\id DAN - Roviana 
\h Daniela 
\toc1 Sa Buka te Daniela 
\toc2 Daniela 
\toc3 Dan 
\mt2 SA BUKA TE  
\mt1 DANIELA  
\imt1 Sa Vinabakala  
\ip Sa buka te Daniela si ta kubere si asa pa korapana sa totoso sapu ta raovo na koa tasuna sari na tie Ziu koasa baṉara huporona. Va ene gunia sa tie kubekubere hie pa nana vivinei meke pa tinozidi sari na dinogodogorae sa nana tinokae meke na sinovutu koari na tie pa nana totoso koasa ṉati rinoverove sapu sa Tamasa kaqu va hoqa gorea sa sa baṉara sapu na koimata kaleana meke va vura sage pulea meke va naqitia sa binaṉara tadi na tie te Tamasa.  
\ip Sa buka si koa ia karua ṉati pinaqaha: (1) Sa vivineina soti e Daniela meke sari kaiqa tie sapu ta raovodi meke koa va seu pa dia popoa, meke ari na tie hire pa korapa dia kinalavarae la koe Tamasa meke pa dia rinaṉeraṉe na vinapepekae si koa mataqara valeana si arini koari na dia kana. Sari na vivinei hire si ta evaṉa meke goto pa totoso sapu soto la koasa binaṉara pa Babiloni meke Pesia. (2) Kaiqa vinari luli vivinei pa dinogodogorae te Daniela si ta tozi pa vina padapadae la koari tiṉitoṉa sapu na vina gilagila tadi hopeke popoa na butubutu baṉara. Sari butubutu baṉara meke sari dia ṉiniraṉira si kote turu sage mae meke hoqa gore pule, podalae koasa butubutu baṉara huporona pa popoa Babiloni sapu ta tozi va kenue sa nana hinoqa gore pule na vina kilasa, meke tozia tugo sa sa minataqara, binokaboka, meke sa ṉiniraṉira tanisa butubutu baṉara te Tamasa.  
\iot Sari na Ṉati Pinaqapaqahana sa Buka  
\io1 Daniela meke sari nana baere. Hinia 1:1 kamo hinia 6:28  
\io1 Sari na dinogodogorae te Daniela. Hinia 7:1 kamo hinia 12:13  
\io2 a. Sari ka made kurukuru ṉame. Hinia 7:1-28  
\io2 b. Sa sipi kokoreo meke sa qoti. Hinia 8:1 kamo hinia 9:27  
\io2 c. Sa mateana maṉauru pu tozi inavoso. Hinia 10:1 kamo hinia 11:45  
\io2 d. Sa totoso pa vina betona sa kasia popoa. Hinia 12:1-13  
\c 1  
\ms1 Daniela meke sari Nana Baere  
\mr 1:1, 6:28  
\s1 Sari Koreo Vaqura pa Vetu Baṉara te Nebukaneza  
\p
\v 1 Pa vina ṉeta vuaheni sapu koa baṉara se Zehoiakimi pa Ziuda, si la rapata pa Zerusalema se Nebukaneza, sa baṉara pa Babiloni.\x * \xo 1:1 \xt 2 Baṉ 24:1; 2 Koron 36:5-7\x*  
\v 2 Meke va malumu vala nia Zihova se Zehoiakimi, sa baṉara pa Ziuda, pa limana e Nebukaneza, turaṉae kaiqa likakalae hopedi pa Zelepade te Tamasa. Hire si paleke lani sa koasa zelepade tanisa nana tamasa pa Babiloni meke la vekoi sa koasa lose poata pa vetu tanisa nana tamasa.\x * \xo 1:2 \xt 2 Baṉ 20:17-18, 24:10-16; 2 Koron 36:10; Ais 39:7-8\x*   
\p
\v 3 Meke garunia sa baṉara Nebukaneza se Asapenazi, sa nana ṉati palabatu tinavete, pude vizata vagi kaiqa tie vaqura pa Izireli koari kasa pa tuti baṉara meke koari pa pinodo pinalabatu.  
\v 4 Ari na tie vaqura sapu loke vasi kisakisadi, arini pu doṉo lea, tumaedi va nonoga, gilagilanadi, meke tuturei vagi vina tumatumae, meke padadi pude nabulu pa vetu baṉara. Kaqu va tumatumae ni sa sa vinekala pa Babiloni meke pude tiro meke kubere pa zinama Babiloni.  
\v 5 Doduru rane si keke pada ginani meke vaeni si hia poni sa baṉara pude henai rini sari ginani mae gua pa tevolo tanisa baṉara. Ka ṉeta vuaheni si kote tava tumatumae si arini, meke mudina asa si kote tava nuquru si arini pude nabulu nia sa baṉara.   
\p
\v 6 Pa vari korapa dia arini si kaiqa sapu mae guadi pa Ziuda: ari Daniela, Hananaea, Misaelo, meke Azaraea.  
\v 7 La sa ṉati palabatu tinavete meke poni ni pozapoza vaqura; e Daniela si e Belotesaza; Hananaea\f * \fr 1:7 \ft Sa ginuana sa pozana Hananaea si “Zihova si Tataru ni gita”, Misaelo sa ginuana si “Zihova sa Tamasa”, Azaraea si “Zihova si va tukana”, meke sa ginuana Daniela si “sa Tamasa si na qua tie varipitui”.\f* si e Sedareki; Misaelo si e Misake; meke e Azaraea si e Abedeniko.   
\p
\v 8 Ba se Daniela si va ṉiṉira binalabala pude lopu va boni pule nia si asa koari na ginani na vaeni tanisa baṉara, meke tepa vina malumu si asa koasa ṉati palabatu tinavete pude lopu va boni pule nia si asa koari na ginani sapu tava madi koari na tamasa huporodi.  
\v 9 Ele la sa Tamasa meke ponia binalabala sa palabatu pude tataru nia se Daniela,  
\v 10 ba zama sa palabatu koe Daniela, “Arau ba na matagutu nia sa baṉara, sina asa tu hia poni gamu sari mia ginani na napo. Na kote dogoro gamu sa baṉara viviqe mia, holani sari kaiqa tie vaqura. Meke kote la sa baṉara meke kupa pania sa batuqu pa ginugua mia.”   
\p
\v 11 Meke zama laia Daniela sa tie kopu sapu vekoa Asipenazi pude kopu ni sari Daniela, Hananaea, Misaelo, meke Azaraea,  
\v 12 “Mamu podeki sari mua nabulu koari ka manege puta rane: Poni gami ginani elelo na vua huda\f * \fr 1:12 \ft Lopu hiva nia rini sa ginani ta madi koari na tamasa huporo.\f* pude henai meke kolo pude napo meke loketoṉa pule.  
\v 13 Beto mamu vari padapada ni kineha mami koari kasa tie vaqura pu henai sari ginani tanisa baṉara, mamu tavete lulia gua sapu dogoria goi koari mua nabulu.”   
\p
\v 14 Va egoa sa tie kopu meke podeki sa koari ka manege puta rane.  
\v 15 Sipu ele hola sa totoso ta mutina, si sari ka made koreo pa Izireli hire si toa valeana hola, meke ṉiṉira, hola ni rini saripu henai sari ginani tana baṉara.  
\v 16 Ke podalae koasa totoso asa va malumia sa tie kopu pude madi henai mo sari na vua huda na linetelete, meke ginani elelo ba lopu sari na ginani arilaedi meke sa napo vaeni sapu va namanama ni sa baṉara pude tadirini.   
\p
\v 17 Ponini Tamasa koari ka made koreo vaqura pa Izireli sa tinumatumae meke na ginilagilana koari doduru kinubekubere meke vina tumatumae. Meke ponia tugo Sa koe Daniela sa binokaboka pude rupahi meke iliri va bakali sari na dinogodogorae meke na pinutagita.   
\p
\v 18 Pa vina betona sa totoso sapu pada vekoa sa baṉara, si turaṉa lani sa ṉati palabatu tinavete sari koreo vaqura koe Nebukaneza.  
\v 19 Vivinei i sa baṉara sari kasa meke dogoria sa sapu lopu keke arini si tata kamo laia sa binokaboka tadi Daniela, Hananaea, Misaelo meke Azaraea; ke podalae nabulu nia rini sa baṉara.  
\v 20 Pa doduru ginugua pa ginilagilana lohidi meke pa vinabakala sapu nanasa ni sa baṉara, si manege puta totoso holani rini sari doduru tie vakuvakutae na kokorotae pa doduruna sa nana binaṉara.  
\v 21 Meke koa se Daniela vasina osolae kamo sa vuaheni kekenu tanisa baṉara Saerasi.   
\c 2  
\s1 Pinutagita te Nebukaneza  
\p
\v 1 Pa vina rua vuahenina sa binaṉara te Nebukaneza si putagita si asa; meke matagutu meke lopu boka puta pule.  
\v 2 Ke tioko vagi sa sari na tie korokorotae, tie vakuvakutae, na matemateana meke ari tie tiro pinopino pude va bakalia sa nana pinutagita. Totoso nuquru mae si arini meke turu pa kenuna sa baṉara,\x * \xo 2:2 \xt Zen 41:8\x*  
\v 3 si zama si asa koa rini, “Arau si putagita meke va tasuna au sa; meke hiva tumae nia rau sa ginuana sa.”   
\p
\v 4 Meke olaṉa la ia ri na tie sa baṉara pa zinama Arameiki\f * \fr 2:4 \ft  Podalae pa vesi made meke kamo pa vinabetona hinia zuapa sa kinubekuberena sa buka hie pukerane si pa zinama Arameiki.\f*, “Kei baṉara, mu toa hola ninae rane! Tozi mae nia koari mua nabulu sa pinutagita, pude mami rupaha vatu nia.”   
\p
\v 5 Olaṉi sa baṉara sari na tie, “Hiera gua sa qua hiniva sapu ele va nabu vekoa rau: Be lopu tozi nau gamu sa qua pinutagita meke lopu rupaha mae nia gamu, si kote ta magu va umumu si gamu meke sari mia vetu si kote ta evaṉae na kobi remoremo.  
\v 6 Ba be pana tozi nau gamu sa pinutagita meke rupaha mae nia sa laena, si kote vagi vinariponi meke vina lavata nomana si gamu koa rau. Ke tozi nau sa pinutagita, mamu rupaha poni au.”   
\p
\v 7 Ke olaṉa pule si arini, “Mani tozi nia sa baṉara koari nana nabulu sa pinutagita, pude mami rupaha vatu nia.”   
\p
\v 8 Meke olaṉa sa baṉara, “Tumae nia rau sapu korapa hiva va sasanae si gamu, sina gilania gamu sapu ele va nabu ia rau sa qua binalabala,  
\v 9 sapu pana lopu tozi nau gamu sa qua pinutagita si keke mo sa mia vinakilasa. Ele kuhana nia gamu pude tozi nau sari vivinei kokohadi meke sekesekeidi; na hokara kote hobe sari ginugua, gua si gamu. Ego kamahire tozi nau sa pinutagita, pude gua si kote tumae nia qua sapu kote boka rupaha mae nia mo gamu koa rau si asa.”   
\p
\v 10 Olaṉa la ia ri na tie sa baṉara, “Loke tie pa popoa pepeso kote boka tavetia gua sapu tepa ia sa baṉara! Loke baṉara, vea nomana gua ba be ṉiṉirana gua, ele nanasa nia sa tiṉitoṉa gugua asa koari na tie korokorotae, tie vakuvakutae, meke ari tie tiro pinopino.  
\v 11 Sapu gua nanasa nia sa baṉara si tasuna hola. Loke tie kote boka va dogoro nia koasa baṉara, ba sari na tamasa mo si kote boka, ba lopu koa turaṉi arini sari na tie.”   
\p
\v 12 Gua si bugoro sisigiti meke ta ṉaziri hola sa baṉara, meke garunu nia sa pude va mate betoi sari tie totoli tanisa baṉara pa Babiloni.  
\v 13 Ke na ginarunu si ta tavete pude va mate betoi sari tie totoli tanisa baṉara pa Babiloni, meke la sari pude hata vagi sari Daniela meke sari nana baere pude va matei, gua.   
\s1 Va Dogoro nia Tamasa Koe Daniela sa Pinutagita meke sa Rinupahana  
\p
\v 14 Totoso la se Arioko, sa palabatu koari tie kopu tanisa baṉara, pude va matei sari tie totoli tanisa baṉara pa Babiloni, si vizata va leana i Daniela sari nana zinama pude gotogoto meke zama si asa,  
\v 15 nanasia sa sa palabatu tanisa baṉara, “Na vegua ke ṉiṉira hola sa ginarunu tanisa baṉara?” Meke va bakala la nia e Arioko sa ginugua koa sa.   
\p
\v 16 Gua, ke topue la se Daniela koasa baṉara meke tepa pude ponia totoso, pude kote boka rupaha vala nia Daniela sa pinutagita koa sa.  
\v 17 Meke pule se Daniela pa nana vetu meke va bakala la nia sa koari nana baere, sari Hananaea, Misaelo, meke Azaraea, sapu ele ta evaṉa.  
\v 18 Meke garuni sa pude varavara tepatepa la koe Tamasa pa Maṉauru, tepa ia sa Nana tataru variharupi pude harupi koasa ginuguana sa pinutagita sapu lopu ta tumaena, pude lopu tava mate si asa meke sari nana baere, turaṉae koari na tie totoli tanisa baṉara pa Babiloni.  
