\id EST - Roviana 
\h Esita 
\toc1 Sa Buka Esita 
\toc2 Esita 
\toc3 Est 
\mt2 SA BUKA TE  
\mt1 ESITA  
\imt1 Sa Vinabakala  
\ip Sa buka hie si na vivineina sa tinoa tanisa keke barikaleqe varane sapu ta pozae Esita. Esita si koa koasa totoso sapu koa baṉara se Zekisi, pa popoa Pesia podalae pa made gogoto vesu ṉavulu lima vuaheni meke kamo la gua pa made gogoto onomo ṉavulu lima vuaheni sipu lopu ele podo se Zisu Karisito.  
\ip Pa totoso asa si soku sari na kana tadi na tie Izireli sapu hiva va matei si arini. Esita si tataru ni sari na turaṉana pa Izireli, meke be guana tava mate si asa, ba podekia sa pude va sarei sari na tie Izireli koari na dia kana. Sa vivineina sa buka hie si na vina balabalana sa totoso sapu harupi Tamasa koari na dia kana meke ta pozae sa rane, “Sa Inevaṉa Purimi.” Korapa kopu nia ri na tie Izireli sa totoso hie kamo tu pa rane ṉinoroi.  
\iot Sari na Ṉati Pinaqapaqahana sa Buka  
\io1 Tava kalaho se Esita. Hinia 1:1 kamo hinia 2:23  
\io1 Binalabala te Hamani pude va matea se Modekae. Hinia 3:1 kamo hinia 5:14  
\io1 Tava mate se Hamani. Hinia 6:1 kamo hinia 7:10  
\io1 Tava kilasa sari na kana koari na tie Ziu. Hinia 8:1 kamo hinia 10:3  
\c 1  
\s1 Va Gore Pania Zekisi sa Baṉara se Vasiti sa Kalaho  
\p
\v 1-2 Koa ṉati baṉara se Zekisi koasa popoa Pesia koari ka keke gogoto hiokona zuapa pinaqaha popoa, podalae tu pa Idia meke kamo la gua pa Itiopia. Sa nana ṉati vasileana lavata si ta pozae Susa, vasina tu si koa sa nana habotuana baṉara.\x * \xo 1:1-2 \xt Ezr 4:6\x*   
\p
\v 3 Pa vuaheni vina ṉeta sipu koa baṉara si asa, si tavetia sa si keke inevaṉa nomana tadi na nana tie tavetavete. Sari na koimata na tie nomadi pa qinavuna, meke sari na koimata pa vinaripera pa Pesia meke pa Media si somana tugo koasa inevaṉa asa, meke gua tugo sari na palabatu pu kopu koari hopeke qinavuna koari na pinaqaha popoa.  
\v 4 Koari ka onomo sidara tanisa inevaṉa lavata hie si vata dogoro ni sa koari na tie sa baṉara sari na nana tinagotago arilaedi pa nana binaṉara, meke sa nana vina lavata soti pa tinoa binaṉara.   
\p
\v 5 Sipu beto sari na nana vina dodogoro pa tie, meke va dogoro ni sa sari na nana tinagotago, si ruvati sa sari na tiena sa vasileana nomana pa Susa, sari na habahuala na tie tagotago. Padana keke vuiki si henahena si arini koasa inevaṉa pu ta tavete pa korapana sa pavasa pa sadana sa vetu baṉara.  
\v 6 Sa vasina varivarigarana, si tava sarie poko lineni buma meke keoro, meke ta pusie keke resi poko pepolo soto la koari na riṉi siliva koari na dedegere patu saripu ta tavete pa mabolo keoro. Sari na habohabotuana si ta tavetavetae qolo na siliva meke sa pavasa si ta tavetae patu mabolo keoro, meke sari na patu arilaedi sapu ta pozae pelisipara, meke na kala tanisa si ziṉara. Meke na davi ṉedaladi na patu buma si somana tavetavete nia.\f * \fr 1:6 \ft Patu turquoise pa zinama vaka. Turquoise si na kala tanisa kolo hokara vasina koa sa avasa tata pa nusa pa totoso ṉiṉira sa rimata.\f*  
\v 7 Va hihia i rini sari na napo koari na sisiovona qolo. Sari na sisiovona hire si lopu vari kekeṉoṉoi. Qetuqetu sisigiti sa baṉara sipu napoi rini sari na kolo vaeni tadi na baṉara.  
\v 8 Loke vinabetona sa ninaponapo tavetia rini pa totosona asa, sina ele tozi va bakala la nia sa baṉara koari nana nabulu, pude tozi va avoso ni sari doduru tie pude kaqu naponapo valeana si arini. Be hiva napo va soku, babe naponapo vasinahite si madi lulia gua sapu hiva nia rini.   
\p
\v 9 Pa korapana sa vetu baṉara si tava namanama tugo si keke inevaṉa pu va namanama nia sa Kalaho Vasiti pude tadi na barikaleqe pu koa vasina.   
\p
\v 10 Koasa rane vina zuapa ranena sa inevaṉa, qetuqetu sa baṉara meke naponapo sisigiti si asa. Ke tioko varigara ni sa sari ka zuapa nana koimata saripu nana nabulu soti: Mehumani, Bizata, Habona, Bikitana, Abagata, Zeta, meke Kakasa.  
\v 11 Garuni sa baṉara sari kasa nana nabulu soti hire pude turaṉa mae nia koasa se Vasiti sa kalaho. Kaqu va sagea sa sari na nana poko vinasari meke sa nana toropae kalaho, meke tiqe mae koasa baṉara. Vasiti sa kalaho si keke barikaleqe tolavaena, gua asa ke hiva nia sa baṉara pude la vata dogoro pule nia si asa gua, meke gua tugo koari na nana baere meke koari na tie saripu ta ruvatadi koasa inevaṉa asa.  
\v 12 Ba sipu la kamo koasa kalaho sa inavosona sa rinuvata, si korona se Vasiti. Bugoro sisigiti sa baṉara, sapu lopu va tabea sa kalaho sa nana zinama.   
\p
\v 13 Pa hahanana tanisa baṉara si hoke ta nanasa sari nana tie, na tie tumatumaedi pa tinarae pa qavuna, sapu nasa si kote boka tavetia sa koari na ginuguadi kaiqa hahanana sapu gua pu evaṉia sa kalaho koasa baṉara, gua.  
\v 14 Sari na tie saripu hoke nanasi sa baṉara sina nana tie tumatumaedi, sapu hoke boka olaṉi sari na ninanasa tadi na baṉara gua pu hiva ni sa koari na baṉara pa kalina sa tinarae. Ke hire sari na ṉati tie tanisa pu ululu hola ni sari na palabatu na tie tumatumaedi pu nanasi sa: Kasena, Seta, Adamata, Tasisi, Meresi, meke Memukana. Ka zuapa tie arilaedi hire si na tie pa popoa Pesia meke Media, meke arini tugo hire si tuqedi sari na tuturuana arilaedi tanisa baṉara, pa nana binaṉara.  
\v 15 Meke zama la i sa baṉara si arini, “Arau, baṉara Zekisi si garunudi sari na qua nabulu pude la tozi nia se Vasiti sa kalaho pude mae, ba korona sa kalaho; lopu hiva va tabea sa sa qua zinama. Ke na sa si kote tavete nia gita sa kalaho pa nada tinarae koasa ginugua sapu korona sa kalaho?”   
