ngu nalungga ngu, suwoo ooleli tewolo.   
\s1 Mamana Mande Keda  
\p
\v 31 Yudas endesina oolelo toongetoni, ngu naluno, Yesusndo ewolo. Ataga Oni Nangoni, ene bingaminidodo tetoni, ngunonggo Anut nguya enengo nangonimonggo bingaminidodo tete.  
\v 32 Ene Anutndo enengo nangonimonggo bingamidodo yolo ngu, asa, Anutndo bingamidodoga ngu yolo, enengo Oni Nangoni nguya ko inootoni, enengo ela ela sodedonangge bingamiyalidodo tunootewali.  
\v 33 Ye simoone, nalu bodaga nangge, no yeya oode, kootusina, ye no erewenelowanggo. No kuli Yuda onino ewonomu, ngundilo nangge, ataga yeno nguya eteno. Ye nondo endega ooloutenoku, nguno ye ma oolouwanggo.  
\v 34 Ene ataga nondo mamana mande keda gula ye yunooteno. Ye komo dobooguliye nowoondoyi teyunoyi! Yo, nondo yengo nowoondoyi yunootenoku, ngundilo nangge, ye komo dobooguliye nguya nowoondoyi yunoyi!  
\v 35 Ye dobooguliye nowoondoyi tewanggoku ngu, asa, oni simoo bale bidodo ye yeyolo ingowanggo. Ye ngu nolo sulena oni oolengolo ewolo.   
\s1 Yesusndo Pitaya Ewolo. Ge No Kootu Nunowalo Ewolo  
\r (Matiyu 26:31-35; Mak 14:27-31; Luk 22:31-34)  
\p
\v 36 Sayimon Pitando Yesusno ewolo. Oo Bidodo Sembuli, ge ndawoole ute? Etoni, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Nondo endega ooloutenoku, nguno ge no kenelolo oolouweloyi, ngu ereremo kini. Ene kootusina, ge no kenelolo nguno oolouwalo ewolo.  
\v 37 Ene ngundilo etoni, Pitando gumi ewolo. Oo Bidodo Sembuli Ulungga, ndatelo ngulo, no ataga ge ma kenggelolo oolouwano? No nenengo kedaga, ngundo ge hooloowenggelowelo, ingootenolo ewolo.   
\p
\v 38 Ene ngundilo etoni, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Gedo gengo kedaga ngu yokolo, no hooloowenelowelo ete? Hamoo oolengo, no geno eteno. Kootooli ma eyingomo, ge no oowoone tambu kabusa elo oongoonelowalo ewolo.   
\c 14  
\s1 Yesus Ngu Awano Oolouweloyi Oole  
\p
\v 1 Yesusndo enengo sulena onino mande gula ewolo. Yengo nowoondoye soliyokolo ma sosolewelo. Ye Anutlo nowoondoyemo hamoo tetoningga, ngunonggo ye komo nolo nguya nowoondoyemo hamoo teyi.  
\v 2 Nolo Awanembolo yangga ngu, ya gumi kowookowoo ooloote. Ngundilo kini ngu, asa, no kuli yeno ewano. No yeno hamoo eteno. No yengo musiyo yomosiyoyunowelo oolouteno.  
\v 3 No oololo, yengo musiyo yoonenengolo yokolo ngu, asa, no ko ombulo, ye yoyolo oolelo, noya goboolo oluwato. Yo, nondo musiyongga oolootenoku, nguno ye nguya noya goboolo oluwato.  
\v 4 Yo, hamoo, nondo ngu endemo nguno oolouweloyi ooleyiga ngu, ye kuli ingootenggolo ewolo.   
\p
\v 5 Ene ngundilo etoni, Tomasndo mande gumi ewolo. Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ge ndaruwelo ete? Noole ma ingooteto. Ariya, ndatelo telogo, noole ngu oolega ngu kenolo ingowato? Elo ewolo.  
\v 6 Etoni, Yesusndo gumi ewolo. No, nondo nangge no oole. No nangge hamoo mande ngulo Sembuli. Nondo nangge, suwoo suwoo keda oluweloyi ngulo Sembuli. Oole gulanonggo Awa tanggeyimo oolouweloyi kini. Hamoo oolengo kini. Nononggo nangge Awa tanggeyimo oolouweloyi.  
\v 7 Ene ye kuli nolo ingootenggoku, ngulo ngu, ye nolo Awanembolo nguya ingootenggo. Ataga ye damoni yelo, ye ene ingolo kenootenggolo ewolo.   
\p
\v 8 Ene ngundilo etoni, Pilipndo eneno ewolo. Oo Bidodo Sembuli Sembunayi, ge Awangge etuyelo! Ge ngundilo etoyi ngu, asa, noole mete elo ingowatolo ewolo.  
\v 9 Ene ngundilo etoni, Yesusndo gumi ewolo. Pilip, nalu pelungga no yeya goboolo oluwootoku, ge nolo ma ingoote? Oni ene no neyooteku ngu, ene Awane nguya kenoote. Ndatelo ngulo, ge Awangge noole etuyelo, elo ete?  
\v 10 No Awano oodoowe, ko, Awando ene nono oolooteloku, ngulo ge nowoondogemo hamoo ma tete, bine? Nondo mande yeno etenoku nga ngu, nondo nenengo ingondudunonggo ma eteno. Kini, Awa noya ootoolo, ngunonggo enengo ingondudunimonggo nangge enengo koni ngu tete.  
\v 11 Ye ngu komo nga mande ngalo nowoondoyemo hamoo teyi. No awano oodoowe, ko, Awa ene nono ooloote. Ye ngulo nowoondoyemo hamoo mete ma tetoni ngu, asa, ye komo nondo oo sungo gula onindo ma teweloyi tetenoku, nga bidodo ingondudu teya, ngulo ye komo nolo nowoondoyemo hamoo teyi.   
\p
\v 12 Hamoo oolengo, no yeno eteno. Oni ene nolo newendemo hamoo tetoni ngu, nondo ko oo tetenoku nga, ene nguya ngu ko oo ngu mete tewa. Ene ko ulungga oolengo telo, ene nondo kongga tewonoku, ngundo no daganelowa. Ndatelo ngulo, no Awa tanggeyimo oolouteno.  
\v 13 Yendo oo bidodo no oowoonemo yemboongewanggoku ngu, no ngu ooga ngu tewano. Ngundilo ngulo, Awa ngu enengo nangonimo ene bingami dulidalinidodo tewa.  
\v 14 Yo, hamoo, ye no oowoonemo oo gulalo yemboongelo teni ewanggoku ngu, asa, no ngu ooga ngu komo hamoo tewanolo ewolo.   
\s1 Yesusndo Yuka Kundingiyi Suleyootoni Ombuweloyi, Ngulo Mandelo Gosiyowolo  
\p
\v 15 Yesusndo ngandilo ewolo. Ene ye nowoondoye no nunolo ngu, ariya, ye nolo mamana mandene ngu gome keyowanggo.  
\v 16 Nondo Awano yemboongetoowe, enendo ngu oo gula ye hoolooweyelolo yanggango yunootoni (Yuka Kundingiyi), ngundo yeya suwoo suwoo sugi sugi oluwanggo.  
\v 17 Ngungga ngu, hamoo mande eweloyi Yuka. Mela ngalo oni simoo bale ngu, ene ma yowanggo. Ndatelo ngulo, ene nowoondoye hamoo ma teyingo, ngulo ene kenolo ingoweloyi nguya, ereremo kini. Ene yendo ngu ingootenggo. Ene yeya goboolo ootoolo, ngunonggo ye nowoondoye newendemo ulo, yeya oluwanggo.   
\p
\v 18 Nondo ye yoyokootoowe, ye awanamoye kini koogewa ngundilo ma oluwanggo. Kini, no ye tanggeyemo ombulo, yeya oluwato.  
\v 19 Nalu bodaga nangge, mela ngalo oni simoo baledo, ngu no ma neyowanggo. Ene yendo nangge no neyowanggo. Ndatelo ngulo, nondo keda sugi sugi oluwanoku, ngundilo nangge, ye nguya sugi sugi kedaga nguno oluwanggo.  
\v 20 Yo, hamoo, ngu naluno nguno, ye ingowanggo. No Awanemboya oodoowe, ko, yendo ngu noya oodoyi, nondo yeya oluwato.  
\v 21 Oni ene nolo mamana mande yolo, gome keyooteku ngu, ngu oningga ngu ene newende no nunoote. Oni ene newende no nunooteku ngu, Awando newende nguya ene inowa. Nondo nguya nowoondone ene inolo, nenengo damonine, ene doongeyimo yootunolo etungootoowe, ene no neyolo ingowalo ewolo.   
\p
\v 22 Yesusndo ngundilo etoni, Yudas gula, Yudas Iskariyoot kini, ngundo Yesusno ewolo. Oo Bidodo Sembuli Sembunayi, ndatelo ngulo, ge noole doongenayimo tunootewelo eteku, ene ge mela ngano oni simoo bale doongeyemo ma tunootewa? Elo ewolo.  
\v 23 Yudas ngundilo sumoo etoni, asa, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Oni ene newende no nunolo ngu, ene nolo mande gome keyowa. Ene ngundilo keyootoni ngu, asa, nolo Awanembo nguya, ngu oningga ngu, newende inootoni, noole eneno ombulo eneya suwoo suwoo sugi sugi oluwato.  
\v 24 Oni ene newende no ma nunolo ngu, ene nolo mandene gome nga ma keyoote. Nga mandega yendo ingootenggoku nga, ngu nolomu kini. Nga ngu Awa no sulenelootoni ombuyingongga, ngulo mandeni.   
\p
\v 25 No ataga yeya goboolo ootoolo, ngunonggo mande oo nga tunooteweloyi ngu yeno elo etuyelootenoku nga.  
\v 26 Ene ye hamoo oolengo Hoolooweyeloyingo ngu, Yuka Kundingiyi. Ngu no oowoonemo ngu Awando yengo suleyootoni ombuwa. Enengo koni ngu ngandilo. Ngundo ngu oo bidodo etuyelolo, nowoondoye yokutuwootoni, ngunonggo nondo mande yeno ewonoku, ngu bidodo tunoo oolengo ingomukowanggo.   
\p
\v 27 Ariya, no ye yoyokowelo, ngulo nolo nowoondoyi imakeyingo oolooteku, ngu yeno nguya yewe tunootelo oluwa. Nondo yengo nowoondoyiga ko nowoondoyi imakeyingo yunootenoku, ngundo mela ngalo oni simoo baledo nowoondoyi imakeyingo yunootenggoku, ngu dagate. Ngulo ye nowoondoye ma soliyokolo sosolewelo.  
\v 28 Ye nga mandega nga ngu etuyelowonoku, ngu ye kuli ingowonggo. No ye yoyokolo oolelo, no ko yeno ombuwanolo ewonoku, ngu ingoyi. Ene kuli ye nowoondoye no nunowonggoku ngu, asa, ye ingolo oni oni tetoyi, no Awano ko oolouwano. Ndatelo ngulo, Awando no daganelolo, ene Ulungga oolengo.  