\v 19 Pana boṉi si vura mo koe Daniela sa pinutagita sapu lopu ta tumaena pa dinogodogorae. Meke vahesia Daniela sa Tamasa pa Maṉauru.   
\q1
\v 20 Zama si asa: “Vahesia sa Pozana sa Tamasa ninae rane ka rane;  
\q2 Tanisa sa ginilagilana lohina \ord d\ord* meke sa ṉiniraṉira.   
\q1
\v 21 Asa hobei sari na totoso meke na sidara;  
\q2 sari na binaṉara si va turui Sa meke va gorei Sa.  
\q2 Sa ginilagilana lohina meke sa tinumatumae si poni lani Sa koa rini pu gilae.   
\q1
\v 22 Sari tiṉitoṉa sapu lohidi meke tomedi si va vurai Sa;  
\q2 sapu koa pa huporo ba tumae ni Nana,  
\q2 na koa koa Sa sa kalalasa.   
\q1
\v 23 Zama leana si arau meke vahesi Igo rau, Agoi Tamasa tadi na tamaqu:  
\q1 Agoi poni nau ginilagilana meke ṉiniraṉira,  
\q2 sapu tepa ia gami koa Goi si ele vata gilana nia Goi koa rau,  
\q2 ele vata gilana nia Goi koa gami sa pinutagita tanisa baṉara.”   
\s1 Tozia Daniela Koasa Baṉara sa Pinutagita meke Rupahia Sa  
\p
\v 24 Meke la se Daniela koe Arioko, sa tie sapu garunia sa baṉara pude va matei sari tie gilagilana pa Babiloni, meke zama si asa koa sa, “Lopu va matei sari tie gilagilana pa Babiloni. Turaṉa lani au koasa baṉara pude maqu rupaha vala nia koa sa sa nana pinutagita.”   
\p
\v 25 Ke hinoqa turaṉa la nia Arioko se Daniela koasa baṉara meke zama, “Ele dogoria rau si keke tie koari na tie ta raovodi pa Ziuda sapu kote boka tozi nia sa baṉara sa ginuana sa nana pinutagita.”   
\p
\v 26 Meke nanasia sa baṉara se Daniela sapu ta pozae e Belotesaza si asa, “Vea, boka tozi nau goi gua sapu dogoria rau pa qua pinutagita meke va rupaha mae nia tugo goi?” gua si asa.   
\p
\v 27 Olaṉa se Daniela, “Loke tie gilagilana, tie vakuvakutae, na tie kokorotae, babe na matemateana kote boka tozi nia sa baṉara sa pinutagita sapu nanasa nia sa,  
\v 28 ba koa nana sa Tamasa pa Maṉauru sapu boka dogoro vura ni sari tiṉitoṉa sapu tasuna pude tumaeni. Asa ele vata dogoro nia koe baṉara Nebukaneza sapu na sa si kote ta evaṉa koari na rane sapu kote mae. Sa mua pinutagita meke sa dinogodogorae sapu kamo pa mua binalabala sipu korapa eko mua pa mua teqe si gua hie:   
\p
\v 29 Kei baṉara, sipu korapa eko puta goi si sa mua binalabala si kamo la koari tiṉitoṉa sapu kote kamo mae, meke sa Tamasa pu vata dogoro tiṉitoṉa tomedi si vata dogoro nia koa goi sapu na sa si kote ta evaṉa.  
\v 30 Ego, koa rau, si tava vura mae sa tiṉitoṉa tomena hie, lopu sina tagoa rau sa ginilagilana lohina sapu hola ni pule sari kaiqa tie toadi, ba pude agoi, baṉara, si tumae nia sa rinupahana sa meke pude va bakalia koa goi sapu na sa si ele kamo pa mua binalabala.   
\p
\v 31 Baṉara, doṉo la si agoi, meke pa kenumu agoi si turu nana si keke tigono lavata; noma hola si asa, ṉedalana meke variva matagutu sa dinoṉona.  
\v 32 Sa batuna sa tigono si ta tavetae qolo viana, sa raqaraqana meke sari limana si na siliva, sa tiana meke sari pudapudana si boronizi,  
\v 33 sari nenena si aeana, sari pepetala nenena si ta tavete pa vinarihenie aeana meke pepeso ta kinadi pa nika.  
\v 34 Sipu korapa doṉo la agoi, si ta magu vura si keke patu, lopu pa lima tie. Topili gore mae meke goto ia sa sa tigono koari pepetala nenena, sapu na vinarihenie aeana meke pepeso, meke huara i sa.  
\v 35 Meke sari aeana, pepeso, siliva, meke sari qolo si moku umumu pa totoso tugo asa meke ta evaṉae guana kavuru sapu koa hola pa vasina ta paqaha sari na kiko huiti koari na qaqalotodi pa totoso pakepakete. Mae sa givusu meke paleke taloani meke lopu nonoga dia mo. Ba sa patu sapu mae goto koasa tigono si ta evaṉae na toqere lavata meke siṉi ia sa sa kasia popoa.   
\p
\v 36 Asa sa pinutagita, meke kamahire kote rupaha vatu nia rau koasa baṉara.  
\v 37 Agoi, baṉara, si na baṉara tadi na baṉara. Sa Tamasa pa Maṉauru na poni nigo sa binaṉara, meke ṉiniraṉira, meke binokaboka meke vina lavata.  
\v 38 Pa limamu vekoi Sa sari tinoni meke kurukuru ṉame meke sari kurukuru pa galegalearane. Be pavei koa si arini ba Asa ele veko igo pude baṉara ni. Agoi sa batu qolo.  
\v 39 Pa mudimu agoi, si keke butubutu baṉara pule si kote sage mae, sapu kali gore hite koa goi pa ṉiniraṉira. Beto si, vina ṉeta butubutu baṉara, asa sa boronizi, sapu kote baṉara nia sa doduruna sa kasia popoa.  
\v 40 Mumudi, kote mae sa vina made butubutu baṉara, sapu ṉiṉira guana aeana, ura na aeana moku va umumi sari likakalae, ke kote huari sa meke mokui sa sari doduru pu koa kekenu koa sa.  
\v 41 Gua sapu dogoria goi, sapu sari pepetala nene meke kakarutu nene si na vinari henie aeana meke pepeso, ke sa butubutu baṉara hie si kote ta paqaha; gua ba kote ṉiṉira vasinahite guana aeana si asa, sina koa ia aeana sapu henia na pepeso.  
\v 42 Sina sari pepetala nene si na vinarihenie aeana meke pepeso, ke sa butubutu baṉara hie si kote ṉiṉira guana aeana keke kalina, meke malohoro guana pepeso keke kalina.  
\v 43 Meke gua mo sapu dogoria goi, sapu sa aeana si heni pepeso, ke sari tie si kote na vinari henie meke lopu kote koa keke, gua mo sa aeana sapu lopu heni valeana pa pepeso.  
\v 44 Koasa totoso tadi na baṉara arini, si kote va turu ia sa Tamasa pa Maṉauru si keke butubutu baṉara sapu kote loke vina betona, meke lopu kote boka ta huara. Kote la sa meke huara pani sari doduru butubutu baṉara arini, ba asa telena si kote turu hola ninae rane.  
\v 45 Hie sa rinupahana sa dinogodogorae koasa patu sapu ta viqala vurana koasa toqere, ba lopu pa lima tie, sa patu sapu huara umumi sari aeana, boronizi, pepeso, siliva, meke na qolo.  
\p Sa Tamasa lavata ele va dogoro nia koasa baṉara sapu na sa si kote ta evaṉa vugo repere. Sa pinutagita si hinokara meke sa rinupaha si ta raṉena.”   
\s1 Pia ia sa Baṉara se Daniela  
\p
\v 46 Meke hoqa kokotuṉu pa kenuna e Daniela se baṉara Nebukaneza meke va lavatia sa meke garuni sa pude va vukivukihi va uququ oto huda la koe Daniela.  
\v 47 Zama sa baṉara koe Daniela, “Hinokara sa mua Tamasa sina Tamasa tadi na tamasa meke sa Baṉara tadi na baṉara, meke sari tiṉitoṉa tomedi ba va vura i Sa, ura na agoi mo si boka va vura ia sapu tomena hie.”   
\p
\v 48 Meke vekoa sa baṉara se Daniela pa keke tuturuana ululuna meke ponia soku vinariponi sa. Va kopu nia sa sa doduruna sa pinaqaha popoa pa Babiloni meke asa tugo si palabatu ni sa sari doduru tie gilagilana vasina.  
\v 49 Pa tinepa te Daniela si vekoi sa baṉara sari Sedareki, Misake, meke Abedeniko pude na palabatu tinavete koasa pinaqaha popoa pa Babiloni, ba e Daniela si koa na tie totoli tanisa baṉara.   
\c 3  
\p
\v 1 Tavetia e Nebukaneza sa baṉara si keke beku qolo sapu ka hiokona zuapa mita ululuna meke tata ṉeta mita labena,\f * \fr 3:1 \ft Sa ululuna si manege lima ṉava, meke sa labena si keke ṉava kali lima.\f* meke va turu ia sa koasa pezara pa Dura koasa pinaqaha popoa pa Babiloni.  
\v 2 Meke tioko vagi sa sari na koburu tavia, palabatu tinavete, qavuna, tie roverove, palabatu poata, tie varipitui, tie totoli meke sari doduru palabatu tuturaṉa koari na hopeke pinaqaha popoa pule, pude mae koasa vina madina sa beku sapu va turu ia sa.  
\v 3 Ke varigara beto sari na koburu tavia, palabatu tinavete, qavuna, tie roverove, palabatu poata, tie varipitui, tie totoli meke sari doduru palabatu tuturaṉa koari na hopeke pinaqaha popoa, pude va madi ia sa beku sapu va turu ia e baṉara Nebukaneza. Meke la turu si arini pa kenuna sa beku.  
\v 4 Meke velavela vura sa palabatu tinavete, “Gamu na tiedi ri doduru butubutu meke tiedi ri doduru vinekala, hiera gua si ta garunu nia gamu pude tavetia:  
\v 5 Pana avosi tugo gamu sari kabodi ri na buki, ivivu, mike, lohe, meke doduru kineha miuziki, si kaqu hoqa todoṉo si gamu meke vahesia sa beku qolo sapu va turu ia e baṉara Nebukaneza.  
\v 6 Asa sapu lopu hoqa todoṉo meke vahesi, pa totoso tugo asa, kaqu ta gona la pa nika huruṉuna.”  
\v 7 Gua ke, totoso avosi tugo rini sari kabodi ri na buki, ivivu, mike, lohe, meke doduru kineha miuziki, si hoqa todoṉo sari doduru tinoni, butubutu meke tiedi ri doduru vinekala, meke vahesia rini sa beku qolo sapu va turu ia e Nebukaneza sa baṉara.   
\s1 Seke Tinarae sari ka Ṉeta Baere te Daniela  
\p
\v 8 Pa totoso asa si mae sari kaiqa tie soti pa Babiloni meke zutui sari tie Ziu.  
\v 9 La zama si arini koe Nebukaneza sa baṉara, “Kei baṉara, mu toa hola ninae rane!  
\v 10 Baṉara, ele va turu ia goi sa tinarae, sapu sari doduru pu avosi sari kabodi ri na buki, ivivu, mike, lohe, meke doduru kineha miuziki, si kaqu hoqa todoṉo meke vahesia sa beku qolo,  
\v 11 meke asa pu lopu hoqa todoṉo meke vahesia si kaqu ta gona la pa korapa nika huruṉuna.  
\v 12 Ba koa dia sari kaiqa tie Ziu sapu ele va palabatu tinavete i goi koa sa pinaqaha popoa pa Babiloni, sari Sedareki, Misake, meke Abedeniko, arini sapu lopu hiva va avoso atu koa goi. Kei baṉara, lopu hiva va nabulu atu si arini koari na tamasa tamugoi meke lopu hiva vahesia rini sa beku qolo sapu va turu ia goi.”   
\p
\v 13 Ta ṉaziri hola se Nebukaneza meke va garunu la tie si asa pude va mae i sari Sedareki, Misake, meke Abedeniko. Ke ta turaṉa mae si arini pa kenuna sa baṉara,  
\v 14 meke zama la i Nebukaneza si arini, “Vea, hinokara sia, ta Sedareki, Misake, meke Abedeniko, sapu gamu si koromia va nabulu la koari na qua tamasa meke lopu hiva vahesia gamu sa beku qolo sapu va turu ia rau?  
\v 15 Ego, pana avosi gamu sari mamalaiṉidi sari na buki, ivivu, mike, lohe, meke sari doduru kineha miuziki, be va nama pude hoqa todoṉo si gamu pude vahesia sa beku qolo sapu tavetia rau, si kote leana hola mo. Ba be pana lopu vahesia gamu si kote hinoqa ta gona nuquru la si gamu pa korapa nika huruṉuna. Pana gua si, na tamasa savana kote boka harupu gamu koasa limaqu?”   
\p
\v 16 Olaṉa la sari Sedareki, Misake, meke Abedeniko koasa baṉara, “Kei baṉara Nebukaneza, lopu kote va lavelave puleni gami si gami pa kenumu koasa ginugua hie.  
\v 17 Kei baṉara, be ta oki nuquru la si gami koasa nika halalana, si sa Tamasa sapu nabulu nia gami si boka harupu gami koasa nika, meke kote harupu gami Sa pa limamu goi.  
\v 18 Ba be guana lopu harupu gami Sa, ba hiva nia gami pude tumae nia goi, baṉara, sapu lopu kaqu va nabulu la tugo si gami koari mua tamasa babe vahesia sa beku qolo sapu va turu ia goi.”   