\p
\v 16 Zama se Memukana koasa baṉara meke koari na nabulu tanisa, “Ta zutu se Vasiti sa kalaho sina tavete va kaleana si asa meke sea si asa, lopu koasa baṉara eke mo, ba koari na palabatu nomadi, meke koasa butubutu tinoni pa mua binaṉara.  
\v 17 Doduru barikaleqe koasa binaṉara hie si kaqu podalae doṉo va gorei rini sari na dia palabatu totoso avosia rini gua sapu tavetia sa kalaho. Kote zama sari doduru tie, ‘Baṉara Zekisi si tiokia se Vasiti sa kalaho pude mae koasa, ba korona si asa,’ gua.  
\v 18 Totoso avosia rina barikaleqe tadi na butubutu pu tavetavete koasa binaṉara pa Pesia meke Media gua sapu evaṉia sa kalaho, si kote zama nia tugo rini koari na dia palabatu sipu lopu ele boṉi sa popoa. Kaqu podalae sa hahanana pa kasia popoa sapu loke pinamaṉa koari na dia palabatu, meke sari na palabatu si kaqu bugoro ni sari na dia barikaleqe.  
\v 19 Baṉara ululumu, mamu tavetia keke tinarae arilaena pude va avoso ni sari doduru tie, sapu se Vasiti sa kalaho si lopu keke totoso pule si kaqu ta dogoro koasa baṉara. Sa mua tinarae pu ta kuberena hie si kaqu ta kubere koasa tinarae pa Pesia meke pa Media pude lopu kaqu ta hobe pule. Mamu vala nia pa keke votiki barikaleqe sa tuturuana kalaho.  
\v 20 Pana ta gilana sa mua kinubekubere pa doduruna sa mua binaṉara, pude sari doduru barikaleqe si kaqu tataru ni sari na dia palabatu, pa dia pinamaṉa, be tagotagodi babe habahualadi.”   
\p
\v 21 Va egoa sa baṉara meke sari na nana tie tumatumae pa kalina sa tinarae pa qavuna sa binalabala asa, gua sapu balabala ia e Memukana.  
\v 22 Va garunu la nia sa baṉara koari na hopeke qinavuna hitekedi pa pinaqaha popoa sa inavoso asa. Ta kubere pa hopeke vinekala, pude sari doduru palabatu si kaqu na batuna sa kinoa tatamana. Meke kaqu ta luli sari na dia zinama gua pu ta vizata koasa palabatu.   
\c 2  
\s1 Esita si Ta Evaṉae na Kalaho  
\p
\v 1 Hola kaiqa rane sipu ele ibu sa nana binugoro sa baṉara koasa guguana sapu tavetia Vasiti sa kalaho, meke sa nana kinukiti la koa sa,  
\v 2 si mae sari kaiqa nana tie tumatumaedi pu varitokae koe Zekisi sa baṉara, meke zama guahe si arini, “Leana be podekia agoi na baṉara pude hatai kaiqa vineki pu lopu koa turaṉa tie.  
\v 3 Mamu vala ni inavoso sari hopeke pinaqaha popoa pa mua binaṉara pa hopeke puku qinavuna pude kaqu turaṉa mae ni koa agoi sari hopeke vineki tolavaedi koa sa ṉati vasileana pa Susa. Pude mae sari na vineki vaqura hire kote ta kopue koe Heqai, sa koimata pu kopu ni sari na barikaleqe tanisa baṉara. Pana mae sari na vineki hire si kaqu ta kopue valeana si arini meke ta vala sari na meresena pude doṉo lea meke tolavaedi si arini.  
\v 4 Mamu vizatia si keke barikaleqe koari kasa hire, pude na kalaho vaqura hobea se Vasiti sa kalaho,” gua si arini.  
\p Va egoa sa baṉara sa binalabala asa, meke podalae tavete lulia sa.   
\p
\v 5 Koasa ṉati popoa pa Susa koa nana si keke tie pozana sa si e Modekae, na tie Ziu si asa, tuna e Zaira, vura maena pa tututi te Benisimane, na vuluvuluna koasa butubutu Kisi meke Simei.  
\v 6 Totoso ta raovo taloa pa Zerusalema sa baṉara Ziuda, se Zehoiakini koe Nebukaneza sa baṉara pa Babiloni, si ta vagi turaṉae se Modekae koari kaiqa tie ta raovodi.\x * \xo 2:6 \xt 2 Baṉ 24:10-16; 2 Koron 36:10\x*  
\v 7 Koanana pa totoso asa si keke tasina karokarovo sapu e Esita, pozana sa si e Hadasa pa zinama Hiburu. Na vineki tolavaena meke noma vari ṉoṉoina tinina. Pausia Modekae sa vineki hie totosona mate sari tiatamana, ke poza nia tuna soti sa si asa.   
\p
\v 8 Totosona tava ene la sa inavoso tanisa baṉara si ta turaṉa mae pa ṉati vasileana pa Susa sari na vineki, meke somanae koa ri na vineki hire se Esita. Ta kopue sari na vineki hire meke se Esita pa vetu baṉara pa kinopu te Heqai.  
\v 9 Qetu nia Heqai se Esita, koa gua koasa nana tinolava. Ta kopue sisigiti sa nana tinolava e Esita, ta poni oela si asa tana ṉuzapa tini, meke ta kopue gua tugo pa ginani arilaedi. Sa vasina pu koa se Esita si keke vasina leleana hola, na vasina sapu hoke veko ni rini sari na barikaleqe. Koasa vasina asa si koadia si ka zuapa vineki ta vizatadi pu kopu nia se Esita.   
\p
\v 10 Koasa kinopu meke tinarae te Modekae sapu tozi nia sa se Esita, si kopu ni e Esita si hire, pude lopu ta gilana koa ri na tie, sapu tie Ziu si asa.  
\v 11 Doduru rane si ene vilorae mo se Modekae pa sadana sa vetu vasina koa sari na barikaleqe, sina hiva gilania sa, sapu vegua sa tinoa te Esita.   
\p
\v 12 Padana keke vuaheni si hoke ta tavete sari na tini tadi na barikaleqe pude ta kopue sa dia tinolava pa tinidia. Mono ni oela, henia kaiqa lumu humaṉa lea meke keke votiki oela humaṉa lea pule si hoke ta ṉuzapae pa tinidia pa korapana onomo sidara. Sipu beto sa tinavete gua asa, si ta garunu sari na vineki pude hopeke la vata dogoro ni koe Zekisi sa baṉara.  
\v 13 Pude kamo sa totoso vata dogoro koasa baṉara sari na vineki hire, kaqu taluarae si arini pa vasina pu koa si arini, meke kaqu la koa pa vetu baṉara, va sagei rini sari na dia poko gua sapu okoro va sage i rini.  
\v 14 Kaqu la koasa baṉara sari na vineki hire pana veluvelu, meke pana munumunu koivugona si kote la turaṉa pule ni rini, meke la koa pule pa keke vasina pule vasina kote ta kopue koasa keke tie kopu sapu ta pozae Sasagazi na keke palabatu sapu hoke kopu ni sari na barikaleqe tana baṉara. Lopu kaqu ta dogoro pule la koasa baṉara sa barikaleqe, osolae qetu nia meke ta tioko sa pozana pude pule la koasa baṉara si asa.   
