\id HEB - Roviana 
\h HIBURU 
\toc1 Sa Leta la koari na Tie Ziu saripu ta Pozae Hiburu 
\toc2 Hiburu 
\toc3 Hib 
\mt2 SA LETA LA KOARI NA TIE ZIU SARIPU TA POZAE  
\mt1 HIBURU  
\imt1 Sa Vinabakala  
\ip Sa leta hie, si ta kubere la koari na tie Hiburu \ord d\ord* pu lulia se Karisito. Noma lala nana sa ṉinovaṉovala tadina kana koari kasa tie te Karisito hire, meke boka ta evaṉa koarini sapu boka luara pania rini sa rinaṉeraṉe koe Karisito pu ele tagoa rini. Gua asa, ke sa tie pu kuberena sa leta hie si sovutu va ṉiṉira i sa si arini koari na dia rinaṉeraṉe. Va dogoro ni sa sapu e Zisu Karisito si na kinehana soti sa Tamasa, meke arilaena hola ni Sa sari doduru ginugua koadi pa Tinarae te Mosese koasa vinariva egoi te Tamasa.  
\ip Totoso kuberia sa sapu gua asa, si ka ṉeta ṉati tiṉitoṉa si zama va ṉiṉira ni sa koasa leta hie. (1) E Zisu si na Tuna Tamasa sapu koa hola ninae rane, meke ele va nonoga ia Sa gua pude va tabe hinokaria sa Tamana pa korapa tinasigiti, sapu ele va hokoto valeania Sa. Pa kalina sapu na Tuna Tamasa si Asa, si arilaena hola ni Sa sari na poropita pa totoso koana, meke gua tugo sari na mateana, meke se Mosese. (2) Se Zisu si ele tozia tugo Tamasa, pude na Ṉati Hiama Kenukenue pu koa hola ninae rane, sapu arilaena hola ni sari na ṉati hiama kenukenue pa totoso koana. (3) Saripu va hinokaria se Zisu si ta harupu koari na dia sinea, na minatagutu, meke na minate. Zisu sa Ṉati Hiama Kenukenue, si va mae ia sa tinaharupu hinokara, sapu ele tava titila vekona, koari na tinavete vina vukivukihi kurukuru pa linotu tadina tie Ziu.  
\ip Sa tie pu kuberena sa leta hie, si dogoria sa sa vina titila koari na rinaṉeraṉe tadina tie arilaedi pa vivineina sa butubutu Izireli (Hinia 11). Ke tepa la si asa koarini pu tirona sa leta pude madi soto va nabu koasa rinaṉeraṉe. Pa hinia 12, si tepa ososo ni sa si arini pude madi doṉo la koe Zisu, meke soto va nabu koa Sa osolae kamoa sa vina betobetona, somana ni sari na tinasigiti, na ṉinovaṉovala sapu be kamo koa rini.  
\ip Pa vina betona sa leta si na zinama vari tokae, na vina balau.  
\iot Sari na Ṉati Pinaqapaqahana sa Leta  
\io1 Karisito si na kinehana soti sa Tamasa, meke arilaena hola ni Sa sari na poropita. Hinia 1:1-3  
\io1 Karisito si arilaena hola ni sari na mateana. Hinia 1:4 kamo hinia 2:18  
\io1 Karisito si arilaena hola nia se Mosese. Hinia 3:1 kamo hinia 4:13  
\io1 Karisito si na Ṉati Hiama Kenukenue sapu arilaena hola ni sari doduru ṉati hiama kenukenue te Tamasa. Hinia 4:14 kamo hinia 7:28  
\io1 Sa vinariva egoi vaqura te Karisito si arilaena hola nia sapu koana. Hinia 8:1 kamo hinia 9:28  
\io1 Sa vina vukivukihi te Karisito si arilaena hola ni sari doduru vina vukivukihi. Hinia 10:1-39  
\io1 Sa rinaṉeraṉe sapu soto va nabu koe Karisito. Hinia 11:1 kamo hinia 12:29  
\io1 Sari na zinama vina betobeto. Hinia 13:1-25  
\c 1  
\s1 Sa Zinama te Tamasa pu Vura Koasa Tuna  
\p
\v 1 Pukerane si hoke zama sa Tamasa koari na tiatamada pa votivotiki siraṉa, pa korapa zinama na tinavete tadi na poropita \ord d\ord*,  
\v 2 ba koari na totoso mumudi hire si garunia Sa sa Tuna pude zama koa gita. Asa tugo sa Tuna pu kuri nia Sa sa doduru kasia popoa pukerane. Asa tugo si vizatia Tamasa pude tagoi sari doduru likakalae.  
\v 3 Sa Tuna si na kalalasana sa ṉinedala te Tamasa, meke sa kinehana soti sa tinoa te Tamasa meke Asa tugo si tuqena sa tinoa tadi doduru likakalae koasa ṉiniraṉirana sa Nana zinama. Sipu ele vulasa pani Sa sari na sinea tadi doduru tie, si la habotu si Asa pa kali mataona sa Tamasa, sa Baṉara tolavaena, pa Maṉauru.   
\s1 Zisu Karisito si Arilaena Hola ni sari na Mateana  
\p
\v 4 Gua asa ke sa Tuna si ululu hola koari na mateana, kekeṉoṉo gua tugo sapu sa pozapoza “Tuna Tamasa” sapu ta poni nia Sa si arilaena hola ni sapu tadi na mateana.  
\v 5 Ura loke totoso si zama nia Tamasa koa keke Nana mateana gua sapu zama nia Sa koasa Tuna pa Kinubekubere Hope, sapu guahe:\x * \xo 1:5 \xt Sam 2:7; 2 Samuela 7:14; 1 Koron 17:13\x*  
\q1 “Na Tuqu soti si Agoi,  
\q2 ṉinoroi si ta evaṉae na Tamamu Goi si Arau,” gua.  
\m Meke loke totoso tugo si zama guahe sa Tamasa koa keke mateana:  
\q1 “Arau si kaqu na Tamana Sa,  
\q2 meke kaqu na Tuqu koreo Rau si Asa,” gua.   
\m
\v 6 Totoso hiva garunu gore mae nia Tamasa pa kasia popoa sa Tuna kenuna, si zama gua pule hie si Asa:\x * \xo 1:6 \xt Diut 32:43\x*  
\q1 “Madi vahesia ri doduru mateana si Asa,” gua.   
\m
\v 7 Koasa guguadi rina mateana, si guahe si zama nia sa Tamasa:\x * \xo 1:7 \xt Sam 104:4\x*  
\q1 “Va evaṉa guni Sa na givusu sari mateana,  
\q2 meke sari Nana nabulu si gua rina hinuruṉu nika,” gua.   
\m
\v 8 Ba koa sa Tuna si zama guahe si Asa:\x * \xo 1:8 \xt Sam 45:6-7\x*  
\q1 “Tamasa, sa Mua habotuana Baṉara si kaqu koa hola ninae rane ka rane,  
\q2 Koa totoli ni Goi sari na Mua tinoni pa tinoṉoto koasa Mua butubutu binaṉara.   
\q1
\v 9 Tataru nia Goi sa tinoṉoto,  
\q2 ba kukiti nia Goi sa kinaleana.  
\q2 Gua asa, ke vizatigo meke va madigo sa Baṉara sa Mua Tamasa si Goi pude poni nigo sa qinetuqetu nomana,  
\q2 hola ni sari doduru turaṉamu,” gua.   
\m
\v 10 Meke zama gua tugo he si Asa:\x * \xo 1:10 \xt Sam 102:25-27\x*  
\q1 “Baṉara, Agoi tugo si kurina sa kasia popoa pa pinodalaena.  
\q2 Sari doduru vinapodaka pa maṉauru si ta tavete pa limamu soti Goi.   
\q1
\v 11 Kote murimuri palae si arini,  
\q2 ba Agoi si kote koa hola ninae rane.  
\q2 Kote ṉoreṉore guana poko si arini,   
\q1
\v 12 meke kote molomoloe ni goi si arini,  
\q2 guana poko koana si kote ta hobe.  
\q2 Ba Agoi si koa kekeṉoṉo mo ninae rane,  
\q2 meke loke kokoina sa Mua tinoa,” gua.   
\m
\v 13 Ura loke totoso si zama nia Tamasa koa keke ri Nana mateana gua sapu zama nia Sa koasa Tuna, sapu guahe:\x * \xo 1:13 \xt Sam 110:1\x*  
\q1 “Mu habotu pa kali Mataoqu,  
\q2 osolae vekoi Rau sari Mua kana pa kauru Nenemu,” gua.   
\p
\v 14 Ba sari na mateana si na maqomaqo, pu nabulu nia sa Tamasa, meke ta garunu koa Sa, pude toka ni sari Nana tie pu kote vagia sa tinaharupu.   
\c 2  
\p
\v 1 Gua asa, ke kaqu kopu valeana si gita koari na vina tumatumae hinokaradi, pu ele avosi gita, pude mada lopu tapala taloa.  
\v 2 Sa inavoso sapu vala nia rina mateana koari na tiatamada pukerane si hinokara, meke asa sapu sekea, si vagia tugo sa koe Tamasa sa vina kilasa sapu garona.  
\v 3 Vea meke kote boka govete nia gita sa vinakilasa te Tamasa be doṉo pania gita sa tinaharupu nomana hie? Sa Baṉara telena si ele tozia, meke arini pu avosona sa, si tozia koa gita sapu hinokara tugo sa tinaharupu asa.  
\v 4 Tamasa ba va sosodea tugo koari na votivotiki tinavete variva magasadi. Meke ele hopeke poni ni tugo Sa koari Nana tie sari na vinariponi mae guana koasa Maqomaqo Hope, gua sapu hiva nia Sa.   
\s1 Asa sapu Turaṉa Va Kamo Gita pa Tinaharupu  
\p
\v 5 Sa tinoa koasa kasia popoa vaqura vugo repere sapu korapa vivinei nia gita he, si lopu ari na mateana si vizati Tamasa pude koa totoli nia si asa.  
\v 6 Ba koa nana keke vasina, si zama nia sa Kinubekubere Hope sapu guahe:\x * \xo 2:6 \xt Sam 8:4-6\x*  
\q1 “Nasa sa tie ke balabala sisigitia Goi,  
\q2 meke na tie hokara ba kopu nia Goi?   
\q1
\v 7 Ura ele tavetia Goi sa tie pa kinehamu Goi,  
\q2 pude koa pa kauruna sa Mua ṉiniraṉira, pa kaurudi sari na mateana.  
\q2 Meke ele ponia ṉiniraṉira na vina lavata Goi koa rina tie pude koa totoli,   
\q2
\v 8 meke va boka ia Goi pude ṉati hiniva ni sari doduru tiṉitoṉa,” gua.  
\p Totoso va boka ia Tamasa sa tie pude ṉati hiniva ni sari doduru tiṉitoṉa, si loketoṉa sapu lopu kaqu koa pa kinopu tanisa tie. Ba kamahire si lopu ele dogoria gita sapu koa ṉati hiniva ni sa tie sari doduru tiṉitoṉa.  
\v 9 Ba dogoria nada se Zisu pa keke totoso papakana visoroihe si ele tava pepekae holani sari na mateana si Asa, meke koa gua mo na tie hokara, pude pa korapa tataru vari harupi te Tamasa, si mate pae ni Sa sari doduru tie. Kamahire si va baṉaria pa tinolava na vinalavata Tamasa si Asa, sina koa gua koa sa Nana tinasigiti na minate pa korosi.  
\v 10 Sari doduru tiṉitoṉa si ta tavete pa limana sa Tamasa. Taveti Sa si arini pude Nana telena. Gua asa, ke padana tugo si pude va gotogoto ia Tamasa se Zisu, meke mae koa ta sigiti, pude va gorevura ia sa Nana hiniva, pude soku tie si madi boka ta evaṉae na koburu te Tamasa, meke pude madi boka somana tagoa sa Nana tinoa tolavaena. Ura e Zisu si kekenu ni si arini meke va kamoi pa tinaharupu.   