\s1 Hiva Va Matei Rini sari ka Ṉeta Baere te Daniela  
\p
\v 19 Ta dogoro pa isumatana sapu ta ṉaziri hola ni e Nebukaneza sari Sedareki, Misake, meke Abedeniko. Ke garuni sa pude va ṉiṉira ia sa nika ka zuapa totoso pule, hola nia sapu hoke gugua,  
\v 20 meke tozi ni sa sari kaiqa tie ṉiṉiradi koasa nana qeto minate pude pusi sari Sedareki, Misake, meke Abedeniko meke gona nuquru lani koasa nika halalana.  
\v 21 Ke sari ka ṉeta tie hire pu pokoni sari na dia poko gele, pokonene, pusi batu, meke kaiqa poko pule, si ta pusi meke ta gona nuquru la pa korapa nika halalana.  
\v 22 Sina sa ginarunu tanisa baṉara si ṉiṉira hola meke sa nika si maṉini hola ke la sa huruṉuna sa nika meke va matei sari varane totoso la gonani rini sari Sedareki, Misake, meke Abedeniko pa nika,  
\v 23 meke hoqa nuquru la sari ka ṉeta tie hire, sapu ta pusidi va leana, pa korapa nika huruṉuna.   
\p
\v 24 Meke hodahodaka se Nebukaneza meke gasa turu meke nanasi sa sari nana tie totoli, “Vea, lopu ka ṉeta tie tu si pusi gita meke gona nuquru ni pa nika?”  
\q2 Meke olaṉa si arini, “Uve, gua tugo, baṉara.”   
\p
\v 25 Zama si asa, “Doṉo la! Ka made tie tu si dogori rau ene lamae dia pa korapa nika, lopu ta pusidi meke lopu ta sigiti dia, meke sa vina made si guana tudia rina tamasa,” gua si asa.\fig Sedareki, Misake, Abedeniko meke sa mateana|alt="Shadrach, Meshack, Abednego and the angel" src="pana01.png" size="span" loc="Dan 3:6-25" copy="Pana01" ref="3:25" \fig*   
\s1 Sari Ka Ṉeta Tie si Ta Rupaha meke Tava Ululu Sage pa Dia Tinavete  
\p
\v 26 Ke ene tata la se Nebukaneza pa sadana sa nika meke kukili la, “Sedareki, Misake, meke Abedeniko, gamu na nabulu tanisa Tamasa Ululuna Hola, vura mae! Mae tani!”  
\p Ke vura koasa nika sari Sedareki, Misake, meke Abedeniko,  
\v 27 meke la sari koburu tavia, palabatu tinavete, qavuna, tie roverove, palabatu poata, tie varipitui, tie totoli, meke vari likohae ni rini sari ka ṉeta. Dogori rini sapu lopu tiqui sa nika sari tinidia, meke sari kaludia ba lopu uqu; sari dia poko ba lopu ṉadai, meke lopu hite humaṉa maratuṉaha si arini.   
\p
\v 28 Zama sa baṉara, “Mani tavahesi sa Tamasa tadi Sedareki, Misake, meke Abedeniko, sapu garunu mae nia sa Nana mateana pude harupi sari Nana nabulu! Raṉea rini si Asa meke va karia rini sa vina turu tanisa baṉara. Malumu si arini pude mate, pude lopu va nabulu la babe vahesi sari kaiqa tamasa pule; ba dia Tamasa eke mo si kaqu vahesia rini.   
\p
\v 29 Gua ke va turu ia rau kamahire sapu be esei sari tie, nasa sa dia butubutu na vinekala, sapu zama ṉoṉovalia sa Tamasa tadi Sedareki, Misake, meke Abedeniko, si kaqu ta magu va umumu, meke sari dia vetu si kote ta evaṉae na kobi remoremo; ura na loke tamasa pule si kote boka variharupi gugua hie.”   
\p
\v 30 Meke va rizu sage lani sa baṉara Nebukaneza sari Sedareki, Misake, meke Abedeniko pa tuturuana ululudi, koasa pinaqaha popoa pa Babiloni.   
\c 4  
\s1 Vina Rua Pinutagita te Nebukaneza  
\p
\v 1 Na zinama tanisa Baṉara Nebukaneza la koari na tinoni, butubutu, meke sari tiedi ri doduru vinekala, pu koa pa doduruna sa kasia popoa:  
\b  
\pi1 Mi koa tagotago nono la tu si gamu!   
\b  
\pi1
\v 2 Qetu si arau pude tozi koa gamu sari vina gilagila meke na tinavete variva magasa sapu tavete mae ni sa Tamasa Ululuna Hola koa rau.   
\q1
\v 3 Nake noma hola sari Nana vina gilagila,  
\q2 nomadi hola sari Nana tinavete variva magasadi!  
\q1 Sa Nana butubutu baṉara si na butubutu baṉara sapu koa hola ninae rane;  
\q2 sa Nana binaṉara si turu hola pa doduru sinage na sage.   
\pi1
\v 4 Arau, Nebukaneza, si koa qua pa qua vetu baṉara; qetuqetu qua meke tagotago qua.  
\v 5 Ba kamo si keke pinutagita sapu va matagutu au. Sipu korapa eko puta rau pa qua teqe, si dogori rau sari kineha na dinogodogorae sapu va matagutuqu.  
\v 6 Ke garuni rau sari doduru qua tie totoli pa Babiloni pude mae pa kenuqu pude rupaha mae nia koa rau sa pinutagita asa.  
\v 7 Totoso mae sari na tie korokorotae, na matemateana, na tie tiro pinopino, si tozini rau koa rini sa pinutagita, ba lopu boka rupaha mae nia tu rini koa rau.  
\v 8 Vina betona si mae se Daniela koa rau meke tozi nia rau sa pinutagita. Keke pozana si e Belotesaza, ta poza luli koasa qua tamasa, meke sa maqomaqo tadi na tamasa hopedi si koa pa korapana sa.  
\v 9 Zama si arau, “Belotesaza, palabatu tadi na tie korokorotae, gilania rau sapu sa maqomaqo tadi na tamasa hopedi si koa pa korapamu agoi, meke loketoṉa sapu tomedi si tasuna koa goi. Hie sa qua pinutagita. Mu va rupaha mae nia koa rau sa ginuana.   
\pi1
\v 10 Hire sari dinogodogorae sapu dogori rau sipu korapa eko puta rau pa qua teqe: Doṉo la si arau, meke koa nana pa kenuqu si keke huda pa kokorapana sa popoa. Sa ululuna si hola sisigiti.  
\v 11 Toqolo va noma hola sa huda meke ṉiṉira meke sa batuna si tiqu sage la pa galegalearane; meke dogoro betoa mo ri doduru hukihukirina sa kasia popoa si asa.  
\v 12 Sari elona sa si leleadi hola meke sari vuana si soku hola, meke doduru tie si boka hena mo koa sa. Pa kauruna si aqoro sari kurukuru pinomo meke koari lelaṉana si tavete vori sari kurukuru tapuru; doduruna sa kasia popoa si hena mo koasa.   
\pi1
\v 13 Koasa pinutagita sapu dogoria rau sipu korapa eko puta rau pa qua teqe, si doṉo la si arau, meke koa nana pa kenuqu si keke tie paleke inavoso, na tie hopena, gore mae guana pa maṉauru.  
\v 14 Velavela va ululae sisigiti si asa, ‘Maho gore nia sa huda, mamu rakoti sari lelaṉana; vagi pani sari elona, mamu va hurakatae i sari vuana. Va goveti sari kurukuru pinomo pa kauruna sa meke gua tugo sari kurukuru tapuru pa lelaṉana.  
\v 15 Ba vekoi sari karosona meke dadagana; pusi ni aeana meke boronizi, vekoi mani koa pa pepeso, koari na duduli pa pezara.  
\pi1 Vekoa si asa, mani bobosia na puni pa maṉauru; vekoa mani koa turaṉi sari kurukuru pinomo meke sari linetelete pa popoa pepeso.  
\v 16 Vekoa mani ta hobe sa binalabala tanisa, mani ta poni nia sa sa binalabala tadi na kurukuru pinomo, osolae hola koasa sari ka zuapa vuaheni.  
\v 17 Sa binalabala tava egona si ta tozi vura koari na tie paleke inavoso, sari tie hopedi tozi vura nia sa vinizata hie, pude tumae nia ri na tie toadi sapu sa Tamasa Ululuna Hola si baṉarani sari na butubutu baṉara tadi na tie meke poni Sa si arini pu hiva poni Sa meke va palabatu i Sa koa rini sari pu lopu hite arilaedi pa tie.’   
\pi1
\v 18 Hierana sa pinutagita taqarau, arau baṉara Nebukaneza. Ego, Belotesaza tozi nau, na sa si guni nia sa, ura lopu keke koari na tie gilagilana pa qua butubutu baṉara boka rupaha poni nau. Ba agoi kote boka mo, sina sa maqomaqo tadi na tamasa hopedi si koa pa korapamu agoi.”   
\s1 Rupahia Daniela sa Pinutagita  
\pi1
\v 19 Ba nunala se Daniela sapu Belotesaza keke pozana pa totoso asa, sari nana binalabala va matagutu ia. Ke zama sa baṉara, “Belotesaza, mu lopu va malumia sa pinutagita babe sa laena sa pude va matagutu igo.”  
\pi1 Olaṉa se Belotesaza, “Qua baṉara, be tadi na mua kana sa pinutagita hie babe tadi na tie pu kukiti nigo, be leana!  
\v 20 Sa huda sapu dogoria goi, sapu toqolo va noma meke ṉiṉira, meke sa batuna si tiqu la pa galegalearane, meke ta dogoro pa doduruna sa popoa pepeso,  
\v 21 sari elona si leleadi meke katakata sari vuana; poni ginani sa sari doduru, va aqori sa sari na kurukuru pinomo pa pezara, meke sari lelaṉana si tavete ni vori ri na kurukuru tapuru,  
\v 22 baṉara, agoi mo sa huda asa! Agoi si na baṉara lavata meke ṉiṉira; sa mua vinalavata si kamo la pa galegalearane, meke baṉara ni goi sari doduru kamo la koari na vasidi pa seu koasa kasia popoa.  
\v 23 Kei baṉara, agoi dogoria sa tie paleke inavoso, sa tie hopena, gore maena pa maṉauru meke zama, ‘Maho gore nia sa huda mamu huara pania, ba vekoa mani koa ta pusi pa aeana meke boronizi sari dadagana, koari na duduli pa pezara, ba sari karosona si kaqu koa hola pa pepeso. Vekoa si asa mani bobosia na puni pa maṉauru; mani koa guana kurukuru pinomona si asa, osolae hola si ka zuapa vuaheni.’   
\pi1
\v 24 Kei baṉara, ego, hiera gua sa rinupahana sa, meke hie sa inavoso sapu va vura ia sa Tamasa Ululuna Hola, la koasa qua palabatu sa baṉara.  
\v 25 Kote ta hadu vura si agoi koari na tie meke kote koa turaṉi goi sari na kurukuru pinomo; kote hena duduli si agoi guana bulumakao meke kote bobosigo na puni pa maṉauru. Ka zuapa vuaheni si kote hola gua osolae tumae nia goi sapu Sa Tamasa Ululuna Hola si Baṉara holani sari na butubutu baṉara tadi na tie meke vari poni lani Sa koarini pu hiva poni Sa.  
\v 26 Sa laena sa ginarunu pude vekoa sa dadagana sa huda turaṉae sari karosona, si sa mua butubutu baṉara si kote ta poni pule nia goi pana guana helahelae nia goi sapu sa Tamasa si Baṉara nia sa kasia popoa.  
\v 27 Kei baṉara, gua ke mu va tabei sari qua vinari tokae pa binalabala: Veko pani sari mua sinea, mamu taveti gua sapu toṉoto; veko pani sari mua hahanana kaleadi, mamu tataruni saripu ta ṉoṉovala. Hokara pude gua asa si kote hoda la sa mua tinoa ravutuna.”   
\s1 Gorevura sa Pinutagita  
\pi1
\v 28 Sari doduru hire si ta evaṉa beto koe baṉara Nebukaneza.  
\v 29 Ka manege rua vuaheni mudina asa, si enene sa baṉara pa batu vetu koasa vetu baṉara pa Babiloni,  
\v 30 meke zama si asa, “Vea, lopu hie tu sa Babiloni nomana sapu kuria rau pa qua ṉiniraṉira nomana pude na popoa tanisa baṉara, meke pude na tinolava tanisa qua binaṉara?”   
\pi1
\v 31 Sari zinama si korapa koa pa beruna totoso kamo mae mo si keke mamalaiṉi pa maṉauru, “Hiera gua sa zinama pa guguamu agoi, baṉara Nebukaneza: Sa mua binaṉara si kamahire ta vagi palae koa goi.  
\v 32 Kote ta hadu vura koari na tie si agoi meke kote koa turaṉi goi sari na kurukuru pinomo; kote hena duduli gua ri na bulumakao si agoi. Ka zuapa vuaheni si kote hola gua meke tiqe kote tozi vura nia goi sapu sa Tamasa Ululuna Hola si baṉara ni sari doduru butubutu baṉara tadi na tie meke Asa poni lani koarini pu hiva poni Sa.”   
\pi1
\v 33 Meke pa totoso tugo asa si tava gorevura gua sapu ta zamae pa guguana Nebukaneza. Ta hadu taloa si asa koari na tie meke hena duduli guana bulumakao si asa. Sa tinina si boboso koasa puni pa maṉauru osolae sari kaluna si toqolo guana kalu atata meke sari visuvisuna si guana kakarutu nenedi ri na kurukuru tapuru.   