\v 29 Ataga oo ngu ma tunooteyingomo, no yeno kuli elo etenoku nga. Ngundilo ngulo, kootusina oo ngu tunootetoni ngu, asa, ye nguno nowoondoyemo hamoo tewanggo.   
\p
\v 30 Ariya, no yeya mande mande ulungga ko ma elo ingowato. Ndatelo ngulo, mela ngalo ngulo sobosobo tabango ulungga ngu ombute. Enengo yanggangoni ngundo no ma sobonelowa.  
\v 31 Ene mela ngalo oni simoo bale ngu komo ingowanggo. No nowoondone Awane inooteno. Ngundilo ngulo, no Awando oo teweloyi mande elo no nunowoku, ngu nangge teteno. Ariya, ye ootookootoyiga oolouwooto! Elo ewolo.   
\c 15  
\s1 Yesus Ngu Ene Wayin De Oolengo  
\p
\v 1 Yesusndo mande gula ewolo. No ngu Wayin de oolengo. Awanembo ngu ene Wayin kongga ngulo Sembuli.  
\v 2 Nolo kandene ngu ma enggetoni ngu, Awando andangelo yokowa. Ene ko kandene bidodo enggeteku ngu, Awando gome toongoolo, gome yomosiyowa. Ngundilo tetoni, engge gome oowooyingga oolengo enggewanggo.  
\v 3 Ye ngu nondo mande ngu elo etuyelowonoku, ngundo ye nowoondoye yeni gome namboyi tunootewonggo.  
\v 4 Ye komo no dowoolo oodoyi ngu, asa, nondo nguya ye yodowoolo oluwato. Wayin dega ngu kandeyi wembuyi bungomo ma dowoolo ngu, ene enggeweloyi nguya kini. Ngundilo nangge, ye nguya nono ma ootoolo ngu, ye ma enggewanggo.   
\p
\v 5 No de Wayin. Ye ngu Wayin de ngulo kandeyi. Oni ene nono oodoni ngu, no nguya eneya oodoole, ene ngunonggo gome ulungga enggewanggo. Ene ye no noyokolo ngu, asa, ye oo gula nguya ma tewanggo.  
\v 6 Ene oni gula nono ma oluwaku ngu, asa, ene ngu de kandeyi ngundilo andangelo yokootoyi aliyewa. Yo, onindo ngu de kandeyi, ngu gooboongoolo siyakiyolo, de nombono katoyi demukowa.   
\p
\v 7 Ene ye noya oodoyi, nolo mandene yeya oodoni ngu, ariya, ye oo gulalo ingolo yemboongewanggoku, ngu oo ngu ngundilo yeno tunootewa.  
\v 8 Ene yendo gome ulungga enggewanggoku damoningga nguno, ye nolo sulena oni kilalongo, ngu simoo bale etuyelowanggo. Ngundilo damoni gomengga, ngunonggo nolo Awane ngulo oowooyi bingaminidodo tunootewa.  
\v 9 Awando newende no nunoyingo, ngundilo nangge, nondo yengo kuli nowoondone nguya yunowono. Ngulo, ye komo nolo mandene nga suwoo suwoo ingolo oodoyi, ngu nondo hamoo nowoondone ye yunowano.  
\v 10 Nondo kuli Awanembolo mamana mandeni gome keyowonoku, ngulo ngu, no Awane enengo nowoondoyiningga ngu newendemo oolooteno. Ngundilo nangge, ye nolo mamana mande gome keyowanggoku ngu, ariya, ye nguya nolo nowoondoyinengga ngu newendemo oluwanggo.  
\v 11 No ngandilo ingooteno. Nolo oni oningga ngu yeno oodoni, ye nowoondoyemo nguno hangeya manggowoomo ooleni, elo ngundilo ingooteno. Ngundilo ngulo, no nga mandega nga yeno eteno.  
\v 12 Nolo mamana mande ngu ngandilo. Nondo yengo nowoondoyi yunootenoku, ngundilo nangge, ye komo dobooguliye ngundiya teyi!  
\v 13 Ene oni gulado ene dobooguliyi hoolooweyelowelo, enengo kedaga ngu yokowaku ngu, ariya, nowoondoyi teyingo damoningga, ngundo nowoondoyi teweloyi damoni gidalega, ngu hamoo oolengo dagayeloote.  
\v 14 Ye nondo etenoku damoningga nga tetoyi ngu, asa, ye ngu nolo dobooguline.  
\v 15 Ko oni ngu enengo oni ulungga, ngundo ko oo teteku ngu ma ingoote. Ngundilo ngulo, nondo yeya ko oni elo ma ewano. Kini, mande bidodo nondo Awanonggo ingowonoku, ngu yeno etoowe, ingomukowonggoku ngu! Ngulo nondo yeya ngu doboogulinelo ewano.   
\p
\v 16 Yendo no ma logonelowonggori. Kini, nondo ye ngu nenengo logoyelowonoku, ngulo ye komo oolouya, gome oolengo enggewanggo. Yengo enggeyega ngu gome sugi sugi oluwanggo. Ye ngundilo telo, ngunonggo ye oo gula yowelo, no oowoonemo Awano yemboongetoyi ngu, asa, Awando ngu ooga ngu, hamoo oolengo, ye yunowa.  
\v 17 Nondo nga mamana mandega nga ye yunooteno. Ye komo dobooguliye nowoondoyi teyi! Elo ewolo.   
\s1 Oni Nowoondoyemo Hamoo Kini, Ngundo Yesuslo Ko Oni Nguya Mundiyi Tewanggo  
\p
\v 18 Yesusndo ngandilo ewolo. Mela ngalo oni simoo bale ngando yeya mundiyi tetoyiga ngu, asa, ye ingoyi! Ene noya koletelo mundi tewonggoku, ngulo yeno nguya tewanggo.  
\v 19 Ene hamoo ye mela ngalo damoni biyomi ngu keyootoyi ngu, ariya, mela ngalo damoni biyomi tetenggoku oni simoo baledo, ene mete yengo ingowanggo. Ye enengo keyemo oni ngulo, elo ingowanggo. Ene ye ngu damoni biyomimbolo oni kini. Kini, nondo ye kuli logoyelowonoku ngu, ye mela ngalo damoni biyomi yokootoyi, yoyolo, sungo yoyewono. Ngundilo ngulo, mela ngalo oni simoo bale, ngundo yeya mundi tewanggo.  
\v 20 Ye komo nondo mandega yeno ewonoku, ngulo ingondudu teyi! Ko oni ngu enengo oni ulungga ngu dagalo ma oluwa. Ngulo ngu, no noyolo yombulinelolo, no keyonelowonggoku ngu, asa, ye nguya ngundilo keyoyelolo yombuliyelowanggo. Ene nolo mandene keyolo ingolo ngu, asa, yengo mande nguya keyolo ingowanggo.  
\v 21 Ene nolo Awanengga no sulenelootoni, no ngano ombuyingo, ngulo nowoondoyemo hamoo ma tetenggo. Ngundilo ngulo, ene nolo nowoondoyemo hamoo ma tetoyi ngu, asa, ene yeno nguya damoni biyomi tewanggo.   
\p
\v 22 Hamoo, nondo kuli ma ombulo mande gome nenengo ngu ma etuyelootoowe ngu, ariya, ene mbumbuwaye telo ngulo damoni ma ingowanggo. Ene ataga, ene oole gulano mbumbuwaye oongooweloyi kini.  
\v 23 Oni ene noya mundiyi tetenggoku ngu, ene nolo Awanemboya nguya mundiyi tetenggo.  
\v 24 Ko oowooyingga, oni sungombo kuli ma tewoku ngu, nondo ngu ko ngu ene kewooloyemo kuli tewono. Ngu hamoo, nondo ko ngundilo ngu ma tetoowe ngu, ariya, ene mbumbuwaye telo, ngulo damoni ma ingowanggo. Ene ataga ngu, ene kuli kenolo yokolo, ngulo ene noya ko Awanemboya nguya mundiyi telo boguwootenggo.  
\v 25 Ene ngundilo damoniyengga tetenggoku, ngundo enengo mamana mandeno nakangoyingo ngu, ataga engge tunootete. Ngu mandega ngu ngandilo.  
\q1 Ene noya kingo mundiyi tetenggolo ewolo. \rq Sam 35:19; 69:4\rq*   
\p
\v 26 Ene, ye Yanggango Teyunolo Hoolooweyeloweloyi oningga ngu (Yuka Kundingiyi) ene Awaya goboolo oolooteli. Nondo ngu suleyootoowe, yeno ombulo, ngundo nolo mandene nolo damonine elo yootunolo etuyelowa.  
\v 27 Ngundilo ngulo, yendo nguya komo nolo mandene, nolo damonine nguya yootunolo, wesiyolo ewanggo. Ndatelo ngulo, kuli ye noya oluwootokuno, no ko damoni yetoowe, ye nguno oode oode ombulo, ataga nga naluno ngalo ewolo.   
\c 16  
\s1 Yesusndo Enengo Sulena Onino, Oo Kootu Tunooteweloyi Ngulo Ewolo  
\p
\v 1 Yesusndo ngandilo ewolo. Nondo ngandilo ingooteno. Ye nowoondoye kiyayi yelo, nowoondoyemo hamoo ngu yokoweloyi, ngulo ma ingooteno. Ngundilo ngulo, no nga mandega nga yeno kuli ewonoku ngu!  
\v 2 Kootusina nalu gula tunootetoni, ene onindo Yudalo goobooyingo yanonggo ye oweyelowanggo. Yo, hamoo, onindo ye yuleyi kumooweloyi, ngundo ingolo ewanggo. Nga oni, ngando ene mbumbuwa tetenggolo ingowanggo.  
\v 3 Hamoo, ene nolo Awane, ko, no nguya ma ingootenggo. Ngundilo ngulo, ene ngu damoningga ngu tewanggo.  
\v 4 Oo ngu ma tunootewonoku, nondo yeno kuli etoowe ingowonggo. Ariya, kootusina ngu oo ngu tunootetoningga ngu, asa, ye nondo ewonoku, ngu ingonduduyemonggo ko ingoyilo ewolo.   
\s1 Yuka Kundingiyimbolo Koni  
\p
\v 5 Ene no ataga oni no sulenelootoni, no ngano ombuwonomungga nguno ko oolouteno. Ene ye kewooloyemo ngunonggo oni gulado, no sumoo nunolo, ngandilo ma ewolo. Ge ndarute? Elo ewolo.  
\v 6 Nondo nga mandega yeno etenoku ngalo, ye ataga nowoondoye kowuli oolengo yetenggo.  
\v 7 Ene nondo hamoo oolengo yeno eteno. No ye yoyokolo oolouwanoku ngu, Hoolooweyeloyingo, yewe yeno ombuwa. Ngulo no ma oolouwanoku ngu, asa, oni ye Yanggango Yunolo Hoolooweyeloweloyi Yuka Kundingiyi ngu yeno ma ombuwa. Ene no oololo ngu, ariya, nondo ene suleyootoowe, yeno ombuwa.  