\p
\v 11 E Zisu si va toṉoti sari na tinoa tadi na tie. Asa meke sari doduru pu ele va toṉoti Sa, si keke e Tamasa mo sa Tamadia. Gua asa ke lopu kurekure nia Sa pude poza ni tasina si arini.  
\v 12 Zama guahe si Asa:\x * \xo 2:12 \xt Sam 22:22\x*  
\q1 “Kaqu tozi vura nia Rau sa Pozamu koari na turaṉaqu,  
\q2 kaqu vahesigo Rau pa vari korapana sa vinarigara tadi na tinoni.”   
\m
\v 13 Meke hie si zama nia Sa:\x * \xo 2:13 \xt Ais 8:17,18\x*  
\q1 “Kote vala rau sa qua rinaṉeraṉe koasa Tamasa,” gua.  
\m Meke guahe pule si zama nia Sa:  
\q1 “Hiera si Rau, koa turaṉi Rau sari koburu pu poni Nau sa Tamasa,” gua si Asa.   
\p
\v 14 Gita doduru sapu ta pozae na koburu Tanisa, si na tie hokara mo. Ke gua asa, si mae ta evaṉae na tie gua tugo mo gita se Zisu, pude gua tu asa si kote boka mate si Asa, pude va kilasia Sa se Setani, sapu tagona sa ṉiniraṉira tanisa minate,  
\v 15 pude boka vata rupahi Sa sarini pu koa ta pusi koe Setani pa minatagutuna sa minate.  
\v 16 Gilana valeania gita sapu lopu ari na mateana si mae nia Zisu pude harupi, ba gita na tie tu, sapu na tutina e Ebarahami.  
\v 17 Gua asa ke garo tugo pude mae ta evaṉae na tie hokara se Zisu, pude pa doduru ginugua, si koa kekeṉoṉo gua tugo ri Nana tie, meke pude boka ta evaṉae na Ṉati Hiama \ord d\ord* kenukenue si Asa, meke pude na nabulu ta ronuena te Tamasa. Meke pa siraṉa gua asa si boka taleoso ni na vulasa pani Sa sari na sinea tadi na tie te Tamasa.  
\v 18 Meke pude boka toka ni Sa sarini pu ta toketoke, sina Asa ba ele ta toketoke na koa ta sigiti kekeṉoṉo gua tugo arini.   
\c 3  
\s1 Zisu si Arilaena Hola nia se Mosese  
\p
\v 1 Ke gua asa, kasa tasiqu koe Karisito, gamu pu ele somana ta tioko koe Tamasa, si mi va sotoa sa mia rinaṉeraṉe koe Zisu Karisito, sapu ele garunu mae nia Tamasa pude na Ṉati Hiama Kenukenue, sapu va hinokaria gita.  
\v 2 Ele nabulu nia Zisu meke va gorevura ia Sa sa nana tinavete kekeṉoṉo gua tugo e Mosese sapu nabulu nia sa Tamasa meke va gorevura ia sa sa nana tinavete pa korapana sa vetu te Tamasa.\x * \xo 3:2 \xt Nab 12:7\x*  
\v 3 Ba padana Zisu pude tava lavata hola nia se Mosese. Kekeṉoṉo gua sa vina lavata sapu ta vala koasa tie kuri vetu, si noma hola nia sa vina lavata sapu ta vala koasa vetu.  
\v 4 Ura sari doduru vetu si koa dia tugo tie kuridi, ba asa sapu kuridi sari doduru likakalae, si e Tamasa mo.  
\v 5 Ego, se Mosese hie si nabulu va gorevura nia sa nana tinavete koasa vetu te Tamasa. Helahelae ni sa sari tiṉitoṉa pu kote zama ni Tamasa vugo repere.  
\v 6 Ba e Karisito sa Tuna si nabulu va gorevura ia Sa sa Nana tinavete koasa vetu te Tamasa sa Tamana. Gita na tie te Tamasa si na vetu Tanisa, be turu va nabu si gita koasa nada vinarane meke koari na tiṉitoṉa pu helahelaeni gita pa nada rinaṉeraṉe.   
\s1 Vina Balau Koari pu Va Karikari  
\p
\v 7 Ke gua sapu zama nia sa Maqomaqo Hope,\x * \xo 3:7 \xt Sam 95:7-11\x*  
\q1 “Be avosia gamu sa mamalaiṉina sa Tamasa ṉinoroi,   
\q2
\v 8 si mi lopu va ṉiṉirai sari na bulomia,  
\q2 gua sapu tavetia rina tiatamamia pukerane,  
\q1 sipu va karia rini sa Tamasa,  
\q2 meke podekia rini si Asa pa soloso qega.   
\q1
\v 9 ‘Sari na tiatamamia pukerane si podepodekau rini si Arau,  
\q2 ba koari ka made ṉavulu vuaheni si dogori rini gua sapu taveti Arau,  
\q2 ba lopu boka va hinokarau rini.   
\q1
\v 10 Gua asa ke ta ṉaziri ni Rau si arini,  
\q2 meke zama si Rau, sari bulodi si taliri va seu koa Rau,  
\q2 meke korodia luli rini sari Qua hiniva.   
\q1
\v 11 Ke pa Qua tinaṉaziri, si zama tokotokoro si Arau sapu guahe:  
\q2 Lopu kaqu kamo ia rini sa Qua vasina magomagogosoana,’ ” gua si Asa.   
\p
\v 12 Kasa tasiqu koe Karisito, mi kopu puleni gamu, pude lopu keke koa gamu si va karia se Karisito, meke taluarae taloa koasa Tamasa toana.  
\v 13 Ba mi variva ṉiṉirai doduru rane pa mia tinoa sipu korapa toa si gamu, pude loke tie gamu si tava ṉira sa bulona koasa kinaleana.  
\v 14 Ura gita si somana tagoi sari na ginugua leadi te Karisito, be tuqe va nabu si gita koari na tiṉitoṉa pu ele va hinokari gita pa podalaena, meke osolae kamoa vinabetona.   
\p
\v 15 Gua sapu ta zamae pa Kinubekubere Hope sapu zama guahe:\x * \xo 3:15 \xt Sam 95:7-8\x*  
\q1 “Be avosia gamu sa mamalaiṉina sa Tamasa ṉinoroi,  
\q2 si mi lopu va ṉiṉirai sari bulomia;  
\q2 kekeṉoṉo gua rina tiatamamia pukerane pa soloso qega,  
\q2 totoso kilua rini sa Tamasa, meke sari Nana tinarae,” gua.   
\p
\v 16 Ego, ari sei tu sapu ele avosi sari na zinama te Tamasa, ba lopu hiva luli rini? Lopu arini tu sapu turaṉa vurani e Mosese pa popoa Izipi sari? gua.\x * \xo 3:16 \xt Nab 14:1-35\x*  
\v 17 Sarini tugo mo sapu ta ṉaziri ni Tamasa koari ka made ṉavulu puta vuaheni! Meke ari kasa tugo mo sapu evaṉi sari na kinaleadi, meke mate beto pa soloso qega!  
\v 18 Meke koari sei si zama tokotokoro sa Tamasa sapu lopu kaqu kamo si arini koasa Nana vasina magomagogosoana? Lopu koarini pu kiluna Sa tu sia?  
\v 19 Gua asa ke gilania gita sapu lopu kamoa rini sa popoa magomagogosoana, sina lopu va hinokaria rini sa Tamasa.   
\c 4  
\p
\v 1 Ego koa gua sapu sa vina tatara pude somana koa magogoso koa Sa si korapa koa, ke mada kopu puleni gita, pude mada lopu siana nia sa minagogoso asa.  
\v 2 Ura gita ba avosia mo sa Inavoso Leana te Tamasa, kekeṉoṉo gua tugo arini pukerane; ba lopu va hinokaria rini, ke sokudi arini si lopu vagi nia keke lineana si asa.  
\v 3 Ba gita tu sapu va hinokaria sa vina tatara si la somana koa magogoso koe Tamasa. Sina gua hie si zama nia Sa:\x * \xo 4:3 \xt Sam 95:11\x*  
\q1 “Ke pa Qua tinaṉaziri, si zama tokotokoro si Arau sapu guahe:  
\q2 ‘Lopu kaqu kamo ia rini sa Qua vasina magomagogosoana,’ ” gua si Asa.  
\m Zama gua asa sa Tamasa, ba telena si ele koa magogoso tu si Asa, totoso va hokoti Sa sari doduru vina podakana sa kasia popoa.  
\v 4 Sina guahe si ta zamae koa keke vasina pa Kinubekubere Hope koasa guguana sa rane vina zuapa:\x * \xo 4:4 \xt Zen 2:2\x*  
\q1 “Pa rane vina zuapa si magogoso sa Tamasa,  
\q2 sipu ele va hokoto betoi Sa sari doduru Nana tinavete,” gua.   
\m
\v 5 Meke ta zamae pule tugo sapu guahe pa keke vasina:\x * \xo 4:5 \xt Sam 95:11\x*  
\q1 “Lopu kaqu kamo ia rini sa Qua vasina magomagogosoana,” gua.   
\p
\v 6 Meke sokudi arini pukerane si avosia mo sa zinama te Tamasa, ba lopu va hinokara, ke lopu somana vagia rini sa minagogoso, ba koadia si kaiqa kamahire pu vagia sa minagogoso.  
\v 7 Gua asa ke gilania gita sapu ele vizata pulea Tamasa si keke rane sapu ta pozae “Rane ṉinoroi.” Sina ele zama vura nia Tamasa koe Devita pukerane pa Kinubekubere Hope sapu guahe:\x * \xo 4:7 \xt Sam 95:7-8\x*  
\q1 “Be avosia gamu sa mamalaiṉina sa Tamasa pa rane ṉinoroi,  
\q2 si mi lopu va ṉiṉirai sari na bulomia,” gua.   
\p
\v 8 Ura be ele poni ni Zosua sa minagogoso sapu va tatara nia Tamasa koari na tinoni, si lopu kote zama pule nia Tamasa si keke votiki rane magogoso.\x * \xo 4:8 \xt Diut 31:7; Zos 22:4\x*  
\v 9 Gua asa ke korapa koa nana tugo sa minagogoso tadi na tie te Tamasa, kekeṉoṉo gua tugo sa minagogoso te Tamasa pa rane vina zuapa.  
\v 10 Ura asa sapu nuquru koa sa minagogoso tava tatarana te Tamasa, si kote magogoso koari nana tinavete soti, kekeṉoṉo gua sapu magogoso sa Tamasa koari Nana tinavete.\x * \xo 4:10 \xt Zen 2:2\x*  
\v 11 Gua asa ke mada podeke sisigitia pude nuquru koa sa minagogoso asa, pude lopu keke tie koa gita si kote siana nia si asa, kekeṉoṉo gua ri kasa tiatamada pukerane pu siana nia sina loke dia vinatabe.   
\p
\v 12 Ura sa zinama te Tamasa si toana meke ṉiṉira. Ṉaru hola nia sa sa magu sapu ṉaru varikali. Nuquru va korapae la si asa pa kokorapana hokara sa maqomaqona meke sa tinoa tana tie. Viliti sa sari na inokoro, na binalabala tomedi pa bulo tie.  
\v 13 Tamasa si dogoro betoi sari doduru tiṉitoṉa, meke loketoṉa si paere pa dinoṉo Tanisa. Koa Sa si kote la va vurai gita sari doduru gua pu ele evaṉi gita.   
\s1 Zisu sa Ṉati Hiama Kenukenue Arilaena  
\p
\v 14 Mada soto va nabu koasa vina hinokara sapu ele vagia gita, sina korapa koa Nana sa nada Ṉati Hiama Kenukenue arilaena, e Zisu sa Tuna Tamasa. Ele la si Asa vasina koa sa Tamasa pude tokani gita.  