\s1 Vahesia Nebukaneza sa Tamasa  
\pi1
\v 34 Pa vina betona sa totoso asa, si arau, Nebukaneza, si va eṉa sagei sari mataqu pa maṉauru, meke pule mae sa ginilae koa rau. Meke vahesia rau sa Tamasa Ululuna Hola. Va lavatia rau meke vahesia rau si Asa sapu toa hola ninae rane.  
\q1 Sa Nana binaṉara si na binaṉara sapu koa hola;  
\q2 sa Nana butubutu baṉara si koa ṉiṉira pa sinage na sage.   
\q1
\v 35 Doduru tiena sa popoa pepeso  
\q2 si loketoṉa mo guni ni Sa.  
\q1 Tavetia Sa gua sapu hiva nia Sa  
\q2 koari na mateana pa maṉauru  
\q2 meke koari na tiena sa popoa pepeso.  
\q1 Loke tie kote boka tuqe pule nia sa limana  
\q2 babe zama la koa Sa: “Na sa si tavetia Goi?”   
\pi1
\v 36 Pa totoso tugo asa si pule mae sa qua ginilae, sa qua vina lavata meke tinolava si tava pule mae koa rau koasa vina lavatana sa qua butubutu baṉara. Hata vagi pule nau ri na qua tie totoli na palabatu meke tava habotu pule si arau koasa qua habohabotuana baṉara meke tava ṉiṉira hola la tu si arau, hola nia sapu tatasana.  
\v 37 Ego arau, Nebukaneza, si vahesia meke va lavatia meke va ululia sa Baṉara pa Maṉauru, sina doduru tiṉitoṉa sapu taveti Sa si toṉoto, meke viliviliti va toṉoto si Asa doduru totoso. Meke arini pu ene pa vinahesi pule si boka va pepekae i Sa.   
\c 5  
\s1 Sa Inevaṉa te Belosaza  
\p
\v 1 Keke totoso, sipu koa baṉara se Belosaza, si tavetia sa si keke inevaṉa nomana meke ruvati sa si keke tina koimata meke napo vaeni turaṉi sa si arini.  
\v 2 Sipu korapa napo vaeni se Belosaza si garuni sa si arini pude paleke maeni sari na kapa qolo meke siliva sapu vagi e Nebukaneza, sa tamana, koasa Zelepade pa Zerusalema, pude napo ni sa baṉara meke sari nana koimata, sari na loana, meke sari nana barikaleqe pinausu.  
\v 3 Ke paleke mae ni rini sari kapa qolo sapu ta vagidi koasa Zelepade te Tamasa pa Zerusalema, meke napo ni sa baṉara meke sari nana koimata, sari loana, meke sari nana barikaleqe pinausu.  
\v 4 Totoso napo rini si vahesi rini sari na tamasa ta tavetaedi pa qolo, siliva, boronizi, aeana, huda, meke na patu.   
\p
\v 5 Meke vura va hodaka mae sari kakarutu lima tie meke podalae kubekubere si asa koasa gobagoba, tata koasa tuturuana zuke pa vetu baṉara. Doṉo toto mo sa baṉara totoso kubekubere si asa.  
\v 6 Hobe sa isumata tanisa meke matagutu hola nana, ziziziri sari tuṉutuṉu nenena meke lopu boka turu si asa.  
\v 7 Kukili vura sa baṉara pude va mae i sari na tie vakuvakutae, na matemateana, na tie tiro pinopino\f * \fr 5:7 \ft Tiro pinopino pude tozia gua sapu kote ta evaṉa vugo repere.\f*, meke zama i sa sari tie gilagilana hire pa Babiloni. “Asa pu tiro ia sa kinubekubere hie meke rupaha mae nia koa rau sa laena, si kaqu tava poko pepolo si asa, tava paku sa seni qolo pa ruana, meke kote na vina ṉeta si asa pude koimata nia sa butubutu binaṉara.”  
\v 8 Meke nuquru beto sari doduru tie gilagilana tanisa baṉara, ba lopu boka tiro ia rini sa kinubekubere babe rupahia sa ginuana.  
\v 9 Ke matagutu nono la se baṉara Belosaza meke hobe va kaleana sa isumatana na matagutu va hola. Sari nana koimata ba nunala.   
\p
\v 10 Avosi sa tinana sa baṉara sari mamalaiṉina sa baṉara meke sari koimata meke nuquru la si asa koasa lose inevaṉa, meke zama, “Baṉara, mu toa hola ninae rane! Mu lopu matagutu babe nunala si goi!  
\v 11 Koa nana si keke tie pa mua butubutu baṉara sapu koa ia sa maqomaqo tadi na tamasa hopedi. Pa totoso tanisa tamamu si ta gilana sapu sa tie hie si dodogorae, tumatumaena meke tago ginilagilana lohina gugua tadi na tamasa. Se Nebukaneza sa tamamu sa baṉara si vizatia si asa pude tuturaṉa koari na tie korokorotae, na matemateana, na tie tiro pinopino, na tie vakuvakutae.  
\v 12 Sa tie hie, se Daniela, sapu poza nia Belotesaza sa baṉara, si ta gilana sapu gilaena, tumatumaena, bakabakala, meke boka rupaha pinutagita, va bakali sari binalabala voridi, meke olaṉi sari ninanasa tasunadi. Tioko ia se Daniela, meke kote tozini gamu sa sa ginuana sa kinubekubere isa.”   
\s1 Rupahia Daniela sa Kinubekubere  
\p
\v 13 Ke ta turaṉa la se Daniela pa kenuna sa baṉara, meke zama sa baṉara, “Agoi se Daniela, keke koari na tie ta raovodi pa Ziuda sapu sa tamaqu sa baṉara na turaṉa maeni?  
\v 14 Ele avoso nia rau sapu sa maqomaqo tadi na tamasa hopedi si koa pa korapamu agoi meke sapu tago ia goi sa dinogodogorae, tinumatumae meke na ginilagilana lohina.  
\v 15 Sari tie gilagilana meke vakuvakutae si ele ta vagi mae pa kenuqu pude tiro ia sa kinubekubere hie meke pude tozi nau sa ginuana, ba lopu boka tozi nau rini.  
\v 16 Ego, ele avoso nia rau sapu agoi si boka rupahi meke toṉoto pule i sari tinasuna sapu soku voridi. Be boka tiro ia goi sa kinubekubere hie meke tozi nau goi sa ginuana, si kote tava sage poko pepolo si agoi meke tava sigoto seni qolo pa ruamu, meke kote tava veko si agoi pude na vina ṉeta koasa tuturuana ululuna koasa butubutu baṉara.”   
\p
\v 17 Meke olaṉia Daniela sa baṉara, “Mamu kopuni sari mua vinariponi pude mua telemu, mamu poni lani koari kaiqa pule sari mua pinia. Ba kote tiro la nia rau koasa baṉara sa kinubekubere meke tozi nia sa ginuana.   
\p
\v 18 Baṉara, sa Tamasa Ululuna Hola poni la nia koasa tamamu, se Nebukaneza, sa binaṉara meke linavata, sa tinolava meke pinamaṉa.  
\v 19 Koa gua koasa tuturuana ululuna sapu ponia Sa koa sa, si matagutu nia ri doduru tie na butubutu si asa, meke sari tie pa doduru vinekala si neneqara pa kenuna. Arini pu hiva va matei sa si va matei sa; arini pu hiva va toa i sa si va toa i sa; arini pu hiva va sage i sa pa dia tuturuana si va sage i sa; meke arini pu hiva va pepekae i sa si va pepekae i sa.  
\v 20 Ba totoso podalae vahesi pule nia, meke nabu sa bulona si tava rizu si asa koasa nana habohabotuana baṉara meke ta vagi palae sa nana tinolava.  
\v 21 Ta hadu taloa si asa koari na tie meke ta poni nia sa sa binalabala tadi na kurukuru pinomo; koa turaṉi sa sari na doṉ'ki pinomo meke hena duduli guana bulumakao; meke sa tinina si tava boboso koari na puni pa maṉauru, osolae helahelae nia sa sapu sa Tamasa Ululuna Hola si baṉara ni sari na butubutu tadi na tie meke va baṉaria Sa koa rini si asa pu hiva vizatia Sa.   
\p
\v 22 Tumaeni mua sari doduru vivinei hire, ba agoi Belosaza, sa tuna, si lopu va pepekae pule nigo.  
\v 23 Va turu pule nigo si agoi pude va karia sa Baṉara pa Maṉauru. Vagi goi sari na kapa qolo pa Nana Zelepade pude napo ni vaeni agoi meke sari mua koimata, sari loamu, meke sari mua barikaleqe pinausu. Vahesi goi sari na tamasa ta tavetedi pa qolo, siliva, boronizi, aeana, huda, meke patu, sapu lopu boka dodogorae, avavosae, meke balabala. Ba lopu hite va lavatia goi sa Tamasa pu tagoi sari doduru ṉiniraṉira meke kopu nia Sa sa mua tinoa meke sari doduru mua tinavete.  
\v 24 Gua asa ke garunu mae nia Sa sa lima sapu kuberena sa kinubekubere hie.   
\p
\v 25 Hiera gua si ta kubere:  
\pc ‘NAE, NAE, PADA, PAQAHA.’   
\p
\v 26 Hie ginuadi sari zinama hire:  
\p Nae: Ele nae i Tamasa sari rane sapu kote baṉara si agoi meke ele va beto ia Sa.  
\v 27 Pada: agoi si ele ta pada koari na sikele meke sapu lopu kamoa goi sa pada.  
\v 28 Paqaha: Sa mua butubutu si ele ta paqaha meke ta poni la koari pa Media meke koari pa Pesia.”   
\p
\v 29 Meke pa ginarunu te Belosaza si tava poko pepolo se Daniela, meke tava paku seni qolo sa ruana, meke tava poni nia sa sa vina ṉeta tuturuana ululuna koasa butubutu baṉara.\x * \xo 5:29 \xt Zen 41:42\x*   
\p
\v 30 Koasa boṉi tugo asa, si ta seke va mate se Belosaza sa baṉara pa Babiloni,  
\v 31 meke e Dariasi sa tie Media, si vagi hobena sa binaṉara koasa butubutu; onomo ṉavulu rua vuahenina si asa pa totoso asa.   
\c 6  
\s1 Daniela pa Korapa Pou Laione  
\p
\v 1 Dariasi si vizatia pude va turu i si ka keke gogoto hiokona puta tie pude qavuna nia sa doduruna sa nana butubutu baṉara,  
\v 2 meke ka ṉeta koimata pude totoli ni sari kasa arini si vizati sa. Keke koari ka ṉeta si e Daniela. Sari na qavuna si kote olaṉa la koari ka ṉeta tie totoli pude va gorevura i sari na hiniva tanisa baṉara.  
\v 3 Ego, se Daniela si tavetavete va leana holani sari kasa koimata totoli meke sari na qavuna, koa gua koari nana binokaboka sapu noma hola, ke balabala sa baṉara pude va kopu nia koasa sa doduruna sa butubutu baṉara.  
\v 4 Ke podekia ri na qavuna meke ari koimata totoli pude hata nia siraṉa pude zutu ia. Ba pa nana tinavete si lopu boka ta zutu si asa, sina sa nana hahanana si toṉoto meke ta raṉena si asa; loke nana sinea babe kaiqa vasina si loposo nia sa.  
\v 5 Vina betona si zama si arini, “Lopu kote boka vagia gita si keke ginugua pude zutu ia se Daniela osolae vagia pa kaiqa ginugua la gua tu koasa tinarae tanisa nana Tamasa.”   
\p
\v 6 Ke topue varigara la sari na qavuna na koimata totoli pude dogoria sa baṉara, meke zama, “Baṉara Dariasi, mu toa hola ninae rane!  
\v 7 Gami na tie totoli, na qavuna meke sari na dia tie varitokae, si ele va ego ia pude garunu nia agoi sa baṉara si keke tinarae sapu va ṉiṉira ia sa binalabala sapu loke tie kote varavara la pa kaiqa tamasa pule koari ka toloṉavulu puta rane sapu mae hire, ba koa agoi baṉara mo. Asa pu varavara la pa kaiqa tamasa si kote ta gona nuquru la pa pou lohina tadi na laione.  
\v 8 Ego, baṉara, mu garunia sa vina turu asa, mamu kubere gore nia pude lopu kote boka ta hobe gua sapu hoke ta tavete koari na tinarae tadi pa Media meke Pesia, sapu lopu boka ta hobe.”  
\v 9 Ke kubere gore nia e Dariasi sa baṉara sa tinarae.   
\p
\v 10 Totoso tumae nia Daniela sapu ele ta tavete sa vina turu asa, si pule la pa nana vetu si asa meke sage la pa nana lose pa kali sage, vasina koa sari vuida sapu tukele la pa Zerusalema. Ṉeta totoso pa hopeke rane si kokotuṉu si asa meke varavara, zama leana la koasa nana Tamasa, gua mo sapu ele hoke tavetia sa doduru rane.   
\p
\v 11 Meke topue varigara la si ari kasa tie hire meke dogoria se Daniela korapa varavara meke tepa tinokae la koasa nana Tamasa.  
