\id ROM Romans - Rom - Waima - Namsoo Kim - DEC 4, 2002 \h Roma \toc1 Paulo Ena Marere ROMA Haukia Herekiai \toc2 Roma \mt2 Paulo Ena Marere \mt1 ROMA \mt2 Haukia Herekiai \is1 Puka Aona Irerena 'Abina \ip Paulo ehore puka neiana ererena pokina ena nuatae hanona keao a'ikakauma haukia to'ukia baika Roma aiara apa'uanai haukia keihanakia. Ena nuatae hanona keao kipokia katemiaho 'apua ba keao Speini (15.23, 24). Puka neiana aonai Paulo ehore Keriso pouna namona ehina pou haraina, mai weiakia Iesu murinai ti'au haukia ekia mauri aea katehoma. \ip Kori'uainai hanona banamo 'abina a'ikakauma haukia to'ukia Romai ṯemiaho herekiai ehinana. Epua puka 'abina anina tohana ṉa ehina harai aihona, “pou namona aonai bero Tirama herenai emai hauna ewaira tina, kaha'i ramana a'ikakaumai keaomo puana.” (1.17) Haeamona Paulo e'abi, maearima weiakia Iuda haukia 'ao rama haeai haukia ikoikiai hanona ki'a haukia. Weiana Tirama ehore ia eaoko'oai ki'anakia, eapari muenakia Iesu Keriso katea'ikakaumana haukia hanona Tirama kehore ia kebamaurinakia. \ip Puka iro'ana 5—8 aonai Paulo ehore Tirama ena rauhubu anina mai Auba Robe a'ikakauma haukia ekia mauri aonai hauna robakia eahunakia. Iro'ana 9—11 hanona Paulo kipona ena puma apa'uana ha robana eahuna, weiana Iuda haukia weiakia Tirama etina'anakia ia ena maearimai kateao haukia bo'ona Iesu tekamuri aina. Haeamona rama haeai haukia hanona temai Iesu i'abana haukiai teao, iamo Iuda haukia hanona aha'i. 'A Paulo ena a'ikakauma hanona muriai Iuda haukia katemai Iesu ena maearimai kateao. Puka neiana a'enai hanona Paulo ehore hoahoa mai babai weiana a'ikakauma haukia kateka'ai haukia robakia eahuna. \is1 Puka Paipana Apa'uakia \io1 a. Roba ahu mai 'abi'abi apa'uana. (1.1-17) \io1 b. Maearima bamauri katea'ina hanona taba apa'uana. (1.18—3.20) \io1 c. Tirama ena bamauri taearana. (3.21—4.25) \io1 d. Mauri mahamahana Keriso aonai. (5.1—8.39) \io1 e. Isaraela haukia Tirama ena raona aonai. (9.1—11.36) \io1 f. A'ikakauma maurina. (12.1—15.13) \io1 g. 'Abi orekia mai banamo 'abikia. (15.14—16.27) \c 1 \s1 Paulo Ena Iuhubeau Akana Pouna Ehinana. \p \v 1 Au Paulo e'u marere neiana. Iesu Keriso ena ta'ara ia'ina hau'u, ena iuhubeau haunai kaeao paunai Tirama etina'ana'u eaparina'u ena pou namona kairoro aina. \p \v 2 Pou namona neiana hanona Tirama ehore aba wa'i baha e'abi'uai aina ena mahabanai haukia pinakiai tehinana Puka Robena aonai tererena, \v 3 ia Nahuna pouna, eka Obiapaka weiana Iesu Keriso, hauaniai hanona Davida nininai erama, \v 4 ia aubana robenai hanona 'ariai ebamikirina raninai ebatohana mai hiabuna ia hanona Tirama Nahuna. \v 5 Iesu Keriso paunai mai ia atanai baraibarai apa'uana abomo iuhubeau hoana aba ta'ina, weiana rama haeai haukia baiatakiai maearima ikoikiai kataparinakia a'ikakaumai aia kateka'ai. \v 6 Wai abomimo weia Iesu Keriso 'eunai Tirama ehore eaparinakia haukia baiatakiai. \p \v 7 Roma ai ṯomiaho Tirama eraona'au ainimi eaparinimi ena maearimai ebaonimi haumi ikoimiai, Hamaka Tirama mai Obiapaka Iesu Keriso herekiai aoko'o hoana abomo baibua katoa'ina. \s1 Paulo Enuatae Keao Roma. \p \v 8 E'u 'abi kori 'uaina neiana: Iesu Keriso atanai e'u Tirama nabanamona wai ikoimiai paumiai, pokina wai emi a'ikakauma pouna hanopaka ikoinai aba teona. \v 9 Tirama weiana Nahuna pouna namona nairoro aina aonai ta'arana ṉa'i mai ao'u ikoinai hauna e'iobina e'u bahuba'ari ai au wai naraonanimi, \v 10 rani ikoinai e'u bahuba'ari ai Tirama nanoina ena nuataeai taeara'u pekaikauna rani ha pawahi paihanimi. \v 11 Pokina au nanuatae ki'a baha kaihanimi, auba ena beruberu kabaibeni katotabura. \v 12 Weiana hanona au mai wai kipoka kahabarainaka, eka a'ikakaumai ha ha kahataburanaka. \p \v 13 Uaho'aba'u e, au nanuatae wai kato'iobina, rani bo'ona anuatae kawahi heremi, buabua katabu ahi ihobona rama haeai haukia baika ekia mauri tebaibeni aihanakia 'abana, ia taba baika tehore tekaiabuna'u emaimo bariu. \v 14 Au hanona pou namona ihinanai 'ara kahore maearima ikoikiai herekiai, Helene haukia mai ea aha'i haukia abomo ao 'abaea haukia mai aotipa haukia herekiai. \v 15 Weiana buonai au nanuatae ki'a baha wai Roma ai ṯomiaho haumi wairamiai abomo pou namona kairoro aina. \p \v 16 Au pou namona a'i nahaumaea aina, pokina ia hanona Tirama ena hiabu, a'ikakauma haukia ikoikiai kebamaurinakia kori'uaina hanona Iuda haukia, muriai hanona rama haeai haukia. \v 17 Pokina pou namona aonai bero Tirama herenai emai hauna ewaira tina, kaha'i ramana a'ikakaumai keaomo puana, puka robenai tererena 'abana, “Aka bero hauna hanona a'ikakaumai kemauri.” \s1 Tirama Ena Opuere Maearima Herekiai. \p \v 18 Maearima ekia kamuri mai babai ki'a paukiai Tirama ena opuere kupai emai ewaira tina, weiakia ekia babai ki'ai 'abi tohana tihao parena haukia herekiai. \v 19 Tirama i'iobina hanona aba emahanai harai herekiai, pokina Tirama ehore ebaihanakia. \v 20 Hanopaka erama popounai emaimo bariu Tirama 'eunai a'i nahaihanakia tabakia ena hiabu banai banai mai ena auba maurina hanona ia ebabai tabakia aokiai tewaira tina harai teihanakia te'iobinakia, weiana paunai maearima kebuniai hanona taearana aha'i. \p \v 21 Tirama te'iobina iamo a'i tea'i taeana abomo a'i tebanamona ia hanona Tirama, ia ekia ao 'abaea mai ekia ao po'oai wapura ehore aokia ekaiabuna. \v 22 Ia kipokia teraonana teaotipa, iamo po'o haukiai teao. \v 23 Miaho banai banai Tiramana ikuti aina tehabona, ia maearima aubaubakia a'i katemiaho banai banai haukia, roborobo, mahi, mai tikara tabakia haukia, aubaubakia imakiai tebabai tabakia tekuti ainakia. \s1 Maearima Aka Ki'a Obokia Haeai Haeai Tibabai. \p \v 24 Weiana buonai Tirama ehore aokiai ki'a tenuatae ainakia 'ekanai ehabonakia, weiana kipokia ekia babai ki'a obokia parikia akakia katebabai ha ha herekia. \v 25 Tirama ena 'abi tohana hanona ia tehore bai'oi tabanai tebaona, iamo 'ekanai hanona taba ebarama tabakia tekuti ainakia ta'arakia tea'i. Iamo ebabainakia hauna Ia ikupaiana kahabanamona keaomo banai banai. Amen. \p \v 26 Tirama ehore ehabonakia teao ekia babai ki'a obokia aonai. Ekia babi'e tehore babi'e tenabau ainakia weiana ua a'i pehoma hauna tebabaina. \v 27 Taeara ihobonai hau abomo babi'e kipokia hawainibena tehabona, ia hau tehore hau tenuatae ai ki'anakia. Hau kipokia 'abakia herekiai babai ki'a obokia tebabai. Weiana hanona ekia babai ki'a 'arana kipokia pumana tehoa aina. \p \v 28 Ia tehore aokiai Tirama iraona 'ininai a'i tenuatae aina, weiana Tirama ehore ekia ao 'abaeai ehabonakia, a'i patebabai akakia tebabai. \v 29 Aka ki'a obokia haeai haeai aokia tebonu, babai ki'a obokia, uhore mai raona ki'a obokia, wamuru, ahuahu, 'au, bai'oi mai ao bahaiara akakiai tebonu. Ṯeuahiuahi, \v 30 mai 'abi'abiai ha ha atakia tia'i ki'anakia, Tirama ti'oatana, tiaiahu 'abaea, tiapa, abomo tibaro'e, raona ki'a obokia 'eka baikai tiraonanakia katebabai. Hamakia mai hinakia aiakia a'i tio'o. \v 31 Ia hanona ekia raonaraona aha'i, ekia 'abi'uai a'i tibatohanakia, mai maearima herekiai namo 'ao aoko'o a'i tiba ihanakia. \v 32 Tirama ena rauhubu aba te'iobina maearima 'eka ua homanai ṯemiaho haukia hanona kate'ari. Ia ki'a weiakia tibabai to'o baihanakia abomo maearima baika tibabai raninai tiaonamo ainakia. \c 2 \s1 Tirama Ena Bakai Berona. \p \v 1 Weiana buonai 'abiai hau ha behoai nuhorotina haumu, emu bero 'abina ha aha'i. Oi 'abiai hau ha behoai nuhorotina hanona kipomu puma nubeni'o. Pokina ia behoai ohorotina akana ihobonai oi abomo nubabaina. \v 2 Aika ha'iobina Tirama hanona mai ena bero ua tibabai aiho haukia behoai kehorotinakia. \v 3 Weiana oi 'abiai hau ha behoai nuhorotina ia akana ihobona nubabaina haumu, oi nuraonana Tirama behoai kehorotini'o 'ekanai aba kokapare, u? \v 4 'Ao aehoma a'i o'iobina Tirama ena namo apa'uana weiana ehore e'uai aini'o raona kabe taearanai ena namo apa'uana, ena baiha hao mai ena bakiro oiha ta'erainakia? \v 5 Ia aomu etubu, emu raona kabe aha'i paunai oi kipomu emu puma nubararona, Tirama ena opuere mai ena bero bakai beraurana kekara'au raninai emu puma weia kewaira tina. \v 6 Tirama kehore maearima ha ha ekia babai ihobohobokiai arakia kebenakia. \v 7 Maearima baika aka namokiai tibapahihi haukia abomo nuabi mai mariki abomo a'i kepua maurina titabuna haukia hanona Tirama kehore mauri banaibanai kebenakia. \v 8 Ia maearima baika tiani ki'a mai 'abi tohana tibaoao aina, aka behokia tia'i taeanakia haukia hanona Tirama ena opuere mai ena puma ahakiai kebaririna. \v 9 Aka ki'a obona tibabaina haukia ikoikiai hanona atetua mai haiara katehoaina Iuda haukia mo aha'i rama haeai haukia abokia mo. \v 10 Ia aka namona tibabaina haukia ikoikiai hanona Tirama kehore nuabi, mariki mai baibua kebenakia, kori'uaina hanona Iuda haukia, muriai hanona rama haeai haukia. \v 11 Pokina Tirama hanona maearima ha a'i nitaina. \p \v 12 Mose ena rauhubu kapenai ṯemiaho haukia tiaka ki'a hanona weianai aka ki'a haiarana katea'ina, 'a rauhubu aonai ṯemiaho