\p
\v 15-16 E Esita hie si na tuna Abihaili na tasina karokarovo e Modekae sapu pausuna si asa, meke poza nia tuna sa si asa. Hoke qetuqetu sisigiti nia rina tie se Esita pude dogoria si asa. Kamo tugo sa totoso tanisa pude la vata dogoro si asa koasa baṉara pa korapana sa vina zuapa vuahenina sa binaṉara te Zekisi pa korapana vina manege puta sidara, na sidara Tebeti.  
\p Ego, sipu kamo tugo sa totoso te Esita pude la vata dogoro si asa koasa baṉara, si va sagei Esita sari na nana poko gua sapu goto koasa, gua sapu ele tozi nia e Heqai pude taveti, meke ta turaṉa la se Esita koasa baṉara.   
\p
\v 17 Okoro hola nia sa baṉara se Esita, hola ni sari kaiqa barikaleqe pule, meke va qetua sa sa baṉara meke tataru nia sa si asa hola ni sari doduru barikaleqe pule. Koasa ginugua asa si va hake nia toropae kalaho sa se Esita pude na hinobena se Vasiti sa kalaho.  
\v 18 Meke tavetia sa baṉara si keke inevaṉa lavata koasa nana vina lavatana e Esita, meke ruvati sa baṉara sari doduru nana tie tavetavete na palabatu pa qavuna. Koasa rane tugo asa si tava gilana koa rina tie sapu sa rane asa sina rane sapu kaqu magogoso sari doduru tie pa tinavete, meke gua tugo sari na baṉara. Pa totosona tugo asa si ta poni koari na tie sari na vinariponi mae guadi koe Zekisi sa baṉara.   
\s1 Harupia Modekae sa Tinoa tanisa Baṉara  
\p
\v 19  Koasa totoso asa si varigara pule sari na barikaleqe tanisa baṉara, meke se Modekae si habotu pa sasadana sa vetu baṉara sina palabatu si asa koa ri na tinavete pa vetu baṉara.  
\v 20 Korapa kopu nia e Esita sa zinama te Modekae, meke lopu vata gilana pule nia se Esita koari na tie, sapu na vineki Ziu si asa. Va tabea Esita sa zinama tanisa gua sapu hoke tavetia sa podalae tu totoso hitekena meke kamoa kamahire. \f * \fr 2:20 \ft Poza nia tamana sa se Modekae, sina pausia sa podalae koburuna.\f*   
\p
\v 21 Totoso korapa habotu e Modekae pa sadana sa vetu baṉara, Bikitana meke e Teresi, karua tie varipera kopuna sa sasada sapu nuquru la gua koari na lose baṉara, si ta ṉaziri sisigiti nia ri karua sa baṉara pude va matea gana gua.  
\v 22 Avoso gilania Modekae sa tinasuna hie, ke tozi va avoso nia sa sa Kalaho Esita. Ke vata gilana nia tugo e Esita sa ginugua hie koasa baṉara, sina ele gilania meke dogoria e Modekae sa tinasuna hie.  
\v 23 Ta viliti sa ginugua hie meke ta gilana sapu hinokara tugo si asa sapu hiva va matea ri karua sa baṉara, gua. Ke tava mate sari karua tie hire koasa vasina huqihuqiana. Ke va turua sa baṉara, sapu sa minate hie si kaqu ta kubere gore si asa pude ta kopue koari na buka vivineidi ri na baṉara.   
\c 3  
\s1 Tavetia Hamani sa Nana Hiniva pude Ṉoṉovali sari na Tie Ziu  
\p
\v 1 Hola kaiqa rane si va turua Zekisi sa baṉara se Hamani pude na palabatu pa Qinavuna. Hamani sina tuna e Hamedata, vura mae pa butubutu baṉara te Aqaqa.\f * \fr 3:1 \ft Sa butubutu Amaleki sina kana tadi na tie Ziu. Mi tiroa Ekd 17:8-16; Diut 25:17-19.\f*  
\v 2 Va vuraia sa baṉara si keke tinarae meke ta tozi vurae koa ri na ṉati palabatu pa tinavete pude kaqu va dogoro nia rini sa dia pinamaṉa meke kokotuṉu nia rini se Hamani. Ke sari doduru nana tie tavetavete sa baṉara si va lavatia rini meke vala nia rini sa dia pinamaṉa koasa. E Modekae mo si korona pude tavetia gua sapu va turua sa baṉara, korona kokotuṉu nia sa se Hamani.  
\v 3 Hopeke rane kaiqa ri na tie tavetavete pa vetu baṉara si nanasia rini se Modekae sapu na vegua ke lopu hiva lulia sa gua sapu zama nia sa baṉara.  
\v 4 Podeke sisigitia ri na tie tavetavete tanisa baṉara pude tozi nia se Modekae pude kaqu hobea sa nana binalabala pude kaqu todoṉo nia sa se Hamani. Korona va taliṉa la i Modekae si arini. Zama se Modekae, “Arau si na tie Ziu, meke lopu kaqu kokotuṉu nia rau se Hamani.” Ke tozi nia rini se Hamani pude doṉo gilania gua sapu kaqu tavetia sa koasa guguana sapu tavetia e Modekae.  
\v 5 Bugoro sisigiti se Hamani totoso gilania sa sapu lopu hiva todoṉo nia na kokotuṉu nia e Modekae si asa.  
\v 6 Totoso gilania Hamani sapu na tie Ziu se Modekae, si hata ia pule e Hamani si keke siraṉa pude kaqu va kilasia sa se Modekae, meke gua tugo pude kaqu tava mate beto sari doduru tie Ziu pa korapana sa binaṉara pa Pesia.   
\p
\v 7 Koa ri ka hiokona puta vuahenina sa binaṉara te Zekisi, pa korapana sa sidara kekenu, sapu ta pozae Nisani pude kaqu ta vizata si keke rane meke na sidara pude ta tavete sa binalabala gua sapu hiva nia e Hamani. Ke sa vinizata pa totoso vizavizata asa si pa rane vina manege ṉeta pa vina hiokona puta sidara, na sidara Ada. Na “purimi” si poza nia rini sa hahanana vizavizata sapu tavetavete nia Hamani.   
\p
\v 8 Beto asa si zama se Hamani koe Zekisi sa baṉara, “Koadia si kaiqa tie pu korapa koa pa ninae ia ka ia pa mua binaṉara. Sari na dia hahanana si votivotikaedi, meke lopu luli rini sari na tinarae gua sapu va turui agoi. Ke gua asa, lopu leana koa goi pude va malumi pude gua asa, meke lopu va kilasi goi si arini koari na dia sineke tinarae,” gua se Hamani.  
\v 9 “Be guana qetu nia sa baṉara si mamu vala nia pule si keke mua tinarae ṉiṉirana pude sari doduru tie hire si kaqu tava mate beto. Be guana va egoa goi sa binalabala hie, kaqu vekoa rau hola nia ṉeta gogoto made ṉavulu tina kilo mamatana sa siliva koasa kinopuna sa poata pa mua binaṉara pude ta tavetavetae,” gua se Hamani.\f * \fr 3:9 \ft Sa poata hie si kote vagia sa koari na tie matedi.\f*   
\p
\v 10 Ego, totoso hiva va turua sa baṉara si keke tinarae vaqurana si hoke va noti la nia sa pa pepa sa nana riṉi sapu koa ia sa vina gilagilana tanisa pude bakala koari na tinoni sapu sa inavoso asa sina nana tinarae soti meke koa ia tugo nana ṉiniraṉira si asa.  