\v 8 Enendo ombulo, mela ngalo oni yoyeni, mbumbuwa ngulo damoni yootunolo, nolo damoni gome nenengo ngulo damoni, ngu wilikoyeloweloyi naluwo tunooteweloyi, ngulo nguya etuyelowa.  
\v 9 Onilo weti mbumbuwaye, ngulo damoni ngandilo. Ene no kootu nunolo nolo nowoondoyemo hamoo ma tetenggo.  
\v 10 Koletelo, ngu no Awanonggo ombuwonoku, kootusina no ko Awano oolewano. Ngungga ngu, damoni gome nenengo ngulo hamoo ngu simoo bale melako ngano ngu ma ingootenggo. Ngulo no Awano ooloutoowe ngu, ye no ko ma neyowanggo.  
\v 11 Wilikoyeloyingo ngulo damoni nguya ene watayi kini. Yo, hamoo, Anutndo mela nga sobowooteku, ngulo tabango oowooyi Setan, ngu ene kuli oonateweloyi ngulo sunggi yete.   
\p
\v 12 No mande mande ulungga ye yunowelo ingootenoku, ene yendo ataga ingolo yoweloyi nguya, ereremo kini.  
\v 13 Ene Yuka Kundingiyingga ngundo ombulo ngu, hamoo mande Anutlomu, ngu bidodo etuyelolo yunowa. Enendo enengo ingondudunonggo nangge ma ewa. Kini, mande ene ingowoku ngu nangge ewa. Enendo ngu oo kootusina tunooteweloyi, ngu nguya elo etuyelowa.  
\v 14 Ene nononggo mande yologo yeno yootunolo ewa. Ngu damoningga nguno ene nolo oowoone bingamine elo okoowa.  
\v 15 Awanembolo oo bidodo ngu nolomu, ngulo no yeno eteno. Yuka Kundingiyi ngu nononggo mande yologo, yeno yootunolo ewalo ewolo.   
\s1 Nowoondoye Kowuli Ngu Yowoolengootoni, Oni Oni Teweloyi Tunootewa  
\p
\v 16 Nalu bodaga nangge ye no ma neyowanggo. Kootusina, nalu bodaga nangge ye ko no neyowanggolo ewolo.  
\v 17 Yesusndo mande ngundilo etoni ngu, asa, sulena oni gidalegado enengo nangge mande mande ngandilo ewonggori. Ene ngu mandega ngu, ndawu mande damoninggalo, ene mande ngu nooleno ete? Enendo ngandilo ete. Nalu bodaga nangge, ye no ma neyowanggo. Kootusina nalu bodaga nangge, ye no neyowanggo. Ndatelo ngulo, no hamoo oolengo Awanemo ooloutenolo ewonggori.  
\v 18 Asa, enengo sulena, onindo mande gula nguya ewonggori. Nalu bodaga nangge elo eteku, mandega nga ndatelo? Noole ngu mandega eteku, ngulo damoni ma ingootetolo ewonggori.   
\p
\v 19 Yesus ene ingoyingo, sulena onindo ene sumoo inowelo tetoyi, ngulo ene ewolo. Ye bine nondo mandega etenoku, ngulo sumoo ewelo etenggo? Nondo ngandilo ewono. Nalu bodaga nangge, ye no ma neyowanggoku, kootusina, nalu bodaga nangge, ye no ko neyowanggolo ewono.  
\v 20 Hamoo oolengo, no yeno eteno. Kootusina, ye sendo mogulu ulungga telo, ebe sendosendolutelo oluwanggo. Yo, yendo ngundilo tetoyi, ene mela ngalo oni simoo bale ngu, ene ngulo oni oni telo oluwanggo. Ene yendo nowoondoye kowulingga ngu yowoolengootoni, ye nowoondoye oni oni oolengo tunootewa.  
\v 21 Bale simoo yomooweloyi naluno ngu, ene komo ogingoyingo ingolo, newende kowuli ingowanggo. Ene kootusina simoongongga ngu yomootoni, melako soletoni ngu, ene newende mete ingolo, ogingoyingo ngulo ma ingowa. Kini, ene simoongongga ngulo oni oni tewa.  
\v 22 Ngundilo nangge, ataga ye nguya nowoondoye kowuli yetenggo. Ene nondo ye ko yeyootoowe, nguno ye nowoondoye ko oni oni tewanggo. Ngundilo tewanggoku, oni gulado yengo oni oningga ngu ma andangelo yowa.  
\v 23 Ngu nalunggano nguno, ye oo gulalo no ma sumoo nunowanggo. No hamoo oolengo, yeno eteno. Ye oo gula Awando noole yunoni elo, no oowoonemo yemboongewanggoku ngu, asa, Awando ngu ooga ngu, ye yunowa.  
\v 24 Kuli ye oo gula yowelo no oowoonemo ma yemboongeyingo. Ene ye ngandilo yemboongelo ngu, ye oo yowanggo. Ngundilo telo ngu, yengo nowoondoyemo oni oningga ngu yeyi gome oolengo tunootewalo ewolo.   
\s1 Yesusndo Mela Ngalo Damoni Ngu Kuli Dagawolo  
\p
\v 25 Nondo mande ngalo kuli mande yamonggawononggo nangge elo ewonomu ngu. Kootusina no mande yamonggawomonggo yeno ko ma ewano. Kini, no Awalo mande tunoo yootunolo yeno ewano.  
\v 26 Ngu naluno nguno, ye no oowoonemo Awano yemboongewanggo. Ye ngundilo tetoyi ngu, asa, nondo ye hoolooweyelolo, Awano ma yemboongewano. Kini, ye mete yengombo Awano nenengo yemboongeyi. Ngulo ngu, nondo ngu ye hooloowelolo ma yemboongewano.  
\v 27 Yendo ngu nolo nowoondoyemonggo gome ingolo, yengo nowoondoye hamoo tetoni, ngulo no Awaya oode, ngunonggo ombuwono. Ngundilo ngulo, Awando yengo gome ingoote.  
\v 28 Kulimi no Awaya oode, no ngunonggo ene yokolo, no melako ngano ombulo oolooteno. Ataga ngu no mela nga yokolo, Awano ko oolewelo ingootenolo ewolo.   
\p
\v 29 Yesus ngundilo etoni ngu, enengo sulena onikundo mande gumi ewonggori. Ataga ge mande yamonggawo ma ete. Kini, ge mande tunoo oolengo eteku ngu!  
\v 30 Ataga noole ingooteto. Ge onindo sumoo ewanggo elo ma soboyelolo, ge ngu noolengo ingondudu kenolo ingomukoote. Kini, ge oo bidodo ingomukoote. Ngundilo ngulo, noole ge kuli Awanggeboya oode, ngunonggo ombuyingo, ngulo nowoondonayimo hamoo teteku ngalo ewonggori.   
\p
\v 31 Ene mande ngundilo etoyi ngu, asa, Yesusndo mandeye gumi ewolo. Ye ataga nowoondoyemo hamoo tetoni, gome ingomukootenggo?  
\v 32 Ingoyi! Nalu kuli namoko tunoo tewelo tete. Yo, ene kuli tunoo telo namoko teteku ngu! Ene ye oweyelootoyi, ye sungo sungo yengo endemo sawanggo. Nguno ngu, ye no noyokootoyi, noso nangge oluwano. Ene nondo noso nangge ma oluwano. Kini, nolo Awane ene noya oluwaloku ngu.  
\v 33 Nondo ngandilo ingolo, yeno eteno. Yengo nowoondoye ngu nono yetoyi oodoyi ngu, ariya, yengo nowoondoyemo nguno nguya, nolo imakeyingongga ngu yeno oluwa. Ngundilo ngulo, no nga mandega nga, ngu yeno ewonoku ngu! Oni melako ngano ye ogingoyingo kowuliyedodo yunowanggo. Ene ngundilo yunowanggoku, ene yengo nowoondoye ngu, ye komo oni oni teya yanggango oliyi. Ndatelo ngulo, nondo mela ngalo damoni yanggangoni, ngu hamoo oolengo bidodo wongoowe uwoku ngu! Elo ewolo.   
\c 17  
\s1 Yesusndo Sulena Oni Hoolooweyelolo Yemboongewolo  
\p
\v 1 Yesusndo mande ngundilo elo yokolo, ene sambosina doongetelo yemboongelo ewolo. Awane, nalu kuli tunootete. Gengo dulidalige no nunoyingomu, ngu oni simoo bale melako ngano oolootenggoku, ngu etuyelo. Ngunonggo gengo nangongge nguya, gengo dulidalige simoo baleno yootunolo etuyelowa.  
\v 2 Ndatelo ngulo, gedo ene simoo balelo tabango ulungga kuli ene sunggi yewolo. Ngulo ngu, ene mete simoo bale gedo kuli elo sunggi yewoku, ngundo sugi sugi keda oluweloyiga ngu yunowa.  
\v 3 Suwoo suwoo keda oluweloyi ngu ngandilo. Ene gengo ingootenggoku, ge gulanangge hamoo Anut oolengo. Ngundilo nangge, ene no Yesus Kristusndo, gedo gengo sunggi yeyingo oni, ge kuli sulenelootoyi, ngano ombuyingo, ngulo nguya ene nowoondoyemo hamoo tetenggo.   
\p
\v 4 Gedo ko elo nunoyingoku, ngu no kuli temukowono. Ngundilo tewonoku ngundo gengo dulidalige simoo bale doongeyemo yootunolo tunoo oolengo etuyelowolo.  
\v 5 Awa, kuli mela oo nga ma tunooteyingomo, no geya oluwoloku naluno, no bingamine dulidalinedodo. No ataga nguya ngu dulidaline bingaminengga, ngu ko nunolo ingooteno.   
\p
\v 6 Nondo gengo damoningge, mela ngalo oni gedo no nunowoku, nguno kuli elo etuyelowono. Gengo oni ngu, gedo kuli no nunowolo. Ene gengo mandege ngu gome keyootenggo.  
\v 7 Ataga ene ingootenggo. Oo bidodo gedo no kuli nunowoku ngu, ngu genonggo nangge ombuwolo.  
\v 8 Mande bidodo gedo no nunowoku ngu, nondo ene kuli yunomukootoowe, ene yolo, ene hamoo oolengo ingowonggo. Kuli no geya oode, ngunonggo no ombutoowe, ngulo ene gengo nowoondoyemo hamoo tetenggoku, gedo no sulenelootoyi, no ngano ombuwonolo ingowonggori.   
\p
\v 9 Nondo ene hoolooweyelolo yemboongeteno. Nondo ataga mela ngalo oni gengo ma ingootenggoku, ngulo ma eteno. Kini, no ataga gedo oni no nunowoku, ngulo no geno yemboongeteno. Ndatelo ngulo, ngu oni ngu gengomu.  
\v 10 Nolo oni nono nowoondoyemo hamoo tetoyi, ngu gengomu nguya. Ngundilo nangge, oni ngu gengomu, ngu nolomu nguya. Yo, ene nolo nowoondoyemo hamoo tewokungga, ngulo ene oowoone bingamine elo okootenggo.   