haukia tiaka ki'a hanona rauhubu kebabakainakia. \v 13 Rauhubu uruna tio 'abaeana haukia hanona Tirama wairanai bero a'i katea'ina, ia rauhubu akana tibabaina haukia hanona berokia kehinana. \v 14 Rama haeai haukia herekiai Mose ena rauhubu aha'i, ia aokiai rauhubu hoana ihobona tebabaina raninai, rauhubu herekiai aha'i re'a, ia kipokia rauhubuai teao. \v 15 Ia aokiai rauhubu 'abina tererena hauna ekia hoahoai niwaira tina aokia abomo weiana nibatohana, ekia raonaraona weiana nihore behokia nehinana 'ao berokia nehinana. \v 16 Pou namona airoro aina ihobonai, beraurana kekara'au raninai Tirama kehore maearima ekia raona bunikia kebakainakia Iesu Keriso paunai. \s1 Iuda Haukia Teraonana Rauhubu Kebarainakia. \p \v 17 Ia wai kipomi tu'abi Iuda haumi, rauhubuai tukori 'ini abomo Tirama tuapaina, \v 18 abomo Tirama taba nenuatae aina hauna to'iobina mai bero nimai 'ekana to'iobina pokina wai rauhubu tomarere aina. \v 19 Turaonana wai hanona maha'iau haukia ibaka'a haraikia mai wapurai ṯemiaho haukia ekia ea \v 20 abomo po'o haukia irobekia mai a'i temarere haukia iba'iobikia haumi, pokina rauhubu aonai aotipa mai 'abi tohana maikoinai totabu ahinakia. \v 21 'Abami tuba'iobinakia ia aehoma wai kipomi a'i tubatohana? Ṯoiroro a'i katebainao, ia wai tubainao? \v 22 Tu'abi a'i katenabau, ia wai tunabau? Kaiba'uku 'arikia a'i tu'ari, ia wai ro'e\f + \fr 2:22 \ft (22) marea robe\f* aona tabakia tubainao ainakia? \v 23 Wai rauhubu nemiaho paunai tuapa, ia rauhubu tukabena hanona Tirama atana tua'i ki'ana. \v 24 Puka robena aonai e'abi, “Wai Iuda haumi paumiai rama haeai haukia Tirama atana tia'i ki'ana.” \p \v 25 Rauhubu koka'ai haraina raninai emu itare hanona namo kebeni'o, ia rauhubu kokabena raninai oi hanona ihobona itare a'i oa'ina 'abana. \v 26 Rama haeai hauna ha a'i tetarena ia Tirama ena rauhubu 'abina keka'ai haraina raninai Tirama kehore itare ea'ina haunai kebaona. \v 27 Weiana hauaniai a'i etarena ia rauhubu eka'ai haraina hauna kehore oi Iuda haumu behoai kehorotini'o, pokina rauhubu tererena hauna heremuai abomo itare oa'ina ia rauhubu nukabena. \v 28 Maearima hauaniai ihaihana Iuda hauna ia Iuda hauna tohana aha'i abomo hauaniai itare tea'ina hanona itare tohana aha'i. \v 29 'A aona nibamaha mahana hauna ia hanona Iuda hauna tohana, abomo itare hanona aoai kebabaina Auba Robeai, ia rauhubuai aha'i. Maearima uahomana hanona banamo Tirama herenai kea'ina, ia maearima herekiai aha'i. \c 3 \s1 Tirama Ikupaiana Keibatoha. \p \v 1 Uahomana raninai Iuda haukia ekia namo hanona taba? Itare ena namo hanona taba? \v 2 Taeara bo'okiai. Kori 'uaina hanona Tirama ena 'abi Iuda haukia herekiai ehorotina kate'imana. \v 3 Weiana baika ekia a'ikakauma peaha'i raninai aehoma? Ekia a'ikakauma aha'i buonai Tirama kipona ena 'abi'uai a'i kebatohana, u? \v 4 Ua a'i kehoma. Maearima ikoikiai katebai'oi, ia Tirama ikupaiana keibatoha. Puka robenai tererena ihobona, \q1 “Emu 'abiai kobatohani'o obero. \q1 Weiana kateba bakaini'o raninai \q1 kotara haonakia.” \qr Sal 51.4 \p \v 5 'A aika eka ki'a kehore Tirama ena babai berona kebawaira tinana raninai, taba ṉa kahahoma? Weiana Tirama puma 'ekanai nihorotinaka hanona nibeho, u? Aha'i. Ua a'i kehoma. (Neiana hanona maearima ekia raonaraona nahinana.) \v 6 Ua homana aha'i. Tirama a'i kebero raninai, hanopaka aea kebabakai aihona? \v 7 Baika te'abi, “Au e'u bai'oi pehore Tirama ena 'abi tohana pebawaira tinana abomo ena nuabi pebapa'uana raninai, taba buonai au aka ki'a pumana kahoaina ki'a hauna 'abana?” \v 8 Baika ai tekai ahi 'abaeanamai te'abi ai hanona ṉa ṯa'abi aiho, “Namo ibaramana paunai ki'a akakia kahababai.” Ekia bai'oi pumana katehoaina hanona kenamo. \s1 Hau Ha A'i Ebero Ki'a Baha. \p \v 9 Uahomana raninai taba ṉa kahahoma? Aika Iuda hauka hanona hanamo ba rama haeai haukia? Aha'i 'akina. Pokina Iuda mai rama haeai haukia hanona ki'a aonai nahamiaho 'abina aba hahinana. \v 10 Puka Robenai tererena ihobonai, \q1 “Maearima ha a'i ebero \q1 ki'a baha Tirama wairanai, \q1 tai ha aha'i 'akina. \q1 \v 11 Abomo ao bero hauna ha aha'i, \q1 Tirama itabuna hauna ha aha'i. \q1 \v 12 Ikoikiai aba tekaobo aba ki'a \q1 aonai tetoto haeamo aka namo \q1 hauna ha aha'i, tai ha aha'i. \qr Sal 14.1-3 \q1 \v 13 Ekia 'abi timikia hanona \q1 teki'a matoha 'ariahana \q1 ikaikau, maeakia bai'oi 'abikia \q1 tehinanakia. \q1 Pinakia 'abinai hanona 'abakia \q1 tibahaiarakia matoha 'erau ekia \q1 ba'ari muramurana 'abana. \qr Sal 5.9 \q1 \v 14 Pinakia hanona ururu mai aomabi \q1 'abikia tebonu. \qr Sal 10.7 \q1 \v 15 Ia tinoanoa maearima kateba \q1 haiaranakia mai kateahu 'arinakia. \q1 \v 16 'Eka tabana kateao hanona \q1 maearima kateba 'oatanakia \q1 mai kateba atetuanakia. \q1 \v 17 Abomo baibua taearana hanona \q1 a'i te'iobina. \qr Isa 59.7, 8 \q1 \v 18 Tirama a'i tita'uai 'apuana.” \qr Sal 36.1 \p \v 19 Aika ha'iobina rauhubu taba ne'uahina hanona weiakia rauhubu ba'anai ṯemiaho haukia nehina benakia, weianai maearima ekia ba'ame 'abikia aha'i, hanopaka maikoinai Tirama ena bakai aonai katetoto. \v 20 Tirama wairanai hau ha a'i ebero rauhubu ika'ai haraina paunai, ba rauhubu hanona keba 'iobinaka aika ki'a hauka. \s1 Maearima Kea'ikakauma Hauna Berona Katehinana. \p \v 21 Bariu Tirama maearima bero kebenakia taearana aba ebawaira tinana, rauhubuai aha'i, weiana hanona rauhubu mai mahabanai haukia tebatohana. \v 22 Bero Tirama herenai nimai hanona Iesu Keriso tia'ikakaumana haukia ikoikiai katetabu ahina maearima ikoinai herekiai ha a'i ehaeai. \v 23 Pokina ikoikiai aba teaka ki'a, buonai Tirama ena nuabiai tetara kapu. \v 24 Iamo Tirama ena aoko'o hoana ebaibeni 'abaea, ikoinai bero tea'ina Keriso Iesu paunai, pokina ia ehore ekawa muenakia. \v 25 Tirama ehore Iesu euhuna emai hanopakai e'ari baibua hoanai eao, Iesu e'ari eka ki'a paunai hauna kaha'ikakaumana hauka eka ki'a kehina hao. Neiana ebabaina hanona ena bero ebaiha baiha aina. Aona ea'i 'inina, 'uainai maearima teaka ki'a haukia eiha haonakia puma a'i ebenakia. \v 26 Bariu rani neianai Tirama hoa weiana ebabaina kipona ena bero ebaiha baiha aina, taeara weianai Iesu tia'ikakaumana haukia abomo bero kebenakia. \p \v 27 Uahomana raninai taba hauna kahapaina? Ba taeara tabanai? Rauhubu ika'ainai? Aha'i. Taba ha ai aha'i. Ia a'ikakauma taearanai. \v 28 'Abi tohana aika ha'iobina Tirama maearima a'ikakaumai bero nibenakia, ia rauhubu ika'ainai aha'i. \p \v 29 Tirama hanona Iuda haukia mo ikupaiakia ekia Tirama, u? Ia rama haeai haukia ekia Tiramai a'i keao, u? Aha'i. Ia rama haeai haukia abokia mo ekia Tirama. \v 30 Weiana Tirama hanona hamona itare haukia a'ikakaumai bero kebenakia mai itare aha'i haukia abomo a'ikakauma ihobonai bero kebenakia. \v 31 Ua homana raninai aika hanona a'ikakauma neianai rauhubu nahaba 'akaumana, u? Aha'i 'akina. Aika hanona rauhubu nahabakori 'inina. \c 4 \s1 A'ikakauma ai Aberahamo Bero Hauna. \p \v 1 Uahomana raninai taba kaha'uahina 'aba'abaka Aberahamo 'eunai? A'ikakauma hoana hanona aea etabu ahi aihona? \v 2 Aberahamo ena aka paukiai bero haunai peao raninai, taba weiakia paukiai peapa, ia Tirama wairanai aha'i. \v 3 Puka robena taba ṉa ehoma? \q1 “Aberahamo hanona \q1 Tirama ea'ikakaumana paunai \q1 Tirama ehore ia bero haunai \q1 ebaona.” \qr Gen 15.6 \m \v 4 Aka hauna mai 'arana weiana hanona beruberu tabana aha'i, ia ena hau haiara 'arana. \v 5 Hau ha aka namona a'i nibabaina, ia Tirama nihore ki'a hauna bero nibaibeni Tiramana nia'ikakaumana hauna hanona ena a'ikakauma paunai bero haunai kebaona. \v 6 Maearima aka paunai bero a'i tea'ina ia Tirama herenai bero tea'ina haukia ekia namo 'abina neiana Davida ehinana. \q1 \v 7 “Weiakia ekia aka ki'a obokia \q1 ehina hao mai ekia ki'a ea'i obo \q1 haukia hanona tenamo. \q1 \v 8 Obiapaka kehore ekia ki'a \q1 a'i ketuabi haukia hanona \q1 tenamo.” \qr Sal 32.1, 2 \p \v 9 Banamo neiana hanona tetarenakia haukia mo katea'ina 'ao a'i tetarenakia haukia abokiamo katea'ina? Aika aba ha'abi, “Aberahamo ena a'ikakauma paunai Tirama ehore berona ehinana.” \v 10 Rani tabanai bero haunai ebaona? Itare wairanai 'ao murinai? Tirama Aberahamo ena bero ehina 'uaina ba tetarena. \v 11 Aberahamo hanona a'i tetare bahana aonai ena a'ikakaumai bero ea'ina, muriai tetarena, weiana hanona a'ikakauma hoana ibatohana. Ua buonai Aberahamo hanona mai ekia a'ikakauma haukia weiakia Tirama bero haukiai ebaonakia haukia ikoikiai hamakia. \v 12 Ba tetarenakia haukia abomo hamakia hanona Aberahamo. Ia tetarenakia haukia maikoikiai aha'i, baika hamaka Aberahamo a'i tetare bahana aonai ea'ikakauma, taearana weiana ihobonai kateka'a haukia hamakia. \s1 Kaha'ikakauma Hanona Tirama Ena 'Abi'uai Kaha'ina. \p \v 13 'Abi'uai hanona ebaibeni Aberahamo mai 'aba'abana kipokia hanopaka maikoinai katea'ina ia 'eukia, weiana hanona rauhubu paunai a'i ebena, ia bero weiana a'ikakaumai nimai hauna paunai ebena. \v 14 Pokina rauhubu tia'i taeana haukia 'abi'uai patea'ina ia 'eukiai