\p Ke va gorea sa baṉara sa nana riṉi meke vala nia sa koe Hamani sa kana tadi na tie Ziu, Hamani sapu na tuna Hamedata sapu vura maena pa butubutu baṉara te Aqaqa.\fig Sa riṉi tanisa baṉara|alt="The ring of the king" src="hk00159b.png" size="col" loc="Esther 3:8-15" copy="Horace Knowles" ref="3:10" \fig*  
\v 11 Meke zama sa baṉara, “Sari doduru tie meke sari na dia poata si tamugoi, mamu tavetia gua sapu hiva tavetia agoi koa ri na tie sara,” gua sa baṉara.   
\p
\v 12 Meke sipu kamo sa vina manege ṉeta rane pa sidara kekenu si tioko varigara ni Hamani sari doduru tie kubekubere tanisa baṉara, meke tozi vura la nia sa koa rini si keke tinarae ṉiṉirana meke kuberia rini, meke ta iliri la sa tinarae asa pa doduru vinekala pa binaṉara, meke ta garunu la si asa koari doduru koimata pa vinaripera, qavuna, meke sari na palabatu pa qinavuna pa hopeke pinaqapaqaha popoa. Sa tinarae asa si koa ia na vina gilagilana sa riṉi tanisa baṉara. Tava turu meke tava ṉiṉira, koasa pozana Zekisi sa baṉara sa tinarae asa.  
\v 13 Ta paleke vari likohae pa ninae vasina sa tinarae hie koari na tie haqala. Haqala la nia rini koa ri na puku qinavuna pa hopeke pinaqaha popoa, pa korapana sa kinopu te Zekisi sa baṉara. Sa tinarae hie si koa ia zinama sapu pa vina manege ṉeta rane koasa sidara Ada, sari doduru tie Ziu, sari na tie koadi na tie vaquradi, barikaleqe na koburu si kaqu tava mate beto pa totosona asa. Kaqu tava eoṉo, meke sari na dia tinagotago si kaqu ta vagi palae koa rini meke lopu kaqu koa sa tataru koa rini.  
\v 14 Sa tinarae hie si kaqu tava gilana koa ri hopeke puku qinavuna koari na pinaqaha popoa pa binaṉara pude kaqu va namanama beto si arini pude kamo sa totoso ta vizatana asa.   
\p
\v 15 Sa ginarunu tanisa baṉara koasa nana tinarae hie si ta gilana koari na tinoni pa Susa, meke ta paleke la koari doduru pinaqaha popoa. Ke nunala meke lopu gilania ri na tie pa Susa gua meke ta kubere sa tinarae hie, ba habotu sari kara Hamani meke sa baṉara pude napo meke koa baere.   
\c 4  
\s1 Tepaia Modekae sa Tinokae koe Esita  
\p
\v 1 Meke sipu avosia Modekae gua sapu kote ta evaṉa si kuliusu nia sa sa ginugua asa, ke daku rikatia sa sa nana poko, binubinue eba pa batuna, na va sage poko baika si asa, pude vata dogoro nia sa nana tinalotaṉa na vina madi koe Tamasa, meke topue ene si asa pa kokorapana sa popoa; na kabokabo ululae sisigiti si asa.  
\v 2 Ba sipu mae kamo si asa pa sasadana sa vetu baṉara, si lopu nuquru. Lopu tava malumu si asa pude nuquru vasina be binubinue eba na va sage poko baika sa tie.  
\v 3 Meke koari doduru pinaqaha popoa pa korapana sa kinopu tanisa baṉara, vasina sapu kamo la meke ta avoso sa nana tinarae, si ta avoso sari na tinaruqoqo na kinabokabo tadi na tie Ziu. Madi pa ginani si arini, va sage poko baika meke binubinue eba si arini.   
\p
\v 4 Totoso mae tozi nia ri na barikaleqe nabulu meke sa palabatu kopu tadi na barikaleqe tanisa baṉara se Esita gua sapu ta evaṉa koe Modekae si talotaṉa se Esita. Va garunu lani e Esita si kaiqa poko arilaedi koe Modekae pude kaqu va sagei sa, hinobedi sari na poko kaleadi, ba korona se Modekae.  
\v 5 Tiokia Esita se Hatasi, keke ari kasa na koimata pa nana tie kopu. Garunia e Esita si asa pude la nanasia se Modekae sapu sa si ta evaṉa koasa, meke na sa sa guguana.  
\v 6 La se Hatasi la kamoa sa se Modekae pa sasadana sa vetu baṉara.  
\v 7 Tozi va bakala beto nia Modekae koe Hatasi gua sapu ta evaṉa, meke sa guguana sa poata sapu ele va tatara nia e Hamani koasa baṉara pude kaqu tabara nia sa koasa qinavuna totoso tava mate beto sari na tie Ziu.  
\v 8 Vala nia e Modekae koe Hatasi si keke elo pepana sa tinarae sapu ta tavete pa doduruna pa ṉati popoa pa Susa, guguadi sari na tie Ziu sapu kote tava mate beto. Garunia Modekae sa tie paleke inavoso hie pude paleke vala nia koe Esita meke kaqu va kalalasia tugo sa koasa kalaho. Tozi nia tugo Modekae sa tie paleke inavoso pude tepa ia se Esita pude la koa sa baṉara pude tepa ia sa tinokae pude tataru ni sari na turaṉana e Esita.  
\v 9 Tavetia Hatasi gua sapu ta garunu nia sa.  
\v 10 Va garunu pule la nia Kalaho Esita sa inavoso koe Modekae sapu zama guahe,  
\v 11 “Be keke tie babe barikaleqe si la nuquru pa korapana sa vasina tanisa baṉara meke hiva dogoria sa baṉara, be guana lopu ta tioko paki si asa koa sa baṉara, sa tie asa si kaqu tava mate. Asa sa tinarae, meke doduru tie podalae koa ri na tie varitokae tanisa baṉara kamo tu koa ri na tie pa hopeke puku qinavuna si gilania. Kekeke mo sa siraṉa gua meke boka ta harupu sa tie pu nuquru la. Be guana vagia sa baṉara sa nana kolu baṉara meke huhuku la nia sa koasa tie, si lopu kaqu tava mate si asa. Ele keke sidara hola gua kamahire sapu lopu ta tioko pude la koa sa baṉara si arau,” gua se Esita.   
\p
\v 12 Sipu vagia Modekae sa inavoso mae guana koe Esita,  
\v 13 si va garunu la nia Modekae sa vina balau hie, “Mamu lopu balabala ia agoi sapu telemu pa korapana sa binaṉara si kote ta harupu, sina koa si goi pa vetu baṉara.  
\v 14 Be koa noso meke lopu hite kulu si agoi koa sa ginugua hie, sa tinokae te Tamasa koa ri na tie Ziu si kote mae koari na votiki tie. Arini si kote ta harupu, ba agoi meke sari na tuna sa tamamu si kote tava mate. Lopu gilania gita, hokara tava habotu si agoi pude na kalaho, pude harupi tugo sari na tie Ziu,” gua se Modekae.   