\v 15 Sa nada Ṉati Hiama Kenukenue asa si tataru hinokarani gita Sa si gita koari na nada minalohoro pa maqomaqoda, sina na tie gua mo gita si Asa, meke ele ta podeke si Asa koari doduru pinodeke, kekeṉoṉo gua tugo gita, ba lopu hite hoqa pa sinea si Asa.  
\v 16 Ke gua asa, si mada lopu matagutu, ba mada ene va mataqara la vasina koa sa habotuana Baṉara te Tamasa, vasina koa sa Nana tataru variharupi. Vasina si kote vagia gita sa tataru variva taleosae, meke sa Nana tataru variharupi pude tokani gita, pana ta hivae si asa koa gita.   
\c 5  
\p
\v 1 Sari doduru ṉati hiama kenukenue si ta vizata vagidi pa korapana sa dia butubutu tuti hiama, pude nabulu nia sa Tamasa, meke pude taveti sari vina vukivukihi \ord d\ord* na vinariponi vinulasadi rina sinea tadi na tie.\fig Ṉati hiama kenukenue|alt="The high priest" src="hk00267b.png" size="col" loc="Heb 5:1-4" copy="Horace Knowles" ref="5:1" \fig*  
\v 2 Asa si boka turaṉa va hitehite ni saripu pupuhu meke hoqa pa sinea, sina Asa telena ba malohoro pa soku hahanana meke na tie sea tugo si asa.  
\v 3 Gua asa ke hoke tavete dia vina vukivukihi soti tugo teledia sari ṉati hiama kenukenue, pude na vinulasadi rina dia sinea soti, kekeṉoṉo gua tugo sapu hoke va vukivukihi poni rini sari na tie.\x * \xo 5:3 \xt Liv 9:7\x*  
\v 4 Loke tie arini si hoke vizata pule nia telena pude ta evaṉae na ṉati hiama kenukenue, ba Tamasa tu vizati, kekeṉoṉo gua tugo e Eroni sapu e Tamasa tu vizatia.\x * \xo 5:4 \xt Ekd 28:1\x*   
\p
\v 5 Gua tugo se Karisito, lopu vizata pule nia telena si Asa pude na Ṉati Hiama Kenukenue, ba e Tamasa tu vizatia. Ura guahe si zama nia Tamasa:\x * \xo 5:5 \xt Sam 2:7\x*  
\q1 “Na Tuqu soti si Agoi, ṉinoroi si ta evaṉae na Tamamu Goi si Arau,” gua.   
\m
\v 6 Meke pa keke vasina pule pa Kinubekubere Hope, si zama guahe sa Tamasa koasa Tuna:\x * \xo 5:6 \xt Sam 110:4\x*  
\q1 “Agoi si na Ṉati Hiama Kenukenue ninae rane ka rane,  
\q2 pa kinehana e Melekizadeki \ord d\ord*,” gua si Asa.   
\p
\v 7 Totoso koa pa pepeso se Zisu, si kabo va ululae la koe Tamasa si Asa pa Nana vinaravara na tinepatepa la koa Sa, pu boka harupia si Asa pa minate. Avosia Tamasa sa Nana vinaravara, sina va pepekae meke vala betoa Sa koe Tamasa sa Nana tinoa.\x * \xo 5:7 \xt Mt 26:36-46; Mk 14:32-42; Lk 22:39-46\x*  
\v 8 Hinokara tugo, sapu na Tuna Tamasa si Asa, ba pa korapa tinasigiti si va nonoga ia Sa gua pude va tabe.  
\v 9 Meke sipu ele tava gotogoto si Asa si ta evaṉae na ṉatina sa tinaharupu si Asa koari doduru pu va tabea si Asa.  
\v 10 Gua asa ke vizatia Tamasa si Asa, pude na Ṉati Hiama Kenukenue ninae rane ka rane, pa kinehana e Melekizadeki.   
\s1 Sa Vina Balau Pude Lopu Taluarae Koe Zisu  
\p
\v 11 Soku tiṉitoṉa si hiva tozini gamu rau koasa ginugua hie, ba tasuna kamahire, sina gamu si lopu boka tuturei avoso va nonoga.  
\v 12 Ele seunae hola sanugua vagia gamu sa vina tumatumae, ke pada pude ele boka variva tumatumae mo si gamu. Ba korapa he, si hiva tava tumatumae pule ni tu gamu gua sapu ta tozini gamu tatasana. Ba lopu ele boka henai gamu sari na ginani ṉiradi, na korapa guana koburu haha pu hiva susu si gamu.\x * \xo 5:12 \xt 1 Kor 3:2\x*  
\v 13 Asa sapu korapa susu si korapa na koburu si asa, meke lopu gilania sa sa lineana na kinaleana.  
\v 14 Ba sa tie komihana si boka hena sa ginani ṉirana, meke boka gilania sa telena sa tinoṉoto te Tamasa, meke sa kinaleana.   
\c 6  
\p
\v 1 Ke gua asa, si mada rizu nono latu koari na vina tumatumae pu boka va kamo gita pa tinoa komihana. Mada lopu zama pilipule ni sari na vina tumatumae pu ele avosi mo gita tatasana. Mada lopu va turu sinokirae lamo koasa vina tumatumae tana kinekere pule koari na tinavete sapu la pa minate meke na vina hinokara koe Tamasa;  
\v 2 gua tugo sari na vina tumatumaedi rina pinapitaiso, na vina opo lima pude va madi saripu va hinokara, na tinuru pule pa minate, meke sa vinaripitui pa rane mumudi.  
\v 3 Ba gua tu he si kaqu tavetia gita, mada rizu hola latu, be gua asa sa hiniva te Tamasa.   
\p
\v 4 Ura vegua meke kote boka va kekere pule maei gita saripu ele kilua sa vina hinokara koe Karisito? Tasuna hola pude evaṉia sapu gua asa. Sina ele tagoa tu rini sa kalalasa te Tamasa, ele va gilagila ia tu rini sa vinariponi maena pa maṉauru, meke ele somana tagoa tu rini sa Maqomaqo Hope.  
\v 5 Ele gilania tu rini sa lineanana gua sa zinama te Tamasa, meke ele va gilagila ia tu rini sa ṉiniraṉira tanisa Binaṉara te Tamasa sapu korapa nono mae,  
\v 6 ba luara pania rini sa vina hinokara koe Karisito. Ke tasuna hola pude va kekere pule maei si arini, sina guana va mate pulea rini sa Tuna Tamasa, meke va kurekurea rini si Asa pa kenudi rina tinoni.   
\p
\v 7 Sa pepeso sapu ponia ruku sa Tamasa pude va bobosia, meke toa valeana sari na linetelete, si variva qetu koasa tie pu tavetavete koasa pepeso asa. Tamanaena sa pepeso sana.  
\v 8 Ba be siṉia mo na huda rakihi, na hiqohiqo kaleadi si asa, si namu loke nana vinari tokae si asa koasa tie pu tagona sa, ke tata mae mo sa totoso sapu kote leve nia Tamasa, meke ta sulu pa nika si asa.\x * \xo 6:8 \xt Zen 3:17-18\x*   
\p
\v 9 Kasa qua baere, zama ni rau si gua hire, ba korapa raṉe gamu rau si gamu sapu kote lulia gamu sa siraṉa sapu kamo la pa tinaharupu.  
\v 10 Vilavilasa va toṉoto sa Tamasa, meke lopu kote muliṉi nia Sa sa mia tinavete na tataru sapu vata dogoro nia gamu pa mia tinokae koari Nana tie meke sapu korapa tokani gamu si arini.  
\v 11 Sa qua ṉati inokoro si pude hopeke gamu si kaqu va podepodekae sisigiti pa mua ṉinaliṉali pude mi boka vagi sari doduru gua pu okoro vagi gamu, osolae kamoa sa vina betona mua tinoa.  
\v 12 Mi lopu koa hakohako. Hivani gamu rau pude mi keha luli gamu si arini pu va hinokaria sa Tamasa, meke vagi va ṉoṉoa gua sapu gua va tatara ni sa Tamasa.   
\s1 Hinokara sa Vina Tatara te Tamasa  
\p
\v 13 Totoso tavetia Tamasa sa Nana vina tatara koe Ebarahami, si tokotokoro nia Sa si asa pa pozana soti Telena, sina loke pozapoza pule si koa sapu noma hola nia sa pozana Sa.  
\v 14 Zama guahe si Asa koasa Nana tinokotokoro:\x * \xo 6:14 \xt Zen 22:16-17\x* “Kaqu mana nigo Rau meke kaqu poni va soku nigo Rau sari tutimu,” gua si Asa.  
\v 15 Ke mudina sapu aqa va ṉoṉo se Ebarahami ke vagia tugo sa sapu gua va tatara nia Tamasa koasa.  
\v 16 Pana tokotokoro si keke tie si kote poza ia sa sa pozana keke tie sapu noma hola nia si asa, ke gua asa si kote beto mo sa vinaritokei.  
\v 17 Koa rini pu kote vagina sa Nana vina tatara, si hiva va bakala valeana ni Tamasa sapu lopu kaqu hobea Sa sa Nana hiniva, gua asa ke tomo la nia Sa sa tinokotokoro koasa Nana vina tatara.  
\v 18 Koa ri karua tiṉitoṉa sapu lopu boka ta hobe, sa vina tatara meke sa tinokotokoro, si lopu boka kokoha sa Tamasa. Gua asa, ke gita pu raṉea sa Tamasa pude kopuni gita si mada raṉeraṉe pude soto va nabu koasa vina tatara pu ta poni nia gita.  
\v 19 Sa vina tatara hie si raṉe va nabua gita sapu guana nada sigoto pa tinoa, na vinasare hinokara si asa, sapu va kamo la gita pa Lose Hopena pa Hopena pa mudina sa poko goba pa kokorapana sa Zelepade pa Maṉauru.\x * \xo 6:19 \xt Liv 16:2\x*  
\v 20 Zisu si ele nuquru va kenue la vasina pude tokani gita, meke ta evaṉae na Ṉati Hiama Kenukenue si Asa, pa kinehana e Melekizadeki.\x * \xo 6:20 \xt Sam 110:4\x*   
\c 7  
\s1 Sa Hiama Melekizadeki  
\p
\v 1 Se Melekizadeki hie si na baṉara si asa pa popoa Salema pukerane, meke na hiama si asa tanisa Tamasa Ululuna Hola. Totoso pulena pa vinaripera se Ebarahami, sipu va kilasi sa sari ka made baṉara, si tutuvia Melekizadeki si asa, meke mana nia sa.\x * \xo 7:1 \xt Zen 14:17-20\x*  
\v 2 Pa totoso asa si ponia e Ebarahami koa sa si keke pa manege koari doduru tiṉitoṉa pu vagi sa pa vinaripera. Melekizadeki ginuana si na “Baṉara tana tinoṉoto”. Ba sina koa baṉara pa popoa Salema si asa, ke poza nia Baṉara Salema rini si asa. Salema ginuana si na “binule.”  
\v 3 Lopu ta tumae sapu ari sei sari na tiatamana e Melekizadeki. Lopu ta tozi tugo vasina tututi gore mae si asa, meke lopu ta tozi tugo sa nana pinodo, na minate. Gua asa ke na hiama si asa ninae rane ka rane, kekeṉoṉo sa Tuna Tamasa.   
\p
\v 4 Ke dogoria gamu? Arilaena hola se Melekizadeki, ke se Ebarahami sapu sa tamada nomana, ba ponia sa koa sa si keke pa manege koari doduru tiṉitoṉa pu vagi sa pa vinaripera.  
\v 5 Sari na hiama pa tutina e Livae si tava malumu si arini pa Tinarae te Mosese, pude kote vagia rini koari na tie si keke pa manege. Ba sari kasa tie Izireli arini sina tutina tugo mo e Ebarahami.\x * \xo 7:5 \xt Nab 18:21\x*  
\v 6 Melekizadeki si lopu na tutina e Livae ba vagia sa sa keke pa manege koe Ebarahami meke mana nia sa se Ebarahami sapu vagidi sari na vina tatara te Tamasa.  