\v 12 Ke la si arini koasa baṉara meke la nanasa nia sa nana vina turu: “Vea, lopu kuberia tu goi sa tinarae sapu koa ri ka toloṉavulu puta rane sapu korapa mae si doduru tie kote varavara la koa goi mo, gua? Loke tie si kote varavara la pa kaiqa votiki tamasa babe na tie. Ura asa sapu lopu lulia sa tinarae, si kaqu ta gona nuquru la pa korapana sa pou lohina tadi na laione.”  
\p Olaṉa sa baṉara, “Uve, sa vina turu si asa tugo gua sapu ta tavete pa tinarae tadi Media meke Pesia, sapu lopu kaqu ta hobe.”   
\p
\v 13 Meke zama si arini koasa baṉara, “E Daniela, sapu keke arini pu ta raovo mae pa Ziuda, si lopu hite hiva va tabe igo sa si agoi baṉara, babe koasa vina turu sapu kubere gore nia goi. Korapa varavara ṉeta totoso pa hopeke rane si asa.”  
\v 14 Totoso avosia sa baṉara sapu guahe, si talotaṉa hola si asa; meke sipu lopu ele lodu sa rimata si podeke sisigitia sa pude harupia se Daniela.   
\p
\v 15 Meke ene varigara la sari kasa tie koasa baṉara meke zama la koa sa, “Mu va nonoga ia baṉara sapu koasa tinarae tadi pa Media meke Pesia si loke vina turu sapu tavetia sa baṉara si boka ta hobe.”   
\p
\v 16 Ke vala nia sa baṉara sa zinama, meke turaṉa vagia rini se Daniela meke gona la nia pa pou lohina tadi na laione. Meke zama sa baṉara koe Daniela, “Mani harupu igo sa mua Tamasa si agoi, Asa sapu nabulu nia goi doduru totoso!”  
\v 17 Keke patu si tava veko la pa ṉuzuna sa pou, meke tokoro la nia sa baṉara sa nana riṉi meke gua tugo sari riṉi tadi nana koimata, pude lopu kaqu boka ta harupu tugo se Daniela.  
\v 18 Meke pule sa baṉara koasa nana vetu baṉara, meke lopu henahena si asa koasa boṉi asa; loketoṉa linopilopi va qetuqetu tie si ta evaṉa tugo. Meke lopu boka puta si asa.   
\p
\v 19 Koasa kalalasa kekenu pana vaqavaqasa, si tekulu sa baṉara meke bebeno la koasa pou tadi na laione.  
\v 20 Totoso tata la tugo sa koasa pou tadi na laione, si kuliusuna meke titioko la si asa koe Daniela, “Daniela, nabulu tanisa Tamasa toana, vea, boka harupu igo sa mua Tamasa sapu vahesia goi doduru totoso, koari na laione?”   
\p
\v 21 Olaṉa se Daniela, “Baṉara, mamu toa hola ninae rane!  
\v 22 Garunu mae nia sa qua Tamasa sa Nana mateana meke kumuhi ṉuzudi sari na laione. Lopu hite garatau rini sina loke qua sinea si arau pa Kenuna Sa. Meke koa goi, baṉara, ba loke kinaleana si ele tavetia rau pa kenumu.”   
\p
\v 23 Qetu hola sa baṉara meke vala zinama pude ovulu vura nia se Daniela koasa pou. Meke totoso ta ovulu vura se Daniela si loke bakora si ta dogoro koa sa, sina raṉea sa sa nana Tamasa.  
\v 24 Pa ginarunu tanisa baṉara si ta vagi saripu zutuna se Daniela meke ta gona nuquru la pa korapa pou tadina laione, turaṉae dia barikaleqe meke koburu. Sipu lopu ele kamo pa hatara si arini si horu vagi mo ari laione meke garata moku pani susuridi.   
\p
\v 25 Meke kubere la se Dariasi sa baṉara koari doduru tie, na butubutu meke tie pa doduru vinekala pa doduruna sa popoa pepeso:  
\b  
\pi1 “Mi tagotago va noma!   
\pi1
\v 26 Na vina turu si vatu nia rau sapu pa doduru pinaqaha popoa pa qua butubutu baṉara, doduru tie si kaqu matagutu nia meke pamaṉa nia sa Tamasa te Daniela.  
\q1 Ura na Tamasa toana si Asa  
\q2 meke koa hola ninae rane ka rane;  
\q1 sa Nana butubutu baṉara si lopu boka ta huara,  
\q2 sa Nana binaṉara si lopu kaqu kokoi.   
\q1
\v 27 Vari harupi si Asa meke vari tokae,  
\q2 na vina gilagila si taveti Sa meke na tinavete variva magasa pa maṉauru meke pa pepeso.  
\q1 Asa harupia se Daniela  
\q2 koari na ṉiniraṉira tadi na laione.”   
\p
\v 28 Ke ravutu se Daniela koari na binaṉara tadi Dariasi meke Saerasi sa tie Pesia.   
\c 7  
\ms1 Tozi Vura ni Daniela sari Nana Dinogodogorae  
\mr 7:1, 12:13  
\s1 Pinutagita Kekenu te Daniela: Ka Made Kurukuru  
\p
\v 1 Koasa vuaheni kekenu sapu koa baṉara se Belosaza pa Babiloni, si kamo si keke pinutagita koe Daniela, meke dogoria sa si keke dinogodogorae sipu korapa eko puta si asa pa nana teqe. Sa vivinei koasa nana pinutagita si kubere gore nia sa.  
\v 2 Zama se Daniela: “Koasa qua pinutagita pa boṉi asa si doṉo la si arau, meke isara pa kenuqu rau sari ka made givusu pa maṉauru korapa hiru ia rini sa kolo lamana.  
\v 3 Meke vura mae koasa kolo lamana si ka made kurukuru lavata, hopeke votivotikaedi.\x * \xo 7:3 \xt Rev 13:1, 17:8\x*  
\v 4 Sapu kekenu si doṉo guana laione meke sari tatapuruna si gua tadi na atata. Kopu doṉo la si arau osolae ta daku palae sari tatapuruna meke ta ovulu sage si asa koasa pepeso pude turu koari karua nenena guana tie, meke na bulo tie si ta poni nia sa.   
\p
\v 5 Meke isana pa kenuqu sa kurukuru vina rua, sapu doṉo guana bea. Turu ni sa sari nenena pa keke kali tinina si asa meke ka ṉeta susuri raqaraqa si koa dia pa ṉuzuna, pa vari korapadi ri livona. Ta tozi si asa pude, ‘Gasa turu mamu hena va soku masa gua sapu hiva nia goi!’ gua.   
\p
\v 6 Mudina asa, si doṉo la si arau, meke isana pa kenuqu si keke kurukuru pule sapu doṉo guana leopadi. Meke koa dia pa mudina sa si ka made tatapuru gugua tadi na kurukuru tapuru. Sa kurukuru hie si ka made batuna, meke ta poni nia sa sa ṉiniraṉira pude koa baṉara.   
\p
\v 7 Beto asa, koasa qua dinogodogorae pa boṉi asa si doṉo la si arau, meke isana pa kenuqu, si sa kurukuru vina made sapu doṉo hikare meke variva matagutuna meke ṉiṉirana hola. Na livo aeana nomadi si tanisa sapu huarani sa meke henani sa sarini pu va matei sa meke neti sa pa kauru nenena sarini pu koa hola. Na votikaena hola koari na kurukuru pu ele vura, meke koa dia koasa si ka manege puta kikiho.  
\v 8 Sipu korapa balabala i arau sari na kikiho hire, si vura nana pa kenuqu koasa kurukuru, si keke kikiho pule, na kikiho hitekena, sapu vura mae pa vari korapadi; meke ka ṉeta ari na kikiho si ta rabutu vura pa kenuna sa. Sa kikiho hie si tago mata gugua tadi na tie meke na ṉuzu sapu vahesi pule.   
\s1 Dogoria Daniela si Asa sapu Toa Hola Ninae Rane  
\p
\v 9 Sipu korapa doṉo la si rau,  
\q2 si sari na habohabotuana baṉara si ta veko dia mo pa dia vasidi,  
\q2 meke Asa Pu Koa Pukerane meke Ninae Rane si vagia sa Nana habohabotuana.  
\q1 Sari Nana poko si keoro guana sinou  
\q2 meke sa kalu pa batuna si keoro gua tugo na kalu sipi.  
\q2 Sa Nana habohabotuana si halalia na nika,  
\q2 meke doduru totopilina si huruṉu beto.   
\q1
\v 10 Meke keke ovuku nika si totolo vura,  
\q2 vura mae gua pa Kenuna Sa.  
\q2 Tina na tina si koa nabulu koa Sa;  
\q2 soku vuro tina va tata ia soku vuro tina si turu pa Kenuna Sa.  
\q2 Habotu beto si arini koasa vinaripitui asa,  
\q2 meke ta tukele sari na buka.   
\p
\v 11 Na zama va titie lamo sa kikiho hitekena. Doṉo toto la mo si arau osolae tava mate sa kurukuru meke sa tinina si ta gona nuquru la pa korapa nika halalana.  
\v 12 Sari ka ṉeta kurukuru pule si tava malumu pude toa ba pa keke kukuru totoso mo, ba sari dia ṉiniraṉira si ta vagi palae.   
\p
\v 13 Pa korapana sa qua dinogodogorae pana boṉi si doṉo la si arau, meke turu nana pa kenuqu si keke sapu doṉo guana keke tuna na tie, pu luli mae koari na lei pa Maṉauru. Ene la si Asa koa Sa pu koa pukerane meke ninae rane meke ta turaṉa la si Asa pa kenuna Sa.  
\v 14 Na ta poni nia Sa, sa tinolava, meke ṉiniraṉira tanisa binaṉara meke vahesia ri doduru tie na butubutu na tiedi ri doduru vinekala si Asa. Sa Nana binaṉara si koa hola ninae rane meke loke kokoina. Sa butubutu baṉara Tanisa si lopu kaqu ta huara.”   
\s1 Ta Rupaha sa Pinutagita  
\p
\v 15 “Arau, Daniela si tasuna pa maqomaqoqu, na matagutu nia rau sa pinutagita sapu dogoria rau.  
\v 16 La si arau koasa keke ri pu turudi vasina meke nanasa nia sa ginuadi ri doduru hire.  
\p Ke tozi nau sa meke rupaha mae nia sa:  
\v 17 zama si asa, ‘Sari ka made kurukuru lavata hire si ka made butubutu baṉara sapu kote turu vura pa popoa pepeso.  
\v 18 Ba sari pu tava madidi koa Sa pu Ululuna Hola si kote ta poni nia sa butubutu baṉara meke kote tagoa rini ninae rane ka rane.’   
\p
\v 19 Meke hiva tumae nia rau sa ginuana hinokara sa vina made kurukuru lavata, sapu votikaena hola koari doduru meke variva matagutuna hola koari nana livo aeana meke kakarutu boronizi. Sa kurukuru lavata asa si huari meke gani sari tie, meke neti naperi sari pu koa hola.  
\v 20 Meke hiva tumae nia tugo rau sa guguadi ri ka manege puta kikiho pa batuna, meke sa keke kikiho sapu vura sage mumudi, sapu va hoqa pani sari ka ṉeta kikiho, sa kikiho sapu turu vura koari kasa meke tago mata meke ṉuzu sapu vahesi pulenia.  
\v 21 Sipu korapa doṉo toto la arau, si varipera la koari na tie madidi te Tamasa sa kikiho asa meke va kilasi sa,  
\v 22 osolae kamo mae si Asa pu Koa Pukerane meke Ninae Rane meke vari pitui ni meke toka ni Sa sari tie madidi Tanisa sapu Ululuna Hola, meke tagoa ri tie madidi Tanisa sa butubutu baṉara.   
\p
\v 23 Va mae ia sa koa rau sa vina bakala hie: ‘Sa kurukuru vina made si na vina made butubutu baṉara sapu kote turu vura pa popoa pepeso. Kote votikaena si asa koari doduru butubutu baṉara meke kote va kilasia sa sa doduruna sa popoa pepeso; kote neti gore va kaleana ia sa.  
\v 24 Sari ka manege puta kikiho si ka manege puta baṉara sapu kote vura mae koasa butubutu baṉara hie. Mudi dia rini si kote keke baṉara pule si kote vura mae, kote votikaena si asa koa rini pu mae kekenu; kote va gore pani sa si ka ṉeta baṉara.  
\v 25 Kote va karikari la ia sa sa Tamasa Ululuna Hola meke ṉoṉovali sari tie madidi Tanisa meke podekia sa pude hobei sari na totoso na tinarae sapu ele tava turudi. Sari na tie madidi si kote tava ade la koa sa, koari ka ṉeta vuaheni kukuruna.   
\p
\v 26 Ba sa vinari pitui si kote ta evaṉa meke sa nana ṉiniraṉira si kote ta vagi palae meke ta huara palae.  
\v 27 Meke sa binaṉara, ṉiniraṉira, meke linavata koari na butubutu baṉara pa kauruna sa doduruna sa maṉauru si kote ta ade karovo la koa ri na tie ta madidi, sari tie Tanisa sapu Ululuna Hola. Sa Nana butubutu baṉara si kote na butubutu baṉara sapu kote koa hola ninae rane, meke doduru baṉara si kote vahesia meke va tabe ia.’   
\p
\v 28 Tani beto sa vivinei. Arau, Daniela si tasuna sisigiti koari qua binalabala, meke hobe va kaleana sa isumataqu na matagutu va hola, ba kopuni mo arau si hire meke lopu tozi rau lamae.”   