peao raninai a'ikakauma hanona ena namo aha'i, 'abi'uai abomo anina aha'i. \v 15 Rauhubu nikabena hanona Tirama ena opuere nibaramana, ia rauhubu peaha'i raninai beho atetuakia abomo pateaha'i. \p \v 16 Weiana buonai 'abi'uai hanona a'ikakaumai nimai baraibarai apa'uana ihobona, Aberahamo 'aba'abana ikoinai katea'ina, rauhubu tika'ai haraina haukia mo aha'i, ia Aberahamo ea'ikakauma ihobonai tia'ikakauma haukia ikoikiai herekiai. Pokina Aberahamo hanona aika ikoikai hamaka. \v 17 Puka robenai ṉa terere aihona, “Au oi hanopaka bo'ona hamakiai nabaoni'o.” Ua buonai Aberahamo hanona aika hamaka Tirama wairanai. Aberahamo ehore Tirama weiana 'ari haukia ebamaurinakia abomo a'i terama tabakia ebaramanakia hauna ea'ikakaumana. \p \v 18 Tirama Aberahamo miori kebena weiana raona ikoinai anikia aha'i 'ekanai Aberahamo hanona ea'ikakauma ena raona ikoinai, ua buonai ia hanona hanopaka bo'ona hamakiai eao, Puka robenai e'abi ihobona, “'Aba'abamu hanona bihiu 'abana ua kebo'o aiho.” \v 19 Aberahamo ihauna hanona hinabu hamomo buonai eonobaina matoha 'ari hauna 'abana mai Sara abomo miori kebaramana 'ekana aha'i, ia Aberahamo ena a'ikakauma hanona a'i eba'abe'abena. \v 20 Weiana Aberahamo Tirama ena 'abi'uaiai aona a'i ebakai'au kai'auna ena a'ikakaumai ekori 'ini weianai etabura Tirama ebanamona. \v 21 Haeamona e'iobi haraina Tirama hanona mai hiabuna ena 'abi'uai kebabaina. \v 22 Neiana buonai, “Tirama Aberahamo ena a'ikakaumai eba tohana, bero haunai ebaona.” \v 23 Ia ebatohana bero haunai ebaona 'abina tererena hanona Aberahamo ikupaiana paunai aha'i. \v 24 Ia aika abomo bero haukai kebaonaka pokina Iesu eka Obiapaka, 'ariai ebamikiri muena Tiramana naha'ikakaumana paunai. \v 25 Tirama Iesu ebaibeni aina e'ari aika eka ki'a paunai, haeamona ebamikiri muena emauri aika bero kebenaka paunai. \c 5 \s1 Beroka Ehinana Paunai Kahaonamo. \p \v 1 Weiana eka a'ikakaumai bero ha'ina buonai Tirama kipokia baibuai kahamiaho Iesu Keriso eka Obiapaka paunai. \v 2 Aika naha'iobina a'ikakauma taearana weianai hatoto ia paunai aoko'o hoana neiana aonai aba nahamiaho, raona apa'uana weiana Tirama ena nuabi aonai kahatoto hauna nahaonamo aina. \v 3 Weiana mo aha'i, ia haiara ranikiai abomo nahaonamo, pokina naha 'iobina haiara nihore bakiro nibaramana, \v 4 Bakiro nihore rabo harai nibaramana, abomo rabo harai nihore raona apa'uana nibaramana. \v 5 Raona apa'uana neiana hanona abiabika a'i kea'i ki'ana, pokina Tirama ena raona'au Auba Robeai eheina aika aokai, Auba Robe weiana hanona Tirama ebaibeni aika 'euka. \p \v 6 Aika kipoka bero kahatabuna a'i etaina aonai Tirama enuatae ranina tohanai Keriso e'ari aka ki'a hauka paukai. \v 7 Hau ha bero hauna paunai ke'ari hanona kepahihi. Pa'e baika katenuatae re'a namo hauna paunai kate'ari. \v 8 Ia ki'ai hamiaho oho aonai Keriso e'ari aika paukai, Tirama ena raona'au ua ebaiha aihonaka. \v 9 Ua buonai Keriso e'ari aruarunai Tirama bero ebenaka. Aika naha'iobi haraina ia paunai Tirama ena opuere aonai kebamaurinaka. \v 10 Aika hanona Tirama ena 'ou haukai haeao aonai Nahuna e'ari paunai kipokia habaibua, aba habaibua hauka naha'iobi haraina Keriso ena mauriai kebamaurinaka. \v 11 Weiana mo aha'i, aika abomo Tirama aonai nahaonamo eka Obiapaka Iesu Keriso paunai bariu aika Tirama kipokia aba habaibua. \s1 Adamu 'Eunai 'Ari Emai Ia Keriso 'Eunai Mauri Emai. \p \v 12 Hau hamona paunai ki'a hanopakai etoto, ki'a ehore 'ari etoto aina, ua buonai 'ari emai maearima ikoikiai herekia, taeara weianai ikoikiai teaka ki'a. \v 13 Ki'a hanona aba erama 'uai hanopakai, ba rauhubu tebaibeni. Rauhubu aha'i paunai ki'a hanona ki'ai a'i tebaona. \v 14 Ia 'ari hanona epoki Adamu ena raniai emai mo Mose ena raniai, maearima ikoinai Adamu ena aka ki'a ihobonai a'i tebabai ki'a haukia abomo te'ari. \p Ua buonai Adamu hanona muriai kemai hauna ibabataina. \v 15 Ia Tirama ena beruberu hanona Adamu ena ki'a 'abana aha'i. Pokina hau hamona ena ki'a paunai maearima bo'ona te'ari, ia Tirama ena aoko'o hoana hanona eapa'ua ki'a baha, Adamu ena ki'a etara haona weiana hanona ena aoko'o hoana beruberuna hau hamona Iesu Keriso paunai bo'ona katemauri. \v 16 Haeamona Tirama ena beruberu apa'uana mai hau hamona ena babai ki'a terarua hanona a'i teihobo, hau hamona ena babai ki'ai beho bakaina emai, ia beruberu apa'uana emai bero ebaramana. \v 17 Hau hamona ena aka ki'a paunai 'ari ehore epoki ainakia, aika naha'iobi haraina weiakia Tirama ena aoko'o hoana apa'uana eba'oruna hauna mai bero beruberuna katea'ina haukia mauri banaibanai aonai katepoki hau hamona Iesu Keriso paunai. \p \v 18 Weiana buonai hau hamona ena aka ki'ai maearima ikoikiai puma tea'ina, abomo hau hamona ena aka beroai bero emaiaina maearima ikoikiai mauri banaibanai ebenakia. \v 19 Hau hamona ena aia o'o aha'i paunai maearima bo'ona ki'a haukiai teao, abomo hau hamona ena aia o'oai maearima bo'ona bero haukiai kateao. \p \v 20 Rauhubu ekori hanona maearima ekia ki'a kateiha haraina ia ekia ki'a eapa'ua hao apa'ua hao. Ia ki'a eapa'ua 'ekanai Tirama ena aoko'o hoana hanona eapa'ua haonakia. \v 21 Weiana buonai ki'a epoki 'ari taearanai abomo Tirama ena aoko'o hoana bero taearanai kepoki keaoainaka mauri banaibanai 'ekana Iesu Keriso eka Obiapaka paunai. \c 6 \s1 Ki'a 'Eunai Kaha'ari Ia Keriso 'Eunai Kahamauri. \p \v 1 Uahomana raninai aika 'abi tabana kaha'uahina? Tirama ena aoko'o hoana keapa'ua paunai ki'a kahababai to'o baihana, u? \v 2 Ua a'i kehoma. Aika ki'a herenai aba ha'ari ki'a hiabunai hakaobo ba aehoma buonai ki'a aonai kahamiaho mue? \v 3 Aika Keriso Iesu kipokia aba eba'uere robenaka hauka hanona ena 'ariai abomo kipokia aba eba'uere robe haeamonaka, weiana a'i to'iobina, u? \v 4 Ua buonai 'uere robeai aika hanona ia kipokia ha'ari abomo ia kipokia tehorenaka, weiana Keriso Hamana nuabina hiabunai 'ariai ebamikiri muena. Ua buonai aika abomo mauri mahamahanai kahamiaho. \p \v 5 Aika ia kipokia ha'ari haeamo raninai ia 'ariai emikiri mue ihobonai aika abomo 'ariai kahamikiri mue. \v 6 Aba ha'iobina aika hauka 'ai'aina\f + \fr 6:6 \ft (6) 'ao \+it eka mauri 'ai'aina\+it*\f* Keriso kipokia matiu ibiri ropo 'ubinai aba te'ari hanona hauka ena ki'a hiabuna aba weia ia'i obo, ba aika hanona ki'a ta'arana a'i kaha'i mue. \v 7 Pokina e'ari hauna hanona ki'a hiabunai aba irubu. \p \v 8 Bariu aika Keriso kipokia ha'ari raninai, naha'iobi tohana aika hanona ia kipokia kahamiaho oioi. \v 9 Pokina naha'iobina Keriso hanona 'ariai emikiri mue ba a'i ke'ari mue, 'ari hanona ia a'i kepoki ai muena. \v 10 'Ari ia e'ari aina hauna hanona ki'a ikoikiai kebaorenakia paukiai rani hamonai e'ari, ia mauri nimauri aina hauna hanona Tirama nuabina paunai nimauri. \v 11 Taeara ihobonai wai abomimo kipomi kato'iobinimi, ki'a herenai aba to'ari, ia Tirama 'eunai aba tomauri Keriso Iesu aonai. \p \v 12 Weiana buonai ki'a kehore hauanimi ke'ari hauna a'i kepoki aina ena nuatae akakia ki'a obokia a'i katoa'i taea. \v 13 Abomo hauanimi papana ha ki'a aonai a'i katohorotina, ki'a akakia tabanai a'i keao, ia kipomi katobaibeni ainimi Tirama herenai ihobona weiakia 'ariai temauri mue haukia 'abana, hauanimi maikoina katobena, ia kehore bero akakia tabanai kebaonimi. \v 14 Ki'a hanona wai emi poki haunai a'i keao, pokina wai hanona rauhubu ba'anai a'i ṯomiaho, ia Tirama ena aoko'o hoana ba'anai ṯomiaho. \s1 Bero Tohana Ta'arana Kaha'i. \p \v 15 Ba aea kahahoma? Rauhubu ba'anai a'i nahamiaho ia Tirama ena aoko'o hoana ba'anai nahamiaho buonai ki'a kahababai, u? Aha'i 'akina. \v 16 Wai aba to'iobina weiana kipomi tubaibeni ainimi hau ha herenai aiana tuona raninai ena ta'ara ia'inai tuao 'abana. Ua buonai ki'a ena ta'ara ia'inai niao ainimi 'ari 'ekana 'ao Tirama aiana ionai niao ainimi bero 'ekana. \v 17 Tirama kahabanamona. Pokina 'uainai wai hanona ki'a ena ta'ara ia'inai toao, ia bariu wai aomi maikoina teba'iobinimi 'abina weiana toa'i taeana. \v 18 Wai ki'a herenai aba eirubunimi, bariu bero ena ta'ara ia'inai tuao. \v 19 Maearima 'abi'abinai na'abi pokina aomi a'i niea paunai. 'Uainai hauanimi tobaibeni aina aka ki'a obokia mai ripuripu ta'arakia ia'inai toao ihobonai, bariu hanona hauanimi bero ena ta'ara ia'inai tomobaibeni, wai katorobe. \p \v 20 Wai ki'a ena ta'ara ia'inai toao aonai wai hanona bero tohabo 'abaeana. \v 21 Rani weiakiai aka ki'a obokia buabuakia hanona taba totabu ahina? Bariu tuhaumaeai tabakia mo. Taba weiakia puakiai hanona 'ari. \v 22 Ia wai bariu hanona ki'ai aba irubu obo, ba Tirama ena ta'ara ia'ina haumiai tuao. Ua buonai buabuami hanona robe taearana tohanai, puanai hanona mauri banaibanai. \v 23 Pokina ki'a 'arana hanona 'ari, ia Tirama ena beruberu apa'uana hanona mauri banaibanai Keriso Iesu aika eka Obiapaka kipokia.