\id MAT - Lugulu Bible Version \ide UTF-8 \h Matei \toc1 Imbuli Inoghile iyandikighwe na Matei \toc2 Matei \toc3 Mat \mt2 Imbuli Inoghile iyandikighwe na \mt1 Matei \imt1 Ichilongole \ip Imbuli Inoghile iyandikighwe na Matei ya chitabu chimwe mne pfitabu pfine ipfili mne Laghano lya Sambi ipfilonga mbuli tsa Yesu Kiristu. Chila chitabu chokemighwa Injili (mana yake Imbuli Inoghile). Pfitabu apfo tsapfandikighwa na Matei, Maliki, Luka na Yohane. Iwasomi ng'awamanyile bae Imbuli Inoghile ya Matei yandikighwe tsuwachi, lekeni yakoneka tsayandikighwa mne ghumwaka ghwa sitini kulawa Yesu hakalile muisi. Pfipfila ng'ahomanyika ghoya bae hanu hayandikighwe, lekeni iwanu wengi wakwaghitsa yandikighwa Palestina au mne ghumji ghwa Yerusalemu. \ip Imunu yandike Imbuli inoghile ino iye Matei, iyakalile msola kodi ahala Yesu ng'ana amsaghule yawe mtumighwa wake. Pfipfila tsaang'ali yomanyika kwa taghwa lya Lawi. Tsakakala yumwe wa iwanang'ina kumi na weli na tsakawandikila pfilongotsi wa Chiyahudi. Alino lyakoneka mwatsi, mana mne chitabu chino mna mbuli ka sitini itsilawa mne ghamaandiko ghe Laghano lya Ghumwande. Tsakabama kulangusa ka Yesu tsakakala Masiha, Mkombotsi iyasaghulighwe ne Imulungu, iyalongighwe mbuli tsake na manabii. Pfipfila tsakandika mbuli nyingi tsa undewa we Imulungu. Wayahudi tsawalolela Masiya ang'awile mndewa ka iwandewa we iisi. Lekeni Matei kopinga chinu acho kwa kulonga pfinoghile mbuli tse undewa we Imulungu. \ip Imbuli Inoghile yandikighwe na Matei cha chitabu ichinoghile ukwandusila pfitabu pfa Laghano lya Sambi kwaajili ya mbuli tsake nyingi itsilawa mne Laghano lya ghumwande. Cholunga pfinoghile malaghano meli. Iwasomi wakwaghitsa Matei tsakandika ka pfandike Musa mne pfitabu pfake pfitano pfa mwanduso pfa Laghano lya ghumwande. Malangulitso gha Yesu mchidunda, (Matei 5-7) ghodaha ukwighala na Imulungu pfamwing'ile Musa malaghitso. (Kumb 19:3-23:33). \iot Ighali mno \io Mne isula ya 1-4, Matei kakwandusa Imbuli inoghile kwa kulonga mbuli ya ukwelekighwa kwa Yesu Kiristu na mwanduso wa sang'ano yake. \io1 Mne isula ya 5-25, Matei kolonga mbuli tsa sang'ano ya Yesu na ghamalangulitso ghake. \io Mne isula ya 26-28, Matei kolonga mbuli tsa ukufa na ukutsilihuka kwa Yesu. \c 1 \s Lukolo lwa Yesu Kiristu \p \v 1 Chitabu cha lukolo lwa Yesu Kiristu, mtsukulu wa Daudi, iyakalile mtsukulu wa Abrahamu. \v 2 Abrahamu tsakamweleka Isaka, Isaka kamweleka Yakobu, Yakobu kamweleka Yuda na ndughu tsake, \v 3 Yuda kaweleka Peresi na Sela, mai wawo tsakakala Tamari, Peresi kamweleka Hesironi, Esironi kamweleka Aramu, \v 4 Aramu kamweleka Aminadabu, Aminadabu kamweleka Nasoni, Nasoni kamweleka Salimoni, \v 5 Salimoni kamweleka Boasi, mai wake Boasi tsakakala Rahabu, Boasi kamweleka Obedi kwa Rutu, Obedi kamweleka Yese, \v 6 Yese kamweleka Mndewa Daudi, naye Daudi kamweleka Selemani, mai wake Selemani tsakakala mwehe wa Uriya. \v 7 Selemani kamweleka Rehoboamu, Rehoboamu kamweleka Abiya, Abiya kamweleka Asa, \v 8 Asa kamweleka Yehoshafati, Yehoshafati kamweleka Yoramu, Yoramu kamweleka Uzia, \v 9 Uzia kamweleka Yosamu, Yosamu kamweleka Ahasi, Ahasi kamweleka Hesekiya, \v 10 Hesekiya kamweleka Manase, Manase kamweleka Amoni, Amoni kamweleka Yosiya, \v 11 Yosiya kamweleka Yekoniya na ndughu tsake mne ghamatsuwa ghala Wayahudi ghawaghalighwe Babeli. \p \v 12 Wayahudi hawakalile Babeli, Yekoniya kamweleka Setieli, Setieli kamweleka Serubabeli, \v 13 Serubabeli kamweleka Abihudi, Abihudi kamweleka Eliyakimu, Eliyakimu kamweleka Asori, \v 14 Asori kamweleka Sadoki, Sadoki kamweleka Akimu, Akimu kamweleka Eliudi, \v 15 Eliudi kamweleka Eliasali, Eliasali kamweleka Matani, Matani kamweleka Yakobu, \v 16 Yakobu kamweleka Yosefu, mmale wake Mariya, mai wake Yesu iyokemighwa Kiristu Mkombotsi. \v 17 Apfo tsakukala na pfeleko kumi na nne kulawa Abrahamu mbaka Daudi, na pfeleko kumi na nne kulawa Daudi mbaka Wayahudi hawaghalighwe akula Babeli, na pfeleko kumi na nne kulawa Wayahudi hawaghalighwe Babeli mbaka kwelekighwa kwa Kiristu Mkombotsi. \s Ukwelekighwa kwa Yesu Kiristu \r (Luka 2:1-7) \p \v 18 Ukwelekighwa kwa Yesu Kiristu tsakukala pfino, Mariya mai wake Yesu tsakalapfighwa tsengele na Yosefu, lekeni ng'ana wawase hamwe bae, Mariya tsakoneka kana inda kwa uwetso wa Ghumuhe Mwenzeluka. \v 19 Kwaapfila Yosefu tsakakala imunu yanoghile, ng'abamile bae kumghela ichinyala Mariya, apfo kabama yamleke chinyelenyele. \v 20 Hang'ali yakwalangula chinu acho, Malaika kamlawila mndoto kamlongela, “Yosefu mwana wa Daudi, uleke kupfuka kumsola Mariya yawe mwehe wako, kwaapfila inda yake ilawa kwe Ghumuhe Mwenzeluka. \v 21 Katsakwelekela imwana mmale, naghwe kutsomwing'a taghwa Yesu. Kwaapfila katsowakombola iwanu wake kulawa mne nzambi tsawo.” \p \v 22 Ghose ghano ghalawila kutimilitsa aghala ghayalongile Imtwatsa kubitila nabii, \q \v 23 “Mwali ng'ana yawase na mmale katsokinda inda, \q katsomweleka imwana, \q nawo watsomkema Imanweli! \m Mana yake, Imulungu kahamwe na twetwe.” \p \v 24 Apfo Yosefu hayalamke katenda ka malaika pfayamlongele, kamsola Mariya, mwehe wake. \v 25 Lekeni ng'awasile naye bae mbaka hayeleke imwana. Yosefu kamwing'a litaghwa imwana ayo Yesu. \c 2 \s Iwahenza kulawa ubali wa kwalilawila litsua \p \v 1 Yesu tsakoneka mne ghumji ghwa Betilehemu mne isi ya Yudeya, ghamatsuwa ghala Herodi hakalile Imndewa. Iwanu iwomanya igholawila kwa kulola tsinondo iwalawile ubali wa kwalilawila litsua tsawatsa Yerusalemu, \v 2 waghutsa, “Yalikwani imndewa wa Wayahudi yelekighwe? Tuyona inondo yake kulawa ubali wa kwalilawila litsua, kuya tutsa kumtamanila.” \p \v 3 Imndewa Herodi na iwanu wose iwali Yerusalemu hawahulike apfo, tsawaghanzika. \v 4 Herodi kawakema hamwe iwatambika wakulu na iwolangulitsa Ghamalaghitso, kawaghutsa, “Kiristu Mkombotsi yatsakonekela kwani?” \p \v 5 Wamwidika, “Katsakonekela Betilehemu mne isi ya Yudeya, kwaapfila yandikighwa na nabii, \v 6 ‘Naghwe Betilehemu yuli mne isi ya Yuda, ng'auli mdodo bae mne ipfilongotsi wa Yudeya, kwaapfila kuna ghweghwe katsolawila chilongotsi, naye katsokuwa imdimi we iwanu wangu we Isiraeli.’ ” \p \v 7 Kuya Herodi kawakema chinyelenyele awala iwanu iwomanya igholawila kwa kulola tsinondo ili wamlongele inondo tsailawile tsuwachi. \v 8 Kuya kawatuma Betilehemu, kawalongela, “Mghende mkabame pfinoghile kwayali imwana. Baho hamtsomwona muye mnilongele ili na nene nighende nikamtamanile.” \p \v 9 Nawo hawamalitse kumhulikitsa imndewa tsawoka, na inondo iyawonile kulawa ubali wa kwalilawila litsuwa iwalongotsa na ukwima hanu kwayakalile imwana. \v 10 Hawayonile inondo ayo, wadeng'elela sideke. \v 11 Apfo wengila mng'anda, wamwona imwana hamwe na Mariya mai wake, nawo wenama hambele hake, wamtamanila. Kuya wapfughula imikoba yawo, wamwing'a nzawadi, nzahabu, upfumba na dawa inoghile iikemighwa manemane. \p \v 12 Kuya woya ukaye yawo kwa inzila ingi, kwaapfila Imulungu tsakawakanya mndoto waleke kumuyila Herodi. \s Kutsumila Misiri \p \v 13 Iwanu awo hawokile, malaika kamlawila Yosefu mndoto kamlongela, “Winuke, umsole imwana na mai wake, mtsumile Misiri. Mkale ako mbaka hanitsokulongela, kwaapfila Herodi kobama yamkome imwana.” \v 14 Apfo Yosefu kalamka, kamsola imwana na mai wake ichilo chicho, waghenda Misiri. \v 15 Tsakakala ako mbaka Herodi hayafile. Chinu acho chitendeka ili imbuli yalongile Imtwatsa kubitila nabii itimile, “Tsanimkema mwanangu kulawa Misiri.” \s Iwana wadowado wokomighwa \p \v 16 Herodi hayatangile ka iwanu iwomanya igholawila kwa kulola tsinondo wamghutsukila, tsakona maya ng'ani. Kalapfa laghitso iwana wose iwamale iwali Betilehemu na awala iwali habehi wakomighwe, iwana iwakalile na miyaka mili na awala ing'awapfikile miyaka mili kulawa litsuwa lila iwanu wala hawayonile inondo. \v 17 Kuya achila ichilongighwe na nabii Yeremiya chitimila, \q \v 18 “Listi lyohulikighwa ako Rama, \q chililo cha usungu mkulu, \q Raheli kowalilila iwanaghe \q naye kolema kukanzighwa, \q kwaapfila wose wafa.” \s Ukuya kulawa Misiri \p \v 19 Herodi hayafile, malaika we Imtwatsa kamlawila Yosefu mndoto mne isi ya Misiri, \v 20 kamlongela, “Winuke, umsole imwana na mai wake muye Isiraeli, kwaapfila awala iwabamile kumkoma imwana, wose ma wafa.” \v 21 Apfo Yosefu kenuka, kamsola imwana na mai wake woya Isiraeli. \v 22 Lekeni Yosefu hayahulike Akelao kawa mndewa hanu ha Herodi, aba wake ako Yudeya, tsakapfuka kughenda ako, naye kwaapfila kakanyighwa mndoto, tsakaghenda Galilaya, \v 23 kuya kakala mne ghumji ghwa Natsareti. Apfo chitimila achila ichilongighwe na manabii, \q “Katsokemighwa Mnasaleti.” \c 3 \s Yohane Mbatitsa kowapetela iwanu \r (Maliki 1:1-8; Luka 3:1-18; Yohane 1:19-28) \p \v 1 Imiyaka mingi hambele Yohane Mbatitsa tsakaghenda mne inyika ya Yudeya, kandusa kuwapetela iwanu. \v 2 Kalonga, “Mtsileke nzambi tsenu kwaapfila Undewa wa kulanga wa habehi!” \v 3 Yohane iyo imunu iyalongighwe ne nabii Isaya, \q “Litsi lye imunu lyokema kunyika, \q ‘Muiyandae inzila ye Imtwatsa, \q mgholoseleni inzila yake.’ ” \p \v 4 Yohane tsakapfala ghamaghwanda ighatendighwe kwe imighala ye ngamiya, na ghumsipi ghwe ingotsi mchuno, chijo chake tsachikala iwanzighe ne uki ye kwibagho. \v 5 Iwanu wamghendela kulawa Yerusalemu, Yudeya yose na kulawa mne isi tsose itsili habehi ne ghumto Yoridani. \v 6 Watsitoghola nzambi tsawo na kutsileka, naye kawabatitsa mne ghumto Yoridani. \p \v 7 Yohane hawonile Mafarisayo na Masadukayo wengi womtsila yawabatitse, kawalongela, “Mwemwe iwana we nzoka! Yuhi yawalongele mwodaha kuhepa ukuhighighwa ne Imulungu ikukutsa? \v 8 Mtende aghala igholangusa ka mtsileka nzambi tsenu. \v 9 Mleke kwipfikitsa ka mwodaha kuhepa ukuhighighwa ne Imulungu kwa kulonga mwinaye aba wenu Abrahamu. Nomlongelani ghendo, Imulungu kodaha kumtendela Abrahamu iwana kulawa mne ghamabwe ghano. \v 10 Hoya ma ikighwa mmasina mwe imibiki, apfo chila mbiki ing'aukweleka ghamatunda ghanoghile woghanighwa na kwasighwa mmoto. \v 11 Nene nowabatitsa kwa ghamatsi kulangusa ka mtsileka nzambi tsenu. Lekeni ayo iyakutsa kuchughu kwangu kana ingupfu kubita nene, nene sibamighwa bae hata kughala imikwabatsa yake. Ayo katsowabatitsa kwa Ghumuhe Mwenzeluka na kwa ghumoto. \v 12 Lungo lwake lwe ukubetela lwa mmoko mwake. Naye katsokunga uhemba na kuwika mkano, na katsolakatsa mikumvi mne ghumoto ing'aghutsimika bae.” \s Yesu kobatitsighwa \r (Maliki 1:9-11; Luka 3:21-22) \p \v 13 Kuya Yesu kalawa Galilaya, kaghenda ghumto Yoridani kubatisighwa na Yohane. \v 14 Lekeni Yohane tsakabama yamghome, kalonga, “Nene nobamighwa nibatitsighwe naghwe, naghwe konitsila nene?” \v 15 Yesu kamwidika, “Uleke sambi iwe pfipfo. Kwaapfila twobamighwa kughatenda aghala ghose ghobama Imulungu.” Kuya Yohane katoghola. \v 16 Yesu hayamalitse kubatisighwa, bahala kalawa mmatsi. Baho lilanga lipfughuka, kamwona Ghumuhe ghwe Imulungu kohulumka ka njiwa na kumtsila mchanya mwake. \v 17 Kuya litsi kulawa kulanga lilonga, “Ayuno Imwanangu iyoninoghela, noghelighwa naye.” \c 4 \s Yesu koghesighwa \r (Maliki 1:12-13; Luka 4:1-13) \p \v 1 Kuya Yesu kalongotsighwa na Ghumuhe we Imulungu mbaka kunyika yaghetsighwe na Yehile. \v 2 Tsakafunga ukuja ghamatsuwa alubaini chilo na misi, kuya tsakona nzala. \v 3 Baho Setani kamghendela, kamlongela, “Ka ghweghwe kwa Imwana we Imulungu, ghalongele ghamabwe ghano ghawe pfighate.” \p \v 4 Yesu kamwidika, “Yandikighwa mne Ghamaandiko Mahenzeluka. ‘Imunu ng'odaha bae kuwa mghima kwa chijo chiliyeka, ila kwa chila imbuli iyolonga Imulungu.’ ” \p \v 5 Kuya Setani kamsola Yesu mbaka Yerusalemu, ghumji ghwenzeluke, kamwika mchiswili ghendo mwe Ing'anda ye Imulungu. \v 6 Kuya kamlongela, “Ka ghweghwe kwa Imwana we Imulungu, wilaghatse hasi, kwaapfila yandikighwa, \q ‘Imulungu katsowalaghitsa wamalaika wake, \q nawo watsokukinda kwa ghamoko ghawo, \q uleke kwilagha mne ghamabwe.’ ” \p \v 7 Yesu kamwidika, “Pfipfila yandikighwa, ‘Uleke kumghetsa Imtwatsa Imulungu wako.’ ” \p \v 8 Kuya Setani kamsola keli mbaka mne chidando chitali ng'ani, kamlangusa undewa wose we isi na ukulu wose we isi. \v 9 Kuya kamlongela, “Ung'enama hambele hangu na kunitamanila, nitsokwing'a ghano ghose.” \p \v 10 Yesu kamlongela, “Ghenda Setani! Kwaapfila yandikighwa, ‘Umtamanile Imtwatsa Imulungu wako, umtumikile yeye yaliyeka!’ ” \v 11 Kuya Setani kamleka Yesu, na wamalaika watsa wamtumikila. \s Yesu kakwanza kuwapetela iwanu \r (Maliki 1:14-15; Luka 4:14-15) \p \v 12 Yesu hayahulike Yohane wamwika mchifungo, koka Galilaya. \v 13 Kalawa Natsareti, kaghenda kukala Kaperinaumu, isi iili habehi ne tsimbu lya Galilaya, na iibakane ne isi ya Sabuloni na ya Nafutali. \v 14 Achino chitendeka ili achila chayalongile nabii Isaya chitimile, \q \v 15 “Isi ya Sabuloni na isi ya Nafutali, \q inzila ya kughendela mna bahali, \q kumwambu mwe Yoridani. \q Galilaya, isi ye iwanu iwali si Wayahudi! \q \v 16 “Iwanu iwokala mchisi \q watsakona ghumwanga. \q Awala iwokala mne isi ye chimbeho che lifwa \q ghumwanga ghutsowamwemwesela.” \p \v 17 Kulawa matsuwa agho Yesu kanza kuwapetela usenga wake, “Mleke kutenda nzambi, kwaapfila undewa wa kulanga wa habehi.” \s Yesu kowakema iwanang'ina wa mwanduso \r (Maliki 1:16-20; Luka 5:1-11) \p \v 18 Yesu hayang'ali yoghenda mmbalimbali mwe tsimbu lya Galilaya, kawona iwandughu weli, Simoni iyakemighwe Petiri na ndughu yake Andereya. Tsawang'ali wolowa iwasomba kwa nyapfu mne tsimbu lya. \v 19 Yesu kawalongela, “Mniwinze, nani nitsowatenda muwe iwalowa we iwanu.” \v 20 Bahala watsileka nyapfu tsawo, wamuwinza. \p \v 21 Haghendile hambele chidogho, kawona iwandughu wangi weli, Jakobu imwana we Sebedayo na ndughu yake Yohane. Tsawakala mne mnumbwi hamwe na aba wawo Sebedayo, wotenda nyapfu tsawo. Yesu kawakema, \v 22 bahala waghuleka mnumbwi na aba wawo, wamuwinza. \s Yesu kolangulitsa, kopeta na kowahonetsa iwanu \r (Luka 6:17-19) \p \v 23 Yesu tsakanga Galilaya yose, kalangulitsa mne tsing'anda tse ukulombela, kawapetela iwanu Imbuli Inoghile ye Undewa we Imulungu na kawahonetsa iwanu wane matamu ghose. \v 24 Mbuli tsake tsenela mne isi yose ya Siriya, apfo iwanu wamghalila iwatamu wose, iwoghula utamu wowose, awala iwodununzika, wane pfinyamkela, iwakughwa chisala na awala iwaholole, naye kawahonetsa. \v 25 Na iwanu wengi wamuwinza kulawa Galilaya, isi tsa Dekapoli, Yerusalemu, Yudeya ne isi ili kumwambu mwa ghumto Yoridani. \c 5 \s Yesu kowapetela iwanu mchidunda \p \v 1 Yesu hawonile mtingano ghwe iwanu, kagheluka mchidunda, kuya kakala hasi. Iwanang'ina wake wamghendela, \v 2 naye kandusa kuwalangulitsa, \v 3 Wabweda iwanu wala iwomuhuwila Imulungu, \q kwaapfila Undewa we kulanga wawo. \q \v 4 Wabweda awala wane usungu, \q kwaapfila watsokanzighwa. \q \v 5 Wabweda awala iwahole, \q kwaapfila watsoihala iisi. \q \v 6 Wabweda awala wane inzala ne ing'ilu ya kutenda ghayobama Imulungu, \q kwaapfila Imulungu katsowaghutitsa. \q \v 7 Wabweda awala wane libatsi, \q kwaapfila Imulungu katsowonela libatsi. \q \v 8 Wabweda awala wane imimoyo inoghile, \q kwaapfila watsomwona Imulungu. \q \v 9 Wabweda awala iwalamulitsi, \q kwaapfila watsokemighwa iwana we Imulungu. \q \v 10 Wabweda awala iwodununzika kwa kutenda aghala ghayobama Imulungu, \q kwaapfila undewa wa kulanga wawo. \p \v 11 “Mbweda iwanu hawatsomlighani na kumdununzani na kumlongani pfihile kwa ughutsu, kwaapfila mwemwe mwoniwinza nene. \v 12 Mdeng'e na kudeng'elela kwaapfila ghweko lyenu kulu likighwa kulanga, apfi pfipfo manabii wa ghumwande we Imulungu pfawadununzike hala ng'ana mwemwe mwelekighwe. \s Imunyu na ghumwanga \r (Maliki 9:50; Luka 14:34-35) \p \v 13 “Mwemwe mwa imunyu ye isi. Lekeni imunyu ing'ahinyika, angu mtsoghuma choni mbaka ikole keli? Yahela sang'ano bae, apfo yakwasighwa kunze na iwanu woibayugha. \p \v 14 “Mwemwe mwa ghumwanga ghwe iisi. Kaye ing'awa mchidando ng'aidaha bae kwipfisa. \v 15 Iwanu ng'awotuwa bae chitasa na kuchighubika ne iseghe, ila wochika hanu ha kwikila chitasa, nacho chowamulikila iwanu wose iwali mng'anda. \v 16 Pfipfila namwe ghumwanga ghwenu ghumulike hambele he iwanu, nawo waghone ghala ighanoghile ighamtenda, wamtunitse Aba wenu iyali kulanga. \s Yesu kolangulitsa Ghamalaghitso \p \v 17 “Mleke kupfikitsa ka nene nitsa kuleghusa Ghamalaghitso gha Musa au pfitabu pfe manabii we Imulungu. Sitsile bae kuleghusa, ila nitsa kutimilitsa. \v 18 Nowalongelani ghendo, mbaka lilanga ne isi hapfitsohupa, kuduhu imbuli ndodo mne Ghamalaghitso iitsoleghusighwa mbaka ghose ghatimile. \v 19 Imunu wowose iyolema kukinda laghitso dodo kulawa mne Ghamalaghitso ghano na kuwalangulitsa iwanu wangi watende pfipfo, ayo katsokuwa mdodo mne undewa wa kulanga. Lekeni ayula iyokinda Ghamalaghitso na kuwalangulitsa iwanu watende pfipfo, ayo katsokemighwa mkulu mne undewa wa kulanga. \v 20 Nowalongelani ghendo, ka ng'amtenda bae ghobama Imulungu kubita pfawotenda Mafarisayo na iwolangulitsa Ghamalaghitso, ng'amtsokwingila bae mne undewa wa kulanga. \s Maya \r (Luka 12:57-59) \p \v 21 “Muhulika iwanu wa ghumwande pfawalongelighwe, ‘Mleke kukoma, na imunu wowose ang'akoma katsohighighwa.’ \v 22 Lekeni nene nowalongelani ghendo, imunu wowose iyomwonela maya ndughu yake, katsohighighwa. Na ayula iyombetsa ndughu yake katsoghalighwa kune libaratsa, na ayula iyomkema ndughu yake, ‘Mbotsi!’ ayo kahabehi ukwingila mne ghumoto ghwa jehanamu. \v 23 Ka komlapfila Imulungu wako nambiko hanu ha kutambikila, na kwokumbuka tsakwisonga na ndughu yako, \v 24 tanu uileke nambiko yako hanu aho, ughende wikelamlitse na ndughu yako, kuya uye uilapfe nambiko yako. \p \v 25 “Wilamle ne imunu iyakughalile kune libaratsa. Utende apfo mng'ali mnzila, hela katsokughala kwe imlamulitsi na imlamulitsi katsokughala kwe asikali mkulu, naye katsokwika mchifungo. \v 26 Nokungela ghendo, ng'utsolawa bae mbaka ulihe sendi yose. \s Ughoni \p \v 27 “Muhulika tsailongighwa, ‘Mleke ughoni.’ \v 28 Lekeni nene nowalongelani, imunu wowose iyomlolesa ipinga kwa kumbama, ayo ma katenda naye ughoni mmoyo mwake. \v 29 Ka inenge yako ya kujilo yokuhonza utende ghehile, uing'ole uyase kutali naghwe. Ng'apfu kwaghisa chilungo chako chimwe, kubita kululeka lukuli lwako lwose lwasighwe mne ghumoto ghwa jehanamu. \v 30 Na ghumoko ghwako ghwa kujilo ka wokuhonza utende ghehile, ughane, ughwase kutali naghwe. Ng'apfu kwaghisa chilungo chimwe, kubita kululeka lukuli lwako lwose lwasighwe mne ghumoto ghwa Jehanamu. \s Imbuli ye ukwileka \r (Matei 19:9; Maliki 10:11-12; Luka 16:18) \p \v 31 “Tsailongighwa, ‘Imunu wowose iyomleka mwehe wake kobamighwa yamwing'e talaka.’ \v 32 Lekeni nene nomlongelani, imunu wowose iyomleka mwehe wake, ila kwaapfila katenda ughoni, komtenda yawe mghoni, na imunu wowose iyomkwela ipinga yalekighwe, naye kotenda utsinzi. \s Ghamalangulitso gha ukwilaha \p \v 33 “Kuya muhulika iwanu wa ghumwande pfawalongelighwe, ‘Uleke kubena lilaghano, ila ukindilise lilaghano lyako kwe Imtwatsa.’ \v 34 Lekeni nene nomlongelani, mleke kwilaha, wala kwa kulanga, kwaapfila acho chighoda che undewa we Imulungu, \v 35 au kwilaha kwe isi, kwaapfila aho hanu he ukwikila ghamaghulu ghake, wala kwa Yerusalemu, kwaapfila agho ghumji ghwe Imndewa Mkulu. \v 36 Wala mleke kwilaha kwa litwi, kwaapfila ng'amdaha bae kulutenda lupfili lumwe luwe lutselu au lutitu. \v 37 Mng'alonga ‘Ona,’ iwe ‘Ona,’ na mng'alonga ‘Bae,’ iwe ‘Bae.’ Ichinu chochose kubita agha, cholawa kwa Yehile. \s Inenge kwe inenge \r (Luka 6:29-30) \p \v 38 “Muhulika tsailongighwa, ‘Inenge kwa inenge, na tsino kwa tsino.’ \v 39 Lekeni nene nowalongelani, mleke kwihisanya ne imunu yehile. Imunu ang'akutowa kanza lya kujilo, pfipfila umleke yakutowe kanza lya kumoso. \v 40 Na imunu ang'abama kukughala kune libaratsa ili asole lighwanda lyako, mleke asole na likoti lyako pfipfila. \v 41 Ka imunu kokubama umghalile mtsigho ghwake kwa utali wa chilomita imwe, umghalile kwa chilomita mbili. \v 42 Umwing'e ayula iyokulomba, na ayula iyobama kukukopa uleke kumwima. \s Mnoghele mwihile wako \r (Luka 6:27-28,32-36) \p \v 43 “Muhulika tsailongighwa, ‘Mnoghele miyagho, na umhile mwihile wako.’ \v 44 Lekeni nene nowalongelani, muwanoghele iwehile wenu na muwalombele awala iwomdununzani, \v 45 ili muwe iwana wa Aba wenu iyali kulanga. Kwaapfila litsuwa lyake lyowamwemwesela iwanu iwehile na iwanu iwanoghile, naye kowatowela imvula iwanu iwanoghile na iwanu iwehile. \v 46 Ka mwowanoghela iwanu wala iwomnoghelani mwemwe waliheka, mtsopata ghweko lyachi? Apfi iwasola kodi ng'awotenda pfipfo bae? \v 47 Na ka mwowalamsa ndughu tsenu waliyeka, mtenda choni chikulu kubita iwanu wangi? Angu iwanu ing'awommanya Imulungu ng'awotenda pfipfo bae? \v 48 Muwe watimilifu, ka Aba wenu iyali kulanga pfayali mtimilifu. \c 6 \s Kuwapfila iwanu wangi \p \v 1 “Mwalangitse, mleke kutenda ghanoghile hambele he iwanu ili wamwoneni. Mng'atenda apfo, ng'amtsopata ghweko bae kulawa kwa Aba wenu iyali kulanga. \p \v 2 “Apfo hauweng'a iwahingwa chinu chochose, uleke kwilangusa kwe iwanu. Uleke kutenda ka wang'enye pfawotenda mne tsing'anda tse ukulombela na mne tsinzila, ili iwanu wawatoghole. Nowalongelani ghendo, ma wabokela ghweko lyawo lyose. \v 3 Lekeni ghweghwe haumwapfila mhingwa, ghumoko ghwako ghwa kumoso ghuleke kumanya achila ichitenda ghumoko ghwako ghwa kujilo. \v 4 Ulapfe chinyelenyele. Na Aba wako iyakona ighafisike, katsokughweka. \s Ghamalangulitso gha kulomba \r (Luka 11:2-4) \p \v 5 “Na hamlomba, mleke kwighala ne iwang'enye! Kwaapfila wawo wonoghela kwima mne tsing'anda tse ukulombela na mnzila ili iwanu wawone. Nowalongelani ghendo, ma wabokela ghweko lyawo lyose. \v 6 Lekeni haulomba, wingile mne chiheleto chako, uhinde libani lyako, umlombe Aba wako yang'akoneka. Kuya Aba wako iyakona aghala ighapfisike, katsokughweka. \p \v 7 “Hamlomba, mleke kulonga chaka ka iwanu ing'awommanya Imulungu pfowotenda. Kwaapfila wopfikitsa imilungu yawo itsowahulika kwa mbuli tsawo nyingi. \v 8 Apfo mleke kwighala nawo. Kwaapfila Aba wenu komanya achila chambama ng'ana mumlombe bae. \v 9 Lekeni mwemwe mlombe apfi, \q ‘Aba wetu yuli kulanga, \q Taghwa lyako litunyighwe, \q \v 10 Undewa wako utse \q ghaubama ghatendeke mne isi ka kulanga. \q \v 11 Utwing'e leloli ichijo chetu cha chila litsuwa, \q \v 12 Utuleghusile ghamatotso ghetu, \q ka twetwe pfatuwaleghusila awala iwatutendile ghamatotso. \q \v 13 Uleke kutwingitsa mne ghamaghetso, \q ila utukombole na ayula Yehile. \q Kwaapfila ghamatsuwa ghose, ukulu una ghweghwe na ingupfu na utunitso. \q Amina.’ \p \v 14 “Mng'awaleghusila iwanu ghamatotso ghawo, na Aba wenu iyali kulanga pfipfila katsowaleghusila ghamatotso ghenu. \v 15 Lekeni ka ng'amuwaleghusila bae iwanu ghamatotso ghawo, naye Aba wenu iyali kulanga ng'atsowaleghusila bae ghamatotso ghenu. \s Ghamalangulitso gha kufunga ukuja \p \v 16 “Hamfunga ukuja, mleke kwighala ne iwang'enye iwotenda pfihanga pfawo ka wana usungu ili woneke wafunga ukuja. Nowalongelani ghendo, ma wabokela ghweko lyawo. \v 17 Lekeni haufunga ukuja, ubake ghamafuta mwitwi mwako na uchihopfughe chihanga chako, \v 18 ili iwanu waleke kumanya ka kufunga, ila yamanye Aba wako yaliyeka yang'akoneka. Na Aba wako iyakona ighapfisike katsokughweka. \s Utajiri iuli kulanga \r (Luka 12:33-34) \p \v 19 “Mleke ukwika tsimali tsenu muisi, amwo iwang'onyo ne ing'angagha pfotsihinya, na iwabapfi wobomola ne ukwiba. \v 20 Lekeni mwike tsimali tsenu kulanga, ako ing'angagha ne iwang'onyo ng'awotsihinya bae, ne iwabapfi ng'awodaha bae kubomola ne ukwiba. \v 21 Kwaapfila hala hane tsimali tsako, ghumoyo ghwako ghutsokala baho. \s Ghumwanga ghwa lukuli \r (Luka 11:34-36) \p \v 22 “Tsinenge tsitso ichitasa cha lukuli. Ka nenge tsako tsinogha, lukuli lwako lwose lutsakuwa mne ghumwanga. \v 23 Lekeni ka tsinenge tsako tsiha, lukuli lwako lwose lutsakuwa mchisi. Apfo ka ghumwanga ighuli mghati mwako ghwa ichisi, acho ambe chisi chikulu! \s Imulungu na tsimali \r (Luka 16:13; 12:22-31) \p \v 24 “Haduhu imunu iyodaha kuwatumikila iwatwatsa weli, kwaapfila katsomhila yumwe na kumnoghela yungi, au katsomuwinza yumwe na kumbetsa yungi. Ng'amdaha bae kumtumikila Imulungu na tsimali. \p \v 25 “Apfo nowalongelani, mleke kusumbukila ipfijo au pfokunwa pfambama ili mkale waghima. Wala ng'uli tsenu tsitsopfala choni. Angu ughima ng'aunoghile bae kubita ichijo? Na lukuli ng'alunoghile bae kubita lighwanda? \v 26 Mlole wapfideghe iwali kulanga, ng'awohanda bae, wala ng'awopfuna bae, wala kwika mkano na Aba wenu iyali kulanga kowaghutitsa! Angu mwemwe ng'amnoghile bae kubita wapfideghe? \v 27 Yuhi mna mwemwe kwa kwisumbula imwenyegho kodaha ukwongetsa utali wake? \p \v 28 “Ule lelo mwosumbukila ghamaghwanda? Mghalole ghamaluwa ighali kumghunda pfaghokula. Ng'aghosang'ana bae wala ukwitendela ghamaghwanda. \v 29 Na nene nomlongelani, hata Selemani imwenyegho mne tsimali tsake tsose, ng'apfasighwe bae pfinoghile ka luwa limwe mna ghamaluwa ghano. \v 30 Lelo ka Imulungu koipfatsa apfo imitsani ye kwibagho, leloli yabaha, na ilupfi yakwasighwa mmoto, angu Imulungu ng'atsompfatsani mwemwe bae? Pfii mwemwe yamtoghola chidogho! \v 31 Apfo mleke kwisumbula, mwolonga, ‘Tutsakuja choni?’ au ‘Tutsakunwa choni?’ au ‘Tutsopfala choni?’ \v 32 Kwaapfila iwanu ing'awammanyile Imulungu woghasumbukila agho ghose, na Aba wenu iyali kulanga komanya ka mwoghabama agho ghose. \v 33 Lekeni tanu muubame undewa we Imulungu, na mtende aghala ghobama Imulungu, naye katsomwing'ani agho ghose. \v 34 Apfo mleke kughasumbukila gha ilupfi, kwaapfila gha ilupfi ghatsesumbukila ghenyegho. Chila litsuwa lyesumbukila lyenyegho. \c 7 \s Kuwahigha iwanu wangi \r (Luka 6:37-38,41-42) \p \v 1 “Mleke kuwahigha iwanu wangi, hela namwe mtsohighighwa ne Imulungu, \v 2 kwaapfila pfamuwahigha iwanu wangi, namwe pfipfila mtsohighighwa pfipfo, na chamuwahighila iwanu wangi, Imulungu katsotumila chicho kuwahighani mwemwe. \v 3 “Ule ulola chibanzi ichili mnenge mwa ndughu yako, na baho ng'ulyona bae libiki ilili mnenge mwako? \v 4 Apfi udahatse kumlongela ndughu yako, ‘Uleke nikulapfe chibanzi ichili mnenge mwako,’ aku mnenge mwako mwenyegho mna libiki? \v 5 Kwa mng'enye ghweghwe! Tanu ulapfe libiki ilili mnenge mwako, kuya kutsodaha kulola pfinoghile na kulapfa chibanzi ichili mnenge mwa ndughu yako. \p \v 6 “Mleke kuweng'a iwambwa achila ichideghete hela watsomhundukilani na kuwaluma. Mleke kuwasila iwangubi lulu tsenu hela watsosibayugha kwa maghulu ghawo. \s Mlombe, mbame, mghong'onde \r (Luka 11:9-13) \p \v 7 “Mlombe, namwe mtsakwing'ighwa, mbame namwe mtsopata, mgong'onde libani, namwe mtsopfughulilighwa. \v 8 Kwaapfila imunu wowose iyolomba katsobokela, na imunu wowose iyobama katsopata na ayula iyoghong'onda katsopfughulilighwa libani. \v 9 Angu aba wachi kuna mwemwe, imwanaghe ang'amlomba chighate, komwing'a libwe? \v 10 Au ang'amlomba isomba, komwing'a inzoka? \v 11 Ka mwemwe yamwihile mwomanya kuweng'a iwanenu aghala ighanoghile, angu Aba wenu iyali kulanga ng'atsakongetsa bae kuweng'a aghala ighanoghile awala iwomlomba! \v 12 Muwatendele iwanu wangi aghala ghambama mwemwe wamtendeleni, kwaapfila Ghamalaghitso gha Musa ne pfitabu pfa manabii pfolonga pfipfo. \s Ilibani sisili ne ilibani lighatsi \r (Luka 13:24) \p \v 13 “Mwingile kwa kubitila libani sisili. Kwaapfila libani lye ukwingilila kutsimu ghatsi na iwanu iwobitila inzila ayo wa wengi. \v 14 Lekeni libani lya ughima dodo na inzila iilongotsa ako ya sisili, ne iwanu iwoyona nzila ayo wadodo. \s Mbiki na ghamatunda ghake \r (Luka 6:43-44) \p \v 15 “Mwalangitse na manabii we ughutsu. Womtsilani aku wakoneka kwa kunze ka iwang'olo, lekeni mghati mwawo weghala ne wambwa wa kumuhulo. \v 16 Mtsowamanya kwa ghamatunda ghawo. Angu iwanu wobawa fulu mne tsimiwa, au wobawa ng'owo mne mbighili? \v 17 Pfipfila chila mbiki ighunoghile ghwakweleka ghamatunda ghanoghile, na mbiki ghwihile ghwakweleka ghamatunda ghehile. \v 18 Na mbiki ighunoghile ng'aghukweleka bae ghamatunda ghehile, na mbiki ghwihile ng'aghukweleka bae ghamatunda ghanoghile. \v 19 Chila mbiki ing'aghukweleka ghamatunda ghanoghile ghwoghanighwa na kwasighwa mmoto. \v 20 Apfo mtsowamanya manabii wa ughutsu kwa ghamatunda ghawo. \s Mwemwe siwamanyile bae \r (Luka 13:25-27) \p \v 21 “Si chila imunu iyonikema ‘Mtwatsa, Mtwatsa,’ katsokwingila mne undewa wa kulanga, ila awala waliyeka iwotenda aghala ghayobama Aba wangu iyali kulanga. \v 22 Mne litsuwa alyo, iwanu wengi watsonongela ‘Mndewa, Mndewa! Kwa taghwa lyako tsatuwapetela iwanu usenga we Imulungu, kwa taghwa lyako tsatuwalapfa iwanu pfinyamkela na kutenda ipfinzonza!’ \v 23 Kuya nitsowalongela, ‘Mbe, mwemwe simmanyileni bae. Mlawe kuna nene, mwemwe iwanu mwihile!’ \s Imtsenga ing'anda yakengele na imtsenga ing'anda mbotsi \r (Luka 6:47-49) \p \v 24 “Apfo imunu wowose iyotegheletsa mbuli tsangu na kutsitenda, ayo keghala ne imunu iyakengele, yatsengile ing'anda yake mne bambalawe. \v 25 Imvula itowa, ghamatsi ghamema, libeho liduma, liitowa ing'anda ila. Lekeni ng'aighwile bae kwaapfila lukwambatsa lwake tsalutsengighwa mne bambalawe. \p \v 26 “Lekeni imunu wowose iyotegheletsa mbuli tsangu aku kolema kutsitenda, ayo keghala ne imunu mbotsi, iyatsengile ing'anda yake mne msanga. \v 27 Imvula itowa, ghamatsi ghamema, libeho liduma liitowa ing'anda ila, nayo ighwa kwa ngupfu.” \s Ukulu wa Yesu \p \v 28 Yesu hayamalitse kulonga agho ghose, mtingano ghwose tsaghukangawala kwa ghamalangulitso ghake, \v 29 kwaapfila tsayang'ali yowalangulitsa ka imunu yane ukulu, na si ka iwalangulitsi wawo wa Ghamalaghitso. \c 8 \s Yesu komuhonetsa imunu yane ukoma \r (Maliki 1:40-45; Luka 5:12-16) \p \v 1 Yesu hayahulumke mchidando, mtingano mkulu we iwanu tsaghumuwinza. \v 2 Imunu yumwe yane ukoma kamghendela, katowa ghamaghoti hambele hake, kamlongela, “Imtwatsa ung'abama, kwodaha kunenda nideghete.” \v 3 Yesu kagholosa ghumoko ghwake, kamkinda imunu ayo. Kalonga, “Nobama, udeghete!” Bahala imunu ayo kahona. \v 4 Kuya Yesu kamlongela, “Tegheletsa! Uleke kumlongela imunu wowose, ila ughende wikelanguse kwa mlapfa nambiko, kuya ulapfe inambiko iyalaghitse Musa, ka ukalangama kwe iwanu wose ka ghweghwe kuhona.” \s Ukutoghola kwe imkulu we asikali wa Roma \p \v 5 Yesu hayengile Kaperinaumu, imkulu yumwe we asikali wa Roma kamghendela, kamlomba yamwapfile. \v 6 Kamlongela, “Imtwatsa, imtumwa wangu kawasa ukae, kaholola kuya koghula sideke.” \v 7 Yesu kamlongela, “Nitsoghenda kumhonetsa.” \p \v 8 Imkulu ayo kamwidika, “Imtwatsa nene sinoghile bae ghweghwe kwingila mng'anda mwangu, ila ulonge imbuli iliheka, imtumwa wangu katsohona. \v 9 Kwaapfila hata nene yanilongotsighwa ne iwakulu wangi, nina asikali yaniwalongotsa. Nomlaghitsa yuno, ‘Ghenda!’ naye koghenda, nomlaghitsa ayula, ‘Utse!’ naye kakutsa. Nomlongela imtumwa wangu, ‘Tenda chinu achi!’ naye kotenda pfipfo.” \v 10 Yesu hayahulike apfo kakangawala ghendo, kawalongela awala iwamuwinzile, “Nowalongelani, sina mbone bae imunu wowose mne isi ya Isiraeli iyotoghola pfino. \v 11 Nowalongelani ghendo, iwanu wangi watsakutsa kulawa ubali wa kwalilawila litsua na ubali wa kwalikuswela litsua, nawo watsokala mne chihungo hamwe na Abrahamu, Isaka na Yakobu mne undewa wa kulanga. \v 12 Lekeni awala iwabamighwe wawe mne undewa we Imulungu watsakwasighwa kunze, mne ichisi, ako watsolila na kughegheda ghamatsino.” \v 13 Kuya Yesu kamlongela imkulu yula, “Ghenda ukaye, na achila chautoghole chitsotendeka.” \p Kuya saa iila imtumwa wake kahona. \s Yesu kowahonetsa iwanu wengi \r (Maliki 1:29-34; Luka 4:38-41) \p \v 14 Yesu hayapfikile ukaye kwa Petiri, kampfika mai wake mkwe Petiri kawasa mlusatsi, koghula lihoma. \v 15 Kamkinda ghumoko ghwake na lihoma limlawa, naye kenuka kandusa kumtumikila. \p \v 16 Nemihe haipfikile, iwanu wamghalila Yesu wanu wengi wane pfinyamkela, Yesu kawalapfa pfinyamkela kwa kulonga imbuli iliheka, kuya kawahonetsa iwatamu wose, \v 17 ili imbuli iyailongile nabii Isaya itimile, \q “Tsakasola maghayo ghetu \q na kabapa matamu ghetu.” \s Iwanang'ina wa Yesu pfawabamighwa kuwa \r (Luka 9:57-62) \p \v 18 Yesu hawonile mtingano mkulu ghwe iwanu ghumtsunguluka, kawalaghitsa wanang'ina wake waloke kumwambu kwe tsimbu lya. \v 19 Kuya imlangulitsi yumwe wa Ghamalaghitso kamghendela, kalonga, “Mlangulitsi, nitsokuwinza kokose kwaughenda.” \p \v 20 Yesu kamwidika, “Iwambwa wa kumuhulo wana tsimango, na pfideghe iwali mlanga wana pfibali, lekeni imwana we imunu kahela hanu ha ukuwasitsa litwi lyake.” \v 21 Imwanang'ina wake yumwe kamlongela, “Mndewa, undeke tanu mbuke ukaye ng'amtsike aba wangu.” \v 22 Lekeni Yesu kamlongela, “Uniwinze, waleke iwanu iwafile wawatsike iwanu wawo iwafile.” \s Yesu koikembela inyahemu \r (Maliki 4:35-41; Luka 8:22-25) \p \v 23 Kuya Yesu kengila mne mnumbwi, na iwanang'ina wake wamuwinza. \v 24 Bahala ilawila inyahemu ng'ulu mne tsimbu na ghamatsi ghang'ali ghakwingila mne mnumbwi, lekeni Yesu tsakawasa. \v 25 Iwanang'ina wake wamghendela wamlamsa, walonga, “Imtwatsa, utukombole twotsama!” \v 26 Kawedika, “Mwemwe yamtoghola chidogho, ule mpfuka?” Kuya kenuka, kaikembela inyahemu na ghamawimbi, baho tsimbu linyamala tulu ghendo. \v 27 Iwanu wose tsawakangawala, weghutsa, “Angu ayu munu wachi? Hata libeho na ghamawimbi pfose pfomuhulikitsa!” \s Yesu kowahonetsa iwanu weli wane pfinyamkela \r (Maliki 5:1-20; Luka 8:26-39) \p \v 28 Yesu hayapfikile kumwambu, mne isi ya Gerasi ketingana ne iwanu weli wane pfinyamkela wolawa mne tsikabuli. Iwanu awo tsawakala wakali sideke, kuduhu imunu iyadahile kubita inzila ayo. \v 29 Bahala wakemelela, “Angu utubamila choni, ghwee Imwana we Imulungu. Pfii kutsa kutudununza ng'ana ichipindi chetu chipfike?” \v 30 Habehi ne hanu aho, tsakukala ne iwangubi wengi wakuja. \v 31 Pfinyamkela awo wamlomba Yesu, “Ung'atulapfa, utuleke twingile mne iwangubi wala.” \v 32 Kawalongela, “Haya laweni!” Baho wawalawa iwanu awo, wawengila iwangubi, na iwangubi wose watsumila mne muhulumko mkulu, wengila mne tsimbu na wose wafila mmatsi. \v 33 Iwadimi we iwangubi awo tsawatsuma mne ghumji. Hako wawalongela aghala ghose na achila ichiwalawilile iwanu wane pfinyamkela. \v 34 Kuya iwanu wose waghenda kwitingana na Yesu. Na hawamwonile, wamlomba yoke mne isi yawo. \c 9 \s Yesu komuhonetsa imunu yahole. \r (Maliki 2:1-12; Luka 5:17-26) \p \v 1 Yesu kengila mne mnumbwi, kaloka kumwambu koya mne ghumji ghwake. \v 2 Iwanu wangi wamghalila imunu iyaholole iyawasile mne chilagho. Yesu honile ukutoghola kwawo, kamlongela imunu yula iyaholole, “Ughumighwe ghumoyo mwanangu, nzambi tsako tsileghusighwa.” \p \v 3 Bahala iwalangulitsi wangi wa Ghamalaghitso tsawelongela. “Imunu yuno komligha Imulungu.” \p \v 4 Yesu tsakamanya achila chawang'ali wakwalangula. Apfo kawaghutsa, “Ebali mkwalangula ghehile mne imimoyo yenu? \v 5 Chihi chibewe, kulonga, ‘Nzambi tsako tsileghusighwa,’ au kulonga, ‘Winuke ughende’? \v 6 Lelo nobama mmanye ka Imwana we Imunu kana uwetso muisi wa kuwaleghusila wanu nzambi.” Kuya kamlongela imunu iyaholole, “Winuke, usole chilagho chako, uke ukaye!” \p \v 7 Baho imunu yula kenuka, koka ukaye. \v 8 Iwanu hawonile pfino tsawapfuka, wamtunya Imulungu, iyaweng'ile iwanu uwetso awo. \s Yesu komkema Matei. \r (Maliki 2:13-17; Luka 5:27-32) \p \v 9 Yesu tsakoka hanu aho, na hayang'ali yoghenda, kamwona imsola kodi, iyakemighwe Matei. Kakala hanu ha ukulihila kodi, Yesu kamlongela, “Niwinze,” \p Matei kenuka kamuwinza. \p \v 10 Yesu hayang'ali yakuja ichijo cha nemihe mng'anda, iwasola kodi wengi na iwanu wehile watsa na ukuja naye hamwe na iwanang'ina wake. \v 11 Mafarisayo hawonile apfo, wawaghutsa iwanang'ina wake, “Ule mlangulitsi wenu kakuja ne iwanu wano?” \p \v 12 Yesu hayahulike apfo, kawalongela, “Si iwanu waghima bae iwobama mghanga, ila iwatamu iwo iwobama mghanga. \v 13 Lekeni mghende mkelangulitse mana ye imbuli ino, ‘Nobama libatsi, wala si inambiko bae.’ Kwaapfila sitsile bae kuwakema iwanu wanoghile, ila iwanu wehile.” \s Iwanang'ina womghutsa Yesu imbuli ya ukufunga ukuja. \r (Maliki 2:18-22; Luka 5:33-39) \p \v 14 Iwanu iwamuwinzile Yohane Mbatitsa tsawamghendela Yesu, wamghutsa, “Ule twetwe na Mafarisayo twofunga, lekeni iwanang'ina wako ng'awofunga bae?” \p \v 15 Yesu kawedika, “Apfi yodahika iwahenza iwakemighwe mne chihungo che ukukwela walile aku imunu iyokwela yang'ali nawo? Mbe! Ng'aidahika bae, litsuwa litsakutsa imunu iyokwela katsosolighwa kulawa mna wawo, baho watsofunga. \p \v 16 “Iwanu ng'awochika bae ichalaka che lighwanda lya sambi mne lighwanda lya ghumwande, kwaapfila ichilaka acho chitsolidegha lighwanda lya ghumwande, na hala ihadegheke hatsakongetseka. \v 17 Pfipfila kuduhu imunu yoghuma dipfai ya sambi mne pfibuyu pfe ghumwande, ang'atenda apfo, pfibuyu apfo pfitsotulika na dipfai itsakwitika. Ila dipfai ya sambi yoghumighwa mne pfibuyu pfa sambi, kuya pfose pfibili pfokala ghoya.” \s Chigholi iyafile na ipinga mtamu \r (Maliki 5:21-43; Luka 8:40-56) \p \v 18 Hayang'ali yolonga apfi, imkulu wa Wayahudi kamghendela, kamtowela ghamaghoti, kalonga, “Mwanangu kafa sambisambi, lekeni utse umwikile ghumoko katsohona.” \p \v 19 Yesu kenuka, koka naye, na iwanang'ina wake woka hamwe naye. \p \v 20 Ipinga yumwe iyang'ali yoghula utamu wa ukulawa idamu kwe imiyaka kumi na mili kamtsila Yesu kuchughu, kakinda imindo ye ghwanda lyake. \v 21 Tsakelongela mwenyegho, “Ning'akinda lighwanda lyake, nitsohona.” \p \v 22 Yesu kahunduka kamwona ipinga ayo, kamlongela, “Mwanangu, ughumighwe ghumoyo! Ukutoghola kwako kukuhonetsa.” Bahala ipinga hayo kahona. \p \v 23 Kuya Yesu tsakapfika mng'anda mwa imkulu ayo. Na hayawonile awala iwotowa pfimbeta na mtingano we iwanu iwolila, \v 24 kawalongela, “Mlawe kunze, imwana ng'afile bae, ila kawasa!” Lekeni wawo tsawamseka. \v 25 Mtingano ghwe iwanu haghulawile kunze, Yesu kengila mghati, kamkinda ghumoko, bahala kenuka. \v 26 Mbuli ino yenela mne isi tsose. \s Yesu kowahonetsa pfifita weli \p \v 27 Yesu tsakoka hanu hala, hayang'ali mzila pfifita weli wamuwinza, aku wokemelela, “Utwonele libatsi, Imwana wa Daudi!” \p \v 28 Yesu hayengile mng'anda, pfifita wala weli wamghendela, Yesu kawaghutsa, “Apfi mwotoghola ka nene nodaha kuwahonetsa?” Wedika, \p “Ona, Imtwatsa!” \p \v 29 Kuya katsikinda nenge tsawo, kalonga, “Iwe ka pfamtoghola!” \v 30 Nenge tsawo tsidaha kwona, Yesu kawakanya ghendo, “Mwalangitse, imunu wowose yaleke kumanya agha ghose.” \v 31 Lekeni woka, watsipwililisa mbuli tsake mne isi ila yose. \s Yesu komuhonetsa chibubu \p \v 32 Hawang'ali wakuka, iwanu wamghalila Yesu imunu chibubu yane ichinyamkela. \v 33 Bahala ichinyamkela hayalapfighwe, Imunu yula chibubu kandusa kulonga. Iwanu wose tsawakangawala walonga, “Ng'ana chilawile bae chinu ka chino mne isi ya Isiraeli!” \v 34 Lekeni Mafarisayo walonga, “Imkulu we pfinyamkela iye iyomwing'a Yesu uwetso wa kulapfa pfinyamkela.” \s Yesu kowonela libatsi iwanu \p \v 35 Yesu tsakaghenda mne tsiisi na kaye tsose, kalangulitsa mne tsing'anda tsawo tse ukulombela, kawapetela Imbuli Inoghile ya Undewa we Imulungu na kuwahonetsa iwanu chila utamu na maghayo ghose. \v 36 Yesu haghwonile mtingano ghwe iwanu, kawonela libatsi kwaapfila tsawakala wepfa na wapwililika ka iwang'olo iwalihela imdimi. \v 37 Kuya kawalongela iwanang'ina wake, “Ghamapfuno mengi, lekeni iwatenda sang'ano wadodo. \v 38 Apfo mumlombe Imtwatsa we ghamapfuno, yawaghale iwatenda sang'ano mne mghunda ghwake.” \c 10 \s Iwatumighwa kumi na weli \r (Maliki 3:13-19; Luka 6:12-16) \p \v 1 Yesu tsakawakema hamwe iwanang'ina wake kumi na weli, kaweng'a uwetso wa ukulapfa pfinyamkela na kuhonetsa utamu na maghayo ghose. \v 2 Aghano igho ghamataghwa ghe iwatumighwa kumi na weli, wa mwanduso; Simoni iyakemighwe Petiri na ndughu yake Andereya, Jakobu na ndughu yake Yohane, iwana wa Sebedayo. \v 3 Filipi na Batalomeyo, Tomasi na Matei iyakalile imsola kodi; na Jakobu imwana wa Alifayo, na Tadei, \v 4 Simoni Mkananayo na Yuda Isikarioti iyamsaliti Yesu. \s Yesu kowatuma iwatumighwa kumi na weli. \r (Maliki 6:7-13; Luka 9:1-6) \p \v 5 Yesu tsakawatuma Iwatumighwa awo, kawalaghitsa, “Mleke kughenda kwe iwanu ing'awammanyile Imulungu bae, au mne isi tse Wasamariya. \v 6 Ila mghende kwe iwanu we isi ya Isiraeli yawaghile ka iwang'olo. \v 7 Hamghenda, muwapetele mbuli ino, ‘Undewa we Imulungu wa habehi.’ \v 8 Muwahonetse iwatamu, muwatsilihule iwafile, muwahonetse wakoma, mlapfe pfinyamkela. Mwemwe mbokela hela, apfo lapfeni hela. \v 9 Mleke kusola nzahabu, pfetsa, shaba mne pfibindo pfenu. \v 10 Mleke kusola mkoba we ghumwanza, wala ghamaghwanda meli, wala imikwabatsa, wala ing'weku. Kwaapfila mtenda isang'ano kobamighwa yeng'ighwe maliho ghake. \p \v 11 “Hamkwingila mne isi au kaye yoyose, mbame imunu yanoghile, mkale mng'anda amwo mbaka hamkuka. \v 12 Hamkwingila mng'anda, mlonge, ‘Mkale tseghamba.’ \v 13 Wenye kaye wang'ambokelani, nawo watsokala tseghamba, lekeni ka ng'awombokelani bae, mwemwe mtsokala tseghamba. \v 14 Imunu wowose ang'alema kuwabokela, au kutegheletsa mbuli tsenu, hamkuka mkung'use litimbwisi ilili mmaghulu mwenu. \v 15 Nowalongela ghendo mne litsuwa lya kuhigha, itsakuwa ng'apfu kwa Sodoma na Gomola, kubita kwe isi ayo. \s Ukudununzika kwa iwanang'ina \r (Maliki 13:9-13; Luka 21:12-17) \p \v 16 “Nowatuma ka iwang'olo iwali mghati mwe wambwa wa kumuhulo. Apfo mwobamighwa mkengele ka nzoka na muhole ka njiwa. \v 17 Mwalangitse ne iwanu, kwaapfila wasowaghala mne mabalatsa, kuya watsowafapula mne tsing'anda tse ukulombela. \v 18 Mtsoghalighwa hambele he iwakulu ne iwandewa kwaajili ya nene, mpete Imbuli Inoghile kuna wawo na kwe iwanu ing'awammanyile Imulungu. \v 19 Hamtsoghalighwa mne libalatsa, mleke kwalangula mtsolonga choni, kwaapfila mtsakwing'ighwa gha ukulonga mne chipindi chicho, \v 20 kwaapfila si mwemwe bae yamlonga, ila Ghumuhe wa Aba wenu katsolonga kubitila mwemwe. \p \v 21 “Ndughu katsomsaliti ndughu yake yakomighwe, na aba katsomsaliti imwanaghe, nawo iwana watsowasaliti aba tsawo na kuwakoma. \v 22 Iwanu wose watsowahila kwaajili ya taghwa lyangu, lekeni ayula iyodudumila mbaka utsighilo katsokombolighwa. \v 23 Hamdununzighwa mne isi imwe, mtsumile isi ingi, nowalongelani ghendo ng'amtsomalitsa bae isang'ano yenu mne isi tsose tsa Isiraeli ng'ana Imwana we Imunu yatse. \p \v 24 “Mwanang'ina ng'ombita bae imlangulitsi wake, wala imtumwa ng'ombita bae imtwatsa wake. \v 25 Yotosha imwanang'ina kwighala ne imlangulitsi wake, na mtumwa kwighala ne imtwatsa wake. Ka imbala we ing'anda kokemighwa Belisebuli, angu iwanu iwali mng'anda mwake ng'awatsokemighwa mataghwa ghehile ng'ani? \s Yuhi wa kumpfuka \r (Luka 12:2-7) \p \v 26 “Apfo mleke kupfuka iwanu. Chochose ichighubikighwe, chitsoghubulighwa na chochose ichipfisighwe chitsakoneka. \v 27 Achila choniwalongelani mchisi, mwemwe mchilonge mne ghumwanga. Achila chamuhulika chinyelenyele, mwemwe mchikemelele kwa kwima mchiswili. \v 28 Mleke kuwapfuka awala iwokoma lukuli ila ng'awodaha bae kuukoma muhe, ila mumpfuke ayula iyodaha kuhinya lukuli na muhe mne ghumoto wa jehanamu. \v 29 Apfi iwasolwe weli ng'awoghulighwa kwa sendi imwe bae? Lekeni kuduhu yumwe iyolaghala hasi ka Aba wenu ng'abamile bae. \v 30 Hata tsimvili itsili mwitwi mwenu tsipetighwa. \v 31 Apfo mleke kupfuka, mwemwe mnogha kubita iwasolwe awo! \s Kumtoghola na kumlema Yesu \r (Luka 12:8-9) \p \v 32 “Imunu wowose iyonitoghola nene hambele he iwanu, nene pfipfila nitsomtoghola hambele ha Aba wangu yali kulanga. \v 33 Lekeni imunu wowose iyonibela nene hambele he iwanu, na nene nitsombela hambele ha Aba wangu yali kulanga. \s Sitsile bae kuwatenda iwanu wakale tseghamba, ila nighala lipanga \r (Luka 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 “Mleke kupfikitsa ka nene nitsa kuwatenda iwanu wakale tseghamba muisi. Mbe! Sitsile bae kuwatenda iwanu wakale tseghamba, ila nighala lipanga. \v 35 Kwaapfila nitsa kuwatenda mwisonge, imunu na aba wake, imwana na mai wake, mwalipfala na mwalipfala wake. \v 36 Na iwehile we imunu watsokuwa iwanu wa mkaye mwake. \p \v 37 “Imunu wowose iyomnoghela aba na mai wake kubita nene, ayo ng'oninoghela bae. Na imunu iyowanoghela iwanaghe kubita nene, ayo ng'oninoghela bae. \v 38 Na imunu wowose yang'osola ghumsalaba ghwake na kuniwinza, ayo ng'oninoghela bae. \v 39 Imunu wowose iyobama ughima wake katsowaghisa, na wowose iyowaghisa ughima wake kwaajili ya nene, katsowona. \s Ghweko \r (Maliki 9:41) \p \v 40 “Ayula iyowabokelani mwemwe, konibokela nene, na ayula yonibokela nene, kombokela ayula iyanitumile. \v 41 Imunu wowose iyombokela nabii kwaapfila yeye nabii, ayo katsobokela ghweko lya nabii, na imunu wowose iyombokela imunu iyanoghile kwaapfila yeye kanogha, katsobokela ghweko lya imunu iyanoghile. \v 42 Nowalongelani ghendo, imunu wowose iyomwing'a chikombe che ghamatsi ighopfegha imunu yumwe we iwadodo wano kwaapfila yeye ka yumwe we iwanang'ina wangu, katsopata ghweko lyake.” \c 11 \s Yesu na Yohane Mbatitsa \r (Luka 7:18-35) \p \v 1 Yesu hayamalitse kuwalangulitsa iwanang'ina wake kumi na weli, koka hanu aho kaghenda kulangulitsa na kuwapetela iwanu mne imiji ya Galilaya. \p \v 2 Yohane iyakalile mchifungo hayahulike aghala ghayatendile Kiristu, kawatuma iwanang'ina wake wamghutse, \v 3 “Apfi ghweghwe kwa ayula iyalongile Yohane kwakutsa, au tumlolele yungi?” \p \v 4 Yesu kawedika, “Muye na mumlongele Yohane agha ghamuhulika na ghamghona, \v 5 ipfifita wakona, ipfimbete woghenda, na wane ukoma wodeghetetsighwa, ipfitsiwi wohulika, iwafile wotsilihuka, na iwahighwa wopetelighwa Imbuli Inoghile. \v 6 Kabweda imunu yula yang'ombonela nene mashaka!” \p \v 7 Iwanu iwamuwinzile Yohane hawang'ali wakuka, Yesu kandusa kuwalongela iwanu mbuli tsa Yohane, “Hamghendile kunyika, mghendile kulola choni? Lutsani pfaluhighisighwa na libeho? \v 8 Ka si pfipfo bae, mghendile kulola choni? Imunu iyapfalile ghamaghwanda ghanoghile? Bae, awala iwopfala ghamaghwanda ghanoghile wokala mne tsing'anda tse iwandewa. \v 9 Kuya tsamghendile kulola choni? Inabii? Ona, nowalongelani, mmwona mkulu kubita nabii. \v 10 Ayuno iyo yuyo iwamwandike mne Ghamaandiko Mahenzeluka. ‘Nitsomtuma msenga wangu akulongolele, katsokwandalila inzila yako.’ \v 11 Nowalongelani ghendo, mne iwanu wose iwelekighwe ne iwapinga, kuduhu wowose iyali mkulu kubita Yohane Mbatitsa, pfipfila ayula iyali mdodo ghendo mne undewa wa kulanga, ka mkulu kubita yeye. \v 12 Kulawa ghamatsuwa gha Yohane Mbatitsa mbaka sambi undewa wa kulanga wosolighwa kwa ingupfu, na iwanu wane ingupfu wouboka. \v 13 Kwaapfila Ghamalaghitso gha Musa na manabii wose tsawalonga mbuli ya undewa mbaka ghamatsuwa gha Yohane. \v 14 Na ka mwobama kutoghola, Yohane iyo Eliya iyatsile. \v 15 Yane ghamaghutwi na yahulike! \p \v 16 “Apfi iwanu wa ghamatsuwa ghano weghala na choni? Weghala ne iwana wadodo iwakalile kusoko, wowakema wayawo wolonga, \v 17 ‘Tuwatowela pfimbeta, lekeni ng'ambighile bae! Tuwembila wila wa usungu, lekeni ng'amlilile bae!’ \v 18 Kwaapfila Yohane tsakatsa, ng'ajile bae wala ng'anwele, nawo tsawalonga, ‘Kana chinyamkela!’ \v 19 Imwana we imunu tsakatsa, kakuja na kakunwa, nawo walonga, ‘Mumlole imunu yuno, yane batsu na mpatika, sale tsake iwasola kodi na iwotenda ghehile.’ Lekeni ihekima ye Imulungu yoneka inogha kwa sang'ano tsake.” \s Isi itsilema kutoghola tsitsoghaya \p \v 20 Kuya Yesu kandusa kutsikembela isi tsila tsayatendile pfinzonza pfingi, kwaapfila ng'atsilekile nzambi bae. \v 21 “Ghweghwe Kolasini kutsoghaya! Ghweghwe Betisaida kutsoghaya! Ka pfinzonza ipfitendeke kuna mwemwe, tsapfitendeka Tiro na Sidoni, iwanu wang'alekile nzambi tsawo kwa kupfala ghamaghunila na kwibaka lipfu. \v 22 Nowalongeleni ghendo itsakuwa ng'apfu mne litsuwa lye ukuhigha kwe iwanu wa Tiro na Sidoni kubita kuna mwemwe! \v 23 Naghwe Kaperinaumu! Apfi kwobama winulighwe mbaka mlanga? Kutsohulumsighwa mbaka kutsimu. Ka pfinzonza ipfitendeke kuna mwemwe, pfitendeka Sodoma, isi ayo ing'akalile mbaka leloli! \v 24 Lekeni nowalongelani, mne litsuwa lya kuhigha, Imulungu katsoyonela libatsi isi ya Sodoma kubita mwemwe!” \s Mtse kuna nene mbwihile \p \v 25 Chipindi chicho Yesu tsakalonga, “Nokutunya ghwee Aba, Imtwatsa wa kulanga na isi kwaapfila kuwapfisa pfinu pfino iwanu wane ihekima na iwakengele, kuwaghubulila iwana wadodo. \v 26 Ona, Aba wangu, apfi pfipfo pfaunoghelighwe. \p \v 27 “Aba wangu kangaya pfinu pfose. Kuduhu iyommanya Imwana, ila Aba, na kuduhu iyommanya Aba, ila Imwana, na wowose yula Imwana iyobama kumghubulila. \p \v 28 “Mtse kuna nene, mwemwe wose imdununzighwa ne imitsigho mitito, na nene nitsowatenda mbwihile. \v 29 Msole nira yangu, mwilangulitse kulawa kuna nene, kwaapfila nene nihola kuya na mwenyepfale we ghumoyo, namwe imimoyo yenu itsobwihila. \v 30 Kwaapfila nira yangu ndeke, na mtsigho ghwangu mbewe.”\fig Wang'ombe weli wane nira yo ukulimila msingo|src="13 Yoke.jpg" size="col" ref="11:30"\fig* \c 12 \s Imtwatsa wa Sabato \r (Maliki 2:23-28; Luka 6:1-5) \p \v 1 Ghamatsuwa agho, Yesu tsayang'ali yobita mne imighunda ya uhemba mne litsuwa lya Sabato, iwanang'ina wake nzala tsaiwaluma, apfo wandusa kuhulula imikungwi ya uhemba, kuya waija. \v 2 Mafarisayo hawonile apfo, wamlongela Yesu, “Lola, iwanang'ina wako wotenda chinu ichighomighwe mne litsuwa lya Sabato.” \p \v 3 Yesu kawedika, “Apfi ng'amsomile bae achila chayatendile Daudi, yeye na weyaghe hawakalile ne inzala? \v 4 Tsakengila mne ing'anda ye Imulungu. Yeye na weyaghe, kuya waja pfighate ipfilapfighwe kwe Imulungu, hata ka tsamwiko yeye na weyaghe kupfija, ila iwabamighwe kupfija iwo iwatambika wakulu waliyeka. \v 5 Angu ng'amsomile bae mne Ghamalaghitso gha Musa, watambika wakulu wolibetsa litsuwa lya Sabato mne ing'anda ye Imulungu, lekeni ng'awakwoneka ka watotsa? \v 6 Lelo, nomlongelani, hano hana iyali imkulu kubita lng'anda ye Imulungu. \v 7 Ghamaandiko gholonga, ‘Nobama libatsi, na si nambiko bae.’ Mng'amanyile mbuli tsino tsolonga choni, mng'alekile kuwahigha iwanu iwalihela matotso. \v 8 Kwaapfila Imwana we Imunu iyo Imtwatsa we litsuwa lya Sabato.” \s Imunu yane ghumoko ighuholole \r (Maliki 3:1-6; Luka 6:6-11) \p \v 9 Yesu koka hanu aho, kengila mne ing'anda yawo ya ukulombela, \v 10 baho tsakukala na imunu yumwe yane ghumoko ighuholole. Iwanu wangi wamghutsa Yesu, “Apfi ng'aighomighwa kumhonetsa imunu mne litsuwa lya Sabato?” Wamghutsa apfo ili wapate imbuli ya ukumghoghela. \p \v 11 Kawalongela, “Apfi imunu yuhi kuna mwemwe ing'olo wake ang'engila mwikolongo mne Litsuwa lya Sabato, ng'atsomkwegha yamlapfe kunze?” \v 12 Imunu kanogha kubita ing'olo! Apfo ng'atughomighwa bae kutenda ghanoghile mne litsuwa lya Sabato. \v 13 Kuya kamlongela imunu yula, “Gholosa ghumoko ghwako.” Kaghugholosa, nagho ghuhona ka ghumoko ghwake ghungi. \v 14 Apfo Mafarisayo wala tsawalawa kunze, kuya wabama inzila pfawatsomkoma Yesu. \s Imtumighwa iyasaghulighwe ne Imulungu \p \v 15 Yesu hayaimanyile imbuli ayo, koka hanu hala, na iwanu wengi wamuwinza. Naye kawahonetsa iwatamu wawo, \v 16 kuya kawaghoma waleke kuwalongela iwanu wangi mbuli tsake. \v 17 Tsakatenda apfo ili achila chayalongile nabii Isaya chitimile, \q \v 18 “Ayuno mtumighwa wangu iyanimsaghule, \q iyoninoghela, na iyonideng'elesa. \q Nitsoghuma Ghumuhe ghwangu mchanya mwake, \q katsotsipetela isi tsose ukuhigha kwangu. \q \v 19 Ng'atsesonga wala ukukemela, \q kuduhu imunu iyatsohulika litsi lyake mnzila. \q \v 20 Ghumlanzi ighuhondeke ng'atsoghubena bae, \q wala ichitasa ichilapfa lihosi ng'atsochitsima bae, \q mbaka aitende haki itawale. \q \v 21 Iwanu we isi tsose watsolilolela taghwa lyake.” \s Yesu na Belisebuli \r (Maliki 3:20-30; Luka 11:14-23) \p \v 22 Kuya wamghalila Yesu imunu yumwe chifita iyakalile chibubu kwaapfila tsakakala na chinyamkela, Yesu tsakamhonetsa mbaka kadaha ukulonga ne ukwona. \v 23 Iwanu wose tsawakangawala, walonga, “Ayuno kodaha kuwa imwana we Daudi?” \v 24 Lekeni Mafarisayo hawahulike apfo, walonga, “Imunu yuno kolapfa pfinyamkela kwa ukwapfilighwa na Belisebuli, mkulu we pfinyamkela.” \p \v 25 Yesu tsakamanya chawang'ali wokwalangula, kawalongela, “Undewa wowose iwighola wenyegho kwa wenyegho utsohinyika. Isi au kaye yoyose iighola yenyegho kwa yenyegho ng'aitsokwima bae. \v 26 Setani ang'amlapfa Setani, ayo keghola imwenyegho. Lelo undewa wake utsakwimatse? \v 27 Mwemwe mwolonga nolapfa pfinyamkela kwaapfila Belisebuli konyapfila kutenda apfo. Lelo yuhi iyoweng'a iwanu wenu ingupfu ye kulapfa pfinyamkela? Iwanu wenu iwenyegho watsowahighani mwemwe. \v 28 Lekeni ka nolapfa pfinyamkela kwa Ghumuhe we Imulungu, mmanye ka undewa we Imulungu ma uwatsila. \p \v 29 “Kuduhu imunu yodaha kwingila mne ing'anda ye imunu yane ngupfu na kusola pfinu pfake, mbaka tanu yamwohe imunu ayo? Baho lelo katsodaha kumboka ipfinu pfake. \p \v 30 “Imunu ka ng'ali hamwe na nene bae, ayo konibela, na imunu ing'ayokunga na nene, ayo kopwililisa. \v 31 Apfo nowalongelani, chila matotso na maligho ghawotenda iwanu, watsoleghusighwa nzambi atso, lekeni ayula iyomligha Ghumuhe Mwenzeluka ng'atsoleghusighwa nzambi ayo. \v 32 Imunu wowose iyomlonga pfihile Imwana we Imunu katsoleghusighwa nzambi, ila ayula iyomlonga pfihile Ghumuhe Mwenzeluka ng'atsoleghusighwa nzambi mne ghamatsuwa ghano au ighakutsa. \s Ghumbiki na ghamatunda ghake \r (Luka 6:43-45) \p \v 33 “Mghutende ghumbiki ghunoghe na ghamatunda ghake ghanoghe au mghutende ghumbiki ghwihe na ghamatunda ghake ghehe. Kwaapfila ghumbiki ghomanyika kwa ghamatunda ghake. \v 34 Mwemwe iwana we nzoka, apfi mdahatse kulonga ghanoghile na mwemwe iwenyegho mwiha? Kwaapfila imunu kolonga achila ichimemile mne ghumoyo. \v 35 Imunu yanoghile kolapfa ipfinu ipfinoghile kulawa mne atsina ye ipfinu ipfinoghile, na imunu yehile kolapfa ipfinu pfihile kulawa mne atsina ye ipfinu pfihile. \p \v 36 “Apfo nowalongelani ghendo, mne litsuwa lya kuhigha iwanu watsobamighwa wedike kwaajili ya chila imbuli ihile yawolonga. \v 37 Mana kwa ghaulonga kutsohighighwa ka kwahela ghamatotso au kuna ghamatotso.” \s Chitango cha Yona \r (Maliki 8:11-12; Luka 11:29-32) \p \v 38 Kuya iwalangulitsi wangi wa Ghamalaghitso na Mafarisayo wangi wamlongela, “Mlangulitsi, twobama twone chitango kulawa kuna ghweghwe.” \p \v 39 Kawedika, “Mweleko ghwihile na wa ughoni