\v 7 Gilana valeania gita sapu asa pu ponia sa minana koa keke tie, si arilaena hola nia sa si asa pu vagina sa minana.  
\v 8 Sari na hiama pa tutina e Livae saripu hoke vagia sa keke pa manege, si lopu toa hola si arini. Ba se Melekizadeki hie sapu vagina sa keke pa manege koe Ebarahami si toana gua sa Kinubekubere Hope.  
\v 9 Ke boka zama gua tugo he si gita sapu se Livae ba ele ponia tugo koe Melekizadeki sa keke pa manege somanae koe Ebarahami, sapu sa tamana nomana pukerane.  
\v 10 Hinokara sapu lopu ele podo se Livae totoso toa nana se Ebarahami, ba ele koa nana mo si asa pa eharana Ebarahami totoso tutuvia Ebarahami se Melekizadeki.   
\p
\v 11 Koa gua koasa tinavete hiama tadi na butubutu Livae si ta poni nia rina butubutu Izireli sa Tinarae te Mosese. Ego, be ele gotogoto mo sa tinavete hiama pukerane, si lopu kaqu ta hivae si keke hiama vaqura pule pude mae, sapu pa kinehana e Melekizadeki ba lopu pa tutina e Eroni.  
\v 12 Ura be ele ta hobe sa tinavete hiama, si kote ta hivae tugo pude ta hobe sa Tinarae te Mosese.  
\v 13 Ura sa hiama sapu korapa ta vivinei tani si maena tu pa keke votiki kali butubutu Izireli, lopu gorena mae pa tututi hiama koe Livae. Meke loke tie tugo koasa kali butubutu pu gore mae ia Sa si ele ta evaṉae na hiama.  
\v 14 Ba sapu ta gilana valeana si ta podona mae tu pa butubutu Ziuda se Zisu sa nada Baṉara. Ba totoso vivinei ni Mosese sari na hiama, si lopu hite poza hokaria tu sa sa butubutu Ziuda.   
\s1 Keke Hiama sapu Gugua e Melekizadeki  
\p
\v 15 Bakala mo koa gita kamahire sapu ele mae si keke hiama vaqura sapu gugua e Melekizadeki.  
\v 16 Lopu ta evaṉae hiama si asa pa tinarae na vinaturu tana tie, ba pa korapa ṉiniraṉirana sa tinoa sapu loke kokoina.  
\v 17 Sina ele tava sosode pa Kinubekubere Hope sapu guahe:\x * \xo 7:17 \xt Sam 110:4\x*  
\q1 “Agoi tugo si kaqu koa na Hiama pa kinehana e Melekizadeki ninae rane ka rane,” gua sa Tamasa.   
\p
\v 18 Sa Tinarae koana te Mosese si ele ta veko palae, sina malohoro si asa, meke loke nana vinaritokae pa tie.  
\v 19 Ura sa Tinarae te Mosese si lopu boka va evaṉae nia tie toṉoto si keke tie pa dinoṉo te Tamasa. Ba keke siraṉa leanana hola si ele ta poni nia gita sapu boka va tata la gita koe Tamasa.   
\p
\v 20 Meke keke pule si hie, sapu sa tinokotokoro te Tamasa si lopu ele hite ta evaṉa totoso tava turu pude na hiama si keke koa rini pa tutina e Livae.  
\v 21 Ba e Zisu si ta evaṉae na hiama koa sa tinokotokoro te Tamasa sapu zama guahe:\x * \xo 7:21 \xt Sam 110:4\x*  
\q1 “Sa Baṉara, si tavetia sa tinokotokoro hie meke lopu kaqu hite hobea Sa si asa:  
\q2 ‘Agoi si na hiama ninae rane ka rane,’ ” gua si Asa.   
\m
\v 22 Sa vinotikaena si hie, sapu e Zisu si na vina sosode nabuna koasa vinariva egoi sapu leana hola.   
\p
\v 23 Meke hie pule si keke vinotikaena, totoso mate si keke rina ṉati hiama kenukenue pa tutina e Livae, si lopu boka hoda la sari nana tinavete.  
\v 24 Ba e Zisu si lopu gua asa. Toa hola ninae rane si Asa, ke sa Nana tinavete hiama si lopu tava karovo la pa keke tie, ba hoda la ia mo Sa telena.  
\v 25 Gua asa ke boka si Asa kamahire meke ninae rane pude harupi saripu mae koa Sa meke kamo la koe Tamasa, sina toana si Asa ninae rane ka rane, pude varavara toka ni sari Nana tie.   
\p
\v 26 Gua asa, ke Asa sa Ṉati Hiama Kenukenue sapu tokani gita, meke madina si asa pa dinoṉo te Tamasa. Loke Nana sinea, meke loke tiṉitoṉa boka va kaleania si Asa. Paqaha vagi vata kalea Tamasa si Asa koari na tie kaleadi, meke va lavatia Sa si Asa pa Maṉauru.  
\v 27 Se Zisu si lopu gugua rina ṉati hiama kenukenue pa butubutu Livae. Lopu kilu tavete vina vukivukihi doduru rane si Asa pude va vulasa sinea gugua arini. Lopu tavetia Sa sa vinukivukihi Tanisa, meke mumudi koari na sinea tadi na tie, sina loke Nana sinea si Asa. Keke totoso mo va vukivukihi nia Sa sa Nana tinoa soti pude na vinulasa tadi doduru tie.\x * \xo 7:27 \xt Liv 9:7\x*  
\v 28 Koa sa Tinarae te Mosese, si ari na tie pu malohorodi si ta vizata pude na ṉati hiama kenukenue. Ba koasa vina tatara vaqura pu koa ia na tinokotokoro pa mudina sa Tinarae te Mosese, si vizatia Tamasa sa Tuna soti pude na Ṉati Hiama Kenukenue sapu tava gotogotona ninae rane ka rane.   
\c 8  
\s1 Zisu sa Nada Ṉati Hiama Kenukenue  
\p
\v 1 Sa ṉatina sa ginugua sapu gunia gami hie, si e Zisu sa nada Ṉati Hiama Kenukenue sapu korapa tokani gita. Korapa habotu si Asa pa kali mataona sa habotuana baṉara tolavaena te Tamasa ululuna pa Maṉauru.\x * \xo 8:1 \xt Sam 110:1\x*  
\v 2 Korapa koa na Ṉati Hiama Kenukenue meke na nabulu si Asa koasa Ipi Hopena Hinokara vasina koasa Tamasa, koasa vasina hopena pa hopena, sapu ta kuri koa sa Tamasa ba lopu pa lima tie.   
\p
\v 3 Sari doduru ṉati hiama kenukenue si ta vizata pude ponia sa vinariponi meke na vina vukivukihi kurukuru koe Tamasa. Ke sa nada Ṉati Hiama Kenukenue si kote koa nana tugo sa kurukuru sapu kote va vukivukihi la nia Sa koe Tamasa.  
\v 4 Be koa hola koa gita pa pepeso se Zisu, si lopu kote boka ta evaṉae na hiama si Asa, sina koa dia sari na hiama saripu tava egodi pa Tinarae te Mosese pude taveti sari na vina vukivukihi.  
\v 5 Sa tinavete hiama sapu tavetia rini sina kinehana mo sa tinavete hiama pa Maṉauru, ke sa Ipi Hopena pu tavetia Mosese ba gua tugo, na kineha, meke vina titilana mo sapu koa pa Maṉauru. Gua asa ke, totoso hiva podalae kuria Mosese sa ipi \ord d\ord* hopena te Tamasa si zama koa sa sa Tamasa, “Mu kopu valeana, pude mamu tavete valeania sa kinehana sa Ipi Hopena sapu gugua ele va dogoro nigo Rau pa toqere,” gua si Asa.\x * \xo 8:5 \xt Ekd 25:40\x*  
\v 6 Ba kamahire si gilania gita sapu sa tinavete hiama sapu tavetia Zisu si arilaena hola nia sapu tadi na hiama pukerane, gua tugo sapu sa vinariva egoi sapu tavetia e Zisu pa vari korapana sa Tamasa meke sari Nana tie si leana hola, sina soto si asa koasa vina tataradi rina tiṉitoṉa pu leadi hola.   
\p
\v 7 Be guana ele gotogoto valeana sa vinariva egoi te Mosese, si lopu kaqu ta hivae pule si keke vinariva egoi vaqura.  
\v 8 Ba sina ele dogoria Tamasa sapu lopu gotogoto sa vinatabe tadi na tie koasa vinariva egoi te Mosese, ke zama guahe si Asa pa Kinubekubere Hope:\x * \xo 8:8 \xt Zer 31:31-34\x*  
\q1 “Na totoso si korapa mae,  
\q2 pana kote tavetia Rau si keke vinariva egoi vaqura,  
\q2 pa varikorapaqu Rau meke sari na tie Izireli, meke Ziuda.   
\q1
\v 9 Sa vinariva egoi vaqura hie si kote votikaena koasa vinariva egoi  
\q2 sapu tavetia Rau koari na tiatamadia pukerane  
\q2 sipu sese vura ni Rau si arini pa Izipi.  
\q1 Sa vinariva egoi te Mosese si lopu va tabea rini;  
\q2 gua asa ke ele etulu pani Rau si arini.   
\q1
\v 10 Ego, hie sa vinariva egoi sapu kote tavetia Rau koari na tie Izireli:  
\q1 Vugo repere si kote va gilana ni Rau pa dia binalabala,  
\q2 meke kote va nonoga ni Rau pa bulodia sari na Qua tinarae,  
\q2 meke Arau si kote na dia Tamasa, meke arini si kote na Qua tinoni.   
\q1
\v 11 Totoso asa si kote beto sa tie pude va tumatumae ia sa turaṉana,  
\q2 babe keke tie va tumatumae ia sa tasina, meke zama guahe, ‘Mu tumae nia se Zihova,’ gua,  
\q1 sina kote tumae beto nau rini si Arau,  
\q2 podalae pa koburu hitekena kamo pa tie nomana,   
\q1
\v 12 Ura kote taleoso ni Rau sari dia kinaleana  
\q2 meke lopu kote balabala pule i Rau sari dia sinea,” gua sa Tamasa.   
\m
\v 13 Totoso poza nia Tamasa “sa vinariva egoi vaqura”, si hobe nia Sa si asa koasa vinariva egoi koana; meke gilania gita sapu sa tiṉitoṉa sapu ele koana, meke ele hola nia totoso, si lopu sana kaqu murimuri palae.   
\c 9  
\s1 Sa Vinahesi pa Pepeso meke pa Maṉauru  
\p
\v 1 Koasa vinariva egoi koana, si koa dia sari na tinarae pa hahanana vinahesi, meke koa nana tugo sa vasina hopena pude vahesi.  
