\id MRK MALK Lughulu Bible Version \ide UTF-8 \h Maliki \toc1 Imbuli Inoghile iyandikighwe na Maliki \toc2 Maliki \toc3 Malk \mt2 Imbuli Inoghile iyandikighwe ne \mt1 Maliki \imt Ichilongole \ip Imbuli inoghile iyandikighwe na Maliki ya chitabu chimwe mna pfitabu pfine ipfili mna Laghano lya Sambi ipfilonga mbuli tsa Yesu Kiristu. Chila chitabu chokemighwa Injili (mana yake Imbuli Inoghile). Tsapfandikighwa na tsina Matei, Maliki, Luka na Yohane. Chitabu chino cha Maliki chidodo kubita pfitabu pfiyaghe pfidatu. Pfipfila iwanu wolonga chitabu chino chilongola kwandikighwa kubita pfiyaghe, chandikighwa mne miyaka ya sitini na tano mbaka sabini kulawa Yesu hayakalile muisi. Na iwasomi wengi wotoghola ghendo ka tsachandikighwa mna isi ya Roma kuwaghuma ghumoyo wakiristu iwakalile Roma. \ip Maliki pfipfila iyamanyike ka Yohane Maliki, tsayang'ali yakwangagha na tsina Pauli na Balinaba, lekeni tsakalema kughendelela nawo mna ghumwanza ghwa kuwapetela iwanu Imbuli inoghile (Gham 13:13). Hambele tsakatoghola kwanga keli na Balinaba (Gham 15:37-39). Maliki tsakamanyika ka sale wake mkulu na Petiri (1:5-13). Hata ka Maliki ng'amwonile bae Yesu kwa nenge tsake mwenyegho, iwanu wasomile wotoghola ghendo ka Maliki kandika pfinu pfayalongelighwe na Petiri na apfo pfiwa mwanduso wa aghala ghandike. Mna chitabu chino Maliki kokomangitsa ukuwatenda iwanu wawe iwanang'ina wa Yesu na malangulitso gha Yesu ahala aghomala ghamatsuwa. \iot Ighali mno \io Mne isula ya 1:1-13, Maliki kolonga chitabu chake chilitsa. \io Mne isula ya 1:14-8:21, Maliki kolonga sang'ano tsa Yesu hayang'ali ka Galilaya. \io Mne isula ya 8:22-10:52, Kuya kolonga ghumwanza ghwa Yesu wa kughenda Yelusalemu. \io Mne isula ya 11:1-16:8, Maliki komalitsa kwa kulonga. ghamatsuwa gha Yesu ako Yelusalemu, pfayafile na pfayatsilihuke. \c 1 \s Yohane Mbatitsa kowapetela iwanu \r (Matei 3:1-12; Luka 3:1-18; Yohane 1:19-28) \p \v 1 Haino Imbuli Inoghile ya Yesu Kiristu, Imwana we Imulungu. \p \v 2 Yakwandusa ka pfayandikighwe mne chitabu cha nabii Isaya. \q “Imulungu kalonga, ‘Nitsomtuma imtumighwa wangu yakulongole, \q ayo katsoyandaa inzila yako.’ \q \v 3 Litsi lye imunu lyokema kunyika, \q ‘Muyandae inzila ye Imtwatsa, \q muigholose inzila yake.’ ” \p \v 4 Yohane tsakalawila kunyika, kowapetela iwanu na kowabatitsa. Kawalongela iwanu, “Mtsileke nzambi tsenu namwe mbatitsighwe, na Imulungu katsowaleghusila nzambi tsenu.” \v 5 Iwanu wengi walawa mne isi ya Yudeya na mne ghumji ghwa Yerusalemu waghenda kumuhulikitsa Yohane. Watsitoghola nzambi tsawo, naye kawabatitsa mne ghumto Yoridani. \p \v 6 Yohane tsakapfala lighwanda ilitendighwe kwa ngotsi ya ingamiya, na ghumsipi ghwe ngotsi mchuno, na chijo chake chayang'ali yakuja tsachikala iwanzighe na uki. \v 7 Kawalongela iwanu, “Kuchughu kwangu kakutsa yane ingupfu kubita nene. Nene sibamighwa bae hata kwinama na kudohola mitsabi ye imikwabatsa yake. \v 8 Nene nowabatitsa mwemwe kwa ghamatsi, lekeni ayo katsowabatitseni kwa Ghumuhe ghwe Imulungu.” \s Kubatitsighwa na kughetsighwa kwa Yesu \r (Matei 3:13-4:11; Luka 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Ghamatsuwa agho, Yesu tsakatsa kulawa ghumji ghwa Natsareti, mne isi ya Galilaya, kabatitsighwa na Yohane mne ghumto Yoridani. \v 10 Yesu hayang'ali yolawa mne ghamatsi, tsakona ililanga lopfughuka na Ghumuhe Mwenzeluka komhulumkila ka injiwa. \v 11 Kuya Iitsi lilawa kulanga, “Ghweghwe kwa imwanangu yanikunoghele, ninoghelighwa naghwe.” \p \v 12 Bahala Ghumuhe Mwenzeluka kamlongotsa yaghende kunyika, \v 13 kuya kakala ako ghamatsuwa arubaini koghetsighwa na Setani. Iwanyama wa kwibagho nawo tsawabahala, na iwamalaika wamtumikila. \s Yesu kowakema iwanang'ina wa mwanduso \r (Matei 4:12-22; Luka 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Yohane hekighwe mchifungo, Yesu kaghenda Galilaya kuwapetela iwanu Imbuli Inoghile ye Imulungu. \v 15 Kalonga, “Ichipindi chitsa, Undewa we Imulungu wa habehi. Mtsileke nzambi tsenu muitoghole Imbuli Inoghile.” \p \v 16 Yesu hayang'ali yoghenda mmbalimbali mwe tsimbu Galilaya, kawona iwalowa wasomba weli, Simoni na Andereya, ndughu yake. Tsawang'ali wolowa iwasomba.\fig 8. Imunu kolowa kwa nyapfu|src="07 Fishing.jpg" size="col" ref="1:16"\fig* \v 17 Yesu kawalongela, “Mniwinze, nani nitsowatenda mwemwe muwe iwalowa iwanu.” \v 18 Bahala watsileka nyapfu tsawo, wamuwinza. \p \v 19 Kaghenda hatali chidogho, kawona Jakobu na Yohane, iwana wa Sebedayo, wamne mnumbwi ghwawo, wotenda ghoya nyapfu tsawo. \v 20 Bahala Yesu hayawonile, kawakema. Nawo wamleka Sebedayo, aba wawo mne mnumbwi hamwe ne iwatenda isang'ano, wamuwinza. \s Yesu komlapfa imunu chinyamkela \r (Luka 4:31-37) \p \v 21 Yesu ne iwanang'ina wake wapfika mne ghumji ghwa Kaperinaumu. Litsuwa lya Sabato, \f c \fr 1.21 \fr*\fk Litsuwa lya Sabato \fk* Mana yake litsuwa lyalaghitse Imulungu iwanu wabwihile.\f* Yesu kengila mne ing'anda ye ukulombela, kandusa kulangulitsa. \v 22 Iwanu iwamhulikitse wakangawala kwa ghamalangulitso ghake, kwaapfila yeye ng'alangulitse bae ka iwolangulitsa Ghamalaghitso gha Musa, ila kalangulitsa ka imunu yane ukulu. \p \v 23 Bahala imunu yane ichinyamkela kengila mne ing'anda ye ukulombela kakemelela kwa litsi likulu, \v 24 “Ubama kutenda choni, Yesu wa Natsareti? Kutsa kutukoma? Nokumanya ghweghwe kwa Mwenzeluka we Imulungu!” \p \v 25 Yesu kamkembela ichinyamkela, “Nyamale! Umlawe imunu yuno!” \p \v 26 Ichinyamkela ayo tsakamhighitsa kwe ingupfu imunu ayo, kuya kakemelela, kamlawa. \v 27 Apfo iwanu wose wakangawala ghendo, weghutsa, “Apfino pfinu pfachi? Agha malangulitso gha sambi? Imunu yuno kana uwetso wa kulapfa ipfinyamkela, nawo womtegheletsa.” \p \v 28 Apfo mbuli tsa Yesu tsenela himahima mne isi yose ya Galilaya. \s Yesu kowahonetsa iwanu wengi \r (Matei 8:14-17; Luka 4:38-41) \p \v 29 Yesu ne iwanang'ina wake, hamwe na Jakobu na Yohane walawa mne ing'anda ye ukulombela waghenda ukaye kwa Simoni na Andereya. \v 30 Mai mkwe wa Simoni tsakakala kawasa mlusatsi koghula lihoma. Yesu hayapfikile, wamlongela mbuli tse ipinga ayo. \v 31 Kamghendela, kamkinda ghumoko kamwinula. Utamu umlawa, kandusa kuwatumikila. \p \v 32 Mihe haipfikile na litsua kuswa, iwanu wamghalila Yesu iwatamu wose ne iwanu wane ipfinyamkela. \v 33 Iwanu wose wa ghumji wetingana hachibwalu he ing'anda. \v 34 Yesu kawahonetsa iwanu wane matamu ghoghose na kalapfa ipfinyamkela wengi. Ng'aweng'ile bae ipfinyamkela nyafwasi ye ukulonga chochose kwaapfila tsawammanya yeye nani. \s Yesu kowapetela iwanu mne isi ya Galilaya \r (Luka 4:42-44) \p \v 35 Lupfilipfili, litsua ng'ana lilawe, Yesu kenuka, kalawa aho hakaye, kaghenda kunze kwe ghumji, hanu halihela imunu, kamlomba Imulungu. \v 36 Simoni na weyaghe waghenda kumbama. \v 37 Hawamwonile, wamlongela, “Iwanu wose wokubama ghweghwe.” \p \v 38 Yesu kawedika, “Twobamighwa tughende kune ipfijiji pfingi ipfili habehi. Amo nobamighwa niwapetele iwanu Imbuli Inoghile, kwaapfila acho chicho chanitsilile.” \p \v 39 Apfo Yesu kanga isi yose ya Galilaya, aku kowapetela iwanu mne tsing'anda tsawo tse ukulombela na kulapfa ipfinyamkela. \s Yesu komuhonetsa imunu iyoghula ukoma \r (Matei 8:1-4; Luka 5:12-16) \p \v 40 Imunu yumwe iyoghula ukoma tsakamghendela Yesu. Kamtowela ghamaghoti kamlomba, kalonga, “Ung'abama, kwodaha kunideghetesa.” \f d \fr 1.40 \fr*\fk Kunideghesa \fk* Ukoma tsaukala utamu iumghoma imunu kumlomba Imulungu, kwaapfila imunu yane utamu awo tsakakala keha.\f* \p \v 41 Yesu kamwonela libatsi imunu ayo, kagholosa ghumoko ghwake, kamkinda. Kuya kalonga, “Nobama, degheta!” \v 42 Bahala utamu umlawa, kahona. \p \v 43 Bahala Yesu kamleka yoke aku komkomangitsa ghendo, kamlongela, \v 44 “Uleke kumlongela imunu wowose imbuli ino, ila ughende wikelanguse kwe mtambika, ulapfe nambiko ka pfayalaghitse Musa. Kuya yakulanguse kwe iwanu ka kuhona.” \p \v 45 Lekeni imunu ayo koka, kandusa kwenetsa mbuli atso chila hanu, mbaka Yesu ng'adahile bae kughenda mwatsimwatsi mne ghumji. Ila kakala kunze hanu halihela imunu. Lekeni iwanu tsawang'ali womghendela kulawa chila hanu. \c 2 \s Yesu komuhonetsa imunu iyaholole \r (Matei 9:1-8; Luka 5:17-26) \p \v 1 Ghamatsuwa chidogho hambele, Yesu koya keli Kaperinaumu, na mbuli tsenela kwe iwanu ka tsaka ukaye. \v 2 Iwanu wengi wetingana hamwe mbaka kukala kuduhu hokukala, wamema mbaka mne chibwalu. Yesu yang'ali yowapetela imbuli yake. \v 3 Baho iwanu wane wapfika, wambapa imunu iyaholole wamghalila Yesu. \v 4 Kwaapfila iwanu tsa wengi, ng'awadahile bae kumghala habehi na Yesu. Apfo watobola mchiswili, kuchanya mwe hanu hayakalile Yesu. Baho, wamhulumsa imunu ayo iyawasile mchilagho. \v 5 Yesu honile ukutoghola kwawo, kamlongela imunu ayo iyaholole, “Mwanangu, nzambi tsako tsileghusighwa.” \p \v 6 Wangi we iwolangulitsa Ghamalaghitso gha Musa iwakalile baho weghutsa mne imimoyo yawo, \v 7 “Angu ichinu chachi ichimtenda alonge pfino? Komligha Imulungu. Imulungu yaliyeka iyo iyodaha kuleghusa nzambi!” \p \v 8 Bahala Yesu kamanya achila chawang'ali wokwalangula mne imimoyo yawo, kawalongela, “Ebali mwakwalangula ipfinu pfino? \v 9 Chihi chibewe, kumlongela imunu iyaholole, ‘Nzambi tsako tsileghusighwa,’ au kumlongela, ‘Winuke, usole chilagho chako ughende’? \v 10 Nobama mmanye ka Imwana we Imunu kana uwetso wa kuleghusa nzambi muisi.” Baho kamlongela imunu yaholole, \v 11 “Nokulongela, winuke, usole chilagho chako uke ukaye!” \p \v 12 Naye kenuka, kasola chilagho chake kaghenda aku iwanu wose womlola. Iwanu wose tsawakangawala, wamtunya Imulungu, walonga, “Ng'ana twone ghendo ichinu ka chino!” \s Yesu komkema Lawi \r (Matei 9:9-13; Luka 5:27-32) \p \v 13 Yesu kaghenda keli mmbalimbali mwe tsimbu. Iwanu wamghendela, naye kandusa kuwalangulitsa. \v 14 Hang'ali yoluta, kamwona Lawi imwana we Alifayo kakala mne ing'anda ya kulihila kodi. Yesu kamlongela, “Niwinze.” Lawi kenuka, kamuwinza. \p \v 15 Yesu hayang'ali yakuja ichijo cha nemihe mne ing'anda ya Lawi, iwasola kodi wengi na “wane nzambi” tsawakala hasi wang'ali wakuja naye ne wanang'ina wake, kwaapfila tsakukala ne iwanu wengi iwomuwinza. \v 16 Iwolangulitsa Ghamalaghitso wamwenga iwakalile Mafarisayo, hawamwonile Yesu kakuja ne “Wane nzambi” ne iwasola kodi, wawaghutsa iwanang'ina wake, “Ebali kakuja ne iwasola kodi na ‘wane nzambi’?” \p \v 17 Yesu kawahulika, kawalongela, “Iwanu iwaghima ng'awombama bae imghanga, ila iwatamu iwo iwombama mghanga. Sitsile bae kuwakema iwanu iwanoghile, ila wane nzambi.” \s Yesu koghutsighwa imbuli ya kufunga ukuja \r (Matei 9:14-17; Luka 5:33-39) \p \v 18 Iwanafunzi wa Yohane ne iwanang'ina wa Mafarisayo wang'ali wofunga ukuja. Iwanu wangi wamtsila Yesu wamghutsa, “Ebali iwanang'ina wa Yohane ne iwanang'ina wa Mafarisayo wofunga ukuja, lekeni iwanang'ina wako ng'awofunga ukuja bae?” \p \v 19 Yesu kawedika, “Apfi, iwanu iwakemighwe kune ichihungo cha kukwela wodaha kufunga ukuja aku mmale yokwela kabaho hamwe nawo? Ng'awodaha bae kufunga ukuja. \v 20 Lekeni ichipindi chakutsa mmale iyokwela katsosolighwa kulawa kuna wawo, na baho watsofunga ukuja. \v 21 Kuduhu imunu iyoghana chilaka mne lighwanda lya sambi na kuchidapfalitsa mne lighwanda lya ghumwande, ang'atenda apfo, chilaka cha sambi chitsolihinya lighwanda lya ghumwande na hanu hadegheke hatsakongetseka. \v 22 Na kuduhu imunu iyoghuma idipfai ya sambi mne imikoba ye ngotsi ya ghumwande. Ka kotenda apfo, dipfai ya sambi itsoitula imikoba ayo, dipfai itsokwitika ne imikoba itsohinyika. Ila koghuma