\p
\v 15 Meke sipu beto vagia sa meke tiroa sa sa inavoso mae gua koe Modekae, si va garunu pule la nia e Esita si keke hinobena sa inavoso,  
\v 16 “La pa Susa, mamu varigara ni sari doduru tie Ziu, mi madi na varavara toka nau. Mi lopu hena keke ginani, na napoa vasi kolo pa ṉeta rane meke boṉi. Sari na qua nabulu vineki meke arau ba kote tavete kekeṉoṉo gua tugo sapu kote tavetia gamu. Pana beto sapu gua asa si kote la si arau meke dogoria sa baṉara. Gilania qua rau sapu lopu tava malumu pa tinarae tanisa baṉara pude la, ba kaqu tavetia rau. Be tava mate si arau ba leana mo,” gua se Esita.   
\p
\v 17 Ke taluarae se Modekae, meke la tavetia sa gua sapu garunu nia Esita sa kalaho koa sa.   
\c 5  
\s1 Ruvati Esita sa kalaho sari Hamani meke Zekisi sa Baṉara  
\p
\v 1 Pa rane vina ṉeta koasa nana kinoa madi, si va sagei e Esita sari nana poko kalaho, meke taluarae la si asa, meke turu pa pavasa pa korapana sa vetu baṉara. Turu tia la ia sa sa lose sapu koa ia sa habohabotuana baṉara. Habotu sa baṉara pa nana habotuana baṉara, tia la ia sa sa sasadana sa nuqunuquruana.  
\v 2 Totoso dogoria sa se Esita sa kalaho turu pa pavasa, si qetu nia sa pude va malumia pude nuquru la koasa. Ke taṉinia sa pa limana sa kolu qolo meke huhuku la nia sa koasa. Meke ene sage la se Esita, meke tiqua sa sa batuna hokara sa kolu qolo tanisa baṉara.  
\v 3 “Kalaho Esita, na sa si guahe?” gua sa baṉara. “Tozi nau na sa si hiva nia goi pude kaqu poni igo rau, be sa kukuruna sa qua binaṉara ba kote poni nigo tugo rau.”   
\p
\v 4 Olaṉa se Esita sa kalaho, “Qua baṉara, be guana qetu nia agoi, hiva nigo rau si agoi meke se Hamani pude mae koasa qua inevaṉa. Kohite boṉi sa inevaṉa asa pu tava namanama pude somana nia gamu kara.”   
\p
\v 5 Tozi nia se Hamani sa baṉara pude tuturei mae pude somana koasa inevaṉa sapu tava namanama. Ke mae somana nia sa baṉara meke Hamani sa inevaṉa te Esita sa kalaho.  
\v 6 Totoso korapa napo vaeni sarini, si nanasia sa baṉara se Esita sa kalaho, “Tozi nau na sa si hiva nia agoi, meke gua sapu tepa ia goi koa arau si kaqu vagia goi. Be hiva nia goi sa kukuruna sa qua binaṉara ba kote poni nigo tugo arau koa agoi,” gua sa baṉara.   
\p
\v 7 Olaṉa sa kalaho, “Sa qua tinepa na inokoro si hie:  
\v 8 Be guana koa sa tataru koasa mua binaṉara si mamu olaṉia sa qua tinepa. Hiva nia rau, agoi meke se Hamani pude mae koasa qua inevaṉa vugo, meke pa totosona asa kaqu tozi vura nia rau gua sapu hiva nia rau.”   
\s1 Tavetia Hamani si Keke Siraṉa pude Va Matea se Modekae  
\p
\v 9 Qetuqetu hola se Hamani sipu beto sa hinenahena pa inevaṉa. Ba sipu vura si asa meke dogoria sa se Modekae pa sasadana sa vetu baṉara, si bugoro sisigiti si asa sina lopu ta pamaṉae si asa koe Modekae.  
\v 10 Ba tuqe pule nia se Hamani koasa ginugua asa, meke la kamo si asa pa nana vetu. Sipu la kamo si asa pa nana vetu si tioko vagi sa sari na nana baere, meke sa nana barikaleqe e Zeresi pude somana koasa binaere hie.  
\v 11 Vahesi pule nia Hamani koa ri na nana baere, sapu na tie tagotagona sisigiti si asa, soku nana koburu koreo, meke gua tugo sapu ele ta vizata si asa koasa baṉara koasa tuturuana sapu koa ia sa, meke na tie arilaena si asa hola beto ni sa sari na tie tavetavete tanisa baṉara.  
\v 12 Meke zama se Hamani, “Meke lopu arini mo, ba ele ruvata gami Esita sa kalaho si gami kara baṉara Zekisi, meke ele la somana nia gami sa nana inevaṉa, meke keke inevaṉa pule si kote la somana nia gami kara vugo.  
\v 13 Ba sari doduru tiṉitoṉa hire si guana loke guguadi koa rau, koa gua sapu dogoria rau se Modekae pa sasadana sa nuqunuquruana pa vetu baṉara.”   
\p
\v 14 Ke mae sa binalabala tanisa nana barikaleqe meke sari na nana baere meke tozia rini si guahe: “Vegua be tavetia goi si keke vasina tana huqihuqi tie? Sa vasina asa si padana manege rua ṉava\f * \fr 5:14 \ft Hiokona rua mita.\f* ululuna. Meke vugo mamu tepa ia sa baṉara pude kaqu tava huqi se Modekae koasa vasina huqihuqiana tie, meke tiqe kote boka qetuqetu si agoi totoso la si goi koasa inevaṉa.” Balabala ia Hamani sa binalabala hie si leana hola, ke va turua sa sa vasina huqihuqiana tie.   
\c 6  
\s1 Sa Baṉara si Va Lavatia se Modekae  
\p
\v 1 Lopu boka puta doduru rane na boṉi sa baṉara, ke tiokia sa sa nana palabatu pa tinavete pude paleke beto mae ni koasa sari doduru kinubekubere tanisa vina balabala puledi sari na tinavete nomadi koasa nana binaṉara pude ta tiro pule pa kenuna.  
\v 2 Tiro kamoa tugo rini sa kinubekuberena sa guguana sa hiniva tadi Bikitana e Teresi, sari karua koimata pa vinaripera sapu kopu nia sa sasadana sa lose tanisa baṉara sapu hiva va matea ri karua sa baṉara. Ba se Modekae tu si dogoro gilania sa hiniva tadirini, meke la ta tozi koasa baṉara, gua.\x * \xo 6:2 \xt Est 2:21-22\x*  
\v 3 Meke nanasa guahe sa baṉara, “Vegua meke kaqu boka vala nia gita sa vina lavata koe Modekae?”  
\p Meke olaṉa sari na nana nabulu, “Loketoṉa si ele ta evaṉa.”   
\p
\v 4 Nanasa la sa baṉara koa ri na nabulu, “Kaiqa qua tie tavetavete si korapa koa pa pavasa pa sadana sa vetu baṉara kamahire?”  
\p Pa totoso korapa nanasa sa baṉara si nuquru mae se Hamani koasa pavasa tanisa baṉara pude mae nanasia sa baṉara pude kaqu tava huqi ruana se Modekae pa vasina huqihuqiana pu tava namanama vekona.  
\v 5 “E Hamani mo si hie, na hiva dogorigo sa, meke vivinei si asa koa agoi.”  
\p Ke zama sa baṉara, “Va nuquru mae ia,” gua si asa.   