\v 2 Koanana vasina, si keke Ipi Hopena, sapu tavetia rini. Sa lose kekenu\f * \fr 9:2 \ft Sa lose sapu kamo kenua sa hiama pude nuquru la.\f* si ta pozae sa “Lose Hopena”. Koasa lose asa si kopu nia rini sa tuturuana zuke, na tevolo, meke sa bereti hope sapu ponia rini koasa Tamasa.\x * \xo 9:2 \xt Ekd 26:1-30, 25:23-40\x*  
\v 3 Meke koa nana si keke poko goba pa vari korapana sa Lose Hopena, meke sa lose sapu ta pozae, sa “Lose Hopena pa Hopena”.\x * \xo 9:3 \xt Ekd 26:31-33\x*  
\v 4 Pa korapana sa lose asa si vekoa rini sa hope qolo tana vina uququ oto huda humaṉa lea, meke sa Dolu Hope sapu ta tavetae qolo sapu sa Bokese Tanisa Vinariva Egoi \ord d\ord*, sapu koa i na zagi qolo vasina voi sa ginani, sapu ta pozae “mana”. Vasina tugo si veko nia rini sa kolu hodu te Eroni sapu toa meke tuvulu. Meke koasa dolu tugo asa si veko ni rini sari karu patu labelabe tanisa vinariva egoi vasina ta kubere sari na Tinarae te Tamasa.\x * \xo 9:4 \xt Ekd 30:1-6, 25:10-16, 16:33; Nab 17:8-10; Ekd 25:16; Diut 10:3-5\x*\fig Hope vina uququ oto huda humaṉa lea|alt="The altar for incense" src="hk00260b.png" size="span" loc="Heb 9:1-5" copy="Horace Knowles" ref="9:4" \fig*  
\v 5 Pa batuna sa Dolu Hope si va turui rini sari na beku mateana serubimi pude na vina gilagilana sapu sa Tamasa si koa vasina, meke sari na tatapurudi si repaha la vasina pu hoke ta vulasa sari na sinea tadi na tie. Ba kamahire si lopu boka tozi va minaminaki rau sari doduru ginugua sara.\x * \xo 9:5 \xt Ekd 25:18-22\x*   
\p
\v 6 Ego, gua sapu hoke tavetia rina hiama si guahe: hoke nuquru la si arini doduru rane koasa lose kekenu pude la taveti sari dia vina tana.\x * \xo 9:6 \xt Nab 18:2-6\x*  
\v 7 Ba sa Lose Hopena pa Hopena, si telena eke mo sa ṉati hiama kenukenue hoke nuquria, keke totoso mo pa vuaheni. Totoso nuquru la sa vasina, si kote paleke ehara si asa, meke la siburu nia sa koasa hope vasina taleosae sari nana sinea telena, meke sari na sinea sapu lopu gilania rina tinoni meke taveti.\x * \xo 9:7 \xt Liv 16:2-34\x*  
\v 8 Koari na vinatana gugua arini, si va tumatumaeni gita sa Maqomaqo Hope, sapu pa totoso sipu korapa koa sa Ipi Hopena, si lopu tava malumu sari doduru tie pude nuquru la koasa Lose Hopena pa Hopena, vasina koa sa Tamasa.  
\v 9 Sari doduru vinatana gugua sara, si na vina gilagilana mo sa totoso kamahire. Sari na tinavete vina vukivukihi sara si lopu boka va via i sari bulodi.  
\v 10 Sari na tiṉitoṉa sara si na tinarae tana tinoa tini mo, sapu la gua mo pa ginani, na kolo, meke doduru hahanana vina via tana tini mo, osolae kamoa sa totoso koasa vinariva egoi vaqura.   
\p
\v 11 Meke ele mae tu se Karisito sapu sa Ṉati Hiama Kenukenue koari na tiṉitoṉa leadi pu ele kamo koa gita. Sa Ipi Hopena vasina pu tavetavete Sa pa Maṉauru, si Hopena pa Hopena, sapu arilaena hola nia sa Ipi Hopena pa pepeso. Lopu ta tavete pa lima tie sa vasina pa Maṉauru, sina lopu koa koasa kasia popoa sapu kuria Tamasa.  
\v 12 Meke sipu nuquru la se Zisu pa Lose Hopena pa Hopena, si lopu paleke ehara bulumakao, na ehara qoti si Asa, pude la va vukivukihi, ba keke totoso mo si ponia Sa sa eharana soti, pude boka vagia gita sa tinarupaha sapu koa hola ninae rane ka rane.  
\v 13 Sari na ehara qoti, na ehara bulumakao, meke sa ebana sa tuna bulumakao sapu tava uqu, si siburu lani sa ṉati hiama kenukenue koari na tie pu bonidi meke tava via sarini koari na dia binoni pa tinoa.\x * \xo 9:13 \xt Liv 16:15-16; Nab 19:9,17-19\x*  
\v 14 Be sari na eharadi rina kurukuru si boka pude va via i sari na kinaleana tadi na tie gua, si ego, sa eharana e Karisito si boka hola ni tu si tadi na kurukuru. Koasa ṉiniraṉira tanisa Maqomaqo Hope toa holana, si va vukivukihi nia Zisu koe Tamasa sa Nana tinoa soti sapu lopu hite ari kisakisana. Meke sa Eharana Sa si kote va via i sari buloda koari na tinavete sapu la pa minate, pude boka nabulu nia gita sa Tamasa toana.   
\p
\v 15 Gua asa ke, e Karisito mo sa Tie Varikarovae koasa vinariva egoi vaqura, pude sari doduru tie pu tioki Tamasa, si kaqu somana tagoi sari na minana pu koa ninae rane pu ele va tatara veko ni Sa. Ta evaṉa sapu gua asa, sina ele mate se Karisito pude vata rupahi sari na tie koari na dia sinea pu ele evaṉi rini totoso lulia rini sa vinariva egoi te Mosese.   
\p
\v 16 Koasa vina tataradi rina tinago tana keke tie si kote tava sosode valeana sapu ele mate tu sa tie pu tavetena sa vina tatara, meke kote tava hia sari nana tinago koa rini pu va tatara ni Sa.  
\v 17 Ura sa vina tataradi rina tinago si lopu kaqu tava karovo be korapa toa nana sa tie pu tavetena sa vina tatara, ba pude mate tu sa.  
\v 18 Gua asa ke sa vinariva egoi te Mosese si boka tava turu valeana totoso tava mate tu si keke kurukuru.  
\v 19 Sipu beto zama ni Mosese koari na tinoni sari doduru zinama pu ta kubere koari na Tinarae, si vagi sa sari na ehara bulumakao na qoti, meke heni ni kolo sa; beto asa si vagia sa si keke lelaṉa huda hite sapu hisope pozana, meke pusi nia kalu sipi tava ziṉaradi sa sa kukuruna, meke noti la nia sa koari na ehara ta henidi meke siburu la nia sa koasa buka Tinarae, meke koari na tinoni,\x * \xo 9:19 \xt Ekd 24:6-8\x*  
\v 20 meke zama se Mosese, “Sa ehara hie si na vina gilagila pude tokoro va nabua sa vinariva egoi te Tamasa sapu hiva nia Sa pude kopu nia gamu,” gua.  
\v 21 Beto asa si siburu la nia ehara tugo Mosese sa Ipi meke sari doduru tiṉitoṉa pu tavetavete ni rini pa totoso vinahesi.\x * \xo 9:21 \xt Liv 8:15\x*  
\v 22 Koasa Tinarae te Mosese, si tata doduru tiṉitoṉa mo si ta vulasa koasa ehara, meke be loke ehara si tava zoloro, si lopu kaqu boka taleosae tugo sari na sinea tadi na tie.\x * \xo 9:22 \xt Liv 17:11\x*   
\s1 Sa Vina Vukivukihi te Zisu si Paleke Pani sari Nada Sinea  
\p
\v 23 Sari na tiṉitoṉa gugua sara si ta hivae pude ta vulasa pa ehara kurukuru, sina na kineha mo si arini koari na tiṉitoṉa Maṉauru. Ba koari na tiṉitoṉa Maṉauru hinokara, si ta hivae sa vina vukivukihi sapu leana holani sari ehara kurukuru.  
\v 24 Gua asa ke pa kalina tadigita si nuquru la se Zisu, pa Maṉauru pa kenuna sa Tamasa. Lopu nuquru si Asa koasa Ipi Hopena sapu ta tavete pa tie. Sina sa ipi asa si na kinehana mo sa vasina te Tamasa pa Maṉauru.  
\v 25 Sa ṉati hiama kenukenue tadi na tie Ziu si hoke paleke ehara kurukuru meke nuquru la koasa Lose Hopena pa Hopena, keke totoso mo pa vuaheni. Ba e Zisu si lopu nuquru la pude va vukivukihi pule nia soku totoso.  
\v 26 Be gua asa, si kote soku totoso si koa ta sigiti Sa, podalae pa pinodalaena sa kasia popoa. Ba koari na rane mumudi hire si keke totoso mo mae ta dogoro pa kasia popoa se Zisu, meke va vukivukihi pule nia telena koa gita doduru, pude paleke pani sari nada sinea ninae rane ka rane.  
\v 27 Gua tugo hopeke gita si kote mate keke totoso mo, beto asa si kote tiqe ta pitu koe Tamasa.  
\v 28 Ke Zisu si keke totoso mo si va vukivukihi pule nia si Asa, pude taleoso ni sari na sinea tadi soku tie. Kote vura pule mae pa vina rua totoso si Asa, ba lopu pude mae taleoso nia sa sinea, ba pude va kamo valeani pa tinaharupu saripu korapa aqa nia si Asa.\x * \xo 9:28 \xt Ais 53:12\x*   
\c 10  
\p
\v 1 Sa Tinarae te Mosese si na vina titila mo tadi na tiṉitoṉa hinokaradi pu korapa mae, lopu arini sari na tiṉitoṉa hinokara. Sari na vina vukivukihi pu taveti rini si kekeṉoṉo mo pa doduru vuaheni. Gua asa ke lopu boka pude va toṉotia sa Tinarae te Mosese pa ginugua vina vukivukihi, sa tinoa tadi na tie pu mae koe Tamasa.  
\v 2 Be ele boka tava via pa dia sinea sari na tie pu vahesia sa Tamasa, si lopu kote va gilagila pulea rini sa sinea, meke lopu kote voriti nia rini si pude la va vukivukihi pilipule.  
\v 3 Ba gua sapu ta evaṉa, si doduru vuaheni mo va vukivukihi si arini, ke balabala pule lai rini sari na dia sinea.  
\v 4 Ura sa ehara bulumakao, na qoti, si loke dia ṉiniraṉira pude vagi pani sari sinea tana tie.   
\p
\v 5-6 Pa ginugua asa si zama guahe sa Karisito koe Tamasa totoso mae si Asa pa popoa pepeso:\x * \xo 10:5-6 \xt Sam 40:6-8\x*  
\q1 “Lopu hiva nia Goi sa vina vukivukihi meke na vinariponi pa hope,  
\q2 sa vina vukivukihi vina uququ  
\q2 babe na vina vukivukihi vinulasa sinea si lopu qetu ni Goi,  
\q2 ba ele va nama vekoa Goi si keke tini taqarau.\x * \xo 10:5-6 \xt Hib 10:5-9\x*   
\q1
\v 7 Gua asa ke zama si Rau:  
\q2 ‘Hiera si Rau Qua Tamasa;  
\q1 mae si Rau pude tavetia sapu gua hiva nia Goi,  
\q2 gua sapu ta kubere sa guguaqu Rau koasa buka ta viqusuna,’ ” gua si Asa.   
\m
\v 8 Kekenu si zama guahe si Asa: “Sari na vina vukivukihi na vinariponi, meke sa vina uququ kurukuru, na vina vukivukihi vinulasa si ele tava egodi pa Tinarae te Mosese si arini ba lopu qetu ni Goi,” gua.  
\v 9 Beto asa si zama pule si Asa: “Hiera si Rau Qua Tamasa, mae si Rau pude tavetia sapu gua hiva nia Goi,” gua si Asa. Gua asa ke huara pania Tamasa sa hahanana vina vukivukihi koasa vinariva egoi te Mosese, meke vala hobea Sa sa vina vukivukihi te Karisito.  
\v 10 Gua asa ke, koasa hiniva te Tamasa, si tava via sari nada sinea sipu va vukivukihi nia Karisito koe Tamasa sa Tinina soti kekeke totoso mo koari doduru.   
\p
\v 11 Sari na hiama tadi na tie Ziu si hoke taveti sari vina vukivukihi koari hopeke rane, meke hoke kekeṉoṉo mo doduru totoso sari na vina vukivukihi pu taveti rini, ba sari na vina vukivukihi sara si lopu boka vagi pani sari na sinea tadi na tie.\x * \xo 10:11 \xt Ekd 29:38\x*  
\v 12 Ba Zisu si keke totoso mo mae tavetia sa vina vukivukihi sapu va vulasa pani sari na sinea tana doduru tie ninae rane ka rane, beto asa si la habotu si Asa pa kali mataona sa Tamasa pa Maṉauru.\x * \xo 10:12 \xt Sam 110:1\x*  
\v 13 Vasina si la koa si Asa osolae vekoi Tamasa sari Nana kana pa kauru Nenena.  