\c 8  
\s1 Dogoro Sipi Kokoreo meke na Qoti se Daniela pa Nana Dinogodogorae  
\p
\v 1 Pa vina ṉeta vuahenina sa binaṉara te Belosaza si dogoria arau, Daniela, si keke dinogodogorae mudina sapu keke sapu ele dogoria rau.  
\v 2 Koasa qua dinogodogorae si dogoro pule nau si arau pa korapana sa vasileana ta gobana pa Susa, pa pinaqaha popoa pa Elami; pa korapana sa dinogodogorae si koa qua si arau pa taqelena sa Tototolo Ulai, na kolo ta paza vagina pa ovuku.  
\v 3 Doṉo sage si arau meke koa nana pa kenuqu si keke sipi kokoreo sapu karua kikihona, turu nana pa taqelena sa tototolo, meke sari kikihona si gele. Keke ri kikihona si gele hola nia si keke ba toqolo mumudi maena mo.  
\v 4 Kopu doṉo la si arau totoso haqala totoro la si asa pa kali lodu rimata, meke la pa kali matao meke pa kali gede. Loke kurukuru ṉame boka turu va tia ia, meke lopu keke si boka la variharupi koasa ṉiniraṉira tanisa sipi kokoreo. Gua sapu hiva tavetia sa si tavetia mo sa meke ta evaṉae noma ṉiṉira hola si asa.   
\p
\v 5 Sipu korapa balabala va gele ia rau si hie, si vura va hodaka pa kali lodu rimata si keke qoti sapu noma va leana kikihona pa vari kokorapadi ri matana. Tuturei hola karovia sa sa popoa pepeso ba lopu hite tiqu laia sa sa popoa pepeso.  
\v 6 Tia mae ia sa sa sipi kokoreo, karua kikihona hie, sapu dogoria rau turu nana pa kali taqele meke ta ṉazirina toa meke totoro mae ia sa.  
\v 7 Dogoria rau sapu raza va kaleana ia sa sa sipi kokoreo, seke ia sa meke huara pani sa sari karua kikihona. Lopu garo sa sipi kokoreo, lopu boka raza hobena; la sa qoti meke seke gore nia pa pepeso meke neti ia sa, meke lopu keke si boka la harupu ia sa sipi kokoreo pa ṉiniraṉira tanisa qoti.   
\p
\v 8 Nomana sa ṉiniraṉira tanisa qoti ba pa korapana sa totoso sapu ṉiṉira hola si asa si moku palae sa nana kikiho nomana, meke pa nana lolomo si vura mae si ka made kikiho nomadi sapu toqolo sage la koari ka made givusuna sa maṉauru.  
\v 9 Vura mae koasa keke ari na kikiho si keke kikiho pule, sapu podalae va hiteke ba toqolo pa ṉiniraṉira, la gua pa kali matao meke hola la pa kali gasa rimata meke la gua koasa Popoa Leleana\f * \fr 8:9 \ft Sa Popoa Leleana si sa Popoa Izireli.\f*.  
\v 10 Noma la tu si asa osolae kamo la ia sa sa qeto minate pa maṉauru, meke gona gore ni sa pa pepeso sari kaiqa ri qeto pinopino meke neti gore ni sa.\x * \xo 8:10 \xt Rev 12:4\x*  
\v 11 Va turu pule nia si asa pude noma gugua sa Koburu Tavia tanisa qeto minate pa maṉauru; vagi pani sa sari na vinukivukihi sapu ta tavete doduru rane la koa Sa, meke sa Nana Zelepade si tava boni.  
\v 12 Koa gua koasa vinaripera tanisa kikiho hitekena\f * \fr 8:12 \ft Sa vinaripera tanisa kikiho hitekena babe sari sinea tadi na tie madidi.\f*, si sa puku tie madidi meke sa vinukivukihi sapu ta tavete doduru rane si ta hukata. Bokaboka si asa pa doduru tiṉitoṉa sapu tavetia sa, meke sa hinokara si ta gona la pa pepeso.   
\p
\v 13 Meke avosia rau zamana si keke tie hopena, meke keke pule si zama la guahe koa sa, “Vea seunae gua meke kote tava gorevura sa dinogodogorae hie, sapu sa dinogodogorae tanisa vinukivukihi doduru rane, sa tinavete sea sapu va bonina sa vasina hopena meke sa puku tie madidi sapu kote ta neti pa kauru nene?”   
\p
\v 14 Zama si asa koa rau, “Kote vagi karua tina ṉeta gogoto veluvelu meke munumunu totoso sapu lopu kote ta tavete sari na vinukivukihi; hola sapu asa si kote tava madi pule sa Zelepade,” gua si asa.   
\s1 Rupahia e Qebireli, sa Mateana, sa Pinutagita  
\p
\v 15 Sipu korapa doṉo la si rau koasa dinogodogorae meke korapa podekia pude tumae nia, si turu nana pa kenuqu si keke sapu doṉo guana tie.  
\v 16 Meke avosia rau si keke mamalaiṉi tie, korapa titioko mae gua pa Tototolo Ulai sapu zama, “Qebireli, tozi nia sa guguana sa dinogodogorae koasa tie hie,” gua.\x * \xo 8:16 \xt Lk 1:19,26\x*   
\p
\v 17 Totoso ene mae si asa koasa vasina sapu turu arau, si matagutu si arau meke hoqa oporapaha gore pa pepeso. “Tuna na tie,” gua si asa koa rau, “mamu tumae nia sapu sa dinogodogorae si guguana sa vina hokotodi rina totoso kaleadi arini,” gua.   
\p
\v 18 Sipu korapa zama mae si asa koa rau, si ele mabubulu tu si arau, sa isumataqu si pa pepeso. Tiqu mae au sa meke ovulu sage nau sa pa nenequ.   
\p
\v 19 Zama si asa, “Kote tozi nigo rau sapu nasa si kote ta evaṉa pa korapana sa totoso sapu ta ṉaziri sa Tamasa, sina sa dinogodogorae si guguana sa totoso ta vizatana pa vina betona sa totoso.  
\v 20 Sa sipi kokoreo sapu karua kikihona sapu dogoria goi, si arini sari karua baṉara pa Media meke pa Pesia.  
\v 21 Sa qoti sapu puki kaluna, si asa sa baṉara pa Qurisi, meke sa kikiho nomana pa vari korapadi ri matana, si asa sa baṉara kekenu.  
\v 22 Sari ka made kikiho sapu hobena sa keke sapu ele moku taloa si sari ka made butubutu baṉara sapu kote vura sage koasa keke butubutu kekenu, ba lopu kote ṉiṉira gua sa butubutu asa si arini.   
\p
\v 23 Koasa totoso pa vina betona sa dia binaṉara, totoso sapu ele kaleadi hola si arini, si kote vura mae si keke baṉara sapu doṉo va bubugorae isumatana, meke bokabokana hola pa sekesekei.  
\v 24 Kote ta evaṉae na baṉara ṉiṉirana hola si asa, ba lopu pa nana ṉiniraṉira soti. Kote huhuara va noma hola si asa meke bokaboka pa doduru tiṉitoṉa sapu taveti sa. Sari tie ṉiṉiradi meke tie madidi te Tamasa si kote va kilasa betoi sa.  
\v 25 Na sinekesekei si kote tavetavete nia sa pude bokaboka, meke kote vahesi pulenia pa bulona si asa. Totoso koa va leana sari tie si kote huara pani sa, meke kote turu va tia ia sa sa Baṉara tadi na baṉara. Ba kote ta seke huara si asa, ba lopu pa ṉiniraṉira tana tie.  
\v 26 Sa dinogodogoraedi rina vinukivukihi pana munumunu meke veluvelu sapu ta poni nia goi si hinokara, ba tome ia, lopu vivinei nia, ura kote seunae hola meke kote gorevura sa ginuguana sa.”   
\p
\v 27 Arau, Daniela, si malohoro meke koa moho si rau ka visavisa rane. Beto si tekulu sage si arau meke va tana qua koari na tinavete tanisa baṉara. Pupuhu sisigiti nia rau sa dinogodogorae; na tasuna hola pude gilania sa guguana.   
\c 9  
\s1 Varavara Tokani Daniela sari na Tie Ziu  
\p
\v 1 Pa vuaheni kekenu te Dariasi, tuna koreo e Zekisi, sa tie pa Media, sapu tava baṉara koasa butubutu baṉara pa Babiloni,  
\v 2 si arau, Daniela, si gilania koasa tinirona sa Kinubekubere Hope sapu zama nia Tamasa koe Zeremaea sa poropita, sapu kote koa ta huara eko mo sa popoa Zerusalema ka zuapa ṉavulu puta vuaheni.\x * \xo 9:2 \xt Zer 25:11, 29:10\x*  
\v 3 Ke varavara va ṉiṉira la si rau koe Zihova sa Baṉara, tepa sisigiti la koa Sa pa vinaravara, madi pa ginani, meke va sage poko baika meke habotu pa eba si rau.  
\v 4 Varavara la si rau koe Zihova sa qua Tamasa meke helahelae:  
\pi1 “Kei Zihova, Agoi sa Tamasa lavata sapu variva magasana, sapu kopu nia sa Mua vinariva egoi pude tataruni sarini pu va tabei sari Mua ginarunu,  
\v 5 gami si ele sea meke tavete va kaleana. Ele va karikari atu koa Goi; ele taliri taloa si gami koari na Mua ginarunu meke tinarae.  
\v 6 Lopu hite va avoso la si gami koari na Mua nabulu, sari na poropita, sapu zama pa Pozamu koari mami baṉara, mami koburu tavia, sari tamamami, meke koari doduru tiena sa pepeso.   
\pi1
\v 7 Baṉara, Agoi si toṉoto, ba koasa rane hie si nobi gami na kinurekure si gami na tie pa Ziuda meke tiena sa vasileana Zerusalema meke pa doduruna sa butubutu Izireli, ari pa seu na tata, meke koari doduru popoa pu ta hurakatae lani gami Goi sina lopu luli Igo gami si Agoi.  
\v 8 Zihova, gami meke sari mami baṉara, mami koburu tavia meke sari tamamami si nobi gami na kinurekure sina ele va sea atu si gami koa Goi.  
\v 9 Agoi mami Baṉara mami Tamasa si tataru meke variva taleosae, be vegua va karikari atu gua koa Goi si gami;  
\v 10 lopu hite va tabe igo gami si Agoi Zihova mami Tamasa, babe kopuni sari na Mua tinarae sapu va mae i ri Mua nabulu, na poropita.  
\v 11 Doduru pa Izireli si ele sekei sari Mua tinarae, meke taliri taloa, korodia va tabe Igo.  
\pi1 Gua ke sari lineveleve meke sari vinilasa ta tokorodi koari na vinari pitui meke ta kuberedi koasa tinarae te Mosese, sa nabulu te Tamasa, si ele ta zoropo vura mae koa gami sina ele va sea atu si gami koa Goi.  
\v 12 Ele va gorevura i Agoi sari zinama sapu ta zamani gami meke sari mami baṉara koari na tinasuna nomadi sapu va razani gami Goi. Pa kauruna sa doduruna sa maṉauru si loketoṉa gugua sapu ta tavete la pa Zerusalema si ele ta evaṉa.  
\v 13 Gua mo sapu ta kubere pa Tinarae te Mosese, sari doduru vina kilasa si ele kamo koa gami, ba lopu hite taliri tu si gami koari mami sinea meke hata ia sa tataru na tinaleosae te Zihova mami Tamasa meke kopuni sari Mua zinama hinokaradi.  
\v 14 Lopu aqa hokara si Agoi Zihova pude va razani gami sari na tinasuna, sina Agoi Zihova mami Tamasa si toṉoto pa doduru tiṉitoṉa sapu taveti Goi; gua ba lopu hite va tabe igo gami si Goi.   
\pi1
\v 15 Kamahire, Tamasa mami Baṉara, Agoi pu turaṉa vurani sari Mua tie pa Izipi koasa Mua ṉiniraṉira meke Agoi pu vata dogoro nia sa Pozamu telemu sapu koa hola kamo pa rane ṉinoroi, gami si ele sea, gami si ele tavete va kaleana.  
\v 16 Kei Baṉara, gua sapu taveti Agoi koari doduru Mua tinavete toṉotodi, si Mu va taliri taloa ia sa Mua binugoro meke tinaṉaziri pa Zerusalema, sa Mua vasileana lavata, sa Mua toqere hopena. Sa Zerusalema meke sari Mua tinoni si na vina sisireina kamahire tadi na tie pu koa vari likohaeni gami koa gua koari mami sinea meke sari mami tinavete kaleadi meke tadi na tamamami.   
\pi1
\v 17 Ego, mami Tamasa, Mu avosi sari vinaravara na tinepatepa tanisa Mua nabulu. Pa laemu Goi, Baṉara, si Mu doṉo la pa tataru koasa Mua Zelepade ta huarana.  
\v 18 Va taliṉa mae, Tamasa. Mamu va avoso; tukeli Matamu, Mamu dogoria sa tinahuara tanisa vasileana lavata vasina sapu tavahesi sa Pozamu visoroihe. Lopu tepatepa atu si gami koa Goi sina toṉoto mami, ba na koa gua tu koasa Mua tataru variva taleosae.  
\v 19 Kei Baṉara, va avoso! Baṉara taleosoni gami! Baṉara va taliṉa mae, Mamu tavetavete! Pa laemu Goi, qua Tamasa, si Mu lopu va sasanae, sina sa Mua vasileana lavata meke Mua tinoni si ta poza nia sa Pozamu.”   