\p
\v 11 No ataga mela nga yokolo, geno ko oolouwanoku ngu, ene gengo nowoondoye hamoo teyingo oni melako ngano oluwanggo. Awa, ge kundingiyi oolengo! Gengombo gengo yanggangongge no nunowoku, ngundilo ge ene soboyelowa. Ge ene soboyelootooga, ene nowoondoye gulanangge, noole geya nowoondonali ngundilo, gulanangge oluwanggo.  
\v 12 No enedodo oluwootoku naluno, nondo gengo yanggangongge no nunowoku, nguno ene gome soboyelowono. Yo, hamoo oolengo, no gome soboyelootoowe, ngulo ngu, ene bidodo ma oonatewonggo. Kini, oni (Yudas Iskariyoot) ene ge kootu gunolo, ngulo ene oonateweloyi musiyomo nguno oololo, enendo nangge oonatete. Gengo mande nakayano oolooteku, ngulo engge tunooteweloyimbolo tete.  
\v 13 Ataga no ge tanggegemo ma oolouyingo naluno nguno, nondo melako ngano ootoolo, nguno nga mandega nga eteno. Ndatelo ngulo, nolo nowoondonemo oni oni telo oolootenoku, ngundo nolo oni simoo baleno ngu oni oni tewokungga, ngundilo nangge eneno hangelo oolenilo, ngulo gome ingooteno.   
\p
\v 14 Gengo mandege nunowoku ngu, nondo kuli elo yunowono. Ngundilo ngulo, mela ngalo oni simoo baledo kowuli yunootenggo. Yo, no mela ngalo damoni biyomi, nguno no ma endeyolo oolooteno. Ngundilo nangge, no kenelootenggoku, simoo bale nguya, ene mela ngalo damonimo ma endeyootenggo.  
\v 15 Gedo mela nganonggo ene andangeya yoyo, elo ma yemboongeteno. Kini, gedo ene soboyelolo, ngulo yemboongeteno. Awa, gedo oni damoni biyomi eweyingga, (Setan) ngu yokootoyi, ngundo ene nolo simoo bale ma yutolo yombuliyelowelolo, ngulo no geno yemboongeteno.  
\v 16 Yo, no mela ngalo damoni biyominimo no ma endeyooteno. Ngundilo nangge, nolo kenemo simoo bale nguya, ene mela ngalo damonimo ma endeyootenggo.  
\v 17 Awa, ge nolo keneloyingo simoo bale ngu yoyega, ene gengo mandege nguno nowoondoye bidodo, nguno damooya, ngunonggo ene oni kundingiyi tunooteyi. Yo, gengo mandege, ngu hamoo mande oolengo engge.  
\v 18 Kuli ge no sulenelootoyi, no oni simoo bale kewooloyemo, mela ngano ombulo oolooteno. Ngundilo nangge, no ene suleyelootoowe, ene oololo mela mela oni simoo bale kewooloyemo, gengo mandege wesiyolo elo etuyelowanggo.  
\v 19 No nenengombo nowoondone bidodo gedo kongga nunowoku, nguno domoolo ngu telo, kundingiyi oolooteno. No ngundilo tetenoku, ngunonggo gengo simoo bale kosiyingo, ene hoolooweyeloweloyimbolo, ngulo ene nguya enengombo gedo kongga yunowoku, nguno nowoondoye bidodo nguno domoolo ngu kundingiyi telo, ngunonggo ene ko tewanggo.   
\p
\v 20 Yo, nondo oni nolo nowoondoyemo hamoo teyingo nga hoolooweyelolo, geno yemboongetenoku ngu, ko, ngundo kootusina, nga oni ngando mande etoyi, ingolo, nolo nowoondoyemo hamoo tewanggoku, ngulo nguya geno yemboongeteno.  
\v 21 Nondo ngundiya yemboongetoowega, nguno oni ngu bidodo ene nowoondoye gulanangge oliyilo ingooteno. Awa, ge noya oodoyi, ko nondo geya goboolo oolooteloku, ngundilo nangge, ene nooledodo nguya goboolo oluwatolo ingooteno. Ngundilo telo ngu, mela ngalo oni simoo bale, ene hamoo ingowanggo. Gedo no sulenelootoyi, no melako ngano ombuwonomu, ngulo nowoondoyemo hamoo ingowanggo.  
\v 22 Gedo dulidaliga no nunoyingongga ngu, nondo kuli ene yunowono. Nguno ene nowoondoye gulanangge siyeya oliyi, noolendo awa, geya nowoondonali gulanangge siyelo oolooteloku ngundilo.  
\v 23 Nondo eneya ootooye, ko gedo ngu noya oolooteku, ngulo nondo ngu komo enengo nangge nowoondoye gulanangge oolengo yeya oliyilo ingolo yemboongeteno. Ngundilo tetoyi ngu, asa, mela ngalo oni simoo bale ene ingowanggo. Gedo kuli no sulenelootoyi, no mela ngano ombuwono. Gedo nolo ngundilo nowoondoyi tenunooteku, ngundilo nangge, gedo enengo nowoondoyi teteku ngu! Elo ingowanggo.   
\p
\v 24 Awa, nondo ngandilo elo ingooteno. Oni simoo bale gedo kuli no nunowoku ngu, ene noya gedo musiyongga no nunowoku, nguno eneya goboolo oluwato. Ene nguno nolo dulidaline ngu kenoweloyimbolo ingooteno. Yo, kulimi mela nga ma tunooteyingo naluno nguno, gedo nolo nowoondoyi tenunolo, ge ngu dulidaliga nunoyingongga ngu, ene nguya kenoyilo ingooteno.  
\v 25 Awa, gengo damoningge, ngu gome nenengo oolengo. Mela ngalo oni simoo bale ngu gengo ma ingootenggo. Ene nondo ngu gengo ingootoowe, ko, nolo oni nga nguya gengo ingootenggo. Gedo kuli no sulenelootoyi, no melako ngano ombuwonomu, ngu ingootenggo.  
\v 26 Nondo gengo damoningge elo etuyelootoowe, ingowonggoku, ngu ataga nguya ngu damoningga, ngu suleyolo etuyelooteno. Ngundilo tetoowe, nguno ene komo enengo nangge nowoondoyi teweloyi damoningga ngu gome ingowanggoku, ngu gedo, nolo nowoondoyi teyingo damoningga, ngu gome ingolo dowoowanggo. Ene ngundilo tetoyi, nondo ene nowoondoyemo ulo, eneya goboolo oluwatolo yemboongewolo.   
\c 18  
\s1 Yudasndo Yesus Yolo, Me Oni Kandeyemo Yewolo  
\r (Matiyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Luk 22:47-53)  
\p
\v 1 Yesusndo yemboongelo yokolo, Yesusndo enengo sulena onidodo ene oololo, Kidolon nggooto ngu kalongolo, anduloko ngu Olib dega ngulo ko gula oluwoku, nguno uwonggori.  
\v 2 Yudas, ngu Yesus yolo, me oni kandeyemo yewoku oningga, ngu nguya ngu kongga ngu ingoote. Ndatelo ngulo, nalu oowooyingga Yesus ene ngu kongga nguno enengo sulena oniya gooboongoowonggori.  
\v 3 Ngulo Yudas ngu Rom Gabman ngulo me oni Anutno woolo yeyingo onilo sobosobo oni, ko, Parisi oni ngulo kumba ootuwoo oni, ngu yoyolo, ngu melasina nguno mayewonggori. Ene solu ko Lam nguya kalo, dowoolo, ko, me ebe uleweloyi idi sangga yolo mayewonggori.  
\v 4 Yesus eneno oo bidodo tunooteweloyi ngu, ene kuli ingowolo. Ngundilo ngulo, Yesusndo tanggeyemo oololo, sumoo elo ewolo. Ye oone erewelo mayetenggo? Elo ewolo.   
\p
\v 5 Ene ngundilo sumoo etoni ngu, asa, mandeni gumi elo ewolo. Noole Yesus, Nasaret oningga, ngu erewelo mayeteto, etoyi, Yesusndo gumi ewolo. Ngu no nangge. Ene ngundilo etoni, ngu Yudasga Yesus yootunolo, eweloyingga ngu eneya goboolo dikawoli.  
\v 6 Yesusndo ewolo. Ngu no nangge, etoni ingolo ngu, asa, ene soliyokolo, woosoolo oololo, melako ukelo, ulo welewonggori.   
\p
\v 7 Ngundilo tetoyi, Yesusndo ene ko sumoo yunowolo. Ye ndawu oningga erewetenggo? Ngundilo etoni, me oniku enebana gumi ewonggori. Nasaret oni, Yesusga ngu erewelo mayetetolo ewonggori.  
\v 8 Ene ngundilo etoyi, Yesusndo mande gumi ngandilo ewolo. Nondo kuli yeno ewono. Ngu oningga, ngu no. Ene ye no erewenelolo noyoya ngu, asa, ye ngu oni nga yoyokootoyiga sayilo ewolo.  
\v 9 Ene ngundilo elo, ngundo kuli mandega ewoku, ngulo engge yeni tunootete. Ene ngu mandega ngu ngandilo ewolo.  
\q1 Ngu oni ngu gedo no kuli nunoyingo, no ngu gula ma yokowanolo ewolo. \rq Yon 6:39\rq*   
\p
\v 10 Sayimon Pita ngu ene duge moole. Ngu naluno, ene duge ngu woosoolo yolo, woolo yeyingo oni sobosobo, ngulo tabango onilo ko oningga, ngu ulewelo duge oolongootoni, ene woosoolo ooloutoni, sodeyi koondosina gidale nangge, ngu tagatoni, melako solewolo. Ngu oningga ngu oowooyi ngu Malkus.  
\v 11 Ene ngundilo tetoni, asa, Yesusndo ewolo. Pita, gengo duge sili, ko siliyo. Ndatelo ngulo, Awando ngu sono tobaga no nunowoku, ngu nondo ma neni, elo ingoote, bine? Ngundilo nguya kinilo ewolo.   
\s1 Onikundo Yesus Yolo, Anasno Oolouwonggori  
\p
\v 12 Ngundilo tetoyi, me oniku, ko, enengo sobosobo oni, Yuda onilo kumba ootuwoo onilo sobosobo, ngundo Yesus dowoolo, utombo gosiyolo, yolo oolouwonggori.  
\v 13 Ene Yesus yolo, Anasno koletelo oolouwonggori. Anas ngu Kayiyapas tengali. Kayiyapas ene Anutno woolo yeweloyi oni, ngulo tabango ulungga, ngu moomangga, nguno yeyi tunootewolo.  
\v 14 Kayiyapas oningga, ngundo ene kuli Yuda onino ngandilo ewolo. Mete oni gulananggebo kumoolo ngu, asa, ngundo oni simoo bale ulungga hoolooweyelowalo ewolo.   