\v 14 Ura pa keke vina vukivukihi mo sapu tavetia Sa, si tava gotogoto ninae rane ka rane sarini pu va vulasa pani Sa sari dia sinea.  
\v 15 Ele va dogoroni gita sa Maqomaqo Hope sapu hinokara si gua asa, ura ele zama kenu gua he si Asa:   
\q1
\v 16 “Hiera sa vinariva egoi sapu kote tavetia Rau koasa butubutu Izireli  
\q2 mudina sa totoso asa,” zama vura gua se Zihova.\x * \xo 10:16 \xt Zer 31:33\x*  
\q1 “Kaqu va gilana ni Rau pa bulodia sari na Qua tinarae,  
\q2 meke kaqu va nonoga ni Rau pa dia binalabala,” gua.   
\m
\v 17 Meke zama gua pule he sa Baṉara: “Lopu kote balabala pule i Rau sari doduru dia sinea na tinavete kaleadi pu evaṉi rini,” gua si Asa.\x * \xo 10:17 \xt Zer 31:34\x*  
\v 18 Ke pana taleosae sari na sinea, si lopu kote ta hivae sari na vina vukivukihi vinulasa.   
\s1 Mada Tata Mae koe Tamasa  
\p
\v 19 Kasa tasiqu, sa eharana e Karisito si ele poni gita sa minataqara pude nuquru kamo la ia sa Lose Hopena pa Hopena.  
\v 20 Totoso ta rikata sa poko goba si ele tukelia Zisu kamahire si keke siraṉa vaqura meke toana, sapu sa tinina soti.  
\v 21 Kamahire si koa Nana nada Ṉati Hiama Kenukenue sapu kopu nia sa Zelepade te Tamasa pa Maṉauru.  
\v 22 Gua asa ke mada tata la koe Tamasa pa bulo viana, meke pa rinaṉeraṉe hinokara, koari na buloda pu ele tava viadi koari na binalabala seadi, meke sari na tinida pu ele tava via pa kolo viana.\x * \xo 10:22 \xt Liv 8:30; Izk 36:25\x*  
\v 23 Mada tuqe va nabua sa rinaṉeraṉe sapu tarae nia gita, ura ta ronuena sa Tamasa sapu ponini gita sa Nana vina tatara.  
\v 24 Mada vari balabala i, na vari tokae pude vata dogoro nia sa tataru meke pude tavete valeana.  
\v 25 Mada lopu luara pania sa hahanana binaere varigara pa vinahesi gua ari kaiqa pu ele luara pania. Gita si mada variva ṉiṉirai la tu, sina gilania nada sapu sa rane tanisa Baṉara si tata mae.   
\p
\v 26 Ura be gilania nada gita sa hinokara, ba tavete nono la i tu gita sari na kinaleadi, si loketoṉa pule keke vina vukivukihi si kote boka tavetia gita pude va via i sari na nada sinea.  
\v 27 Ba sapu korapa koa si na minatagutuna tu sa vinaripitui, meke sa nika maṉinina sapu kote sulu pani sarini pu kana ia sa Tamasa.\x * \xo 10:27 \xt Ais 26:11\x*  
\v 28 Pa Tinarae te Mosese, si be sea si keke tie, si loke tinaleosaena, ba kaqu tava mate mo si asa, be guana koa dia si karua babe hola ni karua tie va sosode pu dogoro sotia si asa.\x * \xo 10:28 \xt Diut 17:6, 19:15\x*  
\v 29 Ego, arini pu va karia sa Tuna Tamasa, meke balabala va loke laena ia sa eharana Zisu sapu va vukivukihi nia Tamasa pude taleoso ni sari nada sinea, meke arini pu zama ṉoṉovalia sa Maqomaqo tataru vari harupi te Tamasa, si kote noma hola la tu sa vina kilasa pu kote vagia rini.\x * \xo 10:29 \xt Ekd 24:8\x*  
\v 30 Gilania gita si Asa sapu zama guahe: “Arau si kote tubehi; kote hobei Rau si arini,” gua. Meke zama gua pule hie si Asa: “Sa Baṉara telena si kaqu varipitui ni sari Nana tie,” gua.\x * \xo 10:30 \xt Diut 32:35,36\x*  
\v 31 Keke tiṉitoṉa variva matagutu hola si pude hoqa la si keke tie pa limana sa Tamasa toana.   
\p
\v 32 Mi balabala pule la ia sa totoso pu tiqe tagoa gamu sa kalalasa te Tamasa. Koari na totoso arini si turu va nabu pa tinasigiti si gamu koari soku ginugua.  
\v 33 Koari na totoso arini si hoke ta ṉoṉovala si gamu pa kenudi rina tie, meke kaiqa totoso si hoke hiva somana si gamu koari na tie te Karisito turaṉa mia pu ta ṉoṉovala kekeṉoṉo gua gamu.  
\v 34 Hoke tataru ni na toka ni gamu sari na tie ta pusidi, meke be zau vagi rina mia kana sari doduru mia likakalae, ba koa ṉoṉo si gamu, sina gilania gamu sapu sari mia tinagotago sapu leadi hola, si koa hola ninae rane ka rane.  
\v 35 Gua ke mi koa varane pa mia rinaṉena sa Tamasa. Mi tumae nia sapu noma hola sa pinia sapu kote ta poni nia gamu.  
\v 36 Ta hivae pude koa va ṉoṉo si gamu pa tinasigiti koa rina kana te Karisito, pude mi boka va gorevura ia sa hiniva te Tamasa, meke kaqu poni gamu Sa sa pinia pu ele va nama vekoa Sa.  
\v 37 Ura guahe si zama nia sa Kinubekubere Hope:\x * \xo 10:37 \xt Hbk 2:3-4\x*  
\q1 “Lopu seunae meke kote mae mo si Asa, lopu kaqu va sasanae.   
\q1
\v 38 Sari na Qua tie toṉoto si kote toa pa rinaṉeraṉe;  
\q1 ba be keke arini si kekere pule la pa nana tinoa koana,  
\q2 si lopu kote qetu nia Rau si asa,” gua sa Tamasa.   
\m
\v 39 Ba gita si lopu gua rina tie pu kekere pule la pa dia tinoa koana, meke muliuṉu, ba na tie ta harupuda pa korapa nada rinaṉeraṉe.   
\c 11  
\s1 Sa Rinaṉeraṉe Hinokara  
\p
\v 1 Ego, sa rinaṉeraṉe si pude va hinokara valeania sapu kote vagi gita sari na tiṉitoṉa pu rovei gita, meke pude gilana valeani sari na tiṉitoṉa lopu ta dogorodi.  
\v 2 Sari na tiatamada pukerane si ta qetue koe Tamasa, sina koa gua koasa dia rinaṉeraṉe.   
\p
\v 3 Pa korapa rinaṉeraṉe si gilania gita sapu e Tamasa kuri sari doduru likakalae pa Nana zinama; gua asa, ke sari na tiṉitoṉa ta dogorodi, si ta tavete vura koari na tiṉitoṉa lopu ta dogorodi.\x * \xo 11:3 \xt Zen 1:1; Sam 33:6,9; Zn 1:3\x*   
\p
\v 4 Pa korapa nana rinaṉeraṉe si ponia Ebolo koe Tamasa sa vina vukivukihi sapu leana hola nia si te Keni. Pa korapa nana rinaṉeraṉe si ta va sosode koe Tamasa sapu na tie toṉoto se Ebolo, sina Tamasa tu telena si qetu nia sa nana vina vukivukihi. Ele mate seunae tu si asa, ba korapa zama si asa koa gita pa korapana sa nana rinaṉeraṉe.\x * \xo 11:4 \xt Zen 4:3-10\x*   
\p
\v 5 Pa korapa nana rinaṉeraṉe si lopu mate se Inoke, ba ta hena sage la pa Maṉauru si asa koe Tamasa, meke lopu ta dogoro sa tinina, sina ele vagia Tamasa si asa. Zama sa Kinubekubere Hope sapu qetu nia Tamasa si asa totoso lopu ele ta hena sage sa.\x * \xo 11:5 \xt Zen 5:21-24\x*  
\v 6 Loke tie si boka va qetua sa Tamasa, be lopu raṉea sa si Asa, ura asa sapu tata mae koe Tamasa, si kaqu va hinokaria sa sapu koa Nana sa Tamasa, meke sapu kaqu pia i Sa saripu hata ia si Asa.   
\p
\v 7 Pa korapa nana rinaṉeraṉe si va tabea Noa sa vina balau te Tamasa koari na tiṉitoṉa pu kote ta evaṉa, ba lopu ele dogori sa. Va tabea Noa sa Tamasa ke kuria sa sa aka sapu ta harupu nia ri kasa tatamana. Pa nana rinaṉeraṉe, si vata dogoro nia sa sa vinakilasa te Tamasa koasa kasia popoa, meke pa nana rinaṉeraṉe si ta pozae na tie toṉoto si asa koe Tamasa.\x * \xo 11:7 \xt Zen 6:13-22\x*   
\p
\v 8 Pa korapa nana rinaṉeraṉe si va tabea Ebarahami sa tinioko te Tamasa, meke topue la si asa koasa popoa pu va tatara nia Tamasa pude ponia koa sa. Taluarae si asa pa nana popoa soti, meke ene la ia sa sa popoa pu lopu ele hite gilania sa.\x * \xo 11:8 \xt Zen 12:1-5\x*  
\v 9 Pa korapa nana rinaṉeraṉe si la koa ia sa sa popoa pu va tatara nia Tamasa koa sa, guana tie karovona pa keke votiki popoa. Koa pa ipi si asa, meke gua tugo sari na tuna, sari Aisake e Zekopi pu somana vagina sa vina tatara te Tamasa.\x * \xo 11:9 \xt Zen 35:27\x*  
\v 10 Doṉo va kenue la ia e Ebarahami sa vasileana lavata sapu koa hola sa sinokiraena, sapu ele keha vekoa Tamasa meke kuria Sa telena.   
\p
\v 11 Pa korapa rinaṉeraṉe si ta evaṉae na tamana e Aisake se Ebarahami\f * \fr 11:11 \ft Kaiqa iniliri pule si zama guahe: “Ba pa korapa rinaṉeraṉe tu te Sera si boka ari tiana si asa, totoso ele kaleqe tu sa. Raṉea Sera sapu kote va gorevura ia Tamasa sa Nana vina tatara koa sa.”\f* totoso ele barogoso na kaleqe tu sari kara Sera. Raṉea Ebarahami sapu kote va gorevura ia Tamasa sa Nana vina tatara koa sa.\x * \xo 11:11 \xt Zen 18:11-14, 21:2\x*  
\v 12 Na ele barogoso ta holae tu se Ebarahami, ba koa sa kekeke tie mo hie si podo vura mae sari na butubutu tie pu lopu boka ta nae, gua tugo rina pinopino pa maṉauru meke na onone pa masa.\x * \xo 11:12 \xt Zen 15:5, 22:17, 32:12\x*   
\p
\v 13 Sari kasa tie raṉeraṉe sara si raṉea rini sa Tamasa meke totoso mate si lopu ele vagi rini sari na likakalae pu va tatara ni Tamasa, ba rove va kenue la i rini si arini, meke qetu ni rini. Tozi vura nia rini sapu na tie karovodi na loke dia popoa si arini koasa kasia popoa hie.\x * \xo 11:13 \xt Zen 23:4; 1 Koron 29:15; Sam 39:12\x*  
\v 14 Sarini pu zama gua asa, si tozi va bakalia ri sapu korapa hata ia rini si keke dia popoa soti.  
\v 15 Sa popoa pu ele luaria rini hie si namu lopu hite balabala pule hokaria tu rini. Be guana balabala pulea rini, si kote boka ari dia totoso mo pude pule la ia rini si asa.  
