\id MAT Waima N.T. Namsoo & Duckshin Kim November 29, 2002 \h Mataio \toc1 Pou Namona MATAIO Ererena Hauna \toc2 Mataio \mt2 Pou Namona \mt1 MATAIO \mt2 Ererena Hauna \is1 Puka Aona Irerena 'Abina \ip Pou namona neiana aonai hanona Mataio netibaha, Iesu ehore Tirama ena 'abi'uai weiana aba 'uainai ena maearima Isaraela haukia herekiai ebabaina hauna ebatoha haraina, 'abi'uai weiana Tirama kehore hau ha keuhuna kemai maearima kebamaurinakia. Pou namona neiana hanona Iuda haukia weiakia baiatakiai Iesu emiaho haukia 'eukiai mo aha'i, ia hanopaka maikoina ekia pou namona. \ip Mataio hanona Iesu neia hanopakai emiaho aonai, herenai taba terama haukia ehina pou harainakia. Ena rama raninai eaomo teahu 'arina raninai, ba 'ariai emikiri mue mai ena maearima ehabonakia 'ubi eao. \ip Mataio taba apa'uana robaha eahuna hanona Tirama ena obia aiarana, weiana Iesu hanona pouna ehina haraina. \ip Puka neiana iba'iobi paipana ima aonai, (1) Oeo ahanai bamarere 'abikia, weiakia Tirama ena obia aiarana aonai katemiaho haukia ekia hoahoa mai ekia babai (5—7); (2) Iesu i'abana haukia aka aeahomakia katebabainakia haukia robakia (10); (3) Tirama ena obia aiarana 'abikia ibabataikia (13); (4) Weiakia i'abana haukia tohakia timarere haukia ekia hoahoa mai ekia babai aea katehoma (18); mai (5) Taba weiakia hanopaka puanai katerama haukia (24—25). \is1 Puka Paipana Apa'uakia \io1 a. Iesu Keriso ena kuputori mai ena rama (1:1—2:23) \io1 b. Ioane ba'uere robe hauna ena aka (3:1-12) \io1 c. Iesu ena 'uere robe mai baihobo (3:13—4:11) \io1 d. Iesu ena aka maearima herekiai Galilea aonai (4:12—18:35) \io1 e. Galilea eaomo Ierusalema (19:1—20:34) \io1 f. Hui orena Ierusalema herenai mai aonai (21:1—27:66) \io1 g. Obiapaka ena mikiri mue mai ena waira tina (28:1-20) \c 1 \s1 Iesu Keriso Ena Rama Kupu Torina. \r (Lk 3.23-38) \p \v 1 Iesu Keriso ena rama kupu torina Aberahamo mai Davida bibirakiai emai. \li1 \v 2 Aberahamo ehore Isako ebaramana, \li1 Isako ehore Iakobo ebaramana, \li1 Iakobo ehore Iuda uaho'abana kipokia ebaramanakia. \li1 \v 3 Iuda ehore Perese mai Sera ebaramanakia, hinakia hanona Tamar, \li1 Perese ehore Hesarona ebaramana, \li1 Hesarona ehore Ram ebaramana. \li1 \v 4 Ram ehore Aminadab ebaramana, \li1 Aminadab ehore Nasona ebaramana, \li1 Nasona ehore Salmon ebaramana. \li1 \v 5 Salmon ehore Boa ebaramana, hinana hanona Rahab rama haeai babi'ena. \li1 Boa ehore Obeda ebaramana, hinana hanona Ruta rama haeai babi'ena. \li1 Obeda ehore Iese ebaramana. \li1 \v 6 Iese ehore Obia 'arana Davida ebaramana. \li1 Davida ehore Solomon ebaramana, ia hinana hanona 'uainai Uria atawana. \li1 \v 7 Solomon ehore Rehoboam ebaramana, \li1 Rehoboam ehore Abia ebaramana, \li1 Abia ehore Asa ebaramana. \li1 \v 8 Asa ehore Iehosabat ebaramana, \li1 Iehosabat ehore Ioram ebaramana, \li1 Ioram ehore Usia ebaramana. \li1 \v 9 Usia ehore Iotam ebaramana, \li1 Iotam ehore Ahasa ebaramana, \li1 Ahasa ehore Hesekia ebaramana. \li1 \v 10 Hesekia ehore Manase ebaramana, \li1 Manase ehore Amon ebaramana, \li1 Amon ehore Iosia ebaramana. \li1 \v 11 Iosia ehore Iekonia mai uaho'abana ebaramanakia, \li1 rani weianai Babulono haukia tehore Isaraela haukia tea'inakia teaoainakia ekia hanopakai. \li1 \v 12 Baika teaoainakia Babulono murinai Iekonia ehore Sealtiel ebaramana, Sealtiel ehore Serubabel ebaramana. \li1 \v 13 Serubabel ehore Abiud ebaramana, \li1 Abiud ehore Eliakima ebaramana, \li1 Eliakima ehore Asoro ebaramana. \li1 \v 14 Asoro ehore Sadok ebaramana, \li1 Sadok ehore Akim ebaramana, \li1 Akim ehore Eliud ebaramana. \li1 \v 15 Eliud ehore Eleasara ebaramana, \li1 Eleasara ehore Matan ebaramana, \li1 Matan ehore Iakobo ebaramana. \li1 \v 16 Iakobo ehore Iosefa ebaramana. \li1 Iosefa atawana Maria ehore Iesu ebaramana, maearima atana teaparina Keriso\f + \fr 1:16 \ft (16) 'Ao “\+it Mesia\+it*”\f* bamauri hauna. \p \v 17 Weiana Aberahamo ai eao Davida herenai hanona uru harau haea bani, Davida herenai eaomo teaoainakia Babulono raninai hanona uru harau haea bani, haeamona teaoainakia Babulono murinai eaomo Keriso herenai hanona uru harau haea bani. \s1 Iesu Keriso Ena Rama. \r (Lk 2.1-7) \p \v 18 Iesu Keriso aea erama aiho hauna pouna hanona neiana. Hinana Maria hanona te'abi'uai aina Iosefa keatawana. Ia a'i tebahamomo baha aonai e'iobina Auba Robe hiabunai miori ha ea'ina. \v 19 Iosefa hanona aka bero hauna, a'i enuatae Maria kebahaumaeana to'u wairakiai buonai, enuatae 'abi'uai weiana bunianai kea'i ki'ana. \v 20 Raona weiana niraonana aonai, Obiapaka ena Aneru nibiai herenai ewaira tina e'abi etibaha, “Iosefa Davida 'aba'abana e, Maria iatawana a'i kota'uaina, pokina Auba Robe hiabunai miori weiana ea'ina. \v 21 Ia hanona miori ha kebaramana, atana katoaparina Iesu, pokina ia hanona ena maearima ekia ki'ai kebamaurinakia.” \p \v 22 Hoa neiana erama hanona Obiapaka ena mahabanai hauna herenai e'abi hauna nibatohana. \q1 \v 23 “Uaho rari ha kepuma miori ha \q1 kebaramana, \q1 atana kateaparina Emanuela.” \qr Isa 7.14 \m Anina hanona ‘Tirama aika herekai’. \p \v 24 Iosefa eno'a murinai, Obiapaka ena Aneru e'abi ihobona ebabaina Maria eatawana. \v 25 Ia terarua a'i tenoti oioi 'apua eaomo Maria miori ebaramana. Iosefa miori atana eaparina Iesu. \c 2 \s1 Aotipa Haukia Taetana Tainai Temai. \p \v 1 Heroda Obia 'arana Iuda eobia aina raninai, Iesu hanona Iuda aonai Betelehemai erama. Rani weianai aotipa haukia taetana taina hanopaka haeai ai temai Ierusalema teao, \v 2 ba tebakai bakai tetibaha, “Iuda ekia Obia 'arana erama miorina hanona ae'eai? Ia ena bihiu taetana tainai taihana buonai tamai katakuti aina”. \v 3 Heroda Obia 'arana 'abi weiana eona raninai nuana etae, mai Ierusalema ai maearima ikoinai abomo nuakia etae. \v 4 Ia ehore Iuda ekia robe haukia apa'uakia mai rauhubu poki haukia ikoikiai eaparinakia ebakainakia etibaha, “Keriso hanona ae'eai kerama?” \v 5 Ia ena 'abi tebamuena tetibaha, “Iuda Betelehema aonai. Mahabanai hauna ṉa erere aihona. \q1 \v 6 ‘Oi Betelehema, \q1 Iuda hanona aonai, \q1 Iuda ṯeiha 'inina aiarakia \q1 baiatakiai oi hanona \q1 a'i oko'iko'i ki'a baha, \q1 pokina oi heremuai \q1 poki hauna ha kemai \q1 ia hanona e'u Isaraela \q1 maearimakia ke'uai ainakia \q1 mamoe i'imana hauna 'abana.’” \qr Mik 5.2 \p \v 7 Ua buonai Heroda aotipa haukia eapari buninakia ebakainakia ke'iobi haraina rani tabana tohanai hanona bihiu weiana ewaira tina. \v 8 Euhunakia kateao Betelehema e'abi etibaha, “Katoao miori 'oru'oruna weiana katotabu haraina. Katotabu ahina hanona katoba'iobina'u, ba au abomo kaeao ia kakuti aina.” \p \v 9 Aotipa haukia Heroda obia 'arana aiana teona murinai teka'a, taearai teao aonai bihiu weiana taetana tainai teihana hauna e'uai ainakia eaomo miori nemiaho 'ekanai hanona e'oro. \v 10 Bihiu weiana teihana raninai aokia enamo banaina. \p \v 11 Itu weiana aonai tetoto hanona miori hinana Maria ohi teihanakia ba tekaipehu miori tekuti aina. Murinai obia 'abana iberuberu bena tabakia gold, muramura timina orimona, mai muramura taburana hauani katetarona hauna tetara 'aunakia teberuberu bena. \v 12 Ba nibiai Tirama eharabunakia a'i katemue Heroda herena, weiana taeara haeai tekana temue teao ekia hanopaka. \s1 Iesu Te'uru aina Aikupito Teao. \p \v 13 Aotipa haukia teka'a murikiai Obiapaka ena aneru nibiai Iosefa herenai ewaira tina e'abi etibaha, “Momikiri miori hinana ohi moba ka'anakia mo'uru ainakia moao Aigupito. Weia katomiaho keaomo au kahina beni'o, pokina Heroda hanona aba miori ketabuna keahu 'arina.” \v 14 Epua, Iosefa emikiri miori hinana ohi ebaka'anakia rabi weianai teka'a teao Aikupito, \v 15 weia temiaho keaomo Heroda ke'ari. Weiana Obiapaka ena mahabanai hauna pinanai ehinana hauna ibatohana, \q1 “Au Aikupito ai \q1 Naha'u apari ahina.” \qr Hos 11.1 \p \v 16 Heroda e'iobina aotipa haukia a'i katemue herena, weiana aona eopuere ki'a, aotipa haukia ebakainakia ranina eraonana ihobonai 'abi ebaibeni ena huari haukia Betelehema mai aiara herenai haukia aokiai miori ikoinai ihaukia rua mai ba'ai haukia teahu'arinakia. \v 17 Rani weianai mahabanai hauna Ieremia ehinana 'abina hanona etohana, \q1 \v 18 “Aia ha Rama ai teona \q1 hai mai aoko'o rarina 'akina, \q1 Rahela nahuna nihai ainakia, \q1 ia aona katebakirona hanona \q1 a'i nenuatae \q1 pokina ikoinai aba te'ari ore.” \qr Ier 31.15 \s1 Aikupitoai Temue aina Nasareta Teao. \p \v 19 Heroda e'ari murinai Aigupito ai Obiapaka ena aneru Iosefa herenai nibiai ewaira tina, \v 20 e'abi etibaha, “Momikiri miori hinana ohi moba ka'anakia katomue Isaraela hanonai, weiakia miori kateahu 'arina haukia hanona aba te'ari”. \v 21 Ba Iosefa emikiri miori hinana ohi ebaka'anakia teao Isaraela. \p \v 22 Ia Akelao hamana Heroda 'ekana ea'ina Iuda neiha 'inina 'uruna eona raninai, keao hanona eta'u. Ba nibiai ba'iobi ea'ina ekabanai eao Galilea. \v 23 Ia teao aiara ha atana Nasareta wa'a temiaho, weiana hanona mahabanai haukia tehinana 'abina etohana, ‘Ia hanona kateaparina Nasareta hauna.’ \c 3 \s1 Ba'uere robe Hauna Ioane Eiroro. \r (Mk 1.28; Lk 3.1-18; Io 1.19-28) \p \v 1 Rani weianai Ioane Ba'uere robe\f + \fr 3:1 \ft (1) Bapatiso\f* hauna ewaira tina Iuda hano'akunai ena iroro ea'i ramana etibaha, \v 2 “Emi ki'ai tomoraona kabe, pokina Tirama ena obia aiarana hanona aba ekaibari.” \v 3 Neiana hanona mahabanai hauna Isaia 'abina ehinana hauna etibaha, \q1 “Hau ha hano'akunai eio etibaha, \q1 ‘Obiapaka ena taeara \q1 tomoba'oruna, \q1 Ena kaoao boana \q1 tomobaberona.’” \qr Isa 41.3 \p \v 4 Ioane ena habuni hanona mahi atana Kamela buirana tanatananai ebabaina, mai huana 'apana hanona poromakau paruana ehaina, ena aniani hanona pekaupekau mai hoho beina. \v 5 Ierusalema maearimakia mai Iuda aonai aiara maikoina, haeamona Ioridana ate herenai aiara ikoinai haukia temai herena aiana kateona. \v 6 Ekia ki'a tehina pounakia, haeamona eba'uere robenakia Ioridana ate aonai. \p \v 7 Ioane Parisea haukia mai Sadukea haukia bo'okia temai herenai keba'uere robenakia eihanakia raninai ehinabenakia etibaha, “'Erau nahuna haumi e. Tai ehinabenimi puma weiana Tirama aba ketiuahina hauna herenai katobeau pare? \v 8 Raonakabe buabuana tomobawaira tinana. \v 9 Aomiai a'i kato'abi wai hanona Aberahamo 'aba'abana buonai puma weiana herenai katobeau pare. Au wai nahinabenimi Tirama hanona mai hiabuna pihara neiakiai Aberahamo 'aba'abana kebabainakia! \v 10 Wapira hanona aba e'oru matiu pokinai, buabua namokia a'i tibaramanakia matiukia ikoinai hanona ke'uinakia iruba aonai kekapo totonakia. \p \v 11 Au hanona beiai mo naba'uere robenimi emi raona kabe hoana, ia weiana muri'uai nimai hauna hanona Auba Robeai mai irubai keba'uere robenimi. Ia hanona eapa'ua ki'a baha ba au, au a'i anamo ena tamaka kabuanakia. \v 12 Ena ikomo matiuna imanai ea'ina, ikomo 'ekana ea'i a'i haraina uho weiakia ikoinai kekomonakia paruakia keba'ehonakia, uho namokia ikoinai kebararonakia paraboa aonai kero'anakia, ia hamarakia hanona weiana a'i ni'ao 'apua irubana aonai kehuhu orenakia.” \s1 Ioane Iesu Eba'uere Robena. \r (Mk 1.9-11; Lk 3.21-22) \p \v 13 Rani weianai Iesu hanona Galilea ai emai Ioridana atena Ioane herenai keba'uere robena. \v 14 Ia Ioane ebaoao etibaha, “Oi au poba'uere robena'u hanona penamo. Iamo omai au here'u.” \v 15 Iesu Ioane ena 'abi ebamuena etibaha, “Bariu hanona neiana oi kobabaina. Aka neianai Tirama ena bero akakia ikoikiai kahabatohanakia.” Ba Ioane ehore Iesu eba'uere robena. \p \v 16 Iesu e'uere robe murinai, beronai beiai ekara'au aonai kupa ekaikau Tirama ena Auba eriri emai ahanai matoha rauria eriri 'abana eihana. \v 17 Ba aia ha Kupai emai e'abi etibaha, “Neiana hanona au Naha'u tohana, E'u raona'au. Au hanona ia naonamo aina.” \c 4 \s1 Tiaporo Ehore Iesu Ehobona. \r (Mk 1.12-13; Lk 4.1-13) \p \v 1 Weiana Auba Robe ehore Iesu eaoaina hano'akunai tiaporo\f + \fr 4:1 \ft (1) \+it Satani\+it*\f* kehore kehobona. \v 2 Iesu wapu ikoinai bariabui erobe aniani ha a'i eani, murinai hanona mare'a e'ari ki'a. \v 3 Aonai baihobo hauna emai herena e'abi etibaha, “Peoi Tirama nahuna raninai, pihara neiakia mohina benakia pohamai temeao.” \v 4 Ia Iesu e'abi etibaha, “Puka robenai aba tererena, \q1 ‘Maearima hanona pohamai mo \q1 a'i katemauri, \q1 ia Tirama ena 'abi ehina haukia \q1 ikoinai katea'inakia hanona \q1 katemauri.’” \p \v 5 Weiana tiaporo ehore Iesu eaoaina Ierusalema aiara robena, Marea robe 'ubina 'akinai ebakori 'auna, \v 6 ba ehinabena etibaha, “Peoi Tirama nahuna raninai, kipomu naia morobo ahi. Pokina Puka robenai aba tererena, \q1 ‘Tirama ena aneru kehina benakia \q1 kate'imani'o imakiai \q1 katea'i taeani'o, \q1 weiana piharai aemu \q1 a'i mokaina ta'una.’” \qr Sal 91.11, 12 \m \v 7 Iesu ia ena 'abi ebamuena etibaha, “Puka robenai abomo ṉa terere aihona, \q1 ‘Obiapaka emu Tirama \q1 baihobo 'ekanai a'i kohorotina.’” \p \v 8 Haeamona tiaporo ehore Iesu eaoaina 'ubi 'akina kobiona kaipanai ebaehe 'auna, ba hanopaka aiarakia maikoina nuabina ebaihana. \v 9 Tiaporo e'abi etibaha, “Kokaipehu kokuti aina'u raninai, neiakia maikoinai oi kabeni'o.” \v 10 Iesu haeamona e'abi etibaha, “Satani e, mokatu'a! Puka robenai ṉa terere aihona, \q1 ‘Obiapaka emu Tirama \q1 iamo ikupaiana kokuti aina, \q1 mai ta'arana koa'i.’” \m \v 11 Weiana tiaporo Iesu herenai ekaobo, ba aneru temai tebaraina. \s1 Iesu Ena Aka Ea'i Ramana Galileai. \r (Mk 1.14-15; Lk 4.14-15) \p \v 12 Iesu Ioane aba wapura itunai tehorotina pouna eona raninai emue eao Galilea hanonai. \v 13 Weia Nasareta aiaranai a'i emiaho, ia eao Sebulon mai Napatali hanokiai Galilea obu haianai aiara ha atana Kaperanauma ua'a emiaho. \v 14 Neiana erama hanona Isaia mahabanai hauna e'abi hanona kebatohana etibaha, \q1 \v 15 “Sebulon hanonai \q1 mai Napatali hanonai, \q1 obu haianai, Ioridana ate \q1 abihanai, \q1 Galilea rama haeai haukia \q1 ekia hano ai! \q1 \v 16 Maearima weiakia \q1 wapurai ṯemiaho haukia \q1 ea rarina 'akina kateihana. \q1 Weiakia 'ari aiaiakia hanokiai \q1 ṯemiaho haukia herekiai \q1 ea kerara.” \qr Isa 9.1, 2 \p \v 17 Rani weianai Iesu ena iroro ea'i ramana etibaha, “Emi ki'ai tomoraona kabe, pokina Tirama ena obia aiarana\f + \fr 4:17 \ft (17) Basileia\f* hanona aba ekaibari!” \s1 Iesu Ba'eha Haukia Bani Eaparinakia. \r (Mk 1.16-20; Lk 5.1-11) \p \v 18 Iesu Galilea 'obu poena haiana ekana eao aonai, a'a hati rua Simona, teaparina Petero, uaho 'abana Anderea ohi eihanakia ekia re'e 'obu aonai tehorenakia, pokina ia hanona ba'eha haukia. \v 19 Iesu ehina benakia etibaha, “Muri'uai tomai. Au kahore maearima iba'eha benikia haumiai kabaonimi.” \v 20 Beronai ekia re'e tehabonakia murinai teao. \p \v 21 Eka'a haha eao hanona a'a hati rua Iakobo mai Ioane hamakia Sebedeo kipokia ekia ahi ahanai ekia re'e tiahu abunakia eihanakia ba eaparinakia. \v 22 Beronai ekia ahi mai hamakia tehabonakia Iesu murinai teao. \s1 Iesu Eiroro mai Inawa Ebanamonakia. \r (Lk 6.17-19) \p \v 23 Iesu Galilea hanona maikoina aona ekana, Iuda haukia ekia marea aokiai eba'iobi, Tirama ena obia aiarana pouna namona eiroro aina, mai maearima ekia inawa haeai haeai mai hau haiara haeai haeai ikoinai ebanamonakia. \v 24 Suria hanopakana maikoina aonai pouna erama otaraina, weiana maearima tehore inawa haeai haeai haukia temaiainakia Iesu herena, hau haiara haeai haeai haukia, aokiai auba ki'a obokia haukia, nawa ti'ari aina haukia, mai 'ome haukia. Ia ehore ikoinai ebanamonakia. \v 25 To'u rarina 'akina Galileai mai weiakia Aiara Harauhaeai, Ierusalemai mai Iudai, Ioridana atena abiranai hanokia maearimakia Iesu murinai teka'a. \c 5 \s1 Iroro Oeo 'Ubinai Hauna. \r (Lk 6.20-23) \p \v 1 Iesu mako eihanakia raninai oeoai ekara'au weia emiati. I'abana haukia temai herena, \v 2 weia ena ba'iobi ea'i ramana, ehina benakia etibaha, \q1 \v 3 “Aokia te'aiaunu haukia \q1 hanona tenamo, \q1 pokina Tirama ena obia aiarana \q1 hanona ia 'eukia. \q1 \v 4 Tihai hai haukia \q1 hanona tenamo, \q1 pokina Tirama aokia \q1 kebataburanakia. \q1 \v 5 Mamata haukia hanona tenamo, \q1 pokina hano e'abi'uai aina hauna \q1 katea'ina. \q1 \v 6 Aka berona timare'a aina \q1 mai ti'ako 'ororo aina haukia \q1 hanona tenamo, \q1 pokina Tirama kehore ekia raona \q1 kebabonunakia. \q1 \v 7 Maearima tiaoko'o ainakia haukia \q1 hanona tenamo, \q1 pokina ia abokiamo Tirama \q1 keaoko'o ainakia. \q1 \v 8 Aokia timahamaha haukia \q1 hanona tenamo, \q1 pokina ia hanona \q1 Tirama kateihana. \q1 \v 9 Baibua akana tibabaina haukia \q1 hanona tenamo, \q1 pokina Tirama kehore \q1 nahunai kebaonakia. \q1 \v 10 Aka berona tibabaina paunai \q1 ti'oatanakia haukia \q1 hanona tenamo, \q1 pokina Tirama ena obia aiarana \q1 hanona ia 'eukia. \q1 \v 11 Au muri'uai tuka'a paunai \q1 maearima kateaiahunimi \q1 mai kate'oatanimi, \q1 bai'oi 'abikia ki'a obokia \q1 haeai haeai heremiai katehina \q1 hanona tonamo. \q1 \v 12 Aomi kenamo mai katoaonamo, \q1 pokina kupai hana 'arami rarina. \q1 'Uainai mahabanai haukia temiaho \q1 raninai ṉa te'oata aihonakia. \s1 Hanopaka Kikimaruna mai Hanopaka Eana. \r (Mk 9.50; Lk 14.34-35) \p \v 13 Wai hanona maearima ekia kikimaru. Ia kikimaru ena 'aku'aku ke'akauma raninai, aea keiba'aku'aku mue aiho? Taba baika herekiai ena aka aha'i buonai, kahane'e ahina maearima ahanai kate'ehe hai 'ehe haina. \p \v 14 Wai hanona maearima ekia ea. Aiara oeo 'ubinai tebabaina hauna hanona kebuni a'i ketaina. \v 15 Hau ha ramepa keba'arana raninai uro ba'anai a'i kehorotina. Ia ihao'auna 'ekanai kehao'auna, ba maearima ikoinai itu aonai haukia ea kebenakia. \v 16 Taeara neiana ihobonai, emi ea maearima wairakiai tomobawaira tinana, weiana aka namokia tubabai hanona temeiha Hamami kupai hauna temebanamona. \s1 Iesu Mose Ena Rauhubu 'Abikia Kebatohanakia. \p \v 17 Ṉa a'i katoraona aiho au amai hanona Mose ena Rauhubu mai mahabanai haukia ekia ba'iobi ka'i parenakia paunai. Au amai hanona a'i ka'i parenakia, ia ekia ba'iobi kabatohanakia. \v 18 'Abi tohana au wai nahinabenimi, hanopaka mai kupa katepua, ia rererere puapuana 'aki ha 'ao 'abi papana 'aki ha rauhubu aonai a'i ke'akauma keao mo taba ikoinai katerama ore. \v 19 Weiana buonai hau ha rauhubu papana 'aki a'i nika'aina ba maearima baika ba'iobi weiana ihobona kebenakia hanona Tirama ena obia aiaranai ia hanona ke'aera 'aera 'aki. Ia tai rauhubu nika'ai haraina mai ba'iobi weiana ihobona nibenakia hanona Tirama ena obia aiaranai ia hanona keapa'ua. \v 20 Au wai nahinabenimi, wai emi bero akakia katehore weiakia Parisea haukia mai rauhubu poki haukia ekia bero akakia a'i katetara haonakia raninai Tirama ena obia aiaranai a'i katokatoto 'apua. \s1 Uaho'abami Kipokia Kato'abi Oioi. \r (Lk 12.57-59) \p \v 21 'Uainai 'aba'abami herekiai tehinana 'abina aba tona. “A'i koahuahu, ia hau ha keahuahu hauna hanona bakai 'ekanai kehoroti.” \v 22 Ia bariu au nahinabenimi. Hau ha uaho'abana niopuereaina hanona kateaoaina bakai 'ekana. Haeamona hau ha uaho'abana po'ona kehinana hanona kateaoaina bakai apa'uana ṯe'imana haukia herekia. Ia hau ha uaho'abana kehinabena ketibaha, “Ao 'abaea tohamu.” hanona kateaoaina 'eka ki'a obona iruba a'i ni'ao 'apua 'ekana. \p \v 23 Weiana paunai emu ibeni tabana itara robena ahanai nubaibeni aonai uaho'abamu herenai emu beho ha nemiaho hauna oraona tinana raninai, \v 24 emu ibeni tabana weia itara robena wairanai kohabona. Koao 'uai uaho'abamu herenai torarua kato'abi oioi, ba komue emu ibeni tabana kobaibeni. \p \v 25 Hau ha oi beho 'ekanai ehorotini'o hauna bariu torarua bakai 'ekana tuao aonai moba'amena beho weiana tomobabero biaina, ba bakai wairanai kokoroti. Weiana a'i kobabaina raninai, oi ni'oatani'o hauna bakai ne'imana hauna imanai keutani'o, bakai ne'imana hauna habuni hauna imanai keutani'o, ba oi hanona wapura 'ekanai kate horotini'o. \v 26 'Abi tohana au nahina beni'o, oi hanona a'i kokarahi 'apua keaomo emu beho 'arana pene orena kobaibeni. \s1 A'i Konabau Ki'a. \p \v 27 Wai 'abi 'uruna aba tona ṉa e'abi aiho, ‘Oi hau ha atawana a'i konabau aina.’ \v 28 Ia au wai nahina benimi hau ha babi'e neihana ba niraona ki'a hanona aonai aba nabau hoana ebabaina ia herenai. \p \v 29 Mahamu itipana ki'ai nihorotini'o raninai, ko'ipa ahina kone'ena. Hauanimu puana ke'akauma hanona enamo ba haumu maikoina iruba a'i ni'ao 'apua 'ekana aonai a'i mekapo totoni'o marikina. \v 30 Mai imamu itipana ki'ai nihorotini'o raninai, kokabe hurina kone'ena. Haumu puana hamona ke'akauma hanona enamo ba haumu maikoina iruba a'i ni'ao 'apua 'ekana aonai a'i mekapo totoni'o marikina. \s1 Atawana A'i Kebakarahina. \r (Mt 19.9; Mk 10.11-12; Lk 16.18) \p \v 31 Abomo ṉa e'abi aiho, ‘Hau ha atawana nibakarahina raninai bakarahi marerena ha kererena kebena.’ \v 32 Ia au wai nahinabenimi, hau ha atawana a'i nimaha porepore ia nibakarahi 'abaeana hanona ena behoai atawana nabau 'ekanai ehorotina, mai hau ha kehore tebakarahina babi'ena weiana keatawana hanona ia abomo nabau hoana ebabaina. \s1 'Abi'uai Pahihina A'i Katobabaina. \p \v 33 Haeamona 'uainai 'aba'abami herekiai tehinana 'abina aba tona, ‘Emi 'abi'uai hanona a'i katokabena. Ia emi 'abi'uai pahihina Obiapaka herenai hanona katobabaina.’ \v 34 Ia au wai nahinabenimi. 'Abi'uai pahihina a'i katobabaina. Kupa ahanai 'abi'uai pahihina a'i katohinana, pokina ia hanona Tirama ena imia'au. \v 35 'Ao hanopaka ahanai 'abi'uai pahihina a'i katohinana, pokina ia hanona Tirama 'apuna ihorotina 'ekana, 'ao Ierusalema ahanai 'abi'uai pahihina a'i katohinana, pokina ia hanona Obia 'arana apa'uana ena aiara. \v 36 Mai oi 'aramu ahanai 'abi'uai pahihina a'i kohinana, pokina oi buimu ha hamona kobaporena 'ao koba'umuna hanona a'i o'iobina. \v 37 Oi mo emu 'abi, 'E re'a 'E, 'ao Aha'i re'a Aha'i. Taba neiakia waira 'akinai nohinanakia hanona hau ki'a obona herenai timai. \s1 Ki'a 'Arana A'i Kobamuena. \r (Lk 6.29-30) \p \v 38 Wai 'abi neiana aba tona e'abi etibaha, ‘Maha 'arana hanona maha, mai nihe 'arana hanona nihe.’ \v 39 Ia au wai nahinabenimi, maearima ena ki'a 'arana hanona a'i kobamuena. Hau ha mekemu itipana kebo'ana raninai, koke'e banai awarimu abomo kobena. \v 40 Hau ha nenuatae emu ibatoto kea'ina paunai bakai 'ekanai kehorotini'o raninai, emu iro'abu abomo kobena. \v 41 Hau ha kebahi ahini'o maela hamona koka'aina raninai, torarua maela rua katoka'aina. \v 42 Maearima tinoini'o tabana hanona kobenakia, mai heremuai taba ha nenuatae aina kea'i 'abaeana hanona a'i koubo aina. \s1 'Ou Haukia Katoraona'au ainakia. \r (Lk 6.27-28, 32-36) \p \v 43 Wai 'abi 'uruna aba tona ṉa e'abi aiho, ‘Heremiai haukia katoraona'au ainakia mai emi 'ou haukia katobaki'anakia.’ \v 44 Ia au wai nahinabenimi, emi 'ou haukia katoraona'au ainakia mai weiakia ti'oatanimi haukia paukiai kato bahuba'ari. \v 45 Weianai wai hanona Hamami kupai hauna nahunai katoao. Ia ena beraura ihobonai mo nibararana ki'a haukia mai namo haukia herekiai, mai abara ihobona mo nibatibona babai bero haukia mai babai ki'a haukia herekiai. \v 46 Wai maearima weiakia tiraona'au ainimi haukia mo turaona'au ainakia raninai 'arami hanona taba katoa'ina? Moni bararo haukia abomo ua tibabai aiho. \v 47 Wai uaho'abami mo tubaonakia raninai, emi namo hanona taba maearima baika herekiai? A'i tia'ikakauma haukia abomo ua tibabai aiho. \v 48 Ua buonai wai katobero harai ihobona Hamami kupai nemiaho hauna ebero harai 'abana.” \c 6 \s1 Maearima Ibaraikia Hoahoana. \p \v 1 “Kato'ima'ima harainimi, emi bero akakia maearima wairakiai a'i katobabai, a'i temeihanimi marikina. Ua katobabai aihona raninai wai hanona 'arami aha'i Hamami kupai hauna herenai. \p \v 2 Weiana buonai baraibarai tabana uraru hauna kobena raninai, maearima wairakiai a'i koapa, ihobona bahaorea haukia marea aokiai mai aiara ibuakiai tibabaina 'abana maearima banamo ia katebenakia paunai. 'Abi tohana au wai nahinabenimi, ia hanona 'arakia maikoina aba tea'ina. \v 3 Ia wai uraru haukia tubarainakia raninai, imamu awarina hauna a'i ke'iobina imamu itipana hanona taba nibabaina. \v 4 Weiana emu baibeni hanona aomuai kobunina. Ba Hamamu taba bunianai tirama neihanakia hauna oi 'aramu kebeni'o. \s1 Bahuba'ari Hoana. \r (Lk 11.2-4) \p \v 5 Wai katobahuba'ari raninai bahaorea haukia 'abakiai a'i katoao. Ia ekia nuatae apa'uana hanona marea aokiai mai aiara ibuakiai katekoroti katebahuba'ari maearima ia kateihanakia paunai. 'Abi tohana au wai nahinabenimi, 'arakia maikoina aba tea'ina. \v 6 Ia kobahuba'ari raninai, emu ikaihuri aonai kokatoto ba emu pa'abi kokaiabuna kobahuba'ari Hamamu a'i noihana hauna herenai. Hamamu taba bunianai tirama neiha hauna 'aramu kebeni'o. \p \v 7 Tubahuba'ari aonai 'abi anikia ha'i haukia bo'ona a'i katohina matoha rama haeai haukia tibabaina 'abana. Tiraonana ekia bahuba'ari nihoma'a hanona Tirama aiakia aba niona. \v 8 Ia 'abakiai a'i katoao. Wai Hamami a'i tunoi bahana aonai aba e'iobina wai taba tonuatae aina. \s1 Bahuba'ari Obiapaka Eba'iobinaka Hauna. \p \v 9 Wai hanona ṉa katobahuba'ari aiho. \q1 ‘Hamamai e, kupai nomiaho. \q1 Oi atamu hanona katabarobena. \q1 \v 10 Emu obia aiarana kemai, \q1 ikoimaiai emu nuatae \q1 katababaina hanopakai, \q1 ihobona kupai tibabaina 'abana. \q1 \v 11 Bariu rani neianai aniani \q1 ṯanuatae aina hauna kobenamai. \q1 \v 12 Emai ki'a tababai haukia \q1 mohina hao, \q1 ihobona weiakia heremaiai \q1 tebabai ki'a haukia ekia ki'a \q1 tahina hao 'abana. \q1 \v 13 A'i koaoainamai baihobo 'ekakiai, \q1 ia tiaporo herenai kobamaurinamai. \q1 (Kupa aiarana oi 'eumu, Hiabu oi 'eumu, Nuabi oi 'eumu, \q1 keaomo banai banai. Amen.)’\f + \fr 6:13 \ft (13) Puka baika aokiai ( ) 'abina aha'i.\f* \p \v 14 Maearima weiakia heremiai tebabai ki'a haukia ekia ki'a katohina haonakia raninai, Hamami kupai hauna emi ki'a abomo kehina haonakia. \v 15 Ia wai maearima ekia ki'a a'i katohina haonakia raninai, Hamami kupai nemiaho hauna abomo emi ki'a a'i kehina haonakia. \s1 Ani Robe Hoahoana. \p \v 16 Wai tuanirobe raninai wairami a'i katobabira biranakia matoha bahaorea haukia 'abakia. Ihakia tibamaea maeanakia maearima ikoinai kateihanakia kate'iobina ia hanona tianirobe. 'Abi tohana au wai nahina benimi, 'arakia maikoina aba tea'ina. \v 17 Ia oi koanirobe raninai, wairamu koutu mai 'aramu tehoroai koutuna. \v 18 Weiana maearima a'i kate'iobina oi hanona nuanirobe, iamo Hamaka a'i nahaihana hauna mo ke'iobina. Ba Hamamu taba bunianai tirama neihanakia hauna kehore 'aramu kebeni'o. \s1 Kepu Kupai Katoro'anakia. \r (Lk 12.33-34) \p \v 19 Emi kepu hanopakai a'i katoro'anakia, weiana muhi mai 'abi'abi katehore katea'i ki'anakia, mai bainao haukia katehore itu kateahu pa'ana katebainao ainakia. \v 20 Ia emi kepu kupai katoro'anakia, weia hanona muhi mai 'abi'abi a'i katea'i ki'anakia, mai bainao haukia itu a'i kateahu pa'ana a'i katebainao ainakia. \v 21 Weiana oi emu kepu 'eka tabanai hanona aomu abomo weia. \s1 Hauani Ena Ramepa. \r (Lk 11.34-36) \p \v 22 Maha hanona hauani ena ramepa, oi mahamu tenamo raninai hauanimu maikoina hanona ea aonai. \v 23 Ia mahamu kateki'a raninai hauanimu maikoina hanona wapura aonai. Ba oi aomu eana niwapura raninai wapura weiana hanona keapa'ua wairai. \s1 Poki Haukia Rua Ta'arakia A'i Koa'i. \r (Lk 16.13) \p \v 24 Hau ha poki haukia rua rani hamonai ta'arakia a'i kea'i. Ia hamona 'arina a'i ke'ari mai ha keraona'au aina, 'ao hamona aiana keona mai ha kebaki'ana. Wai Tirama mai kepu terarua rani hamonai ta'arakia a'i katoa'i. \s1 Aomi A'i Katearo'ari. \r (Lk 12.22-31) \p \v 25 Weiana buonai au wai nahinabenimi. Aomi a'i katearo'ari, taba patoana 'ao taba patoinu emi mauri paunai, 'ao hauanimiai taba patobatotona hauna a'i katoraonana. Mauri hanona eapa'ua ki'a baha ba pohama, mai hauanimu hanona eapa'ua ki'a baha ba habuni. \v 26 Roborobo tirobo tomoihanakia. Ia uho a'i tibato, a'i tieueu mai rerea a'i tihoroti, ia Hamami kupai hauna ne'ima harainakia. Ia wai hanona tonamo ki'a baha ba roborobo. \v 27 Oi tai ha emu ao aro'ari kehore emu mauriai pomiaho homa'a 'apuana? \p \v 28 Mai taba buonai aomi niaro'ari habuni herenai? Hoeahoea arabu haianai aea ti'omu aiho katoihanakia. Ia a'i tiaro'ari 'ao kipokia habunikia a'i tibabai. \v 29 Ia au wai nahinabenimi, Solomon ena nuabiai habuni namona ebatotona, iamo taitai neiakia hanona tenamo ki'a baha. \v 30 Weiana arabu tubukia bariu titaitai mara aba kate'ororo iruba aonai katekapo totonakia kate'ara haukia habunikia Tirama nihore ṉa nibabatoto aihonakia raninai, wai emi habuni ua a'i kebabatoto aihonimi, u? Emi a'ikakauma teko'iko'i haumi. \v 31 Ua buonai aomi a'i katearo'ari, a'i kato'abi, “Aika taba kahana?” 'ao “Aika taba kahainu?” 'ao “Aika taba kahabatotona?” \v 32 Weiana rama haeai haukia taba nahomakia ikoinai titabunakia, ia wai Hamami kupai aba e'iobina taba neiakia tonuatae ainakia. \v 33 Wai hanona Tirama ena obia aiarana mai ena nuatae akana berona katotabu 'uaina, ba taba nahomakia ikoinai hanona wai kebenimi. \v 34 Weiana paunai aomu a'i kearo'ari mara 'eunai. Mara hanona kipona ena ao aro'ari. Wapu ha ha ekia aro'ari hanona kipokia 'eukia.” \c 7 \s1 Beho 'Ekanai A'i Katohorotinakia. \r (Lk 6.37-38, 41-42) \p \v 1 “Baika beho 'ekanai a'i katohorotinakia pokina Tirama wai beho 'ekanai a'i mehorotinimi. \v 2 Weiana wai baika behoai tuhorotinakia taeara ihobonai Tirama kehore wai behoai kehorotinimi. Mai wai emi babai baika herekiai ihobokiai Tirama kehore heremiai kebabai. \v 3 Taba buonai uaho'abamu mahana aonai matiu nabunabuna noihana, iamo oi kipomu mahamu aonai matiu rarina robana a'i nuahuna? \v 4 Aehoma buonai oi uaho'abamu nohinabena, “Mahamu aonai matiu nabunabuna ma'i ahina”? Ia oi hanona mahamu aonai matiu rarina nemiaho. \v 5 Oi bahaorea haumu! Kipomu mahamu aonai matiu rarina moa'i ahi 'uaina, ba koihaiha harai uaho'abamu mahana aonai matiu nabunabuna koa'i ahina. \p \v 6 Robe tabana waeha a'i katobenakia, katekabe a'i teme 'urinimi marikina. Emi mairi a'i katokapo ahinakia aiporo wairakiai. Aekiai a'i teme'ehe banai 'ehe banaina marikina. \s1 Katonoi, Katotabuna, Katoharahara. \r (Lk 11.9-13) \p \v 7 Katonoi hanona kebenimi, katotabuna hanona katotabu ahina, katoharahara hanona pa'abimi kekaikauna. \v 8 Weiana maearima ha ha tinoinoi hanona katea'inakia, tabu tabu haukia hanona katetabu ahina, mai harahara haukia hanona pa'abikia kekaikauna. \p \v 9 Oi hau tabamu, nahumu pohama penoi aina raninai pihara pobena, u? \v 10 'Ao maia penoi aina raninai 'erau pobena, u? \v 11 Wai ki'a haumi, iamo nahumi taba namokia katobenakia hanona to'iobina. Babita 'abana Hamami kupai hauna kehore tinoi haukia taba namokia tohakia kebenakia, u? \p \v 12 Maearima baika heremiai taba tonuatae aina katebabaina hauna wai abomo herekiai ihobona katobabaina. Neiana hanona Mose ena Rauhubu mai mahabanai haukia ekia ba'iobi 'abina anina tohana. \s1 Pa'abi 'Omo'omona Aonai Katokatoto. \r (Lk 13.24) \p \v 13 Wai hanona pa'abi 'omo'omona aonai katokatoto. Pokina pa'abi weiana eao 'ari banaibanai 'ekana hanona emata mai taearana epanaba, maearima bo'ona hanona weia tikatoto. \v 14 Ia pa'abi weiana eao mauri 'ekana hanona e'omo'omo, mai taearana ika'ana hanona epahihi, maearima bitamo titabu ahina. \s1 Matiu Hanona Buanai Kaha'iobina. \r (Lk 6.43-44) \p \v 15 Mahabanai bai'oi haukia katoiha harainakia, katemai heremi ihakia matoha mamoe 'abakia, ia aokia hanona waeha 'aki aibarakia 'abakia. \v 16 Wai hanona maearima weiakia buabuakiai katobai'iobi. 'Ama'ama 'ororo buana a'i keba ramana, 'ao 'ini boaboa maiha buana a'i kebaramana. \v 17 Ihobona mo matiu namokia ikoikiai hanona buakia namokia tibaramanakia, ia matiu ki'a obokia hanona buakia ki'a obokia tibaramanakia. \v 18 'A matiu namona hanona buabua ki'a obona kebaramana a'i ketaina mai matiu ki'a obona hanona buabua namona kebaramana a'i ketaina. \v 19 Matiu weiakia ikoinai buabua namokia a'i tibaramanakia haukia hanona ikabe obo iruba aonai katekapo totonakia. \v 20 Weiana buabua uahomakiai hanona mahabanai bai'oikia aba kato'iobinakia. \s1 Au Wai A'i A'iobinimi. \r (Lk 13.25-27) \p \v 21 Maearima tiaparina'u, “Obiapaka e, Obiapaka e,” weiakia haukia maikoinai mo Tirama ena obia aiarana aonai a'i katekatoto, ia tai Hama'u kupai nemiaho hauna ena nuatae akana kebabaina hauna mo kekatoto. \v 22 Wapu weianai maearima bo'ona here'u ai kate'abi katetibaha, “Obiapaka e, Obiapaka e, ai atamuai tamahabanai, ai atamuai auba ki'a obokia tau'u ahinakia, mai hoa haeai haeai tababainakia!” \v 23 Ba au hanona wairakiai kahinabe harainakia katibaha, “Au wai a'i a'iobinimi. Here'uai tomokapare, wai ki'a ibabaina haumi!” \s1 Itu Ibakorotikia Taearakia Rua. \r (Lk 6.47-49) \p \v 24 Weiana paunai hau ha e'u 'abi neiana 'uruna niona mai akakia nibabai hanona matoha ao bero hauna 'abana ena itu wairo ahanai ebakori 'auna. \v 25 Abara etibo tou ekarahi mai baura rarina eabu 'au itu eabu ki'ana, ia a'i epobu, pokina itu hanona wairo ahanai ebakori 'auna. \v 26 Ia hau ha e'u 'abi neiana 'uruna niona, ia akana a'i nibabaina hanona matoha po'o hauna 'abana ena itu 'ano ahanai ebakorotina. \p \v 27 Abara etibo tou ekarahi, mai baura eabu itu epobu earu otaraina.” \v 28 Iesu 'abi weiana ebapuana hanona to'u haukia ikoikiai ena ba'iobiai teta'u ta'u huri. \v 29 Pokina ia ena ba'iobi hanona rauhubu poki haukia ekia ba'iobi 'abakia aha'i, ena 'abi hanona mai hiabuna. \c 8 \s1 Iesu Morumoru Hauna Ebanamona. \r (Mk 1.40-44; Lk 5.12-14) \p \v 1 Iesu oeo ai eriri raninai maearima to'u rarina 'akina murinai te'au. \v 2 Morumoru hauna ha emai Iesu wairanai ekaipehu e'abi etibaha, “Obiapaka e, konuatae raninai kobanamona'u ketaina.” \v 3 Iesu imana etiu ahina ea'i 'apuana e'abi etibaha, “Au nanuatae haumu menamo.” Biaimo ena morumoru enamo. \v 4 Ba Iesu hau weiana ehinabena etibaha, “Hau ha haianai a'i ko'abi, ia koao kipomu robe hauna herenai haumu kobaihana, mai beruberu Mose e'uahina hauna kobaibeni ia herenai kebatohani'o oi hanona aba onamo.” \s1 Roma Huari Poki Hauna Ena A'ikakauma Hoana. \r (Lk 7.1-10) \p \v 5 Iesu Kaperanauma aiaranai ekatoto raninai, Roma huari poki hauna ha emai herena enoina kebaraina. \v 6 E'abi etibaha, “Obiapaka e, e'u ta'ara a'i hauna nimero ituai enoti, hauna nihaiara ki'a.” \v 7 Iesu ehinabena etibaha, “Kawahi kabanamona.” \v 8 Huari poki hauna e'abi etibaha, “Obiapaka e, au a'i anamo oi komai e'u itu, 'a ko'abi mo weiana e'u ta'ara a'i hauna kemauri. \v 9 Pokina au hanona hiabu hauna ha ba'anai ṉamiaho mai huari haukia baika au ba'a'uai ṯemiaho. Au hau neiana ṉahina bena, ‘Moao’ hanona niao, haeamona hau weiana ṉahina bena, ‘Omai.’ hanona nimai. Abomo e'u ta'ara a'i hauna ṉahina bena, ‘Neiana mobabaina.’ hanona ia nihore nibabaina.” \v 10 Iesu aia weiana eona raninai eta'u ta'u huri, ba murinai ti'au haukia ehinabenakia etibaha, “'Abi tohana au wai nahinabenimi, Isaraela aonai hau ha herenai a'ikakauma ṉahomana ha a'i atabu ahi 'apuana. \p \v 11 Au wai nahinabenimi maearima bo'ona 'akina taetanai mai tibotainai katemai Tirama ena obia aiarana aonai tatu 'ekanai Aberahamo, Isako, Iakobo kipokia katemiati haeamo. \v 12 Ia maearima weiakia Tirama ena obia aiarana eba'oruna 'eukia haukia hanona mahana wapuranai katekapo ahinakia weia katehai mai nihekia katearao'i arao'i.” \p \v 13 Iesu huari poki hauna ehinabena etibaha, “Moao emu itu, oa'ikakauma ihobonai heremuai aba kerama.” Ena ta'ara a'i hauna beraura hoana weiana aonai beronai emauri mauri. \s1 Iesu Petero Rawana Babi'ena Ena Inawai Ebanamona. \r (Mk 1.29-31; Lk 4.38-39) \p \v 14 Iesu Petero ena ituai ekatoto raninai, Petero rawana babi'ena eihana neinawa hauna nehiabu enoti. \v 15 Iesu ehore babi'e imana ea'i 'apuana, ba inawa ehabona, babi'e emikiri Iesu ta'arana ea'i. \s1 Iesu Ehore Inawa Haeai Haeai Ebanamonakia. \r (Mk 1.32-34; Lk 4.40-41) \p \v 16 Weiana rabirabi eaoaina aonai maearima bo'ona auba ki'a obokia aokiai haukia temaiainakia Iesu herena. Iesu hanona ena 'abiai auba ki'a obokia eu'u ahinakia mai inawa haukia ikoikiai ebamaurinakia. \v 17 Neiana hanona Isaia mahabanai hauna ena 'abi ibatohana ṉa e'abi aiho, \q1 ‘Ia kipona eka 'abe'abe \q1 kea'i parenakia \q1 mai eka inawa kebua obonakia.’ \s1 Iesu I'abana Haukiai Kateao. \r (Lk 9.57-60) \p \v 18 Iesu to'u rarina tekori kaiarona eihanakia raninai i'abana haukia ehina benakia katekabanai obu abirana kateao. \v 19 Rauhubu poki hauna ha emai Iesu ehinabena etibaha, “Ba'iobi haumu e, 'eka tabana koao ia au hanona oi murimuai ka'au.” \v 20 Iesu ia ena 'abi ebamuena etibaha, “Waeha 'aki hanona mai ekia 'uri, mai 'ubi roborobokia hanona mai ekia ni'i, 'a au maearima nahuna hanona ara'u kahorotina karai 'ekana aha'i.” \v 21 I'abana hauna ha Iesu ehinabena etibaha, “Obiapaka e, paeao 'uai hama'u pahorena.” \v 22 'A Iesu ia ehinabena etibaha, “Muri'uai mo'au, 'ari haukia hanona mohabonakia kipokia ekia 'ari temehorena.” \s1 Iesu Rani Mai Roio Eba'omatanakia. \r (Mk 4.36-41; Lk 8.22-25) \p \v 23 Weiana Iesu ahiai ehe'au, i'abana haukia kipokia teao. \v 24 Weiana obuai kou rarina 'akina eabu 'au, roio rarikia temikiri ahi tebahu abuna, 'a Iesu hanona eparua 'ari. \v 25 I'abana haukia teao tebaona te'abi tetibaha, “Obiapaka e, moba maurinaka aba kahatono.” \v 26 Ia ekia 'abi ebamuena etibaha, “Emi a'ikakauma eko'i ko'i haumi, aehoma buonai tuta'u ki'a?” Ba Iesu emikiri rani mai roio erikenakia, weiana beronai e'omata harai 'aki. \v 27 Hau weiakia teta'u ta'u huri te'abi tetibaha, “Neiana hanona hau tabana, ba rani mai roio abomo aiana tika'aina.” \s1 Iesu Hau Rua Aokiai Auba Ki'a Obokia Eu'u Ahinakia. \r (Mk 5.1-17; Lk 8.26-37) \p \v 28 Iesu obu abirana Gadarene hanonai ekara'au raninai, hau rua aokiai auba ki'a obokia ṯemiaho haukia 'ari ahanai temai herena. Ia teaiahu wairai paunai hau ha taeara weianai a'i ekabanai. \v 29 Ia teio tetibaha, “Tirama nahuna e, heremai ai taba nonuatae aina? Rani a'i nitai bahana ia oi omai hanona ai kobahaiaranamai, u?” \v 30 'Eka weianai baiatana a'i ehoma'a hanona aiporo to'una ha tianiani. \v 31 Ba auba ki'a obokia Iesu tenoina tetibaha, “Oi kobakarahinamai raninai, kouhunamai kataeao aiporo to'una weiana aokiai katatoto.” \p \v 32 Weiana ia ehinabenakia etibaha, “Tomoao.” Ba ia tekarahi teao, aiporo aokiai tetoto. Aiporo to'una maikoinai herehere ai tebeau riri papa'a ai terobo ahi obu aonai tetobu tetono 'ari. \p \v 33 Aiporo 'ima haukia tebeau obo aiara apa'uanai pou neiana mai auba ki'a obokia hau aokiai temiaho haukia pouna abomo tehinana. \v 34 Weiana aiara apa'uana maearimana maikoinai temai Iesu kateihana. Ba temai teihana raninai, tenoina ekia hano kehabona. \c 9 \s1 Iesu Mero Hauna Ha Ebanamona. \r (Mk 2.1-12; Lk 5.17-26) \p \v 1 Iesu ahi ai ehe'au obu ebeau banai ena aiara tohana eao. \v 2 Maearima baika mero hauna ha toto'eai teaoaina herena. Iesu ekia a'ikakauma eihana raninai, mero hauna ehinabena etibaha, “Naha'u e, a'i kota'u, emu ki'a aba ihina hao.” \p \v 3 Weiana rauhubu poki haukia baika kipokia baiatakia te'abi'abi tetibaha, “Hau neiana hanona Tirama herenai ni'abi ki'a.” \p \v 4 Iesu ekia raona raona e'iobinakia ba e'abi etibaha, “Aehoma buonai raona ki'a obona aomiai turaonana? \v 5 Aeana hauna e'ama'ama, ka'abi ‘Emu ki'a ihinahao.’ 'ao ka'abi ‘Momikiri, moka'a.’ \v 6 'A wai kato'iobina au maearima nahuna hanona mai e'u hiabu hanopaka maearimakia ekia ki'a kahina hao.” Ba Iesu mero hauna ehinabena etibaha, “Momikiri, emu toto'e moa'ina, moao emu itu.” \v 7 Weiana ia emikiri, eao ena itu. \v 8 To'u haukia babai weiana teihana raninai teta'u ki'a, ba hiabu uahomana maearima ebenakia Tiramana tebanamona. \s1 Iesu Mataio Eaparina. \r (Mk 2.13-17; Lk 5.27-32) \p \v 9 Iesu 'eka weiana ehabona eao aonai hau ha eihana, ia atana Mataio moni a'i 'ekanai\f + \fr 9:9 \ft (9) \+it takiti a'i 'ekana\+it*\f* emiati, ehinabena etibaha, “Muri'uai mo'au.” Mataio emikiri murinai eka'a. \p \v 10 Iesu Mataio ena itu ai nianiani aonai, moni bararo haukia bo'ona mai aka ki'a haukia abomo temai ia mai i'abana haukia kipokia teaniani haeamo. \v 11 Parisea haukia baika hoahoa weiana teihana raninai i'abana haukia tebakainakia tetibaha, “Aehoma buonai emi ba'iobi hauna moni bararo haukia mai aka ki'a haukia kipokia tianiani haeamo?” \p \v 12 Iesu aia neiana eona hanona ekia 'abi ebamuena etibaha, “A'i ṯeinawa haukia hanona muramura baibeni hauna\f + \fr 9:12 \ft (12) \+it Doketa\+it*\f* a'i ṯenuatae aina, 'a ṯeinawa haukia mo ia ṯenuatae aina. \v 13 Wai tomoao Puka robena 'abina neiana anina taba hanona katotabuna, ‘Au aoko'o nanuatae aina ia baibeni tabana aha'i.’ Au amai ena poki hanona bero haukia a'i kaparinakia, 'a aka ki'a haukia kaparinakia.” \s1 Ani Robe 'Abina. \r (Mk 2.18-22; Lk 5.33-39) \p \v 14 Weiana Ioane i'abana haukia temai Iesu herena tebakaina tetibaha, “Aehoma buonai ai mai Parisea haukia kipokia ṯani robe, 'a oi i'abamu haukia hanona a'i tiani robe?” \v 15 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Hawainibe mahamaha hauna ena baki haukia herekiai nemiaho aonai ia aea katehai aiho? 'A rani kemai hawainibe mahamaha hauna herekiai katea'i parena aonai ia kateani robe. \p \v 16 Hau ha habuni mahamahana puana habuni 'ai'aina ohi a'i ketai orenakia, pokina itai 'ekana kepuhu pa'ana hanona tapa keapa'ua ki'a. \v 17 Maearima bine beina mahamahana beibei 'ai'aikiai a'i katebaharuna, pokina beibei katepa'a hanona bine beina kekiki oioi abomo beibei keki'a, 'a bine beina mahamahana hanona beibei mahamahakiai kateibaharu weiana terarua katenamo.” \s1 Uaho E'ari Hauna Ha, Mai Inawa Babi'ena Ha. \r (Mk 5.22-43; Lk 8.41-56) \p \v 18 Iesu 'abi neiana nehinana aonai, marea poki hauna ha emai wairanai ekai pehu ehinabena etibaha, “Naha'u uahona hanona bariu mo e'ari, ia omai imamu ahanai kohao 'au hanona kemauri.” \v 19 Ba Iesu emikiri murinai e'au, i'abana haukia abomo teao. \p \v 20 Weia babi'e ekia inawa ea'ina ihau harau haea rua babi'ena ha Iesu murinai eka'a emai ena habuni puana ea'i 'apuana. \v 21 Pokina kipona aonai etibaha, “Ena habuni puana mo ka'i 'apuana hanona kanamo.” \v 22 'A Iesu eiha kabe eihana ba ehinabena etibaha, “Naha'u e, a'i kota'u, emu a'ikakauma ehore ebanamoni'o.” Babi'e beronai mo enamo. \p \v 23 Weiana Iesu marea poki hauna ena ituai etoto, irarabu ahu haukia mai to'u rarina urukia nebua eihanakia raninai, \v 24 ia ehinabenakia etibaha, “Tomokatu'a, uaho hanona a'i e'ari, ia hanona niparua.” To'u haukia Iesu teiriri aina. \v 25 Ba to'u haukia tekarahi mahanai murinai, ia ikaihuri aonai etoto, uaho imanai ea'i hanona uaho emauri mauri ba emikiri. \v 26 Pou neiana eao hano weiana maikoinai tehina otaraina. \s1 Iesu Mahakia Teki'a Haukia Rua Mai Maeana Eki'a Hauna Ha Ebanamonakia. \p \v 27 Iesu 'eka weianai ekarahi aonai mahakia teki'a haukia rua murinai teka'a teio tetibaha, “Davida nahuna e, moaoko'o ainamai.” \v 28 Ia ituai etoto raninai mahakia teki'a haukia temai herena, ba Iesu ebakainakia etibaha, “Wai tua'ikakaumana'u au aka neiana kababaina hanona ketaina, u?” Ia te'abi tetibaha, “'E, Obiapaka, ṯa'ikakaumani'o.” \v 29 Weiana Iesu ia mahakia ea'i 'apuanakia ba e'abi etibaha, “Emi a'ikakauma ihobona heremiai merama.” \v 30 Weiana mahakia teno'a. Ba Iesu eharabunakia etibaha, “Hau ha a'i katoba'iobina.” \v 31 'A ia tekarahi teao hano weiana maikoina aonai Iesu pouna tehina otaraina. \p \v 32 Ia tekarahi teka'a aonai, maearima baika hau ha aonai auba ki'a obona nemiaho buonai maeana eki'a hauna teaoaina Iesu herena. \v 33 Auba ki'a obona eu'u ahina murinai maeana eki'a hauna enamo ba e'abi'abi, to'u haukia maikoinai teta'u ta'u huri te'abi tetibaha, “Isaraela aonai hoa nahomana ha a'i haiha 'apuana.” \v 34 'A Parisea haukia te'abi tetibaha, “Ia hanona auba ki'a obokia ekia poki hauna ena hiabuai auba ki'a obokia neu'u ahinakia.” \s1 Iesu To'u Haukia Eaoko'o ainakia. \p \v 35 Weiana Iesu eao aiara apa'uakia mai papakia maikoikiai aokiai ekaoao, ekia marea aokiai eba'iobi, Tirama ena obia aiara pouna namona eiroro aina, inawa mai haiara haeai haeai ikoikiai ebanamonakia. \v 36 Iesu to'u haukia eihanakia hana eaoko'o ainakia pokina tiaru 'abaea mai hau hororokia ihobona mamoe i'imakia hauna aha'i haukia 'abana. \v 37 Ba ia i'abana haukia ehinabenakia etibaha, “Umai aniani bo'ona aba te'oru, ia aka haukia hanona a'i ebo'o. \v 38 Ua buonai uma Poki Hauna katonoina aka haukia keuhunakia ena umai kateueu.” \c 10 \s1 Iesu Iuhubeau Haukia Harau Haea Rua Etina'anakia. \r (Mk 3.13-19; Lk 6.12-16) \p \v 1 Iesu i'abana haukia harau haea rua eaparinakia temai herena, hiabu ebenakia auba ki'a obokia kateu'u ahinakia haeamona inawa mai haiara haeai haeai ikoikiai kateba namonakia. \p \v 2 Iuhubeau haukia harau haea rua atakia hanona neiakia, kori 'uaina Simona, ia hanona teaparina Petero, mai uaho'abana Anderea, Sebedeo nahuna Iakobo mai uaho'abana Ioane. \v 3 Pilipo, Batolomeo, Toma mai moni bararo hauna Mataio, Alepeo nahuna Iakobo, mai Tadeo. \v 4 Selote hauna Simona, mai Isakariote hauna Iuda, Iesu ehinahinaina hauna. \s1 I'abana Haukia Harau Haea Rua Euhu Ahinakia. \r (Mk 6.7-13; Lk 9.1-5) \p \v 5 Iesu hau harau haea rua neiakia euhunakia mai ehinabenakia etibaha, “Rama haeai haukia ekia hano a'i katoao abomo Samaria aiarakia ha a'i katokatoto. \v 6 'A katoao Isaraela itubuna ena mamoe te'akauma haukia herekia. \v 7 Katoao aonai katoiroro katotibaha, ‘Tirama ena obia aiarana hanona aba herekai.’ \v 8 Inawa haukia katoba namonakia, 'ari haukia katoba maurinakia, morumoru tea'ina haukia hauanikia katoba namonakia, mai auba ki'a obokia katou'u ahi. Wai toa'i 'abaeana buonai katobaibeni 'abaea. \p \v 9 Emi mahoa ihiua ihiua aokiai moni apa'uana 'ao papana ha a'i katoutana. \v 10 Emi kaoao paunai mahoa, habuni ibatoto ibaruana, tamaka, mai ikai'ini a'i katoa'inakia, pokina aka hauna hanona mai ena iro'o. \p \v 11 Aiara tabanai tukatoto hanona kea'i taeanimi hauna katotabuna herenai katomiaho keaomo 'eka weiana katohabona. \v 12 Itu weianai tukatoto hanona banamo katobaibeni. \v 13 Itu maearimakia katea'i taeanimi raninai emi baibua banamona ahakiai kemiaho, 'a a'i katea'i taeanimi raninai emi banamo hanona kemue heremi. \v 14 'A tai ha a'i kea'i taeanimi 'ao aiami a'i keona raninai aiara 'ao itu weiana katohabona aonai 'apumi 'apurorokia katotabu tabu obonakia. \v 15 'Abi tohana au wai nahina benimi, bakai orena berauranai Sodoma mai Gomora aiarakia ekia puma ma ke'aera, ia aiara weiana ena puma hanona keapa'ua. \s1 Bai'oata Katemai. \r (Mk 13.9-13; Lk 21.12-17) \p \v 16 Au wai nauhunimi hanona ihobona matoha mamoe 'abakia tuao waeha 'aki baiatakiai. Ua buonai 'erau 'abakiai katoao katoaobero mai rauria 'abakiai katoao aomiai ki'a a'i katoraonana. \v 17 Maearima herekiai kato'ima 'ima harainimi, pokina ia kateaoainimi bakai 'ekanai katehorotinimi, abomo marea aokiai kate'atinimi. \v 18 Au buo'uai wai kateaoainimi poki haukia apa'uakia mai obia haukia apa'uakia wairakiai katebabakainimi, aonai ia mai rama haeai haukia herekiai pou namona ihina pouna haumiai katoao. \v 19 Kateaoainimi bakai 'ekana raninai aomi a'i kearo'ari 'abi tabana katohinana 'ao aea kato'abi aiho. Rani weianai taba katohinana hauna Tirama kebenimi. \v 20 Pokina ihinana hanona wai aha'i, 'a Hamami Tirama Aubana aomiai hauna ke'abi. \p \v 21 Uaho'aba ha kehore uaho'abana kehinahina aina kateahu 'arina, hama kehore nahuna ua kehomana, nahu katehore hamakia mai hinakia kate'oatanakia 'ari 'ekanai katehorotinakia. \v 22 Maearima ikoikiai au buo'uai kateaotata ainimi, 'a tai kekori 'ini keao puanai hauna kemauri. \v 23 Aiara hai kate'oatanimi raninai kato'uru katoao aiara 'abana ha. 'Abi tohana au wai nahinabenimi, Isaraela aiarakia ikoikiai a'i katokatoto ore bahanakia aonai au maearima nahuna hanona kamai. \p \v 24 Marere miorina ena ba'iobi hauna a'i ketara haona 'ao ta'ara'i hauna ena poki hauna a'i ketara haona. \v 25 Marere miorina ena ba'iobi hauna ohi kateihobo hanona enamo, mai ta'ara a'i hauna ena poki hauna ohi kateihobo hanona enamo. Itu poki hauna kateaparina Belesebulo raninai itu maearimakia baika abomo ata ki'a obokiai kateaparinakia. \s1 Kahata'u aina Hauna. \r (Lk 12.2-7) \p \v 26 Ua buonai a'i katota'u ainakia. Taba tebahu abunakia haukia ikoikiai hanona katea'i kau mai taba bunikia ikoikiai hanona katebawaira tinanakia kate'iobi. \v 27 Taba wapurai nahina benimi haukia hanona ea aonai katohinanakia mai taba haiamiai abateteai haukia hanona itu kapenai katoiroro ainakia. \v 28 Weiakia hauani kateahu 'arina haukia a'i katota'u ainakia pokina auba hanona a'i kateahu 'arina. Ia Tirama katota'u aina ia hanona hauani mai auba terarua kea'i ki'a ki'a bahanakia iruba aonai. \p \v 29 Komure rua hanona pene hamonai katekawanakia. Iamo Hamami ena nuatae aha'i raninai ha a'i ke'eho 'anoai. \v 30 Weiana buimi ikoikiai aramiai haukia aba etuabi orenakia. \v 31 Ua buonai a'i katota'u wai hanona komure bo'ona 'akina totara haonakia. \s1 Iesu Ihina Pouna Hoana. \r (Lk 12.8-9) \p \v 32 Hau ha maearima wairakiai ke'abi ia au ni'abana'u hauna hanona au abomo Hama'u kupai nemiaho hauna wairanai ka'abi ia hanona au i'aba'u. \v 33 'A hau ha maearima wairakiai au kebuniai aina'u hauna hanona au abomo Hama'u kupai nemaiho hauna wairanai ia kabuniai aina. \s1 Kareba Amaiaina Hanopakai. \r (Lk 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 A'i katoraonana au amai hanona baibua hanopakai kamaiaina. Au hanona baibua a'i amaiaina ia kareba amaiaina bai'oata kerama. \v 35 Au amai pokina hanona neiana, \q1 ‘Hau kehore hamana ke'oatana, \q1 uaho kehore hinana ke'oatana, \q1 rawa babi'ena 'aru'aruna kehore \q1 rawana babi'ena kirona ke'oatana. \q1 \v 36 Maearima ha ena itu haukia \q1 hanona ena 'ou haukiai kateao.’ \qr Mik 7.6 \p \v 37 Hau ha hamana 'ao hinana niraona'auai ki'a bahana ba au, ia hanona a'i ketaina here'uai. Hau ha nahuna hauna 'ao uahona niraona'auai ki'a bahana ba au, ia hanona a'i ketaina here'uai. \v 38 Hau ha ena matiu ibiri ropo a'i nebuana muri'uai a'i ni'au hauna, ia hanona a'i ketaina here'uai. \v 39 Hau ha ena mauri keani ki'aina hauna hanona ena mauri keba'akaumana, hau ha ena mauri keba'akaumana au pau'uai hauna hanona ena mauri ketabu ahina. \s1 'Ara Namona Kebenakia. \r (Mk 9.41) \p \v 40 Maearima tabana wai nia'i taeanimi hauna hanona au nia'i taeana'u, mai au nia'i taeana'u hauna hanona euhuna'u Tiramana abomo nia'i taeana. \v 41 Hau ha mahabanai hauna ha nia'i taeana pokina ia mahabanai hauna paunai, ia hanona mahabanai 'arana ihobona kea'ina, mai hau ha bero hauna ha nia'i taeana pokina ia bero hauna paunai, ia hanona bero hauna 'arana ihobona kea'ina. \v 42 Hau ha bei 'amarina ereai miori neiakia atakia a'i teapa'ua haukia kebenakia pokina ia au i'aba'u haukia paunai, 'abi tohana au wai nahina benimi, 'ara ia'ina aonai ia a'i kekapu.” \c 11 \s1 Iesu Ba'uere Robe Hauna Ioane Robana Eahuna. \r (Lk 7.18-35) \p \v 1 Iesu i'abana haukia harau haea rua 'abi neiakiai erobenakia murinai, 'eka weiana ehabona eao Galilea aiarakia aokiai weia keba'iobi mai keiroro. \p \v 2 Ioane wapura ituna aonai Keriso ena aka poukia eo'o raninai i'abana haukia euhunakia herena teao, \v 3 Iesu tebakaina tetibaha, “Kemai hauna hanona oi? 'Ao haeai ha kata'imana?” \p \v 4 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Tomomue tomoao, taba to'o mai toiha haukia Ioane haianai katohinanakia. \v 5 Maha ki'a haukia aba ṯeihaiha mue, ome haukia tika'a, morumoru haukia aba tinamo, haia po'o haukia aia tio'o, 'ari haukia ṯemikiri timauri, mai uraru haukia herekiai pou namona ṯeiroro aina. \v 6 Hau ha here'uai aona a'i nikai'au kai'au hauna Tirama nibanamona.” \p \v 7 Ioane i'abana haukia tekamuri aonai, Iesu to'u haukia herekiai Ioane pouna ehina ramana. “Wai taba katoihana buonai toao hano'akunai? Baura kopura nibaibiunakia katoihanakia, u? \v 8 Aha'i raninai, toao hanona taba katoihana? Hau ha habuni ta'eta'ekia ebatotonakia hauna, u? Weiakia habuni ta'eta'ekia tibatoto haukia hanona obia 'arana ena ituai ṯemiaho. \v 9 Ba taba katoihana buonai toao? Mahabanai hauna ha? 'E, au wai nahinabenimi, Ioane hanona mahabanai haukia etara haonakia. \v 10 Ia pouna Puka robenai ṉa tererena aihona, \q1 ‘Au e'u iuhubeau hauna \q1 kauhu 'uaina wairamuai, \q1 ia kehore emu taeara \q1 kea'ia'i haraina.’ \qr Mal 3.1 \m \v 11 'Abi tohana au wai nahinabenimi, weiakia babi'e tebaramanakia haukia baiatakiai hau ha ba'uere robe hauna Ioane a'i etara haona, iamo weiana Tirama ena obia aiaranai eko'i ko'i hauna Ioane etara haona. \p \v 12 Ba'uere robe hauna Ioane ena raniai emaimo bariu, Tirama ena obia aiarana hanona tikakina, kakikaki haukia hanona tibahobona katepuhu boina. \v 13 Pokina mahabanai haukia mai Mose ena rauhubu ikoikiai aokiai Tirama ena obia aiarana pouna tehinana emai mo Ioane ena raniai. \v 14 Wai tua'i taeana raninai kato'iobina Ioane hanona Elia weiana kemai hauna. \v 15 Mai haiana hauna hanona aia keona. \p \v 16 Uru neiana haukia tabai kaba batainakia? Ia hanona matoha miori papakia kawakawa 'ekanai ṯemiati 'abakia tiaparinakia ṯetibaha, \v 17 ‘Ai irarabu ṯahunakia wai paumiai, iamo wai a'i tuewa. 'Ari huikia ṯa'i, iamo wai a'i tuhai.’ \v 18 Weiana Ioane emai hanona a'i eaniani mai a'i einuinu, ba ia te'abi tetibaha, ‘Auba ki'a obona ha ia aonai.’ \v 19 Au Maearima nahuna amai aniani mai ainuinu hanona ia te'abi tetibaha, ‘Ia hanona aniani ki'a mai inuinu ki'a, moni bararo mai aka ki'a haukia ekia hau.’ 