\s1 Pitando Yesusno No Watayi Kinilo Ewolo  
\r (Matiyu 26:69-70; Mak 14:66-68; Luk 22:55-57)  
\p
\v 15 Sayimon Pitando, sulena oni gulaya, ene Yesus keyowoliyo. Sulena oni gulaga ngu Anutno woolo yeyingo oni ngulo sobosobo tabangongga ngundo ene watayi. Ngundilo ngulo, ene sobosobo tabangongga, ngulo ende sisi ngulo pawaloko, Yesus keyolo, nguno uwolo.  
\v 16 Ene Pitando ngu ene yamako dabemimo endesina dikalo oluwolo. Sulena oni gulaga ngu Anutlo woolo yeweloyi sobosobo tabango ngu ingooteku, ngundo oololo, yamako sobowoolo oluwoku balega, nguno ewoku, ene Pita yoya, ya newendesina unilo ewolo.  
\v 17 Yamako sobosobo balega, ngundo Pitaya ewolo. Ge bine nguya, Yesus oningga, ngalo sulena oni gula, bine? Ene ngundilo sumoo etoni ngu, Pitando gumi ewolo. No kini! Elo ewolo.  
\v 18 Ko oni ko kumba ootuwoo oni, ngundo de gula kalo, mela gingo yetoni sosolelo, ngulo ene de yokowelo de kawonggori. Ngundilo tetoyi, Pita nguya ngu dega ngu yokowelo eneya nguno dikalo oluwolo.   
\s1 Anutno Woolo Yeweloyi Oni, Ngulo Sobosobo Tabango, Ngundo Yesus Sumoo Inowolo  
\r (Matiyu 26:59-66; Mak 14:55-64; Luk 22:66-71)  
\p
\v 19 Anutno woolo yeweloyi onilo sobosobo tabango, ngundo Yesusno sulena onilo sumoo elo, ko enendo simoo bale mande elo etuyelowoku, ngulo nguya sumoo ewolo.  
\v 20 Ene ngundilo sumoo etoni, asa, Yesusndo mandeni gumi ngandilo ewolo. Nondo ngu kuli oni simoo bale tunoo oolengo endemo mande elo etuyelowono. No suwoo suwoo goobooyingo ya newendemo, ko Tempel ya newendemo, Yuda oni simoo bale gooboongootenggoku, nguno nguya mande elo etuyelolo yunowono. No mande kombitelo, gula ma ewono.  
\v 21 Ge ndawugalo, no sumoo nunoote? Ge komo oni ene kuli mande no manggonemonggo ingowonggoku, ngu sumoo yunowa. Ene kuli nolo mandene ingowonggolo ewolo.   
\p
\v 22 Ene ngundilo etoni, kumba ootuwoo gula dikalo oluwoku, ngundo Yesus utolo ewolo. Ge Anutno woolo yeweloyi onilo sobosobo ngulo tabangongga, ngalo mandeni ngu gumi ngundilo ete?  
\v 23 Ene sumoo ngundilo etoni, asa, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Nondo mande biyomingga etoowega ngu, asa, ge komo ngu nangge yootunoya nono e. Ene nondo mande metemi etoowe ngu, ariya, gedo ngulo ndatelo telo, no nulete? Elo ewolo.   
\p
\v 24 Ariya, utombo Yesus gosiyoyingo utooku ngundilo oodoni, ene Anasndo Yesus suleyootoyi, Anutno woolo yeweloyi onilo sobosobo tabango oowooyi Kayiyapas, nguno oolouwolo.   
\s1 Pitando Yesus Oowooyi Ko Oongoowolo  
\r (Matiyu 26:71-75; Mak 14:69-72; Luk 22:58-62)  
\p
\v 25 Sayimon Pita ngu dikalo, de yokolo oodoni, oni sungokundo Pita sumoo inolo ewonggori. Ge nguya enengo sulena oni, bine? Ene ngundilo etoyi, Pitando imangoolo ewolo. No kini! Elo ewolo.   
\p
\v 26 Woolo yeweloyi oni, ngulo sobosobo tabango, ngulo ko oningga, Pitando kono anduno sodeyi tagawokungga, ngulo dobooyi gulado ewolo. Hamoo oolengo, no ge geyowono. Ge nguya kono anduno geyowonoku ngu! Elo ewolo.  
\v 27 Ene mande ngundilo etoni ngu, asa, Pitando ko elo, imangoolo ewolo. No kini! Ene ngundilo etoni, asa, ngu naluno nangge, kootoori ewolo.   
\s1 Yesus Yolo, Payilatno Oolouwonggori  
\r (Matiyu 27:1-2,11-14; Mak 5:1-5; Luk 23:1-5)  
\p
\v 28 Ene Yesus yolo, Kayiyapaslo ya yokolo, Gabman koleteyingo ngulo yano mande wilikoweloyi musiyomo oolouwonggori. Ngu nalungga ngu suwoononggo oolengo, ngulo ene sodedo yano ma oolewonggori. Ndatelo ngulo, ngu Gabman oni koleteyingo, ngu Rom oni. Moseslo mamana mandeno, ene ngandilo ewolo. Yuda oni ngundo Yuda kini enengo yano ulo ngu, ene wetidodo telo, Pasowa nalu kundingiyi nguno noole ulo, bibitelo, oowali ma newatolo ewolo.  
\v 29 Ngundilo ngulo, ene endesina oluwolo. Gabman onilo oni koleteyingo, oowooyi Payilat, ngundo eneno oolelo sumoo ewolo. Yendo nga oningga nga ndawu oo biyominggalo, nga yolo mayetenggo?  
\v 30 Ene sumoo ngundilo etoni, asa, mandeni gumi elo ewonggori. Nga oningga nga, ene damoni biyomi ma tetoni, ngu noole ene yolo, geno ngano ma mayewatolo ewonggori.   
\p
\v 31 Ngundilo etoyi, Payilatndo ko ewolo. Yengombo yoya, oolouya, yengo mamana mande, nguno yengombo mandeni wilikoyi! Ene ngundilo etoni, asa, Yuda onindo eneno gumi ewonggori. Rom onilo mamana mande, ngundo ngandilo ewolo. Noolendo oni uleye kumooweloyi ngu loogu oolengolo ewonggori.  
\v 32 Yesusndo ene kumooweloyimbolo kuli ewoku ngu, ene kumooweloyi damonimo teyingo, ngu mandegaku ataga engge tunootewelo tete.   
\p
\v 33 Ngulo Payilatndo Gabman ya newendemo ko ulo, ngunonggo Yesus negongootoni, ombutoni, sumoo inowolo. Ge Yuda onilo mela sobosobo ulungga (King), bine? Elo ewolo.  
\v 34 Ene ngundilo sumoo etoni, Yesusndo mande gumi ewolo. Gengombo bine, ngu mandega ngu ingolo ete, bine, ngundi, oni sungombo geno etoyi, ingolo, bine, ge ngundilo ete?  
\v 35 Ene ngundilo sumoo etoni, Payilatndo mandeni gumi ewolo. No bine, Yuda oni, ngulo ge ngu mandega ngu noya ete? Hamoo oolengo kini! Gengo oni simoo bale, ngu ko gengo, Anutno woolo yeyingo onilo sobosoboku, ngundo goyolo nono mayetenggoku nga! Ngulo ge ndawu ooga tewo? Elo ewolo.   
\p
\v 36 Ene ngundilo sumoo etoni, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Nondo endega oni simoo bale sobowooweloyi, ngu mela ngalomu kini. Ene nondo mela, ngano simoo bale sobowooweloyi ngu, asa, nolo ko oni, ngundo ngu ebe yeyi tunootetoni, ebe utolo, nguno oni gula no noyolo, Yuda oni kandeyemo nguya ma noyewa. Ene ataga ngu, nondo endega simoo bale sobowooweloyi, ngu melako ngano kinilo ewolo.  
\v 37 Ene ngundilo etoni, Payilatndo Yesuslo mandeni gumi ewolo. Ngulo ge mela sobosobo oni ulungga (King) gula, bine? Etoni, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Gedo eteku ngu, ge nenengo oolengo ete. No ngu mela sobosobo oni ulungga (King). Ngundilo ngulo, no namondo no yomoonelootoni, mela ngano ombulo tunootewono. Yo, no melako ngano ombuwonoku, ndatelo ngulo, no hamoo mande ngu elo yootunolo eweloyi oni. Oni bidodo hamoo mande ngu keyolo ngu, ene nolo mandene ngu ingootenggolo ewolo.   
\p
\v 38 Yesusndo mande ngundilo etoni ngu, asa, Payilatndo mande gumi ewolo. Hamoo mande ngu ndawuga? Elo ewolo. Payilatndo ngundilo elo yokolo, ene Yuda onino endesina oolelo ewolo. Nondo nga oningga, ngano biyomi gula ma kenootenolo ewolo.  
\v 39 Ene yengo damoniye gula, ngu Pasowa nalu kundingiyi nalungga, nguno ya biyomimo oni gula andangetooye toongete. Ngundilo ngulo, nondo Yuda onilo mela sobosobo ulungga (King) nga bine, andangeya yunowe? Elo ewolo.  
\v 40 Yuda oni simoo bale enengo mande ngu ingolo, ngulo ene meno manggalu ulungga telo ewonggori. Ngungga ngu kini! Ge komo Barabas andangeya yuno! Elo ewonggori. Barabasndo ngu oni yuleni kumootoyi, ko oni sungombolo oo sitowiye yakakayi yowolo.   
\c 19  
\s1 Payilatndo Yesus De Mombimo Boolowoowelo Ewolo  
\r (Matiyu 27:15-31; Mak 15:6-20; Luk 23:13-25)  
\p
\v 1 Asa, ngu naluno nguno, Payilatndo enengo me onino etoni, ngundo Yesus yolo, utolo, gisasalu polo gome gome ulewonggori.  
\v 2 Ngundilo telo, me onindo tomoku gula uto sanggilidodomundo telo, yolo, Yesus tabangomo yewonggori. Ngundilo telo, towi seleyingo yolo yemuyinowonggori.\f + \fr 19:2 \ft Tomoku ko nenggulo seleyingo, ngu mela sobosobo ulungga (King), ngulo sunggi ngundilo teyinolo, nguno ebe ganagana teyinolo eneno penggootewolo.\f*  
\v 3 Me oni bidodo Yesus doongeyimo mayelo, yumooweloyi mande oowooyingga telo ewonggori. Ge Yuda onilo King ge e! Ngundilo elo ulewonggori.   
\p
\v 4 Ngu naluno nguno, Payilatndo ko endesina Yuda onino oolelo ewolo. Ye ingoyi! Nondo ene yolo, yeno endesina ooletoowega, yendo kenoyi! Nondo ene goweyimo oo biyomi gula ma kenooteno!  
\v 5 Ene ngundilo etoni, ariya, Yesus endesina ooletoni, ngu tomoku uto sanggilidodobo tewonggokungga, ngu Yesus tabangomo oodoni, ko, towini seleyingo nguya teyingo ngudodo ooletoni, Payilatndo Yuda onino etuyelolo ewolo. Ye nga oningga nga kenoyi!   