\v 16 Ba hata ia tu rini sa popoa Maṉauru sapu leleana hola nia sapu hie. Gua asa ke lopu kurekure nia Tamasa si pude poza nia dia Tamasa rini si Asa, sina ele va nama vekoa tu Sa si keke dia popoa.   
\p
\v 17 Pa korapa nana rinaṉeraṉe si podalae va vukivukihi nia e Ebarahami se Aisake totoso podekia Tamasa si asa. Koe Ebarahami mo ponia Tamasa sa Nana vina tatara, ba tata va vukivukihi nia tu sa sa tuna titekena.\x * \xo 11:17 \xt Zen 22:1-14\x*  
\v 18 Zama sa Tamasa koe Ebarahami, “Kote podo vura mae koe Aisake sari na butubutu tie sapu va tatara nia Rau koa goi,” gua.\x * \xo 11:18 \xt Zen 21:12\x*  
\v 19 Va hinokaria Ebarahami sapu kote boka va toa pulea mo Tamasa se Aisake, meke pa kaiqa ginugua si hinokara tugo, sapu ele vagi pule nia tugo Ebarahami pa minate se Aisake.   
\p
\v 20 Pa korapa rinaṉeraṉe si mana ni e Aisake sari Isoa e Zekopi koari na tinozidi rina tiṉitoṉa pu kaqu mae vugo repere.\x * \xo 11:20 \xt Zen 27:27-29,39-40\x*   
\p
\v 21 Pa korapa nana rinaṉeraṉe si mana ni Zekopi sari karua tuna koreo e Zosepa totoso tata mate si asa. Beto asa si kalavarae si asa koasa nana kolu hodu, meke vahesia sa sa Tamasa.\x * \xo 11:21 \xt Zen 47:31 kamo hinia 48:20\x*   
\p
\v 22 Pa korapa nana rinaṉeraṉe si koroto kenu nia Zosepa sa tinaluarae tadi na butubutu Izireli pa Izipi totoso tata sa nana totoso mate. Tozi ni sa si arini pude pana taluarae rini pa Izipi si kaqu paleki rini sari na susurina.\x * \xo 11:22 \xt Zen 50:24-25; Ekd 13:19\x*   
\p
\v 23 Pa korapa dia rinaṉeraṉe si tomea ri karua tiatamana se Mosese pa korapadi ri ka ṉeta sidara sipu ele podo sa. Sina dogoria ri karua sapu koburu taguena hola si asa, ke lopu matagutu nia ri kara pude sekea sa vinaturu te Pero.\x * \xo 11:23 \xt Ekd 2:2, 1:22\x*   
\p
\v 24 Pa korapana nana rinaṉeraṉe sipu noma sage se Mosese, si korona nia sa si pude ta pozae na tuna koreo sa tuna vineki e Pero.\x * \xo 11:24 \xt Ekd 2:10-12\x*  
\v 25 Ba vizatia sa si pude somana koa ta sigiti turaṉi sari na tie te Tamasa, hola nia si pude qetuqetu nia sa kinaleana pa totoso papakana mo.  
\v 26 Gilania sa sapu pude koa ta sigiti pa laena sa Karisito\f * \fr 11:26 \ft Mosese si vizatia pude raṉea sa Tamasa meke koa turaṉi sari tie Izireli gua sapu gita si raṉea se Karisito meke luara pania gita sari tinagotago tanisa kasia popoa.\f* si leana hola nia si pude tagoi sari na tinagotago leleadi pa Izipi, sina ele doṉo va kenue la ia tu Mosese sa pinia pu kote ponia sa Tamasa koa sa vugo repere.   
\p
\v 27 Pa korapa nana rinaṉeraṉe si luaria Mosese sa popoa Izipi, meke lopu matagutu nia sa sa binugoro tanisa baṉara pa Izipi ke korona kekere pule si asa guana sapu ele dogoria mo sa sa Tamasa sapu lopu ta dogorona.\x * \xo 11:27 \xt Ekd 2:15\x*  
\v 28 Pa korapa nana rinaṉeraṉe si tavetia Mosese sa inevaṉa Pasova \ord d\ord*, meke tozi ni sa sari na tie Izireli pude siburu ni ehara sipi sari na dia sasada vetu, pude lopu kaqu va matei sa mateana variva mate te Tamasa sari na koburu koreo kenudi tadi na tie Izireli.\x * \xo 11:28 \xt Ekd 12:21-30\x*   
\p
\v 29 Pa korapa dia rinaṉeraṉe si karovia rina tie Izireli sa Kolo Ziṉara, guana ene dia pa pepeso popana. Ba sipu karovo luli la gua sa qeto minate pa Izipi, si la lodu mate beto si arini.\x * \xo 11:29 \xt Ekd 14:21-31\x*   
\p
\v 30 Pa korapa rinaṉeraṉe si huara ta inete sa barana sa popoa Zeriko, sipu beto ene vari likohae nia rina tie Izireli si asa koari ka zuapa rane.\x * \xo 11:30 \xt Zos 6:12-21\x*  
\v 31 Pa korapa nana rinaṉeraṉe, si lopu tava mate se Rehabi, sa barikaleqe maqota pa Zeriko, sina va kamo valeani sa pa nana vetu sari na tie piko tadi na tie Izireli, ke lopu mate somanae si asa koari na tie pu lopu va hinokaria sa Tamasa.\x * \xo 11:31 \xt Zos 2:1-21, 6:22-25\x*   
\p
\v 32 Esei pule si boka zama ni rau koari na tie raṉeraṉe? Ba loke qua totoso pude vivinei ni sari Qitione, Beraki, Samusoni, Zepita, Devita, Samuela, meke sari doduru poropita tugo.\x * \xo 11:32 \xt Zaz 6:11 kamo hinia 8:32, 4:6 kamo hinia 5:31, 13:2 kamo hinia 16:31, 11:1 kamo hinia 12:7; 1 Samuela 16:1 kamo hinia 1 Baṉ 2:11; 1 Samuela 1:1 kamo hinia 25:1\x*  
\v 33 Pa korapa rinaṉeraṉe si varipera va ṉiṉira si arini, meke va kilasi rini sari na votiki butubutu. Tavetia rini gua sapu toṉoto, ke vagi tugo rini gua saripu va tatara ni Tamasa, meke kumuhi rini ṉuzudi sari na laione.\x * \xo 11:33 \xt Dan 6:1-27\x*  
\v 34 Na nika halaladi ba va matei rini, meke tava leseve tugo si arini koari na vedara tadi na dia kana. Kaiqa arini si malohoro tugo, ba tava ṉiṉira, meke ta evaṉae na tie varane pa vinaripera si arini, ke va kilasi rini sari na tie varipera tadi na votiki butubutu.\x * \xo 11:34 \xt Dan 3:1-30\x*   
\p
\v 35 Pa korapa rinaṉeraṉe si boka dogori ri kaiqa barikaleqe sari na turaṉa dia pu ele mate meke tava toa pule. Kaiqa pule si lopu hiva ta rupaha koari na dia kana, ba tava mate pa tina sigiti si arini, pude boka toa pule pa keke tinoa tolavaena hola pa Maṉauru.\x * \xo 11:35 \xt 1 Baṉ 17:17-24; 2 Baṉ 4:25-37\x*  
\v 36 Kaiqa arini si tava sisirei, na ta seke hilihiliburuana, meke pusi rini, meke vekoi pa vetu varipusi.\x * \xo 11:36 \xt 1 Baṉ 22:26,27; 2 Koron 18:25,26; Zer 20:2, 37:15, 38:6\x*  
\v 37 Kaiqa pule si ta gona va mate patu, kaiqa si kubolo ruai rini, meke kaiqa pule si seke va mate ni vedara rini. Na kapu sipi meke na kapu qoti mo si poko ni rini, malaṉa, na ta ṉoṉovala, meke ta naqu si arini.\x * \xo 11:37 \xt 2 Koron 24:21\x*  
\v 38 Ene hoboro lamae si arini koari na toqere na soloso qega. Koa mo koari na qoqoro patu, na bae si arini. Sa kasia popoa hie si lopu hosoro pude koa ia rina tie hire.  
\v 39 Koa gua koari na dia rinaṉeraṉe si ta zama valeana si arini, ba lopu ele vagi rini sapu gua va tatara ni sa Tamasa,  
\v 40 sina ele vizata vekoa Tamasa si keke siraṉa sapu leana hola koa gita doduru. Ke sa Nana hiniva leleana hola si pude sari na tie raṉeraṉe pukerane, meke gita kamahire, si kaqu keke gua tava gotogoto koa Sa.   
\c 12  
\s1 Tamasa sa Tamada  
\p
\v 1 Ke mada luara pani sari na tiṉitoṉa pu hukata gita, sa ṉatina si sari na sinea pu pusi gita; mada haqala va totoanae la, guana tie pu haqalana pa vinarivose. Ura sari na tie raṉeraṉe pukerane si guana keke puku vinarigara pu koa pa vari likohaeda sapu va sosodea sa nada rinaṉeraṉe.  
\v 2 Mada doṉo toto la koe Zisu sa nada koimata, meke sa vina gotogotona sa nada rinaṉeraṉe. Lopu togolo nia Sa sa korosi koa gua sapu sa qinetuqetu si kote tagoa Sa, ke lopu kadaka nia Sa sa minate variva kurekurena pa korosi meke kamahire si ele habotu si Asa pa kali mataona sa habohabotuana Baṉara te Tamasa.   
\p
\v 3 Mi balabala ia sapu gua ele vala pule nia si Asa pa limadi rina tie kaleadi pu kukiti nia si Asa. Ke mi lopu malohoro na mabo pa mia tinoa.  
\v 4 Ura pa mia vinaripera koasa kinaleana, si lopu ele varipera nono la sapu tata kamo pa minate si gamu.  
\v 5 Mi lopu muliṉi nia sa zinama vina ṉiṉira mia sapu pozani gamu tuna Sa, sapu zama guahe:\x * \xo 12:5 \xt Zob 5:17; TTA 3:11-12\x*  
\q1 “Tuqu, mu va avoso totoso va toṉotigo sa Tamasa.  
\q2 Mu lopu koa malohoro pa rinaṉeraṉe, pana avosia goi sa Nana ginegese.   
\q1
\v 6 Sina saripu tataru ni Sa, si va toṉoti Sa;  
\q2 meke saripu pozani tuna Sa, si va kilasi Sa,” gua.   
\m
\v 7 Mi koa ṉoṉo koari na tinasigiti pu poni gamu sa Tamamia. Ura gunini gamu na tuna soti sa Tamasa si gamu. Sina loke tie varipodo pa pepeso sapu lopu hite va toṉotia sa tuna.  
\v 8 Be lopu tava toṉoto gua ri doduru koburu te Tamasa si gamu, si lopu boka ta pozae na tuna Tamasa si gamu, ba guana koburu podo siraṉa mia mo.  
\v 9 Be sari na tamada hokara pa tinoa tini saripu hoke nore va toṉoto gita, ba hoke pamaṉa ni mo gita, si arilaena hola pude pamaṉa nia gita sa Tamada pa maqomaqo, pude mada vagia sa tinoa hola.  
\v 10 Sari na tamada pa tinoa tini si hoke nore va toṉoto gita rini pa totoso papakana mo, gua mo sapu leana koa rini. Ba sa Tamasa si nore va toṉoto gita, meke tokani gita Sa pude somana tagoa sa tinoa madina koa Sa.  
\v 11 Totoso tava toṉoto si gita, si lopu hoke qetu nia gita sa vina toṉotoda, ba mumudi tu si kote paketia gita sa vuana sa tinoa toṉotona meke sa binule. Ura gita sapu va egoa sa vina toṉotoda, si koa bule na toṉoto pa nada tinoa.   