dipfai ya sambi mne imikoba ya sambi!” \s Yesu koghutsighwa imbuli ya litsuwa lya Sabato \r (Matei 12:1-8; Luka 6:1-5) \p \v 23 Litsuwa limwe lya sabato, Yesu na wanafunzi wake wang'ali wobita mne imighunda ye uhemba. Hawang'ali woghenda, iwanang'ina wake wandusa kukwanyula imikungwi ye uhemba. \v 24 Mafarisayo wamlongela Yesu, “Lola! Ebali wotenda ichinu ichighomighwe mne litsuwa lya Sabato?” \p \v 25 Yesu kawedika, “Pfii ng'amsomile bae pfatendile Daudi na wayaghe hawakalile ne nzala? \v 26 Mne ghamatsuwa ghe Imtambika mkulu Abiyatari, Daudi tsakengila mne ing'anda ye Imulungu, kaja pfighate ipfilapfighwe kwe Imulungu, pfighate apfo tsapfibamighwa pfijighwe ne iwapfilongotsi we inambiko waliyeka. Pfipfila kaweng'a wayaghe.” \p \v 27 Kuya Yesu kawalongela, “Litsuwa lya Sabato likighwa kwaajili ye iwanu, na si iwanu bae kwaajili ye Litsuwa lya Sabato.” \v 28 Imwana we Imunu ka Imtwatsa wa Litsuwa lya Sabato. \c 3 \s Yesu komuhonetsa imunu yane ghumoko ighuholole \r (Matei 12:9-14; Luka 6:6-11) \p \v 1 Kuya Yesu kaghenda keli mne ing'anda ye ukulombela. Aho kukala ne imunu yane ghumoko ighuholole. \v 2 Iwanu wamwenga wang'ali wobama imbuli ya kumghoghela Yesu. Apfo wamlolesa ka ang'amhonetse imunu ayo mne Litsuwa lya Sabato. \v 3 Yesu kamlongela imunu ayo, “Utse hano hambele.” \v 4 Kuya kawaghutsa iwanu, “Apfi chihi chinoghile cha kutenda mna litsuwa lya Sabato, kutenda ghanoghile au ghehile? Kuukombola ughima au kuukoma?” Lekeni wawo ng'awalongile chinu chochose bae. \p \v 5 Kawalolesa iwanu kwa maya, baho kona usungu mmoyo mwake, kwa usughu we imimoyo yawo. Kuya kamlongela imunu yula, “Ugholose ghumoko ghwako.” Naye kaghugholosa, na ghumoko ghwake ghuhona. \v 6 Apfo Mafarisayo walawa kunze mwe ing'anda ye Imulungu, wetingana ne iwanu wa Herodi wandusa kubama inzila ya kumkoma Yesu. \s Likingili lyomuwinza Yesu \p \v 7 Yesu ne iwanang'ina wake waghenda kune ghumto Galilaya na iwanu wengi tsawamuwinza, walawila Galilaya na Yudeya. \v 8 Hawahulike ghose ghatendile, iwanu wengi wamtsila kulawa Yudeya, Yerusalemu, Idumeya ne ipfijiji ipfili kumwambu mwa ghumto Yoridani ne imiji ya Tiro na Sidoni. \v 9 Kwaapfila iwanu wakala wengi, Yesu kawalongela iwanang'ina wake wamwikile ghoya mnumbwi, ili iwanu waleke kumsoghelela. \v 10 Kwaapfila tsakawahonetsa iwanu wengi, iwatamu wose wang'ali womsoghelela habehi wamkinde. \v 11 Ne iwanu wane ipfinyamkela chila hawamwonile, waghwa hasi hambele hake, wakemelela, “Ghweghwe kwa Imwana we Imulungu.” \p \v 12 Yesu kawaghoma ipfinyamkela waleke kumlongela imunu wowose ka yeye tsanani. \s Yesu kosaghula iwanang'ina kumi na weli \r (Matei 10:1-4; Luka 6:12-16) \p \v 13 Yesu kagheluka kuchidunda, kawakema awala iyawabamile mwenyegho, nawo wamghendela. \v 14 Naye kawasaghula iwanu kumi na weli, kawakema watumighwa. Kawalongela, “Niwasaghula mwemwe mkale na nene. Kuya nitsowatuma mghende mkawapetele iwanu. \v 15 Namwe mtsakuwa na ukulu wa kulapfa ipfinyamkela.” \p \v 16 Awano iwo iwanu kumi na weli iyawasaghule. Simoni, yakemighwe na Yesu taghwa lingi Petiri, \v 17 Jakobu na ndughu yake Yohane, iwana wa Sebedayo Yesu tsakaweng'a taghwa Boanerige, mana yake iwana wa mdumo, \v 18 Andereya na Filipi, na Batalomeyo, na Matei, na Tomasi, na Jakobu imwana wa Alifayo, na Tadei, na Simoni Mkananayo, \v 19 na Yuda Isikarioti, iyamhunduke Yesu. \s Yesu na Belisebuli \r (Matei 12:22-32; Luka 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Kuya Yesu kaghenda ukaye, iwanu wengi wetingana keli mbaka Yesu ne iwanang'ina wake ng'awadahile bae ukuja. \v 21 Wandughu tsake hawahulike agho, waghenda kumsola kwaapfila tsawalonga, “Kana lukwale.” \p \v 22 Na iwolangulitsa Ghamalaghitso gha Musa iwalawile Yerusalemu walonga, “Kana Belisebuli! Imkulu we ipfinyamkela iyo iyomwing'a ingupfu ya kulapfa ipfinyamkela.” \p \v 23 Yesu kawakema, kawalongela kwa imifano, “Apfi Setani kodahatse kumlapfa Setani? \v 24 Undewa wowose ung'eghola wenyegho, ambe wakughwa. \v 25 Ka ing'anda yeghola yenyegho, ing'anda ayo itsakughwa. \v 26 Apfo ka undewa wa Setani weghola iwenyegho, utsakughwa na kutsigha. \p \v 27 “Kuduhu imunu iyodaha kwingila mng'anda mwe imunu yane ingupfu na kusola ipfinu pfake, mbaka tanu amwohe imunu ayo. Baho katsodaha kupfisola ipfinu pfake. \p \v 28 “Nowalongela ghendo, iwanu watsoleghusighwa nzambi tsawo na ghamaligho ghawo ghose kwe Imulungu. \v 29 Lekeni imunu wowose iyomligha Ghumuhe ghwe Imulungu ng'odaha bae kuleghusighwa nzambi ayo, kwaapfila katenda nzambi ya ghamatsuwa ghose.” \p \v 30 Yesu tsakalonga apfi kwaapfila iwanu wang'ali wolonga, “Kana chinyamkela.” \s Mai wake Yesu ne iwandughu tsake \r (Matei 12:46-50; Luka 8:19-21) \p \v 31 Kuya mai wake Yesu ne iwandughu tsake wapfika. Wema kunze, wamtuma imunu mng'anda amkeme. \v 32 Iwanu tsawamtsunguluka Yesu. Nawo wamlongela, “Mai wako na ndughu tsako wakunze, wokubama ghweghwe.” \p \v 33 Yesu kawedika, “Apfi mai wangu nani na ndughu tsangu tsina nani?” \p \v 34 Kuya kawalola iwanu iwamtsunguluke, kalonga “Awano hano iwo mai wangu na ndughu tsangu! \v 35 Imunu wowose iyotenda aghala ghobama Imulungu, ayo iyo ndughu yangu na lumbu wangu na mai wangu.” \c 4 \s Imbuli ye imunu iyohanda \r (Matei 13:1-9; Luka 8:4-8) \p \v 1 Yesu kandusa keli kulangulitsa mmbalimbali mwa tsimbu lya Galilaya. Iwanu wengi iwetingane wamtsunguluka mbaka kengila mne mnumbwi na kukala amo. Ne iwanu wose wakala mmbalimbali mwe tsimbu. \v 2 Tsakawalangulitsa ipfinu pfingi kwe imifano, na mne ghamalangulitso ghake kawalongela. \p \v 3 “Mtegheletse, Imunu iyohanda tsimbeghu tsakaghenda kumitsa tsimbeghu. \v 4 Hang'ali yomitsa, tsimbeghu tsimwenga tsilaghalila mnzila, pfideghe watsa, watsija. \v 5 Tsingi tsilaghalila mne ghamabwe ghane lidongo chidogho. Tsimbeghu tsota himahima, kwaapfila lidongo tsachidogho. \v 6 Litsua halilawile, liilakatsa imimeya kwaapfila imitsisi ng'aighendese hasi bae. \v 7 Tsimbeghu tsingi tsilaghalila mne tsimiwa, tsikula na tsihinyighwa na tsimiwa, apfo ng'atseleke bae. \v 8 Lekeni tsimbeghu tsingi tsilaghalila mne lidongo linoghile. Imimeya yota, ikula na yeleka tsimbeghu, ingi makumi madatu, ingi makumi sita ne ingi miya imwe.” \p \v 9 Kuya Yesu kalonga, “Imunu yane ghamaghutwi gha kuhulika, yahulike.” \s Mana ye imbuli \r (Matei 13:10-17; Luka 8:9-10) \p \v 10 Yesu hayakalile aliyeka, iwanang'ina kumi na weli ne iwanu wangi wamghutsa imbuli ayo ilonga choni. \v 11 Yesu kawalongela, “Mwemwe mwing'ighwa imbuli ifisighwe ya Undewa we Imulungu. Lekeni awala iwali kunze, wohulika ipfinu kwe imifano \v 12 ili, \q ‘Walole, lekeni waleke kwona, \q wahulike, lekeni waleke kumanya. \q wang'amanyile, wang'oyile kwe Imulungu, \q naye yang'awaleghusila nzambi tsawo.’ ” \s Yesu kolonga imbuli ye imunu yohanda ilongatse \r (Matei 13:18-23; Luka 8:11-15) \p \v 13 Kuya Yesu kawaghutsa, “Apfi mwemwe ng'ammanyile bae mbuli ino? Lelo mtsomanyatse imbuli yoyose? \v 14 Imunu iyohanda kohanda Imbuli ye Imulungu. \v 15 Iwanu wangi weghala na tsimbeghu itsilaghalile mnzila. Hawohulika Imbuli ye Imulungu, Setani kakutsa na kuisola imbuli ihandighwe mghati mwawo. \v 16 Iwanu wangi weghala na tsimbeghu itsilaghalile mne ghamabwe. Baho hawohulika imbuli ye Imulungu, woibokela kwa kudeng'elela. \v 17 Lekeni kwaapfila wahela imitsitsi, wodudumila chidogho. Ukughaya au ukughanzika kung'alawila kwaajili ye imbuli ye Imulungu, baho woileka. \v 18 Iwanu wangi weghala na tsimbeghu itsilaghalile mne tsimiwa. Wohulika imbuli, \v 19 lekeni Sang'ano tse isi ino na kubama tsimali na kusulukila ipfinu pfingi, pfakwingila mghati mwawo na kuihinya imbuli ye Imulungu, ng'aikweleka bae. \v 20 Lekeni iwanu wangi weghala na tsimbeghu itsilaghalile mne lidongo linoghile. Wohulika imbuli ye Imulungu, woitoghola na wakweleka, wangi selasini, wangi sitini, na wangi miya imwe.” \s Chitasa ichighubikighwe \r (Luka 8:16-18) \p \v 21 Yesu kaghendelela kulonga, “Apfi kuna imunu iyoghala chitasa mng'anda na kuchighubika ne ichiha au kuchika kumpfungu mwe lusatsi? Apfi ng'ochika hanu ha kwikila chitasa, bae? \v 22 Kwaapfila ichinu chochose ichipfisighwe chitsakoneka, ne ichinu chochose ichighubikighwe chitsoghubulighwa. \v 23 Yane ghamaghutwi gha kuhulika, yahulike.” \p \v 24 Pfipfila kawalongela, “Mtegheletse ghoya chamuhulika! Ghamalaghitso ghamuwahighila iwanu wangi, Imulungu katsowahighila ghamalaghitso ghagho, kuya mtsakongetsighwa. \v 25 Kwaapfila imunu yane ichinu katsakongetsighwa ne imunu yalihela ichinu, katsobokighwa hata ichinu chidodo chayenacho.” \s Imbuli ye imbeghu ikota \p \v 26 Yesu kaghendelela kulonga, “Undewa we Imulungu weghala pfino. Imunu kopwililisa tsimbeghu kumghunda. \v 27 Nechilo kowasa, nemisi kameso. Tsimbeghu tsakota na kukula, naye ng'omanya bae ichitendeka. \v 28 Lidongo lyenyegho lyotenda imimeya ikule na kweleka, tanu yotula, yolapfa imbelewele, kuya yakweleka. \v 29 Uhemba hauwela, imunu ayo kosenga kwa sengo yake, kwaapfila ichipindi cha kupfuna chipfika.”\fig Imunu kopfuna kwa sengo yake|src="12 Sickle.jpg" size="col" ref="4:29"\fig* \s Imbuli ye imbeghu ya haladali \r (Matei 13:31-32,34; Luka 13:18-19) \p \v 30 Yesu kalonga keli, “Apfi Undewa we Imulungu weghala ne ichinu chachi? Apfi tutsolonga kwe imbuli yachi? \v 31 Weghala ne imbeghu ya haladali, imbeghu ndodo kubita tsimbeghu tsose itsihandighwa mne isi. \v 32 Lekeni ing'ahandighwa, yokula na yakuwa mmeya mkulu kubita imimeya yose mne mghunda, nayo yakuwa na ghamaputila makulu ng'ani mbaka wapfideghe wodaha kutsenga ipfibali mne ghamaputila ghake.” \p \v 33 Yesu kawapetela iwanu imbuli yake kwa mbuli nyingi itsighalile na tsino, kawalongela ka pfawadahile kuhulika. \v 34 Ng'alongile nawo bae ichinu chochose bila ye imbuli. Lekeni hawakalile ne iwanang'ina wake waliyeka, kawalongela chila ichinu. \s Yesu koikembela inyahemu \r (Matei 8:23-27; Luka 8:22-25) \p \v 35 Litsuwa alyo nemihe, Yesu kawalongela iwanang'ina wake, “Tuloke kumwambu kwa tsimbu.” \v 36 Tsawawaleka iwanu, iwanang'ina wengila mne mnumbwi mwakalile Yesu, wamsola woka naye. Pfipfila tsakukala na minumbwi ingi. \v 37 Inyahemu ilawila na ghamawimbi ghautowa mnumbwi mbaka ghwandusa kumema ghamatsi.