\p
\v 6 Ngundilo etoni, Anutno woolo yeyingo oni ngulo sobosobo, ko, kumba ootuwoo oni, ngundo Yesus kenolo, ngu ene manggalu ulungga telo ewonggori. De mombimo sanggawetoyiga kumooni! Yo, de mombimo sanggaweyiga kumooni! Ene ngundilo etoyi, Payilatndo Yuda onilo mande gumi ewolo. Yengombo yoya, de mombimo sanggaweyiga kumooni, ene nondo ene goweyimo biyomi gula ma kenooteno!  
\v 7 Ene mande ngundilo elo yokolo ngu, asa, Yuda onindo mandeni gumi ewonggori. Noole mamana mande gula oolooteku, ngu mamana mandega ngundo ete. Oni gula ene Anut yumooyinolo mandega elo ngu, ene komo kumoowa. Ngundilo eteku, ngulo ngu oningga ngu, ene komo kumooni. Ndatelo ngulo, ene ngandilo ewolo. No Anut Nangoni, ewoku ngulo ewolo.   
\p
\v 8-9 Payilatndo ngu mandega ngu ingolo, ene sosoleyingo ulungga telo, ngulo ene Gabmanlo ya newendemo ko ulo, Yesus sumoo inowolo. Ge ndanonggo mayewo? Ngundilo sumoo etoni, ene Yesusndo eneno gumi ma ewolo.  
\v 10 Yesus nenetelo oodoni, ariya, Payilatndo Yesusya sanggili telo ewolo. Ndatelo ngulo, ge nolo mandene gumi ma ete? Nondo ge goyokootoowe, toongeweloyi ngulo yanggangonedodo, ko, de mombimo gosanggawetoowe, kumooweloyi nguya yanggangonedodo, ge ngu ma ingoote? Elo ewolo.   
\p
\v 11 Ene ngundilo etoni, Yesusndo mandeni gumi ewolo. Anut awuno oolengo, ngundo yanggango ge ma gunootoni ngu, asa, ge no nodowoolo nuleweloyi nguya ereremo kini. Ene nondo geno hamoo eteno. Oni no noyolo, ge kandegemo yootunonelolo noyewoku, ngulo mbumbuwani, ngundo gengo mbumbuwage ngu dagalo, ulungga oolengo! Elo ewolo.  
\v 12 Ene mande ngundilo etoni ngu, asa, Payilatndo ngu ingolo, ene oole erewelo kenolo, Yesus yokootoni, toongewelo oole erewewolo. Ene Yuda onindo meno elo ewonggori. Gedo ngu oningga, ngu yokootoyi toongewaku ngu, asa, ge Sisa dobooyi kini! Oni gula enengombo ene King elo ngu, ene Sisa nguya mundiyi teteku ngu! Elo ewonggori.   
\p
\v 13 Payilatndo ngu mandega ngu ingolo, ngulo ene Yesus yolo, endesina oolelo, ene oololo, mande wilikoweloyi yabano yeyi bibitewolo. Musiyo gula oowooyi digi yabayi, Hiburu mandeno ngu oowooyi Gabata.  
\v 14 Ngu sa nalungga ngu, Pasowa nalungga ngulo oo yomosiyoweloyi naluwolo. Ngu nalungga, ngu sa kewoolo oolengo, ngu naluno, Payilatndo Yuda onino ewolo. Kenoyi, yengo mela sobosobo ulungga (King) nga! Elo ewolo.\f + \fr 19:14 \ft Pasowa Nalu Kundingiyi ngu Anutndo sunggi kenolo dagayeloyingo nalu kundingiyi.\f*  
\v 15 Payilatndo ngundilo etoni, asa, Yuda onindo manggalu ulungga telo ewonggori. Ngu andangeya yoko! Andangeya yokootooga, de mombimo sanggaweya uleyi! Ene ngundilo manggalu tetoyi, Anutlo woolo yeyingo onilo sobosobo oni, ngundo mande ngandilo meno ewonggori. Noolengo mela sobosobo ulungga (King) gula kini! Sisa nangge, ngu noolengo mela sobosobo ulungga (King)! Elo ewonggori.  
\v 16 Ngundilo etoyi, Payilatndo enengo mandeye ngu ingolo, ngulo ene Yesus dowoolo, enengo kandeyemo yelo ewolo. Ye mete, ene yokootoyiga, me onindo dowoolo, oololo, de mombimo sanggaweya uleyiga kumoonilo ewolo.   
\s1 Yesus Yolo, De Mombimo Sanggawelo Ulewonggori  
\r (Matiyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Luk 23:26-43)  
\p
\v 17 Payilatndo ngundilo etoni ngu, asa, me onindo Yesus yolo, enengo de mombi inootoyi, koolowoolo, ende yokolo oololo, musiyo gula oowooyi tabango wembuyi, nguno oolouwolo. Hiburu mandeno musiyo ngu oowooyi Golgata.  
\v 18 Ngu mela musiyonggano nguno, Yesus de mombimo sanggawewonggori. Ene oni sungo elaya nguya Yesusndo de mombino booloyelowonggori. Oni elayagaku, Yesus tanggeyi gide gide, ko Yesus kewooloko boolowoolo de mombino elaya gide gide, nguno booloyelowonggori.   
\p
\v 19 Payilatndo mande gula nakangolo, oni yunootoni, de mombi sosowoomo yewonggori. Ngu oo naka ngu ngandilo. Nasaret Oni Yesusga, Ngu Yuda Onilo Mela Sobosobo Ulungga (King) Ewolo.  
\v 20 Ngu musiyongga Yesus de mombimo boolowooyingo musiyongga ngu, Yerusalem ende ulungga ngu tanggeyimo. Ngundilo ngulo, Yuda oni ulungga ngu mandega ngu kandangelo ingowonggori. Payilatndo ngu mandega ngu Hiburu mandeno, Rom mandeno, ko Girik mandeno nguya nakangowolo.  
\v 21 Ngundilo ngulo, Anutno woolo yeyingo onilo sobosobo, ngundo Payilatno ewonggori. Ge ngundilo ma nakangowelo, Yesus, Yuda Onilo Mela Sobosobo Ulungga (King). Ge komo mande ngandiya nakango. Nga oningga ngando ewoku, No Yuda onilo Mela Sobosobo Ulungga (King), ngulo ngundilo nakangowalo ewonggori.   
\p
\v 22 Ene ngundilo etoyi, asa, Payilatndo gumi ewolo. Nguno yokoyi, nondo mandega nakangowonoku ngu, no komo kuli nakangowonoku ngu! Elo ewolo.   
\p
\v 23 Ngu naluno me onindo Yesus deno boolowoolo yokolo, enengo kumbaninggaku yolo wesosoowootoyi, namolaya tunootewolo. Namolaya tunootetoni, me onikundo gumgum yowonggori. Ngundilo telo, ene Yesus enengo nengguloni oolengo pelunggaku ngu ma toongoolo wesibiyoyingo, ngu gulanangge pelungga ndandayingongga.  
\v 24 Ngundilo ngulo, me oni enengo nangge mande ewonggori. Noole nga nengguloga nga, ngu ma oomboongewato. Noole komo ebe dagadaga koondoonge telo, oni gulado oni sungo dagayelolo ngu, asa, ngundo yowa. Ene ngundilo elo, koondoonge tewonggori. Anutlo mandeno mande nakangolo ewoku, ngu engge tunootete. Mande ngu ngandilo.  
\q1 Ene nolo nenggulone, oo ngu bayetelo yowonggori. Ene nolo nenggulone pelungga ngu so uyi (Kad) koondoonge telo, ndawu oninggado dagayelolo ngu yowalo ewolo. \rq Sam 22:18\rq*   
\p
\v 25 Yesuslo de mombi tanggeyimo, enengo nemi nguno dikalo oluwolo. Mariya Yesus nemi ngulo bobeyi, ngu Kolpas baleyi oowooyi Mariya, ko, Mariya gula Magadala, ende ngulo balega, ngu nguya oluwonggori. Ngu bale ngu, de mombi tanggeyimo nguno oluwonggori.  
\v 26 Yesusndo doongetelo, nemimboya sulena oni ene ngulo gome ingootenggoku, ngu nguya yeyootoni, dikalo oodoli, yeyolo, nemimboya ewolo. Namo, ge keno, ngungga ngu, gengo nangonggelo ewolo.  
\v 27 Yesusndo ngundilo elo, sulena oningga nguya ewolo. Keno, ngungga ngu gengo nanggelo ewolo. Ngu naluno nguno, ngu sulena oningga, ngundo Mariya Yesus nemingga ngu yolo, enengo yano oololo, gome kawararangolo oluwolo.   
\s1 Yesus Kumoowolo  
\r (Matiyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Luk 23:44-49)  
\p
\v 28 Ngu naluno, Yesus enengo koni ngu bidodo ataga kinitetoni ingowolo. Ariya, Anutlo mandeni so uyi nakangoyingomo, ngu engge tunooteteku, ngulo ene ngandilo ete. No sonolo ingootenolo ewolo.  
\v 29 Sono nggusi gula oluwoku, ngu Wayin kowoo nangge nggusi manggowoomo oolelo oluwolo. Ngundilomu ene towi sosowoo gula yolo, Hisop dega ngu kandeyi pelunggano gosiyolo, yolo, Wayin sonoyimo yetoyi, Wayin kowoo nguno koongetoni, ngu yolo, Yesus manggowoomo yeyi oolewolo.  
\v 30 Yesusndo ngu Wayin kowoo sonongga ngu nelo yokolo ewolo. Asa, nolo kone kinitete. Ene ngundilo elo yokolo, mudungo kiyayi yetoni, penggootelo, yukani yokootoni, ooloutoni kumoowolo.   
\s1 Me Onindo Yesus Bebulimo Sanggawewolo  
\p
\v 31 Ngu nalungga nguno, Yuda onilo nalu kundingiyi ngulo oo yomosiyoyingo naluwo, oowooyi Pasowa. Ngundilo ngulo, Yuda oni ene oni bingo yokootoyi, de mombimo nalu kundingiyimo ma oluwa. Ngulo ene Payilatno oololo, oni de mombimo ngu keye udooketoyi, ngulo ene sodedo kumootoyi, oni bingoye yoyolo meleyelowelo ewonggori.  
\v 32 Ariya, me onindo oololo, oni elayaga Yesusya booloyelowonggoku, ngu keyali udoodokewonggori.  
\v 33 Ene ngundilo telo, ombulo, Yesus kenootoyi, ene kuli kumoowolo. Ngundilo ngulo, ene Yesus keyi ma udookewonggori.  
\v 34 Ene ngundilo kenolo, me oni gulado Yesus tanggeyisina bebulimo sanggabo sanggawewolo. Ene ngundilo sanggewetoni, sodedonangge dalo sono nguya wendoni ombuwolo.  
\v 35 Oni gula (Yon enengombolo ete) enengo doongeyimbo me oninggado Yesus sanggawelo utoni, ngu kenowoku ngulo mande yootunolo ewolo. No nenengombo yeyootoowe, sanggawetoyi kenowonoku, ngulo no hamoo oolengo mandeni elo etuyelootenoku nga! Ye ngu ingoya, ngulo ye nowoondoyemo hamoo teyilo ewolo.  