\p
\v 6 Meke sipu mae kamo koasa baṉara se Hamani, si zama sa baṉara koasa, “Koanana keke tie, pa korapa mia gamu sapu hiva ponia vina lavata arau. Na sa si boka tavete poni nia rau koa sa tie hie?”  
\p Balabala ia Hamani sapu asa telena si guni nia sa baṉara sapu guahe, “Esei si hiva nia sa baṉara pude vala nia sa vina lavata? Arau mo si pada,” gua.   
\p
\v 7-8 Ke tozi nia Hamani sa baṉara, “Mamu va namanama nia keke poko baṉara pude tanisa tie sapu ta vizata. Sa poko baṉara asa si ele hoke va sagesagea goi baṉara, mamu va hake sagea pa mua hose soti, meke sa toropae baṉara si ta vala koasa batuna sa hose pude bakala sapu na hose tamugoi si asa.  
\v 9 Vagia keke tie sapu ele ta raṉena meke na koimata pude va pokopokoa sa tie sapu kote tava lavata, va hakea pa hose meke tiqe turaṉa ene nia pa korapana sa siraṉa nomana koasa vasileana. Sa koimata arilaena pu turaṉana sa tie hie, si kaqu velavela nia pa totoso korapa ene pa siraṉa, sapu gua he: ‘Mamu dogoria kamahire sapu gua tavetia sa baṉara koasa tie pu hiva va lavatia sa!’ ”   
\p
\v 10 Ke zama sa baṉara koe Hamani, “Ego, tuturei la kamahire, mamu va namanama nia sa poko baṉara meke sa hose, mamu vala nia sa vina lavata koe Modekae, sa tie Ziu. Mamu tavete vala ni koasa sari doduru binalabala gua sapu balabala ia goi. Kote dogoria goi si asa habotu nana pa sasada nuqunuquruana sa vetu baṉara.”   
\p
\v 11 Ke vagia Hamani sa poko baṉara, sa hose, meke va sari nia poko baṉara sa se Modekae. Suraṉa pa hose si asa meke turaṉa ene nia sa pa siraṉa nomana pa vasileana baṉara, meke velavela nia sa koa ri na tie totoso korapa ene, “Mamu dogoria kamahire sapu gua tavetia sa baṉara koasa tie pu hiva va lavatia sa!”   
\p
\v 12 Beto asa si kekere pule la se Modekae meke la kamo koasa sasadana sa vetu baṉara, meke tuturei pule la pa nana vetu soti se Hamani, nobi va paeria sa sa isumatana sina kurekure si asa.  
\v 13 Meke tozi nia Hamani sa nana barikaleqe meke sari nana baere doduru gua sapu ta evaṉa koasa. Ke zama ia sa nana barikaleqe meke ari nana baere si asa, “Koa gua sapu Modekae sina tie Ziu, sari na mua ṉiniraṉira si ele podalae tava gore palae koe Modekae. Meke lopu kaqu boka koa mataqara hola nia goi si asa. Hinokara kote va kilasigo sa si goi.”  
\v 14 Meke sipu korapa zama si arini, sari na tie kopu tanisa baṉara, si mae kamo meke hinoqa turaṉa la nia rini se Hamani la pa inevaṉa sapu va namanama nia e Esita.   
\c 7  
\s1 Tava Mate se Hamani  
\p
\v 1 Ke la henahena koe Esita sa baṉara meke se Hamani.  
\v 2 Meke sipu korapa naponapo vaeni si arini pa vina rua rane, nanasia sa baṉara sa kalaho, “Kalaho Esita, na sa si hiva nia goi? Mu tozi nau gua sapu hiva nia goi, meke kaqu poni nigo rau. Kukuruna sa qua binaṉara ba kote va malumia rau pude vagia goi.”   
\p
\v 3 Olaṉa se Esita, sa kalaho, “Qua baṉara, be qetu nau, meke qetu nia goi pude poni au gua sapu tepa ia rau, mamu va malumau pude kaqu toa si arau meke gua tugo sari na qua butubutu tie.  
\v 4 Ura arau meke sari na qua tinoni si ele ta holuholue pude tava mate beto si gami, be guana ele ta holu si gami pude koana pinausu, si lopu kaqu va vura ia rau sa ginugua hie. Ba tata kamo tugo sa totoso pude kaqu tava mate beto si gami.”   
\p
\v 5 Meke nanasia Zekisi sa baṉara se Esita sa kalaho, “Esei sa tie sapu lopu matagutu tavetia sa tinavete asa? Pavei koa si asa?”   
\p
\v 6 Olaṉa se Esita, “Sa mami kana si na tie kaleana sapu se Hamani!” Neneqara na tarazuzu se Hamani pa kenuna sa baṉara meke koasa kalaho.  
\v 7 Ṉaziri sisigiti meke gasa turu sa baṉara, meke vura koasa lose, meke la pa sada koasa inuma havoro tanisa baṉara. Ele gilania meke va nonoga ia e Hamani gua sapu kote tavetia sa baṉara koasa, ke koa hola si asa meke tepa ia sa sa nana tinoa koe Esita, sa kalaho.  
\v 8 Sipu korapa kokotuṉu gore kapae koasa habohabotuana te Esita se Hamani, pude tepa ia sa tataru pude ta harupu si asa, si nuquru mae sa baṉara taluarae pule mae pa inuma havoro. Dogoria sa gua sapu ta evaṉa ke kukili vura sa baṉara, “Kasao! Sa tie hie si hiva tavetia sa kinaleana koasa kalaho pa kenuqu rau, meke gua tugo pa korapana sa qua vetu baṉara?” Sipu lopu ele va hokotia sa baṉara sa nana zinama si mae sari na koimata varipera meke nobi tamunia rini batuna se Hamani.   
\p
\v 9 Keke ri kasa koimata pa vinaripera, pozana si e Habona, si zama, “Keke vasina huqihuqiana si tavete vekoa e Hamani manege rua ṉava ululuna, pude kaqu vasina kote tava huqi se Modekae, sa tie sapu harupia sa mua tinoa, qua baṉara!”  
\p Olaṉa sa baṉara. “Huqia vasina se Hamani!”  
\v 10 Ke tava huqi va mate se Hamani koasa vasina huqihuqiana sapu tavetia telena pude te Modekae. Meke tiqe ibu sa binugoro tanisa baṉara.   
\c 8  
\s1 Ta Tozi nia rina Tie Ziu pude Lavelave Puleni pa Tinasuna  
\p
\v 1 Koasa rane tugo asa si luara vala beto ni e Zekisi, sa baṉara sari doduru tinagotago te Hamani sa kana tadi na tie Ziu koe Esita, sa kalaho. Vata gilana nia e Esita koasa baṉara sapu se Modekae sina turaṉana soti, ke podalae pa totoso asa si tava malumu se Modekae pude nuquru pa kenuna sa baṉara pa nana habotuana baṉara.  
\v 2 Vagi vura nia sa baṉara sa nana riṉi sapu koa ia sa vina gilagilana sa nana binaṉara na ṉiniraṉira sapu vagi pule nia sa koe Hamani, meke va sage nia sa koe Modekae pude tavetavete nia. Vala nia ṉiniraṉira Esita sa kalaho se Modekae pude kopu ni sari doduru tinagotago te Hamani.   