\f + \fr 6:23 \ft (23) 'ao \+it aonai\+it*\f* \c 7 \s1 Keriso Rauhubu ai Erubunaka. \p \v 1 Uaho'aba'u e, au hanona wai rauhubu to'iobina haumi nahina benimi, wai aba to'iobina rauhubu hanona maearima nipoki aina maurina nemiaho aonai mo. \v 2 Rauhubu paunai babi'e ha atawana herenai kemiaho hau ena mauri beraurakia ikoikiai, ia hau ke'ari raninai ia hanona hawainibe rauhubuna herenai aba irubu ta'i. \v 3 Weiana buonai hau nemiaho oho aonai babi'e kemikiri hau haeai ha keatawana raninai ia hanona nabau babi'ena kahahinana. Ia hau ke'ari raninai ia hanona rauhubu herenai aba irubu ta'i. Hau haeai ha keatawana re'a ia nabauna a'i kahahinana. \p \v 4 Weiana buonai uaho'aba'u e, wai abomo Keriso ena 'ari paunai rauhubu 'eunai to'ari, ba Keriso 'ariai emikiri hauna herena tuao, buabuaka katerama Tirama 'eunai. \v 5 Aika hauani ena nuataeai hamiaho aonai, raona ki'a obokia terama rauhubu 'eunai teaka hauanikai ba buabuakia habaramanakia puana hanona 'ari. \v 6 Ia aika ebiri 'ininaka tabana herenai aba ha'ari buonai bariu rauhubu herenai aba terubu ta'inaka, weiana buonai aika hanona taeara mahamahana Auba Robe 'eunai ta'ara kaha'i, ia rere rere 'ai'ainai aha'i. \s1 Ki'a Ehore Eba'arinaka. \p \v 7 Ua buonai taba kaha'uahina? Rauhubu hanona eki'a? Aha'i 'akina. Rauhubu ehore au eba'iobina'u ki'a hanona taba. Rauhubu a'i kehina bena'u, “Oi taba ha a'i konuataeai 'abaeana.” raninai, au a'i ka'iobina nuatae 'abaea hanona taba. \v 8 Ia ki'a ehore taeara'u etabu rauhubu 'abinai weia nuatae 'abaea haeai haeai ao'uai ebaramanakia, ia rauhubu keaha'i raninai, ki'a hanona e'ari 'abana ena hiabu aha'i. \v 9 'Uainai au hanona rauhubu a'i a'iobina aonai araonana namo'u ai amauri amiaho, iamo rauhubu 'abina a'iobina aonai ki'a hanona aiha tinana emauri mauri, au hanona a'ari 'abana. \v 10 Rauhubu neiana hanona mauri ebaihanaka tabana, ia au 'eu'uai ia hanona 'ari tabanai eao. \v 11 Pokina ki'a ehore taeara'u etabu rauhubuai e'oina'u ba 'ari hau'u ai ebaona'u. \p \v 12 Ia rauhubu kipona hanona erobe, rauhubu 'abina kipona abomo erobe, weiakia hanona tebero mai tenamo. \v 13 Uahomana raninai taba namona weiana hauna ehore au e'u 'ari tabanai eao, u? Aha'i 'akina. Rauhubu 'abina namonai ki'a ehore au here'uai 'ari ebaramana buonai, ki'a hanona i'iobi haraiai keao, rauhubu 'abina paunai ki'a hanona ki'a tohanai eao. \s1 Ki'a Eka Mauri Nipoki aina. \p \v 14 Ha'iobina rauhubu hanona Tirama 'eunai emai, ia au hanona hauani 'eunai aeao, ki'a ehore ekawana'u ena ta'ara ia'inai naeao. \v 15 Au taba nababaina hauna obona a'i naobo, pokina nanuatae aina kababaina hauna a'i nababaina, ia taba 'arina a'i na'ari hauna nababaina. \v 16 Rauhubu ehore namo mai ki'a ebaihanaka. Ba taba a'i nanuatae aina hauna nababaina raninai, au nabatohana rauhubu hanona enamo. \v 17 Ua buonai nababaina hanona au kipo'u toha'u aha'i, ia ki'a ao'uai nemiaho hauna. \v 18 Au na'iobina taba ha namona ao'u ai a'i nemiaho, weiana hauani'u ena nuataeai a'i nemiaho, pokina au taba namona nanuatae aina kababaina ia ibabainai hanona a'i nitaina. \v 19 Aka namona nanuatae aina kababaina hauna a'i nababaina, haeamona aka ki'a obokia ibabaikia a'i nanuataeai haukia nababai to'o baihana. \v 20 Ia taba a'i nanuatae aina hauna nababaina raninai, nibabaina hauna hanona au toha'u aha'i, ia ki'a ao'uai nemiaho hauna niaka. \p \v 21 Weiana au aka taearana ha atabu ahina, au e'u nuatae aka namona kababaina, ia aka ki'a obokia mo tiwaira tina. \v 22 Ao'u tohana Tirama ena rauhubu niaonamo aina. \v 23 Ia hauani'u ai rauhubu haeai niaka aihana, rauhubu weiana rauhubu ao'uai nemiaho hauna nehuarina, weiana hanona hauani'u ai niaka ki'a ena rauhubu ba'anai nebirina'u nibawapurana'u. \v 24 Au ki'a'u, aoko'o'u! Tai kehore au hauani'u neiana niaoaina'u 'ari 'ekanai hauna herenai kebamaurina'u? \v 25 Ia Tirama napaina Iesu Keriso eka Obiapaka eba maurina'u paunai. Ua buonai e'u mauri hanona nahomana, au ao'u tohana hanona Tirama ena rauhubu ta'arana ia'inai niao, ia hauani'u hanona ki'a ena rauhubu ta'arana ia'inai niao. \c 8 \s1 Keriso Eka Ki'a Ea'i Obo Ia Auba Robe Ebenaka. \p \v 1 Weiana buonai bariu Keriso Iesu aonai ṯemiaho haukia hanona puma ha a'i katehoaina. \v 2 Pokina Keriso Iesu paunai Auba Robe rauhubuna mauri nimaiaina hauna ehore ki'a mai 'ari rauhubuna 'eukiai aba erubu obona'u. \v 3 Hauani ena 'abe'abe paunai rauhubuai a'i ketaina 'ekanai Tirama ehore ebabaina. Ia ehore Nahuna hamomona euhuna, ki'a hauna 'abana ki'a 'aranai eao, maearima ekia puma ikoinai ehoaina. \v 4 Weiana hanona aika hauani ena aka ki'a obokia a'i nahababai, Auba Robe ena nuataeai nahamiaho hauka aokai rauhubu ena nuatae bero akana kebaore haraina. \p \v 5 Hauani ena nuataeai ṯemiaho haukia hanona hauani tabakia mo tiraonanakia, ia Auba Robe ena nuataeai ṯemiaho haukia hanona Auba Robe ena aka tabakia tiraonanakia. \v 6 Hauani ena raona ke'uai aina puana hanona 'ari, ia Auba Robe ena raona ke'uai aina puana hanona mauri banaibanai mai baibua. \v 7 Hauani ena raona ne'uai aina hanona Tirama ni'oatana, pokina weiana hanona Tirama ena rauhubu a'i nika'aina abomo kebabaina a'i ketaina. \v 8 Weiakia hauani ena raonai ṯemiaho haukia hanona Tirama ibaonamonai hanona a'i ketaina. \p \v 9 Ia wai Tirama ena Auba Robe aomiai nemiaho raninai, wai hanona hauanimi a'i nibaka'animi, ia Auba Robe nibaka'animi. Ia hau ha aonai Keriso ena Auba aha'i hauna hanona Keriso ena maearima aha'i. \v 10 Aomiai Keriso nemiaho raninai hauanimi hanona abe'ari ki'a paunai, ia aubami hanona emauri bero paunai. \v 11 Ia Tirama Aubana weiana Iesu 'ariai ebamikirina hauna aomiai nemiaho raninai Keriso Iesu 'ariai ebamikirina Tiramana kehore wai hauanimi kate'ari haukia abomo keba maurinakia ena Auba Robe aomiai nemiaho paunai. \s1 Auba Robe Eaoainaka Tirama Nahunai Haeao. \p \v 12 Weiana paunai uaho'aba'u e, aika hanona kahaka, ia hauani 'euna 'ara horeai aha'i, abomo hauani ena nuataeai a'i kahamauri. \v 13 Pokina hauani ena nuatae 'ekakiai komiaho raninai oi hanona ko'ari Tirama wairanai, ia Auba Robe ena nuataeai hauani ena aka ki'a obokia koba 'arinakia raninai oi hanona komauri banaibanai. \v 14 Pokina weiakia Tirama ena Auba Robe ne'uai ainakia haukia hanona Tirama nahuna. \v 15 Wai hanona ta'ara'i mai ta'u aubana a'i toa'ina ia Auba Robe toa'ina, weiana hanona niaoainimi Tirama nahunai\f + \fr 8:15 \ft (15) 'ao \+it bakiro nahunai\+it*\f* tuao, Auba Robe weiana hiabunai Tirama nahaparina, “Hama'u,\f + \fr 8:15 \ft (15) 'ao “\+it Papa\+it*”\f* au Hama'u.” \v 16 Auba Robe weiana aika aubaka ohi tibatohana aika hanona Tirama nahuna. \v 17 Bariu aika Ia nahuna raninai aika hanona barina kaha'ina hauka. Tirama barina kaha'ina hanona Keriso kipokia Ia nahunai kahaeao Tirama barina kaha'ina. Weiana Keriso kipokia ena haiara kahahaiara aina raninai ia nuabina abomo kaha'ina. \s1 Wairai Kupa Aiaranai Nuabi Aonai Kahamiaho. \p \v 18 Au naraonana bariu rani neiana aika nahahau haiara aina hanona taba papakia, ia nuabi weiana muriai aika 'eukai kewaira tina hauna keapa'ua ki'a baha. \v 19 Tirama ebabai tabakia ikoikiai hanona tibai'imai ekia nuatae apa'uana Tirama nahuna katewaira tina. \v 20 Pokina terama tabakia ikoikiai hanona taba anikia aha'i ba'anai ṯemiaho, 'a ekia nuataeai aha'i, ia Tirama ena nuataeai. \v 21 Terama tabakia hanona hauani parina ena ibiri 'iniai kateirubu, Ba Tirama nahuna ekia nuabi irubuna aonai katemiaho haeamo. \p \v 22 Weiana aika ha'iobina terama tabakia maikoinai hanona mai ao pumakia matoha babi'e miori keba ramana haiarana 'abana emai mo bariu rani neiana. \v 23 Iamo ikupaiakia aha'i, Tirama ena buabua kori'uaina Auba Robe ha'ina hauka abomo aoka niao puma mai nahabai'ima Tirama nahunai kebaonaka mai hauanika maikoina kebamaurinakia. \v 24 Aika nuatae apa'uana neianai mauri ha'ina. Ia nuatae apa'uana weiana aba haihana raninai a'i kahanuatae aina. Tai hanona taba aba ea'ina hauna nuatae apa'uanai kebaona? \v 25 Ia taba a'i naha'i bahana hauna nahanuataeai apa'uana raninai, aika hanona mai bakiroka kahabai'ima. \p \v 26 Taeara ihobonai Auba Robe hanona nibarainaka eka 'abe'abe aokiai, aika aea kahabahuba'ari aiho hanona a'i naha'iobina, ia Auba Robe kipona nihore nibahuba'ari mai ao pumana maearima ke'abi a'i ketaina haunai ninoinoi aika paukai. \v 27 Abomo maearima aokia neihanakia Tiramana hanona Auba Robe ena raona tabana e'iobina, pokina Auba Robe hanona Tirama ena maearima paukiai ninoinoi Tirama ena nuatae ihobonai. \p \v 28 Aika naha'iobina Tirama ebabainakia tabakia ikoikiai hanona tiaka haeamo Tirama tiraona'au aina haukia mai ena nuataeai eaparinakia haukia ibanamokiai. \v 29 Pokina Tirama weiakia e'iobi 'uainakia haukia eba'orunakia Nahuna ihobonai kateao, ba Keriso hanona hau pakanai keao uaho'abana ikoikiai baiatakiai. \v 30 Eba'orunakia haukia ia ehore eaparinakia, eaparinakia haukia ia ehore beroai ebaonakia, beroai ebaonakia haukia ia ehore ena nuabi ebenakia. \s1 Taba Ha Tirama Ena Raona'au Herenai A'i Kea'iparenaka. \p \v 31 Uahomana raninai taba neiakia aea kaharoba ahuai aihonakia? Tirama aika nitainaka raninai tai hanona aika ke'oatanaka? Tai ha aha'i. \v 32 Ia nahuna hamomona a'i