\s1 Va Bakalia Qebireli sa Kinorokorotae  
\p
\v 20 Sipu korapa zamazama si arau meke varavara, helahelae ni sari qua sinea meke gua tugo tadi na tinoni pa Izireli meke tepatepa la koe Zihova sa qua Tamasa pude kuri pulea sa Zelepade pa Zerusalema,  
\v 21 si tuturei tapuru kamo mae koa rau se Qebireli, sa tie sapu dogoria rau pa keke qua dinogodogorae visoroihe. Na totoso vukivukihi veluvelu sa totoso asa.\x * \xo 9:21 \xt Lk 1:19,26\x*  
\v 22 Zama si asa koa rau, “Daniela, mae si arau pude poni igo ginilagilana meke va dodogorae igo.  
\v 23 Sipu podalae varavara tugo agoi, si ta poni nia mo goi sa inolaṉa, asa sapu mae nia arau pude tozi nigo, ura na agoi si ta pamaṉaemu hola koe Tamasa. Gua ke mu vilitia sa inavoso, mamu va bakalia sa dinogodogorae:   
\p
\v 24 Keke totoso gelena sapu zuapa totoso ka zuapa ṉavulu puta vuaheni si tava ego pude ta leosae sari na sinea meke ta vulasa palae sari kinaleana tadi mua tinoni meke tanisa vasileana pa Zerusalema pude va kamo ia sa tinoṉoto sapu koa hola, pude va gorevura i sari dinogodogorae meke kinorokorotae meke pude va madi ia sa Zelepade Hopena.   
\p
\v 25 Mu tumae nia mamu va bakalia si hie: Podalae pa totoso sapu tozi vura nia sa poropita pude kuri pule ia sa popoa Zerusalema, osolae kamo pa totoso sapu mae sa Baṉara ta pozae Mesaea\f * \fr 9:25 \ft Sa Baṉara ta pozae Mesaea si ta pozae Karisito koa ri na Kinubekubere Hope Vaqura. Sa Hiburu si zama “asa sapu ta zoropae oela” meke ta vizatana koe Tamasa.\f*, si kote pa ka zuapa totoso pa zuapa vuaheni (asa sa made ṉavulu sia vuaheni) meke kote hoda la kamo pa ka onomo ṉavulu rua totoso pa zuapa vuaheni pule, (asa si made gogoto toloṉavulu made vuaheni). Kote kuri pulea rini sa popoa Zerusalema, meke sari na siraṉa pa korapana meke sari na vetu hakehakei ṉiṉiradi, ba kote na totoso tasunadi si arini.  
\v 26 Mudina sa onomo ṉavulu rua totoso pa zuapa vuaheni sana, sa Baṉara ta pozae Mesaea si kote tava mate meke kote gua sapu loketoṉa tu kote tagoa si Asa. Sa qeto minate tana keke ṉati baṉara si kote mae huara ia sa vasileana lavata meke sa Zelepade. Sa vina betobeto si kote kamo guana naqe: Na vinaripera si kote nono lamo osolae kamo sa vina betobeto, ura sa tinahuara si ele ta korotaena.  
\v 27 Sa baṉara hie si kote tavetia si keke vinariva egoi koari soku tie pa zuapa vuaheni. Pa korapana sa zuapa vuaheni asa si kote va noso pani sa sari na vinukivukihi na vinariponi la koe Tamasa. Meke pa keke vasina ululuna pa Zelepade si kote va turu ia sa si keke beku variva malederena sapu vata kamo tinahuara pa popoa, meke kote koa vasina si asa osolae hokoto sa vina gorevurana sapu ta korotae sapu kote tava kamo la koa sa tie\f * \fr 9:27 \ft Sa tie pu va turu ia babe sa vasileana.\f* pu va turu ia sa beku.”\x * \xo 9:27 \xt Dan 11:31, 12:11; Mt 24:15; Mk 13:14\x*   
\c 10  
\s1 Sa Dinogodogorae te Daniela pa Ovuku Taeqarisi  
\p
\v 1 Pa vuahenina vina ṉeta koasa binaṉara te Saerasi pa Pesia, si ta poni nia e Daniela sapu ta pozae Belotesaza si keke dinogodogorae. Sa inavoso tanisa si hinokara meke keke vinaripera nomana hola si guni nia sa. Sa vina bakala koasa inavoso si kamo la koa sa pa keke dinogodogorae.   
\p
\v 2 Koari ka ṉeta vuiki si koa kuliusu si arau, Daniela.  
\v 3 Lopu hena ginani arileadi si arau; sari beruqu si lopu tiqu la pa masa kurukuru babe pa vaeni; meke lopu lumulumu si arau osolae hola sari ka ṉeta vuiki.   
\p
\v 4 Koasa rane vina hiokona made pa sidara kekenu pa vuaheni asa, sipu korapa turu qua pa taqelena sa ovuku lavata pa Taeqarisi \ord d\ord*,  
\v 5 si doṉo sage si arau meke turu nana pa kenuqu si keke tie sapu pokopoko lineni, sapu va sagea nana pa kopetena si keke belete sapu ta tavetena pa qolo viana.\x * \xo 10:5 \xt Rev 1:13-15, 2:18, 19:12\x*  
\v 6 Sa tinina si guana patu ṉedala, sa isumatana si guana kapi, sari matana si gua rina zuke huruṉudi, sari limana meke nenena si guana boronizi ṉedalana, meke sa mamalaiṉina si guana mamalaiṉi tadi na kobi tinoni.   
\p
\v 7 Arau, Daniela eke mo telequ dogoria sa dinogodogorae; saripu koa turaṉau lopu dogoria si asa, ba kamo va hodaki na minatagutu ke govete meke la tome si arini.  
\v 8 Ke koa eke telequ si arau, meke doṉo toto eko ia mo arau sa dinogodogorae variva magasana; loke ṉiniraṉira si koa koa rau, sa isumataqu si iliri guana tie matena meke malohoro va kaleana si arau.  
\v 9 Meke avosia rau sa zamana sa, meke sipu va avoso la si arau koa sa, si hoqa gore si arau meke puta, sa isumataqu si tia gore la pa pepeso.   
\p
\v 10 Tiqu mae au keke lima si arau meke podalae neneqara sari limaqu meke tuṉutuṉuqu.  
\v 11 Zama si asa, “Daniela, agoi sapu arilaemu hola koe Tamasa, avoso va leana mae i sari zinama sapu kote zama atuni arau koa goi, mamu turu sage sina koa goi si ta garunu mae si arau.” Meke sipu zama mae gua si asa koa rau si neneqaraqu meke turu sage si arau.   
\p
\v 12 Meke zama pule si asa, “Daniela, mu lopu matagutu. Podalae koasa rane kekenu sapu balabala vekoa goi pude vagi ginilagilana meke va pepekae pule nigo pa Kenuna sa Tamasa, si ta avoso sari mua vinaravara, meke pa inolaṉadi rini si mae si arau.  
\v 13 Ba sa mateana kaleana sapu ṉati hiniva nia sa butubutu baṉara pa Pesia si hukatau koari ka hiokona eke rane. Meke mae se Maekolo, keke ri ṉati mateana, meke toka nau, sina arau eke mo si koa vasina pude varipera koasa mateana kopu pa Pesia.\x * \xo 10:13 \xt Rev 12:7\x*  
\v 14 Ego, mae si arau pude va bakalia koa goi sapu kote ta evaṉa koari mua tinoni pa vugo na repere, sina sa dinogodogorae si pa guguana sa totoso sapu kote mae vugo repere.”   
\p
\v 15 Sipu korapa zama mae ni sa mateana si gua hire koa rau, si va todoṉo ia rau sa isumataqu la pa pepeso meke lopu boka zama.  
\v 16 Meke qaqama mae si asa sapu doṉo guana tie meke tiqui sa beruqu, meke tukele ia rau sa ṉuzuqu meke podalae zama. Zama si arau koa sa sapu turu pa kenuqu, “Qua baṉara, malohoro nia rau sa dinogodogorae hie, meke lopu boka beto neneqara.  
\v 17 Qua baṉara, vea meke kote boka zama si arau, sa mua nabulu, koa goi? Loke qua ṉiniraṉira si arau meke lopu boka siṉo va leana.”   
\p
\v 18 Meke tiqu pule au sa sapu doṉo guana tie meke ṉiṉira pule si rau.  
\v 19 Zama si asa, “Agoi sa tie sapu arilaemu koe Tamasa, mu lopu matagutu,” gua si asa. “Bule! Mu mataqara. Mu va ṉiṉirae,” gua si asa.  
\p Totoso zama mae gua si asa koa rau si ṉiṉira pule si arau meke zama, “Qua Baṉara, zama mae, sina agoi poni nau sa ṉiniraṉira.”   
\p
\v 20 Ke zama si asa, “Tumae nia goi vea ke mae si arau koa goi? Lopu seunae meke kote pule la si arau pude raza ia sa mateana pu kopu nia sa binaṉara pa Pesia, meke pana taloa arau vasina si kote mae sa mateana pu kopu nia sa binaṉara pa Qurisi;  
\v 21 ba kekenu si maqu tozi nigo sapu nasa si ta kubere pa korapana sa Buka tanisa Hinokara. Loke tie zuka au si arau koa ri na mateana kopu ba e Maekolo mo, sa mua mateana kopu.   
\c 11  
\nb
\v 1 Meke koasa vuaheni kekenu sapu koa baṉara se Dariasi, sa tie pa Media, si turu pa kalina Maekolo si arau meke zuka ia meke lavelave nia rau si asa.   
\s1 Sari Baṉara pa Kali Matao meke pa Kali Gede  
\p
\v 2 Ego, kamahire maqu tozi va hinokara nigo: Ka ṉeta baṉara si kote vura mae gua pa Pesia, meke sa vina made si kote vura mae sapu tagotago holani sari doduru. Totoso vagia sa sa ṉiniraṉira koasa nana tinagotago, si kote va gevuru i sa sari doduru pude kana ia sa binaṉara pa Qurisi.  
\v 3 Meke kote vura mae si keke baṉara ṉiṉirana sapu kote baṉara ni sa pa ṉiniraṉira nomana meke tavetia gua sapu hiva nia mo sa.  
\v 4 Mudina sapu vura mae si asa, si sa nana butubutu baṉara si kote vari paqahi meke ta hia made la koari ka made givusu. Lopu kote la koari na tutina, babe kote tago ia rini pu hobena sa ṉiniraṉira sapu tanisa, sina sa nana binaṉara si kote ta rabutu sage meke ta poni la koari kaiqa tu.   
\p
\v 5 Sa baṉara pa kali matao si kote ṉiṉirana, ba keke ari nana palabatu varipera si kote ṉiṉirana hola la tu meke kote baṉara nia sa sa nana butubutu baṉara telena pa ṉiniraṉira lavata.  
\v 6 Hola kaiqa vuaheni si kote baere si arini. Sa tuna vineki sa baṉara pa kali matao si kote la koasa baṉara pa kali gede pude haba ia meke tavetia si keke vinariva egoi, ba sa ṉiniraṉira tanisa vinariva egoi hie si lopu kote koa seunae meke sa ṉiniraṉira tanisa baṉara pa kali gede ba lopu kote koa hola. Koari rane arini si kote va matea ri na kana sa vineki, sa tamana, sari na nabulu pu luli koa sa, meke arini pu zukana sa.   
\p
\v 7 Ba keke arini pa tuti tanisa vineki si kote turu sage meke vagi hobe ia sa nana tuturuana binaṉara. Asa kote raza ia sa qeto minate tanisa baṉara pa kali gede\f * \fr 11:7 \ft Kali gede be tia la pa kali gasa rimata.\f* meke nuquru koasa nana vasileana ta gobana; kote raza ia sa meke va kilasia sa.  
\v 8 Kote zau vagi tugo sa sari dia tamasa, dia beku ta tavetedi pa aeana meke sari dia likakalae arilaedi sapu ta tavetedi pa qolo meke siliva meke paleke taloa lani pa Izipi. Meke pa kaiqa vuaheni si kote lopu voriti pule la ia sa sa baṉara pa kali gede.  
\v 9 Beto si kote la rapata pa Izipi sa baṉara pa kali gede ba si kote pule la nana pa nana popoa soti.   
\p
\v 10 Ba sari tuna sa baṉara pa kali gede si kote varigara nia si keke qeto minate lavata, sapu kote qeto la guana keke naqe meke la rapata kamo latu koari na vasileana ta gobadi tadi dia kana.  
\v 11 Meke kote ta ṉaziri sa baṉara pa kali matao meke qeto vura la meke raza ia sa baṉara pa kali gede, sapu kote varigara nia si keke qeto minate lavata, ba sapu kote tava kilasa mo si asa.  
\v 12 Totoso ta vagi taloa sa qeto minate asa, si kote siṉi ia na vinahesi pule sa baṉara pa kali matao meke kote va mate i sa sari soku tina ari nana kana, ba lopu kote koa va mataqara seunae si asa.  
\v 13 Sina sa baṉara pa kali gede si kote varigara pule nia si keke qeto minate lavata pule, hola nia sapu kekenuna; meke hola kaiqa vuaheni si kote topue vura si asa meke sa qeto minate lavata, hopeke paleke va leana tiṉitoṉa varipera.   
\p
\v 14 Koari na totoso arini, soku tie si kote kana la ia sa baṉara pa kali matao. Sari tie varipera koari na mua butubutu Izireli si kote la raza ia tugo si asa, pude va gorevura ia tugo sa dinogodogorae, ba kote lopu boka si arini.  