\p
\v 3 Beto asa si hoqa todoṉo se Esita pa nenena sa baṉara meke kabo si asa, tepa ia sa koasa baṉara pude kaqu tava beto sa tinavete kaleana gua sapu tavetia Hamani sa tie pa butubutu baṉara Aqaqa pa guguadi sari na tie Ziu.  
\v 4 Huhuku la nia sa baṉara sa kolu qolo koe Esita, ke turu sage si asa meke zama,  
\v 5 “Qua baṉara, be qetu nia goi na tataru nau goi, meke toṉoto koa goi, si mamu kubere pulea goi si keke tinarae hinobena sa tinarae sapu tavetia e Hamani sapu ele tava ene pa doduru popoa. Sa tinavete asa sina tinarae mae gua koe Hamani na tuna e Hamedata pu podo mae koasa butubutu baṉara Aqaqa koasa guguana sa tina huaradi na vina matedi ri doduru tie Ziu pa mua binaṉara.  
\v 6 Ura lopu kaqu boka va manoto ni arau sari na tinasuna sapu kote mae ṉoṉovali sari na qua tie, meke sari na turaṉaqu si kote tava mate.”   
\p
\v 7 Zama la ia Zekisi sa baṉara, sari Esita, sa kalaho, meke se Modekae sapu na tie Ziu, “Ele ta huqi va mate se Hamani koasa guguana sa tinavete kaleana sapu tavetia Hamani pa guguadi sari na tie Ziu, meke ele poni ni rau sari na tinagotago tanisa koe Esita.  
\v 8 Ba sa tinarae sapu ta garunu la pa doduru vasina pa pozaqu rau sa baṉara, sapu koa ia sa vina gilagilana sa qua riṉi si koa ia tugo sa qua ṉiniraṉira meke lopu boka ta hobe. Ba agoi kote boka kubere la koari doduru tie Ziu gua sapu hiva tozi lani goi. Boka kuberia goi pa korapana sa pozaqu sapu koa ia sa vina gilagila sa qua riṉi meke sa qua ṉiniraṉira, doduru gua pu hiva nia gamu.”   
\p
\v 9 Ta evaṉa si hie pa sidara vina ṉeta pa vina rua rane koasa sidara Sivani. Tioki Modekae sari na tie kubekubere tanisa baṉara meke tiro vura la nia sa koa rini sapu kote ta kubere koasa leta, pude ta garunu la pa doduru tie Ziu, doduru koimata pa vinaripera, qavuna, meke sari na palabatu pa qinavuna tadi ka keke gogoto hiokona zuapa pinaqaha popoa podalae pa popoa Idia meke kamo pa Itiopia. Sa leta hie si ta kubere pa hopeke dia vinekala soti pa hopeke kinopu qinavuna, meke pa hopeke dia kinubekubere.  
\v 10 Vagi Modekae sari doduru leta hire saripu ta kubere pa pozana Zekisi sa baṉara, meke va soto ni sa na vina gilagila tanisa baṉara. Sari na leta hire si ta paleke koa rina tie paleke inavoso pu koi pa hose reregedi tanisa baṉara.   
\p
\v 11 Koari na leta hire si ta kubere sapu tava malumu koasa baṉara sari doduru tie Ziu pude madi kopu pule ni pa tinasuna. Be guana keke puku tie pa votiki butubutu si mae raza i sari na tie Ziu, sari dia koburu, babe dia barikaleqe si kaqu varipera hobe sari na tie Ziu meke podekia pude va mate i sari na kana. Kaqu tava mate beto sari na kana hire meke kaqu ta vagi sari na dia tinagotago.  
\v 12 Sa tinarae hie si kaqu podalae ta luli pa korapana sa binaṉara pa Pesia pa rane sapu ta huhuku kekenu pude tava mate sari na tie Ziu, sa rane asa sina vina manege ṉeta pa Ada sa vina manege rua sidara.  
\v 13 Kaqu podalae tava gilana pa doduru qinavuna koari hopeke pinaqaha popoa pude kaqu koa va namanama sari doduru tie Ziu koasa rane ta vizatana.  
\v 14 Pa ginarunu tanisa baṉara si ta suraṉa koa ri na hose reregedi tanisa baṉara meke haqala lani rini sa inavoso. Sa tinarae hie si ta tozi vura koari na tie pa ṉati vasileana pa Susa.   
\p
\v 15 Taluarae se Modekae pa vetu baṉara pokopoko nia sa sa poko baṉara, pu koa ia buma na keoro, meke va hakea tugo sa sa toropae baṉara ta tavetae pa qolo, meke keke poko pepolo arilaena pa avarana. Kukili na iraṉa sari na tie pa siraṉa pa Susa.  
\v 16 Koa gua koasa vina lavatana e Modekae, si tava manoto na tava lavata, meke koa qetu sari na tie Ziu.  
\v 17 Meke koari doduru vasileana nomadi meke pinaqaha popoa koasa binaṉara, vasina pu ta tiro vura sa inavoso tanisa baṉara si koa qetuqetu meke magogoso pa tinavete, meke tavete inevaṉa na gua sari na tie Ziu. Koasa ginugua asa si soku sari na tie si poza pule ni tie Ziu si arini, sina matagutu ni rini sari na tie Ziu.   
\c 9  
\s1 Va Kilasi ri na Tie Ziu sari na Dia Kana  
\p
\v 1 Meke kamo sa vina manege ṉeta rane koasa sidara Ada, sa rane sapu ta mutina koasa inavoso tanisa baṉara Zekisi pude kaqu tava kilasa sari na tie Ziu koari na dia kana, ba koasa totoso asa si va kilasi ri na tie Ziu sari na dia kana meke koa mataqara si arini.  
\v 2 Pa hopehopeke vasina pu koa sari na tie Ziu si varigara meke koa va namanama beto sari na tie Ziu pude varipera koa rina kana pu hiva mae razai si arini. Ke matagutu beto sari doduru vasivasileana, meke lopu boka va kilasi rini sari na tie Ziu.  
\v 3 Ke sari doduru qavuna na koimata na palabatu pa qinavuna, pa hopeke pinaqapaqaha popoa, si somana toka ni rini sari na tie Ziu, sina matagutu nia rini se Modekae.  
\v 4 Ta gilana pa doduru vasina sapu se Modekae si ta evaṉae na koimata nomana pa binaṉara meke korapa noma sage tugo sa nana ṉiniraṉira.  
\v 5 Ke pa ginugua asa, ari na tie Ziu si boka luli dia hiniva mo gua sapu hiva tavete ni rini sari na dia kana. Seke va mate ni dia vedara rini sari na kana.   
\p
\v 6 Koasa ṉati vasileana nomana pa Susa si va matei ri na tie Ziu si ari ka lima gogoto tie.  
\v 7-10 Koari kasa pu tava mate hire si tava mate turaṉae sari ka manege puta tuna koreo e Hamani, sa tuna e Hamedata, sa kana tadi na tie Ziu sapu gua ari Pasadata, Daponi, Asipata, Porata, Adalia, Aridata, Pamasata, Arisae, Aridai, meke Vaizata. Ba lopu vagi ri na tie Ziu si keketoṉa tadirini pu mate hire.   
\p
\v 11 Pa rane tugo asa si ta paleke la sa inavoso koasa baṉara sa guguadi sari na tie pu mate pa Susa.  