eubo aina, aika ikoikai paukai ebaibeni ai 'abaeana. Nahuna ebenaka buonai taba ikoikiai abomo kebeni 'abaeanaka. \p \v 33 Tai kehore Tirama ena a'itaea haukia atetua 'ekanai kehorotinakia? Tai ha aha'i. Tirama hanona ia niba tohanakia a'i tebeho. \v 34 Ba tai hanona puma kebenakia? Tai ha aha'i. Pokina Keriso Iesu e'ari, haeamona emikiri mue, ia hanona Tirama itipana tainai nemiaho, aika paukai ninoinoi. \v 35 Tai kehore Keriso ena raona'au ai kea'i parenaka? Atetua kehore 'ao bahaiara kehore 'ao bai'oata kehore 'ao arobo kehore 'ao uraru kehore 'ao ta'u kehore 'ao kareba kehore 'ao? Tai ha aha'i. \v 36 Atetua weiakia hanona Puka Robenai tererena ihobona etibaha, \q1 “Ai hanona oi paumuai rani \q1 ikoikiai 'ari ṯawairana, \q1 ai hanona mamoe ai tibaonamai \q1 kateahu 'arinamai.” \qr Sal 44.22 \m \v 37 Ia taba neiakia ikoikiai aokiai aika hanona hatarahi, niraona'au ainaka hauna paunai. \v 38 Pokina au aba a'iobi tohana, weiana 'ari 'ao mauri, anerukia 'ao hiabu aubakia,\f + \fr 8:38 \ft (38) auba ki'a obokia taburakia\f* bariu ṯemiaho tabakia 'ao wairai katemai tabakia, hiabu haeai haeai, \v 39 hano 'ubinai 'ao hano ba'anai, terama tabakia ikoinai ha kehore Tirama ena raona'au herenai a'i kea'i parenaka, pokina aika eka Obiapaka Iesu Keriso aonai nahamiaho paunai. \c 9 \s1 Tirama Isaraela Haukia Etina'anakia. \p \v 1 'Abi tohana nahinana Keriso aonai, au hanona a'i nabai'oi Auba Robe abomo ao'u e'iobina. \v 2 E'u ao ko'o hanona eapa'ua, ao aro'ari ao'uai hauna ena pua aha'i. \v 3 Au kipo'u nanuatae hanona peururu aina'u Keriso 'eunai pa'eho 'ekanai uaho'aba'u weiakia e'u itubu haukia patemauri paunai. \v 4 Ia hanona Isaraela haukia, Tirama nahunai teao mai ena nuabi ebawaira tinana herekiai, herekiai 'abi'uai robena ebabaina rauhubu ebenakia, marea robe tohanai tekuti mai 'abi'uai tea'ina. \v 5 Ia 'aba'abakia hanona maearima apa'uakia, ia ekia kupuai hanona Keriso hauaniai erama, ia hanona taba ikoikiai nipoki ainakia Tiramana, kahabanamona banaibanai. Amen. \p \v 6 Au a'i natibaha Tirama ena 'abi'uai hanona e'eho, pokina Isaraela kupunai terama haukia re'a ikoikiai Isaraela haukia tohakia aha'i. \v 7 Aberahamo 'aba'abanai mo ia ikoikiai hanona nahuna tohakia aha'i. Pokina Tirama Aberahamo ehina bena “Isako herenai katerama haukia mo 'aba'abamu ai kateao.” \v 8 Anina hanona miori hauaniai terama haukia hanona Tirama nahuna aha'i. Ia Tirama ena 'abi'uaiai katerama miorikia hanona Aberahamo nahuna tohakiai kateao. \v 9 'Abi'uai hanona ṉa ehina aihona, “Ihau wairai rani nahomanai au kamue hanona Sara miori ha keba ramana.” \p \v 10 Weianai mo aha'i, ia Rebeka nahuna bai'apaea terama hamakia hamona Isako aika 'aba'abaka ena raniai abomo ihobo. \v 11 Ia miori a'i terama baha mai taba ha namona 'ao ki'a obona a'i tebabai bahana aonai, Tirama ena a'itaea hanona aba ena nuataeai ebabaina. \v 12 Ekia babai paunai aha'i ia ena apariai ebabaina, Tirama Rebeka ehina bena etibaha, “Hau pakana kehore hau i'irina ta'arana kea'i.” \v 13 Puka robenai tererena ihobona etibaha, “Au Iakobo araona'au aina ia Esau 'arina a'i a'ari.” \p \v 14 Uahomana raninai taba kaha'uahina? Tirama hanona ena babai a'i tebero, u? Aha'i 'akina. \v 15 Tirama ehore Mose ehina bena etibaha, \q1 “Au pabarainakia haukia hanona \q1 kabarainakia mai paoko'o ainakia \q1 haukia hanona kaoko'o ainakia.” \qr Eso 33.19 \m \v 16 Ua buonai Tirama maearima etina'ana hanona hau ha ena nuataeai 'ao aro'ariai aha'i, ia Tirama ena aoko'oai. \v 17 Puka robenai Tirama Parao ehina bena etibaha, “Au oi obia aranai ahorotini'o ena poki hanona neiana. E'u hiabu heremuai kabaiha baihaina, weianai hanopaka maikoinai au ata'u katehinana.” \v 18 Weiana buonai Tirama mo ena nuatae ihobonai keaoko'o ainakia haukia niaoko'o ainakia, aokia keba pahihinakia haukia aokia niba pahihinakia. \s1 Tirama Ena Opuere Mai Aoko'o. \p \v 19 Uahomana raninai wai ha au kohina bena'u kotibaha, “Ua nihoma raninai, aehoma buonai Tirama eka beho nitabunakia? Tai kehore Tirama ena nuatae kekaiabuna?” \v 20 E'u hau e, oi hau aea homamu, Tirama ena 'abi nubamuena? Uro a'i kehore ebabaina hauna a'i kehina bena, “Taba buonai ṉa obabai aihona'u?” \v 21 Uro babai hauna hanona mai ena bero ia kehore tipu hamonai uro kebabainakia, ha hanona uro namona aka apa'uakiai keaka, ha hanona uro 'abaeana aka papakiai keaka. \p \v 22 Tirama hanona matoha uro babai hauna 'abana ena nuatae hanona ena opuere mai ena hiabu kebaiha baiha aina, iamo aona nia'i 'inina niopuere ainakia haukia herekiai keaomo 'ari ranina eba'oruna hauna kemai. \v 23 Abomo enuatae ena nuabi apa'uana kebawaira tinana niaoko'o ainakia haukia herekiai hanona mai ena bero, weiakia aba eba'orunakia haukia hanona ena nuabi katea'ina. \v 24 Uro hanona aika eaparinaka hauka, Iuda haukia mo aha'i, 'a rama haeai haukia baiatakiai abomo. \v 25 Mahabanai hauna Hosea ena pukai ehinana ihobona etibaha, \q1 “E'u maearima tohakia aha'i \q1 haukia kaparinakia \q1 ‘e'u maearima.’ \q1 Itubu weiana a'i naraona'au aina \q1 hauna kaparina \q1 ‘e'u raona'au.’ \qr Hos 2.23 \q1 \v 26 Ehina benakia, \q1 wai hanona au e'u maearima aha'i \q1 'ekanai haeamona keaparinakia \q1 ia hanona Mauri Tiramana \q1 nahuna.” \qr Hos 1.10 \p \v 27 Mahabanai hauna Isaia Isaraela haukia poukia ehinana etibaha, \q1 “Isaraela maearimakia patebo'o \q1 ki'a poe 'anona 'abana, \q1 ia harina bita 'akimo bamauri \q1 katea'ina. \q1 \v 28 Obiapaka kehore noanoai bakai \q1 'abina hanopakai kehore hore \q1 haraina.” \qr Isa 10.22, 23 \m \v 29 Ihobonai mo Isaia ehina 'uaina 'abana, \q1 “Tabura Obiapakana 'aba'abamai \q1 baika a'i pehabonakia raninai \q1 ai hanona Sodoma mai Gomora \q1 ihobokiai pataeao.” \qr Isa 1.9 \s1 Rama Haeai Haukia Tea'ikakauma Ia Isaraela Haukia A'i Tea'ikakauma. \p \v 30 Ua buonai taba ṉa kahahoma? Rama haeai haukia bero a'i titabuna ia aba tea'ina, weiana hanona a'ikakaumai tea'ina. \v 31 Ia Isaraela haukia rauhubu taearanai bero tetabuna, ia a'i tetabu ahina. \v 32 Taba buonai a'i tea'ina? Pokina a'ikakaumai a'i tetabuna ia teraonana akai katetabu ahina. Ia haukia kaikai rea piharanai weia tekai. \v 33 Puka Robenai tererena ihobona etibaha, \q1 “Moihana Siona oeo aonai \q1 pihara ha ahorotina \q1 weianai maearima kebakai kai \q1 reanakia, haeamona wairo \q1 piharana weiana kehore \q1 keba'ehonakia. \q1 Ia tai nia'ikakauma hauna \q1 hanona a'i kehaumaea.” \qr Isa 8.14; 28.16 \c 10 \s1 Isaraela Tirama Ena Aka A'i Teiha Tinana. \p \v 1 Uaho'aba'u e, mai ao'u ikoinai e'u nuatae abomo e'u bahuba'ari niao Tirama herena, Isaraela haukia hanona patemauri. \v 2 Au a'iobina ia hanona aokia tohanai Tirama tenuatae aina, ia 'abi tohana herenai ekia 'iobi aha'i. \v 3 Ia a'i te'iobina bero hanona Tirama herenai nimai, ia kipokia mo ekia bero tebakori haukia tia'i 'ini. Weiana buonai Tirama ena bero a'i tea'i taeana. \v 4 Ia Keriso hanona rauhubu ebaorena, ba katea'ikakauma haukia ikoikiai hanona bero katea'ina. \p \v 5 Mose ehore rauhubu ai bero kea'ina robana eahuna etibaha, “Hau ha rauhubu taina ketai hanona ia aba kemauri.” \v 6 Ia bero a'ikakaumai nimai hauna ṉa e'abi aiho, “Aomiai a'i kato'abi, Tai kekara'au keao kupa?” (Weia Keriso kebaririna.) \v 7 'Ao, “Tai keriri keao 'uri aonai?” (Weia Keriso 'ari haukia baiatakiai kebakara'auna.) \v 8 Taba e'uahina hauna hanona neiana, “Tirama ena 'abi hanona wai heremiai, pinamiai mai aomiai.” Weiana hanona a'ikakauma 'abinai, ai ṯahore ṯairoro aina. \v 9 Pou hanona nahomana, oi pinamuai kohina pouna ‘Iesu hanona Obiapaka,’ abomo Tirama hanona ia 'ariai ebamikirina hauna aomuai koa'ikakauma raninai oi hanona komauri. \v 10 Pokina aomuai oa'ikakauma hanona aba obero Tirama wairanai, abomo pinamuai kohina pouna hanona komauri. \p \v 11 Weiana Puka Robenai e'abi etibaha, “Ia katea'ikakaumana haukia ikoikiai hanona a'i katehaumaea.” \v 12 Iuda mai rama haeai haukia baiatakia ekia haeai hanona aha'i. Pokina Tirama hanona hamona ikoikiai ekia Obiapaka abomo atanai ṯekuti haukia ikoikiai hanona banamo nibenakia. \v 13 Puka Robenai e'abi ihobonai, \q1 “Obiapaka atanai tiapari \q1 haukia ikoikiai hanona \q1 katemauri.” \qr Iol 2.32 \p \v 14 Ba weiakia herenai a'i tia'ikakauma haukia hanona aea kateapari aihona? Haeamona pouna a'i teona haukia hanona aea katea'ikakauma aihona? Abomo hau ha herekiai a'i keiroro raninai pou aea kateo'o aihona? \v 15 Mai pou ihinana haukia a'i kateuhunakia raninai pou hanona aea kateiroro ai aihona? Puka Robenai tererena ihobonai, “Pou namona timaiaina haukia hanona aekia hama ua tenamo aiho!” \s1 Isaraela Haukia Pou Namona A'i Tea'itaeana. \p \v 16 Ia Isaraela haukia bo'ona hanona pou namona a'i tea'i taeana. Isaia e'abi ihobona, “Obiapaka e. Tai hanona emai pou tea'ikakaumana? Tai aha'i.” \v 17 Weiana buonai a'ikakauma hanona pou ionai nimai, mai aia o'o hanona Keriso ena 'abiai nimai. \p \v 18 Ia au nabakai bakai, pou a'i teona, u? Aha'i. Pou hanona aba teona. Puka Robenai e'abi, \q1 “Aiakia