wobama chitango! Lekeni ng'amtsakwing'ighwa chitango ila chitango cha nabii Yona. \v 40 Ka Yona pfayakalile munda mwe isomba mkulu ghamatsuwa madatu chilo ne imisi. Pfipfo Imwana we Imunu pfayatsokala ghamatsuwa madatu chilo ne imisi mne ghumoyo ghwe isi. \v 41 Iwanu wa Ninawi watsakwima na mweleko ghuno mne litsuwa lya kuhigha, kuya watsowahighani, kwaapfila tsawaghaleka ghamatotso ghawo hawapetelighwe na Yona. Na hano hana mkulu kubita Yona. \v 42 Mne litsuwa lye ukuhigha Malikiya wa Sheba katsakwima ne iwanu wa mweleko ghuno, naye katsowahighani kwaapfila tsakatsa kulawa mne isi yake, kutegheletsa ghamalangulitso gha ihekima ya Selemani, na sambi hano hana mkulu kubita Selemani. \s Ukuya kwe ichinyamkela \r (Luka 11:24-26) \p \v 43 “Chinyamkela hayomlawa imunu, kakwangakwanga mne isi isakale kobama hanu ha ukubwihila, na ka ng'opata bae hanu, \v 44 kelongela imwenyegho, ‘Mbuye ukaye yangu,’ na hayatsakuya na kuyona ing'anda yahela ichinu, iseghighwa na ikighwa ghoya, \v 45 kakuka na kusola pfinyamkela wangi saba wehile kubita yeye, nawo wakwingila na kukala amo. Na ughima wa imunu ayo utsokuwa wiha kubita wa mwanduso. Apfo pfipfo pfaitsakuwa kwa mweleko ghuno ghwihile.” \s Mai wake Yesu na ndughu tsake Yesu \r (Maliki 3:31-35; Luka 8:19-21) \p \v 46 Yesu hayang'ali yolonga ne mtingano, mai wake na ndughu tsake hawapfikile wema kunze, tsawabama walonge naye. \v 47 Apfo imunu yumwe kamlongela, “Mai wako na ndughu tsako wakunze, wobama walonge naghwe.” \v 48 Yesu kamwidika, “Yuhi mai wangu? Wahi ndughu tsangu?” \v 49 Kuya kawagholosela ghumoko iwanang'ina wake kalonga, “Hawano iwo mai wangu na ndughu tsangu! \v 50 Kwaapfila imunu wowose iyosang'ana achila choyobama Aba wangu wa kulanga, hayo ka mai wangu, na ndughu yangu.” \c 13 \s Imbuli ye imunu iyohanda \p \v 1 Litsuwa lilila Yesu kalawa mne ing'anda ila kaghenda mmbalimbali mwe tsimbu, ako kakala hasi, kalangulitsa. \v 2 Mtingano mkulu tsaghumtsunguluka mbaka kengila mne mnumbwi na kukala amo, na iwanu wose wema mmbambali mwe tsimbu. \v 3 Kawalongela mbuli nyingi kwa imifano, kalonga, \p “Tsakukala ne imunu yumwe iyaghendile kuhanda tsimbeghu tsake. \v 4 Hayang'ali yopwililisa tsimbeghu, tsingi tsilaghalila habehi ne inzila, iwapfideghe watsa watsija. \v 5 Tsingi tsilaghalila mne ghamabwe hanu hane lidongo chidogho. Tsota himahima na kukula kwaapfila lidongo ng'alighendese hasi bae. \v 6 Lekeni litsua halilawile, imimeya inyala, na kwaapfila imitsisi ng'aighendese hasi bae imimeya isakala. \v 7 Tsimbeghu tsingi tsilaghalila mne tsimiwa, tsimiwa tsikula, tsipfingilila imimeya. \v 8 Lekeni tsingi tsilaghalila mne lidongo linoghile, tseleka, imwe mia imwe, imwe sitini, na ingi selathini. \v 9 Yane ghamaghutwi na yahulike!” \s Yesu kolonga ebali kowalongela kwe imifano \r (Maliki 4:10-12; Luka 8:9-10) \p \v 10 Iwanang'ina wake wamghendela wamghutsa, “Ule ulonga ne iwanu kwa imifano?” \v 11 Kawedika, “Mwemwe mtendighwa mdahe kutsimanya mbuli tsa undewa we Imulungu, lekeni wawo ng'awatendighwe apfo bae. \v 12 Kwaapfila imunu wowose yane ichinu, katsakongetsighwa ghendo, na ayula iyalihela ichinu, katsobokighwa hata achila chidodo chayalinacho. \v 13 Achino ichinu ichinitenda nilonge nawo kwa mifano. Wolola lekeni ng'awakona bae, wotegheletsa lekeni ng'awohulika wala ng'awomanya bae. \v 14 Na aghala ghalongile nabii Isaya ghatimila kuna wawo, \q ‘Mtsotegheletsa na ukutegheletsa, lekeni ng'amtsomanya bae. \q Mtsolola na ukulola, lekeni ng'amtsakona bae. \q \v 15 Mana imimoyo ye iwanu iwa mitito, \q kwa ghamaghutwi ghawo ng'awohulika pfinoghile bae, \q na tsinenge tsawo wafinyilitsa, \q hela wang'onile kwa tsinenge tsawo, \q wang'ahulike kwa ghamaghutwi ghawo, \q wang'amanyile kwa imimoyo yawo, \q wang'anihundukile, nani ning'awahonetse.’ \p \v 16 “Lekeni mwemwe mbweda! Kwaapfila tsinenge tsenu tsakona na ghamaghutwi ghenu ghohulika. \v 17 Nowalongela ghendo, manabii wengi ne iwanu we Imulungu tsawabama ng'ani wone achila chamkona mwemwe, na ukuhulika achila chamuhulika, lekeni ng'awonile bae wala ng'awahulike. \s Yesu kowalongela mana ye ghumfano ghwe imunu iyohanda \p \v 18 “Lelo mtegheletse mana ya ghumfano ghwe imunu iyohanda. \v 19 Imunu wowose iyohulika imbuli ya undewa lekeni ng'oielewa bae, ayo keghala na tsimbeghu itsilaghalile mnzila. Yehile kakutsa koboka achila ichihandighwe mghati mwake. \v 20 Tsimbeghu tsila itsilaghalile mna ghamabwe tseghala ne imunu yohulika imbuli na bahala koibokela kwa ndeng'elelo. \v 21 Lekeni kwaapfila kahela imitsitsi, kodudumila chidogho. Ghamaghayo na kudununzika pfing'atsa kwaajili ye imbuli, baho kakughwa. \v 22 Tsimbeghu itsilaghalile mne tsimiwa tseghala ne imunu yula iyohulika imbuli, lekeni sang'ano tse ughima uno, na kunoghela sideke utajili woihinya imbuli ayo, nae ng'akweleka bae ghamatunda. \v 23 Na tsimbeghu itsilaghalile mne lidongo linoghile tseghala ne imunu yula iyohulika imbuli ayo na kuielewa. Hayo kakweleka ghamatunda, yungi mia imwe, hayu sitini na yungi selathini.” \s Undewa we kulanga \p \v 24 Yesu kawalongela keli ghumfano ghungi, “Undewa wa kulanga weghala ne imunu yahandile mbeghu inoghile mne mghunda wake. \v 25 Lekeni iwanu hawawasile, mwihile wake katsa, kuya kahanda imighughu mghati mwe uhemba kuya koka. \v 26 Uhemba hawotile na kwandusa ukweleka, imighughu nayo yoneka mne uhemba. \v 27 Watumwa wake wamghendela, wamlongela ‘Imndewa, apfi ng'uhandile mbeghu inoghile mne mghunda wako. Lelo imighughu ilawile kwani?’ \v 28 Kawedika, ‘Mwihile iyo iyatendile apfo.’ Iwatumwa wake wamghutsa ‘Pfii kobama tughende tukaing'ole?’ \v 29 Kawedika, ‘Bae, kwaapfila hamng'ola imighughu, mwodaha kung'ola imighughu hamwe ne uhemba. \v 30 Mleke pfose pfikule hamwe mbaka ghumsimu ghwa ukusenga. Baho nitsowalongela awala iwosenga, tanu mkunge imighughu, myowe makinzamakinza mkaghalakatse. Kuya mkunge uhemba mkeke mkano mwangu.’ ” \s Imbuli ye imbeghu ndodo ya haladali \r (Maliki 4:30-32; Luka 13:18-19) \p \v 31 Yesu kawalongela ghumfano ghungi, “Undewa we Imulungu weghala ne imbeghu ndodo ya haladali. Imunu yumwe tsakaisola kaihanda mumghunda mwake. \v 32 Yenyegho ndodo kubita mbeghu tsose, na haikula, yakuwa ng'ulu kubita imimeya yose ye kumghunda. Yakuwa mbiki, apfo iwapfideghe iwali mlanga wakutsa, wotsenga ipfibali mne ghamaputila ghake.” \s Imbuli ye hamila \r (Luka 13:20-21) \p \v 33 Yesu kawalongela keli ghumfano ghungi, “Undewa wa kulanga weghala ne hamila iisolighwe ne pinga yumwe na kuhanganya mne utimbo mwingi, nawo wose usasa.” \s Ebali Yesu kolangulitsa kwe imifano \r (Maliki 4:33-34) \p \v 34 Yesu tsakaghulongela mtingano agha ghose kwa imifano, ng'alongile nawo bae chinu chochose chila bila ya ghumfano. \v 35 Tsakatenda apfo ghatimile ighalongingwe na nabii. \q “Nitsolonga nawo kwa imifano, \q Nitsoghalonga aghala ighapfisighwe kulawa isi hailumbighwe.” \s Yesu kowalongela mana ye ghumfano ghwe imighughu \p \v 36 Kuya Yesu kaghuleka mtingano ghwe iwanu kaghenda mng'anda, iwanang'ina wake wamghendela, wamlongela, “Utulongele ghumfano ghwe imighughu ghutulangulitsa choni?” \p \v 37 Kawedika, “Imunu iyahandile imbeghu inoghile iyo Imwana we Imunu. \v 38 Mghunda iyo iisi, na imbeghu inoghile iwo iwana wa undewa we Imulungu, imighughu iwo iwana we ayula Yehile. \v 39 Na mwihile iyahandile imighughu iyo Setani. Ghamapfuno iwo utsighilo we iisi, na awala iwosenga iwo malaika. \v 40 Ka imighughu pfaikungighwa na kulakatsighwa mmoto, itsakuwa pfipfo mne utsighilo we iisi. \v 41 Imwana we Imunu katsowatuma malaika wake, wapfikunge kulawa mne undewa wake apfila pfose ipfiwahonza iwanu watende nzambi na awala wose iwotenda ghehile. \v 42 Nawo watsowasa mne ghumoto, ako watsolila na kughegheda ghamatsino. \v 43 Kuya iwanu wanoghile watsong'ala ka litsua mne undewa wa Aba wawo. Yane ghamaghutwi gha kuhulika, na yahulike. \s Imbuli ye hatsina iipfisighwe \p \v 44 “Undewa wa kulanga weghala na hatsina iipfisighwe mne mghunda. Imunu hayoyona, koipfisa keli. Kwa ndeng'elelo ng'ulu iyali nayo koghenda kuutsa pfose pfayali napfo, kuya kakuya na kughughula mghunda ghula. \s Ghumfano wa lulu inoghile \p \v 45 “Pfipfila undewa wa kulanga weghala ne mchulutsi iyobama lulu inoghile, \v 46 hayoyona lulu inoghile sideke, koghenda kuutsa pfinu pfose pfayali napfo, kuya koighula lulu ayo. \s Imbuli ye nyapfu ye ukulowela \p \v 47 “Pfipfila undewa wa kulanga weghala ne nyapfu yasighwe mne ibahali, yokunga iwasomba iwanoghile na iwehile. \v 48 Haimema, iwanu woikwegha mbaka mmbalimbali mwe ibahali, wokala hasi na kusaghula iwasomba, iwanoghile woweka mseghe, awala iwehile wowasa. \v 49 Itsakuwa pfipfo mne utsighilo we iisi, malaika watsakutsa na kuwabaghula iwanu awala wehile kulawa kwe iwanu iwanoghile, \v 50 na kuwasa mne ghumoto, ako watsolila na kughegheda ghamatsino.” \s Hatsina ya sambi na ya ghumwande \p \v 51 Yesu kawaghutsa, “Apfi mwoghamanya aghano ghose?” \p Wamwidika, “Ona.” \p \v 52 Naye kawalongela, “Apfo chila mlangulitsi we Ghamalaghitso iyalangusighwe imbuli ye undewa wa kulanga keghala ne imunu yane ing'anda, iyolapfa ipfinu pfa sambi na pfa ghumwande kulawa mne hatsina yake.” \s Yesu kolemighwa ako Natsareti \r (Maliki 6:1-6; Luka 4:16-30) \p \v 53 Yesu hayamalitse kuwalongela imifano ino, koka hanu aho, \v 54 koya ukaye yake. Kalangulitsa mne tsing'anda tse ukulombela, na awala iwamuhulike wakangawala, weghutsa, “Apfi aipatile kwani ihekima ino na pfinzonza pfino? \v 55 Ayuno si imwana wa msongola mibiki bae? Angu mai wake si Mariya bae? Na ndughu tsake si tsina Jakobu, Yosefu, Simoni na Yuda bae? \v 56 Na lumbu tsake ng'awalibaha na twetwe bae? Lelo aghapatile kwani agha ghose?” \v 57 Apfo wamhila. Lekeni Yesu kawalongela. “Nabii koteghelesighwa chila hanu, ila ng'oteghelesighwa bae ukaye yake na mng'anda mwake imwenyegho.” \v 58 Apfo ng'atendile bae pfinu pfingi pfa kukangawatsa ako, kwaapfila tsang'awamtoghole bae. \c 14 \s Ukufa kwa Yohane Mbatitsa \r (Maliki 6:14-29; Luka 9:7-9) \p \v 1 Mne ghamatsuwa agho, mndewa Herodi tsakahulika mbuli tsa Yesu. \v 2 Apfo kawalongela iwatumwa wake, “Imunu yuno iyo Yohane Mbatitsa, katsilihuka. Apfo ingupfu ye pfinzonza yosang'ana mghati mwake.” \p \v 3 Kwaapfila Herodi tsakamghogha Yohane, kamowa na kumwika mchifungo, kwaajili ya Herodiya, mwehe wa Filipi, ndughu yake, \v 4 kwaapfila Yohane tsakamlongela Herodi, “Ng'apfinoghile bae ghweghwe kumkwela Herodiya!” \v 5 Herodi tsakabama kumkoma Yohane, lekeni tsakapfuka iwanu, kwaapfila tsawamwona ka nabii. \p \v 6 Mne chihungo cha ukwelekighwa kwa Herodi, neghe Herodiya tsakabigha hambele he iwanu, Herodi tsakanoghelesighwa, \v 7 mbaka kamlongela, “Nelaha nitsokwing'a chochose choubama!” \p \v 8 Kwa kuwinza ghamalaghitso gha mai wake mwana ayo kalonga. “Ungaye bahano litwi lya Yohane Mbatitsa mlungo.” \v 9 Imndewa Herodi tsakona usungu sideke, lekeni kwaapfila tsakelaha hambele he iwahenza wake, kalaghitsa yeng'ighwe. \v 10 Apfo Herodi kamtuma imunu yamghane litwi Yohane akula mchifungo. \v 11 Litwi lyake lighalighwa likighwa mlungo, keng'ighwa imwana ayo, naye kamghalila mai wake. \v 12 Iwanang'ina wa Yohane tsawaghenda walusola lukuli lwake, walutsika, kuya wamlongela Yesu. \s Yesu koweng'a ichijo iwanu wengi \r (Maliki 6:30-44; Luka 9:10-17; Yohane 6:1-14) \p \v 13 Yesu hayahulike achila ichilawile, koka hanu aho kwa ghumnumbwi kaghenda hanu halihela iwanu. Na ghumtingano ghwe iwanu hawahulike, wamuwinza kwa ghamaghulu kulawa mne isi tsawo. \v 14 Yesu hayahulumke mne mnumbwi, kawona ghumtingano mkulu ghwe iwanu, kawonela libatsi, kawahonetsa iwatamu wawo. \p \v 15 Nemihe haipfikile, iwanang'ina wake wamghendela, wamlongela, “Hanu hano hose nyika, na litsua liswa, uwaleke iwanu woke waghende mne ipfijiji wakeghulile ipfijo.” \v 16 Yesu kawedika, “Ng'awobamighwa bae woke, mwemwe muwenyegho muweng'e ichijo.” \p \v 17 Wamwidika, “Tuna pfighate pfitano pfiliyeka ne iwasomba weli.” \p \v 18 Yesu kawalongela, “Ngalileni hano.” \v 19 Kawalongela iwanu wakale hasi mne imitsani. Kasola pfighate pfila pfitano ne iwasomba weli, kalola kulanga, kapfibaliki kapfibena pfighate pfila. Kuya kaweng'a iwanang'ina wake, nawo waweng'a iwanu. \v 20 Iwanu wose waja, weghuta. Na iwanang'ina wake wadondola pfighate ipfisighale, wamemesa pfiseghe kumi na pfili. \v 21 Iwamale iwajile tsawang'ali wopfika elufu tano, iwapinga ne iwana ng'awapetighwe bae. \s Yesu koghenda mchanya mwe ghamatsi \r (Maliki 6:45-52; Yohane 6:15-21) \p \v 22 Yesu hayang'ali yowaagha iwanu, kawalongela iwanang'ina wake wadine mne mnumbwi wamlongole kuloka kumwambu. \v 23 Hayamalitse kuwaagha iwanu, kagheluka mchidunda kulomba. Nemihe haipfikile, kakala ako yaliyeka, \v 24 na mnumbwi tsa ghwa kutali na kumwani ghwotowighwa na ghamawimbi, kwaapfila inyahemu tsaikala yoghukunughitsa. \p \v 25 Habehi na ukucha, Yesu kawaghendela, aku koghenda mchanya mwe ghamatsi. \v 26 Iwanang'ina wake hawamwonile koghenda mchanya mwe ghamatsi, tsawapfuka. Walonga, “Ghumtsimu!” Wakemelela kwa kupfuka. \p \v 27 Lekeni bahala Yesu kawalongela, “Mwinyamale! Na nene. Mleke kupfuka!” \p \v 28 Petiri kamwidika, “Imtwatsa, ka ghweghwe, unongele nitse kuna ghweghwe kwa kughenda mchanya mwe ghamatsi.” \v 29 Kuya Yesu kamlongela, “Haya utse!” \p Petiri kahulumka mne ghumnumbwi, kaghenda mchanya mwe ghamatsi kumghendela Yesu. \v 30 Lekeni hayonile inyahemu, kapfuka kandusa kutsama, kalila, “Imtwatsa, nikombole.” \p \v 31 Bahala Yesu kagholosa ghumoko ghwake kamkinda. Kamlongela, “Ghweghwe yutoghola chidogho, ebali upfuka?” \p \v 32 Nawo hawadinile mne mnumbwi, inyahemu nayo inyamala. \v 33 Na awala iwakalile mne ghumnumbwi, wamtamanila, walonga, “Ghweghwe kwa Imwana we Imulungu ghendo.” \s Yesu komuhonetsa imtamu ako Genesareti \r (Maliki 6:53-56) \p \v 34 Hawalokile tsimbu na kupfika isi ya Genesareti. \v 35 Na iwanu iwali mne isi ila hawamtangile Yesu, watsenetsa mbuli tsake mne isi tsose, apfo wamuhilikila iwatamu wawo wose. \v 36 Wamlomba yawalekele iwatamu wakinde mindo ye lighwanda lyake. Na wose iwalikindile tsawahona. \c 15 \s Ichinoghile na ichihile \r (Maliki 7:1-13) \p \v 1 Kuya Mafarisayo ne iwalangulitsi wa Ghamalaghitso iwalawile Yerusalemu wamghendela Yesu, wamghutsa, \v 2 “Ebali iwanang'ina wako ng'awokinda bae ipfihendo pfe iwabala wetu? Hawakuja ng'awohopfugha bae pfinoghile ghamoko ghawo!” \v 3 Yesu kawedika, “Ebali mwemwe ng'amkinda bae malaghitso ghe Imulungu ila mwopfiwinza ipfihendo pfenu? \v 4 Kwaapfila Imulungu kalonga, ‘Umtegheletse aba wako na mai wako,’ na ‘Imunu wowose iyomligha aba wake au mai wake ayo yakomighwe.’ \v 5 Lekeni mwemwe mwolonga, ka imunu kana ichinu chochose ichidaha kumwapfila aba wake au mai wake, lekeni kolonga, ‘Ichinu chino nimlapfila Imulungu,’ \v 6 imunu ayo ng'obamighwa bae kumtegheletsa aba wake. Apfo pfipfo pfamuibetsa imbuli ye Imulungu kwa kuwinza ipfihendo pfenu. \v 7 Mwemwe mwa wang'enye! Nabii Isaya tsakatabili ghoya, hayalongile, \q \v 8 ‘Iwanu wano wonipfuka kwa kulonga, \q lekeni imimoyo yawo yakutali na nene. \q \v 9 Wonitamanila hela, \q kwaapfila wolangulitsa ghamalaghitso ghe iwanu ka ghamalaghitso ghangu.’ ” \s Aghala ighomtenda imunu yehe \r (Maliki 7:14-23) \p \v 10 Yesu kaghukema ghumtingano ghwe iwanu, kawalongela, “Mtegheletse mpfimanye! \v 11 Achila ichikwingila mumlomo mwe imunu ng'achidaha bae kumtenda ‘yehe.’ Lekeni achila ichilawa kunze mwe mlomo we imunu, acho chomtenda ‘yehe.’ ” \p \v 12 Kuya iwanang'ina wake wamghendela wamghutsa, “Apfi komanya ka Mafarisayo hawahulike imbuli ino tsawona maya?” \p \v 13 Kawedika, “Chila mbiki ing'aghuhandighwe ne Aba wangu iyali kulanga ghutsong'olighwa. \v 14 Muwaleke awo, iwalongotsa pfifita. Ichifita ang'amlongotsa ichifita miyaghe, ambe wose weli watsakughwila mpondo.” \p \v 15 Petiri kamlongela, “Utulongele mana ye ghumfano ghuno.” \v 16 Yesu kawaghutsa, “Apfi namwe mwose mng'ali ng'ammanyile bae? \v 17 Angu ng'ammanyile bae ka ichinu chochose ichikwingila mumlomo mwe imunu chobitila munda, kuya choghenda kucholo? \v 18 Lekeni aghala igholawa mumlomo, gholawa mghati mwe ghumoyo, agho ghagho ighomtenda imunu yehe. \v 19 Kwaapfila mne ghumoyo gholawa ghamawatso ghehile na ukukoma na ughoni, ughutsu, ukulonga ung'enye na ubapfi na maligho. \v 20 Aghano ghomtenda imunu yehe, lekeni ukuja na ghamoko ghang'ahopfughighwe pfinoghile ng'akumtenda bae imunu yehe.” \s Ukutoghola kwe ipinga \r (Maliki 7:24-30) \p \v 21 Yesu koka hanu hala, kaghenda mne isi ya Tiro na Sidoni. \v 22 Ipinga yumwe Mkananayo tsayang'ali yokala habehi na isi atso kamghendela Yesu aku kokemelela, “Imtwatsa, Imwana wa Daudi, umbonele libatsi! Mwanangu kana chinyamkela, koghaya ng'ani.” \p \v 23 Yesu ng'edike chochose bae. Iwanang'ina wake wamghendela, wamlomba, “Mlongele yoke kwaapfila kotuwinza na kokemelela kuchughu kwetu.” \p \v 24 Yesu kedika, “Tsanitumighwa kwe iwanu wa Isiraeli waliheka iwaghile ka iwang'olo.” \p \v 25 Ipinga ayo kamghendela kamtowela ghamaghoti, kalonga, “Imtwatsa, unyapfile!” \p \v 26 Yesu kedika, “Ng'apfinoghile bae kusola ichijo che iwana na kuwasila wambwa.” \p \v 27 Ipinga ayo kalonga, “Ona, Imtwatsa, lekeni hata iwambwa wakuja ipfijo ipfilaghala mmetsa mwe iwatwatsa wawo.” \p \v 28 Kuya Yesu kamwidika, “Ghweghwe kwa mai yutoghola ghendo! Kutsotendelighwa chaubamile.” Bahala imwanaghe kahona. \s Yesu kowahonetsa iwanu wengi \p \v 29 Yesu tsakoka hanu hala, kaghenda mmbalimbali mwe tsimbu Galilaya. Kuya kagheluka kuchidando, kakala hasi. \v 30 ghumtingano mkulu ghwe iwanu ghumghendela na kumuhilikila ipfimbete na ipfifita na ipfibubu na iwanu iwaholole, ne iwanu wengi iwoghula, wamwikila hambele hake. Naye kawahonetsa. \v 31 Iwanu tsawakangawala hawonile ipfibubu wolonga, iwaholole wahona, ipfimbete woghenda na ipfifita wakona. Nawo wamtunitsa Imulungu wa Isiraeli. \s Yesu koghwing'a ichijo ghumtingano ghungi ghwe iwanu \r (Maliki 8:1-10) \p \v 32 Yesu kawakema iwanang'ina wake, kawalongela, “Nowonela libatsi iwanu wano, kwaapfila wakala na nene kwa ghamatsuwa madatu na wahela chokuja. Kuya sibama bae niwaleke woke ne inzala, kwaapfila watsotsilika mnzila.” \p \v 33 Iwanang'ina wake wamghutsa, “Akuno kunyika twodaha kupata kwani ichijo cha ukuwaghutitsa iwanu wose wano?” \p \v 34 Yesu kawaghutsa, “Mna pfighate pfingapi?” \p Wamwidika, “Saba na iwasomba wadowado chidogho.” \p \v 35 Yesu kawalongela iwanu wakale hasi. \v 36 Kapfisola pfighate pfila saba na iwasomba, kapfibaliki, kapfibena kaweng'a iwanang'ina wake, nawo wawagholela iwanu. \v 37 Wose tsawaja na kwighuta. Kuya iwanang'ina wake wadondola ipfiseghe saba ipfimemile pfighate ipfisighale. \v 38 Iwamale iwajile tsawapetighwa, tsawakala elufu nne, iwapinga ne iwana ng'awapetighwe bae. \v 39 Kuya kawaleka iwanu woke, kadina mne mnumbwi, kaghenda mne isi ya Magadani. \c 16 \s Mafarisayo womlomba Yesu atende pfinzonza \r (Maliki 8:11-13; Luka 12:54-56) \p \v 1 Mafarisayo na Masadukayo wamghendela Yesu, wamghetsa kwa kumghutsa yawalanguse chitango kulawa kulanga. \v 2 Yesu kawedika, “Litsuwa halikuswa, mwolonga, ‘Kutsonogha, kwaapfila mlanga kudung'u.’ \v 3 Na nemitondo mwolonga, ‘Leloli imvula yotowa, kwaapfila mlanga kudung'u na libingu litegha.’ Mwodaha kutanga mlanga pfakuli, lekeni ng'amdaha bae kutanga ipfitango pfe ghamatsuwa agha. \v 4 Mweleko ghwihile na ing'aghutoghola ghobama ipfitango! Lekeni ng'amtsakwing'ighwa ichitango kubita achila cha Yona.” Kuya Yesu kawaleka, koka. \s Hamila ya Mafarisayo na Masadukayo \r (Maliki 8:14-21) \p \v 5 Hawalokile tsimbu, iwanang'ina wake tsawatanga ka wesemwa kusola pfighate. \v 6 Yesu kawalongela, “Mwalangitse, mwilolese ne hamila ya Mafarisayo na Masadukayo.” \p \v 7 Wandusa ukwighutsa iwenyegho kwa iwenyegho, “Kolonga apfi kwaapfila ng'atughalile chighate chochose bae.” \p \v 8 Yesu tsakamanya achila chawang'ali wolonga, apfo kawaghutsa, “Mwemwe yamtoghola chidogho, ule mwighutsa iwenyegho kwa iwenyegho kwaapfila mwahela pfighate? \v 9 Angu mng'ali ng'ammanyile bae? Pfii mwisemwa hala hanibenile pfighate pfitano kwe iwanu elufu tano? Tsammemetse ipfiseghe pfingapi ipfisighale? \v 10 Na apfila pfighate saba kwe iwanu elufu nne? Tsammemetse pfiseghe pfingapi ipfisighale? \v 11 Angu ng'ammanyile bae ka sing'ali nilonga tsimbuli tse pfighate? Mwalangitse ne hamila ya Mafarisayo na Masadukayo!” \p \v 12 Kuya iwanang'ina wamanya ghendo ka Yesu ng'awalongele bae walangitse ne hamila ye pfighate, ila walangitse na ghamalangulitso gha Mafarisayo na Masadukayo. \s Petiri komtoghola Yesu \r (Maliki 8:27-30; Luka 9:18-21) \p \v 13 Yesu hayapfikile mne isi ye Kaisariya Filipi, kawaghutsa iwanang'ina wake “Angu iwanu wolonga Imwana we Imunu nani?” \v 14 Wamwidika, “Iwanu wangi wolonga Yohane Mbatitsa, wangi wolonga Eliya, wangi wolonga Yeremiya au yumwe wa nabii.” \p \v 15 Kawaghutsa, “Namwe mlongatse, mwolonga nene nani?” \p \v 16 Simoni Petiri kamwidika, “Ghweghwe kwa Kiristu Imkombotsi, Imwana we Imulungu iyali mghima!” \p \v 17 Yesu kamwidika, “Kubweda ghweghwe Simoni, imwana wa Yohane, kwaapfila achino chaulongile ng'ulangusighwe ne imunu bae, ila chilawila kwa Aba wangu iyali kulanga. \v 18 Na nene nokulongela, Petiri, ghweghwe kwa bambalawe na mchanya mwe bambalawe lino nitsotsenga kanisa lyangu, na hata lifwa ng'alitsodaha bae kulihinya. \v 19 Nitsokwing'a tsifughulo tsa undewa wa kulanga. Chinu chochose chauhinda muisi chitsohindighwa kulanga, na chochose chaufughula muisi, chitsofughulighwa kulanga.” \p \v 20 Kuya Yesu kawaghoma iwanang'ina wake waleke kuwalongela iwanu ka yeye tsakakala Kiristu Imkombotsi. \s Yesu kolonga imbuli yake ya kughaya na ukufa \r (Maliki 8:31-9:1; Luka 9:22-27) \p \v 21 Kulawa baho Yesu kandusa kuwalongela iwanang'ina wake mwatsimwatsi, “Nobamighwa ng'ende Yerusalemu na kudununzika ng'ani mne ghamoko ghe iwakulu, watambika wakulu ne iwolangulitsa Ghamalaghitso. Kuya nitsokomighwa, lekeni mne litsuwa lya kadatu nitsotsilihuka.” \p \v 22 Petiri kamsola Yesu hambalimbali kandusa kumkembela, “Bae, Imtwatsa! Aghano ghaleke kukulawila.” \p \v 23 Yesu kahunduka, kamlongela Petiri, “Uke kuchughu kwangu, Setani! Ghweghwe kwa ng'walo kuna nene, kwaapfila ghamawatso ghako ng'agholawa bae kwe Imulungu, ila gha chimunu.” \p \v 24 Kuya Yesu kawalongela iwanang'ina wake, “Imunu wowose iyobama kuniwinza, yeleme imwenyegho, yasole ghumsalaba ghwake yaniwinze. \v 25 Imunu wowose iyobama kuukombola ughima wake, katsowaghitsa, lekeni munu wowose iyowaghitsa ughima kwaajili yangu katsowona. \v 26 Apfi imunu katsobweda choni ang'apata isi yose, lekeni kowaghitsa ughima wake? Au imunu katsolapfa choni yapate keli ughima wake? \v 27 Kwaapfila Imwana we Imunu katsakutsa mne utunitso wa Aba wake hamwe ne malaika wake, kuya katsomghweka chila imunu kwa achila chayatendile. \v 28 Nowalongelani ghendo, iwanu wangi iwemile hano, ng'awatsokufa bae mbaka wamwone Imwana we Imunu kakutsa mne undewa wake.” \c 17 \s Yesu koghaluka chihanga \r (Maliki 9:2-13; Luka 9:28-36) \p \v 1 Haghabitile matsuwa sita, Yesu kamsola Petiri, Jakobu na Yohane ndughu yake Jakobu, kaghenda nawo waliyeka mchidando mwe chidunda chitali. \v 2 Hawang'ali wolola, bahala Yesu kaghaluka. Chihanga chake tsaching'ala ka litsua, na ghamaghwanda ghake ghawa matselu chwee ka ghumwanga! \v 3 Kuya Musa na Eliya walawila, walonga naye. \v 4 Petiri kamlongela Yesu, “Mndewa, pfinogha twetwe kukala hano! Ung'abama nene nitsosenga pfibumbulika pfidatu, chimwe chako, chimwe cha Musa na chimwe cha Eliya.” \p \v 5 Hayang'ali yolonga, libingu iling'alile liwaghubika, na litsi kulawa mne libingu lila lilonga, “Ayuno Mwanangu iyoninoghela, nonoghelighwa naye. Mumtegheletse!” \p \v 6 Iwanang'ina hawahulike apfo, wapfuka ng'ani, watowa maghoti wenama mbaka pfihanga pfawo pfidonza hasi. \v 7 Yesu kawaghendela kawaghutsa, kawalongela, “Mwinuke, mleke kupfuka!” \v 8 Hawalolile kuchanya, ng'awonile imunu bae ila Yesu yaliheka. \p \v 9 Hawang'ali wohulumka mchidando, Yesu kawalaghitsa, “Mleke kumlongela imunu wowose achila chamwonile mbaka Imwana we Imunu hayatsotsilihuka.” \p \v 10 Kuya iwanang'ina wamghutsa, “Lelo ule iwalangulitsi wa Ghamalaghitso wolonga Eliya kobamighwa tanu yatse?” \p \v 11 Yesu kawedika, “Tanu Eliya kakutsa ghendo. Naye katsokwika ghoya ipfinu pfose. \v 12 Nowalongelani, Eliya ma katsa, ila ng'awamtangile bae. Nawo wamtendela ghose ghawabamile. Pfipfila watsomdununza Imwana we Imunu.” \p \v 13 Kuya iwanang'ina tsawamanya ka Yesu yang'ali yowalongela mbuli tsa Yohane Mbatitsa. \s Yesu komuhonetsa imsongolo iyane chinyamkela \r (Maliki 9:14-29; Luka 9:37-43a) \p \v 14 Hawapfikile mne mtingano we iwanu, imunu yumwe kamghendela Yesu, kamtowela ghamaghoti, \v 15 kalonga, “Imtwatsa, umwonele libatsi mwanangu, kana chisala na kodununzighwa ng'ani. Kwaapfila kakughwagha mne ghumoto au mne ghamatsi. \v 16 Nimghala kuna iwanang'ina wako, lekeni ng'awadahile bae kumhonetsa.” \p \v 17 Yesu kedika, “Mwemwe mweleko ing'aghutoghola, na ighwihile! Nitsokala na mwemwe mbaka tsuwachi? Nitsowadudumila mwemwe mbaka tsuwachi? Mngalile hano imsongolo ayo!” \v 18 Yesu kamkembela chinyamkela, na chinyamkela kamlawa imsongolo ayo. Bahala imsongolo ayo kahona. \p \v 19 Kuya iwanang'ina wamghendela Yesu chinyelenyele, wamghutsa, “Ule ng'atudahile bae kumlapfa chinyamkela yula?” \p \v 20 Yesu kawedika, “Kwaapfila mwotoghola chidogho. Nowalongelani ghendo, ka ukutoghola kwenu kung'awile kudodo ka imbeghu ya haladali, mng'adahile kuchilongela chidunda chino, ‘Ulawe hano, ughende kula,’ nacho ching'aghendile. Wala ng'akutsokuwa ne ichinu chochose ing'achidahika kuna mwemwe.” \v 21 Lekeni ichinyamkela ka yuno ng'odaha bae kulawa kwa inzila yoyose, ila kwa ukulomba na ukufunga ukuja. \s Yesu kolonga keli imbuli ya lifwa lyake \r (Maliki 9:30-32; Luka 9:43b-45) \p \v 22 Iwanang'ina wose hawapfikile Galilaya, Yesu kawalongela, “Imwana we Imunu katsoghoghighwa ne iwanu, \v 23 nawo watsomkoma, ila mne litsuwa lya kadatu katsotsilihuka.” \p Iwanang'ina wake wona usungu sideke. \s Kuliha kodi ye Ing'anda ye Imulungu \p \v 24 Yesu ne iwanang'ina wake hawapfikile Kaperinaumu, iwasola kodi ye ing'anda ye Imulungu wamghendela Petiri wamghutsa, “Apfi imlangulitsi wako koliha kodi ye ing'anda ye Imulungu?” \p \v 25 Petiri kawedika, “Ona.” \p Petiri hayengile mng'anda, Yesu kandusa kulonga, “Simoni ukonatse? Iwandewa we isi wosola kodi au maliho kwe iwanu wachi, kwe iwana wawo au kwe iwahenza?” \p \v 26 Petiri kamwidika, “Kwe iwahenza.” \p Yesu kedika, “Pfinogha, apfo iwanu wawo ng'awobamighwa kuliha bae. \v 27 Lekeni, ng'atubama bae kuwadesa iwanu wano, ghenda kune tsimbu, wase ludodi lwako. Umsole isomba yula yulongole kumlowa, umwasame mlomo ghwake kuya kutsakona isendi. Isole ukaweng'e kwaajili ya kodi yangu na yako.” \c 18 \s Yuhi iyali mkulu? \r (Maliki 9:33-37; Luka 9:46-48) \p \v 1 Bahala iwanang'ina wamghendela Yesu, wamghutsa, “Yuhi iyali mkulu mne undewa wa kulanga?” \v 2 Yesu kamkema imwana mdodo, kamwika haghati hawo. \v 3 Kawalongela, “Nowalongelani ghendo, ka ng'amghaluka bae na kwighala ne iwana wadodo, ng'amtsakwingila mbe mne undewa wa kulanga. \v 4 Apfo imunu wowose yehulumsa mwenyegho ka imwana yuno, hayo iyo imkulu mne undewa wa kulanga. \v 5 Na imunu wowose iyombokela imwana mdodo ka yuno kwa taghwa lyangu, ayo kombokela nene. \s Ipfinu ipfimhonza imunu yatende nzambi \r (Maliki 9:42-48; Luka 17:1-2) \p \v 6 “Lekeni imunu wowose yomhonza yumwe we iwana wano iwonitoghola nene yatende nzambi, ng'apfu yohighwe libwe lya kusaghila msingo na yasighwe mwibahali mne ghamatsi ighaghendese.\fig 1. Iwanu weli wosaghila libwe lyo ukusaghila|src="01 Millstone.jpg" size="col" ref="18:6"\fig* \v 7 Iisi yose itsoghaya kwaajili ya aghala ighowahonza iwanu waghitse ukutoghola kwawo! Agho ghatsolawila, lekeni katsoghaya imunu yula iyoghatenda ghalawile! \p \v 8 “Ka ghumoko ghwako au mghulu ghwako ghwokuhonza utende ghehile, ughane ughwase kutali naghwe. Ng'apfu wingile mne ughima wa ghamatsuwa ghose aku kuhungukighwa na ghumoko au mghulu, kubita ukwasighwa mne ghumoto ghwa ghamatsuwa ghose aku kuna ghamoko meli na maghulu ghako meli. \v 9 Inenge yako ing'akuhonza utende ghehile, uing'ole uyase kutali naghwe! Ng'apfu wingile mne ughima wa ghamatsuwa ghose aku kuna inenge imwe kubita kwasighwa mne ghumoto aku kuna nenge mbili. \s Imbuli ye ng'olo yaghile \r (Luka 15:3-7) \p \v 10 “Mwalangitse mleke kumbetsa yumwe we iwana wano wadodo. Kwaapfila, nowalongelani wamalaika wawo ako kulanga ghamatsuwa ghose wa hambele ha Aba wangu iyali kulanga. \v 11 Kwaapfila Imwana we Imunu katsa kuwakombola awala iwaghile. \p \v 12 “Mkonatse? Ka imunu kana iwang'olo mia imwe, kuya yumwe kagha, apfi ng'atsowaleka bae awala tisini na tisa kulughongo na kughenda kumbama ayula iyaghile? \v 13 Nowalongelani ghendo, ang'amwona, katsomdeng'elela ng'ani kubita awala tisini na tisa yang'awaghile. \v 14 Pfipfila Aba wenu iyali kulanga ng'obama bae yumwe we iwadodo wano yaghe. \s Ukumwapfila ndughu iyatendile nzambi \p \v 15 “Ndughu yako ang'akutendela ghehile, ughende ukamkanye totso lyake, ghweghwe na yeye mliyeka. Ang'akutegheletsa, katsakuwa ndughu yako keli. \v 16 Lekeni ang'alema kukutegheletsa, umsole imunu yumwe au weli hamwe naghwe, ili ‘kwa iwakalangama weli au wadatu ghomba lilamlighwe,’ ka Ghamaandiko Mahenzeluka pfagholonga. \v 17 Ang'alema kuwategheletsa ulilongele kanisa, na ka kolema kuwategheletsa iwanu we Imulungu, kuna ghweghwe mleke yawe ka imunu ing'ammanyile Imulungu au imsola kodi. \p \v 18 “Nowalongelani ghendo, ghoghose ghamuhinda muisi ghatsohindighwa kulanga, na ghoghose ghampfughula muisi, ghatsopfughulighwa kulanga. \p \v 19 “Nowalongelani keli, ka weli wenu wetoghola muisi kulomba ichinu chochose, Aba wangu iyali kulanga katsowatendela. \v 20 Kwaapfila hanu hohose hawetingana iwanu weli au wadatu kwa taghwa lyangu, Nene nahamwe nawo.” \s Kuwaleghusila ghamatotso iwanu wangi \p \v 21 Kuya Petiri kamghendela Yesu, kamghutsa, “Imtwatsa, apfi ndughu yangu ang'anitendela ghamatotso, nitsomlekelela mala ngapi? Hata mala saba?” \p \v 22 Yesu kamwidika, “Nokulongela si mala saba bae, ila saba mala sabini, \v 23 kwaapfila undewa we Imulungu weghala na Imndewa yumwe iyabamile kukaghula tsisendi tsake tsawalinatso iwatumwa wake. \v 24 Hayanduse kupeta, kaghalighwa imunu yumwe iyang'ali yomdahi sendi milioni nyingi. \v 25 Naye kwaapfila tsakahela chinu che ukuliha, imndewa kalaghitsa yahutsighwe, yeye, mwehe wake ne iwanaghe na pfose pfayalinapfo, ili yalihe deni. \v 26 Apfo imtumwa ayo katowa ghamaghoti hambele hake, kalonga, ‘Unidudumile, nitsokuliha chila chinu.’ \v 27 Imndewa yula kamwonela libatsi, kamleghusila deni lila, kamleka yoke. \p \v 28 “Lekeni imunu ayo koka, kuya ketingana ne imtumwa miyaghe iyang'ali yomdahi sendi chidogho. Kamghogha kamkinda halumelo. Kalonga, ‘Unilihe sendi tsangu!’ \v 29 Imtumwa miyaghe kamtowela ghamaghoti, kamlomba, ‘Unidudumile, nitsokuliha.’ \v 30 Lekeni yeye kalema, kaghenda kumwika miyaghe mchifungo, mbaka hayatsoliha deni lila. \v 31 Iwatumwa wangi hawonile achila ichilawile, wasing'inika sideke, waghenda kumlongela imndewa chila chinu ichilawile. \v 32 Kuya imndewa kamkema mng'anda imtumwa ayo, kamlongela, ‘Ghweghwe imtumwa wihile. Nikuleghusila deni lyose kwaapfila tsakunilomba nitende apfo. \v 33 Tsakubamighwa umwonele libatsi imtumwa miyagho ka nene pfanikwonele libatsi.’ \v 34 Apfo imndewa ayo kona maya sideke, kamwika mchifungo yadununzighwe mbaka hayatsoliha deni lyose.” \p \v 35 Kuya Yesu kaghendelela kulonga, “Apfi pfifo Aba wangu iyali kulanga pfayatsowatendelani mng'aleka kuwaleghusila wandughu tsenu ghamatotso ghawo kulawa mne mimoyo yenu.” \c 19 \s Ukwileka \r (Maliki 10:1-12) \p \v 1 Yesu hayamalitse kulonga mbuli atso, kalawa isi ya Galilaya kaghenda mne isi ya Yudeya, kumwambu kwe ghumto Yoridani. \v 2 Iwanu wengi wamuwinza, naye kawahonetsa. \p \v 3 Mafarisayo wangi wamghendela Yesu wamghetse. Wamghutsa, “Angu pfinogha immale kumleka mwehe wake kwa totso lyolyose?” \v 4 Yesu kawedika, “Ng'amsomile bae mne Ghamaandiko Mahenzeluka, ka kulawa mwanduso Imulungu tsakalumba immale ne ipinga? \v 5 Apfo Imulungu kalonga, ‘Kwa ichinu chino, mmale katsomleka aba wake na mai wake, katselunga na mwehe wake, nawo weli watsokuwa lukuli lumwe?’ \v 6 Apfo si weli keli, ila lukuli lumwe. Apfo chayalungile Imulungu, imunu yaleke kuchibaghula.” \p \v 7 Mafarisayo wamghutsa, “Ebali lelo Musa tsakalaghitsa immale yamwing'e mwehe wake talaka na kumleka?” \p \v 8 Yesu kawedika, “Musa tsakawalekelela muwaleke wehe tsenu kwaapfila imimoyo yenu mikomu. Lekeni ng'aiwile pfino bae kulawa mwanduso. \v 9 Nowalongelani, imunu wowose iyomleka mwehe wake, ila kwa ughoni, na ukukwela ipinga yungi, ayo kotenda ughoni.” \p \v 10 Iwanang'ina wake wamlongela, “Ka apfo pfipfo pfaili kwe immale na mwehe wake. Ng'apfu kuleka ukukwelela.” \p \v 11 Yesu kawedika, “Si chila imunu bae iyodaha kuitoghola mbuli ino, ila awala iweng'ighwe ne Imulungu. \v 12 Kuna ipfinu pfingi ipfiwatenda iwamale waleke kukwela, kwaapfila wamwenga welekighwa pfipfo, na wamwenga watendighwa apfo ne iwanu. Wamwenga ng'awokwela bae kwaajili ye undewa wa kulanga. Imunu iyodaha kuitoghola imbuli ino, leka yaitoghole.” \s Yesu kowabaliki iwana wadowado \r (Maliki 10:13-16; Luka 18:15-17) \p \v 13 Kuya iwanu wangi wamghalila Yesu iwana wadowado awekile ghamoko na kuwalombela, lekeni iwanang'ina wake wawakembela iwanu awo iwawaghalile iwana. \v 14 Yesu kalonga, “Muwaleke iwana wadowado watse kuna nene, mleke kuwaghoma kwaapfila undewa wa kulanga wa iwanu iwali ka iwana wano.” \v 15 Kawekila ghamoko, kuya koka hanu aho. \s Imbwanga tajiri \r (Maliki 10:17-31; Luka 18:18-30) \p \v 16 Imunu yumwe kamghendela Yesu kamghutsa, “Mlangulitsi, angu nende choni chinoghile ili niubokele ughima wa ghamatsuwa ghose?” \v 17 Yesu kamwidika, “Ebali kwonighutsa imbuli ye ichinu chinoghile? Hana yumwe yaliyeka iyanoghile. Ung'abama kwingila mne ughima wa ghamatsuwa ghose, ughakinde ghamalaghitso ghe Imulungu.” \p \v 18 Imunu yula kamghutsa, “Ghamalaghitso ghachi?” Yesu kamwidika, “Aghano, uleke kukoma, uleke ughoni, uleke ubapfi na uleke kulonga ughutsu, \v 19 uwategheletse aba wako na mai wako, umnoghele miyagho ka pfawinoghela ghumwenyegho.” \p \v 20 Imsongolo yula kamlongela, “Agha ghose nighakinda. Lelo nitende choni keli?” \v 21 Yesu kamwidika, “Ung'abama kuwa imunu yatimilike, ughende ukautse ipfinu pfako pfose, uweng'e tsisendi iwahingwa, naghwe kutsakuwa na hatsina kulanga. Kuya utse uniwinze.” \v 22 Imsongolo yula hayahulike apfo, koka kwa usungu, kwaapfila tsakana mali nyingi. \p \v 23 Kuya Yesu kawalongela iwanang'ina wake, “Nowalongela ghendo, itsakuwa pfikomu kwa tajiri kwingila mne undewa wa kulanga. \v 24 Kuya nowalongelani, pfibewe kwe ingamiya kwingila mchonzo mwe sindano, kubita tajiri kwingila mne undewa we Imulungu.” \p \v 25 Iwanang'ina wake hawahulike apfo, wakangawala ghendo, wamghutsa, “Lelo yuhi iyodaha kukombolighwa?” \v 26 Yesu kawalola kuya kawalongela, “Kwe imunu chinu chino ng'achidahika bae, lekeni kwe Imulungu ghose ghodahika.” \p \v 27 Petiri kamwidika, “Tuleka chila chinu twokuwinza ghweghwe. Lelo tutsopata choni?” \v 28 Yesu kawalongela, “Nowalongelani ghendo, mne isi iikutsa, Imwana we Imunu hayatsokala hane chighoda chake cha utunitso, mwemwe imniwinzile nene pfipfila mtsokala mne pfighoda kumi na pfili, kughahigha makabila kumi na meli gha Isiraeli. \v 29 Na imunu wowose iyalekile tsing'anda, au kaka tsake, au lumbu tsake, au aba wake, au mai wake, au iwanaghe, au imighunda yake kwaajili yangu, ayo katsobokela mala kumi, na katsohala ughima wa ghamatsuwa ghose. \v 30 Lekeni awala wa mwanduso watsakuwa wa utsighilo, na wautsighilo watsakuwa wamwanduso. \c 20 \s Iwosang'ana mne mghunda ghwa mitsabibu \p \v 1 “Undewa we Imulungu weghala ne imunu yane mghunda, iyalawile lupfilipfili kaghenda kubama iwanu wakasang'ane mne mghunda ghwake. \v 2 Katoghola kuwaliha sendi tsa litsuwa limwe, kuya kawaghala mne mghunda ghwake. \v 3 Masaa madatu hambele koka keli, kawona iwanu wangi wema mne ghulilo wahela sang'ano. \v 4 Kawalongela, ‘Mwemwe mwose mghende mne mghunda ghwangu mkasang'ane, nitsowaliha pfinoghile.’ \v 5 Nawo waghenda. Kuya kaghenda keli saa sita na saa tisa, katenda pfipfila. \v 6 Haipfikile saa kumi na imwe koka keli, kawona iwanu wangi wema hane ghulilo, kawaghutsa, ‘Ebali mwimile hano misi yose bila sang'ano?’ \v 7 Iwanu awo wamwidika, ‘Kwaapfila haduhu imunu iyatwing'ile sang'ano.’ Kawalongela, ‘Namwe pfipfila mghende mkasang'ane mne mghunda ghwangu.’ \p \v 8 “Nemihe haipfikile, imunu yane mghunda kamlongela mwimilitsi wake, ‘Uwakeme iwanu iwasang'ane, uwalihe sendi tsawo, wanduse na wautsighilo kuya awala iwalongole.’ \v 9 Iwanu iwasang'ane kwandusila saa kumi na imwe hawatsile, chila munu kabokela malilho gha litsuwa limwe. \v 10 Apfo awala iwalongole kusang'ana hawatsile, tsawalolela kubokela sendi nyingi, lekeni chila munu kabokela dinali imwe. \v 11 Hawabokele maliho ghawo, wandusa kumsing'inikila ayula yane mghunda. \v 12 Walonga, ‘Iwanu wano iwatsile kusang'ana nemihe, wasang'ana kwa saa limwe liliheka, lekeni kuwaliha ka pfautulihe twetwe itusang'ane misi yose mlutsua.’ \p \v 13 “Naye kamwidika yumwe wawo, ‘Sale yangu, sikubunzile bae. Apfi ghweghwe ng'utoghole kusang'ana kwa malilho gha litsuwa limwe? \v 14 Lelo usole ichili chako uke. Nene nobama kumwing'a ayula wa utsighilo ka pfanikwing'ile ghweghwe. \v 15 Angu ng'apfinoghile bae nene kutenda achila chanibama kwa sendi tsangu mwenyegho? Au kwakona chepfu kwaapfila nene namluso?’ ” \p \v 16 Kuya Yesu kamalitsa kwa ukulonga, “Apfo, wa utsighilo katsakuwa wa mwanduso, na ayula wamwanduso katsakuwa wautsighilo.” \s Yesu kolonga lwakadatu imbuli ya lifwa lyake \r (Maliki 10:32-34; Luka 18:31-34) \p \v 17 Yesu hayang'ali yoghenda Yerusalemu kawasola iwanang'ina kumi na weli waliyeka, kawalongela, \v 18 “Mlole, twogheluka Yerusalemu, ako Imwana we Imunu katsakwing'ighwa mne ghamoko ghe iwatambika wakulu ne iwalangulitsi we ghamalaghitso. Nawo watsomhigha yakomighwe. \v 19 Kuya watsomghala kwe iwanu iwali si Wayahudi, nawo watsombetsa, watsomtsipula na watsomkoma kwa kumuwamba mna msalaba, lekeni ghamatsuwa madatu hambele katsotsilihuka!” \s Mai wawo Jakobu na Yohane kowalombela ukulu iwanaghe \r (Maliki 10:35-45) \p \v 20 Kuya mai we iwana wa Sebedayo kamghendela Yesu hamwe ne iwanaghe, katowa ghamaghoti, kamlomba amtendele choyobama. \p \v 21 Yesu kamghutsa, “Ubama choni.” \p Ipinga ayo kamwidika, “Chondechonde, ulaghitse wanangu wano weli wakale ubali wako wa kujilo na wa kumoso mne undewa wako.” \p \v 22 Yesu kawalongela, “Ng'ammanyile bae achila chamlomba. Angu mwodaha kunwela ichikombe chanitsonwela nene?” \p Wamwidika, “Twodaha.” \p \v 23 Yesu kawalongela, “Mtsonwela ghendo ichikombe changu, lekeni kukala kumoso au kukala kujilo, si sang'ano yangu bae. Lekeni chinu acho watsakwing'ighwa awala iwasaghulighwe na Aba wangu.” \p \v 24 Iwanang'ina kumi hawahulike apfo, tsawawonela maya awala wandughu weli. \p \v 25 Lekeni Yesu kawakema, kawalongela, “Mwomanya ka iwabala we iwanu iwali si Wayahudi wowalongotsa iwanu wawo kwa ingupfu, na pfilongotsi wawo wana ukulu kuna wawo. \v 26 Lekeni ileke kuwa apfo kuna mwemwe, ila imunu wowose iyobama kuwa imkulu mghati mwenu, yawe mtumwa wenu, \v 27 na imunu wowose iyobama kuwa wa mwanduso kobamighwa yawe mtumwa. \v 28 Pfipfo ka Imwana we Imunu, ng'atsile bae kutumikighwa, ila kutumikila na kulapfa ughima wake kuwakombola iwanu wengi.” \s Yesu kowahonetsa pfifita weli \r (Maliki 10:46-52; Luka 18:35-43) \p \v 29 Yesu ne iwanang'ina wake hawang'ali wakuka Yeriko, iwanu wengi tsawamuwinza. \v 30 Pfifita weli iwang'ali wokala mmbalimbali mwe inzila hawahulike Yesu kobita, wandusa kukemelela, “Imtwatsa, Mwana wa Daudi, utwonele libatsi!” \p \v 31 Iwanu wawakembela wawalongela wanyamale, lekeni waghendelela kukemelela, “Imtwatsa, Mwana wa Daudi utwonele libatsi!” \p \v 32 Yesu kema, kawakema kawaghutsa, “Mwobama niwatendele choni?” \p \v 33 Wamwidika, “Imtwatsa, twobama twone!” \p \v 34 Yesu kawonela libatsi, katsikinda nenge tsawo, bahala wadaha ukwona, nawo wamuwinza. \c 21 \s Yesu kakwingila Yerusalemu kwa indeng'elo \r (Maliki 11:1-11; Luka 19:28-40; Yohane 12:12-19) \p \v 1 Yesu ne iwanang'ina wake hawang'ali habehi na Yerusalemu na kupfika Betifage mne Chidunda cha Mitseituni, kawatuma iwanang'ina wake weli, \v 2 kawalongela, “Mghende mbaka mne kaye ili hambele henu, baho mtsomwona ipunda kohighwa hamwe ne imwanaghe, muwadohole mngalile hano. \v 3 Imunu wowose ang'awalongela chochose, mumlongele, ‘Imtwatsa kowabama,’ naye katsowaleka mke.” \v 4 Achino chilawila ili aghala ighalongighwe na manabii ghatimile. \v 5 “Umlongele neghe Sayuni, \q Lola, Mndewa wako kokutsila, \q Kahola na kadina ipunda, imwanapunda, imwana we ipunda.” \p \v 6 Apfo iwanang'ina waghenda watenda ka Yesu pfayawalongele. \v 7 Wamghala ipunda ne imwana we ipunda, weka ghamaghwanda ghawo mchanya mwe punda awo, na Yesu kakala mchanya mwake. \v 8 Iwanu wengi wagheka ghamaghwanda ghawo mnzila na wangi waghana milala wanzasa mnzila. \v 9 Na iwanu iwamlongole na awala iwamuwinzile wose wandusa kukemelela, walonga, “Yatogholighwe, Imwana wa Daudi! Imulungu kambaliki ayula iyakutsa kwa taghwa lye Imtwatsa! Yatogholighwe Imulungu yali kuchanya kulanga!” \p \v 10 Yesu hayengile Yerusalemu, iwanu wose wakangawala, weghutsa, “Ayu nani?” \p \v 11 Iwanu wawedika, “Ayuno nabii, Yesu wa Natsareti ya Galilaya.” \s Yesu mne ing'anda ye Imulungu \r (Maliki 11:15-19; Luka 19:45-48; Yohane 2:13-22) \p \v 12 Yesu kengila mne Ing'anda ye Imulungu kawawinga wose awala iwang'ali woghula na iwang'ali wohutsa. Katsibindula tsimetsa tsawo tsa ukubenela tsisendi na ipfighoda pfa awala iwang'ali woutsa iwanjiwa. \v 13 Kawalongela, “Yandikighwa, ‘Ing'anda yangu itsokemighwa ing'anda ya ukulombela.’ Lekeni mwemwe mwoitenda iwe mango ye iwabapfi!” \p \v 14 Ipfifita na ipfimbete wamghendela Yesu mne Ing'anda ye Imulungu, naye kawahonetsa. \v 15 Lekeni iwatambika wakulu na iwolangulitsa ghamalaghitso tsawona maya hawonile pfinu pfa kukangawatsa pfayatendile Yesu, ne iwana pfawakemelele mne ing'anda ye Imulungu, “Yatogholighwe Imwana wa Daudi!” \v 16 Apfo wamghutsa Yesu, “Apfi kohulika chawolonga iwana wano?” \p Kawedika, “Ona, ng'amsomile bae? ‘Kwa milomo ye iwana wadowado ne iwana iwakong'a kwotogholighwa ghendo.’ ” \p \v 17 Yesu kawaleka kaghenda Betaniya, kunze kwe ghumji, kawasa kuko. \s Yesu koulighita mbiki \r (Maliki 11:12-14,20-24) \p \v 18 Nemitondo lupfilipfili, Yesu hayang'ali kakuya mne ghumji, tsakona inzala. \v 19 Kaghwona mbiki mmbalimbali mwe inzila, kaghughendela lekeni ng'onile chochose bae ila imitsani iliyeka. Apfo kaghulongela, “Uleke ukweleka keli ghamatunda!” Bahala mbiki ghula ghunyala. \p \v 20 Iwanang'ina wake hawonile apfo wakangawala, wamghutsa, “Ule mbiki ghuno ghusumka kunyala?” \p \v 21 Yesu kawedika, “Nowalongelani ghendo mng'atoghola na kuleka kwalangula, mwodaha kutenda si achila chiliyeka ichanendile mne mbiki, ila mwodaha kuchilongela chidunda chino, ‘Wibule, wikeyase mwibahali,’ kuya itsakuwa pfipfo. \v 22 Mng'atoghola, chochose chamlomba mtsobokela.” \s Ukulu wa Yesu woghutsighwa \r (Maliki 11:27-33; Luka 20:1-8) \p \v 23 Yesu kengila mne ing'anda ye Imulungu, na hayang'ali yolangulitsa, iwatambika wakulu na iwakulu we iwanu wamghendela, wamghutsa, “Kwa ukulu wachi kotenda ghano ghose? Yuhi yakwing'ile ukulu uno?” \p \v 24 Yesu kawedika, “Na nene nitsowaghutsa imbuli imwe, mng'anyidika, nitsowalongela notenda ghano kwa ukulu wachi. \v 25 Apfi ubatitso wa Yohane ulawile kwani? Tsaulawa kulanga au kwe iwanu?” \p Wandusa kwighutsa iwenyegho kwe iwenyegho walonga, “Tung'alonga, ‘Ulawa kulanga,’ katsotughutsa, ‘Ule lelo ng'amumtoghole Yohane?’ \v 26 Lekeni tung'alonga, ‘Ulawa kwe iwanu,’ twopfuka iwanu, kwaapfila wose tsawatoghola Yohane kakala nabii.” \v 27 Apfo wamwidika Yesu, “Ng'atumanyile bae.” \p Naye kawedika, “Na nene siwalongela bae kwa ukulu wachi notenda ipfinu apfi. \s Imbuli ye iwana weli \p \v 28 “Mkonatse? Imunu yumwe tsakana iwana weli, kaghenda kwa ayula mwana mkulu kamlongela, ‘Mwanangu, leloli ughende ukasang'ane mne mghunda.’ \v 29 Naye kamwidika, ‘Sighenda bae,’ lekeni hambele chidogho kaghaluka kaghenda. \v 30 Kuya aba ayo kamghendela imwana wa keli, kamlongela ichinu chichila. Naye kamwidika, ‘Ona aba,’ lekeni ng'aghendile bae. \v 31 Lelo yuhi mna iwana wano weli iyatendile achila chayabamile aba wake?” \p Wamwidika, “Imwana imkulu.” \p Yesu kawalongela, “Nowalongelani ghendo, iwasola kodi na iwaghoni watsowalongola kwingila mne undewa we Imulungu. \v 32 Kwaapfila Yohane tsakatsa kuwalangusa inzila inoghile, namwe ng'amumtoghole bae, lekeni iwasola kodi na iwaghoni wamtoghola. Namwe hata hamwonile apfo, ng'amghaluke bae na kumtoghola.” \s Mghunda ghwa mitsabibu ne iwanu iwolima \r (Maliki 12:1-12; Luka 20:9-19) \p \v 33 Yesu kalonga, “Mtegheletse imbuli ingi, imunu yumwe yane ing'anda kahanda tsabibu mne mghunda. Kaghuteghela luwa mghunda agho, kahimba lipondo lya ukukamila tsabibu, katsenga ghumnala, kawakodishila iwanu iwolima, kuya koka ghumwanza. \v 34 Ghamatsuwa gha ukupfuna haghapfikile, kawatuma iwatumwa wake wakasole tsabibu. \v 35 Hawala iwanu iwolima wawaghogha iwatumwa wake, yumwe wamtowa, yungi wamkoma, na yungi wamtowa na ghamabwe. \v 36 Kuya tsakawatuma keli watumwa wangi, tsawengi kubita awala wamwanduso, na iwanu wala iwolima wawatendela pfipfila. \v 37 Hawamalile wose ghendo, kamtuma imwanaghe kuna wawo, kalonga, ‘Watsomtegheletsa mwanangu.’ \v 38 Lekeni iwanu iwolima hawamwonile, welongela iwenyegho, ‘Ayuno iye muhala, mtse tumkome tusole uhala wake!’ \v 39 Apfo wamghogha, wamwasa kunze kwe mghunda ghwe imitsabibu, wamkoma. \p \v 40 “Lelo, imunu yane mghunda hayatsakutsa, yatsowatenda choni awala iwanu iwolima?” \p \v 41 Wamwidika, “Katsowakoma ghendo iwanu awo wehile, katsoweka iwanu wangi mne mghunda aghwo, nawo watsomgholela tsitsabibu mne ghamatsuwa ghe kupfuna.” \p \v 42 Yesu kawalongela, “Ng'amsomile bae Ghamaandiko Mahenzeluka, \q ‘Libwe ililemighwe na iwatsengagha \q liwa libwe kulu lye lukwalambatsa. \q Imbuli ino ilawa kwe Imulungu, \q nayo yotukangawatsa.’ \p \v 43 “Apfo nowalongelani ghendo, undewa we Imulungu utsobokighwa kuna mwemwe na kwing'ighwa iwanu iwakweleka ghamatunda ghake, awala iwotenda aghala ghobama Imulungu. \v 44 Na ayula iyakughwa mchanya mwe libwe lino katsobeneka beneka, na wowose ilitsomghwila litsomhonda.” \p \v 45 Watambika wakulu na Mafarisayo hawahulike apfo, tsawamanya Yesu tsaang'ali yowalonga wawo. \v 46 Apfo wabama inzila ya kumghoghela, lekeni wapfuka iwanu, kwaapfila iwanu tsawamona Yesu tsakakala nabii. \c 22 \s Imbuli ya ichihungo cha ukukwela \r (Luka 14:15-24) \p \v 1 Yesu kawalongela keli iwanu kwa imbuli. \v 2 “Undewa we Imulungu weghala ne Imndewa iyamtendele mwanaghe chihungo cha ukukwela. \v 3 Kawatuma iwatumwa wake wawalongele awala iwakemighwe watse kune chihungo, lekeni walema ukutsa. \v 4 Kuya kawatuma iwatumwa wangi, kalonga, ‘Muwalongele pfino awala iwakemighwe kune chihungo, nyambika ipfijo. Wang'ombe wangu iwanenehe wachinjighwa, na chila chinu chaghoya. Mtse kuchihungo.’ \v 5 Lekeni iwanu awo ng'awalangitse bae, woka, yumwe kune mghunda wake na yungi kune sang'ano tsake. \v 6 Nawo iwanu iwakalile wawaghogha iwatumwa wake, wawatendela pfihile na wawakoma. \v 7 Imndewa ayo tsakona maya. Apfo kawatuma asikali wake wawakome awala iwawakomile iwatumwa wake, na wailakatsa isi yawo. \v 8 Kuya kawakema iwatumwa wake kawalongela, chihungo cha ukukwela ma cha tiyali, lekeni awala iwakemighwe watse kune ichihungo ng'awatsile bae. \v 9 Apfo, mghende kunzila, ako wowose wamuwona muwakeme watse kune ichihungo. \v 10 Iwatumwa wala woka, waghenda mne tsinzila wawaghala wanu wose yawawonile, iwehile na iwanoghile, na chihungo tsachimema iwahenza. \p \v 11 “Imndewa hayengile mng'anda kuwalolesa iwahenza wake, kamwona imunu yumwe, ng'apfalile bae lighwanda lye ichihungo. \v 12 Kamghutsa, ‘Sale yangu, angu wingiletse hano naghwe kwahela lighwanda lye ichihungo?’ Lekeni imunu ayo ng'alongile chinu bae. \v 13 Kuya imndewa kawalongela iwatumwa, ‘Mmwowe ghamoko na ghamaghulu mmwase kunze kune chisi. Ako kutsakuwa ne ichililo ne ukughegheda ghamatsino.’ ” \p \v 14 Kuya Yesu kalonga, “Kwaapfila iwakemighwe wengi, lekeni iwasaghulighwe wadodo.” \s Kuliha kodi kwa Kaisari \r (Maliki 12:13-17; Luka 20:20-26) \p \v 15 Apfo Mafarisayo woka na wabama inzila ye ukumtegha Yesu kwa mbuli tsake. \v 16 Kuya wawatuma iwanang'ina wawo hamwe ne iwanu wangi wa kingili lya Herodi. Walonga, “Mlangulitsi, twomanya ghendo ghweghwe kolongesa. Naghwe koilangulitsa pfinoghile inzila ye Imulungu, ng'upfuka bae ukulu we imunu wowose, kwaapfila ng'ulola bae ipfihanga pfe iwanu. \v 17 Utulongele lelo, ukonatse? Apfi pfinogha kuliha kodi kwa Kaisari, au ng'apfinoghile bae.” \p \v 18 Lekeni Yesu tsakamanya ukwiha kwawo, apfo kawalongela, “Mwawang'enye, ule mwobama kunitegha? \v 19 Nanguseni sendi yamlihila kodi!” \p Wamghalila isendi, \v 20 Naye kawaghutsa, “Angu chihanga na taghwa lino pfa nani?” \p \v 21 Wamwidika, “Pfa Kaisari mndewa wa Roma.” \p Apfo Yesu kawalongela, “Lelo, mwing'eni Kaisari aghala gha Kaisari na mwing'eni Imulungu aghala ghe Imulungu.” \p \v 22 Hawahulike apfo, wakangawala, apfo wamleka, woka tsawo. \s Imbuli ye ukukwela ne ukutsilihuka \r (Maliki 12:18-27; Luka 20:27-40) \p \v 23 Litsuwa lilyo, Masadukayo wamwenga, iwanu iwolonga kuduhu kutsilihuka, wamghendela Yesu. \v 24 Wamghutsa walonga, “Mlangulitsi, Musa katulongela immale ang'afa bila kweleka iwana, ndughu yake kobamighwa amkwele chitsuka ayo, ili amwelekele indughu yake iwana. \v 25 Lelo, hakaye hetu hano tsahana iwandughu saba. Wamwanduso kakwela, kuya kafa, na kwaapfila tsakahela iwana, mwehe wake kamlekela ndughu yake. \v 26 Chinu chichila chimlawila ndughu yake wa keli, wa kadatu, mbaka ndughu yake wa saba. \v 27 Kuya mwehe ayo naye kafa. \v 28 Lelo iwanu hawotsotsilihuka mne litsuwa lya kutsilihuka, mwehe ayo katsokuwa wa yuhi mna iwandughu wano saba? Kwaapfila wose tsawamkwela.” \p \v 29 Yesu kawedika, “Mwakwagha, kwaapfila ng'amanyile bae Ghamaandiko Mahenzeluka au ngupfu ye Imulungu. \v 30 Kwaapfila iwanu hawatsotsilihuka, kuduhu ukukwela wala ukukwelighwa, watsokuwa ka malaika iwali kulanga. \v 31 Lekeni, imbuli yo ukutsilihuka kwe iwanu, ng'amsomile bae achila chayamlongeleni Imulungu? Kawalongela, \v 32 ‘Nene na Imulungu wa Abrahamu, na Imulungu wa Isaka, na Imulungu wa Yakobu.’ Yeye si Imulungu wa iwanu iwafile bae, ila Imulungu we iwanu waghima.” \p \v 33 Iwanu hawahulike apfi, wakangawala kwa ghamalangulitso ghake. \s Laghitso kulu \r (Maliki 12:28-34; Luka 10:25-28) \p \v 34 Mafarisayo hawahulike ka Yesu kawatenda Masadukayo wenyamale, wetingana hamwe, \v 35 yumwe wawo, imlangulitsi we Ghamalaghitso, kamghutsa Yesu kwa kumtegha. \v 36 Kamghutsa, “Mlangulitsi, ihi indaghitso ng'ulu kubita tsose mne Ghamaandiko Mahenzeluka?” \p \v 37 Yesu kedika, “ ‘Mnoghele Imtwatsa Imulungu wako kwa ghumoyo ghwako ghose, kwa muhe wako wose, na kwa tsimbutsi tsako tsose.’ \v 38 Aino iyo indaghitso ng'ulu na ya mwanduso. \v 39 Na ya keli ighala na ino, umnoghele miyagho ka pfawinoghela imwenyegho. \v 40 Ghamalaghitso ghose gha Musa na ghamalangulitso ghe manabii ghohuwila Ghamalaghitso ghano meli.” \s Kiristu ka Imwana wa nani? \r (Maliki 12:35-37; Luka 20:41-44) \p \v 41 Mafarisayo hawetingane hamwe, Yesu kawaghutsa, \v 42 “Mwemwe mmwonatse Kiristu. Angu imwana wa nani?” \p Wamwidika, “Imwana wa Daudi.” \p \v 43 Yesu kawaghutsa, “Ule lelo Daudi kwa kulongotsighwa na ghumuhe kamkema ‘Imtwatsa?’ Kwaapfila tsakalonga, \q \v 44 ‘Imtwatsa kamlongela Imtwatsa wangu, \q ukale hano hane ghumoko ghwangu ghwa kujilo \q mbaka niweke iwokuhila hasi he ghamaghulu ghako.’ \m \v 45 Ka Daudi komkema, ‘Imtwatsa,’ lelo ikuwatse awe imwanaghe?” \p \v 46 Kuduhu imunu yamwidike, na kulawa litsuwa alyo na kughendela kuduhu imunu yadahile kumghutsa Yesu imbuli yoyose. \c 23 \s Mtsoghaya \r (Maliki 12:38-39; Luka 11:43,46; 20:45-46) \p \v 1 Kuya Yesu kawalongela iwanu na iwanang'ina wake. \v 2 “Iwolangulitsa Ghamalaghitso na Mafarisayo wana ukulu wa kulangulitsa Malaghitso gha Musa. \v 3 Apfo mghakinde na mtende aghala ghose ghawowalongela, lekeni mleke kutenda aghala ghawotenda wawo, kwaapfila ng'awotenda bae aghala ghawolonga. \v 4 Wakowa imitsigho mitito na kuwatwika iwanu mmahegha mwawo. Lekeni wawo iwenyegho ng'awobama bae hata kugholosa chidole na kuinula. \v 5 Ghose ghawotenda, wotenda ili iwanu wawone, kwaapfila wopfala ipfinu ipfandikighwe Ghamalaghitso mne pfihanga pfawo na mne ghamoko ghawo, na wakongetsa utali we ghamaghwanda ghawo. \v 6 Wonoghela kukala hanu hanoghile mne chihungo na kukala mne pfighoda ipfili hambele mne tsing'anda tsa ukulombela. \v 7 Wonoghela kulamsighwa mmasoko na kukemighwa ne iwanu, ‘Mlangulitsi.’ \v 8 Lekeni mwemwe mleke kukemighwa ‘Mlangulitsi,’ kwaapfila mna Mlangulitsi yumwe yaliyeka, na mwemwe mwose mwawandughu. \v 9 Wala mleke kumkema imunu ‘aba’ hano muisi, kwaapfila mna ‘Aba’ yumwe yaliyeka, naye ka kulanga. \v 10 Na mleke kukemighwa ‘Ipfilongotsi’ kwaapfila mna ichilongotsi yumwe yaliyeka, naye Kiristu. \v 11 Na imkulu mghati mwenu kobamighwa yawe mtumwa wenu. \v 12 Na imunu wowose yetenda mkulu, katsotendighwa mdodo, na wowose yetenda mdodo, katsotendighwa mkulu. \s Yesu koulighita ung'enye wawo \r (Maliki 12:4; Luka 11:39-42,44,52; 20:47) \p \v 13 “Mtsoghaya mwemwe yamlangulitsa Ghamalaghitso na Mafarisayo! Mwawang'enye! Kwaapfila mowahindila iwanu libani lya undewa wa kulanga, na mwemwe iwenyegho ng'amkwingila bae, wala ng'amuwalekelela awala iwobama kwingila. \v 14 Mtsoghaya mwemwe yamlangulitsa Ghamalaghitso na Mafarisayo! Mwawang'enye! Mwemwe mwakuja mne tsing'anda tse pfitsuka na kwa ung'enye hamlomba mwolonga mbuli nyingi! Apfo mtsohighighwa ng'ani! \p \v 15 “Mtsoghaya, yamlangulitsa Ghamalaghitso na Mafarisayo! Mwawang'enye mwemwe! Mwoloka ibahali na mwakwanga mne isi yose kumtenda imunu yumwe iyaiwinze dini yenu, na ang'aghaluka, mwomtenda yawe na uwetso mala mbili wa ukwingila Jehanamu kubita mwemwe wenyegho \p \v 16 “Mtsoghaya mwemwe pfilongotsi pfifita. Mwolonga, ‘Imunu ang'elaha kwe ing'anda ye Imulungu si chinu bae, ila ang'elaha kwe inzahabu ye ing'anda ye Imulungu keyowa.’ \v 17 Mwemwe mwawabotsi na pfifita! Chihi ichinoghile, inzahabu au ing'anda ye Imulungu iitenda inzahabu ideghete? \v 18 Pfipfila mwolonga, imunu ang'elaha kwa hanu hakutambikila si chinu bae, ila ang'elaha kwa nambiko iili hanu ha kutambikila, ayo keyowa. \v 19 Mwapfifita mwemwe! Chini chikulu nambiko au hanu ha kutambikila hakutenda nambiko ideghete? \v 20 Apfo ayula yelaha kwa hanu ha kutambikila, kelaha kwa chila chinu ichili mchanya mwake, \v 21 na ayula yelaha kwe ing'anda ye Imulungu, kelaha kwe ing'anda ayo, na kwa Imulungu iyokala mghati mwake. \v 22 Na ayula yelaha kwa kulanga kelaha kwa chighoda che undewa che Imulungu na kwa Imulungu iyochikalila. \p \v 23 “Mtsoghaya mwemwe imlangulitsa Ghamalaghitso, na Mafarisayo! Wang'enye! Kwaapfila mwolapfa tsaka ya pfinu pfidodo ka imitsani iinung'ila ghoya, binzali na kalafuu, lekeni mwoleka kutsikinda mbuli ng'ulu tsa Ghamalaghitso ka pfila haki, libatsi ne ukutoghola. Mghatende agha, na mleke kughaleka aghala ghangi. \v 24 Pfilongotsi pfifita! Mwolapfa ng'onzi mne ghamatsi, lekeni mwometsa ingamiya! \p \v 25 “Mtsoghaya, mwemwe yamlangulitsa Ghamalaghitso na Mafarisayo! Mwawang'enye, mwohopfugha chikombe na chiha kwa kunze, lekeni mwoleka mghati mmema ipfinu pfampatile kwa kuboka na ubwa. \v 26 Ghwe Mfarisayo chipfita! Tanu wopfughe mghati mwe ichikombe ne ichiha, kuya kunze kutsodegheta. \p \v 27 “Mtsoghaya, mwemwe yamlangulitsa Ghamalaghitso na Mafarisayo, mwawang'enye, mwighala ne tsikabuli itsibakigwe ichokaa, kunze tsakwoneka tsinogha, lekeni mghati tsimema imipate ye iwanu iwafile na chila chinu chihile. \v 28 Namwe pfipfila, kunze mwakoneka kwe iwanu ka mnogha lekeni mghati mwenu, mmema ung'enye na ghehile. \s Yesu kolonga Mafarisayo watsohighighwa \r (Luka 11:47-51) \p \v 29 “Mtsoghaya, mwemwe yamlangulitsa Ghamalaghitso, na Mafarisayo, mwawang'enye! Mowatsengela tsikabuli manabii na kutsighela unzolingo tsikabuli tse iwanu iwanoghile. \v 30 Namwe mwolonga, ‘Tung'akalile mne ghamatsuwa gha iwabala wetu, tung'alekile kwilunga nawo kuwakoma manabii!’ \v 31 Apfo mwelangusa iwenyegho ka mwa watsukulu wa awala yawawakomile manabii, \v 32 lelo mghendeletse achila chawatendile iwabala wenu. \v 33 “Mwemwe iwanzoka na iwana we iwanzoka! Mtsohepatse ukuhighighwa Jehanamu? \v 34 Apfo nowaghalilani manabii, ne iwanu wane nzewele, na iwalangulitsi. Wangi wawo mtsowakoma na wangi mtsowawamba mna misalaba, wangi mtsowatowa pfiboko mne tsing'anda tsenu tse ukulombela na kuwawinga kulawa ghumji ghuno kughenda ghumji ghungi. \v 35 Na idamu ye iwanu iwanoghile ikwitike muisi itsodaighwa kuna mwemwe, kulawa idamu ya Abeli ayula yanoghile, mbaka idamu ya Sakariya imwana wa Balakiya yamumkomile haghati he ing'anda ye Imulungu na hanu he ukulapfila inambiko. \v 36 Nowalongelani ghendo, mweleko ghuno ghutsohighighwa kwaajili ya agho. \s Yesu kowanoghela iwanu wa Yerusalemu \r (Luka 13:34-35) \p \v 37 “Ghwe Yerusalemu, Yerusalemu! Ghweghwe yuwakomile manabii na kuwatowa ghamabwe awala iwatumighwe kuna ghweghwe, mala nyingi tsambama kuweka hamwe iwana wako, ka ing'uku pfowafunamila pfitsiya wake kwa ghamabawa ghake, lekeni ghweghwe, ng'aubamile bae. \v 38 Mlole, ing'anda yenu ye Imulungu ilekighwa uchuwa. \v 39 Kwaapfila nowalongelani, ng'amtsombona keli bae mbaka mlonge, ‘Kabalikighwa ayula iyakutsa kwa taghwa lye Imtwatsa.’ ” \c 24 \s Yesu kolonga kuhinyika kwe ing'anda ye Imulungu \r (Maliki 13:1-2; Luka 21:5-6) \p \v 1 Yesu kalawa mne ing'anda ye Imulungu, na hayang'ali yakuka, iwanang'ina wake wamghendela wamlanguse matsengo ghe ing'anda ye Imulungu, \v 2 Yesu kawaghutsa, “Angu mwoghona agha ghose? Nowalongelani ghendo, kuduhu libwe ilitsolekighwa mchanya mwa liyaghe, chila libwe litsokwasighwa hasi.” \s Kughaya na kughanzika \r (Maliki 13:3-13; Luka 21:7-19) \p \v 3 Yesu hayang'ali kakala mne Chidunda cha Mitseituni, iwanang'ina wake wamghendela waliyeka wamghutsa, “Utulongele, agha ghose ghatsolawila tsuwachi? Na chihi chitsakuwa chitango cha ukutsa kwako na ukumala kwe iisi?” \p \v 4 Yesu kawedika, “Mwalangitse, imunu yaleke kuwaghutsukila. \v 5 Kwaapfila iwanu wengi watsakutsa kwa taghwa lyangu na ukulonga wawo iwo Kiristu Imkombotsi, na watsowaghutsukila iwanu wengi. \v 6 Mtsohulika tsing'ondo na mbuli tsake, lekeni mleke kupfuka. Agho ghose ghobamighwa ghalawile, lekeni ukumala kwe iisi ng'ana kupfike bae. \v 7 Isi ingi itsetowa na isi ingi, undewa ungi witsetowa na undewa ungi. Kutsolawila inzala ng'ulu na mdedemo we isi chila hanu. \v 8 Agha ghose ka mwanduso wa usungu wa ukweleka imwana. \p \v 9 “Kuya mtsoghoghighwa na kudunuzighwa na kukomighwa. Na isi tsose tsitsowahila kwaajili ya nene. \v 10 Ghamatsuwa agho iwanu wengi watsoleka ukutoghola kwawo, na watsehunduka na wetsehila, \v 11 na manabii wengi wa ughutsu watsolawila na kuwaghutsukila iwanu wengi. \v 12 Kwaajili ye ukongetseka ghehile, unoghelo we iwanu utsohunguka, \v 13 lekeni ayula iyodudumila mbaka utsighilo katsokombolighwa. \v 14 Na Imbuli ino Inoghile ya undewa itsopetighwa mne isi yose ka ukalangama kwe isi tsose, kuya ukumala kwe iisi kutsakutsa. \s Ghayo kulu \r (Maliki 13:14-23; Luka 21:20-24) \p \v 15 “Mtsakona, ‘lideso lya ukuhinya’ lyalongile nabii Danyeli, litsakwima hanu haenzeluke, ayula iyosoma amanye. \v 16 Kuya iwanu iwali mne isi ya Yudeya watsumile mpfidunda. \v 17 Na iyali mchiswili mwe ing'anda yake, aleke kuhulumka kusola chinu chochose. \v 18 Yali kumghunda aleke kuya kusola lighwanda lyake. \v 19 Watsoghaya iwapinga wane tsiinda na awala iwakong'etsa mne ghamatsuwa agho. \v 20 Mlombe ili kutsuma kwenu kuleke kuwa mne msimu wa chipfeghetsi au mne litsuwa lya Sabato. \v 21 Kwaapfila kutsolawila maghayo ng'ana ghalawile bae kulawa isi hailumbighwe mbaka leloli, na ng'aghatsolawila keli bae. \v 22 Ka ghamatsuwa agho ng'aghahungusighwe bae kuduhu imunu yang'akomboke. Lekeni kwaajili ye iwanu wala iwasaghulighwe, ghamatsuwa agho ghatsohungutsighwa. \v 23 Imunu ang'awalongela, ‘Ulole, Kiristu Imkombotsi kahano!’ au ‘Kahala!’ mleke kutoghola. \v 24 Kwaapfila tsina Kiristu wa ughutsu na manabii wa ughutsu watsolawila na kutenda pfitango pfingi na pfinu pfa kukangawatsa ili kuwaghutsukila iwanu, ka yodahika hata awala iwasaghulighwe ne Imulungu. \v 25 Muhulikitse! Nongola kuwalongelani imbuli ino ng'ana chipindi chipfike. \p \v 26 “Apfo, Imunu wowose ang'akulongela, ‘Ulole, kakunyika!’ mleke kughenda, au ‘Kahano, mne chiheleto cha mghati,’ mleke kutoghola. \v 27 Kwaapfila Imwana we Imunu katsakutsa ka lumwesa pfalumwemwesa mlanga mwose, kulawa ubali wa kwalilawila litsua mbaka ubali wa kwalikuswela litsua. \v 28 Hohose hane mtsogha, pfimanga watsetingana. \s Ukutsa kwe Imwana we Imunu \r (Maliki 13:24-27; Luka 21:25-28) \p \v 29 “Bahala ghamatsuwa agho gha ghamaghayo aghatsomala, litsua litsoghumighwa ichisi, na lwetsi ng'alutsolapfa bae ghumwanga, tsinondo tsisolaghala kulawa mlanga na tsingupfu itsili kulanga tsitsohighisighwa. \v 30 Chipindi acho, chitango che Imwana we Imunu chitsolawila mlanga na isi tsose tsitsolila, iwanu watsomwona Imwana we Imunu kakutsa mna ghamawingu mlanga, hamwe ne ingupfu na utunitso mkulu. \v 31 Naye katsowatuma wamalaika wake wane malati ilikemela sideke, nawo watsoweka hamwe awala iwasaghulighwe kulawa chila ubali we iisi, kulawa utsighilo uno we lilanga mbaka utsighilo ungi. \s Imbuli ya mkuyu \r (Maliki 13:28-31; Luka 21:29-33) \p \v 32 “Mwilangulitse imbuli ino kulawa mne mbiki ghwa mkuyu, ghamaputila ghake haghakuwa madeke na kwandusa kutsuka, mwomanya mvula tsahabehi. \v 33 Pfipfila, hamkona agha ghose mmanye chipindi cha habehi ghendo. \v 34 Nowalongelani ghendo, iwanu wa mweleko ghuno ng'awatsoluta bae mbaka agha ghose ghalawile, \v 35 lilanga ne isi pfitsoluta lekeni mbuli tsangu ng'atsitsoluta mbe. \s Kuduhu imunu iyomanya litsuwa wala isaa. \r (Maliki 13:32-37; Luka 17:26-30,34-36) \p \v 36 “Kuduhu imunu iyomanya litsuwa wala isaa ayo, hata wamalaika wa kulanga, wala Imwana, ila Aba yaliyeka iyomanya. \v 37 Ka pfailawile mne ghamatsuwa gha Nuhu, itsakuwa pfipfo hayatsakutsa Imwana we Imunu. \v 38 Kwaapfila ghamatsuwa agho ng'ana ghamafuliko ghalawile, iwanu tsawang'ali wakuja na ukunwa, wokwela na kukwelighwa mbaka litsuwa lya Nuhu hengile mne safina. \v 39 Ng'awamanyile bae choni ching'alawile mbaka ghamafuliko ghatsa na kuwasola wose. Apfi pfipfo pfaitsolawila hayatsakutsa Imwana we Imunu. \v 40 Iwanu weli watsakuwa kumghunda, yumwe katsosolighwa na yungi katsolekighwa. \v 41 Iwapinga weli watsotwanga hamwe, yumwe katsosolighwa na yungi katsolekighwa. \p \v 42 “Apfo, mwalangitse, kwaapfila ng'ammanya bae litsuwa lyachi Imtwatsa wenu hayatsakutsa. \v 43 Lekeni mmanye apfi, ka mwenye kaye ang'amanyile imbapfi kakutsa tsuwachi, ang'akalile meso, na tsang'oileka bae ing'anda yake ibenighwe. \v 44 Pfipfila namwe mwiyandae, kwaapfila Imwana we Imunu katsakutsa mne isaa ng'amuilolele bae yatse.” \s Mtumwa yotogholighwa na yang'otogholighwa \r (Luka 12:41-48) \p \v 45 Yesu kaghendelela kulonga, “Kuya yuhi imtumwa yotogholighwa na yane ihekima? Ayula imtwatsa wake yamwikile yawemile iwatumwa wangi mne ing'anda yake na kuweng'a ichijo chawo chipindi chinoghile. \v 46 Kabweda imtumwa yula imtwatsa wake hayatsakuya na kumpfika kotenda apfo, \v 47 Nowalongelani ghendo, imtwatsa ayo katsomwika kwimilitsa ipfinu pfake pfose. \v 48 Lekeni ka mtumwa keha, na ang'elongela imwenyegho, ‘Imtwatsa wangu katsokawa kuya,’ \v 49 kuya kakwandusa ukuwatowa iwatumwa weyaghe na ukuja na ukunwa hamwe ne iwanu iwopatika. \v 50 Imtwatsa we imtumwa ayo katsakutsa mne litsuwa lyang'omlolela bae na mne isaa yang'aimanyile bae. \v 51 Imtwatsa ayo katsomghana pfihindi pfihindi na katsomwika hamwe ne iwang'enye, ako kutsakuwa na chililo na kughegheda ghamatsino. \c 25 \s Imbuli ye wali kumi \p \v 1 “Chipindi acho undewa wa kulanga witseghala ne wali kumi, iwasolile pfitasa pfawo na waghenda kumbokela imunu yokwela. \v 2 Watano mna wawo tsawabotsi, na watano wangi tsawana ihekima. \v 3 Awala wali wabotsi wosola pfitasa pfawo, lekeni ng'awasolile bae ghamafuta ghoghose. \v 4 Awala wane ihekima, wasola tsisupa itsimemile ghamafuta hamwe na pfitasa pfawo. \v 5 Imunu yokwela tsakakawa kutsa, apfo wali wose wapata nongo, wawasa. \v 6 “Chilo chikulu, kulawila litsi, ‘Imunu yokwela kapfika! Mlawe mkambokele!’ \v 7 Kuya wali wose walamka, watuwa pfitasa pfawo. \v 8 Awala iwabotsi wawalongela awala wane ihekima, ‘Mtugholele ghamafuta ghenu chidogho kwaapfila pfitasa pfetu pfotsimika.’ \v 9 Lekeni awala wane ihekima wawedika, ‘Mbe, ng'aghotwenela bae twetwe na mwemwe, ghendani kwe iwanu iwohutsa ghamafuta mkaghule.’ \v 10 Lekeni hawang'ali woghenda kughula ghamafuta, imunu yokwela tsakapfika. Wali awala iweyandaye, wengila naye mng'anda mne chihungo cha ukukwela. Na libani lihindighwa. \p \v 11 “Hambele chidogho wali wabotsi woya, walonga, ‘Imtwatsa! Imtwatsa! Utupfughulile libani!’ \v 12 Lekeni kawedika, ‘Nowalongelani ghendo, siwamanyile bae.’ ” \p \v 13 Kuya Yesu kalonga, “Apfo mkale meso, kwaapfila ng'ammanyile bae litsuwa au isaa. \s Imbuli ye watumwa wadatu \r (Luka 19:11-27) \p \v 14 “Pfipfila undewa wa kulanga witseghala ne imunu iyoghenda ghumwanza, iyawakemile iwatumwa wake na kuweka wemilitse tsimali tsake. \v 15 Kamwing'a chila yumwe kwa kulola uwetso wake, yumwe kamwing'a mikoba mitano, yungi mikoba mili, na yungi mkoba ghumwe. Kuya koka ghumwanza. \v 16 Bahala imtumwa iyabokele mikoba mitano kaghenda kutsitendela sang'ano, kapata mikoba mingi mitano. \v 17 Pfipfila, ayula iyabokele talanta mbili tsongetseka keli talanta mbili. \v 18 Lekeni ayula iyabokele talanta imwe, koka kahimba hasi, kaipfisa isendi ye imtwatsa wake. \p \v 19 “Ghamatsuwa pfaghalutile, imtwatsa we iwatumwa awo koya na kwandusa kupeta tsisendi hamwe nawo. \v 20 Imtumwa iyabokele talanta tano kamghalila talanta tano tsingi, kalonga, ‘Imtwatsa, tsakungaya talanta tano, ulole tsongetseka talanta tsingi tano.’ \v 21 Imtwatsa wake kamwidika, ‘Kutenda ghoya, mtumwa yunoghile na mtogholighwa! Tsakutogholighwa kwa ipfinu pfidodo, nitsokwika wimilitse pfinu pfingi. Utse udeng'elele na mtwatsa wako!’ \p \v 22 “Kuya imtumwa iyeng'ighwe talanta mbili naye katsa, kalonga, ‘Imtwatsa tsakungaya talanta mbili, ulole, tsongetseka tsingi mbili.’ \p \v 23 “Imtwatsa wake kamwidika, ‘Kutenda ghoya, imtumwa yunoghile na yutogholighwa! Tsakutogholighwa kwa pfinu pfidodo, nitsokwika wimilitse pfinu pfingi, utse na udeng'elele hamwe na mtwatsa wako!’ \p \v 24 “Kuya imtumwa iyabokele mkoba umwe katsa, kalonga, ‘Imtwatsa, nokumanya ghweghwe kwa imunu mkomu, kopfuna hanu ng'auhandile bae, na kokunga hanu ng'aupwililise bae tsimbeghu. \v 25 Apfo tsanipfuka, mbuka kupfisa isendi yako mne lidongo. Ulole, aino iyo isendi yako.’ \p \v 26 “Mtwatsa wake kamwidika, ‘Ghweghwe kwa imtumwa wihile na imdebwe! Tsakumanya ka nene nopfuna hanu sihandile na kukunga hanu sipwililise bae tsimbeghu. \v 27 Apfo tsakubamighwa kuika bengi isendi yangu, ili hambuile na nene nyambulile ifaida. \p \v 28 “ ‘Mumboke sendi ayo mmwing'e ayu yane mikoba kumi. \v 29 Kwaapfila wowose iyalinacho, katsokongetsighwa, na wowose iyalihela chinu hata achila chayalinacho katsobokighwa. \v 30 Na mmwase imtumwa yuno yehile kunze mne ichisi, ako kutsakuwa na chililo na kughegheda ghamatsino.’ ” \s Iwang'olo na iwamene \p \v 31 “Imwana we Imunu hayatsakutsa mne utunitso wake, hamwe na wamalaika, katsokala mne chighoda chake che undewa mne utunitso wa kulanga. \v 32 Iwanu wa kolo tsose watsetingana hambele hake, naye katsowabaghula ka iwadimi pfawowabaghula iwang'olo na iwamene. \v 33 Katsoweka iwanu iwanoghile kune ghumoko ghwake ghwa kujilo na iwanu wehile ghumoko ghwake ghwa kumoso. \v 34 Kuya Imndewa katsowalongela awala iwakalile ghumoko ghwake ghwa kujilo, ‘Mtse, mwemwe imbalikighwe na Aba wangu, mhale undewa wamwikilighwe mwemwe kulawa iisi hailumbighwe. \v 35 Kwaapfila tsanikala ne inzala, namwe mngaya ichijo, tsanikala ne ing'ilu, namwe mngaya ghamatsi, tsanamhenza namwe mnibokela. \v 36 Tsanahela lighwanda namwe mnipfetsa, tsanamtamu namwe mutsa kundola, tsanamchifungo, namwe mnyangila.’ \p \v 37 “Baho iwanu iwanoghile watsomwidika, ‘Imtwatsa wetu tsuwachi hatukwonile kuna inzala na tukwing'a ichijo, au kuna ing'ilu na twetwe tukwing'a ghamatsi? \v 38 Kuya tsuwachi hatukwonile kwa mhenza na twetwe tukubokela, au kwahela lighwanda na twetwe tukupfetsa? \v 39 Tsuwachi hatukwonile kwa mtamu au kwa mchifungo na twetwe tukwangila?’ \v 40 Imndewa katsowedika, ‘Nowalongelani ghendo, chochose chamumtendele yumwe wa wano wandughu tsangu, mnendela nene.’ \p \v 41 “Kuya katsowalongela awala iwali kune ghumoko ghwake ghwa kumoso, ‘Lawani hana nene, yamlighitighwe, mghende kune ghumoto ghwa ghamatsuwa ghose, ighwikighwe kwaajili ya Yehile ne malaika wake! \v 42 Kwaapfila tsanikala ne inzala ng'amngaile bae ichijo, tsanina ing'ilu ng'amngaile bae ghamatsi, \v 43 Tsanamhenza, ng'amnibokele bae, tsanahela lighwanda, ng'amnipfetse bae. Tsanamtamu na tsanamchifungo, ng'amtsile bae kumbona.’ \p \v 44 “Kuya nawo watsamwidika, ‘Imtwatsa, tsuwachi hatukwonile kuna inzala au kuna ing'ilu, au kwamhenza au kwahela lighwanda au kwamtamu au kwa mne chifungo, na twetwe ng'atukwapfile bae?’ \p \v 45 “Imndewa naye katsowedika, ‘Nowalongelani ghendo, ka tsamlema kumwapfila yumwe we iwadodo wano, tsamlema kunyapfila nene.’ \v 46 Kuya watsoghenda kune ukughaya kwa ghamatsuwa ghose, lekeni iwanu iwanoghile watsoghenda kune ughima wa ghamatsuwa ghose. \c 26 \s Inzila ye ukumkoma Yesu \r (Maliki 14:1-2; Luka 22:1-2; Yohane 11:45-53) \p \v 1 Yesu hayamalitse kulonga mbuli atso, kawalongela iwanang'ina wake, \v 2 “Ka pfammanya ghatsuwa meli hambele itsakuwa Pasaka, na Imwana we Imunu katsoghoghighwa ili awambighwe mna msalaba.” \p \v 3 Kuya iwatambika wakulu na iwakulu watingana mne ing'anda ye imlapfa inambiko mkulu, taghwa lyake Kayafa, \v 4 tsawabama inzila ya kumghogha Yesu chinyelenyele wamkome. \v 5 Walonga, “Lekeni ileke kutendeka mne chihungo, hela kutsolawila hengele.” \s Yesu kobakighwa ghamafuta ako Betaniya \r (Maliki 14:3-9; Yohane 12:1-8) \p \v 6 Yesu hayang'ali Betaniya mne ing'anda ya Simoni mkoma, \v 7 pinga yumwe kamghendela ne isupa ya alabasta iimemile ghamafuta ighonung'ila gha bei ng'ulu, kamghela mwitwi hayang'ali yakuja mmetsa. \v 8 Iwanang'ina hawonile apfo wona maya, waghutsa, “Angu choni kwaghitsa ghamafuta pfino?” \v 9 “Ghamafuta ghano ghang'autsighwe kwa bei ng'ulu, tsisendi weng'ighwe iwahingwa.” \p \v 10 Yesu tsakamanya chawang'ali wolonga, kawalongela, “Ule mwomdesa ipinga ayu? Kanendela chinu chinoghile. \v 11 Iwahingwa mtsokala nawo ghamatsuwa ghose, lekeni ng'amtsokala bae na nene ghamatsuwa ghose. \v 12 Hayanighele ghamafuta ighonung'ila mlukuli mwangu, katenda apfo kuniyandaa kwa ukutsikighwa kwangu. \v 13 Nowalongelani ghendo, kokose imbuli inoghile haitsopetighwa mne iisi yose, chayatendile ipinga yuno chitsopetighwa kwa kumkumbuka yeye.” \s Yuda kotoghola kumuhunduka Yesu \r (Maliki 14:10-11; Luka 22:3-6) \p \v 14 Kuya Yuda Isikarioti yumwe we awala iwanang'ina kumi na weli, kawaghendela iwatambika wakulu, \v 15 kawaghutsa, “Ning'awapfila ukumhunduka Yesu, mtsongaya choni?” Wampetela tsisendi selasini, wamwing'a. \v 16 Kulawa baho, Yuda yang'ali yobama inzila ya kumuhunduka Yesu. \s Yesu kakuja ichijo che Paska ne iwanang'ina wake \r (Maliki 14:12-21; Luka 22:7-13,21-23; Yohane 13:21-30) \p \v 17 Mne litsuwa lye mwanduso lye Chihungo che Ipfighate ipfihela hamila, iwanang'ina wake wamghendela Yesu, wamghutsa, “Kobama tukutandile kwani ichijo che Pasaka?” \p \v 18 Kawedika, “Mghende mne ghumji kwa imunu yumwe mumlongele, ‘Imlangulitsi kolonga chipindi changu chahabehi. Nene na iwanang'ina wangu tutsakuja Pasaka mng'anda mwako.’ ” \p \v 19 Apfo iwanang'ina watenda ka Yesu pfayawalongele, na waitanda Pasaka. \p \v 20 Nemihe haipfikile, Yesu ne iwanang'ina wake kumi na weli wakala mmetsa wakuja. \v 21 Hawang'ali wakuja, kawalongela, “Nowalongelani ghendo, yumwe wenu katsonihunduka.” \p \v 22 Iwanang'ina tsawona usungu, chila yumwe kandusa kumlongela Yesu, “Apfi nene Imtwatsa?” \p \v 23 Yesu kawalongela, “Imunu iyopfabika chighate chake hamwe na nene mne ibakuli, katsonihunduka. \v 24 Imwana we imunu katsokufa ka Ghamaandiko Mahenzeluka pfagholonga. Lekeni katsoghaya imunu yula iyomhunduka Imwana we Imunu. Ing'awile ng'apfu kwe imunu ka ayo ka ng'elekighwe bae.” \p \v 25 Yuda, ayula iyabamile kumhunduka Yesu, kalonga, “Mlangulitsi, si nene bae.” \p Yesu kamwidika, “Ghweghwe kulonga.” \s Ichijo cha nemihe che Imtwatsa \r (Maliki 14:22-26; Luka 22:14-20; 1 Wakolinto 11:23-25) \p \v 26 Hawang'ali wakuja, Yesu kasola ichighate, kachibaliki, kachibena kaweng'a iwanang'ina wake, kalonga, “Msole mje, aluno lukuli Iwangu.” \p \v 27 Kuya kasola chikombe, kachibaliki, kaweng'a iwanang'ina wake, kalonga, “Wose mnwele chikombe achi.” \v 28 “Aino iyo idamu yangu ye lilaghano, iikwitike kwaajili ya wengi kuleghusighwa nzambi. \v 29 Nowalongelani, sitsakunwa keli bae idipfai mbaka litsuwa lila hanitsoinwa idipfai ya sambi na mwemwe mne undewa wa Aba wangu.” \p \v 30 Hawamalitse kwimba wila, woka, waghenda kune Chidunda cha Mitseituni. \s Yesu kolonga Petiri katsombela \r (Maliki 14:27-31; Luka 22:31-34; Yohane 13:36-38) \p \v 31 Kuya Yesu kawalongela, “Chilo chino mtsotsuma na kundeka, ka pfayandikighwe. \q Nitsomtowa imdimi, \q na iwang'olo we likingili watsopwililika, \m \v 32 Lekeni hanitsotsilihuka, nitsowalongolani Galilaya.” \p \v 33 Petiri kamwidika, “Hata wose wang'akuleka, nene sikuleka bae.” \p \v 34 Yesu kamlongelela Petiri, “Nokulongela ghendo, chilo chino ng'ana ijogholo yeke, kutsombela mala ndatu.” \p \v 35 Petiri kamwidika, “Sikubela bae, hata ka nobamighwa nife naghwe.” Na iwanang'ina wose walonga pfipfo. \s Yesu kolomba ako Getisemane \r (Maliki 14:32-42; Luka 22:39-46) \p \v 36 Kuya Yesu kaghenda ne iwanang'ina wake hanu hakemighwe Getisemane, kawalongela, “Mkale hano, nene noghenda hala kulomba.” \v 37 Kamsola Petiri na iwana weli wa Sebedayo, kuya kandusa kwona usungu, na kughanzika. \v 38 Kawalongela, “Ghumoyo ghwangu ghuna usungu mwingi, mbaka nobama nife. Mkale hano na mkale meso na nene.” \p \v 39 Kaghenda hambele chidogho, katowa maghoti, kenama mbaka chihanga chake chighusa hasi, kalomba, “Aba wangu, ka yodahika, uchileghuse chikombe chino che maghayo kuna nene. Lekeni si ka nene pfanibama, ila ka pfaubama ghweghwe.” \v 40 Kuya kawoyila iwanang'ina wake, kawapfika wawasa. Kamghutsa Petiri, “Angu ng'amdahile bae kukala meso na nene hata kwa isaa imwe?” \v 41 “Mkale meso, mlombe ili mleke kwingila mne maghetso, ghumoyo ghwobama, lekeni lukuli lwahela ingupfu.” \p \v 42 Kaghenda lwakeli, kalomba, “Aba wangu, ka ng'aidahika bae kuchileghusa ichikombe chino che maghayo mbaka nichinwe, ghoubama ghweghwe ghatendeke.” \p \v 43 Hayohile lwa keli, kawapfika keli wawasa kwaapfila nenge tsawo ng'atsidahile bae kukala meso. \v 44 Kawaleka koka keli, na kalomba lwa kadatu, kalonga chinu chichila. \p \v 45 Kuya kawoyila iwanang'ina wake kawalongela, “Angu mng'ali mwowasa na kubwihila? Mlole, isaa ya habehi, na Imwana we Imunu kakwing'ighwa kwe iwanu wane nzambi. \v 46 Mwinuke, tukeni! Hayo kakutsa iyonihunduka!” \s Yesu koghoghighwa \r (Maliki 14:43-50; Luka 22:47-53; Yohane 18:3-12) \p \v 47 Hayang'ali yolonga apfo, Yuda yumwe we iwanang'ina kumi na weli, kapfika ne iwanu wengi iwakindile imimaghe ne ipfilungu, tsawatumighwa na iwatambika wakulu na iwakulu we iwanu. \v 48 Yuda tsakaweng'a chitango. “Imunu yanimnonela iyo yuyo yamumbama, mghogheni.” \p \v 49 Bahala Yuda kamghendela Yesu, kalonga, “Mlangulitsi, nokulamsa!” Kuya kamnonela. \p \v 50 Yesu kamlongela, “Sale yangu, utende achila chautsile.” \p Kuya iwanu awo wamghendela Yesu, wamkinda, wamghogha. \v 51 Yumwe we awala iwakalile na Yesu kagholosa ghumoko ghwake, kasomola limaghe lyake, kamtowa imtumwa we imtambika mkulu, kamghana lighutwi. \p \v 52 Yesu kamlongela, “Uyitse limaghe hanu hake, kwaapfila awala wose iwokinda limaghe watsakufa kwa limaghe. \v 53 Angu ng'ammanyile bae ka ning'adahile kumlomba Aba wangu, naye ang'anighalile makingili ghe asikali kubita kumi na meli ghe wamalaika watse kunyapfila. \v 54 Lekeni lelo ghatsotimilatse Ghamaandiko Mahenzeluka igholonga, yobamighwa ilawile pfino?” \p \v 55 Bahala Yesu kawalongela iwanu wala, “Angu mutsa na mimaghe na pfilungu kungogha, ka nene na mbapfi? Chila litsuwa tsanikala namwe na nilangulitsa mne Ing'anda ye Imulungu, ng'amnighoghile bae. \v 56 Lekeni agha ghose ghalawila ili ghawandikile manabii ghatimile.” \p Kuya iwanang'ina wake wamleka, watsuma. \s Yesu hambele he libalatsa \r (Maliki 14:53-65; Luka 22:54-55; Yohane 18:13-14,19-24) \p \v 57 Awala iwamghoghile Yesu wamghala kwa Kayafa, imtambika mkulu, kwawatinganile iwolangulitsa ghamalaghitso ne iwakulu. \v 58 Lekeni, Petiri kamuwinza kwa kutali mbaka hachitala he mtambika mkulu. Kengila mghati, kakala hasi na iwabetetsi, yalole choni chitsolawila. \p \v 59 Iwabala we inambiko na Libalatsa lyose wang'ali wobama ukalangama we ughutsu kwaajili ya Yesu, ili wadahe kumkoma. \v 60 Lekeni ng'awapatile ukalangama wowose bae, hata ka iwakalangama wengi we ughutsu watsa hambele. \p Kuya iwanu weli watsa hambele, \v 61 walonga, “Imunu yuno kalonga apfi, ‘Nodaha kuimwagha Ing'anda ye Imulungu na kuitsenga keli mne ghamatsuwa madatu.’ ” \p \v 62 Kuya mtambika mkulu kenuka kamlongela Yesu, “Kwahela che ukwidika? Agha ighawolonga iwanu wano gholongesa?” \v 63 Lekeni Yesu kanyamala. Mtambika mkulu, kamlongela, “Wilahe kwe Imulungu iyali mghima. Utulongele ka ghweghwe kwa Kiristu, Imwana we Imulungu.” \p \v 64 Yesu kamwidika, “Ghweghwe kwolonga. Lekeni nowalongelani wose, kulawa sambi na kughendelela mtsomwona Imwana we Imunu kakala ubali wa kujilo we Imulungu Yane ingupfu, kakutsa mne ghamawingu gha kulanga.” \p \v 65 Bahala Mtambika mkulu kadegha ghamaghwanda ghake kalonga, “Kaligha! Ule lelo twobama keli wakalangama? Mwemwe wenyegho mmuhulika pfayalighile. \v 66 Mwemwe mkonatse?” \p Wamwidika, “Katotsa, yakomighwe.” \p \v 67 Wambwalulila ghamate mchihanga na wamtowa. Wamwenga wamtowa makofi. \v 68 Walonga, “Ghwe Kiristu, utange yuhi yakutowile?” \s Petiri kombela Yesu \r (Maliki 14:66-72; Luka 22:56-62; Yohane 18:15-18,25-27) \p \v 69 Petiri tsakakala kunze mwe chikuta, na imtumwa yumwe pinga kamghendela, kamlongela, “Naghwe pfipfila tsakwahamwe na Yesu wa Galilaya.” \p \v 70 Lekeni Petiri kabela hambele ha wose, kalonga, “Simanyile bae chaulonga?” \p \v 71 Kuya kalawa kunze, ako imtumwa yungi pinga kamwona, kuya kawalongela iwanu, “Hayuno naye tsakahamwe na Yesu wa Natsareti.” \p \v 72 Petiri kabela keli, kwa kwilaha, “Simmanyile bae imunu ayo!” \p \v 73 Hambele chidogho, awala iwemile hala wamghendela Petiri walonga, “Naghwe kwa yumwe wawo ghendo, kwaapfila hata kulonga kwako kolangusa ghweghwe kwa Mgalilaya.” \p \v 74 Kuya Petiri kandusa kwilighita na kwilaha, kalonga, “Mbe, simmanyile bae imunu ayo!” \p Bahala ijogholo keka, \v 75 na Petiri kakumbuka imbuli iyailongile Yesu. “Ijogholo ng'ana yeke, kutsombela mala ndatu.” Kalawa kunze, kalila kwa usungu. \c 27 \s Yesu koghalighwa kwa Pilato \r (Maliki 15:1; Luka 23:1-2; Yohane 18:28-32) \p \v 1 Nemitondotondo, iwatambika wakulu ne iwakulu we iwanu wose tsawalamla kumkoma Yesu. \v 2 Wamwoha, wamlongotsa wamghala kwa Pilato, mkulu wa isi iyasaghulighwe ne mkulu Roma. \s Lifwa lya Yuda \r (Ghamatendo 1:18-19) \p \v 3 Yuda, iyamhunduke Yesu, hayonile Yesu kahighighwa, kona usungu katsuyitsa sendi tsila selasini tsayasolile kwe iwatambika wakulu. \v 4 Kawalongela, “Nitotsa, kwaapfila nimhunduka imunu iyalihela totso yakomighwe.” \p Lekeni wawo wamwidika, “Twetwe ng'atukwalangula bae, alyo lyako.” \p \v 5 Apfo Yuda kasa sendi atso mne Ing'anda ye Imulungu, kuya kaghenda kwikoma kwa kwibota imwenyegho. \v 6 Iwatambika wakulu wadondola sendi tsila, walonga, “Ng'apfinoghile bae kwika sendi tsino mne hatsina ye Ing'anda ye Imulungu. Kwaapfila atsino sendi tsa idamu.” \v 7 Apfo walamla sendi atso waghulile mghunda wa wafina pfiha uwe hanu he kutsikila iwahenza. \v 8 Ndo mana mbaka leloli mghunda awo wokemighwa, “Mghunda wa Damu.” \p \v 9 Kuya achila chayalongile nabii Yeremiya chitimila, “Watsosola sendi selasini, tsawatoghole iwanu wa Isiraeli kumlihila, \v 10 watsitumila kughulila mghunda we wafina pfiha, ka Imtwatsa pfayanilaghitse.” \s Pilato komghutsa Yesu \r (Maliki 15:2-5; Luka 23:3-5; Yohane 18:33-38) \p \v 11 Yesu tsakema hambele ha imkulu wa Roma, na imkulu ayo kamghutsa, “Angu ghweghwe kwa Imndewa wa Wayahudi?” \p Yesu kamwidika, “Ghweghwe kolonga.” \p \v 12 Iwabala we inambiko ne iwakulu hawang'ali womwing'a ghamaghomba, ng'edike chochose bae. \v 13 Kuya Pilato kamghutsa, “Angu ng'uhulika bae ghamaghomba ghano ghowokulonga?” \p \v 14 Lekeni Yesu ng'edike imbuli yoyose bae, mkulu ayo kakangawala ghendo. \s Yesu kohighighwa yakomighwe \r (Maliki 15:6-15; Luka 23:13-25; Yohane 18:39-19:16) \p \v 15 Chila chihungo che Paska imkulu wa Roma katsowela kumlekelela imwohingwa yumwe, iyawambamile iwanu. \v 16 Tsahana mwohighwa yumwe, iyamanyike ng'ani yakemighwe Baraba. \v 17 Apfo iwanu hawetingane, Pilato kawaghutsa, “Mwobama nimlekelele yuhi? Baraba au Yesu yokemighwa Kiristu?” \v 18 Kwaapfila Pilato tsakamanya ghendo ka wamghala Yesu kuna yeye, kwaapfila tsawamwonela chepfu. \p \v 19 Pilato hayang'ali kakala mne chighoda cha kuhighila, mwehe wake kamtumila usenga, “Uleke kumtendela chochose imunu ayo yalihela totso. Kwaapfila leloli nechilo tsanidununzika ng'ani mndoto kwaajili yake.” \p \v 20 Lekeni iwabala we inambiko na iwakulu, waghusongesa mtingano we iwanu wamlombe Pilato amlekelele Baraba na Yesu yakomighwe. \p \v 21 Pilato kawaghutsa keli, “Yuhi mna wano weli mwombama nimlekelele?” \p Wamwidika, “Baraba.” \p \v 22 Pilato kawaghutsa, “Lelo nimtende choni ayu Yesu yokemighwa Kiristu?” \p Wose wamwidika, “Umuwambe mna msalaba!” \p \v 23 Pilato kawaghutsa, “Ule? Choni chihile chayatendile?” \p Lekeni wose wakemelela hamwe, “Umuwambe mna msalaba!” \p \v 24 Pilato hayonile ng'odaha bae chochose, ne hengele tsalyakwandusa kulawila, kasola ghamatsi, kahopfugha ghamoko ghake hambele he iwanu, kalonga, “Nene nahela litotso kwa ukufa kwe imunu ayu, alyo lyenu iwenyegho!” \p \v 25 Iwanu wose walonga, “Totso lye ukufa kwake liwe mchanya mwetu na mchanya mwe iwanetu!” \p \v 26 Kuya kamlekelela Baraba kuna wawo. Lekeni kalonga wampfapule Yesu na mijeledi, kamlapfa yawambighwe mna msalaba. \s Asikali wombetsa Yesu \r (Maliki 15:16-20; Yohane 19:2-3) \p \v 27 Kuya asikali wa Pilato wamghala Yesu mne ing'anda ye imndewa, na kingili lyose lye asikali limmemela. \v 28 Wamtsula ghamaghwanda ghake, wampfatsa lighwanda dung'u, \v 29 Kuya wabota fiya ya tsimiwa walika mwitwi mwake, kuya weka ing'weku mne ghumoko ghwake wa kujilo, watowa ghamaghoti hambele hake. Wambetsa, walonga, “Mbukwa, Imndewa wa Wayahudi.” \v 30 Wambwalulila ghamate, wasola ing'weku wamtowa mwitwi. \v 31 Hawamalitse kumbetsa, wamtsula lighwanda alyo, wampfatsa ghamaghwanda ghake. Wamghala yawambighwe mna msalaba. \s Yesu kowambighwa mna msalaba \r (Maliki 15:21-32; Luka 23:26-43; Yohane 19:17-27) \p \v 32 Hawang'ali wakuka, watingana ne imunu yumwe iyolawila Kirene, iyakemighwe Simoni, wamnanahitsa yaughale msalaba. \v 33 Wapfika hanu hokemighwa Goligota, mana yake Chibombwe che Litwi. \v 34 Wamwing'a Yesu idipfai iitifighwe ne ichinu che usungu, lekeni hayailanzile, kalema ukunwa. \p \v 35 Wamuwamba mna msalaba, kuya wegholela ghamaghwanda ghake kwa kutowa simbi. \v 36 Wakala hasi wamlolesa. \v 37 Na hachanya he litwi lyake, wandika lighomba lyake, “Ayuno Yesu, Imndewa wa Wayahudi.” \v 38 Iwabapfi weli nawo tsawawambighwa hamwe naye, yumwe ghumoko ghwake ghwa kujilo na yungi ghumoko ghwake ghwa kumoso. \p \v 39 Iwanu iwalutile hala, wahighitsa ghamatwi ghawo kwa kumbetsa, wamligha, \v 40 walonga, “Ambe ghweghwe ung'aimwaghile Ing'anda ye Imulungu na kuitsenga keli mne ghamatsuwa madatu! Lelo wikombole imwenyeng'o. Ka ghweghwe kwa Imwana we Imulungu hulumka mna msalaba.” \p \v 41 Pfipfila iwatambika wakulu na iwolangulitsa ghamalaghitso, na iwabala wose wambesa. \v 42 Walonga, “Kawakombola iwanu wangi, lekeni ng'odaha bae kwikombola imwenyegho, ambe yeye ka Imndewa we Isiraeli, tumlole lelo yahulumke mna msalaba, na twetwe tutsomtoghola. \v 43 Tsakamuhuwila Imulungu na kalonga ‘Nene na Imwana we Imulungu.’ Lekani lelo tulole Imulungu yamkombole ka kombama.” \p \v 44 Pfipfila iwabapfi weli iwawambighwe hamwe naye, wamligha. \s Ukufa kwa Yesu \r (Maliki 15:33-41; Luka 23:44-49; Yohane 19:28-30) \p \v 45 Kulawa saa sita mbaka saa tisa ichisi tsachighubika isi yose. \v 46 Haipfikile saa tisa, Yesu kakemelela, “Eloi, Eloi, lama sabakitani?” Mana yake, “Imulungu wangu, Imulungu wangu, ebali kondeka?” \p \v 47 Iwanu iwemile hala hawahulike apfo, walonga, “Komkema Eliya.” \p \v 48 Bahala yumwe wawo katsuma kasola dodoki, kalika mne dipfai iing'ang'a, kuya kalika mne ing'weku kamwing'a Yesu yainwe. \v 49 Awala iwanu wangi walonga, “Lelo mleke tulole ka Eliya kakutsa kumkombola.” \p \v 50 Yesu kakemelela keli kwa litsi likulu, kuya kafa. \p \v 51 Bahala lipatsiya ililimghati mwe Ing'anda ye Imulungu lidegheka pfihindi pfibili kulawa uchang'a mbaka hasi. Isi tsaidedema na ghamabambalawe ghatulika. \v 52 tsikabuli tsighubuka ne iwanu wengi we Imulungu iwafile tsawatsilihuka. \v 53 Walawa kunze mwe tsikabuli, na Yesu hayatsilihuke waghenda mne ghumji mwenzeluka, na iwanu wengi wawona. \p \v 54 Ayula imkulu we asikali na awala iwakalile naye womkalitsa Yesu, hawonile isi ihighisika na ghose ighalawile, tsawapfuka, walonga, “Ayuno tsa Imwana we Imulungu ghendo!” \p \v 55 Tsakukala na iwapinga wengi, wololesa kwa kutali, awo iwo iwamuwinzile Yesu kulawa Galilaya na iwamwapfile. \v 56 Mna wawo, tsakukala na Mariya Magidalena, Mariya mai wawo tsina Jakobu na Yosefu na mai we iwana wa Sebedayo. \s Kutsikighwa kwa Yesu \r (Maliki 15:42-47; Luka 23:50-56; Yohane 19:38-42) \p \v 57 Nemihe haipfikile, imunu yumwe tajiri kulawa Arimataya iyakemighwe Yosefu kapfika, naye imwenyegho tsakakala mwanang'ina wa Yesu. \v 58 Kamghendela Pilato kamlomba yamwing'e lukuli lwa Yesu, na Pilato kalaghitsa yeng'ighwe. \v 59 Yosefu kalusola lukuli, kalupfatsa isanda inoghile, \v 60 kalwika hanu hake imwenyegho ha sambi ha kutsikila. Kuya kabingilisa libwe kulu hambele he libani lye likabuli, kuya koka. \v 61 Mariya Magidalena na Mariya yungi tsawakala baho, welolesa ne likabuli. \s Asikali hane likabuli \p \v 62 Litsuwa lya keli, ilili litsuwa lya Sabato, iwatambika wakulu na Mafarisayo waghenda kwa Pilato. \v 63 Walonga, “Imndewa, twokumbuka mghutsu yula, hayang'ali mghima tsakalonga, ‘Ghang'abita ghamatsuwa madatu, nitsotsilihuka keli.’ \v 64 Apfo, ulaghitse kabuli lyake walikalitse ghoya mbaka mne litsuwa lya kadatu. Hela iwanang'ina wake wodaha kutsa na kulwiba lukuli lwake na kuwalongela iwanu kuwa katsilihuka. Ughutsu uno wa utsighilo utsakuwa wiha kubita ula wa mwanduso.” \p \v 65 Pilato kawedika, “Mnawo asikali, mghende mkakalitse likabuli ka pfamdaha.” \p \v 66 Apfo woka na wakalitsa ghoya likabuli kwa kwika chitango mne libwe na wawaleka asikali wokalitsa. \c 28 \s Kutsilihuka kwa Yesu \r (Maliki 16:1-10; Luka 24:1-12; Yohane 20:1-10) \p \v 1 Litsuwa lya Sabato halimalile, lupfilipfili litsuwa lye mwanduso lye lijuma, Mariya Magidalena na Mariya yungi waghenda kulola likabuli. \p \v 2 Tsakulawila mdedemo mkulu we isi, kwaapfila malaika we Imtwatsa tsakahulumka kulawa kulanga, kaghenda mne likabuli kalibingilisa libwe hambali, kalikalila. \v 3 Chihanga chake tsachikala ka lumwesa, na lighwanda lyake tsalitselu chwee! \v 4 Iwanu iwang'ali wokalitsa wapfuka ghendo, wadedema na woneka ka wafa. \p \v 5 Malaika ayo kawalongela iwapinga, “Mleke kupfuka, kwaapfila nomanya mwombama Yesu iyawambighwe mna msalaba. \v 6 Ng'alibaha bae, katsilihuka ka pfayalongile. Mtse mlole hanu hayawasile. \v 7 Lelo msumke mghende, muwalongelele pfino iwanang'ina wake. ‘Yesu katsilihuka, naye katsowalongola kughenda Galilaya. Baho mtsomwona.’ Haya lelo, ma niwalongela.” \p \v 8 Apfo iwapinga awo wasumka kuka kulawa hane likabuli, kwa kupfuka na ndeng'elelo ng'ulu, watsuma waghenda kuwalongela iwanang'ina wake. \p \v 9 Bahala Yesu ketingana nawo, kawalongela, “Nowalamsani.” Wamghendela, wakinda ghamaghulu ghake, wamtamanila. \v 10 Kuya Yesu kawalongela, “Mleke kupfuka. Mghende mkawalongele wandughu tsangu waghende Galilaya, ako watsombona.” \s Iwakalitse likabuli wolonga ichilawile \p \v 11 Iwapinga hawang'ali wamnzila, asikali wangi mna awala iwakalitse likabuli waghenda kune ghumji wawalongela watambika wakulu chila chinu ichilawile. \v 12 Iwakulu we inambiko hawetingane ne iwabala wapanga imbuli yawo, waweng'a sendi nyingi awala iwakalitse likabuli, \v 13 kuya wawalongela, “Walongeleni pfino iwanu, ‘Iwanang'ina wake watsa nechilo, wamwiba hatuwasile.’ \v 14 Na imkulu we isi ang'ahulika mbuli ino, twetwe tutsolonga naye, namwe ng'amtsokwingila mne maghayo.” \p \v 15 Apfo awala asikali wasola sendi, na watenda ka pfawalongelighwe. Na mbuli ayo yenela kwe Wayahudi mbaka leloli. \s Laghitso kulu \r (Maliki 16:14-18; Luka 24:36-49; Yohane 20:19-23; Ghamatendo 1:6-8) \p \v 16 Kuya iwanang'ina kumi na yumwe waghenda Galilaya kune chidunda, ako Yesu kwayawalongele waghende. \v 17 Hawamwonile, wamtamanila lekeni wangi wapfuka. \v 18 Yesu kawaghendela, kawalongela, “Ukulu wose uli kulanga na uli muisi ning'ighwa nene. \v 19 Apfo, mghende mkawatende iwanu we isi tsose wawe wanang'ina wangu, muwabatitse kwa taghwa lya Aba na Imwana na Ghumuhe Mwenzeluka, \v 20 na muwalangulitse kughakinda aghala ghose ghaniwalaghitse. Na nene na hamwe namwe ghamatsuwa ghose mbaka iisi haitsomala.”