'A aobero hanona ena buabua nihore ena bero nibatohana.” \s1 A'i Teraona Kabe Aiarakia Herekiai Keki'a Wairai. \r (Lk 10.13-15) \p \v 20 Weiana Iesu aiara weiakia aokiai hiabu hoakia bo'okia ebabai 'ekakia maearimakia ebatanakia, pokina ia ekia ki'ai a'i teraona kabe buonai. \v 21 “Korasina e, heremuai keki'a wairai! Betesaida e, oi abomo heremuai keki'a wairai! Hiabu hoakia heremiai ababai haukia Turo mai Sidono haukia herekiai pababai raninai, ia hanona aba wa'i baha 'akinai pateraona kabe, habuni ki'a obokia patebatoto mai arakiai rabu patehoroti. \v 22 'A au wai nahina benimi, Tirama ena bakai apa'uana berauranai Turo mai Sidono haukia ekia puma hanona ma ke'ama'ama ba wai 'eumi. \v 23 Kaperanauma e, oi katea'i taeani'o koao kupa ubinai, u? Aha'i, oi hanona katekapo ririni'o koao iruba aonai. Hiabu hoakia weiakia heremuai ababai haukia Sodoma herenai pababai raninai, ia hanona pemiaho mo pemai bariu rani neianai. \v 24 'A au wai nahinabenimi, Tirama ena bakai apa'uana berauranai Sodoma ena puma hanona ma ke'ama'ama ba wai 'eumi. \s1 Tomai Here'uai Katoarai. \r (Lk 10.21-22) \p \v 25 Rani weianai Iesu ena bahuba'ariai e'abi etibaha, “Hama'u e, kupa mai hanopaka Obiana. Au oi nabanamoni'o pokina taba neiakia ohore buninakia aotipa mai 'iobi haukia herekiai, ia miori papakia herekiai obawaira tinanakia. \v 26 Hama'u e, 'abi tohana, pokina neiana hanona oi emu aonamo tohana. \v 27 Hiabu ikoikiai hanona Hama'u aba ebena'u. Ia Nahuna a'i te'iobina Hamana mo kipona, mai hau ha Hamana a'i e'iobina Nahuna mai Nahuna etina'anakia haukia weiakia herekiai kipona kebawaira tinana haukia mo.” \p \v 28 “Tuhau hororo haumi mai puma ṯobuana haumi, ikoimiai ena here'u tomai, au wai arai kabenimi. \v 29 E'u iebebe tomoa'ina 'aromiai tomobuana mai here'uai 'iobi katoa'ina pokina au hanona ao 'amari mai 'aiaunu hau'u. Weiana wai aubami katearai. \v 30 Pokina e'u iebebe hanona e'ama'ama mai e'u buabua hanona a'i epuma.” \c 12 \s1 Beraura Robe Obiana. \r (Mk 2.23-28; Lk 6.1-6) \p \v 1 Rani weiana beraura robenai Iesu witi umana aonai ekabanai. I'abana haukia mare'a te'ari buonai witi buakia te'ini huri teani. \v 2 Parisea haukia babai weiana teihana raninai Iesu tehinabena tetibaha, “Moihana, oi i'abamu haukia hanona beraura robenai taba a'i katebabaina hauna tibabaina.” \v 3 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Wai, Davida te'abana haukia kipokia mare'a te'ari aonai taba ebabaina hauna a'i totuabina? \v 4 Ia Tirama ena ituai etoto, weia parawa robena ea'ina, parawa weiana hanona erobe, robe haukia ikupaiakia mo kateana hauna, ia mai te'abana haukia kipokia teana. \v 5 Haeamona robe haukia marea robe aonai beraura robe akana tibabai ki'ana iamo a'i tibeho, rauhubuna weiana a'i totuabina? \v 6 Au wai nahinabenimi, hau ha neia hauna ehore marea robe etara haona. \q1 \v 7 ‘Au nanuatae aoko'o, \q1 ia a'i nanuatae baibeni tabakia.’ \qr Hos 6.6 \m Puka robenai 'abi neiakia anikia pato'iobi raninai maearima a'i tebeho haukia behoai a'i katohorotinakia. \v 8 Pokina au Maearima nahuna hanona beraura robe obiana.” \s1 Iesu Ehore Ima Kobekobe Hauna Imana Ebanamona. \r (Mk 3.1-6; Lk 6.6-11) \p \v 9 Iesu 'eka weiana ehabona eao ekia marea ha aonai etoto, \v 10 hau ha imana kobekobena abomo weia, maearima baika taeara tetabu Iesu beho 'ekanai katehorotina, ba Iesu tebakaina tetibaha, “Beraura robenai inawa kahabanamo hanona behona aha'i?” \v 11 Iesu ehinabenakia etibaha, “Wai ha emu mamoe beraura robenai 'uriai petoa raninai a'i poa'i 'auna, u? \v 12 Maearima hanona mamoe etara haona. Ua buonai beraura robenai namo kahababaina hanona ebero.” \v 13 Ba Iesu hau weiana ehinabena etibaha, “Imamu motiu berona.” Weiana imana etiu berona hanona maikoina enamo ihobona imana abihana 'abana. \v 14 'A Parisea haukia tekarahi teao teroba ahu aea katehoma Iesu kateahu'arina. \s1 Tirama Etina'ana Hauna. \p \v 15 Iesu aba e'iobina paunai 'eka weianai ekapare. Maearima bo'ona 'akina murinai te'au, ekia inawa ikoikiai ebanamonakia, \v 16 ehara abunakia tai ha haianai a'i kate'abi ia hanona tai. \v 17 Neiana hanona Isaia mahabanai hauna ehinana 'abina ibatohana. \q1 \v 18 ‘Tomoihana ia hanona \q1 atina'ana e'u ta'ara'i hauna, \q1 naraona'au aina \q1 mai naonamo aina. \q1 Au e'u Auba Robe ia ahanai \q1 kahorotina, \q1 bero keiroroaina hanopaka haukia herekiai. \q1 \v 19 Ia hanona a'i kebaihara tae \q1 'ao a'i keio abomo aiana aiara ibuakiai a'i kateona. \q1 \v 20 Ia hiribo aba nimohu hauna \q1 matoha 'abe'abe haukia 'abana \q1 ia a'i kebamohu hurina, \q1 abomo baubaea aba ni'ao hauna matoha ekia buabeni e'aera 'aera haukia 'abana ena buabeni a'i keba'aona keaomo bero akana kebawaira tinana. \q1 \v 21 Hanopaka maearimakia ikoikiai \q1 ekia buabeni ia atana ahanai \q1 katehorotinakia.’ \qr Isa 42.1-4 \s1 Iesu Mai Belesebulo. \r (Mk 3.20; Lk 11.14-23; 12.10) \p \v 22 Hau ha aonai auba ki'a obona emiaho hauna temaiaina Iesu herena ia hanona mahana teki'a mai maeana eki'a, Iesu ehore ebanamona, weiana ia e'abi'abi mai eihaiha mue. \v 23 Maearima ikoikiai teta'u ta'u huri tetibaha, “Pa'e hau neiana hanona Davida Nahuna.” \v 24 'A Parisea haukia pou neiana teona raninai te'abi tetibaha, “Neiana hanona auba ki'a obokia ekia poki Belesebulo ena hiabuai auba ki'a obokia naiakia neu'u ahinakia.” \p \v 25 Iesu ekia raona e'iobina buonai ehinabenakia etibaha, “Hanopaka ha kipona kebapa'ana kate'au hanona ke'iti'iti, mai aiara ha kipona 'ao itubu ha kipona kebapa'ana kate'au raninai kekori 'ini hanona a'i ketaina. \v 26 Ba Satani kehore Satani keu'u ahina raninai ia hanona kipona nibapa'ana, weiana ena hanopaka hanona aea kekori 'ini aiho? \v 27 Au Belesebulo hiabunai auba ki'a obokia nau'u ahinakia raninai tai 'eunai wai emi maearima auba ki'a obokia ṯeu'u ahi? Ua buonai emi maearima katehore behoai katehorotinimi. \v 28 'A au Tirama ena Auba hiabunai auba ki'a obokia nau'u ahinakia raninai weiana Tirama ena obia aiarana hanona aba emai wai heremiai. \p \v 29 Hau ha tabura hauna ena itu a'i keahu pa'ana ena taba a'i kea'i parenakia keaomo ia tabura hauna kea'ina kebiri 'uaina, ba ena taba kebainao ainakia. \p \v 30 Maearima ha tai'u a'i nitai hauna hanona au ni'oatana'u, mai maearima ha au tararua a'i ṯabararo bararo hauna hanona nikapo kapo otarai. \p \v 31 Weiana buonai au wai nahina benimi, maearima ekia aka ki'a mai ekia 'abi ki'a ikoikiai hanona kehina hao ketaina, ia Auba Robe herenai e'abi ki'a hauna hanona a'i kehina hao 'apuana. \v 32 Hau ha ke'abi ki'a Maearima nahuna herenai hanona kehina hao ketaina, 'a hau ha Auba Robe herenai ke'abi ki'a hauna hanona a'i kehina hao 'apuana bariu mauri neianai mai mauri wairai abomo. \s1 Matiu Hanona Buabuakiai Kaha'iobinakia. \r (Lk 6.43-45) \p \v 33 Matiu namonai hanona buabua namokia katerama, matiu ki'a obonai hanona buabua ki'a obokia katerama, pokina matiu aea homana hanona buabuanai i'iobina nirama. \v 34 'Erau nahukia e, emi raona teki'a aeahomanai mo 'abi namokia katohina? Pokina pina hanona aoai taba ebonu hauna nehinana. \v 35 Hau namona aonai taba namokia euta haukia namokia nibakarahi, hau ki'a obona aonai taba ki'a obokia euta haukia ki'a obokia nibakarahi. \p \v 36 Au wai nahinabenimi, maearima ikoinai te'abi 'abaea haukia ikoikiai Tirama ena bakai berauranai 'ara katebaibeni toha. \v 37 Ua buonai emu 'abi kehore bero kebeni'o abomo emu 'abi kehore puma kebeni'o.” \s1 Tenuatae Hiabu Hoana Kateihana. \r (Mk 8.11-12; Lk 11.29-32) \p \v 38 Ba Parisea haukia mai rauhubu poki haukia baika Iesu tehinabena tetibaha, “Ba'iobi haumu e, ai ṯanuatae oi heremuai hiabu hoana ha pobabaina pataihana.” \p \v 39 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Uru neiana ki'a obona mai a'ikakauma aha'i haumi, aehoma buonai hiabu hoana tubakai bakai aina? Ia hoa kabenimi hauna hanona mahabanai hauna Iona mo ena hoa. \v 40 Iona mararani aihau mai rabi aihau maia apa'uana nuana aonai emiaho, ihobona mo au maearima nahuna abomo mararani aihau mai rabi aihau hano aonai kamiaho. \v 41 Bakai ranina kemai Nineba maearimakia uru neiana haumi beho 'ekanai katehorotinimi, pokina Iona ena iroroai teraona kabe. Ia bariu Iona etara haona hauna hanona neia. \v 42 Ahitaina hanopakana obia babi'ena\f + \fr 12:42 \ft (42) atana Seba 1 King 10.1-10\f* bakai 'ekanai kemikiri uru neiana haumi beho 'ekanai kehorotinimi, pokina ia hanopaka puanai emai Solomon ena aobero 'abikia eo'o. Ia bariu Solomon etara haona hauna hanona neia.” \s1 Auba Ki'a Obona Emue. \r (Lk 11.24-26) \p \v 43 “Auba ki'a obona hau ha aonai ekarahi raninai eao hano 'ororonai ekaoao 'eka etabu kearai, ia 'eka ha a'i etabu ahina, \v 44 ba kipona e'abi etibaha, ‘Au hanona kamue e'u itu ahabona hauna kaeao’, weiana emue eao itu 'abaeana etabu ahina aba tetarona mai e'oru harai. \v 45 Ba ekarahi eao 'abana baika 'abaihau hamomo teki'a ki'a baha haukia emaiainakia tetoto weia temiaho. Hau weiana 'uainai ena miaho eki'a, ia bariu hanona eki'a ki'a baha. Weiana hanona uru ki'a obona neiakia haukia herekiai ua kerama aiho.” \s1 Iesu Hinana Mai Uaho'abana. \r (Mk 3.31-35; Lk 8.19-21) \p \v 46 Iesu maearima nehinabe ohonakia aonai hinana mai uaho'abana tekara'au. Mahanai tekoroti tenuatae Iesu kipokia kate'abi'abi. \v 47 Hau ha ia ehinabena etibaha, “Hinamu mai uaho'abamu hanona mahanai tekoroti, oi ṯenuatae aini'o kato'abi'abi.” \v 48 Iesu ia ena 'abi ebamuena etibaha, “Tai hauna au hina'u, mai tai haukia au uaho'aba'u?” \v 49 Imana etiu i'abana haukia e'uahinakia etibaha, “Neiakia haukia hanona au hina'u mai au uaho'aba'u. \v 50 Pokina maearima ha au Hama'u kupai nemiaho hauna ena nuatae nibabaina hauna hanona au uaho'aba'u, haibu'u mai hina'u.” \c 13 \s1 'Abi Ibabatai Hau Ha Uho Ebatonakia. \r (Mk 4.1-9; Lk 8.4-8) \p \v 1 Beraura hamona weianai Iesu ituai ekarahi eao 'obu poenai emiati. \v 2 Herenai to'u eapa'ua ki'a baha buonai emikiri ahi hai ehe'au emiati, maearima ikoikiai hanona poeai tekoroti. \v 3 Ba ia ehore taba bo'ona 'abi ibabataiai ehinanakia etibaha, “Biraura hauna ha ekarahi eao ena umai uho kebatonakia. \v 4 Ena uho ekapo kapo otarainakia aonai, baika hanona taearai te'eho, weiana roborobo temai teani orenakia. \v 5 Baika bohuai te'eho, te'omu noanoa pokina hano enibinibi. \v 6 Ba beraura ekara'au raninai hubukia tepaea abomo te'ororo pokina ramukia aha'i. \v 7 Uho baika 'ini boaboa aokiai te'eho, ia 'ini boaboa te'omu tetara tara abunakia. \v 8 'A uho baika hano namonai te'eho. Weiana buakia terama baika hanona hinabu hamomo, baika imabui harauhaea, mai baika harau aihau. \v 9 Mai haiana hauna aia keona.” \s1 'Abi Ibabatai Pokina. \r (Mk 4.10-12; Lk 8.9-10) \p \v 10 Ba i'abana haukia temai Iesu herena tebakaina tetibaha, “Taba buonai maearima 'abi ibabataiai ṉohina benakia?” \v 11 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Tirama ena obia aiarana aotipana bunikia hanona aba heremiai tewaira tina, 'a ia herekiai hanona aha'i. \v 12 Pokina maearima ha mai 'euna hauna bo'ona katebena, weiana ia 'euna hanona kebo'o harai. Maearima ha 'eunai aha'i hauna herenai papana nemiaho hauna abomo katea'i boina. \v 13 'Abi ibabataiai nahina benakia ena poki hanona neiana, kateihana mo ia a'i kateiha tinana, katebahu mo ia aia a'i kateona mai obona a'i kateobo. \v 14 Ua buonai 'eka neianai Isaia ena mahabanai 'abina hanona emai etohana, \q1 ‘Wai aia katobahu ai 'arimo \q1 ia obona a'i katobo, \q1 wai katoiha to'o baihana mo \q1 ia a'i katoiha tinana. \q1 \v 15 Weiana hanona maearima neiakia \q1 aokia tewapura, \q1 haiakia te'ou abunakia \q1 mai mahakia tekaiabunakia, \q1 pokina mahakiai a'i temeihaiha, \q1 haiakiai aia a'i temeo'o, \q1 aokiai obo a'i temeobo, \q1 a'i temeraona kabe here'uai, \q1 a'i mabamaurinakia paunai.’ \qr Isa 6.9, 10 \p \v 16 “Wai hanona Tirama nibanamonimi, pokina mahamiai ṯoiha mai haiamiai aia tuo'o. \v 17 'Abi tohana au nahina benimi, mahabanai haukia mai bero haukia bo'okia tenuatae ki'a baha taba ṯoiha haukia pateiha, ia a'i teiha, mai taba wai tuo'o haukia pateo'o, ia a'i teo'o.” \s1 'Abi Ibabatai Anina. \r (Mk 4.13-20; Lk 8.11-15) \p \v 18 “Ba tomobahu 'abi ibabataiai batobato anina hanona taba. \v 19 Hau ha Tirama ena obia aiarana 'abina pouna niona 'a obona a'i niobo aonai tiaporo nimai taba aonai tebatona hauna nia'i parena. Neiana hanona uho weiakia taearai te'eho 'abakia. \v 20 Uho bohu ahanai e'eho hanona hau ha Tirama ena 'abi aiana niona mai aonamona nia'i taea noanoana. \v 21 Ia ramuna a'i teriri harai buonai a'i nemiaho homa'ana. Tirama ena 'abi weiana paunai atetua 'ao bai'oata timai raninai beronai mo ni'eho. \v 22 Ba uho 'ini boaboa baiatakiai e'eho hanona hau ha Tirama ena 'abi aiana niona 'a hanopaka aoanina mai kepu raonaraonakia tihore 'abi weiana tita'a ta'a abuna ba a'i nebua'a. \v 23 'A uho hano namonai e'eho hanona hau ha Tirama ena 'abi aiana niona mai obona niobo. Ia hanona nebua'a buabuana hinabu hamomo nibarama, baika imabui harauhaea, mai baika harau aihau.” \s1 'Abi Ibabatai Witi Mai Awa. \p \v 24 Iesu 'abi ibabatai ha herekiai ehinana. “Tirama ena obia aiarana hanona matoha hau ha uho namokia ena umai ebatonakia. \v 25 'A maearima ikoikiai teparua rea aonai, ena 'ou hauna emai witi baiatakiai awa ebatonakia ba eka'a. \v 26 Witi te'omu buakia tekapo ahi raninai, awa abomo tekere. \v 27 Poki hauna ena ta'ara'i haukia temai herena te'abi tetibaha, ‘Poki haumu e, oi emu umai uho namokia obatonakia, ia awa hanona ae'eai temai?’ \p \v 28 Ia ekia 'abi ebamuena etibaha, ‘'Ou hauna ha naiana ebabaina.’ Ena ta'ara'i haukia tetibaha, ‘Nonuatae kataeao awa katapuhu 'aunakia?’ \v 29 Ia e'abi etibaha, ‘Aha'i, pokina awa katopuhu 'aunakia raninai witi abomo awa kipokia a'i tomopuhu 'aunakia marikina. \v 30 Tomohabonakia terarua teme'omu haeamo keaomo witi iarikia ranina. Rani weianai hanona iarina haukia kahina benakia, “Awa tomobararo 'uainakia katotoba 'ininakia kate'ara, ba witi kato bararonakia katomaiainakia e'u paraboa aonai.” ’” \s1 'Abi Ibabatai Tuaba Uhona. \r (Mk 4.30-32; Lk 13.18-19) \p \v 31 Iesu 'abi ibabatai ha herekiai ehinana. “Tirama ena obia aiarana hanona matoha tuaba uhona 'abana. Weiana hau ha ea'ina ena umai ebatona. \v 32 Uho ikoikiai baiatakiai ia hanona e'aera 'aera 'aki, iamo eomu raninai ia hanona eapa'ua ba umai batobato tabakia ikoikiai eberenakia, matiu hai eao ubi roborobokia timai weia kakanai tiarai.” \s1 'Abi Ibabatai Bakupu Muramurana. \r (Lk 13.20-21) \p \v 33 Iesu 'abi ibabatai ha haeamona ehinana. “Tirama ena obia aiarana hanona matoha bakupu muramurana 'abana. Babi'e ha bakupu mura murana ea'ina pani rarina aonai parawa bo'ona kipokia eu banai eu banaina eaomo parawa maikoina ekupu.” \s1 'Abi Ibabatai Ekia Aka. \r (Mk 4.33-34) \p \v 34 Iesu 'abi neiakia ikoikiai to'u haukia ehinabenakia hanona 'abi beronai a'i ehina benakia, ia 'abi ibabataiai mo ehinabenakia. \v 35 Neiana hanona mahabanai hauna ehinana hauna nibatohana. \q1 “Ka'abi benakia raninai 'abi \q1 ibabataiai kahina benakia, \q1 hanopaka erama raninai emai mo \q1 bariu taba bunikia haukia \q1 au kahore kahina pounakia.” \qr Sal 78.2 \s1 Witi Mai Awa 'Abi Ibabataina Anina. \p \v 36 Ba mako ehabonakia eao itu aonai etoto, i'abana haukia temai herena te'abi tetibaha, “'Abi ibabatai neiana awa uma aonai hauna heremaiai mohina hina haraina.” \p \v 37 Iesu e'abi etibaha, “Weiana uho namona ebatona hauna hanona au maearima nahuna. \v 38 Uma hanona hanopaka, uho namokia hanona Tirama ena obia aiarana maearimakia, awa hanona hau ki'a obona ena maearima. \v 39 'Ou hauna weiana awa ebatonakia hauna hanona tiaporo. Iarina ranina hanona hanopaka puana, ariari haukia hanona aneru. \v 40 Awa ipuhu 'au ibararo irubai kate'ara ihobona hanona hanopaka puanai kerama. \v 41 Au maearima nahuna e'u aneru kauhu ahinakia e'u aiara aonai beho tibaramana haukia mai aka ki'a tibabai haukia ikoinai katebararonakia. \v 42 Ia katehore iruba a'i ni'ao 'apua 'ekana aonai katekapo totonakia, weia katehai mai 'aki'akikia katearao'i arao'i. \v 43 Ba bero haukia hanona Hamakia ena obia aiarana aonai katea matoha beraura 'abana. Mai haiana hauna aia keona. \s1 Tirama Ena Obia Aiarana 'Abina Ibabataikia Aihau. \p \v 44 “Tirama ena obia aiarana hanona matoha kepu namona uma aonai ihore buni 'abana. Hau ha etabu ahina raninai ehore buni muena, mai aonamona eao ena taba maikoinai ekawa kawa ainakia moninai hano weiana mai umana ekawana. \p \v 45 Haeamona Tirama ena obia aiarana hanona matoha kawakawa hauna ha hoea raia namona nitabuna 'abana. \v 46 Ba hoea raia namona 'akina ha etabu ahina raninai, ia eao ena taba maikoinai ekawa kawa ainakia moninai hoea raia weiana ekawana. \p \v 47 Abomo Tirama ena obia aiarana hanona matoha re'e 'obuai tehorena weiana maia haeai haeai terewa 'abana. \v 48 Ba'eha haukia re'e ebonu raninai teberi 'auna poeai, ba temiati maia namokia pohea aonai teutanakia, 'a ki'a obokia hanona tene'enakia. \v 49 Hanopaka ena puai hanona ua kerama aiho. Aneru katemai bero haukia mai ki'a haukia katebina'anakia. \v 50 Ki'a haukia hanona iruba a'i ni'ao 'apua 'ekana aonai katekapo totonakia, weia katehai mai 'aki'akikia katearao'i arao'i.” \s1 Kepu Mahamahakia Mai 'Ai'aikia. \p \v 51 Ba Iesu ebakainakia etibaha, “'Abi neiakia ikoikiai obokia aba tuobo?” Ena 'abi tebamuena tetibaha, “'E, obokia aba ṯaobo.” \v 52 Ia ehina benakia etibaha, “Weiana paunai rauhubu poki haukia weiakia Tirama ena obia aiarana pouna aba te'iobina haukia ha ha hanona matoha itu poki hauna 'abana, ena ro'aro'a ikaihurinai kepu mahamahakia mai 'ai'aikia nia'i ahinakia.” \s1 Iesu Ena Aiara Haukia Tebaki'ana. \r (Mk 6.1-6; Lk 4.16-30) \p \v 53 Iesu 'abi ibabatai neiakia ehinanakia murinai 'eka weiana ehabona, \v 54 emai ena aiarai marea aonai maearima eba'iobinakia hanona teta'u ta'u huri. Tebakai bakai tetibaha, “Hau neiana aobero mai hiabu akakia neiakia ae'eai ea'inakia? \v 55 Ia hanona kamuta hauna nahuna tohana, ia hinana atana Maria, uaho'abana hanona Iakobo, Iosepa, Simona mai Iuda. \v 56 Haibuna ikoikiai hanona neia kipokia nahamiaho. Ba hau neiana taba neiakia ikoikiai ae'eai ea'inakia?” \v 57 Weiana ia tehore Iesu tebaki'ana. 