\v 15 Meke kote qeto mae sa baṉara pa kali gede\f * \fr 11:15 \ft Kali gede be tia la pa kali gasa rimata.\f* meke tomotomo lania sa pepeso pa kali goba pude haele nuquru pa korapana sa vasileana lavata ta gobana meke tuqe vagia. Sari qeto minate tadi pa kali matao si lopu kote garo pude va noso ia; sari dia puku tie varipera bokabokadi ba kote lopu boka turu va tia ia si asa.  
\v 16 Sa baṉara pa kali gede si kote tavetia gua sapu hiva tavetia sa; loke tie kote boka raza ia. Kote sokirae pule nia si asa koasa Popoa Tolavaena meke kote tagoa sa sa ṉiniraṉira pude huara ia.   
\p
\v 17 Kote podekia sa pude turaṉa mae nia sa doduruna sa ṉiniraṉira tanisa nana butubutu baṉara meke kote tavetia sa si keke vinariva egoi koasa baṉara pa kali matao. Meke kote vala nia sa sa tuna vineki pude haba ia sa baṉara pa kali matao pude va hoqa ia sa nana butubutu baṉara, gua, ba sa binalabala tomena asa si lopu boka gorevura.  
\v 18 Beto si kote taliri si asa meke rapati sa sari na popoa koasa raratana meke kote soku si vagi sa, ba keke koimata pa keke popoa seuna kote va noso ia sa nana vinahesi pule meke tavetavete nia sa nana vinahesi pule pude va kilasa ia.  
\v 19 Mudina asa si kote kekere pule la si asa koari nana vasileana ta gobadi pa nana popoa, ba kote ta tubarae nia meke hoqa, meke lopu ta dogoro pule hokara.   
\p
\v 20 Sa tie sapu baṉara hobena si kote garunu la tie pude vagi takisi koari na tiena sa butubutu pude va ṉiṉira ia sa tinolava tanisa binaṉara. Ba hola kaiqa vuaheni si kote tava mate si asa, lopu pa kinukiti babe pa vinaripera.   
\s1 Sa Baṉara Kaleana pa Kali Gede  
\p
\v 21 Kote ta hobe si asa pa binaṉara koasa keke tie kaleana sapu lopu podo maena pa tuti baṉara. Kote saputu vagi ia sa sa binaṉara totoso lopu va nonoga sari tie, meke kote vagi ia sa pa sinekesekei.  
\v 22 Keke qeto minate lavata si kote va kilasa ia sa; meke kote tava mate tugo si keke ṉati hiama kenukenue.  
\v 23 Beto tavetia sa si keke vinariva egoi koari votiki butubutu, si hoke kokoha i pule sa. Gua meke ṉiṉira nono la si asa, ba hitekena mo sa nana butubutu baṉara.  
\v 24 Totoso koa muliuṉu sari na pinaqaha popoa tagotagodi si kote rapati sa si arini meke kote bokaboka si asa, holani gua sapu ele boka i ri tamana meke tamadia ri na tamana. Sari na vinagi pa vinaripera meke sari na likakalae sapu hikoi sa, meke tinagotago sapu zau vagi sa si kote hia lani sa koa rini pu zukana si asa. Kote taveti sa sari binalabala pude rapati sari na vasileana ta gobadi, ba sa nana totoso si kote tata kamo.   
\p
\v 25 Na qeto minate lavata si varigara nia sa, ke kote kepoto si asa pude raza ia sa baṉara pa kali matao. Sa baṉara pa kali matao si kote vura la tugo pude varipera sina nomana meke ṉiṉirana hola sa nana qeto minate, ba lopu kote boka si asa, na ari kaiqa na kote qoraqora nia si asa.  
\v 26 Arini mo sapu henahena pa tevolo tanisa baṉara si kote va hoqana si asa; sa nana qeto minate si kote eoṉo, na soku si kote mate pa vinaripera.  
\v 27 Sari karua baṉara si kote habotu pa keke tevolo meke vari kohai; na sari dia hiniva tomedi si kaleanadi. Loketoṉa si kote boka variva egoi nia ri karua sina sa vina betona si kote kamo pa nana totoso.  
\v 28 Sa baṉara pa kali gede si kote palekia sa sa nana tinagotago nomana meke pule pa nana popoa, ba sa hiniva ṉiṉirana pa bulona si pude huara ia sa Vinariva Egoi Hopena te Tamasa. Kote tavete la nia sa gua sapu hiva tavetia sa, beto si kote pule la nana pa nana popoa.   
\p
\v 29 Pa totoso ta mutina si kote la rapata pule si asa koasa butubutu baṉara pa kali matao, ba kamahire si lopu kote gugua totoso la he si kote ta evaṉa.  
\v 30 Sari vaka pa kali lodu rimata koasa raratana si kote raza ia si asa, meke kote matagutu si asa. Ke kote kekere si asa meke va gore la nia sa sa nana tinaṉaziri koa sa Vinariva Egoi Hopena te Tamasa. Kote pule la vasina meke tokani sa si arini pu luara pania sa Vinariva Egoi te Tamasa.   
\p
\v 31 Sa nana qeto minate si kote la va boni ia sa Zelepade meke va noso i sari vinukivukihi ta tavete pa hopeke rane. Kote va turu ia sa si keke beku variva malederena sapu vata kamoa sa tinahuara nomana.\x * \xo 11:31 \xt Dan 9:27, 12:11; Mt 24:15; Mk 13:14\x*  
\v 32 Koari na zinama lomolomosodi si kote vagi karovi sa sari tie Ziu sapu ele sekea sa Vinariva Egoi, ba arini pu gilania sa dia Tamasa si kote soto va nabu koa sa vinahesina Sa.  
\v 33 Sarini pu gilae si kote va tumatumae i sari sokudi, ba pa totoso hite si kote hoqa si arini koasa vedara, babe ta sulu pa nika, babe ta veko pa vetu varipusi, babe ta hiko sari dia likakalae.  
\v 34 Pa totoso sapu tava kilasa si arini si lopu kote kamo la sari tinokae, ba soku sapu somana koarini si lopu kote pa hinokara.  
\v 35 Kaiqa ari tie gilaedi si kote ta tubarae ni, pude di tava via, ṉoṉo, meke loke bonidi osolae kamo sa totoso tava gorevura sa kinorokorotae, ura na kote kamo mae sia pa nana totoso ta mutina.   
\p
\v 36 Kote taveti sa baṉara gua sapu hiva taveti sa. Kote va ululu meke va lavata pule nia si asa, ululu holani sari doduru tamasa, meke kote zamani sa sari kaiqa zinama, sapu lopu hoke ta avosodi, la koasa Tamasa tadi na tamasa. Kote bokaboka si asa osolae tava kilasa si asa koasa binugoro te Tamasa, ura sari ginugua pu tava egodi si kaqu tava gorevura.\x * \xo 11:36 \xt 2 Tes 2:3-4; Rev 13:5-6\x*  
\v 37 Lopu kote galagala ni sa sari tamasa tadi na tamana babe gua sapu hiva nia ari na barikaleqe, babe sari kaiqa tamasa pule, na telena mo va lavata pule nia si asa, hola ni sari doduru pule.  
\v 38 Ba, kote va lavatia sa sa tamasa tadi na goba vasileana; keke tamasa sapu lopu ta gilanana koari na tamana. Kote va lavata nia qolo, siliva, meke na patu arilaedi sa meke na vinariponi sapu noma laedi.  
\v 39 Kote rapati sa sari na vasileana ta gobadi sapu ṉiṉiradi hola koasa tinokae tanisa keke tamasa karovona, meke kote va arilaena i sa sarini pu va tabe ia si asa. Kote poni tuturuana sa pa butubutu pude kopu soku ṉavulu tie meke hia poni pepeso sa guana dia pinia.   
\p
\v 40 Totoso tava gorevura sa kinorokorotae si kote la rapata ia sa baṉara pa kali matao si asa, meke kote qeto vura la sa baṉara pa kali gede pude raza ia, turaṉi sari nana totopili varipera, tie koi hose, meke soku vaka. Soku popoa si kote la raza i sa meke vagi i, na kote ene nuquri sa meke hola taloa guana naqe.  
\v 41 Sa Popoa Tolavaena ba kote raza ia sa. Soku popoa si kote hoqa, ba sari popoa pa Moabi, Edomu, meke sari koimata pa Amoni si kote ta harupu dia pa limana sa.  
\v 42 Sa nana binaṉara si kote hoda kamo la koari soku popoa pu rapati sa; Izipi si keke.  
\v 43 Kote vagi sa sari na qolo, siliva, meke doduru tinagotago pa Izipi, meke sari pa Libia meke pa Itiopia si kote nabulu la koa sa.  
\v 44 Ba sari inavoso mae guadi pa kali gasa rimata meke pa kali gede si kote va matagutuna si asa, meke kote ta ṉazirina meke topue vura pude huari pule sari soku popoa.  
\v 45 Kote va turu i sa sari ipi tana baṉara pa vari kokorapana sa kolo Meditareniani meke sa toqere hopena meke tolavaena. Ba kote kokoi sa nana tinoa, meke loke tie kote toka nia.   
\c 12  
\s1 Sa Vina Gorevurana sa Kinorokorotae  
\p
\v 1 Koasa totoso asa, si kote turu kopu se Maekolo, sa ṉati mateana sapu lavelaveni sari mua tinoni. Kote na totoso koa ia tinasigiti, gua sapu lopu ele ta evaṉa pa pinodalaena sapu vura mae sari na butubutu baṉara kamo kamahire. Ba koasa totoso asa, sari mua tinoni, doduru pu ta kubere pozadi koasa buka, si kote ta harupu.\x * \xo 12:1 \xt Mt 24:21; Mk 13:19; Rev 7:14, 12:7\x*  
\v 2 Soku tina tie pu ele mate meke ta pomunae pa pepeso si kote vaṉunu pule: kaiqa si kote la pa tinoa hola, meke kaiqa si kote la pa kinurekure loke vinabetona.\x * \xo 12:2 \xt Ais 26:19; Mt 25:46; Zn 5:29\x*  
\v 3 Sarini pu gilaedi si kote ṉedala guana kalalasa pa maṉauru, meke arini pu turaṉa soku tie la pa tinoṉoto si kote ṉedala gua rina pinopino ninae rane ka rane.   
\p
\v 4 Ba agoi Daniela, si mu tuku ia sa buka hie mamu veko nia tokoro, pude lopu kaqu ta tiro pule osolae kamo sa totoso tava gorevura sa kinorokorotae. Soku si kote ene la meke mae, hata ia pude hoda ia sa dia tinumatumae,” gua sa tie sapu pokopoko lineni.\x * \xo 12:4 \xt Rev 22:10\x*   
\p
\v 5 Meke arau, Daniela, si doṉo la, meke isa pa kenuqu si turu dia sari karua tie, keke pa kali taqele mae gua koasa ovuku, meke keke pa kali taqele la gua.  
\v 6 Keke ari karua si zama la koasa tie pokopoko lineni, sapu turu nana pa kali sage koasa beru kolo pa ovuku, “Vea kote seunae gua meke kote tava gorevura sari tiṉitoṉa variva magasadi hire?” gua si asa.   
\p
\v 7 Sa tie sapu pokopoko lineni, sapu turu nana pa kali sage koasa beru kolo pa ovuku, si ovulu sage nia sa lima mataona meke sa lima gedena la pa maṉauru, meke avosia rau zama tokotokoro pa pozana si Asa sapu toa hola ninae rane ka rane. Zama guahe si asa, “Kote ta evaṉa si arini pa keke totoso, karua totoso, meke pa kukuru totoso\f * \fr 12:7 \ft Sa vesi hie si zama nia, keke vuaheni, karua vuaheni meke kukuru vuaheni.\f*. Totoso tava kilasa va kaleana sa ṉiniraṉira tadi na tie madidi te Tamasa si kote hokoto sari doduru tiṉitoṉa hire.”\x * \xo 12:7 \xt Rev 10:5, 12:14\x*   
\p
\v 8 Avosia rau, ba lopu va bakalia rau. Ke nanasa si rau, “Qua baṉara, kote vegugua vina hokotodi sari doduru hire?”   
\p
\v 9 Olaṉa si asa, “Daniela, topue taloa mua, sina sari zinama si ele ta tuku meke ta veko tokoro osolae kamo sa totoso tava gorevura sa kinorokorotae.  
\v 10 Soku si kote tava vulasa, loke kisakisadi meke tava via, ba sari tie kaleadi si kote tavete va kaleana eko lamo. Lopu keke ari tie kaleadi kote va bakalia, ba arini sapu gilaedi si kote va bakalia mo.\x * \xo 12:10 \xt Rev 22:11\x*   
\p
\v 11 Podalae koasa totoso sapu tava noso sa vinukivukihi pa hopeke rane meke kote va turu ia sa si keke beku variva malederena sapu vata evaṉia sa tinahuara nomana, si kote koa nana si ka keke tina karua gogoto sia ṉavulu puta rane.\x * \xo 12:11 \xt Dan 9:27, 11:31; Mt 24:15; Mk 13:14\x*  
\v 12 Tamanae sa tie sapu aqa nia meke kamo ia sa vina betona sa keke tina ṉeta gogoto toloṉavulu lima rane.   
\p
\v 13 Ba sapu agoi, si mu topue taloa mua osolae kamo sa totoso tava gorevura sa kinorokorotae. Kote mate si agoi meke pa vina betodi rina rane si kote turu pule si agoi pude vagia sa pinia sapu ta hia nia agoi.”