\fig Inyahemu youtowa mnumbwi|src="09 Boat in Storm.jpg" size="col" ref="4:37"\fig* \v 38 Yesu tsakakala kuchughu kwa mnumbwi kawasila ghumto. Iwanang'ina wake wamlamsa, wamlongela, “Mlangulitsi, apfi ng'aukona usungu bae, ka twetwe twotsama?” \p \v 39 Yesu kalamka, kalikembela libeho na kaghalongela ghamawimbi, “Nyamala!”, kuya libeho linyamala na kukala kutindiwala. \p \v 40 Kuya kawalongela iwanang'ina wake, “Ule mpfuka? Pfii, mng'ali ng'amtoghola bae?” \p \v 41 Nawo wapfuka ghendo, weghutsa, “Ayu munu wachi, libeho na ghamawimbi ghose ghomhulikitsa?” \c 5 \s Yesu komuhonetsa Imunu yane ipfinyamkela \r (Matei 8:28-34; Luka 8:26-39) \p \v 1 Yesu ne iwanang'ina wake wapfika kumwambu kwa tsimbu Galilaya mne isi ya Gerasi. \v 2 Baho Yesu hayalawile mne mnumbwi, ketingana ne imunu yane ichinyamkela yalawile kune tsikaburi. \v 3 Imunu ayo tsakakala kune tsikaburi na kuduhu imunu yadahile kumwoha keli hata kwe iminyororo. \v 4 Kwaapfila tsakohighwa ghamoko na ghamaghulu ghake, lekeni tsakadumla iminyororo na kubena tsimingu itsili mmaghulu mwake. Na kuduhu imunu yane ingupfu yadahile kumghogha. \v 5 Imisi ne ichilo tsayang'ali yakwanga mne tsikaburi na mpfidunda, aku kokemelela na kwighanaghana kwa ghamabwe. \p \v 6 Hayamwonile Yesu kwa kutali, kamtsumila, kamtowela maghoti hambele hake. \v 7 Kalila kwa litsi likulu, kalonga, “Yesu Imwana we Imulungu iyali kuchanya ng'ani ubama choni kuna nene? Kwa taghwa lye Imulungu, nokulomba uleke kunidununza!” \v 8 Kalonga apfo kwaapfila Yesu tsakamlongela, “Chinyamkela, lawa mne imunu yuno!” \p \v 9 Kuya Yesu kamghutsa, “Taghwa lyako nani?” \p Naye kamwidika “Taghwa lyangu Kingili, mana twawengi.” \v 10 Kuya kamlomba Yesu aleke kuwawinga kunze kwe isi ila pfinyamkela awo. \p \v 11 Tsakukala na kingili kulu lye iwangubi wakuja habehi na chidunda. \v 12 Apfo ipfinyamkela wamlomba Yesu, “Utughale kune iwangubi, utulekelele twingile mna wawo.” \v 13 Yesu kawalekelela, ne ipfinyamkela awo wamlawa imunu ayo na kwingila mne iwangubi. Likingili lyose lye iwangubi 2,000 watsumila kune tsimbu na kutsama mne ghamatsi. \p \v 14 Iwadimi we iwangubi watsuma na kuwalongela iwanu mne ghumji na mne imighunda. Ne iwanu waghenda kulola achila ichilawile. \v 15 Hawapfikile kwa Yesu, wamwona imunu yula yakalile na likingili lye ipfinyamkela kakala hasi, kapfala ghamaghwanda ghake na tsimbutsi tsake tsimuyila, iwanu wose wapfuka. \v 16 Ne iwanu iwonile ichinu acho wawalongela iwanu ichinu ichimlawile imunu ayo ne iwangubi. \p \v 17 Kuya iwanu wamlomba Yesu yoke mne ghumji ghwawo. \p \v 18 Yesu hayakalile kodina mne mnumbwi, imunu iyakalile ne ipfinyamkela kamlomba Yesu woke wose. \p \v 19 Lekeni Yesu kalema, kamlongela, “Ghenda ukaye kune iwandughu tsako na uwalongele pfakutendele Imtwatsa na pfakwonele libatsi.” \p \v 20 Apfo imunu ayo koka Dekapoli kuwalongela achila Yesu chamtendele. Ne iwanu wose iwahulike tsawakangawala. \s Imwana ipinga wa Yairo ne ipinga iyakindile lighwanda lya Yesu \r (Matei 9:18-26; Luka 8:40-56) \p \v 21 Yesu hayalokile keli kumwambu kwe tsimbu, likingili lye iwanu litingana na limtsunguluka aho hambalimbali ha tsimbu. \v 22 Kuya imkulu yumwe we ing'anda ya ukulombela iyakemighwe Yairo tsakatsa, hayamwonile Yesu, keghwisa mmaghulu mwake, \v 23 kamlomba “Imwanangu mdodo pinga koghula ng'ani. Nokulomba utse, umwikile ghamoko ghako ahone na yawe mghima.” \p \v 24 Apfo Yesu kaghenda naye. Na likingili lye iwanu limuwinza na kumkunughitsa kunughitsa. \p \v 25 Baho tsakukala ne ipinga yumwe yane utamu we kulawa idamu kwa miyaka kumi na mili. \v 26 Ipinga ayo tsakadununzika ghendo kughenda kwe iwaghanga na kaghisa ipfinu pfake pfose, lekeni ng'apatile ng'apfu bae na kaghendelela kughula. \v 27 Ipinga ayo hayahulike mbuli tsa Yesu, kabita mne likingili, kamghendela Yesu kwa kuchughu na kukinda ghwanda lyake, \v 28 na kelongela imwenyegho “Ning'akinda ghwanda lyake nitsohona.” \p \v 29 Hayakindile lighwanda lyake, bahala idamu ileka kumlawa, naye kamanya mne lukuli lwake ka utamu wake uhona. \v 30 Bahala Yesu kamanya ingupfu imlawa, apfo kahunduka mne kingili na kughutsa, “Apfi imunu wachi yakindile lighwanda lyangu?” \p \v 31 Iwanang'ina wake wamwidika “Kwakona iwanu pfawokukunughitsa kunughitsa, kuya kwotughutsa ‘Apfi imunu wachi yanikindile?’ ” \p \v 32 Lekeni Yesu kaghendelela kulolesa yamwone imunu wachi iyatendile ichinu acho. \v 33 Ipinga ayo kamanya ichinu ichimlawile, apfo kamghendela, kodedema kwa kupfuka na kamghwila mmaghulu mwake, kuya kamlongela ghose. \v 34 Yesu kamlongela “Imwanangu, ukutoghola kwako kukuhonetsa. Ughende tseghamba na utamu wako uhone.” \p \v 35 Yesu hayang'ali yolonga apfo, iwanu wangi watsa kulawa mne ing'anda ya Yairo, imkulu we ing'anda ya ukulombela wamlongela, “Imwanagho ma kafa, ebali kwoghendela kumdesa imlangulitsi?” \p \v 36 Yesu hayahulike ichinu chawalongile, kabetsa, kamlongela imkulu we ing'anda ya ukulombela, “Leka kupfuka, ghweghwe toghola.” \v 37 Kuya Yesu ng'abamile bae imunu wowose amuwinze, ila kaghenda na Petiri, Jakobu na Yohane, ndughu yake Jakobu. \v 38 Hawapfikile mne ing'anda ya Yairo, Yesu tsakona tsogho na kahulika iwanu wolila. \v 39 Yesu kengila mng'anda kawalongela, “Ebali mwotenda tsogho na kulila? Imwana ng'afile bae ila kawasa.” \p \v 40 Lekeni wamseka, apfo kawalapfa kunze, kawasola aba na mai wa imwana ayo ne iwanang'ina wake iyakalile nawo, wengila mne chiheleto chawasile imwana. \v 41 Kamkinda ghumoko kamlongela “Talita kumi!” mana yake, “Mwana mdodo pinga, nokulongela lamka!” \p \v 42 Bahala imwana kenuka na kandusa kughenda (imwana ayo tsakakala na miyaka kumi na mili). Ichinu achi hachilawile, iwanu wakangawala ghendo. \v 43 Yesu kawakanya ghendo waleke kumlongela imunu wowose ichinu ichilawile, kuya kawalongela wamwing'e imwana yula ichijo yaje. \c 6 \s Yesu kolemighwa ako Natsareti \r (Matei 13:53-58; Luka 4:16-30) \p \v 1 Yesu kalawa hanu aho kaghenda kune ghumji ghwake ne iwanang'ina wake wamuwinza. \v 2 Mne litsuwa lya Sabato, kandusa kulangulitsa mne Ing'anda ye ukulombela, iwanu wengi iwamhulikitse wakangawala. Waghutsa, “Angu aghapatile kwani agha ghose? Ne ihekima yachi yeng'ighwe yuno mbaka atende ipfinu pfa kukangawatsa?” \v 3 Ayuno si yula msongola mibiki bae imwanaghe Mariya, ne iwandughu tsake tsina Jakobu, Yosefu, Yuda na Simoni, na lumbu tsake ng'awalibaha bae na twetwe? Apfo wamlema. \p \v 4 Yesu kawalongela, “Manabii wohulikitsighwa chila hanu, ila ng'awohulikitsighwa bae mne imiji yawo na mghati mwa iwandughu tsawo, na mkaye mwawo iwenyegho.” \v 5 Yesu ng'adahile bae kutenda pfinu pfa kukangawatsa ako, ila kawekila ghamoko iwatamu chidogho, kawahonetsa. \v 6 Yesu tsakakangawala ng'ani kwa ukulema kwawo kutoghola. \s Yesu kowatuma iwanang'ina kumi na weli. \r (Matei 10:5-15; Luka 9:1-6) \p \v 7 Kuya Yesu kanga mne ipfijiji apfila kuwalangulitsa iwanu. Kawakema hamwe iwanang'ina wake kumi na weli, kawatuma weliweli na kaweng'a ukulu wa kuwalapfa ipfinyamkela. \v 8 Kuya kawalongela, “Mleke kusola ichinu chochose kwaajili ya ghumwanza, ila ing'weku iliyeka. Mleke kusola pfighate, imikoba ya ghamaghwanda wala sendi. \v 9 Mpfale imikwabatsa, mleke kughala lighwanda lingi. \v 10 Ing'anda yoyose yamtsakwingila, mkale baho mbaka hamtsakuka. \v 11 Na hanu hohose iwanu hawolema kuwabokela au kuwategheletsa, mlawe hanu aho na mkung'use litimbwisi mmaghulu mwenu ka ukalangama kuna wawo.” \p \v 12 Apfo tsawoka na kuwapetela iwanu watsileke nzambi tsawo. \v 13 Tsawalapfa ipfinyamkela wengi na kuwabaka ghamafuta iwatamu wengi, wawahonetsa. \s Ukufa kwa Yohane Mbatitsa \r (Matei 14:1-12; Luka 9:7-9) \p \v 14 Imndewa Herodi kahulika mbuli atso, kwaapfila taghwa lya Yesu tsalimanyika chila hanu. Iwanu wangi walonga, “Yohane Mbatitsa katsilihuka. Ndo mana kana ngupfu tsa ukutenda ipfinu pfa kukangawatsa.” \p \v 15 Lekeni wangi walonga, “Ayuno Eliya.” \p Na wangi walonga, “Ayuno nabii ka wala manabii wa ghumwande.” \p \v 16 Herodi hayahulike apfo, kalonga, “Yohane iyanimghanile litwi katsilihuka!” \v 17 Kwaapfila Herodi imwenyegho tsakalaghitsa Yohane yaghoghighwe, yekighwe mne chifungo. Tsakatenda apfo kwaajili ya Herodiya mwehe wake, ipinga ayo tsakakala mwehe wa ndughu yake Filipi. \v 18 Yohane Mbatitsa tsakaghendelela kumlongela Herodi, “Ng'apfinoghile bae ghweghwe kumkwela mwehe wa ndughu yako.” \v 19 Naye Herodiya tsakamhila Yohane na kabama amkome. Lekeni ng'adahile bae kwaajili ya Herodi. \v 20 Herodi tsakampfuka Yohane kwaapfila kamanya Yohane kakala imunu yanoghile na yenzeluke, apfo yang'ali yomlolesa. Tsayang'ali yonoghela kumhulikitsa, hata ka tsayang'ali yoghanzika ng'ani hayomalitsa kumhulikitsa. \p \v 21 Litsuwa limwe, Herodiya tsakapata nafasi mne ichihungo cha kwelekighwa kwa Herodi. Herodi tsakawatendela ichihungo iwatawala, iwakulu we asikali na ipfilongotsi we isi ya Galilaya. \v 22 Neghe Herodiya hayengile tsakapfina, kamdeng'elesa Herodi ne iwahenza wake. Apfo imndewa kamlongela imwana ayo, “Unilombe ichinu chochose chaubama, nitsokwing'a.” \v 23 Kelaha, “Nitsokwing'a chochose chaubama, hata ka inusu ya undewa wangu!” \p \v 24 Kuya imwana ayo kaghenda kumghutsa mai wake, “Nilombe choni?” \p Naye kamwidika, “Lomba litwi lya Yohane Mbatitsa.” \p \v 25 Imwana ayo katsuma mbaka kwa imndewa kamlomba, “Nobama ungaye litwi lya Yohane Mbatitsa mne lungo!” \p \v 26 Imndewa kona usungu ng'ani, lekeni ng'adahile bae kulema, kwaapfila tsakelaha hambele he iwahenza wake. \v 27 Bahala imndewa kamlaghitsa asikali, kamlongela aghale litwi lya Yohane. Asikali kaghenda mne chifungo, kamghana litwi Yohane. \v 28 Kuya kaghala litwi alyo mne lungo, kamwing'a imwana ayo. Naye kamwing'a mai wake. \v 29 Iwanang'ina wa Yohane hawahulike apfi, waghenda kulusola lukuli lwake, walutsika. \s Yesu koweng'a ichijo iwanu 5,000. \r (Matei 14:13-21; Luka 9:10-17; Yohane 6:1-14) \p \v 30 Iwatumighwa woya na wetingana kwa Yesu, wamlongela aghala ghose ghawatendile na kulangulitsa. \v 31 Yesu kawalongela, “Leka tughende tuliyeka hanu halihela imunu tukabwihile.” Kalonga apfo kwaapfila tsakukala ne iwanu wengi iwang'ali wakutsa na ukuka, mbaka Yesu ne iwanang'ina wake ng'awadahile bae kupata nafasi ya ukuja ichijo. \v 32 Apfo woka waliyeka mne mnumbwi, waghenda hanu halihela imunu. \p \v 33 Lekeni iwanu iwawonile hawang'ali wakuka, tsawamanya. Apfo watsuma kwa mghulu kulawa mne imiji yose, kuya walongola kupfika. \v 34 Yesu hayalawile mne mnumbwi, kona mtingano mkulu ghwe iwanu, kawonela libatsi kwaapfila tsawoneka ka iwang'olo iwalihela mdimi. Apfo kandusa kuwalangulitsa ipfinu pfingi. \p \v 35 Mihe haipfikile, iwanang'ina wake wamghendela wamlongela, “Hanu hano hana nyika iliyeka, na litsua liswa. \v 36 Waleke woke kune imighunda ne ipfijiji, ili wakeghulile ichijo iwenyegho.” \p \v 37 Lekeni kawedika, “Mwemwe muweng'e ichijo waje.” \p Wamghutsa, “Apfi kwotubama tughende tukawaghulile pfighate pfa sendi miya mbili tuweng'e waje?” \v 38 Kawaghutsa, “Mna pfighate pfingapi? Mghende mkalole.” \p Hawamanyile, wamlongela “Kuna pfighate pfitano ne iwasomba weli.” \p \v 39 Kuya Yesu kawalongela iwanang'ina wake, wawalongele iwanu wose weghole mne makingili, wakale hasi mne mitsani imibisi. \v 40 Apfo wakala mne makingili ghe iwanu, hano miya, hano hamsini. \v 41 Kuya Yesu kasola pfighate pfila pfitano ne iwasomba weli, kalola kulanga, kapfibaliki kuya kapfibena pfighate pfila. Kaweng'a iwanang'ina wake waweng'e iwanu. Pfipfila kawagholela iwanu wose iwasomba wala weli. \v 42 Iwanu wose waja weghuta, \v 43 ne iwanang'ina wake wadondola pfighate ne iwasomba yawakalile wamemetsa pfiseghe kumi na pfili. \v 44 Iwamale iwajile wakala 5000. \s Yesu koghenda mchanya mwa ghamatsi. \r (Matei 14:22-33; Yohane 6:15-21) \p \v 45 Bahala Yesu kawalongela iwanang'ina wake wengile mne mnumbwi wamlongolele kughenda Betisaida. Yeye tsayang'ali kowaagha iwanu woke. \v 46 Hayamalitse kuwaagha iwanu, kaghenda mlughongo kulomba. \v 47 Mihe haipfikile, mnumbwi ghukala mghati mwe tsimbu naye kakala aliyeka kunze kwe tsimbu. \v 48 Tsakawona iwanang'ina wake woghaya mne mnumbwi, kwaapfila libeho ling'ali lyowatowa kwa ingupfu. Habehi na kucha, kawaghendela, yang'ali yoghenda mchanya mwe ghamatsi. Kabama awalute, \v 49 nawo hawamwonile koghenda mchanya mwe ghamatsi, tsawepfikitsa tsakakala mtsimu. Walila kwa litsi likulu, \v 50 kwaapfila wose tsawamwona na wang'ali wopfuka. \p Bahala Yesu kawalongela, “Nene! Mleke kupfuka.” \v 51 Kuya kengila mne mnumbwi hamwe nawo, na libeho linyamala, iwanang'ina wake wakangawala ghendo. \v 52 Kwaapfila ng'awamanyile bae mbuli tsa pfighate, imimoyo yawo tsaikala mikomu. \s Yesu kowahonetsa iwatamu ako Genesareti. \r (Matei 14:34-36) \p \v 53 Waloka tsimbu, wapfika mne isi ya Genesareti, baho wemitsa imnumbwi ghwawo. \v 54 Hawalawile mne mnumbwi, bahala iwanu wamtanga Yesu. \v 55 Apfo watsuma mne isi yose, wandusa kuwasola iwatamu mne ghamasatsi na kuwaghala hanu hohose kuwahulike Yesu kabaho. \v 56 Na chila hanu kwayaghendile, mne ipfijiji, imiji au kumighunda, waweka iwatamu mne ghamasoko. Wamlomba awaleke wakinde hata mindo ya lighwanda lyake, na wose iwamkindile tsawahona. \c 7 \s Ichihile ne ichideghete \r (Matei 15:1-9) \p \v 1 Mafarisayo wangi na iwolangulitsa Ghamalaghitso iwalawile Yerusalemu, wetingana hambele ha Yesu. \v 2 Wawona iwanang'ina wake wamwenga wakuja ichijo bila kwohopfugha ghamoko ghawo. \p \v 3 Mafarisayo na Wayahudi wose ng'awakuja bae ichijo mbaka wahopfughe ghamoko ghawo mbaka mne pfipfughumu, tsawakinda ichihendo cha iwabala wawo. \v 4 Hawolawa kusoko ng'awakuja ichinu chochose mbaka wachihopfughe. Pfipfila tsawakinda ipfihendo pfingi ka kuhopfugha ipfikombe, ghamabigha na pfiha. \p \v 5 Apfo awala Mafarisayo na iwolangulitsa Ghamalaghitso wamghutsa Yesu, “Ebali iwanang'ina wako ng'awokinda bae ipfihendo pfa iwabala, ila wakuja kwa ghamoko ghehile?” \p \v 6 Yesu kawedika, “Isaya tsakatabili pfinoghile kuna mwemwe, mwemwe iwang'enye, ka pfandike. \q ‘Iwanu wano wonihulikitsa kwa imilomo yawo, \q lekeni imimoyo yawo yakutali na nene. \q \v 7 Wonitamanila hela, \q wolangulitsa ghamalaghitso ghe iwanu, \q ka ghamalaghitso ghe Imulungu!’ \p \v 8 “Mleka ghamalaghitso ghe Imulungu, \q mwokinda ipfihendo pfe iwanu.” \p \v 9 Kuya kawalongela, “Pfinogha! Mna inzila inoghile ya kulema ghamalaghitso ghe Imulungu ili mkinde ipfihendo pfenu. \v 10 Musa tsakalonga, ‘Uwahulike aba wako na mai wako,’ na ‘Imunu wowose iyomligha aba wake au mai wake katsokufa.’ \v 11 Lekeni mwemwe mwolangulitsa, ka imunu kana ichinu cha kumwapfila aba wake au mai wake lekeni kolonga, ‘Ichinu achi Koribani’ mana yake, nzawadi kwe Imulungu, \v 12 apfo ng'obamighwa keli kumwapfila aba wake au mai wake. \v 13 Apfo mwoibetsa imbuli ye Imulungu kwe ipfihendo pfenu pfambokele. Na mwotenda ipfinu pfingi ka apfo.” \s Ipfinu ipfimtenda imunu yehe \r (Matei 15:10-20) \p \v 14 Kuya Yesu kalikema keli kingili lila lye iwanu, kawalongela, “Mnitegheletse mwemwe wose, mmanye. \v 15 Kuduhu ichinu ichikwingila mghati mwe imunu kulawa kunze ichidaha kumtenda yehe. Lekeni ichilawa mghati mwe imunu, acho chomtenda imunu yehe. \v 16 Imunu yane ghamaghutwi gha kuhulika na yahulike.” \p \v 17 Halilekile kingili lye iwanu na kwingila mng'anda, iwanang'ina wake wamghutsa mana ye imbuli ayo. \v 18 Yesu kawalongela, “Apfi namwe mwahela tsimbutsi? Angu ng'ammanya bae ka kuduhu ichinu ichimwingila imunu kulawa kunze chimtende yehe? \v 19 Kwaapfila ng'achimwingila bae mne ghumoyo ila chakwingila munda, kuya cholawa kunze kwe lukuli lwake.” Kwa ukulonga apfi, Yesu kapfitenda ipfijo pfose “pfinogha.” \p \v 20 Kaghendelela kulonga, “Ichinu ichimlawa imunu, acho chomtenda yehe. \v 21 Kwaapfila mne ghumoyo ghwe imunu, gholawa mawatso ghehile, utsinzi, ubapfi, ukukoma, dong'o, \v 22 ughoni, ughutsu, ufisadi, chepfu, maligho, kwighoda, chidandali ne ubotsi. \v 23 Agho ghose ghehile gholawa mghati mwe imunu, nagho ghomtenda imunu yehe.” \s Ukutoghola kwe ipinga \r (Matei 15:21-28) \p \v 24 Yesu kalawa hanu aho, kaghenda mne ghumji ghwa Tiro. Ako kengila mne ing'anda na ng'abamile bae imunu wowose amanye, lekeni ng'adahile bae kwipfisa. \v 25 Ipinga yumwe iyakalile ne imwana pinga yane ichinyamkela, kahulika mbuli tsa Yesu. Apfo kamghendela, kamghwila mmaghulu mwake. \v 26 Ipinga ayo tsakakala Mgiriki, iyelekighwe mne ghumji ghwa Sirofoinike. Kamlomba Yesu amlapfe mwanaghe ichinyamkela. \v 27 Lekeni Yesu kamwidika, “Tanu waleke iwana weghute. Ng'apfinoghile bae kusola ichijo che iwana na kuwasila wambwa.” \p \v 28 Ipinga ayo kamwidika, “Imtwatsa, lekeni hata wambwa iwali hasi mwe imetsa wakuja ipfijo pfawalekile iwana.” \p \v 29 Yesu kamlongela ipinga yula, “Kwa apfo pfawidike, uke ukaye, ichinyamkela kamlawa imwanagho.” \p \v 30 Apfo ipinga yula koka ukaye, kampfika imwanaghe kawasa mne lusatsi na ichinyamkela kamlawa. \s Yesu komuhonetsa imunu iyali chitsiwi na chibubu. \p \v 31 Kuya Yesu koka mne ghumji ghwa Tiro, kaghenda Galilaya kwa kubitila Sidoni na mne ghumji ghwa Dekapoli. \v 32 Iwanu wangi wamghalila imunu chitsiwi na iyang'adahile bae ukulonga pfinoghile, wamlomba Yesu amwikile ghamoko imunu ayo. \v 33 Apfo Yesu kamseghetsa imunu ayo hambali ne iwanu. Keka pfidole pfake mne ghamaghutwi ghe imunu ayo. Kuya kabwalula ghamate na kaludonza lulimi lwake. \v 34 Yesu kalola kulanga, kahumula kwe ingupfu, kamlongela imunu ayo, “Epfata!” (mana yake, “Ghubuka!”). \p \v 35 Bahala ghamaghutwi ghe imunu yula ghaghubuka, lulimi lwake luleghela, kandusa kulonga pfinoghile. \v 36 Kuya Yesu kawalaghitsa waleke kumlongela imunu wowose. Lekeni ka pfayaghendelele kuwaghoma, waghendelela kulalatsa mbuli ayo. \v 37 Iwanu wakangawala ghendo. Walonga, “Katenda ghoya chila ichinu. Hata pfitsiwi kowatenda wahulike, na pfibubu walonge!” \c 8 \s Yesu kowaghutitsa iwanu elufu nne \r (Matei 15:32-39) \p \v 1 Mne ghamatsuwa agho, kingili lingi likulu litingana. Kwaapfila tsawakala wahela ichijo, Yesu kawakema iwanang'ina wake, kawalongela, \v 2 “Nowonela libatsi iwanu wano, kwaapfila wakala na nene kwa ghamatsuwa madatu bila ukuja. \v 3 Ning'awalongela woke mmakaye mwawo ne inzala, wodaha kutsilika mnzila, kwaapfila wangi wolawa kutali.” \p \v 4 Iwanang'ina wake wamghutsa, “Apfi hano kunyika imunu kodaha kupata kwani ichijo chokuweng'a iwanu wose wano waghute?” \p \v 5 Yesu kawaghutsa, “Mna pfighate pfingapi?” \p Wamwidika, “Saba.” \p \v 6 Yesu kawalongela iwanu wakale hasi. Kasola pfighate pfila saba, kapfibaliki, kapfibena na kuweng'a iwanang'ina wake waweng'e iwanu, nawo watenda pfipfo. \v 7 Pfipfila tsawakala ne iwasomba wadowado chidogho. Yesu kawabaliki pfipfila na kuwalongela iwanang'ina wake waweng'e iwanu. \v 8 Iwanu waja na kwighuta. Kuya iwanang'ina wake wadondola pfiseghe saba ipfimemile ipfijo ipfisighale. \v 9 Iwanu iwajile tsawakala elufu nne. Kuya Yesu kawaagha, \v 10 bahala kengila mne mnumbwi ne iwanang'ina wake, kaghenda mne ghumji ghwa Dalamanuta. \p \v 11 Mafarisayo wangi wamghendela na wandusa kumghutsa. Wamghetsa, wabama chitango kulawa kulanga. \v 12 Tsakwona usungu mne ghumoyo ghwake, kalonga, “Ebali mweleko ghuno ghwobama ichitango? Nowalongela ghendo, ng'awatsakwing'ighwa ichitango chochose.” \p \v 13 Kuya kawaleka, kengila mne mnumbwi, kaloka kaghenda kumwambu. \s Hamila ya Mafarisayo na Herodi. \r (Matei 16:5-12) \p \v 14 Iwanang'ina tsawesemwa kughala pfighate, wakala na chighate chimwe chiliyeka mne mnumbwi. \v 15 Yesu kawakanya, kawalongela, “Mwalangitse ne hamila ya Mafarisayo na ya Herodi!” \p \v 16 Wandusa kwilongela iwenyegho, “Kalonga apfi kwaapfila twahela chighate.” \p \v 17 Yesu tsakamanya chawang'ali wolonga. Kawaghutsa, “Ebali mwelongela iwenyegho, kwaapfila mwahela chighate? Mng'ali ng'ammanya au kutanga? Apfi imimoyo yenu mikomu? \v 18 Mna tsinenge ng'amkwona bae, na mna ghamaghutwi ng'amhulika bae? Na ng'amkumbuka bae \v 19 hanibenile pfighate pfila pfitano na kuweng'a wala iwanu elufu tano? Apfi tsamdondole pfiseghe pfingapi ipfimemile pfihande ipfisighale?” \p Wamlongela, “Kumi na pfili.” \p \v 20 “Na hanibenile pfighate pfila saba na kuweng'a iwanu elufu nne, apfi mdondole pfiseghe pfingapi ipfimemile pfihande ipfisighale?” \p Wamwidika “Saba.” \p \v 21 Kawaghutsa, “Pfii ng'ana mmanye bae?” \s Yesu komuhonetsa ichifita ako Betisaida. \p \v 22 Tsawapfika Betisaida, iwanu wangi wamghalila Yesu ichifita, wamlomba amkinde. \v 23 Kamkinda ghumoko ichifita yula, kamlapfa kunze kwe chijiji. Kuya kambwalulila ghamate mnenge, kamwikila ghamoko ghake, kamghutsa, “Kwodaha kwona ichinu chochose?” \p \v 24 Imunu ayo kalola kuya kalonga, “Nakwona iwanu, wakoneka ka imibiki itsunguluka.” \p \v 25 Yesu keka keli ghamoko mne tsinenge tse imunu ayo. Kuya tsinenge tsake tsifughuka, naye kona pfinoghile ipfinu pfose. \v 26 Yesu kamlongela aghende ukaye yake na kamghoma kwingila mne ipfijiji na kuwalongela iwanu. \s Petiri komtoghola Yesu kuwa Kiristu. \r (Matei 16:13-20; Luka 9:18-21) \p \v 27 Yesu ne iwanang'ina wake waghenda mne ipfijiji pfa Kaisariya Filipi. Mnzila Yesu kawaghutsa, “Apfi iwanu wolonga nene nili nani?” \p \v 28 Wamwidika, “Wangi wolonga ghweghwe kwa Yohane Mbatitsa, wangi wolonga kwa Eliya na wangi wolonga kwa yumwe wa manabii.” \p \v 29 Kuya Yesu kawaghutsa, “Namwe mwolonga nene nili nani?” Petiri kamwidika “Ghweghwe kwa Kiristu.” \p \v 30 Yesu kawakanya “Mleke kumlongela imunu wowose mbuli tsangu.” \s Yesu kolonga imbuli ya kudununzika na lifwa lyake. \r (Matei 16:21-28; Luka 9:22-27) \p \v 31 Kuya kandusa kuwalangulitsa iwanang'ina wake. “Imwana we Imunu kobamighwa adununzike ng'ani na kulemighwa ne iwabala, watambika wakulu, ne iwolangulitsa Ghamalaghitso. Na kobamighwa akomighwe ne atsilihuke mne litsuwa lya kadatu.” \v 32 Tsakawalongela imbuli ayo bila kupfisa, apfo Petiri kamsola Yesu mmbalimbali, kandusa kumkembela. \v 33 Lekeni Yesu kahunduka, kawalolesa iwanang'ina wake na kumkembela Petiri, “Soghela hano Setani! Kwaapfila ng'aukwalangula bae mbuli tse Imulungu, ila kokwalangula mbuli tse iwanu.” \p \v 34 Kuya Yesu kawakema iwanang'ina wake na kingili lye iwanu kawalongela, “Imunu wowose iyobama kuniwinza, yeleme imwenyegho, asole msalaba ghwake aniwinze.” \v 35 Kwaapfila imunu wowose iyobama kuukombola ughima wake, katsowaghisa, ila imunu wowose iyowaghisa ughima wake kwaajili ya nene na kwaajili ye Imbuli Inoghile katsoukombola. \v 36 Apfi iwanu wobweda choni ka wopata isi yose lekeni wakwaghisa ughima wawo? \v 37 Kuduhu ichinu chawodaha kulapfa waupate keli ughima wawo. \v 38 Imunu ang'ambonela chinyala nene na mbuli tsangu mne iwanu wa mweleko ghuno ghwa nzambi na utsinzi, Imwana we Imunu katsomwonela chinyala hatsakutsa mne utunitso wa Aba wake hamwe ne wamalaika wahenzeluka wa kulanga. \c 9 \s Yesu koghaluka chihanga \r (Matei 17:1-13; Luka 9:28-36) \p \v 1 Kaghendelela kulonga, “Nowalongela ghendo, iwanu wamwenga iwemile hano ng'awatsakufa bae mbaka wawone Undewa we Imulungu iukutsa kwe ingupfu.” \p \v 2 Matsuwa sita hambele, Yesu kawasola Petiri, Jakobu na Yohane, kaghenda nawo mchidando hanu halihela imunu. Baho Yesu kaghaluka chihanga, hambele hawo. \v 3 Na ghamaghwanda ghake ghawa matselu ng'ani, kuduhu imunu wowose mne isi iyodaha kughatsapfa ghamaghwanda ghawe matselu apfo. \v 4 Kuya Eliya na Musa walawila hambele hawo, walonga na Yesu. \v 5 Petiri kamlongela Yesu, “Mlangulitsi, pfinogha twetwe tukale hano. Leka tutsenge pfibumbulika pfidatu, chimwe cha kwako, chimwe cha Musa na chimwe che Eliya.” \v 6 Ng'amanyile bae cha kulonga, kwaapfila wose tsawang'ali wopfuka ng'ani. \p \v 7 Kuya liwingu lilawila, liwaghubika, na litsi lilawila mne liwingu. “Ayuno imwanangu yanoghele, mumtegheletse!” \v 8 Bahala hawalolese mmbalimbali ng'awamwonile imunu wowose hamwe nawo, ila Yesu yaliyeka. \p \v 9 Hawakalile wohulumka kulawa mchidando, Yesu kawalaghitsa waleke kumlongela imunu wowose ghawonile, mbaka Imwana we Imunu hatsotsilihuka kulawa mne lifwa. \p \v 10 Watoghola chayalongile, lekeni weghutsa, “Kutsilihuka kulawa mne lifwa mana yake choni?” \v 11 Kuya wamghutsa Yesu, “Ebali iwolangulitsa Ghamalaghitso wolonga Eliya kobamighwa tanu yatse?” \p \v 12 Yesu kawedika, “Ona, tanu Eliya kakutsa kwika chila ichinu pfinoghile. Ebali lelo yandikighwa Imwana we Imunu kobamighwa yadununzike na kulemighwa? \v 13 Lekeni nowalongela, Eliya katsa