\v 36 Nga oo tunooteteku nga ngu, Anutlo mande ngu engge tunootete. Ngu mandega ngu ngandilo.  
\q1 Onindo enengo wembuyi gula ma udookewanggolo ewolo. \rq Eksodas 12:26\rq*   
\m
\v 37 Ko Anutlo mande gula ngandilo.  
\q1 Oni sanggawewonggoku oningga ngu kenowanggolo ewolo. \rq Sekarayiya 12:10\rq*   
\s1 Digi Kowuno, Yesus Melengoowonggori  
\r (Matiyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Luk 23:50-56)  
\p
\v 38 Kootusina, Yosep, Arimatiya mela ngulo oningga, ngundo Payilatno oololo, Yesus bingo yolo, melengoowelo sumoo inolo ewolo. Yosep ngu Yesuslo keyolo, endeyoyingo oni gula, ene Yuda onilo tabango ngulo sosolelo, ngulo enengo newendemo hamoo ngu oongoowolo. Payilatndo mete elo etoni, ngulo Yosep ene oololo, Yesus bingo yowolo.  
\v 39 Ngu Nikodimas oningga ngu ene kuli suwoono Yesusno mayelo tunootewoku, ene Yosepya ombuwoli. Ngu oningga ngundo de elaya situmi gooboongoolo yowoolalingoyingomu ngu yolo ombuwolo. Ngu de situmi ngulo kowuli ulungga, ngu onibiga kande elaya (30 Kilo).  
\v 40 Ngu oni elayaga, ngundo Yesus bingo yolo, de situmi ndindingo gomemu ngundo kumbadodo gooboongoolo doobengowoli. Yuda onindo onibi meleyelowelo telo melengootenggoku, ngundilo tewoliyo.   
\p
\v 41 Yesus de mombimo ulewonggorimu musiyongga, nguno ko gula oluwolo. Ko nguno oni mele keda gula oluwolo. Oni gula nguno kuli ma melengoowolo.  
\v 42 Ngu nalungga ngu, Yuda onilo nalu kundingiyi ngulo oo yomosiyoweloyi nalu, ngu oowooyi Pasowa; ko, ngu oni melengga ngu namoko oluwolo. Ngundilo ngulo, elayaga ngundo Yesus bingo yolo, nguno melengoowoli.   
\c 20  
\s1 Yesus Kumoolo Ko Ootookoowolo  
\r (Matiyu 28:1-8; Mak 16:1-8; Luk 24:1-12)  
\p
\v 1 Kowooyingo ngulo naluwo koleteyingo nguno, Mariya ngu Magadala balega, ngundo suwoononggo oolengo oolelidodomonggo, Yesus melengooyingo melengga, nguno oolouwoliyo. Ene meleno oololo, ene digiga mele manggowo ukingoyingongga, ngu mele manggowoomo ma kenowoliyo. Kini, oni gulado ngu digiga kuli andangewolo.  
\v 2 Ngundilo ngulo, ene kendutelo, Sayimon Pitano, ko, Yesus enengo sulena oni gula ngulo gome ingooteku, nguno nguya ewolo. Oni sungombo Ulungga Oo Bidodo Sembuli Sembunayingga, ngu mele manggowo andangelo, kuli yowonggoku ngu! Ene yolo, ndano yewonggoku, ngu noole ma ingootetolo ewolo.   
\p
\v 3 Ngundilo etoni, ngulo Pita ko, sulena oni gula nguya ene ende yokolo, damoni yelo, meleno oolouwoliyo.  
\v 4 Ngu sulena oni elayaga ngu enengo ela ela kendutelo oololo, ene ngu sulena oni gulaga, ngundo Pita dagalo, enendo koletelo oololo, meleno tunootewolo.  
\v 5 Ene meleno penggootelo, doongetelo, kumba nomboyingga ngu nangge meleno oodoni kenowolo. Ene ngundilo kenolo, ene mele newendemo ma uwolo.  
\v 6 Ene ngundilo tetoni, Sayimon Pitando kootu ene keyolo, ombulo, ene mele newendemo ulo, ene nguya kumba nangge oodoni kenowolo.  
\v 7 Kumba gula nguya, ngundo Yesus tabangomo gosiyoyingo kumbaga ngu, kumba sungomboya nguno ma oluwolo. Towingga Yesus doobengolo yewonggokungga ngu nangge oondookelo, musiyo sungosina yewonggoku, ngu kenowolo.  
\v 8 Ariya, ngu sulena oni gulaga koletelo meleno oolouyingongga ngu nguya, oni mele newendemo ulo, oo ngu kenolo, ene Anutndo melenonggo Yesus yokutuwoowoku, ngulo newendemo hamoo tewolo.  
\v 9 Ngu naluno nguno, ene Anutlo mande so uyimo kuli elo nakangoyingo ngu, ene ma ingonduduyemo ingowonggori. So uyi nakangoyingomo, ngundo ngandilo ete. Yesus ngu kumoononggo ngu komo hamoo oolengo ko keda ootookoowalo ewolo.  
\v 10 Ariya, sulena oni elayaga ngu, endega oluwonggoku, nguno ko oolouwoli.   
\s1 Mariya Magadala Balega, Ngundo Yesus Kenowolo  
\r (Matiyu 28:9-10; Mak 16:9-11)  
\p
\v 11 Yo, sulena oni elayaga ngu, enengo endemo ko ooloutoli, ene Mariya ngu mele tanggeyimo endesina dikalo, sendolo oluwolo. Ngundilo sendoya sendoya penggootelo, mele newendemo doongetewolo.  
\v 12 Ene doongetelo, mele newendemo Anutlo Sambono Oni, Engel elaya, nengguloyali namboyi elayaga, ngu Yesus kuli yewoku mele musiyomo nguno yeyowolo. Engel oni elayaga ngu gulado tabango musiyosina, gulado ngu keyi musiyosina bibitelo oodoli yeyowolo.  
\v 13 Engel oni elayagakundo, Mariya sumoo inolo ewoliyo. Bale, ge ndatelo telo, ge sendolo ooloote? Ene ngundilo etoli, Mariyando gumi ewolo. Oni sungombo nolo oni Ulunggaku yolo, ndano yewonggoku, ngu no ma ingooteno! Elo ewolo.  
\v 14 Mariyando ngundilo elo, ene yowoolengolo, Yesus kenolo, ngu Yesusndo elo ma ingowolo.   
\p
\v 15 Asa, Yesusndo Mariyano ewolo. Bale, ge ndatelo telo, ge sendoote? Ge oone erewelo ooloote? Ene ngundilo etoni ngu, Mariyando ngu kongga ngu sembulibo elo ingolo, ngulo ene gumi ewolo. Oni ulungga, gedo yoya yeya ngu, ge komo yewoku musiyongga ngu etunelootooga, no nguno kenolo, no oololo yowanolo ewolo.  
\v 16 Ene mande ngundilo etoni, asa, Yesusndo eneno gumi ewolo. Mariya. Etoni ngu, sodedonangge Mariyando yowoolengolo, Hiburu mandenonggo Yesusya ewolo. Rabonayi! Elo ewolo. Ngulo damoni ngu ngandilo, Oo etuyeloyingo oni!  
\v 17 Yesusndo Mariyano ewolo. Ge no ma nodowoowelo, no awuno Awano ma ooleyingo. Ene ge komo oolouya, nolo dobooguline nowoondoyemo hamoo teyingo nguno ngandiya etooga ingoyi. No awuno nenengo Awanemo, ko, yengo Awayengga nguno ooleteno. Yo, nolo Anut, ko, yengo Anut nguya, nguno ooletenolo ewolo.   
\p
\v 18 Ariya, Mariya Magadala balega enengo mandeni ngu ingolo, sodedonangge ngu oololo, sulena oninolo ewolo. No Ulungga Oo Bidodo Sembuli, kuli kenootenoku ngu! Ngundilo elo, ene Yesusndo mande ewoku nguya ewolo.   
\s1 Enengo Sulena Onindo Yesus Kenowonggori  
\r (Matiyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Luk 24:36-49)  
\p
\v 19 Yesuslo sulena onindo ngu Yuda onilo tabango ngulo sosolewonggori. Sosolelo, ngulo ene ya ene oluwonggoku, ngulo yamako goodoolo, ene ya newendemo nangge oluwonggo. Ngu nalungga ngu, kowooyingo ngulo nalu koleteyingo, ngu suwootetoni, Yesusndo kewooloyemo tunootelo ewolo. Yengo nowoondoye imakewomo oliyi! Elo ewolo.  
\v 20 Ene ngundilo elo, kandeyimo ko tanggeyimo nguya mambu doongoo ngu etuyelowolo. Ngundilo tetoni, Yesus enengo sulena oniku Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ngu kenolo ngu, ene nowoondoye metemi ingolo, ene oni oni tewonggori.  
\v 21 Ariya, Yesusndo ko ewolo. Ye nowoondoye imakewomo oliyi! Awando no sulenelootoni, no ngano ombuwonoku, ngundilo nangge, nondo nguya ye suleyelooteno.\f + \fr 20:21 \ft Awando no sulenelootoni, no ngano ombulo, mande keda mesalango ngu elo etuyelowonoku, ngundilo nangge, nondo nguya ye suleyelootenoku, ngu ye oolouya, Mande Keda ngu wesiyoya, oni etuyeloyi.\f*  
\v 22 Yesusndo ngundilo elo, enengo yukani sulena onino uwoolo, yunololo ewolo. Ye Yuka Kundingiyi yoyi! Ewolo.  
\v 23 Yendo oni gidalegalo mbumbuwaye andange yunowanggoku ngu, asa, ngu mbumbuwangga ngu hamoo kinitewa. Ene yendo oni gidalegalo weti mbumbuwa ngu, oni enengo goweyemo olinilo, yokoyunowanggoku, ngu hamoo, oni enengo mbumbuwa ngu sugi sugi goweyemo oluwalo ewolo.   
\s1 Tomasndo Yesus Kenowolo  
\p
\v 24 Yesusndo enengo sulena onino tunootewoku, ngu nalunggano nguno, sulena oni kande elaya kegidembolo elayaga, ngulomu gula nguno eneya ma oluwolo. Ngu Tomas oowooyi gula Didimas (sangala).  
\v 25 Ngulo ngu, sulena oni gidalegado Tomasno ewonggori. Noole Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ngu ngano kuli kenowooto! Ene mande ngundilo etoyi, ene Tomasndo gumi ewolo. Nondo kandeyimo disi musiyo ma kenolo, nenengo kandene dibiyi ene kandeyimo disi musiyomo ma sanggawelo, ko kandene dibine ene tanggeyisina sangga doongoomo ma yelo sanggawelo ngu, asa, hamoo oolengo, no nowoondonemo hamoo ma tewano. Hamoo oolengo kini! Elo ewolo.   
\p
\v 26 Kowooyingo gula yokolo, Yesuslo sulena oni ene ya newendemo, Tomas nguya oluwonggoku nalungga ngu, yamako goodoomukolo ya newendemo oluwonggori. Ngu naluno nguno, Yesusndo tanggeyemo ko tunootelo ewolo. Ye nowoondoye imakeyingomo oliyi! Ewolo.  