\s1 Vina Tumatumae na Vina Balau  
\p
\v 12 Ke gua asa, si mi va ṉiṉira i sari limamia sapu mabodi, meke sari tuṉutuṉu mia sapu malohorodi.\x * \xo 12:12 \xt Ais 35:3\x*  
\v 13 Mi ene nono la pa siraṉa toṉoto, pude sarini pu ike si lopu kaqu tava malohoro, ba kote ta salaṉa si arini.\x * \xo 12:13 \xt TTA 4:26\x*   
\p
\v 14 Mi podeke sisigitia pude koa bule pa doduru tie, meke koa va madi koe Tamasa, ura loke tie si boka dogoria sa Baṉara be lopu koa va madi si asa.  
\v 15 Mi kopu nia pude loke tie koa gamu si siana nia sa tataru variharupi te Tamasa, meke kote guana linetelete pasana sapu vata evaṉi sari na kinaleadi pu va kolura ia sa tinoa tadi soku tie te Karisito.\x * \xo 12:15 \xt Diut 29:18\x*  
\v 16 Mi kopu nia tugo pude loke tie koa gamu si evaṉi sari na vinarivosa, babe lopu pamaṉa nia sa Tamasa, gua se Isoa sapu pa inokorona kekeke hinenahena mo si holuholu nia sa koasa tasina mudina sa nana tinagotago pa pinodo.\x * \xo 12:16 \xt Zen 25:29-34\x*  
\v 17 Gilania gamu sapu pa mudina asa si va pulepaho se Isoa, meke hiva ta manae si asa koe Aisake sa tamana, ke tepa ia sa sa minana, ba lopu boka. Ura tasuna pude hobea e Isoa gua sapu ele evaṉia sa, be vea tepa kabokabo gunia sa sa minana.\x * \xo 12:17 \xt Zen 27:30-40\x*   
\p
\v 18 Mi balabala ia si hie, sapu gamu si lopu ele kamo ia sapu gua ele kamo ia ri na tie Izireli pa toqere Saenai pukerane, totoso dogoria rini sa nika huruṉuna, na huporo dudukurumu, meke sa raneboṉi.\x * \xo 12:18 \xt Ekd 19:16-22, 20:18-21; Diut 4:11-12, 5:22-27\x*  
\v 19 Avosia rini kabona sa buki, meke sa mamalaiṉi zinama, ke tepa sari na tie pude lopu zama pule sa Tamasa,  
\v 20 sina matagutu hola si arini totoso avosia rini sa mamalaiṉi sapu zama guahe: “Be na kurukuru ṉame mo la tiqua sa toqere, ba kaqu ta gona va mate patu tugo.”\x * \xo 12:20 \xt Ekd 19:12-13\x*  
\v 21 Sa dinoṉona sa vasina asa si variva matagutu koari na tinoni. E Mosese telena ba zama, “Arau si matagutu hola, ke neneqara qua tu,” gua si asa.\x * \xo 12:21 \xt Diut 9:19\x*   
\p
\v 22 Ba gamu si ele kamo koasa toqere Zaione, sa popoa tanisa Tamasa toana, sapu sa Zerusalema pa Maṉauru, vasina koa varigara qetuqetu sari na vuro tina mateana te Tamasa.  
\v 23 Ele kamo si gamu koasa vinarigara tadi na koburu kenudi te Tamasa, saripu ele ta kubere pozadi pa Maṉauru. Ele mae si gamu koe Tamasa sapu sa tie varipitui tadi doduru tie, meke koari maqomaqodi ri na tie toṉoto pu tava gotogoto.  
\v 24 Ele mae si gamu koe Zisu sapu va gorevurana sa vinariva egoi vaqura koasa eharana Sa sapu tava zoloro pude na laeda gita, sapu leana hola nia Sa sa eharana e Ebolo.\x * \xo 12:24 \xt Zen 4:10\x*  
\v 25 Mi balau, pude mi lopu etulia si asa pu korapa tozia koa gamu sa zinama te Tamasa. Ura arini pu korodia avosia se Mosese sa tie pa pepeso ba lopu boka govete nia sa vinakilasa te Tamasa, gua asa ke gita pu koroda avosona si Asa pu zama mae pa Maṉauru ba loke nada siraṉa tugo pude govete.\x * \xo 12:25 \xt Ekd 20:22\x*  
\v 26 Pukerane pa toqere Saenai si va niu ia Tamasa sa pepeso koasa mamalaiṉina sa Nana zinama, ba kamahire si va tatara si Asa, meke zama: “Kaqu va niu pulea Rau sa pepeso, ba lopu sa pepeso eke mo, ba sa Maṉauru tugo,” gua si Asa.\x * \xo 12:26 \xt Haq 2:6\x*  
\v 27 Sa Nana zinama “pulea” si tozia sapu sari na tiṉitoṉa pu kuri Sa, sapu boka tava niu, si kote ta vagi palae, pude sari na tiṉitoṉa pu lopu boka tava niu si kote koa hola.   
\p
\v 28 Gua asa, ke mada zama leana si gita koe Tamasa, sina ponini gita sa sa butubutu baṉara sapu lopu kote boka ta huara palae. Mada zama leana, na vahesia sa Tamasa pa siraṉa sapu variva qetu koa Sa, pa korapa pinamaṉa meke na vina lavata.  
\v 29 Ura sa nada Tamasa si guana nika huruṉuna.\x * \xo 12:29 \xt Diut 4:24\x*   
\c 13  
\s1 Gua Pude Va Qetua sa Tamasa  
\p
\v 1 Mi lopu makudo varivari tatarue, guana tamatasi koe Karisito.  
\v 2 Mi lopu muliṉi nia si pude va togai sari na tie maedi pa mia vetu, ura ari kaiqa pu ele tavete gua asa, si va togai rini sari mateana te Tamasa, ba lopu gilania rini.\x * \xo 13:2 \xt Zen 18:1-8, 19:1-3\x*  
\v 3 Balabala i saripu koa pa vetu varipusi, meke sarini pu koa ta sigiti pa ṉinovaṉovala, guana sapu somana koa koa rini si gamu pa vetu varipusi meke pa tinasigiti.   
\p
\v 4 Mani ta pamaṉae koa gamu doduru tie sa tinoa vinarihaba. Koa turaṉia sa loamu lopu votiki tie. Ura sarini pu taveti sari doduru vinarivosa meke barabarata si kaqu ta pitu koe Tamasa.   
\p
\v 5 Mi lopu okoro poata, mi qetu ni mo gua saripu tagoi gamu. Ura zama sa Tamasa pa Kinubekubere Hope: “Lopu kaqu luara panigo Rau, meke lopu kaqu veko panigo Rau,” gua.\x * \xo 13:5 \xt Diut 31:6,8; Zos 1:5\x*  
\v 6 Gua ke, mada lopu matagutu, ba mada zama va mataqara:\x * \xo 13:6 \xt Sam 118:6\x*  
\q1 “Tamasa si na qua tinokae, lopu kaqu matagutu si rau.  
\q2 Na sa si kote boka tavete nau rina tie?” gua.   
\p
\v 7 Mi balabala i sari na mia koimata kekenu saripu turaṉa gamu, sarini pu ele tarae nia sa zinama te Tamasa koa gamu. Mamu balabala ia tugo gua meke toa na mate si arini, mamu keha luli sari na dia rinaṉeraṉe.  
\v 8 E Zisu Karisito si kekeṉoṉo norae, ṉinoroi, meke vugo repere.  
\v 9 Gua asa, ke mi lopu va malumi sari na vina tumatumae seadi, pude turaṉa va sea gamu koasa siraṉa toṉoto. Sa Tataru variharupi te Tamasa si leana hola pude va ṉiṉirai sari na mia tinoa. Ba sari na Tinarae te Mosese pa ginugua la gua pa ginani, si lopu arilaedi, meke loke dia vinaritokae si arini koari na tie pu luli si arini.   
\p
\v 10 Sari na hiama pu va vukivukihi la koe Tamasa koa sa Ipi Hopena pa pepeso, si lopu kaqu somana vagia si keke hinia koasa nada hope.  
\v 11 Sa ṉati hiama kenukenue tadi na tie Ziu si hoke paleke nuquru ni sa sari na ehara kurukuru koasa Lose Hopena pa Hopena, totoso tavetia sa sa vina vukivukihi vinulasa sinea tadi na tie, ba sari na tinidi rina kurukuru si ta sulu palae pa sadana sa vasina pu koa ia rina tie pa ipi.\x * \xo 13:11 \xt Liv 16:27\x*  
\v 12 Kekeṉoṉo gua tugo se Zisu, tava mate si Asa pa sadana sa popoa Zerusalema, ba lopu pa korapa popoa, pude tava via sari na sinea tadi na tie koasa eharana soti.  
\v 13 Gua asa, ke aria, mada somana luli la koa Sa pa sadana sa popoa, mada la somana kurekure turaṉia si Asa.  
\v 14 Pa kasia popoa hie si loke nada popoa soti si gita sapu kaqu koa hola ninae rane, ke korapa hata ia gita si keke popoa sapu kote tagoa gita vugo repere.  
\v 15 Gua asa, ke mada lopu makudo ponia vinahesi sa Tamasa, pude guana nada vina vukivukihi la koa Sa pa korapana e Karisito, pude tozi helahelae nia sapu na Baṉara si Asa.  
\v 16 Mi lopu muliṉi nia si pude tavete valeana meke variponi la pa tie, ura asa sa vina vukivukihi sapu qetu nia sa Tamasa.   
\p
\v 17 Va tabei sari na mia koimata, mamu taveti gua saripu garununi gamu rini. Ura arini sari na tie sapu lopu magogoso kopu totoko ni sari na mia tinoa, meke arini tugo si kote la turu pa kenuna sa Tamasa pa rane vinaripitui pude tozi koa Sa sari na dia tinavete. Be va tabei gamu si arini, si kote qetu si arini koari na dia tinavete. Be lopu gua si lopu boka tavetavete qetuqetu si arini, meke lopu kote ta tokae tugo si gamu.   
\p
\v 18 Mi varavara tokani gami. Ura gilana valeania gami sapu ele evaṉi gami sari doduru gua pu toṉoto pude taveti gami meke hiva tavetia tugo koari doduru tiṉitoṉa.  
\v 19 Tepa zoṉazoṉa atu koa gamu si rau, pude mi varavara toka nau, pude lopu sana kote boka garunu pule atu nau Tamasa koa gamu si rau.   
\s1 Vinaravara  
\p
\v 20 Ele va turu pulea Tamasa pa minate se Zisu Karisito, sapu sa ṉati Sepati lavata tadigita na Nana sipi, sina koasa eharana sa Nana minate, si ta tokoro va nabu sa Nana vinariva egoi sapu koa hola ninae rane ka rane.  
\v 21 Gua asa, ke sa Tamasa sapu poni gamu sa binule, si mani ponini gamu sari doduru tiṉitoṉa leadi saripu gua ta hivae koa gamu, pude mi boka evaṉia sa Nana hiniva, meke sa Tamasa tugo si Mani tavetavete pa korapa buloda pa korapa ṉiniraṉira te Karisito, pude kaqu toa nia gita sa tinoa sapu gua hiva nia sa Tamasa. Mani tava lavata se Zisu Karisito ninae rane ka rane. Emeni.   
\s1 Zinama Vina Betobeto  
\p
\v 22 Kasa tasiqu koe Karisito, tepa atu gamu rau si gamu pude mi koa va ṉoṉo, mi va avosia sa inavoso sapu tozini gamu rau hie. Sa leta sapu kubere atu nia rau hie si lopu gelena.  
\v 23 Hiva tozi va avosoni gamu rau sapu sa tasida koe Karisito, se Timote sapu ta veko pa vetu varipusi si ele ta rupaha kamahire. Be guana turei kamo mae sa, si kote luli turaṉia rau pude atu dogoro gamu.   
\p
\v 24 Mi tozia sa qua tataru koari doduru mia koimata, meke koari doduru tie te Tamasa. Sari na tie te Karisito pu mae guadi pa Itali, si va atua sa dia tataru koa gamu.   
\p
\v 25 Mani manani gamu sa Tamasa si gamu doduru, Emeni.