na wamtendela ghose ghawabamile, ka mbuli tsake pfatsandikighwe.” \s Yesu komuhonetsa imsongolo yane ichinyamkela \r (Matei 17:14-21; Luka 9:37-43a) \p \v 14 Hawawapfikile iwanang'ina wangi, wona mtingano mkulu we iwanu liwatsunguluka ne iwolangulitsa Ghamalaghitso wehisanya nawo. \v 15 Bahala iwanu wose hawamwonile Yesu wakangawala ng'ani, wamtsumila kumlamsa. \v 16 Yesu kawaghutsa iwanang'ina wake, “Apfi mwehisanya nawo choni?” \p \v 17 Imunu yumwe mne kingili lye iwanu kamwidika, “Mlangulitsi, nikughalila imwanangu kana ichinyamkela iyamtedile awe chibubu. \v 18 Na chila hayomnighula, komghwisa hasi, na imwana kolawa lihofu mne mlomo, koghegheda ghamatsino ghake kuya koghoghodala. Niwalomba iwanang'ina wako wamlapfe ichinyamkela, lekeni ng'awadahile bae.” \p \v 19 Yesu kawedika, “Mwemwe lukolo ing'alutoghola! Nikale namwe mbaka tsuwachi? Mnighalile imwana ayo!” \v 20 Wamghalila imwana ayo. Ichinyamkela hamwonile Yesu, bahala kamghwisa imwana ayo chisala, imwana kaghwa hasi na kwibulughitsa, kalapfa lihopfu mne mlomo. \v 21 Yesu kamghutsa aba we imwana ayo, “Angu imwana yuno kapfino kulawa tsuwachi?” \p Kamwidika, “Kulawa udodo wake. \v 22 Komghwisagha mne ghumoto au mne ghamatsi ili yamkome. Lekeni ka kwodaha kutenda ichinu, utwonele libatsi ne utwapfile.” \p \v 23 Yesu kalonga, “Ka kwodaha! Ghose ghodahika kwe imunu iyotoghola.” \p \v 24 Bahala aba we imwana yula kakemelela kalonga, “Notoghola, ila unyapfile nitoghole ghendo!” \p \v 25 Yesu halyonile kingili lye iwanu lyakongetseka hambele hake, kamkembela ichinyamkela ayo, “Ghwe ichinyamkela we ububu ne utsiwi, nokulongela ulawe mne imwana yuno na uleke kumwingila keli!” \p \v 26 Ichinyamkela kakemelela, kamghwisa chisala imwana ayo, kamlawa. Na imwana tsakoneka ka kafa, na iwanu wengi walonga, “Kafa!” \v 27 Lekeni Yesu kamkinda ghumoko imwana ayo, kamwapfila kwinuka, naye kenuka. \p \v 28 Yesu hayengile mng'anda, iwanang'ina wake wamghutsa hawakalile naye waliyeka, “Ebali twetwe ng'atudahile bae kumlapfa ichinyamkela yula?” \p \v 29 Yesu kawedika, “Ichinyamkela ka yuno ng'odaha bae kulawa kwa inzila yoyose, ila kwa kulomba kuliyeka.” \s Yesu kolonga keli imbuli ya ukufa kwake \r (Matei 17:22-23; Luka 9:43b-45) \p \v 30 Yesu na iwanang'ina wake woka hanu hala waghenda Galilaya. Yesu ng'abamile bae imunu wowose amanye kwayali, \v 31 kwaapfila yang'ali yowalangulitsa iwanang'ina wake. Kawalongela, “Imwana we imunu katsoghelighwa mne ghamoko ghe iwanu, nawo watsomkoma. Ghamatsuwa madatu hambele, katsotsilihuka.” \p \v 32 Lekeni ng'awaimanyile bae imbuli ayo na wapfuka kumghutsa. \s Yuhi iyali mkulu? \r (Matei 18:1-5; Luka 9:46-48) \p \v 33 Hawafikile Kaperinaumu, wengila mng'anda na Yesu kawaghutsa iwanang'ina wake, “Ichinu chachi chamng'ali mwisongela mnzila?” \p \v 34 Lekeni ng'awamwidike bae, kwaapfila wang'ali wesongela yuhi yali mkulu. \p \v 35 Yesu kakala hasi, kawakema iwanang'ina wake kumi na weli, kalonga, “Imunu wowose yobama kuwa wa mwanduso, kobamighwa yawe wa utsighilo, na yawe imtumwa wa wose.” \p \v 36 Kuya kamsola imwana mdodo, kamwika mghati mwawo, kawalongela, \v 37 “Imunu wowose iyombokela imwana mdodo ka yuno kwa taghwa lyangu, kombokela nene. Ne imunu iyombokela nene, kombokela yula iyanitumile.” \s Imunu wowose iyotutoghola kaubali wetu \r (Luka 9:49-50) \p \v 38 Yohane kamlongela Yesu, “Mlangulitsi, tumwona imunu kolapfa ipfinyamkela kwa taghwa lyako. Tumghoma kwaapfila ng'olawila bae mne kingili lyetu.” \p \v 39 Yesu kawalongela, “Mleke kumghoma. Haduhu imunu iyodaha kutenda ipfinzonza kwa taghwa lyangu na baho kulonga mbuli tsangu pfihile. \v 40 Kwaapfila imunu wowose yali ubali wetu, ayo kamiyetu. \v 41 Nowalongela ghendo, imunu wowose iyoweng'a ichikombe cha ghamatsi kwaapfila mwemwe mwa iwanu wa Kiristu, katsobokela ghweko lyake. \s Ukuhonza iwanu wangi \r (Matei 18:6-9; Luka 17:1-2) \p \v 42 “Imunu wowose iyowahonza wadodo wano iwonitoghola watende ghehile, ng'apfu imunu ayo yohighwe libwe lya kusaghila msingo mwake na kwasighwa mne ibahali. \v 43 Ka ghumoko ghwako ghwokuhonza utende ghehile, ghughane. Ng'apfu kwingila kune ughima na ghumoko ghumwe, kubita kwingila jehanamu na ghamoko meli. \v 44 Ako membele iwowaja ng'awakufa bae, na ghumoto ighuwalakatsa ng'aghutsimika bae. \v 45 Ka mghulu ghwako wokuhonza utende ghehile, ghughane. Ng'apfu kwingila kune ughima na mghulu ghumwe, kubita kuwa na ghamaghulu meli na kwasighwa jehanamu. \v 46 Ako membele iwowaja ng'awakufa bae, na ghumoto ighuwalakatsa ng'aghutsimika bae. \v 47 Na ka inenge yako yokuhonza utende ghehile, ing'ole. Ng'apfu kwingila kune Undewa we Imulungu na inenge imwe, kubita kuwa na tsinenge mbili na kwasighwa jehanamu. \v 48 Ako membele wake ng'awakufa bae, na ghumoto ghwake ng'aghutsimika bae. \p \v 49 “Chila imunu katsodeghetetsighwa kwa ghumoto ka inyama pfaighumighwa imunyu. \p \v 50 “Imunyu inogha, lekeni ka ihinyika, itsoghumighwa choni mbaka ikolele keli? \p “Muwe ne imunyu mghati mwenu, na mkale tseghamba.” \c 10 \s Yesu kolangulitsa imbuli ya talaka \r (Matei 19:1-12; Luka 16:18) \p \v 1 Kuya Yesu koka hanu hala kaghenda kune chijiji cha Yudeya na kuloka ghumto Yoridani. Kuya kingili lye iwanu limtsila, naye kawalangulitsa ka pfatsowele. \p \v 2 Mafarisayo wangi wamghendela, wamghetsa kwa kumghutsa, “Apfi pfinogha imunu kumleka mwehe wake?” \v 3 Yesu kawedika, “Apfi Musa yalaghitse choni?” \p \v 4 Wedika, “Musa kalonga, twodaha kwandika talaka na kuwaleka.” \p \v 5 Yesu kawalongela, “Musa kandika apfo kwaapfila imimoyo yenu misughu. \v 6 Lekeni kulawa mwanduso, ‘Imulungu kalumba mmale ne ipinga.’ \v 7 ‘Apfo, immale katsomleka mai wake na aba wake, naye katselunga na mwehe wake, \v 8 nawo watsokuwa lukuli lumwe na si weli keli bae, ila lukuli lumwe.’ \v 9 Apfo chayalungile Imulungu, imunu yaleke kuchibaghula.” \p \v 10 Hawoyile keli mng'anda, iwanang'ina wake wamghutsa Yesu imbuli ayo. \v 11 Kawedika, “Imunu wowose iyomleka mwehe wake na kukwela ipinga yungi komtendela utsinzi mwehe wake. \v 12 Pfipfila, ipinga yomleka immale wake na kukwelighwa ne immale yungi komtendela utsinzi immale wake.” \v 13 Iwanu wamwenga wamghalila Yesu iwana wadowado yawekile ghamoko, lekeni iwanang'ina wake wawakembela. \v 14 Yesu honile apfi tsakona usungu, kawalongela, “Muwaleke iwana wadowado watse kuna nene, mleke kuwaghoma kwaapfila Undewa wa Imulungu wa iwana ka wano. \v 15 Nowalongela ghendo, imunu wowose yolema kuubokela Undewa we Imulungu ka imwana mdodo, ng'atsowingila bae.” \v 16 Kawasola iwana awo, kawekila ghamoko, kawabaliki. \s Imunu tajiri \r (Matei 19:16-30; Luka 18:18-30) \p \v 17 Yesu hayang'ali yakuka, imunu yumwe kamtsumila, kamtowela maghoti, kamghutsa. “Mlangulitsi yunoghile, nitende ichinu chachi niubokele ughima wa ghamatsuwa ghose?” \p \v 18 Yesu kamghutsa, “Ebali unikema nene ninogha? Kuduhu imunu yanoghile ila Imulungu yaliyeka. \v 19 Kwoghamanya ghamalaghitso. ‘Uleke kukoma, Uleke utsinzi, Uleke ubapfi, Uleke kulonga ughutsu, Uleke ung'enye, Uwahulikitse aba wako na mai wako.’ ” \p \v 20 Imunu ayo kamwidika, “Mlangulitsi, agho ghose nighakinda kulawa udodo wangu.” \p \v 21 Yesu kamlola, kamnoghela, kamlongela, “Kuhungukighwa na ichinu chimwe, ghenda ukautse pfose pfaulinapfo uweng'e sendi iwahingwa, naghwe kutsakuwa ne utajiri kulanga. Kuya utse uniwinze.” \v 22 Hayahulike apfo, kaghudubuka koka kwa usungu kwaapfila tsakakala na mali nyingi. \p \v 23 Yesu kalola mmbalimbali, kawalongela iwanang'ina wake, “Itsakuwa pfikomu kwe imunu tajiri kwingila mne Undewa we Imulungu.” \p \v 24 Iwanang'ina wake wakangawala hawahulike mbuli atso. Lekeni Yesu kalonga keli, “Iwanangu, itsakuwa pfikomu kwingila mne Undewa wa Imulungu! \v 25 Pfikomu kwa imunu tajiri kwingila mne undewa wa Imulungu kubita imnyama yokemighwa ngamiya kwingila mne litobo lya sindano.”\fig Ngamiya|src="14 Camel.jpg" size="col" ref="10:25"\fig* \p \v 26 Iwanang'ina wakangawala ghendo, weghutsa, “Lelo yuhi iyodaha kukombolighwa?” \p \v 27 Yesu kawalola, kalonga, “Kwe imunu ng'aidahika bae, lekeni kwe Imulungu si pfipfo bae, ghose ghodahika kwe Imulungu.” \p \v 28 Petiri kamlongela, “Tuleka chila chinu tukuwinza ghweghwe!” \p \v 29 Yesu kawedika, “Nowalongela ghendo, imunu wowose yalekile kaye yake au iwandughu tsake au lumbu tsake, aba wake au mai wake au iwanaghe au imighunda kwaajili ya nene ne Imbuli Inoghile, \v 30 katsobokela ketseketse mne ghamatsuwa ghano. Katsobokela kaye, iwandughu, lumbu, mai, iwana, ne imighunda na kudununzika na mne ghamatsuwa ighakutsa katsobokela ughima wa ghamatsuwa ghose. \v 31 Lekeni awala iwalongole watsakuwa kuchughu ne iwali kuchughu watsolongola.” \s Yesu kolonga lwakadatu imbuli ya lifwa lyake \r (Matei 20:17-19; Luka 18:31-34) \p \v 32 Yesu ne iwanang'ina wake wang'ali wogheluka woghenda Yerusalemu, Yesu kawalongola, iwanang'ina wake wakangawala ne iwanu iwakalile womuwinza wose wapfuka. Yesu kawasola keli iwanang'ina wake kumi na weli mmbalimbali, kawalongela aghala ighatsomlawila. \v 33 Kawalongela, “Mtegheletse, twoghenda Yerusalemu, ako Imwana we Imunu katsakwing'ighwa kwa pfilongotsi we inambiko na iwolangulitsa Ghamalaghitso. Nawo watsomuhigha yafe na kwing'ighwa kwa Iwanu si Wayahudi bae. \v 34 Watsombetsa, watsombwalulila ghamate, watsomfapula ne ipfiboko, na ghamatsuwa madatu hambele, katsotsilihuka.” \s Yakobu na Yohane womlomba Yesu \r (Matei 20:20-28) \p \v 35 Kuya Jakobu na Yohane, iwana wa Sebedayo wamghendela Yesu, wamlongela, “Mlangulitsi kuna ichinu twobama ututendele twetwe.” \p \v 36 Kawaghutsa, “Chinu chachi?” \p \v 37 Wamwidika, hautsokala mne chighoda chako che Undewa mne utunitso wako, twobama tukale naghwe, yumwe ubali wako wa kujilo na yungi ubali wako wa kumoso. \p \v 38 Yesu kawedika, “Ng'ammanyile bae chamlomba. Apfi mwodaha kunwela ichikombe chanikunwela nene au kubatitsighwa ubatitso wanibatitsighwa nene?” \p \v 39 Wamwidika, “Twodaha.” Yesu kawalongela, “Mtsochinwela ichikombe chanikunwela nene na kubatitsighwa ubatitso wanibatitsighwa. \v 40 Lekeni imbuli ya kukala ubali wangu wa kujilo au wa kumoso si yangu bae kuweng'a. Hanu aho watsokala awala iwasaghulighwe ne Imulungu.” \p \v 41 Iwanang'ina wala kumi hawahulike achila chawalombile Jakobu na Yohane wawonela maya. \v 42 Yesu kawakema wose hamwe, kawalongela, “Mwomanya awala iwakwoneka iwakulu we iwanu iwali si Wayahudi bae wowatawala kwe ingupfu. Na iwakulu awo wana ukulu kune iwanu. \v 43 Lekeni kuna mwemwe ileke kuwa apfo, imunu wowose iyobama kuwa mkulu kuna mwemwe kobamighwa yawe imtumwa, \v 44 imunu wowose iyobama kuwa mkulu kobamighwa yawe imtumwa wa wose. \v 45 Kwaapfila Imwana we Imunu, ng'atsile bae kutumikighwa, ila katsa kutumikila na kulapfa ughima wake kwa kuwakombola iwanu wengi.” \s Yesu komuhonetsa ichifita Batimayo \r (Matei 20:29-34; Luka 18:35-43) \p \v 46 Kuya wapfika Yeriko, Yesu ne iwanang'ina wake hamwe na kingili lye iwanu hawang'ali wakuka mne ghumji, ichifita yumwe iyakemighwe Batimayo imwana wa Timayo kakala mmbalimbali mwe inzila kolomba. \v 47 Naye hayahulike Yesu Mnatsareti kobita, kandusa kukemelela, “Yesu, Imwana wa Daudi! Mbonele libatsi.” \p \v 48 Iwanu wengi wamkembela, wamlongela yenyamale, lekeni kaghendelela kukema, “Imwana wa Daudi, mbonele libatsi!” \p \v 49 Yesu kema, kalonga, “Mlongeleni yatse.” Apfo wamkema, wamlongela, “Wighangamitse! Winuke kokukema.” \p \v 50 Kalyasa lighwanda lyake, kadaluka kamghendela Yesu. \p \v 51 Yesu kamghutsa, “Kwobama nikutendele choni?” \p Ichifita ayo kamwidika, “Mlangulitsi, nobama kwona.” \p \v 52 Yesu kamlongela, “Ghenda, ukutoghola kwako kukuhonetsa.” \p Bahala kadaha kwona, kuya kamuwinza Yesu mnzila. \c 11 \s Yesu kakwingila Yerusalemu kwa ndeng'elo \r (Matei 21:1-11; Luka 19:28-40; Yohane 12:12-19) \p \v 1 Hawapfikile habehi na Yerusalemu, habehi ne imiji ya Betifage na Betaniya, kune Chidunda cha Mitseituni, Yesu kawatuma iwanang'ina wake weli walongole. \v 2 Kawalongela, “Mghende mne ichijiji ichili hambele henu, hamtsokwingila, mtsomwona imwana we ipunda kohighwa, naye yang'ali kudinighwa ne imunu. Mumdohole, mumghale hano. \v 3 Imunu wowose ang'awaghutsa, ‘Ebali mtenda apfo?’ mumlongele, ‘Imtwatsa kombama, kuya katsomuyitsa sambi.’ ” \p \v 4 Iwanang'ina wala woka, wamwona imwana we ipunda kohighwa hane libani. Hawang'ali womdohola, \v 5 iwanu wangi iwemile hala wawaghutsa, “Mtenda choni? Mwomdohola imwana we ipunda?” \p \v 6 Wawedika ka Yesu pfayawalongele ne iwanu awo wawaleka woke naye. \v 7 Wamghala imwana we ipunda ayo kwa Yesu, kuya weka ghamaghwanda ghawo mchanya mwake, Yesu kakala mchanya mwake. \v 8 Iwanu wengi wanzasa ghamaghwanda ghawo mnzila, ne iwanu wangi wabena imiputila mne imighunda, wainzasa mnzila. \v 9 Ne iwanu iwamlongolele na awala iwamuwinzile wakemelela walonga, “Mumtunitse Imulungu! Yabalikiighwe iyakutsa kwa taghwa lye Imtwatsa! \v 10 Imulungu ubaliki Undewa iukutsa wa mndewa wetu Daudi. Mumtunye Imulungu yali kuchanya ng'ani!” \p \v 11 Yesu kengila Yerusalemu, kaghenda mne Ing'anda ye Imulungu. Kalola mmbalimbali chila hanu, lekeni kwaapfila litsua tsaliswa, kaghenda Betaniya ne iwanang'ina wake kumi na weli. \s Yesu koghulighita ghumbiki ghwa mtini \r (Matei 21:18-19) \p \v 12 Nemitondo yake hawang'ali wolawa Betaniya, Yesu tsakakala na nzala. \v 13 Kaghwona ghumbiki ghwa mtini kwa kutali ghune imitsani mingi. Kaghenda kulola ka kodaha kupata tini. Lekeni hayapfikile ng'apatile bae tini ila imitsani iliyeka, kwaapfila msimu wa tini tsaghung'ali. \v 14 Kuya Yesu kaghulongela ghumbiki, “Kulawa lelo na kughendelela, kuduhu imunu iyatsokuja keli ghamatunda ghako.” Ne iwanang'ina wake wamuhulika hayalongile apfo. \s Yesu koghenda mne Ing'anda ye Imulungu \r (Matei 21:12-17; Luka 19:45-48; Yohane 2:13-22) \p \v 15 Hawapfikile Yerusalemu, Yesu kengila mne Ing'anda ye Imulungu, kandusa kuwawinga awala iwang'ali wohutsa na kughula mghati mwe Ing'anda ye Imulungu. Katsibidula tsimetsa tse iwanu iwotsibena tsisendi na pfighoda pfe iwanu iwohutsa iwanjiwa, \v 16 kawaghoma kusola ichinu chochose mghati mwe Ing'anda ye Imulungu. \v 17 Kuya kawalangulitsa, “Apfi ng'ayandikighwe bae, \q ‘Ing'anda yangu itsokemighwa \q ing'anda ya ukulombela ye iwanu we isi tsose?’ \q Lekeni mwemwe mwoitenda mango ye iwabapfi!” \p \v 18 Wapfilongotsi we inambiko na iwolangulitsa Ghamalaghitso hawahulike apfi, wandusa kubama inzila ya kumkoma Yesu. Lekeni wang'ali wompfuka, kwaapfila iwanu wose wang'ali wokangawala kwa ghamalangulitso ghake. \p \v 19 Mihe haipfikile, Yesu ne iwanang'ina wake woka mne ghumji agho. \s Ghamalaghitso ghe ghumtini ghunyalile \r (Matei 21:20-22) \p \v 20 Nemitondo yake, hawang'ali woghenda waghwona ghumtini ghula ghunyala kulawa msina. \v 21 Petiri kakumbuka chayalongile Yesu, kamlongela, “Mlangulitsi, ulole! Imbiki ghughulighite ghunyala!” \p \v 22 Yesu kedika, “Mumtoghole Imulungu. \v 23 Nowalongela ghendo, imunu wowose ang'achilongela chidunda chino, ‘Ghenda wiyase mwibahali’ na ka ng'akwalangula mne ghumoyo ghwake na kutoghola chayalongile chitsolawila, chitsotendeka kwaajili yake. \v 24 Apfo nowalongela, hamlomba na kulomba ghoghose, mtoghole ka mwoghabokela, nagho ghatsokuwa ghenu. \v 25 Na hamlomba, ka kuna imunu kakutendela pfihile, umleghusile ghamatotso ghake, naye Aba wenu yali kulanga katsowaleghusila nzambi tsenu.” \v 26 Lekeni ka ng'amuwaleghusila ghamatotso ghawo, naye Aba wenu yali kulanga ng'atsowaleghusila nzambi tsenu bae. \s Imbuli ye ukulu wa Yesu \r (Matei 21:23-27; Luka 20:1-8) \p \v 27 Wapfika keli Yerusalemu, na Yesu hayang'ali koghenda ghenda mne Ing'anda ye Imulungu, pfilongotsi we inambiko, iwolangulitsa Ghamalaghitso ne iwabala wamghendela. \v 28 Wamghutsa, “Kwa ukulu wachi kotenda ipfinu pfino? Na yuhi iyakwing'ile ukulu uno wa kutenda ghano?” \p \v 29 Yesu kawedika, “Na nene nowaghutsa imbuli imwe, mnyidike, nani nitsowalongela kwa ukulu wachi notenda ghano ghose. \v 30 Mnilongele, ubatitso wa Yohane ulawa kulanga au kwe iwanu?” \p \v 31 Weghutsa, walonga, “Tung'alonga ‘Ulawa kulanga’ katsotughutsa, ‘Ebali lelo ng'amtoghole?’ \v 32 lekeni tung'alonga, ‘Ulawa kwe iwanu.’ ” Wawapfuka iwanu, kwaapfila iwanu wose tsawamanya Yohane tsakakala nabii. \v 33 Apfo wamwidika, “Ng'atumanyile bae.” \p Yesu kawalongela, “Na nene siwalongela bae yuhi iyangaile ukulu wa kutenda ghano.” \c 12 \s Imbuli ye iwakulima na mghunda ghwa mitsabibu \r (Matei 21:33-46; Luka 20:9-19) \p \v 1 Yesu kandusa kulonga nawo kwa imbuli, “Imunu yumwe tsakahanda mitsabibu mne mghunda. Kuya kaghutsengela luwa, kahimba hanu ha ukukamila na kutsenga chilingilo. Keka wemilitsi, kuya koka isi ya kutali.\fig 4. Iwanu weli wokama tsabibu mne chinu cho ukukamila dipfai|src="04 Winepress.jpg" size="col" ref="12:1"\fig* \v 2 Ghumsimu ghwa kupfuna tsabibu haghupfikile, kamtuma imtumwa wake akasole tsabibu. \v 3 Lekeni wemilitsi wamghogha, wamtowa, wamuwinga bila kumwing'a chinu. \v 4 Kuya imunu ayo kamtuma imtumwa yungi. Ayo wamtowa mwitwi na kumtendela pfihile. \v 5 Kamtuma yungi, ayo naye wamkoma. Kawatuma iwatumwa wangi wengi, wangi wawatowa na wangi wawakoma. \v 6 Yakalile imunu yumwe yaliheka wa kumtuma, naye iye imwanaghe iyamnoghele ng'ani. Kalonga, ‘Ayu wa ukumambulitsa nakwona watsomhulikitsa, kwaapfila ka mwanangu.’ \v 7 Lekeni wemilitsi wala welongela, ‘Ayu ambe mhala mghunda ghuno. Leka tumkome ili mghunda ghuno ghuwe ghwetu!’ \v 8 Wamghogha, wamkoma, wamwasa kunze kwe mghunda.” \p \v 9 Yesu kaghutsa, “Imunu yane mghunda yatsotendatse? Katsakutsa kuwakoma wemilitsi wose na kuweng'a iwanu wangi mghunda aghwo. \v 10 Ng'amsomile bae liandiko ililonga. \q ‘Libwe lyawalilemile iwotsenga, \q Alyo liwa libwe kulu lya haghati. \q \v 11 Imbuli ino ilawa kwe Imtwatsa, \q nayo yotukangawatsa!’ ” \p \v 12 Tsawabama kumghogha kwaapfila tsawamanya ka imbuli yailongile kawalonga wawo, ila wawapfuka iwanu. Apfo wamleka yaliyeka, woka. \s Imbuli ye ukuliha kodi \r (Matei 22:15-22; Luka 20:20-26) \p \v 13 Hambele, wawatuma Mafarisayo wangi ne iwanu wa kingili lya Herodi kuna Yesu ili wamteghe ghayolonga. \v 14 Wamghendela, walonga, “Imlangulitsi, twokumanya ghweghwe kwa imunu yulongesa ghendo, na ng'aupfuka bae ukulu we imunu, wala ng'aulola ipfihanga pfe iwanu. Lekeni kwoilangulitsa ghendo inzila ye Imulungu. Utulongele, apfi pfinogha au ng'apfinoghile bae kuliha kodi kwa Kaisari? Tumlihe au tuleke kumliha?” \p \v 15 Lekeni Yesu kamanya ung'enye wawo. Kawaghutsa, “Ule mwobama kunitegha? Ngalileni sendi ayo niyone.” \p \v 16 Wamghalila sendi ayo. Naye kawaghutsa, “Angu ichihanga chino na taghwa lino lya nani?” \p Wamwidika, “Pfa Kaisari.” \p \v 17 Kuya Yesu kawalongela, “Mmwing'e Kaisari pfa Kaisari na mmwing'e Imulungu pfe Imulungu.” \s Imbuli ya ukutsilihuka kulawa mne lifwa. \r (Matei 22:23-33; Luka 20:27-40) \p \v 18 Kuya Masadukayo, iwanu iwolonga kuduhu ukutsilihuka kulawa mne lifwa wamghendela Yesu wamghutsa, \v 19 “Mlangulitsi, Musa tsakatwandikila pfino, ka imunu indughu yake kafa, naye kamleka mwehe iyalihela iwana, ndughu we imunu ayo kobamighwa amkwele chitsuka ayo ili amwelekele ndughu yake iwana. \v 20 Tsakukala ne iwandughu saba. Imkulu wawo kakwela, naye kafa bila kuleka imwana wowose. \v 21 Ndughu wa keli kamkwela chitsuka ayo, naye kafa bila kweleka imwana. Ilawila pfipfo kwa ndughu wa kadatu. \v 22 Iwandughu wose saba wafa na ng'awalekile imwana bae. Kuya mwehe yula naye kafa. \v 23 Lelo iwanu hawatsotsilihuka kulawa mne lifwa, angu mwehe ayo yakuwa wa nani kwaapfila wose saba tsawamkwela?” \p \v 24 Yesu kawedika, “Mwemwe mwakwagha kwaapfila ng'ammanya bae Ghamaandiko Mahenzeluka wala ngupfu ye Imulungu. \v 25 Iwanu iwafile hawatsotsilihuka, ng'awatsokwela wala kukwelighwa bae, watsakuwa ka wamalaika wa kulanga. \v 26 Kwe imbuli ya ukutsilihuka kwe iwanu iwafile, apfi ng'amsomile bae imbuli ya libagho ilikwaka mne ichitabu cha Musa, Imulungu pfayalongile na Abrahamu, ‘Nene na Imulungu wa Abrahamu, na Imulungu we Isaka na Imulungu wa Yakobu.’ \v 27 Yeye si Imulungu we iwanu iwafile bae, ila we iwanu waghima. Apfo mwagha ghendo!” \s Laghitso kulu \r (Matei 22:34-40; Luka 10:25-28) \p \v 28 Imlangulitsi yumwe wa ghamalaghitso katsa kawahulika wodawala. Hayonile Yesu kawedika ghoya kamghutsa, “Mne ghamalaghitso ghose, lihi laghitso kulu kubita ghose?” \p \v 29 Yesu kedika, “Laghitso kulu alino. ‘Mtegheletse mwemwe Waisiraeli! Imtwatsa Imulungu wetu ka Imtwatsa yumwe yaliyeka. \v 30 Mnoghele Imulungu wako kwa ghumoyo ghwako ghwose na kwa muhe wako wose na kwa tsimbutsi tsako tsose na kwa ngupfu tsako tsose.’ \v 31 Na laghitso lya keli, ‘Mnoghele imunu wa habehi yako, ka pfawinoghela imwenyegho.’ Kuduhu laghitso kulu kubita agha meli.” \p \v 32 Imlangulitsi ayo wa ghamalaghitso kamlongela Yesu, “Mlangulitsi, kwidika ghoya. Kulongesa ghendo, Imulungu ka yumwe na kuduhu imulungu yungi ila yeye. \v 33 Na kumnoghela Imulungu kwa ghumoyo ghwako ghwose na kwa tsimbutsi tsako tsose na kwa ngupfu tsako tsose, na kumnoghela imunu wa habehi yako ka pfawinoghela ghwe imwenyegho pfinogha ghendo kubita kumlapfila Imulungu inambiko.” \p \v 34 Yesu hayonile kedika kwa ihekima, kamlongela, “Ng'uli kutali bae na Undewa we Imulungu.” \p Kulawa baho, kuduhu imunu iyaghetsile kumghutsa Yesu imbuli yoyose. \s Imbuli ya Kiristu \r (Matei 22:41-46; Luka 20:41-44) \p \v 35 Yesu hayang'ali yolangulitsa mne ing'anda ye Imulungu, kawaghutsa, “Ebali iwolangulitsa Ghamalaghitso wolonga Kiristu kaimwana wa Daudi? \v 36 Ghumuhe Mwenzeluka tsakamlongotsa Daudi, naye kalonga, \q ‘Imtwatsa kamlongela Imtwatsa wangu, \q Ukale ghumoko ghwangu ghwa kujilo \q mbaka niweke iwehile wako \q hasi ha ghamaghulu ghako.’ \p \v 37 “Daudi imwenyegho tsakamkema ‘Imtwatsa.’ Apfi Kiristu yodahatse kuwa imwanaghe?” \p Iwanu wengi wamhulikitsa kwa kudeng'elela. \s Yesu kowalongela iwanu walangitse na iwolangulitsa Ghamalaghitso \r (Matei 23:1-36; Luka 20:45-47) \p \v 38 Yesu hayang'ali yolangulitsa kalonga, “Mwalangitse na iwolangulitsa Ghamalaghitso. Wonoghela kupfala ghamaghwanda matali na kulamsighwa mmasoko. \v 39 Na wosaghula ipfighoda ipfili hambele mne tsing'anda tsa ukulombela na kukala hanu hanoghile mne ipfihungo. \v 40 Wakuja mne tsing'anda tse pfitsuka, kwa kwilangusa wanogha, wolomba bila kwipfa. Awo watsohighighwa ng'ani.” \s Sadaka ya chitsuka \r (Luka 21:1-4) \p \v 41 Yesu tsakakala habehi na chinu cha kwikila sadaka, kalola iwanu pfawoghela tsisendi. Matajiri wengi walapfa sendi nyingi. \v 42 Kuya katsa chitsuka yumwe mhingwa kaghela sendi mbili. \v 43 Yesu kawakema iwanang'ina wake kalonga, “Nowalongela ghendo, chitsuka yuno keka nyingi kubita wose. \v 44 Wose walapfa tsimali tsawo itsiswelele, lekeni chitsuka yuno kalapfa pfose pfalinapfo.” \c 13 \s Yesu kolonga imbuli ya kuhinyighwa kwe ing'anda ye Imulungu \r (Matei 24:1-2; Luka 21:5-6) \p \v 1 Yesu hayang'ali yolawa kunze kwe ing'anda ye Imulungu, yumwe wa imwanang'ina wake kamlongela, “Mlangulitsi, ulole ghamabwe na tsing'anda pfatsinoghile!” \p \v 2 Yesu kamwidika, “Apfi kwotsona tsing'anda tsino ng'ulu? Ng'alitsolekighwa libwe mchanya mwe libwe lingi, chila limwe litsakwasighwa hasi.” \s Kughaya na kudununzika \r (Matei 24:3-14; Luka 21:7-19) \p \v 3 Yesu tsakakala mchidando mwa Chidunda cha Mitseituni, kumwambu kwe ing'anda ye Imulungu. Petiri, Jakobu, Yohane ne Andereya wamghutsa hawakalile waliyeka. \v 4 “Utulongele, agha ghose ghatsolawila tsuwachi? Na kutsakuwa na chitango chachi agha ghose haghatsolawila?” \p \v 5 Yesu kawalongela, “Mwalangitse, imunu aleke kuwaghutsukila. \v 6 Iwanu wengi watsakutsa kwa taghwa lyangu, watsolonga, ‘Nene nayeye!’ na watsowaghutsukila iwanu wengi. \v 7 Namwe hamtsohulika ng'ondo na mbuli tsa ng'ondo, mleke kupfuka. Ipfinu apfo pfobamighwa pfilawile, ila utsighilo ung'ali kutsa. \v 8 Iwanu we isi watsetowa ne iwanu wa isi ingi, undewa utsetowa ne undewa ungi, ne isi itsoking'isika chila hanu, na kutsolawila nzala ng'ulu. Agha ghose ghatsakuwa ka mwanduso wa usungu we kweleka. \p \v 9 “Namwe mwalangitse! Mtsoghoghighwa na kughalighwa mne libaratsa. Mtsotowighwa mne tsing'anda tsa ukulombela. Mtsakwima hambele he iwabala na iwandewa kwaajili yangu kuwalongela mbuli tsinoghile. \v 10 Na Imbuli Inoghile ye Imulungu yobamighwa kupetighwa mne tsiisi tsose. \v 11 Hawatsowaghogha na kuwaghala kune libaratsa, mleke ukwalangula cha ukulonga. Mlonge chochose chila chamtsakwing'ighwa, kwaapfila si mwemwe bae yamlonga, ila Ghumuhe Mwenzeluka. \v 12 Ndughu katsomlapfa ndughu yake yakomighwe, na aba katsomlapfa imwanaghe yakomighwe. Iwana watsowalema na kuwakoma aba na mai tsawo. \v 13 Iwanu wose watsowahila kwa taghwa lyangu, ila ayula yoghendelela mbaka usighilo katsokombolighwa. \s Ghamaghayo makulu \r (Matei 24:15-28; Luka 21:20-24) \p \v 14 “Hamtsakwona lideso lima hanu hang'alibamighwa kwima bae. (Imunu iyosoma amanye) Awala iwali mne isi ya Yudeya watsumile mpfidunda. \v 15 Imunu wowose iyali mkano aleke kuhulumka hasi, au kwingila mng'anda kulapfa ichinu chochose kunze. \v 16 Na yula iyali kumghunda aleke kuya ukaye kusola ghamaghwanda ghake. \v 17 Watsoghaya ng'ani iwapinga wane tsiinda ne iwapinga iwakong'etsa mne ghamatsuwa agho! \v 18 Mlombe agho ghaleke kulawila msimu wa chipfeghetsi! \v 19 Kwaapfila ghamatsuwa agho kutsakuwa na maghayo ighang'ali ghalawile kulawa mwanduso, Imulungu hayalumbile isi yose, mbaka sambi, na ng'aghatsolawila keli! \v 20 Na ka Imtwatsa ng'ahungutse bae ghamatsuwa agho, kuduhu imunu ang'adahile kukombolighwa. Lekeni kwaajili ye iwanu wake iyawasaghule, kahungutsa ghamatsuwa agho. \p \v 21 “Mne ghamatsuwa agho, imunu wowose ang'awalongela, ‘Lola, Kiristu kahano!’ au ‘Kakula!’ Mleke kumtoghola. \v 22 Kwaapfila watsolawila tsina Kiristu wa ughutsu na manabii wa ughutsu. Watsotenda ipfinzonza ne ipfitango na kuwaghutsukila hata wala iwasaghulighwe ne Imulungu, ka yodahika. \v 23 Mwalangitse! Niwalongela chila ichinu ichitsolawila. \s Ukutsa kwe Imwana we Imunu \r (Matei 24:29-31; Luka 21:25-28) \p \v 24 “Lekeni mna ghamatsuwa agho ahala maghayo aghatsomala, litsua litsakuwa ne ichisi, lwetsi ng'alutsolapfa ghumwanga bae, \v 25 tsinondo tsitsolaghala kulawa mlanga, na ngupfu tsa kulanga tsitsohighitsighwa. \v 26 Baho iwanu watsomwona Imwana we Imunu kakutsa mne ghamawingu kwe ingupfu ng'ulu na utunitso. \v 27 Naye katsowatuma wamalaika wake kuwasola awala iyawasaghule mne isi yose, kulawa ubali umwe mbaka ubali ungi! \s Ghamalangulitso gha mtini \r (Matei 24:32-35; Luka 21:29-33) \p \v 28 “Mwilangulitse imbuli ino kulawa mne mbiki ghwa mtini. Ghamaputila ghake haghakuwa madeke na kwandusa kutula, mwomanya chihangatsi cha habehi. \v 29 Pfipfila hamtsakona agha ghose gholawila, mmanye Imwana we Imunu kahabehi ghendo. \v 30 Nowalongela ghendo, iwanu wa mweleko ghuno ng'awatsoluta bae mbaka agha ghose ghalawile. \v 31 Kulanga ne isi pfitsoluta, ila mbuli tsangu ng'atsitsoluta bae. \s Kuduhu iyomanya litsuwa wala saa \r (Matei 24:36-44) \p \v 32 “Kuduhu iyomanya litsuwa lila wala saa ila. Hata wamalaika wa kulanga wala Imwana ng'awomanya, ila Imulungu yaliyeka iyomanya. \v 33 Mwalangitse, mkale meso kwaapfila ng'ammanya bae itskughwa tsuwachi. \v 34 Yeghala ne imunu yokile na kuwaleka iwatumwa wake, chila yumwe ne isang'ano yake. Kuya kamlaghitsa imkalitsi wa libani akale meso. \v 35 Apfo mkale meso, kwaapfila ng'ammanya bae yane ing'anda yatsakuya tsuwachi, kakuya nemihe, nechilo, ijogholo hayatsakwika, au nemitondotondo. \v 36 Ka kakuya kwa kwidukitsa, aleke kuwapfika muwasa. \v 37 Achino chaniwalongela, niwalongela iwanu wose. ‘Mwalangitse!’ ” \c 14 \s Yuda kobama inzila ya kumhunduka Yesu \r (Matei 2:1-5; Luka 22:1-2; Yohane 11:45-53) \p \v 1 Tsaghakalile matsuwa meli ng'ana ichihungo che Ipasaka na pfighate ipfilihela hamila chipfike. Iwakulu we inambiko na iwolangulitsa Ghamalaghitso wabama inzila ya kumghogha Yesu chinyelenyele na kumkoma. \v 2 Walonga, “Tuleke kumghogha mne ichihungo che Ipasaka, hela iwanu watsotenda tsogho.” \s Yesu kobakighwa ghamafuta ne ipinga \r (Matei 26:6-13; Yohane 12:1-8) \p \v 3 Yesu tsakakala Betaniya mng'anda mwa Simoni, imunu iyang'ali yoghula ukoma. Hawakalile mmetsa wakuja ichijo cha nemihe, ipinga yumwe iyaghalile ichupa ya ghamafuta ighonung'ila gha bei ng'ulu katsa. Kaipfughula na kamwitila Yesu mwitwi. \v 4 Iwanu iwakalile aho tsawona maya, welongela, “Ule kakwaghitsa ghamafuta gha bei ng'ulu? \v 5 Ghamafuta ghano ghang'autsighwe kwa bei ng'ulu na sendi weng'ighwe iwahingwa!” Kuya wamkembela ipinga ayo. \p \v 6 Yesu kalonga, “Mlekeni! Ule mumdesa? Yeye kanitendela ichinu chinoghile. \v 7 Iwahingwa mwinawo ghamatsuwa ghose, na mwodaha kuwapfila pfopfose pfambama. Lekeni ng'amtsakuwa na nene bae ghamatsuwa ghose. \v 8 Ipinga ayu katenda achila chayadahile. Kalongola kulubaka lukuli lwangu, lukale ghoya kwa kutsikighwa. \v 9 Nowalongela ghendo, hanu hohose imbuli inoghile haitsopetighwa mne isi, chayatendile ipinga ayu chitsolongighwa kwa kumkumbuka yeye.” \s Yuda kotoghola kumhunduka Yesu \r (Matei 26:14-16; Luka 22:3-6) \p \v 10 Yuda Isikarioti, yumwe wa wala iwanang'ina kumi na weli, kaghenda kwe ipfilongotsi we inambiko ili amhunduke Yesu kuna wawo. \v 11 Nawo hawahulike wadeng'elela kwa achila chayalongile, wamlongela watsomwing'a sendi. Apfo kabama nzila ya ukumhunduka Yesu. \s Yesu kakuja ichijo che Ipasaka ne iwanang'ina wake \r (Matei 26:17-25; Luka 22:7-23; Yohane 13:21-30) \p \v 12 Mne litsuwa lya mwanduso lye Ichihungo cha Pfighate ipfilihela hamila na litsuwa lya kumkoma imwana we ing'olo we Ipasaka, iwanang'ina wake wamghutsa, “Apfi ubama tughende kwani tukakwikile ichijo cha Ipasaka?” \p \v 13 Yesu kawatuma iwanang'ina wake weli, kawalongela, “Mghende kune ghumji, mtsetingana ne imunu iyaghalile chiya cha ghamatsi. Mmuwinze \v 14 mbaka kune ing'anda iyatsakwingila, kuya mumlongele imunu yane ing'anda, Imlangulitsi koghutsa, ‘Chilikwani chiheleto cha iwahenza, ili ndiye Ipasaka ne iwanang'ina wangu?’ \v 15 Kuya katsowalangusa chiheleto chikulu cha uchanya ichikighwe ghoya. Mtwikile amo.” \p \v 16 Iwanang'ina tsawoka, waghenda kune ghumji, kuya tsawona ka Yesu pfawalongele. Apfo wachitenga ichijo che Ipasaka. \p \v 17 Kuya haipfikile nemihe, Yesu kapfika ne iwanang'ina wake kumi na weli. \v 18 Bahala hawang'ali wakuja mmetsa, Yesu kalonga, “Nowalongela ghendo, imunu yumwe kulawa kuna mwemwe iyakuja na nene, katsonihunduka.” \p \v 19 Iwanang'ina waghanzika, chila yumwe kamghutsa, “Angu nene?” \p \v 20 Yesu kawedika, “Yumwe kulawa mna mwemwe kumi na weli, iyopfabika chighate chake mne bakuli na nene. \v 21 Imwana we Imunu katsakufa ka pfayandikighwe. Lekeni katsoghaya imunu yula yomhunduka Imwana we Imunu. Ing'awile ng'apfu kwa imunu yula ka ng'elekighwe bae!” \s Ichijo che Imtwatsa \r (Matei 26:26-30; Luka 22:14-20; 1 Wakolinto 11:23-25) \p \v 22 Hawang'ali wakuja, Yesu kasola chighate, kachibaliki, kachimegha, kaweng'a iwanang'ina wake kawalongela, “Msole, aluno lukuli lwangu.” \p \v 23 Kuya kasola chikombe, kachibaliki, kaweng'a, wose wachinwela. \p \v 24 Kawalongela, “Aino idamu yangu ya lilaghano iikwitika kwaajili ye iwanu wengi. \v 25 Nowalongela ghendo, sitsakunwa keli bae dipfai ya mitsabibu mbaka litsuwa lila lyanitsakunwa ingi mne Undewa we Imulungu.” \p \v 26 Hawamalitse kwimba wila, waghenda kune Chidunda cha Mitseituni. \s Yesu kotabili Petiri katsomhunduka \r (Matei 26:26-30; Luka 22:14-20; 1 Wakolinto 11:23-25) \p \v 27 Yesu kawalongela, “Mwemwe wose mtsotsuma na kundeka, ka pfayandikighwe, ‘Nitsomtowa mdimi, ne iwang'olo watsopwililika.’ \v 28 Lekeni hanitsotsilihuka kulawa mne lifwa, nitsowalongola Galilaya.” \p \v 29 Petiri kamlongela, “Hata wose wang'akuleka, nene sikuleka bae!” \p \v 30 Lekeni Yesu kamwidika, “Nokulongela ghendo, leloli nechilo, ijogholo ng'ana yeke lwa keli, kutsonibela mala ndatu.” \p \v 31 Lekeni Petiri kaghendelela kulonga, “Hata ka nobamighwa nife naghwe, mbe, sikubela bae!” \p Ne iwanang'ina wangi wose walonga pfipfo. \s Yesu kolomba mne ibostani ya Getisemane \r (Matei 26:36-46; Luka 22:39-46) \p \v 32 Tsawapfika hanu hokemighwa Getisemane, Yesu kawalongela iwanang'ina wake, “Hanighenda kulomba, mwemwe mkale hano.” \v 33 Kawasola Petiri, Jakobu na Yohane, naye kandusa kughanzika na kwona usungu ng'ani mne ghumoyo ghwake. \v 34 Kawalongela, “Usungu uli mne ghumoyo ghwangu mkulu ng'ani, wodaha kunikoma. Mkale hano na mkale meso.” \p \v 35 Kaghenda hambele chidogho, keghwisa hasi, kalomba, ka yodahika aleke kubitila mne ichipindi chila cha kudununzika. \v 36 Kalomba, “Aba wangu, ipfinu pfose pfodahika kuna ghweghwe. Uchilapfe chikombe cha kudununzika kuna nene, lekeni si ka pfanibama nene bae, ila pfaubama ghweghwe.” \p \v 37 Kuya koya keli kawapfika iwanang'ina wake wadatu wawasa. Naye kamlongela Petiri, “Simoni, kuwasa? Ng'udahile bae kukala meso hata kwa saa imwe?” \v 38 Kuya kawalongela iwanang'ina wose, “Mkale meso, mlombe mleke kughetsighwa na ghehile. Ghumoyo ghwobama kutenda ghanoghile, lekeni lukuli lwahela ingupfu.” \p \v 39 Kaghenda keli kulomba akuno kolonga ghaghala. \v 40 Kuya koya keli kawapfika iwanang'ina wake wawasa, ng'awadahile bae kufumbula tsinenge tsawo. Nawo ng'awamanyile bae chakumlongela Yesu. \p \v 41 Hayoile lwakadatu, kawalongela, “Mng'ali mwowasa na kubwihila? Lamkeni lelo! Ichipindi chipfika, Imwana we Imunu sambi kakwing'ighwa mne ghamoko ghe iwanu wane nzambi. \v 42 Mwinuke! Tughende! Mlole, ayuno hano imunu yonihunduka nene!” \s Yesu koghoghighwa \r (Matei 26:47-56; Luka 22:47-53; Yohane 18:3-12) \p \v 43 Yesu hayang'ali yolonga, Yuda, yumwe we iwanang'ina wake kumi na weli, tsakapfika. Katsa na kingili lye iwanu iwakindile imimaghe ne ipfilungu. Tsawatumighwa na ipfilongotsi we inambiko, iwolangulitsa Ghamalaghitso ne iwabala. \v 44 Yuda kaling'a ichitango kingili alyo. “Imunu yanitsomnonela iyo yamumbama. Mumghoghe, mumghale na mumlolese aleke kutsuma.” \p \v 45 Bahala Yuda hayapfikile, kamghendela Yesu kalonga, “Mlangulitsi!” kuya kamnonela. \v 46 Apfo, wamkinda, wamghogha Yesu. \v 47 Lekeni imunu yumwe mne iwanu iwemile hala, kalapfa limaghe lyake kamtowa imtumwa we Ichilongotsi we Inambiko, kamghana ghutwi lyake. \p \v 48 Yesu kawalongela, “Pfii mtsa hano ne imimaghe ne ipfilungu kunighogha ka nene nambapfi? \v 49 Chila litsuwa tsanahamwe namwe, nolangulitsa mne Ing'anda ye Imulungu, ng'amnighoghile bae. Lekeni leka Ghamaandiko Mahenzeluka ghatimilike.” \p \v 50 Kuya iwanang'ina wose wamleka, watsuma. \p \v 51 Na imsongolo yumwe iyeghubike ligholole yang'ali yomuwinza Yesu. Hawabamile kumghogha, \v 52 kalileka ligholole lyake, katsuma chidako. \s Yesu kamne libaratsa lye iwabala \r (Matei 26:57-68; Luka 22:54-55,63-71; Yohane 18:13-14,19-24) \p \v 53 Kuya wamghala Yesu mne ing'anda ye Ichilongotsi we Inambiko, baho ipfilongotsi we inambiko, iwabala ne iwolangulitsa Ghamalaghitso wose wetingana hamwe. \v 54 Petiri yang'ali yomuinzilitsa Yesu kwa kutali, kengila mne luwa lya Ichilongotsi we Inambiko, kakala ne iwakalitsi, na yang'ali yakota ghumoto. \v 55 Iwakulu we inambiko ne iwanu wose mne libaratsa wabama ukalangama wamwing'e maghomba Yesu ili wadahe kumkoma, lekeni ng'awadahile bae kuupata. \v 56 Iwanu wengi walonga ughutsu kuna Yesu, lekeni ukalangama wawo ng'awighalile bae. \p \v 57 Iwanu wamwenga wenuka, walonga ukalangama wa ughutsu, \v 58 “Tsatumhulika kolonga, ‘Nitsoihinya Ing'anda ino ye Imulungu iitsengighwe kwa ghamoko na litsuwa lya kadatu nitsotsenga ingi ing'aitsengighwe kwa ghamoko ghe iwanu.’ ” \v 59 Hata apfo, ukalangama wawo ng'awighalile bae. \p \v 60 Ichilongotsi we Inambiko kenuka hambele he iwanu kamghutsa Yesu, “Pfii kwahela chakwidika mne ukalangama uno iwaulapfile hano?” \v 61 Lekeni Yesu kenyamala, ng'alongile bae. Ichilongotsi we Inambiko kamghutsa keli, “Apfi ghweghwe kwa Kiristu, Imwana we Imulungu Yetunyighwe?” \p \v 62 Yesu kalonga, “Ona nene. Wose mtsomwona Imwana we Imunu kakala mne ghumoko ghwa kujilo ghwe Imulungu yane Ingupfu, kakutsa mne ghamawingu gha kulanga.” \p \v 63 Baho Ichilongotsi we Inambiko kadegha lighwanda lyake, kaghutsa, “Lelo twobama wakalangama wangi wachi? \v 64 Ambe mumhulika pfayamlighile Imulungu! Mwemwe mkwonatse?” \p Wose wamhigha yakomighwe. \v 65 Iwanu wangi wandusa kumbwalulila Yesu ghamate, wamghubika tsinenge tsake, wamtowa, wamlongela, “Utange, yuhi yakutowile!” Pfipfila iwakalitsi wamsola, wamtowa. \s Petiri kombela Yesu \r (Matei 26:69-75; Luka 22:56-62; Yohane 18:15-18,25-27) \p \v 66 Petiri hayang'ali kamne luwa, ipinga yumwe imtumwa we Imtambika mkulu katsa. \v 67 Hayamwonile Petiri kakota ghumoto, kamtsodolela tsinenge, kalonga, “Pfipfila naghwe tsa kwahamwe na Yesu Mnatsareti.” \p \v 68 Lekeni Petiri kabela, “Simmanyile bae, wala sichimanyile bae chaulonga.” Kuya kalawa kunze mbaka hachikuta, ijogholo keka. \v 69 Imtumwa yula hayamwonile keli hala, kawalongela iwanu iwemile hala. Ayuno naye yumwe wawo. \v 70 Petiri kabela keli. Hambele chidogho, awala iwemile hala wamghendela. Wamlongela, “Ghweghwe kwa yumwe wawo ghendo, kwaapfila ghweghwe kwa Mgalilaya.” \p \v 71 Petiri kandusa kwilighita na kwilaha kuna wawo, “Simmanyile bae imunu yamlonga mbuli tsake.” \p \v 72 Bahala ijogholo keka lwakeli, kuya Petiri kakumbuka imbuli ila Yesu iyamlongele, “Ijogholo ng'ana yeke lwa keli, kutsonibela mala ndatu.” Kandusa kulila. \c 15 \s Yesu koghalighwa kwa Pilato \r (Matei 27:1-2,11-14; Luka 23:1-5; Yohane 18:28-38) \p \v 1 Nemitondotondo, ipfilongotsi we inambiko wetingana hamwe ne iwabala, iwolangulitsa Ghamalaghitso na libaratsa lyose, walamla kumghala Yesu kwa Pilato. Apfo wamwoha, wamghala na wamwing'a Pilato. \p \v 2 Pilato kamghutsa Yesu, “Apfi ghweghwe kwaimndewa wa Wayahudi?” Yesu kamwidika, “Ona, ka ghweghwe pfaulonga.” \p \v 3 Iwakulu we inambiko wamghutsukila Yesu maghomba mengi. \v 4 Apfo, Pilato kamghutsa Yesu keli, “Ng'ukwidika chochose bae? Tegheletsa ghamaghomba ghawo ghose kuna ghweghwe.” \p \v 5 Lekeni Yesu kalema kwidika keli, Pilato kakangawala. \s Yesu kohighighwa yafe \r (Matei 27:15-26; Luka 23:13-25; Yohane 18:39-19:16) \p \v 6 Chila Ichihungo che Ipasaka, Pilato tsakatsowela kumlekelela imunu yumwe yohighwe yobamighwa ne iwanu. \v 7 Ichipindi acho kukala ne imunu yumwe yakemighwe Baraba, wamwika mne chifungo hamwe ne iwanu iwatendile hengele na iwakomile iwanu mna tsogho kulu. \v 8 Na kingili lye iwanu limghendela Pilato na limlomba awatendele ka pfayatendagha. \v 9 Naye Pilato kawaghutsa, “Apfi, mwobama nimlekelele Imndewa wa Wayahudi?” \v 10 Pilato kamanya ghendo ka pfilongotsi we inambiko wamghala Yesu kuna yeye kwaapfila wamwonela chepfu. \p \v 11 Lekeni ipfilongotsi we inambiko wawaswangitsa iwanu wamlombe Pilato amlekelele Baraba ihanu ha Yesu. \v 12 Pilato kawaghutsa iwanu awo, “Kuya mwobama nimtende choni imunu yamumkema Imndewa wa Wayahudi?” \p \v 13 Iwanu wose wakemelela walonga, “Mkondeke mna msalaba!” \p \v 14 Pilato kawaghutsa, “Apfi atendile choni chihile?” \p Walonga keli kwa kukemelela, “Mkondeke mna msalaba!” \p \v 15 Pilato kabama kuwadeng'eletsa iwanu, apfo kamlekelela Baraba. Kuya kalaghitsa Yesu yafapulighwe ipfiboko, kuya wamkondeke mna msalaba. \s Asikali wombetsa Yesu \r (Matei 27:27-31; Yohane 19:2-3) \p \v 16 Asikali wamghala Yesu mghati mwe ing'anda ye imkulu we isi ya Yudeya, wawakema hamwe wayawo wose. \v 17 Wampfatsa Yesu lighwanda lya langi ya tsambarau, wabota litaji lya mihonga, walika mwitwi mwake. \v 18 Kuya wandusa kumlamsa, “Mbukwa Imndewa wa Wayahudi!” \v 19 Waghendelela kumtowa ne ng'weku mwitwi mwake na kumbwalulila ghamate. Watowa ghamaghoti, wamwinamila. \v 20 Kuya hawamalitse kumbetsa, wamtsula lighwanda lya langi ya tsambarau wampfatsa ghamaghwanda ghake. Kuya wamlapfa kunze wamkondeka mne msalaba. \s Yesu kokondekighwa mne msalaba \r (Matei 27:32-44; Luka 23:26-43; Yohane 19:17-27) \p \v 21 Hawakalile mnzila, wetingana ne imunu iyakemighwe Simoni, imunu wa Kirene, aba wawo Alekisanda na Lufo. Imunu ayo tsayang'ali yolawa kumghunda koghenda mne ghumji. Asikali wambama aghughale msalaba ghwa Yesu. \v 22 Kuya wamghala Yesu hanu hokemighwa Goligota, mana yake, “Hanu ha Pala lya Litwi.” \v 23 Wamwing'a idipfai ihanganyighwe na manemane, lekeni Yesu kalema kuinwa. \v 24 Kuya wamkondeka mna msalaba, wegholela ghamaghwanda ghake kwa ukwasa hasi tsisimbi walole yuhi yapate lighwanda. \v 25 Ikala saa ndatu nemitondo hawamkondeke Yesu mna msalaba. \v 26 Wandika lighomba lyake apfino. “IMNDEWA WA WAYAHUDI.” \v 27 Kuya wamkondeka Yesu hamwe na wabapfi weli mne misalaba, yumwe kune ghumoko ghwake ghwa kujilo na yungi kune ghumoko ghwake ghwa kumoso. \v 28 Apfo ghatimila Ghamaandiko igholonga, “Tsakekighwa hamwe iwanu wehile.” \p \v 29 Iwanu iwang'ali woluta hanu hala wahighitsa ghamatwi ghawo, wamligha Yesu, walonga, “Ambe ghweghwe kudaha kuimwagha Ing'anda ye Imulungu na kuitsenga kwa ghamatsuwa madatu! \v 30 Hulumka lelo mna msalaba, wihonetse mwenyegho!” \p \v 31 Pfipfila ipfilongotsi we inambiko na iwolangulitsa Ghamalaghitso wamligha Yesu, walonga, “Kawahonetsa iwanu wengi lekeni ng'odaha bae kwihonetsa imwenyegho! \v 32 Leka tumlole ayu Kiristu, Imndewa wa Isiraeli, sambi ahulumke mna msalaba, na twetwe tutsomtoghola!” \p Kuya, iwanu wala weli iwakondekighwe mne misalaba hamwe na Yesu pfipfila wamligha. \s Yesu kakufa mna msalaba \r (Matei 27:45-56; Luka 23:44-49; Yohane 19:28-30) \p \v 33 Haipfikile saa sita nemisi, isi yose ighubikighwa ne ichisi ichikalile kwa masaa madatu. \v 34 Saa tisa nemisi, Yesu kakemelela, “Eloi, Eloi, lama Sabakitani” mana yake, “Imulungu wangu, Imulungu wangu, mbona kundeka?” \p \v 35 Iwanu wangi iwemile hala hawahulike apfo walonga, “Tegheletsa, komkema Eliya!” \v 36 Imunu yumwe katsuma, keka isiki mne lidodoki, kalika mne lubiki, kamwing'a Yesu yainwe. Kuya kalonga, “Tubete tulole ka Eliya kakutsa kumhulumsa mna msalaba.” \p \v 37 Yesu kalila kwa kukemelela, kuya kafa. \p \v 38 Lipanziya likalile mne Ing'anda ye Imulungu lidegheka mabwende meli kulawa kuchanya mbaka hasi. \v 39 Imbala yumwe wa asikali iyemile hambele ha msalaba kona Yesu pfayafile, kalonga, “Imunu yuno tsakakala Imwana we Imulungu ghendo!” \p \v 40 Iwapinga wamwenga tsawalola kwa kutali. Wamwenga wawo tsa Mariya Magidalena, Mariya iyali mai wawo tsina Jakobu mdodo na Yose, na Salome. \v 41 Yesu hayang'ali Galilaya, iwapinga awo tsawamuwinza wamtumikila. Iwapinga wamwenga iwalawile naye Yerusalemu pfipfila tsawabahala. \s Yesu kotsikighwa \r (Matei 27:57-61; Luka 23:50-56; Yohane 19:38-42) \p \v 42 Ipfika nemihe ya litsuwa lya kwiyandaa, (tsa tsuwa limwe likalile kupfika tsuwa lya sabato). \v 43 Yosefu iyolawila mne ghumji ghwa Arimataya, imunu wa libaratsa iyahulikitsighwe ng'ani kapfika. Imunu ayo yang'ali yokalitsa ukutsa kwa undewa we Imulungu. Yosefu kamghendela Pilato bila kumpfuka, kamlomba amwing'e lukuli lwa Yesu. \v 44 Pilato tsakakangawala hayahulike ma Yesu kafa. Kamkema imbala wa asikali kamghutsa ka Yesu kafa mwande. \v 45 Baho hayahulike apfo kulawa kwe imbalayo, Pilato kamlongela Yosefu alusole lukuli lwa Yesu. \v 46 Yosefu kaghula isanda, kahulumsa lukuli lwa Yesu, kalupfatsa isanda na kulwika mne likabuli ilihimbighwe mne libambalawe. Kuya, kabimbilisa libwe kulu hambele ha libani. \v 47 Mariya Magidalena na Mariya mai wake Yose wona hanu halwikighwe lukuli lwa Yesu. \c 16 \s Kutsilihuka kwa Yesu kulawa mne lifwa \r (Matei 28:1-8; Luka 24:1-12; Yohane 20:1-10) \p \v 1 Litsuwa lya Sabato halimalile, Mariya Magidalena, Mariya mai wake Jakobu na Salome waghula ghamafuta, waghenda kulubaka lukuli lwa Yesu. \v 2 Nemitondo Jumapili litsua halilawile, waghenda kune likabuli. \v 3 Hawang'ali wamnzila weghutsa, “Yuhi yatsolibimbilisa libwe lili mne libani lye likabuli?” \v 4 Lekeni hawalolile, walyona libwe lila likulu libimbilisighwa. \v 5 Apfo wengila mne likabuli, wamwona imunu yapfalile lighwanda tselu, nawo wakangawala. \p \v 6 Imunu yula kawalongela, “Mleke kukangawala, mwombama Yesu Mnatsareti yawambighwe. Ng'alibaha bae, katsilihuka! Mlole hanu hawamwikile. \v 7 Lelo mghende mkawalongele iwanang'ina wake na Petiri, ‘Yesu kowalongola Galilaya, baho mtsomwona ka pfawalongele.’ ” \p \v 8 Apfo walawa kunze mwe likabuli, watsuma aku wodedema na kukangawala. Ng'awamlongele imunu wowose bae imbuli ayo kwaapfila tsawapfuka. \s Yesu komlawila Mariya Magidalena \r (Matei 28:9-10; Yohane 20:11-18) \p \v 9 Yesu hayatsilihuke kulawa mne lifwa lupfilipfili mne litsuwa lya Jumapili, kamlawila Mariya Magidalena iyamlapfile ipfinyamkela saba. \v 10 Naye kaghenda kuwalongela wayaghe awala iwakalile na Yesu, iwang'ali wakona usungu na kulila. \v 11 Hawahulike Yesu katsilihuka na ipinga ayo kamwona, ng'awatoghole bae. \s Yesu kowalawila iwanang'ina weli \r (Luka 24:13-35) \p \v 12 Hambele Yesu kawalawila iwanang'ina wake weli aku kana chihanga chingi, hawang'ali woghenda kumghunda. \v 13 Nawo woya wawalongela wayawo. Lekeni nawo ng'awatoghole bae. \s Yesu kowalawila iwanang'ina kumi na yumwe \r (Matei 28:16-20; Luka 24:36-49; Yohane 20:19-23; Ghamatendo 1:6-8) \p \v 14 Hambele chidogho Yesu kawalawila iwanang'ina kumi na yumwe hawang'ali wakuja. Kawakembela kwaapfila ng'awang'ali wotoghola bae na wasughu kuwatoghola awala iwamwonile kamghima. \v 15 Apfo kawalongela, “Mghende mne isi yose muwapetele Imbuli Inoghile wapfilumbe wose. \v 16 Imunu wowose iyotoghola na kubatitsighwa, katsokombolighwa, ila imunu wowose iyolema kutoghola katsohighighwa. \v 17 Na ipfitango pfino pfoghenda hamwe na awala iwotoghola, Kwa taghwa lyangu watsolapfa ipfinyamkela, na watsolonga kwa lugha ya sambi. \v 18 Hata wang'akinda iwanzoka na kunwa sumu ng'awatsolaghighwa bae. Watsowekila ghamoko ghawo iwatamu, nawo watsohona.” \p \v 19 Yesu hayamalitse kulonga ne iwanang'ina wake, kasolighwa kulanga, kakala ghumoko ghwa kujilo ghwe Imulungu. \v 20 Kuya iwanang'ina wala waghenda chila hanu kupeta Imbuli Inoghile. Ne Imtwatsa kasang'ana nawo, kalangusa ka kahamwe nawo kwe ipfitango ipfighalile ne Imbuli ayo.