'A Iesu ia ehina benakia etibaha, “Mahabanai hauna hanona katemariki aina, ia ena aiarai mai ena itu haukia hanona a'i katemariki aina.” \v 58 Weiana ekia a'ikakauma aha'i paunai hiabu hoakia bo'okia weia a'i ebabai. \c 14 \s1 Ba'uere Robe Hauna Ioane Ena 'Ari. \r (Mk 6.14-29; Lk 3.19-20; 9.7-9) \p \v 1 Rani weianai obia 'arana Herod hanona Galilea epoki aina aonai Iesu pouna eona. \v 2 Ba ena aka haukia ehinabenakia etibaha, “Ioane ba'uere robe hauna ahu'arina hauna 'ariai emue emai, weiana buonai hiabu akakia neiakia ia aonai tiaka.” \p \v 3-4 'Uaina raninai Herod hanona uaho'abana Pilipo atawana Herodia eatawana. Ba Ioane ba'uere robe hauna rani ikoinai Herod ehinabena etibaha, “Babi'e neiana oatawana hanona a'i ebero.” Weiana paunai Herod 'abi ebaibeni Ioane tebirina wapura itunai tekaiabuna. \v 5 Herod ena nuatae Ioane keahu 'arina, ia maearima eta'u ainakia, pokina ia hanona mahabanai haunai tebaona. \p \v 6 Rani ha Herod ena rama beraurana tatunai Herodia nahuna uahona to'u wairakiai ewa, ba Herod aona ebaonamo ki'ana. \v 7 Weiana Herod e'abi'uai uaho herenai, ena 'abi'uai taburana ehinana weiana taba kenoiaina hauna kebena mo. \v 8 Hinana ena 'abiai uaho Herod enoina etibaha, “Bariu mo Ioane ba'uere robe hauna arana tihuai koutana kobena'u.” \p \v 9 Obia 'arana hauna aona earo'ari. Ia ena 'abi'uai baki haukia wairakiai ehinana hauna paunai, 'abi ebaibeni uaho ena noi akana katebabaina. \v 10 Weiana euhunakia wapura ituna aonai Ioane 'akona tekabe hurina. \v 11 Ioane 'arana tihu aonai teutana temaiaina uaho tebena, ba uaho eaoaina hinana ebena. \v 12 Ioane i'abana haukia temai hauanina tea'ina teaoaina tehorena. Ba teao Iesu teba'iobina. \s1 Iesu Maearima Taha Ima Ebanianinakia. \r (Mk 6.31-44; Lk 9.10-17; Io 6.1-13) \p \v 13 Iesu pou weiana eona raninai ahiai ehe'au ikupaiana eao 'eka 'abaeana ha, maearima bo'ona 'uru neiana teona hanona ekia aiarai aekiai Iesu murinai teao. \v 14 Iesu ahiai eriri raninai to'u rarina eihana eaoko'o ainakia mai ekia inawa ebanamonakia. \p \v 15 Aba erabirabi aonai i'abana haukia teao Iesu herena te'abi tetibaha, “Neiana hanona 'eka 'abaeana mai aba kerabi. To'u haukia mouhunakia temeao, aiara baika aokiai kipokia ekia aniani temekawa hanona kenamo.” \v 16 Iesu e'abi etibaha, “Ia hanona a'i kauhunakia, wai taba ha katobenakia kateani.” \v 17 I'abana haukia te'abi tetibaha, “Ai heremaiai hanona parawa ima mai maia rua 'akimo.” \v 18 Iesu e'abi etibaha, “Tomaiainakia here'u.” \p \v 19 Ba maearima ehina benakia tubu ahanai katemiati, weiana parawa ima mai maia rua ea'inakia ea'a taea kupa Tirama ebanamona ba parawa ehobinakia, i'abana haukia ebenakia teaoai maearima tebenakia. \v 20 Ia ikoikiai teaniani teani 'ari, i'abana haukia aniani harikia tebararo areha ikoinai harauhaea rua tebabonunakia. \v 21 Weiakia teaniani haukia hanona taha\f + \fr 14:21 \ft (21) 1,000 (thousand)\f* ima (5,000) 'abana, hau mo tetuabinakia babi'e mai miori hanona a'i tetuabinakia. \s1 Iesu Bei Kapenai Eka'a. \r (Mk 6.45-52; Io 6.16-21) \p \v 22 Weiana murinai Iesu beronai i'abana haukia ahiai ebaehe 'aunakia kate'uai kateao obu abiranai, aonai ia hanona maearima euhunakia kateka'a. \v 23 Maearima euhunakia teka'a murinai, ia ikupaiana oeo ha ai ekara'au kebahuba'ari. Rabi emai aonai ia hanona ikupaiana weia. \v 24 'A ahi hanona aba ekarahi 'akaumana obu kapenai, roio niahuao ahuaona pokina baura hanona wairakiai emai. \v 25 Raurani wapuranai kokoro'u ibaihauna ni'arara ihobonai Iesu bei kapenai eka'a eao herekia. \v 26 I'abana haukia Iesu bei kapenai eka'a teihana raninai teta'u ki'a, mai ta'ukia teio tetibaha, “'Ei, biriua.” \v 27 Iesu beronai mo ehina benakia etibaha, “Tomobakiro, ṉa au, a'i katota'u.” \p \v 28 Ba Petero etae e'abi etibaha, “Obiapaka e, oi tohamu raninai mo'abi, bei kapenai mawahi heremu.” \v 29 Iesu e'abi etibaha, “'Omai.” Weiana Petero ahiai eriri bei kapenai eka'a ha ha Iesu herena eao. \v 30 'A roio rarina eihana raninai eta'u, beiai nepurupuru aonai eio etibaha, “Obiapaka e, mobamaurina'u!” \p \v 31 Beronaimo Iesu imana etiu ahina Petero ea'ina ehinabena etibaha, “Emu a'ikakauma e'aera haumu, taba buonai aomu ekai'au kai'au?” \v 32 Ba terarua ahi ahanai tehe'au hanona baura e'oko. \v 33 I'abana haukia weia ahi aonai haukia Iesu tekutiaina te'abi tetibaha, “'Abi tohana oi hanona Tirama Nahuna.” \s1 Iesu Genesaretai Inawa Haukia Ebamaurinakia. \r (Mk 6.53-56) \p \v 34 Obu tebeau banai temai Genesareta hanonai tekara'au. \v 35 'Eka weiana haukia Iesu teiha 'iobi aina hanona 'abi teuhuna eao aiara weiakia herekiai haukia herekia, ba maearima weiakia ekia inawa haukia ikoikiai temai ainakia herena. \v 36 Maearima Iesu tenoina inawa haukia ena habuni puana mo patea'i 'apuana. Ba tea'i 'apuana haukia ikoikiai hanona tenamo. \c 15 \s1 Maearima Ekia Rauhubukia Mo Tiba'iobinakia. \r (Mk 7.1-13) \p \v 1 Rani weianai Parisea haukia mai rauhubu poki haukia baika Ierusalemai temai Iesu herena tebakaina tetibaha, \v 2 “Aehoma buonai i'abamu haukia 'ai'ai ekia hoahoa tikabenakia? Imakia a'i ṯeutu 'uai, ia tianiani mo.” \p \v 3 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Aehoma buonai wai Tirama ena rauhubu 'abina tukabena, ia emi 'ai'ai ekia hoahoa tua'i taeanakia? \v 4 Pokina Tirama e'abi etibaha, ‘Hamamu mai hinamu komariki ainakia,’ abomo ‘Hau ha hamana 'ao hinana keururu aina hauna hanona kateahu 'arina.’ \v 5 Ia wai hanona emi ba'iobiai tu'abi ṯotibaha, ‘Hau ha hamana 'ao hinana kehina benakia ketibaha, “Kepu neiakiai pabarainimi haukia hanona kabaibeni Tirama 'euna.” \v 6 Ba hau weiana hanona hamana mai hinana kohu weianai a'i kemariki ainakia.’ Taeara ṉahomanai wai Tirama ena 'abi taba aha'iai tubaona, ia 'ai'ai ekia hoahoa mo tua'i taeanakia. \p \v 7 Bahaorea haumi e, Isaia emahabanai harai wai ahamiai e'abi etibaha, \q1 \v 8 “Maearima neiakia hanona pinakia \q1 kapenai mo ata'u tibanamona, \q1 'a aokia hanona atau'a 'akinai. \q1 \v 9 Ṯekutiai 'abaeana'u, \q1 pokina tiba'iobi rauhubukia \q1 hanona maearima ekia rauhubu \q1 'abikia mo.” \qr Isa 29.13 \s1 'Abi Maearima Niba'opuna. \r (Mk 7.14-23) \p \v 10 Iesu mako eaparinakia teao herena, ehinabenakia etibaha, “Katobahu abomo obona katobo. \v 11 Taba pinai nitoto niao aoai hauna hanona Tirama wairanai maearima a'i niba 'opuna, ia taba pinai nikarahi hauna maearima niba'opuna.” \p \v 12 Ba i'abana haukia temai herena tebakaina tetibaha, “Parisea haukia aiamu teona raninai aokia teopuere hanona o'iobina?” \p \v 13 Ekia 'abi ebamuena etibaha, “Matiu ikoikiai Hama'u kupai nemiaho hauna a'i ebatonakia haukia mai ramukia kepuhu 'aunakia. \v 14 Tomohabonakia. Ia mahakia teki'a ba maha ki'a haukia ṯe'uai ainakia. Maha ki'a hauna ha kehore maha ki'a hauna ha kebaka'ana raninai terarua 'uriai katetoa.” \p \v 15 Ba Petero e'abi etibaha, “'Abi ibabatai neiana anina mohina hina haraina heremaiai.” \v 16 Iesu ia ehina benakia etibaha, “Wai abomimo obo a'i tuobo oho mo? \v 17 Taba ikoikiai pinai titoto tiao mo'oru haukia haeamona mo'oruai tikarahi timai atapakai hanona a'i ṯo'iobina? \v 18 'A taba pinai tikarahi haukia hanona aoai timai tikarahi, ba weiakia haukia tihore maearima tiba'opuna. \v 19 Weiana aoai nikarahi hauna hanona raona ki'a obokia maearima niao ainakia kateahuahu, katenabau, katemaha porepore, katebainao, katebai'oi mai kate'uahi 'uahi. \v 20 Hoahoa weiakia haukia maearima tiba'opuna Tirama wairanai, ia imaka a'i nahautu nahaniani hauna maearima a'i niba'opuna.” \s1 Kanana Babi'ena Ena A'ikakauma. \r (Mk 7.24-30) \p \v 21 Iesu 'eka weiana ehabona Turo mai Sidono hanokia eao. \v 22 'Eka weianai Kanana babi'ena ha emai herena ba eapari etibaha, “Obiapaka Davida Nahuna e, moaoko'o aina'u, auba ki'a obona nahu'u uahouahona aonai nibahaiara ki'a bahana.” \v 23 'A Iesu babi'e ena 'abi a'i ebamuena, ba i'abana haukia Iesu tenoi hao noi haona tetibaha, “Mouhuna mekatu'a, pokina ia murikai nimai niapari to'ona.” \p \v 24 Iesu e'abi etibaha, “Tirama au euhuna'u hanona Isaraela mamoekia te'akauma haukia mo paukiai.” \v 25 Babi'e emai Iesu wairanai ekai pehu, e'abi etibaha, “Obiapaka e, mobaraina'u.” \v 26 Iesu babi'e ena 'abi ebamuena etibaha, “Miori ekia aniani kahane'ena waeha kateani hanona a'i enamo.” \v 27 Babi'e etibaha, “'Abi tohana, ia mo obia hauna ena itara ai, aniani 'ika'ikakia ti'eho ba'ai hanona waeha abomo tiani.” \v 28 Ba Iesu ia ehinabena etibaha. “Babi'e e, emu a'ikakauma hanona eapa'ua, emu nuatae tabana hanona kerama.” Beraura hoana ihobonai nahuna uahouahona emauri mauri. \s1 Iesu Inawa Haeai Haeai Ebamaurinakia. \p \v 29 Iesu 'eka weiana ehabona, Galilea obu poena ekana eao, ba oeoai ekara'au emiati. \v 30 Mako rarina temai herena, temaiainakia haukia hanona 'ome, maha ki'a, ima kobekobe, maeakia teki'a, abomo inawa haukia haeaihaeai Iesu herenai tehorotinakia, ba ia ehore eba maurinakia. \v 31 Maeakia teki'a haukia te'abi 'abi, ima kobekobe haukia imakia tebero, 'ome haukia teka'a, mahakia teki'a haukia teihaiha. Maearima hoa neiakia teihanakia raninai teta'u ta'u huri, weianai Isaraela ena Tirama tebanamona. \s1 Iesu Maearima Taha Bani Ebanianinakia. \r (Mk 8.1-10) \p \v 32 Rani weianai Iesu i'abana haukia eaparinakia temai herena, ehina benakia etibaha, “Au maearima neiakia ṉaoko'o ainakia, pokina ia hanona aba wapu aihau au here'uai ṯemiaho taba ha a'i tiana, mai mare'akia kauhunakia kateka'a hanona a'i nanuatae, pokina ha taearai mare'a a'i meba'ehona.” \v 33 I'abana haukia te'abi tetibaha, “Neiana hanona hano 'abaeana, aniani ae'eai kata'inakia mako nahomana katabanianina?” \v 34 Iesu ebakainakia etibaha, “Aniani heremiai bita?” Ia te'abi tetibaha, “Parawa 'abaihau hamomo mai maia papakia bita 'aki mo.” \p \v 35 Iesu ehore to'u haukia ehina benakia 'anoai katemiati. \v 36 Ba parawa 'abaihau hamomo mai maia ea'inakia Tirama ebanamona, epua ehobi 'iti 'itinakia, i'abana haukia ebenakia ba i'abana haukia maearima tebenakia. \v 37 Maearima ikoikiai teanaiani teani'ari, i'abana haukia aniani harikia areha 'abaihau hamomo tebabonunakia. \v 38 Weia teaniani haukia tetuabinakia hanona 4,000, 'a babi'e mai miori hanona a'i tetuabinakia. \v 39 Iesu to'u haukia euhunakia teka'a murinai ahiai ehe'au ebeau banai Magadan hanona eao. \c 16 \s1 Parisea Haukia Tenuatae Hoa Ha Kateihana. \r (Mk 8.11-13; Lk 12.54-56) \p \v 1 Parisea haukia mai Sadukea haukia temai Iesu herena tehobona, tenoina hoa ha keba ihanakia katebatohana ia hanona kupai emai. \v 2 Iesu ehinabenakia etibaha, “Rabirabi beraura kaihu niaoaina raninai, tu'abi ṯotibaha, ‘Mara rani kenamo pokina kupa nipairu.’ \v 3 Kerani raurani tu'abi ṯotibaha, ‘Bariu rani neianai abara mai baura katemai pokina kupa nipairu auhao ekaiabu haraina.’ To'iobina kupai hoa tabakia katerama, ia aehoma buonai rani neianai hoa tabana kerama hauna a'i to'iobina? \v 4 A'ikakauma aha'i mai aka ki'a uruna haumi, hoa tutabu, ia hoa ha a'i kabenimi, mahabanai hauna Iona ena hoa mo kabaihanimi.” Ba Iesu ehabonakia herekiai ekaobo. \s1 Parisea Ekia Bakupu Muramurana. \r (Mk 8.14-21) \p \v 5 Weiana i'abana haukia tekabanai obu abiranai raninai parawa tereanakia a'i tea'i. \v 6 Ba Iesu ehina benakia etibaha, “Mahami katoba no'a, Parisea haukia mai Sadukea haukia ekia bakupu muramurana herenai kato'ima 'ima harainimi.” \v 7 I'abana haukia kipokia te'abi'abi tetibaha, “'Abi neiana nehinana pokina parawa ha a'i hamaiaina.” \v 8 Iesu ekia raona e'iobina ba ehina benakia etibaha, “A'ikakauma papana haumi e, aehoma buonai kipomi parawa ha a'i toa'ina hauna paunai tu'abi'abi? \v 9 Aomi a'i niea baha parawa ima 'aki maearima taha ima (5,000) teani'ari mai harikia areha bita tobabonu hauna a'i turaona 'inina? \v 10 Abomo parawa 'abaihau hamomoaimo maearima taha bani (4,000) teani'ari, harikia areha bita tobabonu haukia a'i toraona'ini? \v 11 Aehoma buonai aomi a'i niea? Au hanona parawa robana a'i nahuna, ia Parisea haukia mai Sadukea haukia ekia bakupu muramurana herenai kato'ima'ima harainimi.” \p \v 12 'Abi weianai aokia ea, te'iobina ia hanona parawa ibakupuna muramurana robana a'i niahuna 'a ia hanona Parisea haukia mai Sadukea haukia ekia ba'iobi 'abikia herekiai kate'ima'ima harainakia. \s1 Petero Iesu Ehina Pouna Keriso. \r (Mk 8.27-30; Lk 9.18-21) \p \v 13 Iesu Kaisarea Pilipo hanokiai ekara'au aonai, i'abana haukia ebakainakia etibaha, “Maearima taba ṉa tihoma, au maearima nahuna hanona tai?” \v 14 Ena 'abi tebamuena tetibaha, “Baika ti'abi Ioane ba'uere robe hauna, baika ti'abi Elia, haeamona baika ti'abi Ieremia 'ao mahabanai hauna ha.” \v 15 Iesu haeamona ebakai muenakia etibaha, “Ia wai taba ṉa tuhoma, au hanona tai?” \p \v 16 Simona Petero e'abi etibaha, “Oi hanona Keriso, mauri Tiramana Nahuna.” \p \v 17 Iesu e'abi etibaha, “Simona Iona nahuna e, Tirama ebanamoni'o, pokina maearima ha 'abi neiana oi a'i eba'iobini'o 'a Hama'u kupai nemiaho hauna eba'iobini'o. \v 18 Nahina beni'o, oi hanona Petero, wairo neiana ahanai e'u marea kabakorina, 'ari ena hiabu e'u marea neiana a'i keba ibiuna. \v 19 Au kahore Tirama ena obia aiarana ikaikauna hiabuna kabeni'o, ba hanopaka ai kobirinakia haukia abomo kupa ai kebirinakia, hanopaka ai korubunakia haukia abomo kupa ai kerubunakia.” \v 20 Ba Iesu i'abana haukia eharabunakia, hau ha haianai a'i kate'abi ia hanona Keriso. \s1 Iesu Kehaiara Mai Ke'ari 'Abikia Ehinana. \r (Mk 8.31—9.1; Lk 9.22-27) \p \v 21 Rani weianai Iesu i'abana haukia eba'iobi ramanakia ia hanona keao toha Ierusalema ai weia Iuda ekia maearima apa'uakia, robe haukia apa'uakia mai rauhubu poki haukia hauna katebahaiara ki'ana ba kateahu 'arina, ia wapu ibaihaunai Tirama kehore ia kebamikiri muena. \p \v 22 Petero ehore Iesu ebakapare haiahaiai ehinabe pahihina etibaha, “Obiapaka e, ua a'i kehoma, oi hanona ua a'i katehomani'o.” \v 23 Iesu ekori kabe Petero erikena etibaha, “Satani e, here'uai mokatua, oi au e'u taeara nukaiabuna, pokina emu raona raona hanona Tirama 'eunai aha'i ia maearima 'eukiai emai.” \p \v 24 Ba Iesu i'abana haukia ehinabenakia etibaha, “Hau ha kenuatae au muri'uai keka'a raninai ia kipona ena mauri kehabona, ena matiu ibiri ropo kebuana au muri'uai keka'a. \v 25 Hau ha kipona ena mauri nenuatae ai ki'ana hauna hanona keba'akaumana, ia hau ha au pau'uai kipona ena mauri kehabona hauna hanona kea'i muena. \v 26 Hau ha hanopaka maikoina ia'inai ena mauri keba'akaumana hanona ena namo taba? 'Ao hau ha ena mauri tabai kekawa muena? \v 27 Au Maearima Nahuna hanona Hama'u nuabinai kamai e'u aneru kipokia, rani weianai maearima ha ha ekia aka ihobokiai 'arakia kabenakia. \v 28 'Abi tohana au wai nahinabenimi, baika neia tikoroti haukia a'i kate'ari baha keaomo Au Maearima Nahuna kupa aiarana obia hiabunai kamai maearima baiatakiai hanona kateihana'u.” \c 17 \s1 Iesu Ihana Ehaeai. \r (Mk 9.2-13; Lk 9.28-36) \p \v 1 Wapu 'abaihau murinai Iesu ehore Petero mai Iakobo hatina Ioane ohi ia ikupaiakia mo e'uaiainakia oeo apa'uana ha ai tekara'au. \v 2 Ba weia ia wairakiai Iesu ihana ehaeai, wairana ea obo matoha beraura 'abana abomo ena habuni tepore ki'a te'imare 'imare. \v 3 Mawa'eai Mose mai Elia tewaira tina ia wairakiai, Iesu kipokia te'abi 'abi. \v 4 Ba Petero Iesu ehinabena etibaha, “Obiapaka e, aika neia nahamiaho hanona enamo, oi konuatae raninai au i'aua aihau kababainakia ha oi 'eumu ha Mose 'euna ha Elia 'euna.” \p \v 5 Petero ni'abi ohomo aonai, 'auhao pore obona emai ebahu abunakia, ba aia ha 'auhao aonai emai e'abi etibaha, “Naiana hanona au naha'u, e'u raona'au, au ia naonamoaina, aiana katona.” \p \v 6 I'abana haukia aia weiana teona raninai te'eho 'anoai te'umuti, teta'u wairai. \v 7 'A Iesu eka'a emai herekia, ea'i 'apuanakia e'abi etibaha, “A'i katota'u, tomomikiri.” \v 8 Ba ia tea'a taea hanona tai a'i teihana ia Iesu mo ikupaiana. \p \v 9 Oeoai teriri raninai Iesu eharabunakia etibaha, “Taba toihana hauna hau ha haianai a'i kato'abi keaomo au maearima nahuna 'ariai kamikiri mue.” \v 10 Ba i'abana haukia tebakaina tetibaha, “Taba buonai rauhubu poki haukia ti'abi Elia hanona kemai 'uai?” \p \v 11 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “'Abi tohana, Elia hanona kemai haeamona taba kehorehore harainakia. \v 12 Ia au wai nahina benimi, Elia hanona aba emai, maearima ia a'i teiha 'iobiaina ia herenai ekia nuatae akakia tebabainakia, ihobona uahomanai au maearima nahuna hau'u ua katebahaiara aiho.” \v 13 Ba i'abana haukia obona teobo, ia hanona Ioane ba'uere robe hauna robana eahuna. \s1 Iesu Miori Ha Aonai Auba Ki'a Obona Eu'u Ahina. \r (Mk 9.14-29; Lk 9.37-42) \p \v 14 Weiana temue to'u haukia herekiai tekara'au raninai, hau ha emai Iesu wairanai ekaipehu e'abi etibaha, \v 15 “Obiapaka e, Naha'u moaoko'oaina pokina ia hanona nawa ni'ariaina ena haiara eapa'ua, rani baika kipona iruba ai neno'au 'ao beiai nitobu. \v 16 Amaiaina i'abamu haukia herekia, katebanamona hanona a'i etainakia.” \p \v 17 Iesu ehinabenakia etibaha, “A'ikakauma aha'i mai haia po'o uruna haumi, heremiai kabapahihi kamiaho keaomo aita? Miori tomaiaina here'u.” \v 18 Iesu auba ki'a obona ebatana, ba auba ki'a obona miori aonai ekarahi, miori beronai enamo. \v 19 Weiana murinai i'abana haukia bunianai teao Iesu tebakaina tetibaha, “Aehoma buonai ai auba ki'a obokia katau'u ahina hanona a'i etainamai?” \p \v 20 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Pokina emi a'ikakauma teko'iko'i 'aki. 