hanona aba ekarahi eao \q1 hanopaka ikoikiai aokiai, \q1 abomo ekia 'abi hanona hanopaka \q1 puana abira abira etabu \q1 ahinakia.” \qr Sal 19.4 \m \v 19 Haeamona nabakai bakai, Isaraela haukia obo a'i teobo, u? Aha'i, obo teobo. Kori 'uaina Tirama ena 'abi Mose ehinana, \q1 “Wai kabawamurunimi \q1 hanopaka haeai maearimakia \q1 atakia aha'i haukia herekia, \q1 mai wai kabaopuerenimi hanopaka \q1 weiakia ekia aotipa Tirama \q1 herenai aha'i haukia herekiai.” \qr Deu 32.21 \m \v 20 Abomo Isaia aona ebataburana e'abi etibaha, \q1 “Weiakia a'i tetabuna'u haukia \q1 hanona tetabu ahina'u. \q1 Abomo a'i tenoina'u haukia \q1 herekiai kipo'u abawaira \q1 tinana'u.” \qr Isa 65.1 \m \v 21 Ia Isaraela 'abikia ehinana etibaha, \q1 “Beraura hamona maikoina \q1 ima'u atiu ahina weiakia \q1 aia a'i tio'o mai tikamuri \q1 haukia na'imanakia katemue.” \qr Isa 65.2 \c 11 \s1 Tirama Isaraela Eaoko'o ainakia. \p \v 1 Ua buonai au haeamona nabakai bakai, Tirama ena maearima ebaki'anakia, u? Aha'i 'akina. Au abomo Isaraela hau'u, Aberahamo 'aba'abana, Beniamina ena itubu hau'u. \v 2 Tirama ena maearima etina'a 'uainakia haukia hanona a'i ebaki'anakia. Puka Robenai mahabanai hauna Elia robana eahuna 'abina wai aba to'iobina. Elia ehore Tirama wairanai Isaraela haukia ehinau ainakia etibaha, \v 3 “Obiapaka e, ia emu mahabanai haukia aba teahu 'arinakia, mai emu itara robekia aba terubu 'iti 'itinakia, au mo ikupaia'u namiaho, abomo titabuna'u kateahu 'arina'u.” \v 4 'A Tirama Elia ena 'abi ebamuena taba ṉa ehoma? Ia etibaha, “Au hanona kipo'u e'u maearima aba taha 'abaihau hamomo (7,000) bai'oi tiramana Baala a'i tekuti aina haukia abauhu ahinakia.” \p \v 5 Weiana bariu abomo taeara ihobonai maearima harina Tirama ena aoko'o hoanai ea'i taeanakia haukia ṯemiaho. \v 6 Tirama ena a'itaea hanona ena aoko'o hoana paunai, ia maearima ekia aka paukiai aha'i. Ekia aka paukiai ea'i taeanakia raninai Tirama ena aoko'o hoana hanona anina aha'i.\f + \fr 11:6 \ft (6) 'ao \+it a'i keaka.\+it*\f* \p \v 7 Uahomana raninai taba ṉa kahahoma? Isaraela haukia taba titabuna hauna hanona a'i tetabu ahina, ia Tirama ea'i taeanakia haukia tebabita mo weiana tetabu ahina. Ia harina bo'ona hanona aokia teba pahihina. \v 8 Puka Robenai tererena ihobona etibaha, \q1 “Tirama ehore aokia eba \q1 paruanakia, mahakiai a'i \q1 teihaiha mai haiakiai aia \q1 a'i teona emaimo bariu.” \qr Deu 29.4; Isa 29.10 \m \v 9 Abomo Davida Tirama ehina bena etibaha, \q1 “Ekia tatu 'itarana hanona rio \q1 mai ba'ai kate'aeana \q1 ba katebato'onakia kate'eho \q1 puma katea'ina. \q1 \v 10 Mahakia kobaparua 'arinakia \q1 a'i kateiha, mai kapekia \q1 kobabeho baihanakia \q1 rani ikoinai.” \qr Sal 69.22, 23 \s1 Tirama Ena Bamauri Rama Haeai Haukia Tea'ina. \p \v 11 Uahomana raninai haeamona nabakai bakai, ia hanona rioai teto'o te'eho aba tepua baihana, u? Aha'i 'akina. Ia ekia 'eho paunai rama haeai haukia bamauri aba tetabu ahina, ba Isaraela haukia ia katewamuru ainakia. \v 12 Isaraela haukia ekia behoai hanopaka maearimakia banamo rarina tetabu ahina, abomo Tirama ena bamauri aonai te'eho hanona rama haeai haukia banamo rarina tetabu ahina. 'A Isaraela haukia ikoikiai Tirama ena bamauri aonai katetoto raninai, banamo hanona keapa'ua ki'a baha. \p \v 13 Au hanona wai rama haeai haumi nahina benimi. Au Tirama ena iuhubeau hau'u rama haeai haukia 'eukiai paunai, aka nababaina hauna kapaina. \v 14 Weiana kababaina aonai e'u nuatae apa'uana e'u rama haukia kaba wamurunakia Keriso kate a'ikakaumana, ba Tirama kehore baika kebamaurinakia. \v 15 Tirama Isaraela haukia ebaki'anakia paunai hanopaka maearimakia ehaunakia. Ba Tirama Isaraela haukia kea'i totonakia raninai taba kerama? Weiana hanona 'ari haukia katemauri. \p \v 16 Parawa puapuana Tirama nahabena hauna erobe raninai parawa maikoina abomo erobe, ramu erobe raninai rena abomo terobe. \v 17 Olibe ibato rena baika aba ikabe obo 'ekakia Olibe 'aki rena patea'ina Olibe ibato huanai pate'apa to'ona, ramu hamonai hoho katea'ina, ba oi hanona Olibe 'aki rena. \v 18 Re weiakia tekabe obonakia haukia herekiai a'i koapa. Koapa re'a neiana koraonana, oi hanona ramu a'i nubaraina, ia ramu hanona oi nibaraini'o. \p \v 19 Ua buonai oi hanona ko'abi, “Re weiakia tekabe hurinakia 'ekakiai au pa'e kate'apa to'ona'u.” \v 20 'Abi tohana, ekia a'ikakauma aha'i paunai Tirama ebamohu hurinakia, ia oi hanona emu a'ikakauma buonai 'ekanai okoroti. Ua buonai a'i koapa, ia kota'u. \v 21 Pokina Tirama re tohakia a'i eaoko'o ainakia raninai, oi abomumo a'i keaoko'o aini'o. \v 22 Weiana buonai Tirama ena namo mai ena pahihi koraonana, weiakia te'eho haukia hanona Tirama herekiai nipahihi, ia ena namo aonai komiaho hanona oi heremuai kenamo. Ua a'i kobabai aiho raninai, oi abomo ikabe huri. \v 23 Ia ekia kamuri kamuri patehabonakia raninai Tirama kehore ke'apa to'o muenakia, pokina ua kebabai aiho hanona ketaina. \v 24 Wai rama haeai haumi hanona matoha 'aki matiuna rena 'abana, ua buonai i'apa to'o matiu ibato hauna huanai hanona ke'ama'ama. Ba Tirama kehore Olibe ibato rekia ikabe huri haukia matiukia tohakiai ke'apa to'o muenakia hanona ke'ama'ama ki'a baha. \s1 Tirama Ena Aoko'o Maearima Ikoikiai Ahakiai. \p \v 25 Uaho'aba'u e, au nanuatae wai 'abi bunina neiana kato'iobina, kipomi emi aotipa a'i katoapaina. 'Abi bunina weiana hanona Isaraela haukia bariu baika aokia tibapahihi keaomo Tirama etina'anakia rama haeai haukia ikoinai katekatoto 'uai. \v 26 Ba Isaraela haukia ikoikiai katemauri. Puka Robenai ererena ihobonai etibaha, \q1 “Siona ai bamauri hauna \q1 ha kemai. \q1 Ia kehore Iakobo 'aba'abana \q1 herekiai Tirama ia'i ki'ana \q1 tabakia kebairu parenakia. \q1 \v 27 Rani weianai ekia ki'a \q1 ka'i parenakia Au e'u 'abi'uai \q1 ihobonai.” \qr Isa 59.20, 21; 27.9 \m \v 28 Iuda haukia pou namona tibaki'ana ihobona Tirama ena 'ou haukiai tiao hanona wai rama haeai haumi emi namo tabanai eao, ia 'aba'abakia ea'i taeanakia paunai ia Tirama ena raona'au aonai ṯemiaho. \v 29 Pokina Tirama ena apari mai ena beruberu hanona a'i kebahaeaina. \p \v 30 'Uainai wai rama haeai haumi Tirama ena 'abi a'i toa'i taeanakia, ia bariu hanona wai Tirama ena aoko'o aba toa'ina, pokina Iuda haukia Tirama ena 'abi a'i tea'i taeana paunai. \v 31 Taeara ihobonai bariu Iuda haukia hanona Tirama ena 'abi a'i tia'i taeana, 'a aoko'o weiana toa'ina ihobonai ia abokiamo Tirama ena aoko'o weiana katea'ina. \v 32 Tirama ehore maearima ikoikiai 'abi a'i tia'i taeanakia 'ekanai ekaiabunakia, pokina weianai ena aoko'o kebaihanakia. \s1 Tirama Atana Kahabanamona. \q1 \v 33 Tirama hanona eaobero \q1 mai eaotipa ki'a baha \q1 ihobona 'aku 'ourana 'abana. \q1 Ena raona harai 'abina hanona \q1 tai kehore kehina haraina? \q1 Ena hoahoa taearana hanona \q1 tai kehore ke'iobi haraina? \q1 Tai aha'i. \m \v 34 Puka robenai e'abi, \q1 “Tai hanona Obiapaka \q1 aona e'iobina? 'ao, \q1 Tai hanona ia ena bairobe \q1 haunai eao? \qr Isa 40.13 \q1 \v 35 Tai kehore taba ha \q1 Tirama kebeni 'uaina \q1 ba Tirama taba weiana 'arana \q1 kehorena?” \qr Iob 41.11 \q1 \v 36 Taba ikoikiai ibaramakia hanona \q1 Tirama, taba ikoikiai Ia paunai \q1 tekarahi, abomo taba ikoikiai \q1 Ia 'eunai kateao. \q1 Nuabi hanona Tirama herenai \q1 keaomo banaibanai. Amen. \c 12 \s1 Eka Kuti Hoana Tohana. \p \v 1 Ua buonai uaho'aba'u e, Tirama ena aoko'o rarina 'akina paunai nanoinimi, hauanimi mai aomi maikoina Tirama katobena, baibeni tabakia mauri maurikiai kateao, katerobe Tirama aona katebanamona. Emi kuti hoana tohana\f + \fr 12:1 \ft (1) 'ao \+it Aubami kuti hoana\+it*\f* hanona weiana. \v 2 Hanopaka neiana ena hoahoa a'i katohobo hobo aina, 'a aomi katobamaha mahanakia emi mauri katobahaeaina, weianai Tirama ena nuatae hanona taba, ia niaonamo aina hanona taba mai namona tohana hanona taba kato'iobi haraina. \s1 Tirama Ena Ibeni Ebeni'o Hauna Akana Kobabaina. \p \v 3 Barai barai apa'uana ebena'u paunai, au wai ikoimiai nahina benimi. Kipomi a'i katoraona apa'uanimi, ia kipomi katoraona raona, aomi katebero, Tirama ehore ha ha emi a'ikakauma aea homakia ebenimi ihobokiai. \v 4 Aika hauanika hanona hamona ia puana hanona ebo'o, ia ekia aka hanona haeai haeai. \v 5 Taeara ihobonai aika hanona habo'o, ia Keriso aonai hanona hauani hamona, puakia haeai haeai nahabahamomo. \p \v 6 Tirama ena aoko'o hoanai beruberu tabakia haeai haeai aba ebenaka, hau ha ena beruberu hanona mahabanai re'a ia kemahabanai ena a'ikakauma ihobonai. \v 7 Hau ha ena beruberu ta'ara a'i re'a ta'ara kea'i, hau ha ena beruberu ba'iobi re'a keba'iobi. \v 8 Batabura hauna kebatabura, baibeni hauna kebaibeni mai aona ikoinai, 'uai hauna ke'uai mai bakirona, aoko'o hauna keaoko'o mai aonamona. \s1 Aoka Tohanai Uaho'abaka Kaharaona'au aina. \p \v 9 Emi raona'au hanona katobatohana. Ki'a tabakia 'arikia a'i kato'ari, namo tabakia kato babainakia. \v 10 Ha ha katoraona'au ainimi uaho'abami 'abana, abomo ha ha katomariki ainimi. \v 11 Katoaka