\v 12 Ke zama si asa koe Esita, sa kalaho, “Koasa ṉati popoa pa Susa si ari ka lima gogoto si tava mate, meke gua tugo sari ka manege puta tuna koreo e Hamani. Na sa beka si ele ta evaṉa koa ri na hopeke pinaqaha popoa? Na sa pule si hiva nia goi kamahire? Kote vagia mo goi; kote poni nigo mo rau.”   
\p
\v 13 Olaṉa se Esita, “Qua baṉara! Va malumi sari na tie Ziu pu koa pa Susa pude gua sapu ele tavetia ri pa rane ṉinoroi si madi tavetia tugo vugo. Meke mamu tozi ni si arini pude vagi sari ka manege puta tinidia ri kasa tuna koreo e Hamani pude va sigoti koasa vasina huqihuqiana,” gua.  
\v 14 Meke tozi vura nia sa baṉara sa inavoso koari na tie pa Susa, pude sari na tinidia ri ka manege puta tuna koreo e Hamani si kaqu tava sigoto pude na vina dodogoro koari na tie.  
\v 15 Pa vina manege made rane pa sidara Ada si varigara sari na tie Ziu, meke va matei ri sari ka ṉeta gogoto tie pa Susa, ba lopu vagi ri na tie Ziu si keke tiṉitoṉa tadirini.   
\p
\v 16 Pa rane tugo asa sari na tie Ziu pu koa pa hopeke pinaqaha popoa pa binaṉara si varigara pule meke kopu pule ni tugo koari na dia kana. Ka zuapa ṉavulu lima tina tie pu kanai sari na tie Ziu si tava mate, ba lopu vagi rini sari na tiṉitoṉa tadirini pu mate.  
\v 17 Ta evaṉa sa ginugua asa koasa vina manege ṉeta rane pa sidara Ada. Pa koivugona sa vina manege made rane si loketoṉa vinari va matei si ta evaṉa, ke tavetia rini si keke inevaṉa meke qetuqetu si arini.  
\v 18 Sari na tie Ziu pa Susa, si va turua si keke rane magogoso koasa rane vina manege lima, sina pa rane vina manege ṉeta meke vina manege made si va matei rini sari na dia kana, ba pa vina manege lima rane si magogoso si arini.  
\v 19 Gua asa ke pa vina manege made rane pa sidara Ada si vizatia ri na tie Ziu pu koa koari na vasivasileana hitekedi, pude sa rane asa sina rane qetuqetu, na rane inevaṉa, meke na rane veko vinariponi pa korapa dia rini.   
\s1 Sa Inevaṉa Qetuqetu sapu Ta Pozae Purimi  
\p
\v 20 Kubere gore ni Modekae sari doduru ginugua sapu ta evaṉa, meke va garunu taloa ni sa sari doduru leta koa ri doduru tie Ziu pu koa tatadi na koa va seudi koasa binaṉara pa Pesia.  
\v 21 Tozi ni Modekae sa rane vina manege made meke sa rane vina manege lima pa sidara Ada si kaqu ta kopue pude na rane tanisa inevaṉa variva qetu pa hopeke vuaheni.  
\v 22 Koari karua rane arini si tava kilasa sari na kana tadi na tie Ziu. Sa sidara asa sina sidara sapu hola taloa sa tinasuna nomana tadirini meke vagia rini sa qinetuqetu. Koasa rane hie pa hopeke vuaheni si kaqu na rane sapu ta tavete sa inevaṉa, sa vinarigara qetuqetu, varihobei vinariponi pa vari korapadi arini meke koa ri na tie habahuala.  
\v 23 Ke lulia ri na tie Ziu sa tinarae gua sapu va turua Modekae, ke sa rane qetuqetu hie si ta tavete pa doduru vuaheni.   
\p
\v 24 Hamani tuna koreo e Hamedata pa butubutu baṉara te Aqaqa sapu na kana tadi na tie Ziu si tavetia sa sa mudumudukeda pude vizatia sa rane pude tava mate sari na tie Ziu, sapu ta pozae “Purimi”, sa ginuana si pude mudumudukeda, meke lopu kaqu keke tie Ziu si koa hola.\x * \xo 9:24 \xt Est 3:7\x*  
\v 25 Ba la se Esita koasa baṉara, meke va garunia sa baṉara si keke tinarae pude kaqu va kekere pule la nia koe Hamani sa tina sigiti asa, gua sapu hiva tavetia sa pude va matei sari doduru tie Ziu, ke ta huqi va mate sari ka manege puta tuna koreo pa vasina huqihuqiana.  
\v 26 Gua asa ke ta pozae “Purimi” sa rane vina balabalana asa. Meke koa gua koasa guguana sa leta te Modekae meke gua sapu ta evaṉa pa totoso asa koa rini,  
\v 27 si va turua ri na tie Ziu sa tinarae asa, pude tadi na dia butubutu meke tadi na tie pu hiva lulia sa vinahesi tadirini. Sa rane asa si kaqu na rane vina balabalana pa hopeke vuaheni, meke lulia rini koa gua sapu kubere goreni e Modekae koa rini.  
\v 28 Tava ego si asa sapu doduru tatamana Ziu koa ri na sinage na sage pa doduru vasina, si kaqu kopu nia sa totoso meke balabala ia sa rane Purimi sa rane inevaṉa doduru totoso.   
\p
\v 29 Sa kalaho, se Esita, tuna vineki e Abihaili si va egoa sa sapu tavetia e Modekae, ke kuberia sa si keke leta vina rua pa guguana Purimi. Meke vekoa sa pa korapana sa leta sa nana ṉiniraṉira guguana sa inevaṉa gua sapu kuberia e Modekae.  
\v 30 Sa leta hie si ta garunu la koa ri doduru tie Ziu pu koa koari ka keke gogoto hiokona zuapa pinaqaha popoa pa binaṉara Pesia. Meke garunia tugo rini pa korapana sa leta sa binule meke sa minana pude koa valeana.  
\v 31 Tozi va bakala ni sa pude kaqu ta balabala sari karua rane hire koa ri na sinage na sage koasa guguadi sari rane vina balabalana saripu ta pozae Purimi. Pana totoso kamo sari na rane si kaqu madi pa ginani sari na tie, kabo si arini koari na rane sara, gua sapu ta garunu koarini koe Modekae meke Esita, sa kalaho.  
\v 32 Tinarae te Esita, sa kalaho, si va egoi sari na tinaraena sa rane inevaṉa sapu ta kubere gore koasa pepa viqusuna.   
\c 10  
\s1 Sa Vina Lavatana e Zekisi meke Modekae  
\p
\v 1 Tavetia e Zekisi sa baṉara si keke tinabara takisi pa doduruna sa nana binaṉara kamo tu koari na raratana pa popoa seu gua.  
\v 2 Doduru nana tinavete arilaedi pu vata dogoro nia sa nana ṉiniraṉira sapu taveti sa, meke sari na vivinei gugua meke poni nia tuturuana sa se Modekae si ele ta kubere gore beto koari na buka vivinei tadi na baṉara pa Pesia meke pa Media.  
\v 3 Modekae sa tie Ziu si na tie vina rua pa binaṉara tanisa baṉara. Ta pamaṉaena si asa meke na ṉati hiniva tugo koari na tie Ziu. Tavetavete poni sa sari na nana tie soti pa tinavete leadi, pa kinopudi rini.