'Abi tohana au wai nahina benimi, emi a'ikakauma petuaba uhona 'abana raninai, oeo neiana pohinabena, ‘Moibiu moao weia’ hanona beronai peibiu peao, taba ha heremi a'i kepahihi ki'a baha. \v 21 Ia taba nahomakia hanona kipokia a'i katekarahi 'apua, ia mo bahuba'ari ai mai ani robeai hanona katekarahi.” \s1 Iesu Ena 'Ari Pouna Ehina Muena. \r (Mk 9.30-32; Lk 9.43-45) \p \v 22 I'abana haukia ikoikiai temai Galileai tebahamomo, ba Iesu ehina benakia etibaha, “Au maearima Nahuna hanona ihina hinai kaeao ba kateahu'arina'u, \v 23 ia wapu ibaihaunai Tirama kebamikiri muena'u kamauri mauri.” Weiana teona raninai i'abana haukia aokia eaoko'o. \s1 Iesu Petero Ohi Marea Monina Tebaibeni. \p \v 24 Iesu mai i'abana haukia teao Kaperanaumai tekara'au raninai, marea robe takitina tibararo haukia temai Petero herena tebakaina tetibaha, “Emi poki hauna Marea Robe takitina nibaibeni?” \v 25 Petero e'abi etibaha, “'E, nibaibeni.” Ba Petero eao itu aonai etoto a'i ni'abi baha aonai, Iesu Petero ebakaina etibaha, “Simona e, oi taba ṉa nuho? Hanopaka obiakia hanona nahukia herekiai takiti tia'i 'ao maearima haeai herekiai tia'i?” \v 26 Petero e'abi etibaha, “Maearima haeai herekiai tia'i.” Iesu etibaha, “O'abi harai, weiana nahukia hanona takiti a'i katehoroti. \v 27 Ia maearima neiakia aokia a'i hamaba opuerenakia paunai, moao obuai monaku, maia koberi'au 'uaina hauna pinana kohaokauna aonai moni kotabu ahina, koa'ina kobenakia hararua eka takiti 'arana.” \c 18 \s1 Tai Keapa'ua? \r (Mk 9.33-37; Lk 9.46-48) \p \v 1 Rani weianai i'abana haukia temai Iesu herena tebakaina tetibaha, “Tai hanona eapa'ua ki'a baha Tirama ena obia aiarana aonai?” \p \v 2 Weiana Iesu miori papana ha eaparina emai baiatakiai ebakorotina. \v 3 Ba ehina benakia etibaha, “'Abi tohana au wai nahina benimi, aomi a'i katoba ko'iko'ina miori papakia 'abakiai a'i katoao raninai wai hanona Tirama ena obia aiaranai a'i katokatoto. \v 4 Ua buonai hau ha ke'aiaunu miori papana neiana 'abanai keao hauna, ia hanona keapa'ua ki'a baha Tirama ena obia aiarana aonai. \p \v 5 Hau ha au ata'uai miori papana nahomana kea'i taeana hanona au abo'umo aba ea'i taeana'u. \s1 Baihobo Kebabaina Hauna Herenai Keki'a Wairai. \r (Mk 9.42-48; Lk 17.1-2) \p \v 6 Ia hau ha au tia'ikakaumana'u miorina nahomana ha behoai kehorotina hauna hanona iata rarina 'akonai patetoba 'auna 'aku kunakunanai patekapo uhuna petono 'ari hanona penamo. \p \v 7 Hanopaka neiana hanona keki'a wairai, pokina ia kehore maearima keaoainakia ki'ai kehorotinakia. Baihobo uahomakia hanona katerama, ia baihobo kebabaina hauna herenai keki'a wairai. \v 8 Imamu 'ao aemu ki'ai kehorotini'o raninai kokabe hurina kone'e 'akaumana. Ba imamu ki'a obonai 'ao aemu ki'a obonai mauri banaibanai 'ekanai kokatoto hanona enamo, ia a'i enamo imamu rua mai aemu rua weiakia kateaoaini'o a'i ni'ao 'apua ni'ara banaibanai irubanai katekapo totoni'o. \v 9 Mahamu ki'ai kehorotini'o raninai ko'ipa ahina kone'e 'akaumana. Mahamu hamonai mauri banaibanai 'ekai kokatoto hanona enamo, ia a'i enamo mahamu rua namokiai a'i ni'ao 'apua irubanai katekapo totoni'o. \s1 'Abi Ibabataina Mamoe E'akauma. \r (Lk 15.3-7) \p \v 10 Kato'ima'ima harainimi miori papakia neiakia ha taba aha'iai a'i katobaonakia, pokina ekia aneru kupa ai hanona rani ikoinai Hama'u kupai nemiaho hauna katehinabena ketaina. \v 11 Au maearima Nahuna hanona te'akauma haukia kabamaurinakia paunai amai. \p \v 12 Wai aea turaona aihona? Hau ha ena mamoe hinabu hamomo, ba hamona pe'akauma raninai, imabui bariabui 'ababani hamomo oeoai pehobonakia ba peao e'akauma hauna petabuna. \v 13 'Abi tohana au wai nahina benimi, petabu ahina raninai, aona penamo wairai weiana hamona etabu ahina hauna paunai ba weiakia imabui bariabui 'ababani hamomo a'i te'akauma haukia paukiai aha'i. \v 14 Weiana ihobonai Hamami kupai hauna nenuatae miori papakia neiakia ha a'i ke'akauma. \s1 Uaho'abamu Heremuai Beho Ebabaina Hauna Kobaberona. \p \v 15 Uaho'abamu ki'a ebabai heremuai raninai koao herena torarua mo kato'abi'abi aina ena babai ki'a haianai kohinahina haraina, ba aiamu kea'i taeana raninai oi hanona uaho'abamu aba nua'i muena. \v 16 Ia aiamu a'i keona raninai maearima ha 'ao rua koaoainakia herena, ba maearima weiakia rua 'ao aihau 'abi kato'abi'abi ainakia haukia ikoikiai katebatohanakia. \v 17 Ia keubo aiami a'i keona raninai, robe haukia a'ia'i harainai kohina karahina, ba kebaki'a aiakia a'i keona raninai rama haeai haunai 'ao ki'a haunai katobaona. \s1 Ibiri 'Ini, Mai Irubu Ta'i. \p \v 18 'Abi tohana au wai nahina benimi, taba hanopakai katobirinakia hanona kupai abomo kebirinakia 'a taba hanopakai katorubunakia hanona kupai abomo kerubunakia. \p \v 19 Haeamona nahinabe muenimi, hanopakai torarua taba ha aomi hamonai katonoi aina hauna Hama'u kupai nemiaho hauna kebabaina 'eumi. \v 20 Maearima rua 'ao aihau au ata'uai tito'u, au hanona weia ia herekiai.” \s1 'Abi Ibabataina Ta'ara'i Hauna Ena Ki'a A'i Ehinahao. \p \v 21 Weiana Petero eao Iesu herena ebakaina etibaha, “Obiapaka e, uaho'aba'u kebabai ki'a here'uai hanona rani bita ena ki'a kahina haona? Rani 'abaihau hamomo, 'u?” \p \v 22 Iesu e'abi etibaha, “Rani 'abaihau hamomo aha'i, ia rani imabui haraurua ikoinai rani 'abaihau hamomo 'abana kohina haonakia. \p \v 23 Weiana Tirama ena obia aiarana hanona matoha obia arana ha 'abana, ena ta'ara'i haukia herenai taba bita tea'i haukia kebaberonakia. \v 24 Ua buonai ena aka ea'i ramana hanona ia herenai Kina kerepu\f + \fr 18:24 \ft (24) 1,000,000 (million)\f* harau haea ea'ina hauna temaiaina ia wairanai. \v 25 Ia poki hauna ena moni 'arana kehorena hanona imanai a'i etaina, ba poki hauna ia ehinabena etibaha, ‘Oi mai atawamu, nahumu mai emu taba ikoikiai katekawa kawainakia monikiai moni oa'ina hauna 'arana kohorena.’ \v 26 Weiana ta'ara'i hauna ena poki hauna wairanai ekai pehu eba'amena, ‘Rani papana mobai'ima, ba a'ina hauna 'arana maikoina kahorena.’ \v 27 Poki hauna ta'ara'i hauna eaoko'oaina, ba moni ea'ina hauna ekakina ba euhuna eka'a. \p \v 28 Ba ta'ara'i hauna ekarahi eao raninai 'abana ha etabu ahina hau weiana hanona ia herenai Kina harau rua ea'ina, emikiri hau weiana ea'i 'inina 'akona ebebena e'abi etibaha, ‘E'u moni oa'ina hauna 'arana mohorena.’ \p \v 29 Ba ia 'abana ekai pehu eba'amena, ‘Rani papana mobai'ima 'arana aba kahorena.’ \v 30 'A ia a'i enuatae, hau weiana eaoaina wapura 'ekanai ehorotina weia kemiaho keaomo 'ara kehore obona. \p \v 31 Ta'ara'i haukia baika hoa weiana teihana raninai aokia ehaiara, teao ekia poki hauna herena taba erama hauna pouna tehinana. \v 32 Ba poki hauna ta'ara'i hauna weiana eaparina emai, ehinabena etibaha, ‘Oi ta'ara'i haumu ki'a obomu, onoina'u paunai moni oa'ina hauna maikoina akakinakia. \v 33 Ia aehoma buonai 'abamu a'i oaoko'o aina ihobona au aoko'o aini'o 'abana?’ \v 34 Poki hauna eopuere ki'a ta'ara'i hauna eba wapurana haiara katebahoaina keaomo moni weiana ea'ina hauna 'arana maikoina kehore obona. \p \v 35 Weiana paunai wai ha ha uaho'abami aomi tohakiai ekia ki'a a'i katohina haonakia raninai Hama'u kupai nemiaho hauna abomo ua kehomanimi.” \c 19 \s1 Hau Ha Atawana Kebakarahina. \r (Mk 10.1-12; Lk 16.18) \p \v 1 Iesu 'abi weiakia ebaorenakia murinai, Galilea ehabona eao Iuda hanonai Ioridana ate abihana tainai. \v 2 Mako rarina 'akina ia murinai teao weia ekia inawa ebanamonakia. \p \v 3 Weiana Parisea haukia baika temai Iesu herena tehobona tebakaina tetibaha, “Hau ha ena raona baika buonai atawana kebakarahina hanona mai ena bero ha 'ao aha'i?” \p \v 4 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Wai Puka Robena a'i totuabina, u? Bahabana 'akinai barama Tiramana ehore maearima ebabainakia hau mai babi'e ohi. \v 5 Ba e'abi etibaha, ‘Weiana buonai hau kehore hamana mai hinana kehabonakia, ia atawana ohi katebahamomo, terarua hanona hauani hamona.’ \v 6 Ua buonai ia hanona hamona ia rua aha'i. Weiana paunai Tirama ehore eba hamomonakia hauna hau ha a'i keboa 'apuana.” \p \v 7 Parisea haukia tebakai muena tetibaha, “Aehoma buonai Mose ehinabenamai, hau kenuatae raninai bakarahi marerena kererena atawana kebena ba kebakarahina?” \p \v 8 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Wai emi ao pahihi paukiai Mose bero ebenimi atawami katoba karahinakia, ia popouna 'akinai hanona ua homana aha'i. \v 9 Au wai nahinabenimi, hau ha atawana a'i enabau ia ebakarahi 'abaeana ia haeamona babi'e mahamahana ha eatawana, hau weiana hanona nabau hoana ebabaina.” \p \v 10 I'abana haukia Iesu tehinabena tetibaha, “Hau mai babi'e baiatakiai ua niho raninai, hau a'i pehawainibe hanona penamo.” \p \v 11 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “'Abi naiana maearima ikoikiai herekiai hanona a'i ketaina, ia weiakia Tirama ea'i taeanakia haukia herekiai hanona ketaina. \v 12 Maearima baika hanona a'i katehawainibe, hau baika hanona uahomanai terama a'i katehawainibe, hau baika hanona maearima tehore teuanakia a'i katehawainibe, hau baika hanona Tirama ena obia aiarana paunai hawainibe a'i tiraonana. Tai herenai etaina hauna 'abi neiana kea'i taeana.” \s1 Iesu Miori Papakia Ebanamonakia. \r (Mk 10.13-16; Lk 18.15-17) \p \v 13 Rani weianai maearima baika nahukia temaiainakia Iesu herena ahakiai kehao'au kebahuba'ari, ia i'abana haukia tehore maearima weiakia terikenakia, \v 14 Iesu e'abi etibaha, “Miori papakia tomo habonakia, temai here'u a'i kato kaiabunakia, pokina Tirama ena obia aiarana hanona nahomakia haukia 'eukia.” \v 15 Iesu miori papakia ahakiai imana ehao'au ebanamonakia, murinai 'eka weiana ehabona. \s1 Iesu Kepu Hauna 'Aru'aruna Ohi Te'abi'abi. \r (Mk 10.17-31; Lk 18.18-30) \p \v 16 Weiana hau ha emai Iesu herena ebakaina etibaha, “Ba'iobi haumu e, aka namona tabana kababai hanona mauri banaibanai ka'ina?” \p \v 17 Iesu ia ena 'abi ebamuena etibaha, “Aehoma buonai au here'uai aka namona nubakaibakai aina? Weiana Tirama mo ikupaiana enamo, oi konuatae mauri banaibanai koa'ina raninai, rauhubu 'abikia ko'ima harainakia.” \p \v 18 Ia e'abi etibaha, “Rauhubu 'abikia aeakia?” Iesu etibaha, “Rauhubu neiakia, a'i koahuahu, a'i konabau, a'i kobainao, a'i kohinau bai'oi. \v 19 Hamamu mai hinamu komariki ainakia, abomo heremu hauna koraona'au aina matoha oi kipomu nuraona'au aini'o 'abana.” \p \v 20 Hau 'aru'aruna e'abi etibaha, “Naiakia ikoikiai aba a'ima harainakia, ba taba akapu aina?” \p \v 21 Iesu ia ehinabena etibaha, “Konuatae konamo harai ki'a baha raninai moao emu kohu ikoikiai kokawa kawainakia monikia uraru haukia kobenakia, weiana emu kepu hanona aba wa'a kupai koa'ina, ba komai muri'uai moka'a.” \v 22 Hau 'aru'aruna aia weiana eona raninai aona earo'ari ekaobo, pokina ia herena kepu ebo'o. \s1 Kepu Haukia Kupa Katekatoto Hanona Kepahihi. \p \v 23 Ba Iesu i'abana haukia ehina benakia etibaha, “'Abi tohana au wai nahina benimi. Kepu hauna Tirama ena obia aiaranai kekatoto hanona kepahihi ki'a baha. \v 24 Haeamona nahinabe muenimi. Mahi atana Kamela kopi ererenai kekuri banai hanona epahihi, ba kepu hauna Tirama ena obia aiaranai kekatoto hanona kepahihi ki'a baha.” \p \v 25 I'abana haukia 'abi weiana teona raninai teta'u ta'u huri tebakai bakai tetibaha, “Ba tai hanona mauri kea'ina?” \p \v 26 Iesu eiha 'ini 'ininakia e'abi etibaha, “Maearima herekiai neiana katebabaina hanona a'i ketaina, ia Tirama herenai taba ikoikiai kebabai hanona ketaina.” \p \v 27 Ba Petero Iesu ebakaina etibaha, “Ai taba ikoikiai tahabonakia oi mo murimuai ṯaka'a, ba murimuai ṯaka'a hanona taba kata'ina?” \p \v 28 Iesu ehina benakia etibaha, “'Abi tohana au wai nahina benimi. Taba ikoikiai ekia mahamaha raninai, au Maearima Nahuna e'u imia'au nuabina ahanai kamia'au aonai, wai harauhaea rua muri'uai tuka'a haumi abomo imia'au harau haea rua ahakiai katomia'au, Isaraela itubukia harau haea rua maearimakia kato bakainakia. \v 29 Hau ha au pau'uai ena itu 'ao uaho'abana haibuna hamana hinana nahuna 'ao ena hano kehabonakia hauna hanona hinabu hinabu ketabu ahi muena, abomo mauri banai banai kea'ina. \v 30 Ia bo'okia te'uai haukia hanona murihai katetoto, ba bo'okia temurihai haukia hanona katetoto 'uai.” \c 20 \s1 'Abi Ibabataina Aka Haukia Bine Haharuanai. \p \v 1 “Tirama ena obia aiarana hanona hano poki hauna ha 'abana, raurani 'amarinai ekarahi eao aka haukia etabunakia ena bine haharuanai kateaka. \v 2 Poki hauna kipokia 'abi tebatohana 'arakia beraura hamona aonai kina harau haea katea'ina, ba euhunakia ena haharua teao. \v 3 Beraura hoana 9 'abana hanona ekarahi eao aiara ibuanai weia maearima baika tekoroti 'abaea eihanakia. \v 4 Ba ehinabenakia etibaha, ‘Wai abomo tomoao e'u haharuai katoaka, 'arami kahorenakia.’ \v 5 Ba ia abomo teao kateaka. Atiaha ekarahi eao haeamona rabirabi beraura hoana 3 'abana ekarahi mue eao hoahoa hamonamo weiana ebabaina. \p \v 6 Haeamona rabirabi beraura hoana 5 'abana ekarahi eao hanona baika mo tekoroti 'abaea eihanakia, ebakainakia etibaha, ‘Aehoma buonai neia tukoroti rabi 'abaea taba ha a'i tubabai 'apuana?’ \v 7 Ena 'abi tebamuena tetibaha, ‘Pokina tai ha aka ha a'i ebenamai.’ Ba ehinabenakia etibaha, ‘Wai abomo tomoao e'u haharuai katoaka.’ \p \v 8 Beraura ekaihuna, haharua poki hauna haharua i'imana hauna ehinabena etibaha, ‘Teaka haukia koaparinakia 'arakia kobenakia, muri 'akinai temai teaka haukia herekiai koa'i ramana keaomo temai 'uai haukia herekiai kobapuana.’ \v 9 Rabirabi beraurana hoana 5 'abanai tetoto teaka haukia temai ha ha kina harauhaea harauhaea ebenakia tea'i. \v 10 Ba teaka 'uai haukia temai, ekia raona hanona 'arakia keapa'ua, 'a ia abokiamo ha ha kina harauhaea harauhaea tea'inakia. \v 11 Ekia moni tea'inakia aonai haharua poki hauna teururuaina, \v 12 te'abi tetibaha, ‘Muriai temai haukia hanona beraura hoana hamonamo teaka, 'a ai hanona beraura neiana ena aro'ari ena hiabu maikoina tahoaina, ia kipokia 'aramai obaihobona.’ \p \v 13 Haharua poki hauna aka hauna ha ena 'abi ebamuena etibaha, ‘E'u hau e, heremuai a'i abeho. Aika hararua 'abi aba habatohana koaka beraura hamona aonai kina harau haea kabeni'o. \v 14 Oi 'eumu hauna moa'ina moao. Au e'u nuataeai muriai emai eaka hauna 'euna kabena oi 'eumu abeni'o hauna ihobonai. \v 15 Au kipo'u e'u taba kipo'u e'u nuataeai a'i kababaina, u? Au e'u namo paunai nuwae'e aina'u, u? \p \v 16 Taeara ihobonai temurihai haukia kate'uai, 'a te'uai haukia katemurihai.’” \s1 Iesu Rani Ibaihauna Ena 'Ari Pouna Ehinana. \r (Mk 10.32-34; Lk 18.31-33) \p \v 17 Iesu taearai eka'a niao Ierusalema aonai i'abana haukia harauhaea rua ebakaparenakia haiahaiai ehinabenakia etibaha, \v 18 “Bariu aika hanona Ierusalema ai kahakara'au, au Maearima Nahuna hanona robe haukia apa'uakia mai rauhubu poki haukia imakiai kateutana'u behoai katehorotina'u kateahu 'arina'u. \v 19 Au hanona rama haea haukia imakia kateutana'u katebataeaina'u kate'atina'u mai matiu ibiri ropo 'ubinai kateahu 'arina'u, 'a wapu ibaihaunai kamikiri mue.” \s1 Babi'e Nahuna Paukiai Iesu Enoina. \r (Mk 10.35-45) \p \v 20 Sebedeo nahuna rua hinakia kipokia temai Iesu herena, hinakia Iesu wairanai ekaipehu ena nuatae tabana ha enoiaina. \v 21 Iesu ia ebakaina etibaha, “Taba nonuatae?” Ia e'abi etibaha, “Mo'abi 'uai here'uai, naha'u neiakia rua ha itipamu tainai ha awarimu tainai katemiati emu kupa aiarana aonai.” \p \v 22 Iesu e'abi etibaha, “Wai a'i to'iobina taba tunoiaina? Haiara 'erena kainu hauna wai katoinu ketaina, u?” Terarua te'abi, “Katainu ketaina.” \v 23 Iesu ia ehinabenakia etibaha, “'Abi tohana e'u 'ere hanona katoinu, 'a itipa'u mai awari'u tainai katemiati haukia hanona au a'i katina'anakia, ia 'eka weiana hanona aba Hama'u eba'oruna etina'anakia haukia mo kebenakia.” \p \v 24 I'abana haukia harauhaea aia weiana teona raninai uaho'aba rua weiakia teopuere ainakia. \v 25 Ua buonai Iesu i'abana haukia ikoikiai eaparinakia temai herena ehina benakia etibaha, “Wai to'iobina rama haeai haukia ekia obia haukia hanona ekia nuataeai maearima tipoki ainakia ekia hau apa'uakia abomo ekia hiabuai tibaehe'au maearima tiaiahunakia. \v 26 'A wai heremiai hanona ua a'i kehoma, hau ha baiatamiai nenuatae keapa'ua hauna hanona ikoimiai emi ta'ara'i haunai keao. \v 27 Abomo hau ha baiatamiai nenuatae ke'uai hauna hanona ikoimiai emi ta'ara ia'inai keao. \v 28 Ihobona au Maearima Nahuna amai hanona ta'ara'u a'i katea'i ia maearima ta'arakia ka'i, abomo e'u mauri kabaibeni maearima ekia ki'ai kabakarahinakia paunai.” \s1 Iesu Maha Ki'a Haukia Rua Mahakia Ebanamonakia. \r (Mk 10.46-52; Lk 18.35-43) \p \v 29 Iesu i'abana haukia kipokia Ieriko tihabona aonai mako rarina ia murinai teka'a. \v 30 Maha ki'a haukia rua taeara haianai temiati herekiai Iesu ekabanai 'uruna teona raninai, teapari aota tetibaha, “Obiapaka, Davida Nahuna e! Moaoko'o ainamai!” \v 31 'A mako ia terikenakia kateunu. 'A terarua teapari aota ki'a, “Obiapaka, Davida Nahuna e! Moaoko'o ainamai!” \p \v 32 Iesu ekoroti eaparinakia temai herena, ba ebakainakia etibaha, “Taba ṯonuatae 'eumiai kababaina?” \v 33 Ia te'abi tetibaha, “Obiapaka e, ṯanuatae mahamai katekaikau.” \v 34 Iesu eaoko'o ainakia, mahakia ea'i 'apuanakia. Beronai mahakia tekaikau teihaiha, ba Iesu murinai teka'a. \c 21 \s1 Iesu Ierusalema ai Ekatoto Obia 'Arana 'Abana. \r (Mk 11.1-11; Lk 19.28-40; Io 12.12-19) \p \v 1 Iesu i'abana haukia kipokia Ierusalema aba wairakiai Betefage ai tekara'au Olibe oeonai, weia Iesu ehore i'abana haukia rua euhu 'uainakia, \v 2 ehina benakia etibaha, “Katoao aiara aonai toniki ha tetoba 'auna mai nahuna ohi katotabu ahinakia, katorubunakia katomai ainakia here'u. \v 3 Hau ha 'abi ha kehinana raninai kato'abi, ‘Obiapaka nenuatae ainakia,’ ba beronai kebenimi.” \p \v 4 Neiana hanona Mahabanai hauna ena 'abi ibatohana etibaha, \q1 \v 5 “Siona aiara haukia \q1 kohina benakia, \q1 Tomoihana, emi obia 'arana \q1 nimai heremi. \q1 Ia mai 'aiaununa toniki kapenai \q1 emia'au, \q1 toniki nahuna ahanai emia'au.” \qr Sek 9.9 \p \v 6 I'abana haukia teao Iesu ehina benakia akakia ihobona tebabainakia. \v 7 Toniki mai nahuna ohi temaiainakia, ekia habuni ahanai teabari 'aunakia ba Iesu emia'au. \v 8 Mako rarina ekia habuni taearai teabarinakia, baika abomo matiu rekia tehara obonakia taearai teabarinakia. \v 9 Iesu wairanai mai murinai teka'a haukia teio tetibaha, \q1 “Hosana,\f + \fr 21:9 \ft (9) anina \+it ‘Kobamaurinamai’\+it*\f* Davida Nahuna 'euna! \q1 Obiapaka atanai nimai hauna \q1 Tirama kehore kebanamona! \q1 Hosana 'ubi toha tohanai!” \p \v 10 Iesu Ierusalemai ekatoto raninai aiara haukia te'uri'uri tebakaibakai tetibaha, “Neiana hanona hau tabana?” \v 11 Mako te'abi tetibaha, “Neiana hanona Iesu mahabanai hauna Galilea Nasareta ai emai.” \s1 Iesu Marea Robeai Kawakawa Haukia Eu'u Ahinakia. \r (Mk 11.15-19; Lk 19.45-48; Io 2.13-22) \p \v 12 Iesu marea robe aonai ekatoto weia tikawakawa haukia ikoikiai eu'u ahinakia, moni a'i banai haukia ekia itara mai rauria tikawakawai haukia ekia imia'au etori tori ku'a banainakia. \v 13 Ehinabenakia etibaha, “Puka robenai aba tererena, ‘E'u itu hanona kateaparina bahuba'ari ituna,’ ia wai hanona kakikaki haukia ekia paparo'ai tubaona.” \p \v 14 Mahakia teki'a haukia mai 'ome haukia teao Iesu herena marea robe aonai, ba ia ehore ebanamonakia. \v 15 Robe haukia apa'uakia mai rauhubu poki haukia Iesu bamauri hoakia ebabai teihana abomo miori marea aonai teio tetibaha, ‘Hosana Davida Nahuna 'euna!’ raninai ia aokia teopuere, \v 16 tebakaina tetibaha, “Oi miori ti'abi aiakia hanona nuona?” Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “'E, aiakia aba naona. Wai 'abi neiana aba totuabina? \q1 ‘Miori 'oru'orukia mai \q1 'ae tiana miorikia pinakiai \q1 atamu tibanamona.’” \qr Sal 8.2 \m \v 17 Ba Iesu ehabonakia aiara apa'uanai ekarahi eao Betani ai erabi weia emiaho. \s1 Iesu Matiu Eururuaina. \r (Mk 11.12-14; 11.20-24) \p \v 18 Erani raurani amarinai Iesu emue aiara apa'uana niao aonai mare'a e'ari. \v 19 Suke matiuna ha taeara haianai eihana eao herena. Ia buana ha a'i eihana 'a rau 'abaeakia mo, ba ehinabena etibaha, “Oi a'i kobua'a mue!” Matiu weiana beronai rauna tepaea ba e'ororo. \p \v 20 I'abana haukia hoa weiana teihana hanona teta'u ta'u huri tetibaha, “Aehoma buonai rani a'i ehoma'a matiu weiana aba e'ororo?” \p \v 21 Iesu ehinabenakia etibaha, “'Abi tohana au wai nahina benimi, patoa'ikakauma aomi a'i patekai'au kai'au raninai, Suke herenai erama hauna ikupaiana mo aha'i, ia kobio patohinabena, ‘Moao 'akuai moeno uhu,’ weiana abomo kerama. \v 22 Taba ikoinai bahuba'ari ai katonoi ainakia mai a'ikakaumami hanona katoa'inakia.” \s1 Iesu Ena Hiabu Tebakaibakai aina. \r (Mk 11.27-33; Lk 20.1-8) \p \v 23 Iesu haeamona Marea Robe ai ekatoto eba'iobi aonai, robe haukia apa'uakia mai Iuda ekia maearima apa'uakia temai herena tebakaina tetibaha, “Hiabu tabanai aka neiakia nubabai, abomo tai hiabu ebeni'o?” \v 24 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Au abomo wai bakai bakai hamona kabenimi, e'u 'abi katobamuena raninai au hiabu tabanai aka neiakia nababai haukia kaba'ioibinimi. \v 25 Ioane ena ba'uere robe hiabuna hanona ae'e ai emai? Kupai emai 'ao maearima herekiai emai?” \p Ia kipokia baiatakiai te'abi'abi tetibaha, “Kaha'abi, ‘Kupai emai.’ hanona kebakainaka ketibaha, ‘Aehoma buonai a'i toa'i taeana?’ \v 26 'A kahatibaha, ‘Maearima herekiai emai.’ raninai, to'u haukia neiakia abomo kahata'uainakia, pokina ia ikoikiai tiraonana Ioane hanona mahabanai hauna.” \v 27 Ua buonai ia Iesu ena 'abi tebamuena tetibaha, “Ai a'i ṯa'iobina.” Ba Iesu ehinabenakia etibaha, “Au abo'umo hiabu tabanai aka neiakia nababai hanona a'i kaba'iobinimi.” \s1 Ori Ibabataina Miori Rua. \p \v 28 “Wai taba ṉa tuhoma? Hau ha nahuna hanona rua, ba eao pakana hauna herena ehinabena etibaha, ‘Naha'u e, bariu beraura neianai koao e'u bine haharuanai koaka.’ \v 29 Miori hamana ena 'abi ebamuena etibaha, ‘A'i kaeao.’ 'A muriai eraonaraona haraina ba eao eaka. \v 30 Haeamona hamakia eao nahuna ibaruana herena 'abi ihobonamo ehinana, ba miori e'abi, ‘'E, hama'u, kaeao.’ Ia a'i eao. \v 31 Weiakia terarua hanona aeana hauna hamakia ena nuatae akana ebabaina?” Ia te'abi tetibaha, “Kori 'uaina hauna.” \p Iesu ia ehina benakia etibaha, “'Abi tohana au wai nahina benimi, moni bararo haukia mai maha porepore babi'ekia hanona Tirama ena obia aiaranai katekatoto 'uai ba wai. \v 32 Pokina ba'uere robe hauna Ioane emai heremi bero taearana ebaihanimi, ia wai a'i toa'i taeana 'a moni bararo haukia mai mahaporepore babi'ekia hanona tea'i taeana. Wai haeamona hoahoa weiana toihana, iamo a'i toraona kabe a'i toa'i taeana.” \s1 Ori Ibabataina Haharua I'imana Haukia Ki'a Obokia. \r (Mk 12.1-12; Lk 20.9-19) \p \v 33 “Tomobahu 'abi ibabatai ha neiana. Hano hauna ha ena bine haharuana ebabaina, arana eoko kakaiarona, bine buakia kehari 'iti 'itina urina ehabina mai bai'ima ituna ebakorina. Haharua hanona biraura haukia baika eba'ima'imanakia, 'a ia hanona eharima hano haeai eao. \v 34 Bine buana ia'ina ranina aba ekaibari, poki hauna emikiri ena ta'ara'i haukia baika euhunakia buabua ibararokia teao. \v 35 Haharua te'imana haukia tehore ta'ara'i haukia tea'i 'ininakia ha teahu ki'ana ha teahu 'arina ha piharai tekuina. \v 36 Haeamona poki hauna ta'ara'i haukia euhunakia teao, 'uaina hanona bita mo bariu hanona bo'ona teao, ia hoa ihobonamo ia herekiai tebabaina. \p \v 37 Muri 'akinai hanona poki hauna nahuna euhuna eao herekia etibaha, ‘Au naha'u buonai aba katemarikiaina.’ \v 38 Haharua ṯe'imana haukia poki hauna nahuna teihana raninai kipokia te'abi'abi tetibaha, ‘Kepoki hauna neiana. Tomai hamahu'arina, haharua hanona aika 'eukai keao.’ \v 39 Ba weia tea'ina haharua aonai teberi ahina teaoaina parabu kapenai teahu'arina. \v 40 Ba wai turaonana, haharua poki hauna kemai raninai haharua te'imana haukia herekiai taba kebabaina?” \p \v 41 Ia ena 'abi tebamuena tetibaha, “Poki hauna kehore i'imana haukia ki'a obokia keahu'ari orenakia, 'a haharua hanona haharua i'imana haukia haeai kebenakia kate'imana, bine ekia bua'a raninai buakia kateaoainakia ia 'euna.” \p \v 42 Iesu ia ehinabenakia etibaha, “Wai puka robena a'i totuabi 'apuana, u? Ṉa terere aihona, \q1 ‘Itu babai haukia \q1 tebaki'ana piharana hanona aba \q1 pihara apa'uana tohanai eao. \q1 Babai neiana hanona \q1 Obiapaka ebabaina, \q1 nahaihana nahata'u ta'u huri!’ \qr Sal 118.22 \p \v 43 Ua buonai au wai nahinabenimi, Tirama ena obia aiarana heremiai kea'i parena, buabua nibaramanakia itubuna maearimakia kebenakia. \v 44 Hau ha ke'eho pihara neiana ahanai hanona kepa'a, ia pihara ke'eho hau ha ahanai hauna hanona ke'iti 'iti apuroroai keao.” \p \v 45 Robe haukia apa'uakia mai Parisea haukia Iesu ena 'abi ibabatai weiana ehinana aiana teona hanona te'iobina ia robakia niahuna. \v 46 Ia tenuatae katea'i 'inina, 'a mako teta'uainakia pokina maearima teraonana Iesu hanona mahabanai hauna ha. \c 22 \s1 Ori Ibabataina Hawainibe Mahamaha Tatuna. \r (Lk 14.16-24) \p \v 1 Iesu haeamona 'abi ibabatainai ehinabe muenakia etibaha, \v 2 “Tirama ena obia aiarana hanona matoha obia hauna ha nahuna ena hawainibe tatuna ebabaina 'abana. \v 3 Ia ena ta'ara'i haukia euhunakia tebeau beau enuatae ainakia haukia tehina benakia, ia enuatae ainakia haukia teubo a'i temai. \v 4 Ba ia haeamona ena ta'ara'i haukia haeai baika euhunakia etibaha, ‘Abeaunakia haukia katohinabe muenakia katotibaha, 'E'u poromakau mai e'u mahi namokia aba ahunakia aba teiua 'iti'itinakia taba ikoikiai aba teba'orunakia, hawainibe tatuna katomai.’ \p \v 5 'A maearima weiakia hanona ia robana a'i teahuna tekamuri, ha ena uma eao ha ena aka 'ekana eao. \v 6 Harina haukia ta'ara'i haukia tea'i 'ininakia tebatae ainakia ba teahu 'arinakia. \v 7 Weiana obia hauna eopuere wairai, ba emikiri ena huari haukia euhunakia, ahuahu haukia weiakia teahu 'arinakia ekia aiara abomo tehuhuna. \p \v 8 Ba ia ena ta'ara'i haukia ehinabenakia etibaha, ‘Hawainibe anianina aba e'oru, 'a abeaunakia haukia a'i tenamo a'i katemai. \v 9 Tomoao aiara ibuanai taimo taimo katotabu ahinakia haukia katobeaunakia katemai hawainibe neiana tatunai.’ \v 10 Ua buonai ta'ara'i haukia teao aiara ibuanai tetabu ahi maearimakia namo haukia mai ki'a haukia ikoikiai temaiainakia, baki baki haukia hawainibe ituna tebabonu 'auna. \p \v 11 'A obia hauna eao baki haukia eihanakia raninai hau ha eiha tinana hawainibe tatuna habunina a'i ebatotona. \v 12 Ebakaina etibaha, ‘E'u hau e! Hawainibe tatuna habunina aha'i ia aea ohoma ototo?’ Hau weiana ke'abi 'ekana aha'i. \v 13 Obia hauna ena ta'ara'i haukia ehina benakia etibaha, ‘Aena imana katobirinakia atapaka wapuranai katokapo ahina, ua'a kehai mai 'aki'akina kearao'i arao'i.’” \p \v 14 Iesu ena 'abi orenai etibaha, “Bo'ona eaparinakia 'a bita mo etina'anakia.” \s1 Takiti Bakaibakaina. \r (Mk 12.13-17; Lk 20.20-26) \p \v 15 Parisea haukia teto'u roba teahu aea patehoma Iesu ena 'abiai patebarewana. \v 16 Ekia maearima baika mai Heroda murinai ti'au haukia kipokia teuhunakia teao Iesu herena tehinabena tetibaha, “Ba'iobi haumu e, ai ṯa'iobina oi hanona 'abi tohana haumu, Tirama ena taeara tohana nuba'iobi aina abomo maearima taikia a'i nutai pokina ia aea homakia haukia robakia a'i nuahuna. \v 17 Ua buonai emu raona taba hanona moba'iobinamai, Takiti monina Kaisara katabena hanona ebero 'ao aha'i?” \p \v 18 Ekia raona ki'a obona weiana Iesu aba e'iobina buonai e'abi etibaha, “Wai bahaorea haumi, aehoma buonai au tuhobona'u? \v 19 Takiti tubaibeni monina ha tomobaihana'u.” Ba silba monina ha temaiaina tebena. \v 20 Iesu ia ebakainakia etibaha, “Neiana tai aubaubana abomo tai atana?” \v 21 Ia te'abi, “Kaisara 'euna.” Ba Iesu ia ehinabenakia etibaha, “Kaisara 'euna Kaisara katobena, 'a Tirama 'euna Tirama katobena.” \p \v 22 'Abi neiana aiana teona raninai te'arara ki'a ba tehabona teka'a. \s1 'Ariai Mikiri Mue Bakaibakaina. \r (Mk 12.18-27; Lk 20.27-40) \p \v 23 Beraura hamona weianai Sadukea haukia temai Iesu herena, ia hanona mikiri mue a'i tibatohana haukia, Iesu tebakaina, \v 24 tetibaha, “Ba'iobi haumu e, Mose ṉa eba'iobi aihonamai. Hau ha ehawainibe ia nahuna aha'i ebaramana e'ari raninai uaho'abana kehore wapu weiana keatawana miori kebaramana uaho'abana e'ari hauna nahunai keao. \v 25 Bariu a'a hati haukia ikoinai 'abaihau hamomo baiatamaiai temiaho. Pakana ehawainibe, miori ha a'i ebaramana aonai e'ari wapu uaho'abana ibaruana hauna herenai ehabona, eatawana. \v 26 Haeamona uaho'abana ibaruana abomo nahuna aha'i e'ari, taeara ihobonai mo erama uaho'abana ibaihauna herenai eao mo iba'abaihau hamomona herenai epua. \v 27 Puana 'akinai babi'e abomo e'ari. \v 28 Bariu mikiri mue raninai babi'e weiana hanona tai atawanai keao, pokina haukia 'abaihau hamomo babi'e weiana teatawana?” \p \v 29 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Wai aba tuhaorea pokina Puka robenai terere 'abikia mai Tirama ena hiabu a'i to'iobinakia paunai. \v 30 Mikiri mue ai maearima hanona a'i katehawainibe. Ia haukia hanona kupa anerukia 'abakiai kateao. \p \v 31 'Ari haukia katemikiri mue 'abina Tirama ehina benimi hauna a'i totuabina, u? Ia etibaha, \v 32 ‘Au hanona Aberahamo ena Tirama, Isako ena Tirama, Iakobo ena Tirama’. Ia hanona 'ari haukia ekia Tirama aha'i, ia hanona mauri haukia ekia Tirama.” \v 33 Mako 'abi neiana teona raninai ia ena ba'iobi 'abinai teta'u ta'u huri. \s1 Rauhubu Apa'uana Tohana. \r (Mk 12.28-31; Lk 10.25-28) \p \v 34 Iesu Sadukea haukia ebaunu baihanakia pouna Parisea haukia teona raninai ia abomo teto'u. \v 35 'Abakia ha rauhubu hauna Iesu ehobona ebakaina etibaha, \v 36 “Ba'iobi haumu e, rauhubu 'abina aeana hauna eapa'ua ki'a baha?” \p \v 37 Iesu e'abi etibaha, “Obiapaka emu Tirama koraona'au aina mai aomu ikoinai mai aubamu ikoinai mai emu raona ikoinai. \v 38 Neiana hauna hanona rauhubu 'abina apa'uana abomo kori'uaina. \v 39 Rauhubu 'abina apa'uana ibaruana hanona neiana, heremu ai hauna koraona'au aina kipomu nuraona'au aini'o 'abana. \v 40 Rauhubu 'abikia ikoikiai mai mahabanai 'abikia ikoikiai hanona rauhubu neiakia rua ahakiai tekori 'au.” \s1 Iesu Parisea Haukia Ebakaibakai ainakia. \r (Mk 12.35-37; Lk 20.41-44) \p \v 41 Parisea haukia tito'u ohomo aonai Iesu ia ebakainakia etibaha, \v 42 “Wai hanona Keriso aea turaona aihona? Abomo ia hanona tai nahuna?” Ia tehinabena tetibaha, “Davida nahuna.” \p \v 43 Ba Iesu ebakainakia etibaha, “Aehoma buonai Davida Auba Robeai ebonu hanona ia Keriso eaparina Obiapaka? Pokina Davida e'abi etibaha, \q1 \v 44 ‘Obiapaka hanona e'u Obia \q1 ehinabena etibaha, \q1 “Itipa'u tainai komiati keaomo \q1 emu 'ou haukia 'apumu ba'anai \q1 kahorotinakia.” \qr Sal 110.1 \m \v 45 Davida Keriso eaparina e'u Obia raninai, aea homanai mo Keriso hanona Davida nahunai keao?” \p \v 46 Hau ha Iesu ena 'abi kebamuena hanona a'i etaina, abomo rani weianai hau ha a'i enuako'o, Iesu a'i ebakaina. \c 23 \s1 Rauhubu Poki Haukia Kate'ima'ima Harainakia. \r (Mk 12.38-39; Lk 11.43, 46; 20.45-46) \p \v 1 Weiana Iesu ehore mako mai ia i'abana haukia ehinabenakia etibaha, \v 2 “Rauhubu poki haukia mai Parisea haukia hanona Mose ena imia'auai ṯemia'au tipoki. \v 3 Ua buonai aiakia katoka'aina, ṯehina benimi akakia ikoikiai katobabai, 'a tibabai hoahoakia hanona a'i katobabai, pokina ia ṯeiroroai akakia hanona a'i tibabainakia. \v 4 Puma rarikia iebebeai ṯebiri 'aunakia maearima 'arokiai tihore 'aunakia, 'a ia kipokia katea'i taeana hanona imakia riuriuna ituna ha a'i niata 'apuana. \v 5 Ekia babai ikoikiai hanona maearima kateihanakia kateba apa'uanakia, puka robena 'abikia tererena ṯeutanakia kohukohukia weiakia bahuba'ari aonai paukiai ṯebiri 'aunakia haukia tibapairi pairinakia abomo ekia bahuba'ari habunikia buibuikia tibawaro waronakia. \v 6 Tatu 'ekakiai hanona imia'au namokia 'arikia ti'ari, marea aokiai imia'au 'orukia ṯenuatae ainakia. \v 7 Ekia nuatae hanona kawakawa 'ekakiai maearima katehore kateba namonakia mai katemariki ainakia haeamona kate'abi ia hanona maearima apa'uana ha. \p \v 8 Ia maearima a'i teme'abi wai hanona maearima apa'uami, pokina wai emi apa'ua hauna hanona hamona abomo wai ikoimiai hanona a'a mai hati. \v 9 Hanopakai hau ha a'i katoaparina hamami, pokina wai hamami hanona hamona kupai nemiaho. \v 10 Abomo a'i kate'abi, wai hanona poki haumi, pokina wai emi poki hauna hanona hamona Keriso. \v 11 Baiatamiai ha kebapa'ua hauna wai emi ta'ara ia'ina haunai keao. \v 12 Hau ha kipona nibapa'uana hauna Tirama kehore ia kebako'i ko'ina, ia kipona nibako'i ko'ina hauna Tirama kehore ia kebapa'uana.” \s1 Iesu Parisea Ekia Bai'oi Hoakia Paukiai Erikenakia. \r (Mk 12.40; Lk 11.39-42, 44, 52; 20.47) \p \v 13 Rauhubu poki haumi mai Parisea haumi bahaorea haumi, heremiai keki'a wairai, Tirama ena obia aiarana pa'abina maearima wairakiai tukaiabuna, wai kipomi a'i tutoto abomo weiakia ṯenuatae katetoto haukia tuehe abunakia. \v 14 Rauhubu poki haumi mai Parisea haumi, bai'oi haumi, heremiai keki'a wairai, wapu ekia itu tuani 'aunakia, maearima tuba haoreanakia emi bahuba'ari tuba homa'anakia. Ua buonai puma rarina katoa'ina. \p \v 15 Rauhubu poki haumi mai Parisea haumi bahaorea haumi, heremiai keki'a wairai, hanopaka maikoina tukakaiarona maearima i'abami haukiai katobaonakia, ba weiana tubabaina hanona ia ena ki'a barua tubapa'uana ia tua'i ki'ana keao iruba a'i ni'ao 'apua 'ekana wai 'abana. \p \v 16 Baka'a haumi mahami ṯeki'a haumi, heremiai keki'a wairai, wai tu'abi maearima ha marea robe atana ke'abi'uai hanona robana a'i kateahuna, 'a peia gold weiana marea robe aonai hauna atanai ke'abi'uai hanona kebatohana. \v 17 Wai po'o abomo mahami teki'a haumi, aeana hauna eapa'ua? Gold 'ao marea robe weiana gold nibarobena hauna? \v 18 Wai haeamona tu'abi, maearima ha itara robena atanai ke'abi'uai hanona robana a'i kateahuna, 'a peia beruberu tabana itara robena ahana hauna atanai ke'abi'uai hanona kebatohana. \v 19 Wai mahami teki'a haumi, aeana hauna eapa'ua? Beruberu tabana itara robena ahanai hauna 'ao itara robena weiana beruberu tabana nibarobena hauna? \v 20 Ua buonai itara robena atanai ni'abi'uai hauna hanona itara robena mai ahanai ṯemiaho tabakia ikoinai atakiai ni'abi'uai. \v 21 Abomo marea robe atanai ni'abi'uai hauna hanona marea robe mai aonai nemiaho hauna atanai ni'abi'uai. \v 22 Abomo kupa atanai ni'abi'uai hauna hanona Tirama ena imia'au mai nemia'au hauna atanai ni'abi'uai. \p \v 23 Rauhubu poki haumi mai Parisea haumi wai bahaorea haumi, heremiai keki'a wairai, uma anianikia weiakia aniani tiba'orimona haukia hanona tubaharau haeanakia hamohamo tubaibeni obiapaka ena bararoai, 'a rauhubu akakia apa'uakia, bero, aoko'o mai a'ikakauma tureanakia, ba neiakia patobabai hanona penamo, weiakia abomo a'i patoreanakia. \v 24 'Uai haumi mahami teki'a, nene 'abiai tu'ato ahina ia mahi atana kamela hanona tutonona. \p \v 25 Rauhubu poki haumi mai Parisea haumi bahaorea haumi, heremiai keki'a wairai, ere mai 'ororo kapekia ṯoutunakia ia aokia hanona bainai mai ripuripu ai toa'i tabakiai tebonu 'au. \v 26 Parisea haumi mahami teki'a, ere mai 'ororo aokia tomoutu 'uainakia ba kapekia abomo aba katemahamaha. \p \v 27 Rauhubu poki haumi mai Parisea haumi bahaorea haumi, heremiai keki'a wairai, wai hanona 'ariahakia tebaporenakia 'abakia, kapekia temahamaha 'a aokia hanona 'ari haukia huria mai pari ikoinai tebonu'au. \v 28 Taeara ihobonai mo maearima wai haumi ṯeihanakia bero haumi 'abanai, 'a aomi hanona bai'oi mai ki'a tebonu'au. \s1 Iesu Parisea Ekia Puma Ehina 'Uaina. \r (Lk 11.47-51) \p \v 29 Rauhubu poki haumi mai Parisea haumi bahaorea haumi, heremiai keki'a wairai, mahabanai haukia ekia 'ariahakia tubabai mai bero haukia ekia 'ariahakia tubataitai harainakia. \v 30 Wai tu'abi, ‘Kupumai ekia raniai tamarama raninai mahabanai teahu'arinakia aonai ai hanona a'i pata'i turinakia.’ \v 31 Weiana hanona wai kipomi ṯohina pounimi, wai hanona mahabanai haukia teahu 'arinakia haukia 'aba'abakia. \v 32 Kupumi hamami ekia ki'a tea'i ramana hauna wai katobapa'ua haraina. \v 33 Wai 'erau abomo 'erau nahukia haumi, Tirama ena puma keaoainimi iruba a'i ni'ao 'apua 'ekana herenai aea katokapare aiho? \p \v 34 Mahabanai haukia aobero haukia mai ba'iobi haukia kauhunakia heremi katewahi, baika katoahu'ari, baika matiu ibiri ropoai katokoko 'aunakia, baika marea aokiai kato'atinakia, abomo aiara hai katouranakia kateao aiara ha. \v 35 Ua buonai bero haukia aruarukia ikoinai hanopaka ahanai ekiki oioi pumana hanona wai ahamiai keriri, aka bero hauna Abela aruarunai kea'i ramana keao mo Berekia nahuna Sekaraia aruaruna ia ikaihuri robena mai itara robena baiatakiai toahu'arina hauna herenai kepua. \v 36 'Abi tohana au wai nahinabenimi, ahuahu neiakia ikoikiai ekia puma hanona uru neiana maearimakia ahakiai keriri. \s1 Iesu Ierusalema Ehaiaina. \r (Lk 13.34-35; 19.41-44) \p \v 37 Ierusalema e, Ierusalema e, mahabanai haukia nuahu'arinakia abomo Tirama iuhubeau euhunakia heremu tewahi haukia piharai nokuinakia, rani babita anuatae nahumu kabararonakia ihobona kokoro'u ha banina ba'anai nahuna ne'umu hao 'abana, 'a a'i onuatae. \v 38 Ua buonai emu marea robe hanona kahabo 'abaeana abomo ke'aburu. \v 39 Au oi nahinabeni'o, a'i koiha muena'u keao mo oi ko'abi kotibaha, “Tirama kehore Obiapaka atanai nimai hauna kebanamona!” \c 24 \s1 Iesu Marea Robe Kerabutaina Pouna Ehinana. \r (Mk 13.1-2; Lk 21.5-6) \p \v 1 Iesu marea robeai ekarahi taearai nika'a aonai i'abana haukia teka'a haha herena marea robe ituna robana teahuna. \v 2 Iesu ia ehina benakia etibaha, “Taba neiakia ikoikiai ṯoihanakia? 'Abi tohana au wai nahinabenimi, pihara ha pihara ha ahanai a'i keno'au a'i kemiaho, ikoikiai hanona kateriri kate'eho.” \s1 Iesu E'abi, Haiara Bo'ona Katerama. \r (Mk 13.3-13; Lk 21.7-19) \p \v 3 Iesu olibe oeonai emiati aonai i'abana haukia tekabuni teao herena tehinabena tetibaha, “Moba 'iobinamai, taba neiakia aita katerama? Emu mai mue abomo hanopaka puana hoana hanona aea homana?” \p \v 4 Iesu ekia 'abi ebamuena etibaha, “Kato'ima'ima harainimi, hau ha a'i me'oinimi. \v 5 Pokina au ata'uai maearima bo'ona katemai kate'abi katetibaha, ‘Au Keriso neia'u,’ ba maearima bo'ona kate'oinakia. \v 6 Wai hanona huari 'urukia mai poukia kato'o raninai nuami a'i katetae, taba uahomakia katerama ia puana hanona wairai. \v 7 Hanopaka ha kehore hanopaka ha kehuarina, itubu ha kehore itubu ha ke'oatana. 