\v 27 Ngundilo elo, ariya, ene yowoolengolo, Tomasno ewolo. Gengo kandege dibiyi disiyi teya, ombuya, disi musiyo nga sanggaweya kenoya, ko kandege dibiyi yega tanggenemo sangga musiyomo ngano ye! Gengo nowoondogemo hamoo ngu bulibali ma ingowelo. Kini, ge komo nowoondogemo hamoo teni!  
\v 28 Ene mande ngundilo etoni ngu, asa, Tomasndo gumi ewolo. Ge nolo Ulungga Oo Bidodo Sembuli Sembune, nolo Anut!   
\p
\v 29 Ngundilo etoni, Yesusndo gumi ewolo. Ge no neyolo, ngulo nowoondogemo hamoo tete? Oni ene no ma neyolo, ene nono nowoondoyemo hamoo tetenggoku, ene ngu oni ngu oni oni ulungga tewanggolo ewolo.   
\s1 Yondo Nga Bukga Nga Ngulo Mande Damoni Nakangowolo  
\p
\v 30 Yesusndo oo sungo gula onindo ma teweloyim nguya, sulena oni doongeyemo tewolo. Ene nondo ngu oo ngu bidodo, nga bukgano ngano ma nakangowono.  
\v 31 Ene nga mandega nga kuli nakangowonoku nga ngu, ye nowoondoyemo hamoo teweloyim nakangowono. Ngu ngandilo. Yesus ene Kristus, Anut enengo Ko Yoyoweloyi Ngulo Sunggi Yewolo. Ngu Anut enengo nangoni. Ene ye ngulo nowoondoyemo hamoo telo ngu, asa, ye suwoo suwoo oluweloyi kedaga ngu yowanggo.   
\c 21  
\s1 Enengo Ko Oni Yesus Ko Kenowonggori  
\p
\v 1 Kootusina, Yesusndo Tayibiriyas sono koongeyingongga, nguno enengo sulena oni doongeyemo ko tunootewolo. Ngu sono koongeyingo ngu oowooyi gula Galili. Ngu ngandilo.  
\v 2 Sayimon Pita, Tomas, ngu oowooyi gula Didimas, Nataniyel ngu Kena ende Galili melangga ngunonggo, Sebedi simoongo elayagaku, ko, Yesuslo ko oni elaya nguya oluwonggori.  
\v 3 Ngu naluno nguno, Sayimon Pitando ewolo. No toongelo, iso erewewelo. Ene ngundilo etoni, oni gidalegado nguya ewonggori. Noole nguya geya oolouwatolo ene oololo, wanggo sanganimo oolewonggori. Ene ngu suwoonggano nguno, ene iso gula ma yowonggori.   
\p
\v 4 Sengetoni, sa oolewelo tetoni, Yesus ngu sono tamako dikawolo. Dikatoni, enengo ko onindo, ngu Yesusndo elo, ngu ma ingowonggori.  
\v 5 Asa, Yesusndo sumoo yunolo ewolo. Simoone, ye iso gula yowonggo? Ene ngundilo etoni ngu, asa, sulena onindo gumi ewonggori. Kinilo ewonggori.  
\v 6 Ene mande ngundilo etoyi, Yesusndo mande gumi ewolo. Ye isolo si yoya, wanggo tanggeyi koondosinanggo oolongootoyi, utoni ngu, asa, ye iso gidalega yowanggo. Ene mande ngundilo etoni, ngulo ene isolo sili oolongootoyi, wendeyino uwonggori. Ngundilo telo, ene iso oowooyingga oolengo yowonggori. Ngulo ene iso sigaku woosoolo, ene wanggo sanganimo ooleweloyi kini. Ndatelo ngulo, ngu kowuli oolengo.   
\p
\v 7 Ngu Sulena oningga, Yesusndo ngulo gome ingootekungga, ngundo Pitano ewolo. Andu, ngu Ulungga Oo Bidodo Sembuliga ngu! Ene ngundilo etoni, Sayimon Pita ngu, ene nenggulo andangelo yelo ko tetoni, nguno ngu, mande ngundilo etoni ingolo ngu, asa, ene sodedonangge ootookoolo, enengo nenggulo yewoku yolo, telo, ene sonono solelo oololo sakiko ulelewolo.  
\v 8 Pitando sonono uleletoni, ko, oni gidalega ngu ene wanggo sanganiwoole mayelo, iso sigaku woosootoyi, sakiko namoko ombuwolo. Ene yowoko ma oolouwonggori. Kini, ene 100 Mita nangge oolouwonggori.   
\p
\v 9 Ene ombulo, wanggo gosiyolo yokolo, ene de nombo gula oodoni kenowonggori. Ngu de nomboga ngu iso, ko, oomanongoyingo nguya oodoni kenowonggori.  
\v 10 Ngundilo kenootoyi ngu, asa, Yesusndo ewolo. Yendo ataga iso yootenggoku ngu gidalega yoya ombuyi! Elo ewolo.  
\v 11 Ngundilo etoni, ngulo ngu Sayimon Pitando wanggo sanganimo oolelo, isolo sigaku woosootoni, wendeyi tamako oolewolo. Ooletoni, iso ululu oowooyingga oolengo, ngundo siga ngu manggowoomo hangelo oolewonggori. Yo, iso ngu oowooyingga oolengo (153), ene isombo siga ngu ma oomboongeyingo.   
\p
\v 12 Ngundilo tetoni, Yesusndo ewolo. Ye ombuya, oowali nga neyi! Ene ngundilo etoni ngu, ko oni gulado, ge onendo elo, sumoo inowelo ma ingowonggori. Kini, ene ingoyingo, nga ngu Oo Bidodo Sembuliga, ngundo elo ingowonggori.  
\v 13 Ngu naluno, Yesusndo ombulo, oowali oomanongoyingoku yolo, ko, iso yolo, bayetelo, yunootoni newonggori.   
\p
\v 14 Yesus, melenonggo kuli ootookooyingo naluno nga, ngu tambu kabusayi, enengo sulena oni doongeyemo tunootewolo.   
\s1 Yesusndo Pita Sumoo Inowolo  
\p
\v 15 Ene oowali nemukolo yokolo, asa, Yesusndo yowoolengolo, Sayimon Pitano ewolo. Sayimon, Yonlo nangoni, gedo nga oni nga dagayelolo, ge nolo gome ingolo, nowoondoge bidodo no nunoote? Ene ngundilo sumoo etoni ngu, asa, Pitando gumi ewolo. Yo, Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ge ingoote. No gengo ingootenolo ewolo. Yesusndo enengo mandeni ngu ingolo, gumi ewolo. Ge nolo simoo bale soboyeloweloyi ngu, Sipsip nangoni oowali yunolo muwooweloyi, ngundiya te!   
\p
\v 16 Ene ngundilo elo, asa, tambu elayayigaku eneno ko ewolo. Sayimon, Yonlo nangoni, gengo nowoondoge ngu bidodo no nunoote, ngundi kini, bine? Ngundilo sumoo etoni ngu, Pitando gumi ewolo. Yo, Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ge kuli ingoote. No gengo ingootenolo ewolo. Ngundilo etoni, asa, Yesusndo gumi ewolo. Ariya, gedo nolo Sipsip ngu oowali yunolo gome soboyelowalo ewolo.   
\p
\v 17 Asa, tambu kabusayigakuno, ene sumoo inolo ewolo. Sayimon, Yonlo nangoni, ge bine nolo ingoote? Ngundilo sumoo etoni, Pita ene newende kowuli yewoku, ndatelo ngulo, Yesusndo tambu kabusayi sumoo inolo, ge nolo ingoote, etoni, ngulo ene gumi ewolo. Ulungga Oo Bidodo Sembuli, ge oo bidodo ingomukoote. Ge ingoote, no gengo ingootenoku ngu! Ene ngundilo etoni ngu, Yesusndo Pitaya ewolo. Ariya, gedo komo nolo Sipsip ngu oowali yunolo, gome muwooyelowa!   
\p
\v 18 Hamoo oolengo, no geno eteno. Kulimi ge simoo kosiyi ootoolo ngu, gengombo gengo Let kimbona, ngundo gengombo wanggagemo gosiyolo, ende gulano toongewelo elo ngu, ge nguno toongete. Ene kootusina ngu, ge oni dogoni yeteku naluno ngu, ge kandege okootoyi, oni gulado Let yolo, wanggagemo gosiyogunolo, goyolo, ende ge nguno ma oolouwelo ewoku, nguno goyolo oolouwalo ewolo.  
\v 19 Yesusndo ngandilo ewolo. Kootusina, onindo Pita yolo, uleyi kumooweloyi, ngulo mande damoni elo etungowolo. Pitando kumooteku nalunggano nguno ngu, ene Anutlo bingami elo okoowa. Ngulo Yesusndo Pitano yootunololo ewolo. Ge no keneloya endeyo! Ewolo.   
\s1 Yesusndo Sulena Oni Gulalo Ingooteku, Ngulo Mandeni  
\p
\v 20 Pitando yowoolengolo, ngu sulena oningga Yesusndo ngulo gome ingootekungga, ngu kenootoni, ene keyelolo ombuwolo. Ngu oningga ngundo kuli oowali newoku, ngu naluno, ene Yesus tanggeyimo, nomoni lolowoolo, bibitelo, ngunonggo ewolo. Ulungga Oo Bidodo Sembuli Sembunayi, onendo ngu ge me onino yootunonggelowa? Elo ewolo.  
\v 21 Pitando ngu kenolo, Yesusno ewolo. Ulungga, nga oningga nga, kootusina, ndawu ooga eneno tunootewa? Ewolo.  
\v 22 Ene ngundilo etoni, asa, Yesusndo Pitano gumi ewolo. Nondo ngu ene oodoningga, oolouya, no ko ombuyingo naluno nguno keda olini ewanoku ngu, gengo oo kini. Ge komo ombuya, no keneloya endeyo! Ewolo.  
\v 23 Ngulo ngu, dobooguliyi gidalega kewooloyemo, ngu mandega ngu nangge elo endeyowolo. Yesuslo ko oni ngu, ene ma kumoowalo ewolo. Ene Yesusndo ngu ene ma kumoowalo ma ewolo. Kini, ene ngandilo ewolo. Nondo ngu ene oodoningga, oolouya, no ko ombuwanoku naluno nguno keda olini, ewanoku ngu, gengo oo kinilo ewolo.   
\p
\v 24 Ngu sulena oningga, ngundo nangge, ene ataga ngulo mandeni elo wesiyolo, mande nga nakangoote. Noole nga mandega nga ngu, ene hamoo yootunolo ewoku ingooteto.   
\p
\v 25 Yesusndo oo gidale ulungga oolengo nguya tewolo. Ene oni nga mande oo nga sungo sungo gulanangge nangge nakangowelo ngu, asa, ngulo Buk nguya oowooyingga oolengo nakangowanggo. Nondo ngu ngandilo ingooteno. Noolengo mela nga bidodomo, ene Buk nangge tewa. Ngu hamoo.