tabura a'i kato'aboro. Auba hiabunai Obiapaka ena ta'ara katoa'ina mai aomi ikoinai. \v 12 Nuatae apa'uana aonai katoaonamo. Aro'ari ranikiai katotabura. Rani ikoikiai katobahuba'ari. \p \v 13 Tirama ena maearima ṯeuraru haukia katobarainakia. Baki haukia katoa'i taeanakia emi ituai. \p \v 14 Ti'oatanimi haukia Tirama katonoina kebanamonakia, a'i katoururu ainakia, ia katoba namonakia. \v 15 Tiaonamo haukia kipokia katoaonamo, weiakia tihaihai haukia kipokia katohai. \v 16 Ikoimiai emi miahoai aomi katehamomo. A'i katoapa, 'aiaunu haukia kipokia katomiaho haeamo. Kipomi emi aotipa a'i katoapainakia. \p \v 17 Hau ha ena aka ki'a heremiai hauna 'arana ki'ai a'i katobamuena, ia maearima ikoikiai wairakiai aka namokia katobabainakia. \p \v 18 Ketainimi taearanai, maearima ikoikiai kipokia baibuai katomiaho. \v 19 E'u hau e, ki'a 'arana kipomi a'i katobamuena, katohabona Tirama ena opuere kebabaina. Pokina Puka robenai aba tererena, “Obiapaka e'abi, 'Ara hore hanona au ima'u ai, au kahore 'arana kabamuena.” \v 20 Haeamona tererena, \q1 “Emu 'ou hauna mare'a ni'ari \q1 raninai aniani kobena, \q1 abomo 'akona ni'ororo \q1 raninai bei kobena. \q1 Babai neiana kobabaina \q1 hanona ia kobahaumaeana \q1 ihobona matoha 'aranai iruba \q1 nuhore 'auna.” \qr Her 25.21, 22 \m \v 21 Aka ki'a kehore wai a'i kehaoti boanimi, ia emi aka namokiai aka ki'a katohaoti boana. \c 13 \s1 Aika Kabamani Ena Hiabu Ba'anai Kahamiaho. \p \v 1 Maearima ikoikiai hanona tipoki ainakia haukia aiakia katea'i taeanakia. Pokina poki hanona kipona a'i erama ia Tirama herenai emai, poki haukia ikoikiai hanona Tirama ehore ebakorinakia. \v 2 Weiana hau ha poki hauna ni'oatana hanona ihobona mo Tirama ebakorina hauna ni'oatana, bai'oata akana nibabaina hauna hanona kipona ena puma ketabu ahina. \v 3 Pokina aka namona tibabaina haukia hanona poki haukia a'i tita'u ainakia, ia beho babai haukia mo. Oi nonuatae poki hauna a'i kota'u aina? Ua homana re'a aka namokia kobabai, ba ia kehore oi kebanamoni'o. \v 4 Ia hanona Tirama ena ta'ara a'i hauna emu namo akana nibabaina. 'A pobabai ki'a hanona ia pota'u aina. Pokina ia hanona tare a'i ea'i 'abaeana. Ia hanona Tirama ena ta'ara a'i hauna babai ki'a haukia 'arakia kebenakia. \v 5 Ua buonai poki haukia aiakia kahaona, puma herenai kahakapare paunai mo aha'i, ia raona bero paunai abomo. \p \v 6 Ua buonai wai abomo takiti monina tubaibeni, pokina ia hanona Tirama ena ta'ara a'i haukia, rani ikoinai barai barai akana neiana tibabaina. \v 7 Taba katobaibeni Kabamani herekiai haukia kato benakia. Moni bararo haeai haeai haukia katobaibeni, tita'u aina hauna katota'u aina, timariki aina hauna katomariki aina. \s1 'Abami 'Arikia Kato'ari Toha. \p \v 8 Hau ha herenai taba ha a'i koa'i 'abaea 'uaina, ia taba kahababai to'o baihana hauna hanona ha ha kaharaona'au ainaka. Herena hauna niraona'au aina hauna hanona rauhubu aba nika'ai haraina. \v 9 Rauhubu neiakia, ‘A'i konabau ki'a, a'i koahuahu, a'i kobainao, abomo hau ha ena taba a'i konuataeai 'abaeana’ mai rauhubu baika kipokia teba hamomonakia hanona 'abina apa'uana hamona neiana, ‘Heremu hauna koraona'au aina ihobona kipomu nuraona'au aini'o 'abana.’ \v 10 Hau ha mai ena raona'au hauna nihore herena hauna a'i nia'i ki'ana. Ua buonai katoraona'au hanona rauhubu maikoinai aba tubatohana. \s1 Ea Taearanai Kahaka'a. \p \v 11 Rani neiana tabana hanona to'iobina paruai katono'a raona'au akana katobabaina ranina aba ekara'au. Pokina popounai ha'ikakauma raninai ibamaurika beraurana hanona atau'ai 'a bariu hanona aba herekai. \v 12 Rabi aba niore mararani Iesu ena mai ranina hanona aba herekai. Ua buonai wapura akakia hamahabonakia, ia ea ena huari hoakia hama'inakia. \v 13 Eka hoahoa patenamo ihobona mararani nahababai 'abana. A'i kaharipu ripu, a'i kahainu 'ari, a'i kahanabau, a'i kaharea, a'i kaha'au, a'i kahawamuru. \v 14 Obiapaka Iesu Keriso hanona emi huari habuninai katobaona, ia hauanimi ekia nuatae akakia ki'a obokia a'i katoa'i taeanakia. \c 14 \s1 Uaho'abami Puma A'i Katobena. \p \v 1 Hau ha ena a'ikakauma e'abe'abe hauna katoa'i taeana, ia ena raonaraona weiana hauna a'i kato'abi baitaeai aina. \v 2 Hau ha mai ena a'ikakauma taba ikoikiai niani, ia ha ena a'ikakauma e'abe'abe hauna uma tabakia mo niani. \v 3 Taba ikoikiai niani hauna a'i niani hauna herenai a'i kea'i ki'ana abomo uma anianikia mo niani hauna taba ikoikiai niani hauna a'i ke'uahina, pokina Tirama ehore ia terarua aba ea'i taeanakia. \v 4 Oi hanona tai, hau ha ena ta'ara a'i hauna no'uahina? Ia kekori 'ini 'ao ke'eho re'a weiana hanona poki hauna ena hiabu. Ia hanona kekori 'ini pokina Obiapaka hanona mai hiabuna kebakori 'inina. \p \v 5 Hau ha niraonana beraura ha hanona etara ahi ba beraura baika, mai hau ha niraonana beraura ikoikiai hanona ihobo. Ha ha kipokia ekia raona raona katebakori harainakia. \v 6 Hau neiana niraonana beraura ha eapa'ua Obiapaka paunai, hau weiana taba ikoikiai niani Obiapaka paunai, pokina kateaniani raninai Tirama tibanamo 'uaina. Mai hau ha Obiapaka paunai aniani baika nibaki'anakia, ia abomo Tirama nibanamona. \p \v 7 Pokina aika baiatakai hau ha a'i nimauri ia kipona paunai, abomo hau ha a'i ni'ari ia kipona paunai. \v 8 Nahamauri hanona Obiapaka paunai nahamauri abomo kaha'ari hanona Obiapaka paunai kaha'ari. Ua buonai kahamauri 'ao kaha'ari re'a aika hanona Obiapaka 'euna. \v 9 Neiana buonai Keriso e'ari abomo emauri mue, 'ari mai mauri haukia ekia Obiapakai keao. \p \v 10 'A oi aehoma buonai uaho'abamu behoai nuhorotina? Aehoma buonai nua'i ki'ana? Aika ikoikai hanona Tirama wairanai ena bakai 'ekanai kahakoroti. \v 11 Puka robenai tererena ihobona, \q1 “Obiapaka ni'abi; \q1 Au namauri toha buonai, \q1 maearima ikoikiai au waira'u ai \q1 katekaipehu, abomo maearima \q1 ikoikiai pinakiai katehina \q1 pouna'u Au hanona Tirama.” \qr Isa 45.23 \m \v 12 Ua buonai aika ikoikai ha ha Tirama wairanai kipoka pouka kahahina. \s1 Uaho'abami A'i Katoba'ehona. \p \v 13 Ua buonai aika ha ha kipoka behoai a'i kahahorotinaka. Abomo uaho'abaka ia'i ki'ana 'ao iba'ehona ki'a aonai raonana a'i kaharaonana. \v 14 Au Obiapaka Iesu aonai a'iobina abomo nabatohana aniani tabakia ha kipona a'i eki'a Tirama wairanai, 'a hau ha niraonana aniani tabana ha eki'a raninai aniani weiana hanona eki'a ia kipona herenai. \v 15 Ia emu aniani tabana buonai uaho'abamu aona nubahaiarana raninai, oi hanona raona'au taearanai a'i nuka'a. Uaho'abamu weiana paunai Keriso e'ari hauna emu aniani koana hauna buonai a'i moa'i ki'ana. \v 16 Ua buonai nuraonana hoahoa oi heremuai enamo hauna ko'ima haraina ki'a obona a'i temehinana. \v 17 Pokina Tirama ena obia aiarana hanona aniani mai inuinu tabana aha'i, ia bero, baibua mai aonamo, weiakia hanona Auba Robe nimaiainakia. \v 18 Hau ha taeara neiakiai Keriso ta'arana nia'i hauna hanona Tirama ia niaonamo aina maearima abomo ena namo tibatohana. \p \v 19 Ua buonai rani ikoinai mai taburaka baibua taearakia kahatabu, abomo ha ha kahaba taburanaka. \v 20 Aniani paunai Tirama ena aka a'i koa'i ki'ana. Aniani ikoikiai hanona tenamo, iamo oi aniani tabana ha nuana paunai 'abamu ki'a aonai ketoto raninai ki'a hanona oi heremuai. \v 21 Uaho'abamu aona ibaro'arina akana a'i kobabaina hanona enamo, mahi weiakia a'i koani a'i koinu 'ari. \v 22 Ua buonai raona neiakia emu a'ikakaumai ko'ima harainakia Tirama mai oi torarua baiatamiai. Hau ha taba ha kipona niraonana ebero hauna nibabaina aonai, aka weiana paunai aona a'i kearo'ari hauna hanona enamo. \v 23 'A aona mai kai'au kai'auna nianiani hauna hanona Tirama ia puma nibena, pokina aniani weiana aonai ia a'i nia'ikakauma paunai. A'ikakaumai a'i tibabainakia tabakia ikoikiai hanona teki'a. \c 15 \s1 Kipoka A'i Kahabaonamonaka 'Abaka Kahabarainakia. \p \v 1 Aika a'ikakaumai hatabura hauka hanona a'ikakaumai te'abe'abe haukia ekia puma kahabuana. Aika kipoka eka aonamo mo a'i kahatabu. \v 2 Ha ha hereka haukia kahaba aonamonakia kipokia ekia namo paunai, weiana kehore ekia a'ikakauma kebataburana. \v 3 Pokina Keriso abomo kipona ena aonamo mo a'i etabuna. Puka Robenai tererena ihobona etibaha, \q1 “Bapo'o po'o 'abikia oi \q1 tebapo'o aini'o haukia \q1 au abomo tebapo'o aina'u.” \qr Sal 69.9 \m \v 4 'Uainai terere tabakia hanona aika ibamarereka paunai tererenakia, weiana Puka robena kahatuabina hanona aika bakiro mai tabura kebenaka keaomo nuatae apa'uana kahatabu ahina. \v 5 Au nabahuba'ari bakiro mai batabura nibaibeni Tiramana kehore Keriso Iesu murinai katoka'a raninai aomi keba hamomonakia. \v 6 Ba ikoimiai mai aomi hamona abomo aia hamonai Tirama aika eka Obiapaka Iesu Keriso Hamana katobanamona. \s1 Pouna Namona Rama Haeai Haukia Herekiai Abomo Teihobo. \p \v 7 Ua buonai 'abami katoa'i taeanakia ihobona Keriso ea'i taeanimi 'abana, babai weianai Tirama kahabanamona. \v 8 Au wai nahina benimi, Keriso hanona Tirama ena 'abi tohana paunai Iuda haukia\f + \fr 15:8 \ft (8) 'ao \+it itare tea'ina haukia\+it*\f* ekia ta'ara ia'ina haunai eao, Tirama ena 'abi 'uai 'aba'abakia herekiai haukia ibatohakia paunai, \v 9 abomo rama haeai haukia Tirama katebanamona ena aoko'o paunai. Puka robenai tererena Davida e'abi ihobona, \q1 “Ua buonai rama haeai haukia \q1 baiatakiai kabanamoni'o, \q1 abomo Oi atamu kahui aina.” \qr Sal 18.49 \m \v 10 Haeamona Mose e'abi etibaha, \q1 “Rama haeai haumi e, \q1 Tirama ena maearima kipokia \q1 katoaonamo haeamo.” \qr Deu 32.43 \m \v 11 Haeamona Davida e'abi etibaha, \q1 “Rama haeai haumi ikoimiai, \q1 Obiapaka katobanamona. \q1 Abomo maearima ikoimiai, \q1 ia katohui aina.” \qr Sal 117.1 \m \v 12 Haeamona Isaia e'abi, \q1 “Iese ena rama nininai \q1 hau ha kewaira tina, \q1 rama haeai haukia kepoki ainakia. \q1 Rama haeai haukia katehore \q1 ia ikupaiana katenuataeai \q1 apa'uana.” \qr Isa 11.10 \p \v 13 Au nabahuba'ari, nuatae apa'uana nibaibeni Tiramana kehore emi a'ikakaumai aonamo mai baibua ikoinai kebabonunimi. Weiana Auba Robe hiabunai emi nuatae keba apa'uana rani ikoinai. \s1 Paulo Rama Haeai Haukia Ekia Aka Haunai Eao. \p \v 14 Uaho'aba'u e, au a'iobi haraina wai hanona emi hoa namokia tebo'o, mai ikoimiai hanona a'ikakauma taearana to'iobi haraina buonai, kipomi ha ha katoba'iobinimi hanona ketaina. \v 15 Ia marere neiana aonai taba baika mai tabura'u arere benimi hanona wai ibaraonami, neiana hanona Tirama ena aoko'o hoana ebena'u paunai. \v 16 Au hanona Keriso Iesu ena ta'ara a'i hau'u ai aeao rama haeai haukia 'eukiai, kaka matoha robe hau'u Tirama ena pou namona kairoro aina, weiana Auba Robe ena barobe hiabunai rama haeai haukia hanona baibeni tabakiai kateao Tirama kea'i taeanakia. \p \v 17 Ua buonai Tirama ena aka nababaina hanona ṉapa Keriso Iesu aonai. \v 18 Au 'abi haeai haeai a'i kahinanakia, ia 'abi hamonamo kahinana, Keriso au ebaraina'u kairoro mai kaka rama haeai haukia herekiai kamaiainakia Tirama herena aiana kateka'aina hauna mo, \v 19 au e'u aka weiana aonai Auba robe hiabunai hoa mai babai hiabukia tewaira tina. Weiana Ierusalemai akakaiaro aeao mo Iluriko 'eka maikoina Keriso pouna namona airoroai orena. \v 20 Rani ikoinai e'u raona apa'uana hanona neiana, pou namona kairoro aina Keriso atana a'i te'iobina 'ekakiai. Weiana hanona hau ha ena hoboro ebakorina hauna ahanai e'u itu a'i mabakorina paunai. \v 21 Puka robenai tererena ihobona etibaha, \q1 “Pouna a'i teona haukia \q1 hanona kateihana, abomo aiana \q1 a'i teona haukia hanona \q1 kate'iobina.” \qr Isa 52.15 \s1 Paulo Eraonana Keao Roma. \p \v 22 Aka weiana ehore rani bo'okia eba'orona'u buonai, a'i awahi heremi. \v 23 'A bariu 'eka neianai e'u aka aba abaorenakia, abomo ihau bo'ona anuatae kawahi kaihanimi. \v 24 Ua buonai au nanuatae kakabanai Speini kaeao raninai kaihanimi, mai aonamo'u wai kipokia kahamiaho rani papana, murinai katobaraina'u kaeao weia. \p \v 25 Ia au bariu Ierusalema naeao Tirama ena maearima weia ṯemiaho haukia ibaraikia paunai. \v 26 Pokina Tirama ena marea maearimakia weiakia Makedonia mai Akaia hanokia haukia kipokia ekia nuataeai beruberu tabakia tebararo Tirama ena robe maearimakia Ierusalemai ṯeuraru haukia 'eukia. \v 27 Ia aka weiana tebabaina mai aonamokia. Ia ua tebabai aiho hanona ebero. Pokina Iuda haukia aubakia ena banamo rama haeai haukia kipokia tewatena buonai rama haeai haukia hauani ena banamo tabakia baika Iuda haukia Keriso tia'ikakaumana haukia katebenakia hanona ebero. \p \v 28 Aka neiana kabaorena, moni tebararona hauna kipo'u kaeaoaina Ierusalema haukia kabenakia murinai, kawahi kaihanimi ba Speini kaeao. \v 29 Au na'iobina, kawahi heremi raninai Keriso ena banamo maikoinai kawahi aina. \p \v 30 Uaho'aba'u e, eka Obiapaka Iesu Keriso paunai abomo raona'au weiana Auba robe ebenaka hauna paunai nanoinimi, emi bahuba'ari ai kipokia kahabahamomo Tirama katonoina au pau'u ai. \v 31 Emi bahuba'ari ai Tirama katonoina Iudea aonai Iesu Keriso a'i tia'ikakaumana haukia imakiai kebamaurina'u, abomo Tirama ena maearima weia Ierusalemai ṯemiaho haukia e'u aka neiana katea'i taeana mai aonamokia. \v 32 Uahomana raninai Tirama ena nuataeai kawahi heremi mai aonamo'u, abomo kipokia kahabatabura haeamonaka. \p \v 33 Baibua nibaibeni Tiramana ikoimiai heremiai kemiaho. Amen. \c 16 \s1 Paulo Ena Banamo 'Abikia. \p \v 1 Au wai naba'iobinimi haibuka Foibe niwahi, ia hanona Kenkrea aiara apa'uana Tirama ena marea ena aka\f + \fr 16:1 \ft (1) \+it Diakono\+it*\f* babi'ena ha. \v 2 Nanoinimi Obiapaka atanai katoa'i taeana, ihobona Tirama ena robe maearimakia tua'i taeanakia 'abana, abomo ena nuatae akanai hanona katobaraina, pokina ia ehore maearima bo'ona ebarainakia, au abomo ebaraina'u. \q1 \v 3 E'u banamo Priskila mai Akula katobenakia, \m ia hanona au kipokia Keriso Iesu ena aka tababaina haukia. \v 4 Terarua au pau'uai ekia mauri a'i teraonana. Banamo 'abina nabenakia, aumo ikupaia'u aha'i, ia rama haeai haukia ekia Tirama ena marea haukia ikoikiai abomo banamo 'abina tebaibeni. \q1 \v 5 E'u banamo terarua ekia ituai tito'u haukia weiakia Tirama ena marea haukia abomo katobenakia. \q1 E'u banamo e'u raona'au hauna Epaineto katobena, \m ia hanona Asia aonai hau kori'uaina ena mauri ebaibeni Keriso 'euna. \q1 \v 6 E'u banamo Maria katobena, \m ia hanona wai paumiai aka apa'uana ebabaina. \q1 \v 7 E'u banamo hatia'a'u Androniko mai Iunia katobenakia, \m ia terarua mai au kipokia wapura itunai tamiaho. Iuhubeau haukia ia terarua te'iobi harainakia, ia hanona Keriso tea'ikakauma 'uaina ba au hanona muriai. \q1 \v 8 E'u banamo Ampilia katobena, \m Obiapaka aonai naraona'au aina. \q1 \v 9 Abomo e'u banamo Urebano katobena, \m taka haeamo Keriso aonai, \q1 e'u raona'au hauna Staku abomo e'u banamo katobena. \q1 \v 10 Abomo e'u banamo Apele katobena, \m ia hana atetua terama ranikiai ena a'ikakaumai ekori 'ini Keriso aonai. \q1 E'u banamo Aristobulo ena itu haukia katobenakia. \q1 \v 11 E'u banamo hatia'a'u Herodiona katobena, \q1 e'u banamo Nakiso ena itu haukia katobenakia, \m ia hanona Obiapaka aonai haukia. \q1 \v 12 E'u banamo Trupena mai Truposa katobenakia, \m ia hanona Obiapaka paunai aka tebabai harai babi'ekia. \q1 E'u banamo e'u raona'au babi'ena Peresi katobena, \m ia hanona Obiapaka aonai aka rarina 'akina ebabaina. \q1 \v 13 E'u banamo Obiapaka etina'ana hauna Rufo mai hinana ohi katobenakia, \m ia hinana hanona au hina'u ai eao. \q1 \v 14 E'u banamo Asunukrito, Pilegon, Hereme, Patroba, Herema mai kipokia ṯemiaho haeamo haukia katobenakia. \q1 \v 15 E'u banamo Pilologo, Iulia, Nerea haibuna ohi abomo Olumupa mai Tirama ena robe maearimakia ikoikiai ia kipokia ṯemiaho haeamo haukia katobenakia. \q1 \v 16 Ha ha baipau robenai kipomi katobanamonimi. \q1 Keriso ena marea maearimakia ikoikiai ekia banamo tetiu ahina heremi. \s1 Baraona 'Ini 'Abina Orena Ebenakia. \p \v 17 Uaho'aba'u e, nabahi ahinimi, hoa hore abomo emi a'ikakauma tia'i ki'ana haukia mai 'iobi weiana toa'ina hauna ti'oatana haukia katoiha 'ininakia, abomo herekiai katokapare. \v 18 Pokina maearima uahomakia haukia hanona Keriso aika eka Obiapaka ena aka a'i tibabaina, 'a kipokia ekia nuatae akakia tibabai, ekia 'abi namokiai abomo bahao rea 'abi'abikiai maearima weiakia ki'a herenai ekia 'iobi aha'i haukia tibahao reanakia. \v 19 Wai pou namona aiana tuka'aina hanona maearima ikoikiai pouna aba teona, weiana buonai au hanona wai naonamo ainimi. Au nanuatae wai hanona taba namokia herekiai katoaotipa, ia taba ki'a obokia ibabaikiai a'i katoraonana. \v 20 Baibua Tiramana kehore rani a'i kehoma'a Satani aba kehe amataina wai 'apumi ba'akiai. Au nabahuba'ari, aika eka Obiapaka Iesu ena aoko'o hoana heremiai kemiaho. \s1 A'ikakauma Haukia Baika Ekia Banamo 'Abikia. \q1 \v 21 Timoteo, au tararua taka haeamo hauna mai hatia'a'u Luka, Iason, Sosipatro ekia banamo ṯetiu ahina heremi ai. \q1 \v 22 Au, Teretio, Paulo ehina 'abikia marere neianai arerenakia hau'u abo'umo Obiapaka atanai nabanamonimi. \q1 \v 23 Gaio ia herenai namiaho, neia ena ituai Tirama ena marea maearimamai ṯato'u haumai nibarainamai mai aonamomai ṯamiaho, ena banamo netiu ahina heremi, aiara apa'uana monina ne'imana hauna Erasto mai uaho'abaka Koato terarua ekia banamo abomo tetiu ahinakia heremi. \q1 \v 24 Au nabahuba'ari, eka Obiapaka Iesu Keriso ena aoko'o hoana hanona ikoimiai heremiai kemiaho. Amen. \s1 Tirama Kahabanamona. \p \v 25 Tirama kahabanamona, ia hanona mai taburana kebakori 'ininimi emi a'ikakaumai, Iesu Keriso pouna namona nairoro aina hauna taearanai, mai 'abi tohana bunina 'uainai rani homa'ana tebunina hauna ebawaira tinana taearanai. \v 26 'A bariu 'abi tohana weiana hanona miaho banai banai Tiramana ena 'abiai mahabanai haukia ekia rere rere aonai ewaira tina, maearima ikoikiai 'abi tohana weiana teba'iobinakia, ua buonai hanopaka ikoikiai Tirama kate a'ikakaumana abomo aiana kateka'aina. \v 27 Aobero Tiramana hamo hamona kahabanamona Iesu Keriso paunai Ia nuabina kemiaho banai banai! Amen.