'Eka haeai haeaiai 'arobo katerama mai 'eka bo'onai kanokau kateka'a. \v 8 Neiakia ikoikiai hanona miori nirama haiarana kori'uaina 'abana. \p \v 9 Weiana wai hanona kateaoainimi katebahaiaranimi, kateahu 'arinimi, au buo'uai hanopaka ikoikiai wai kate'oatanimi. \v 10 Rani weiana maearima bo'ona ekia a'ikakaumai kate'eho haha kipokia hinahinakia katehina, abomo katebai'oata. \v 11 Weiana mahabanai haukia bai'oikia bo'ona abomo katewaira tina maearima bo'ona kate'oinakia. \v 12 Aka ki'a hanona keapa'ua buonai maearima bo'ona ekia raona'au ke'abe'abe. \v 13 Ia kekori 'ini keao puanai hauna hanona mauri kea'ina. \v 14 Tirama ena obia aiarana pouna namona neiana hanona hanopaka maikoina aonai kateiroro aina, itubu ikoikiai kate'iobina, ba murinai hanopaka puana kemai. \s1 Rani Ki'a Obona Tohana. \r (Mk 13.14-23; Lk 21.20-24) \p \v 15 Ua buonai kaiba'uku ki'a obona tohana weiana mahabanai hauna Daniela robana eahuna hauna 'eka robenai kekoroti katoihana raninai, (tuabi tuabi hauna me'iobina.) \v 16 weiakia Iudai ṯemiaho haukia hanona oeo aokiai katebeau toto. \v 17 Weiana itu kapenai hauna hanona a'i keriri ena taba itu aonai haukia a'i kea'inakia. \v 18 Mai weiana umai nemiaho hauna a'i kemue ena itu ena habuni ia'ina a'i keao. \v 19 Rani weiakia aokiai babi'e mai nuakia abomo miori 'oru'orukia tiba'aenakia babi'ekia herekiai hanona keki'a ki'a baha. \v 20 Katobahuba'ari Tirama herenai, emi beau obo ipi mai hiribo 'ao beraura robenai a'i merama paunai. \v 21 Pokina atetua rarina 'akina kerama, weiana hanopaka ea'i ramana emai mo bariu uahomana ha a'i erama, muriai abomo ihobona ha a'i kerama. \v 22 Tirama beraura weiakia a'i pebako'onakia raninai maearima ha a'i kemauri, 'a ia ena tina'a maearimakia paukiai beraura weiakia kebako'onakia. \p \v 23 Rani weianai hau ha kehina benimi ketibaha, ‘Tomoihana Keriso neiana’, 'ao ‘Ia weiana,’ raninai a'i katobatohana. \v 24 Pokina Keriso bai'oikia mai mahabanai bai'oikia hanona katewaira tina bata'u ta'u huri akakia mai hoa rarikia katebabai, petaina raninai Tirama ena tina'a maearimakia abomo kate'oinakia. \p \v 25 Katoraona 'inina Au aba naba'iobi 'uainimi. \v 26 Ua buonai ia katehina benimi katetibaha, ‘Keriso weia hano'akunai’ raninai a'i katoao, 'ao ‘Ia neiana ikaihuri aonai’, raninai a'i katobatohana. \v 27 Pokina kupa neimare taetana niaomo tibotaina 'abana au maearima nahuna e'u mai hoana abomo ua homana. \p \v 28 'Ari hauanina enoti 'ekanai, po'i abomo weia kateto'u. \s1 Au Maearima Nahuna Kamai. \r (Mk 13.24-27; Lk 21.25-28) \q1 \v 29 ‘Atetua weiakia kateore murikiai \q1 beronai beraura kewapura, \q1 nawa a'i kerara, \q1 bihiu hanona kupai kate'eho, \q1 kupa hiabu tabakia ikoikiai \q1 kateibiu ibiu.’ \qr Isa 13.10, 34.4 \m \v 30 Weiana maearima nahuna au e'u mai hoana hanona kupai kewaira tina, ba hanopaka maearimakia ikoikiai hanona katehai, au maearima nahuna hiabu mai nuabi rarina aonai auhao ahakiai kamai kateihana'u. \v 31 Pihi kateubainakia urukia rarikia aonai e'u aneru kauhunakia kupa puanai keao kupa puana baura bani 'ekakiai atina'anakia maearimakia katebararonakia. \s1 Kuropouai 'Iobi Kaha'ina. \r (Mk 13.28-31; Lk 21.29-33) \p \v 32 Kuropou matiuna herenai 'iobi katoa'ina. Kuropou kehubu rauna kateahu boa raninai, wai aba kato'iobina hioro aba nikaibari. \v 33 Taeara ihobonai taba neiakia katoihanakia raninai, wai aba kato'iobina rani hanona aba herekai au hanona aba pa'abi herenai. \v 34 'Abi tohana au wai nahinabenimi, uru neiana a'i ke'ari ore keao mo taba neiakia ikoikiai katerama. \v 35 Kupa mai hanopaka hanona kate'akauma, ia au e'u 'abi hanona a'i ke'akauma. \s1 Tai Ha A'i E'iobina Rani Tabanai. \r (Mk 13.32-37; Lk 17.26-30, 34-36) \p \v 36 E'u mai beraurana abomo beraurana hoana hau ha a'i e'iobina, kupa anerukia a'i te'iobina Nahuna abomo a'i e'iobina, ia Hama'u ikupaiana mo e'iobina. \v 37 Noa ena raniai 'abana, au maearima nahuna e'u mai ranina abomo ua kehoma. \v 38 Tou rarina a'i nimai baha aonai maearima hanona teaniani teinuinu tehawainibe eao mo wapu weianai Noa aunohiai etoto. \v 39 A'i te'iobi 'apuana taba kerama eao mo tou apa'uana ekara 'au, ba ikoikiai tetono 'ari. Au maearima nahuna e'u mai rarinai abomo ua kehoma. \v 40 Rani weianai hau rua umai kateaka, Tirama kehore hamona kea'i taeana 'abana kehabona. \v 41 Babi'e rua witi ibautuna piharana katebaherena aonai, Tirama kehore hamona kea'itaeana 'abana kehabona. \v 42 Ua buonai katomaha no'a pokina emi Obiapaka ena mai beraurana hanona a'i to'iobina. \v 43 Ia neiana katoraona 'inina, itu poki hauna pe'iobina rabi hoana tabanai bainao hauna kemai hanona ia aba pemaha no'a, ba ena itu a'i patetapana a'i patetoto. \v 44 Ua buonai wai abomimo katoba'oru rani ikoinai, pokina au maearima nahuna hanona rani weiana wai a'i tubahu bahuaina aonai kamai. \s1 Ta'ara'i Hauna Namona Mai Ta'ara'i Hauna Bai'oina. \r (Lk 12.42-46) \p \v 45 Tai hanona ta'ara'i hauna namona mai aoberona ia ena poki hauna kehore kea'i taeana ena itu i'imanai keao, ta'ara'i miorikia ekia aniani kebenakia aniani ranina tohanai? \v 46 Ia aka weiana nibabaina aonai ena poki hauna kemue keihana raninai ia hanona kenamo. \v 47 'Abi tohana au wai nahinabenimi, poki hauna kehore ia kea'i taeana ena taba ikoikiai i'imakia haunai kebaona. \v 48 Ia ta'ara a'i hauna ki'a obona hanona ke'abi ketibaha, ‘E'u poki hauna a'i nimai baha.’ \v 49 Ba ia kehore 'abana ta'ara'i haukia keahunakia abomo inuinu haukia kipokia kateaniani kateinuinu haeamo. \v 50 Rani ha ta'ara'i hauna weiana ena poki hauna a'i nibahu bahu aina abomo beraura hoana a'i e'iobina aonai ia kekara'au. \v 51 Poki hauna kehore ia keahu ki'ana keuhu ahina bahaorea haukia kipokia 'eka hamonai, weia ia kehai mai 'aki'akina kearao'i arao'i.” \c 25 \s1 Ori Ibabataina Uaho Harau Haea. \p \v 1 “Rani weiana Tirama ena obia aiarana hanona matoha uaho harau haea 'abakia, ekia ramepa tea'i teao hawainibe mahamaha hauna kipokia katebaitabu ahi. \v 2 Ima hanona teaopo'o 'a ima hanona teaobero. \v 3 Weiana aopo'o uahokia ekia ramepa tea'inakia, ia karatini harikia a'i tea'i. \v 4 'A aobero uahokia ekia ramepa tebaharu abomo karatini harikia tea'i. \v 5 Hawainibe mahamaha hauna hanona a'i emai baha, ba uaho parua ea'i ki'anakia teako rai tenoti teparua. \p \v 6 Wapuka'a ibuanai io aiana teona etibaha, ‘Hawainibe mahamaha hauna aba nimai, tomokarahi kipokia katobaitabu ahi.’ \v 7 Ba uaho ikoikiai teno'a temikiri, ekia ramepa tea'ia'i harai. \v 8 Weiana ao po'o uahokia tehore ao bero uahokia tenoinakia tetibaha, ‘Emi karatini harua tomobenamai emai ramepa aba kate'ao.’ \v 9 Ia ekia 'abi tebamuena tetibaha, ‘Aha'i. Wai mai ai kipokia kahabaharu hanona a'i ketaina. Namona hanona tomoao tikawa kawa 'ekanai 'eumi tomokawa.’ \v 10 Ao po'o uahokia kawakawa 'ekana teao aonai hawainibe mahamaha hauna ekara'au, teba'oru uahokia ima kipokia teao hawainibe tatuna aonai tekatoto ba pa'abi tekaiabuna. \p \v 11 Murinai ao po'o uahokia temai teapari tetibaha, ‘Poki haumu e, Poki haumu e, pa'abi mokaikauna tamatoto.’ \v 12 'A ia ekia 'abi ebamuena etibaha, ‘'Abi tohana au wai nahina benimi, au wai a'i a'iobinimi.’ \p \v 13 Weiana paunai katomaha no'a, beraura mai beraura hoana hanona wai a'i to'iobina. \s1 'Abi Ibabataina Ta'ara'i Haukia Aihau Moni Te'ima. \r (Lk 19.11-27) \p \v 14 Haeamona Tirama ena obia aiarana hanona matoha hau ha harima keao 'eka homa'ana 'abana, ena ta'ara'i haukia eaparinakia, ehinabenakia ena taba ikoikiai kate'imanakia. \v 15 Poki hauna weiana ehore ena ta'ara'i haukia ha ha ekia tabura ihobokiai moni ebenakia, hamona kina hinabu ima ebena, ha kina hinabu rua, ha hanona kina hinabu hamomo ebena ba ia harima eao. \v 16 Kina hinabu ima ea'ina hauna hanona beronai eao akana ebabaina ba ahanai kina hinabu ima ha ebabaina. \v 17 Kina hinabu rua ea'ina hauna abomo uamo ehoma, ba ahanai kina hinabu rua ha ebabaina. \v 18 'A kina hinabu hamona ea'ina hauna eao 'uri ehabina poki hauna ena moni ehano abuna. \p \v 19 Rani homa'ana eao murinai ta'ara'i haukia weiakia ekia poki hauna emue emai ena moni ebakai bakai ainakia. \v 20 Kina hinabu ima ea'i hauna kina hinabu ima ha kipokia emaiainakia etibaha, ‘Poki haumu e, kina hinabu ima obena'u. Ba moihana, ahanai kina hinabu ima ha neiakia ababainakia.’ \v 21 Poki hauna e'abi etibaha, ‘Ta'ara'i haumu namomu aka bero haumu, obabai harai, taba papakia o'ima harainakia buonai bariu taba apa'uakia i'imakiai kabaoni'o. Omai e'u aonamo aonai mototo.’ \p \v 22 Kina hinabu rua ea'i hauna abomo emai e'abi etibaha, ‘Poki haumu e, kina hinabu rua obena'u. Ba moihana, ahanai kina hinabu rua ha neiakia ababainakia.’ \v 23 Poki hauna e'abi etibaha, ‘Ta'ara'i haumu namomu aka bero haumu, obabai harai, taba papakia o'ima harainakia buonai bariu taba apa'uakia i'imakiai kabaoni'o. Omai e'u aonamo aonai mototo.’ \p \v 24 'A kina hinabu hamona ea'ina hauna emai e'abi etibaha, ‘Obiapaka e, au a'iobina oi hanona hau pahihimu, maearima haeai tebato bato 'ekakiai nueueu mai maearima haeai uho tekapo kapo otarai 'ekakiai nubararo bararo. \v 25 Ua buonai au ata'u aeao emu moni hinabu hamona hano aonai ahano abuna ba namaiaina. Moihana oi emu moni 'ekanai mo neiana.’ \p \v 26 Poki hauna e'abi etibaha, ‘Ta'ara'i haumu ki'a obomu abomo o'aboro, oi nuraonana au maearima baika tebato bato 'ekakiai naeueu mai maearima tekapo kapo otarai 'ekakiai nabararo bararo, 'u? \v 27 Ua homana raninai moni i'imana haukia herekiai pohorotina ba amue amai raninai ahanai papana ha perama kipokia pa'i haeamona. \v 28 Bariu hanona herenai kina hinabu hamona tomoa'i boina, kina hinabu harau haea ea'i hauna tomobena. \v 29 Pokina mai 'euna hauna hanona bo'ona kabena, ena taba kebo'o ki'a, 'a ekapu hauna hanona papana herenai nemiaho hauna abomo ka'i boina. \v 30 Ta'ara'i hauna neiana ena namo aha'i hauna tomokapo ahina meao 'eka wapuranai weia kehai mai 'aki'akina kearao'i arao'i.’ \s1 Bakai Apa'uana Orena 'Akina. \p \v 31 Au maearima nahuna mai nuabi'u e'u aneru ikoikiai kipokia katamai raninai e'u imia'au nuabina ahanai kamia'au. \v 32 Hanopakai itubu ikoikiai au waira'uai katebararona, ba au kahore maearima kabahu boanakia, mamoe 'ima hauna mamoe mai nani nibahu boana 'abana. \v 33 Au kahore mamoe hanona itipa'u tainai, nani hanona awari'u tainai kahorotinakia. \v 34 Ba au Obia arana kahore itipa'u tainai haukia kahina benakia katibaha, ‘Hama'u ebanamonimi haumi, tomai kupa aiarana neiana hanopaka ebabaina raninai eba'oruna wai 'eumi hauna tomoa'ina wai barimi ai keao. \v 35 Pokina au mare'a a'ari hanona wai aniani tobena'u ani, 'ako'u e'ororo hanona wai bei tobena'u ainu. Au maearima haeai hau'u hanona wai toa'i taeana'u emi 'ekai. \v 36 Here'uai habuni aha'i hanona wai habuni tobabatotona'u. Au ainawa hanona wai au to'imana'u. Au wapura 'ekanai hanona wai totoana'u.’ \p \v 37 Ba bero haukia ena 'abi katebamuena katetibaha, ‘Obiapaka e, aita raninai mare'a o'ari, ba tabanianini'o, 'ao aita raninai 'akomu e'ororo ba bei tabeni oinu? \v 38 Aita raninai taihani'o maearima haeai haumu ba ta'i taeani'o emai 'ekai, 'ao aita raninai heremuai habuni aha'i ba habuni tabeni'o? \v 39 Aita oinawa 'ao owapura raninai ba tatoani'o?’ \p \v 40 Weiana au Obia arana ia kahinabenakia katibaha, ‘'Abi tohana au wai nahinabenimi. Uaho'aba'u urarukia neiakia ha herekiai ua tobabai aiho hanona au here'uai abomo aba ua tobabai aihona.’ \p \v 41 Ba au Obia arana kahore awari'u tainai haukia kahinabenakia katibaha, ‘Tirama eururu ainimi haumi, here'uai tomokapare tomoao niara banai banai irubana teba'oruna tiaporo mai ena miori kipokia 'eukia hauna aonai katototo. \v 42 Pokina au mare'a a'ari hanona a'i tobanianina'u, abomo 'ako'u e'ororo hanona bei a'i tobena'u a'i ainu. \v 43 Au maearima haeai hau'u hanona emi 'ekanai a'i toa'i taeana'u, here'uai habuni aha'i hanona habuni ha a'i tobabatotona'u. Au ainawa mai wapura 'ekanai hanona a'i totoana'u.’ \p \v 44 Ia abokiamo ena 'abi katebamuena kate'abi katetibaha, ‘Obia arana e, aita raninai taihani'o, mare'a o'ari, 'ao 'akomu e'ororo, 'ao maearima haeai haumu, 'ao habuni heremuai aha'i, 'ao oinawa abomo wapura 'ekanai, ba a'i tabaraini'o?’ \p \v 45 Weiana au ia kahinabenakia katibaha, ‘'Abi tohana au wai nahinabenimi, uaho'aba'u urarukia neiakia ha herekiai ua a'i tobabai aiho raninai au abomo here'uai ua a'i tobabai aiho.’ \v 46 Ba ia haukia hanona keuhunakia haiara banaibanai 'ekana kateao, 'a bero haukia hanona keuhunakia mauri banaibanai 'ekana kateao.” \c 26 \s1 Iesu Iahu'arina Taearana Tetabuna. \r (Mk 14.1-2; Lk 22.1-2; Io 11.45-53) \p \v 1 Weiana Iesu 'abi neiakia ikoikiai ebapuanakia murinai i'abana haukia ehinabenakia etibaha, \v 2 “Wai to'iobina Kabanai tatuna\f + \fr 26:2 \ft (2) Isaraela haukia ekia tatu apa'uana ha.\f* hanona wapu rua mo wairai. Weiana au maearima nahuna hanona hinahina'u katehina matiu ibiri ropoai katekoko 'auna'u ka'ari.” \p \v 3 Rani weianai robe haukia apa'uakia mai Iuda ekia maearima apa'uakia kipokia, robe haukia arakiai hauna atana Kaiapasi ena ituai teto'u. \v 4 Ia terobahu temaea hamomo bunianai Iesu katea'ina kateahu 'arina. \v 5 'A ia kipokia te'abi tetibaha, “Tatu aonai a'i kahababaina maearima a'i hamaba 'uri'urinakia.” \s1 Babi'e Ha Tehoroai Iesu 'Arana Eheina. \r (Mk 14.3-9; Io 12.1-8) \p \v 6 Iesu Betani ai morumoru hauna Simona ena ituai emiaho aonai, \v 7 Babi'e ha kabapu mai tehorona 'arana rarinai pahakawana hauna ea'ina emai Iesu aniani 'ekanai emiati hanona arana eheina. \v 8 I'abana haukia teihana raninai teopuere tetibaha, “Taba buonai tehoro neiana nine'e 'abaeana? \v 9 Tehoro neiana 'arana rarinai pekawa kawaina monina uraru haukia pebenakia.” \p \v 10 'A Iesu e'iobina taba robana tiahuna hanona ehina benakia etibaha, “Taba buonai babi'e aona tuba aro'arina? Ia aka namona 'akina au here'uai ebabaina. \v 11 Uraru haukia hanona rani ikoinai wai heremiai katemiaho, ia au hanona rani ikoinai heremiai a'i kamiaho. \v 12 Tehoro neiana ia eheina au aha'uai hanona ihore'u akana ia'i a'i haraina ebabaina. \v 13 'Abi tohana au wai nahinabenimi, hanopaka maikoina aonai pou namona kateiroro aina hanona babi'e aka neiana ebabaina hauna katehinana ia iraonanai keao.” \s1 Iuda Eao Kehinahina. \r (Mk 14.10-11; Lk 22.3-6) \p \v 14 Rani weianai i'abana haukia harau haea rua 'abakia ha atana Iuda Isakariote hauna hanona robe haukia apa'uakia herekia eao, \v 15 ebakainakia etibaha, “Iesu imamiai kautana raninai taba katobena'u?” Weiana silba monikia harau aihau tebahunakia tebena. \v 16 Rani weiana eaoaina Iuda taeara etabu rani namona tabanai Iesu imakiai keutana. \s1 Iesu Kabanai Anianina I'abana Haukia Kipokia Teani. \r (Mk 14.12-21; Lk 22.7-14, 21-23; Io 13.21-30) \p \v 17 Parawa 'abaeana ikine tatuna beraurana kori'uainai, i'abana haukia temai Iesu herena tebakaina tetibaha, “Kabanai tatuna anianina ae'eai kata'ia'i haraina koana?” \v 18 Ia ekia 'abi ebamuena etibaha, “Tomoao aiarai hau weiana herenai katohina bena katotibaha, ‘Emai poki hauna e'abi, “E'u rani aba ekaibari, Kabanai tatuna i'aba'u haukia kipokia emu ituai katababaina.” ’” \v 19 Ua buonai i'abana haukia Iesu ehinabenakia akana ihobonai tebabaina, Kabanai tatuna anianina tea'ia'i haraina. \p \v 20 Erabirabi aonai Iesu mai i'abana haukia harauhaea rua kipokia aniani 'ekanai temiati teaniani. \v 21 Tianiani aonai ia e'abi etibaha, “'Abi tohana au wai nahinabenimi, wai ha hanona au hinahina'u kohinahina.” \v 22 I'abana haukia aokia earo'ari ha ha tehore tebakaina tetibaha, “Obiapaka e, nuraonana au, u?” \v 23 Ia e'abi etibaha, “Hau weiana imana au ima'u ohi 'ororo hamonai ṯahao uta hauna hinahina'u kehinahina. \v 24 Au maearima nahuna hanona Puka robenai tererena ihobonai ka'ari, ia maearima nahuna hinahinana kehinahina hauna herenai keki'a wairai maearima weiana a'i perama hanona penamo.” \v 25 Ehinahina hauna Iuda etibaha, “Ba'iobi haumu e, nuraonana au, u?” Iesu e'abi etibaha, “'Abi mo naiana ohinana.” \s1 Obiapaka Ena Ani To'u. \r (Mk 14.22-26; Lk 22.15-20; 1Kr 11.23-25) \p \v 26 Ia tianiani aonai Iesu parawa ea'ina ebanamona ba ehobina, i'abana haukia ebenakia e'abi etibaha, “Tomoa'ina tomoana, neiana hanona au hau'u.” \v 27 Ba 'ere ha ea'ina ebanamona ba etiu benakia e'abi etibaha, “Ikoimiai neiana tomoinu. \v 28 Neiana hanona au aruaru'u, 'abi 'uai aruaruna mako paukiai kekiki oi ki'a ihina haona. \v 29 Au wai nahina benimi, bine beina neiana au a'i kainu mue keao mo Hama'u ena aiarai bine beina mahamahana wai kipokia kahainu haeamo.” \p \v 30 Weiana hui ha tea'ina murinai tekarahi, Olibe oeona teao. \s1 Iesu Ehina 'Uaina Petero Ia Kebuniaina. \r (Mk 14.27-31; Lk 22.31-34; Io 13.36-38) \p \v 31 Ba Iesu ehinabenakia etibaha, “Bariu rabi neianai emi a'ikakauma ke'eho katohabona'u, pokina Puka robenai tererena, ‘Au mamoe i'imana hauna kahuna ba mamoe to'una hanona kerama otaraina.’ \v 32 Ia au kamikiri mue murinai au hanona ka'uai kaeao Galilea ba wai katoao.” \v 33 Petero etae e'abi etibaha, “Ikoikiai oi katehaboni'o katebeau re'a, au hanona oi a'i kahabo 'apuani'o.” \v 34 Iesu Petero ena 'abi ebamuena etibaha, “'Abi tohana au oi nahina beni'o, bariu rabi neiana kokoro'u a'i kearara baha aonai, oi rani aihau au kobuniai aina'u. Ko'abi oi au a'i o'iobina'u.” \v 35 Petero haeamona e'abi etibaha, “'Abina aha'i, hararua paha'ari haeamo, ia au hanona a'i kabuniai aini'o.” Ba i'abana haukia abokiamo 'abi hamona weiana tehinana. \s1 Iesu Getesemaneai Ebahuba'ari. \r (Mk 14.32-42; Lk 22.39-46) \p \v 36 Iesu i'abana haukia kipokia teao 'eka atana Getesemane, ba ehina benakia etibaha, “Au kaeao weia kabahuba'ari aonai wai hanona neia katomiati.” \v 37 Ia Petero mai Sebedeo nahuna rua ebaka'anakia teao. Weiana aona e'abe'abe ena raona eore, \v 38 ba ehinabenakia etibaha, “Au ao'u hanona ni'abe'abe wairai matoha pa'ari moioina. Neia katomiaho kipokia kahabai'ima.” \v 39 Eka'a haha 'apua aonai 'anonai e'umuti ebahuba'ari etibaha, “Hama'u e, heremuai ketaina raninai haiara 'erena neiana here'uai poa'i parena. Ia au e'u nuataeai aha'i, oi emu nuatae ai.” \p \v 40 Ba emue emai i'abana haukia herekia hanona tiparua eihanakia, ia ehore Petero ehinabena etibaha, “Aehoma buonai wai toaihau beraura hoana hamona kipokia a'i naha bai'ima? \v 41 Katobai'ima katobahuba'ari baihobo aonai a'i tomototo marikina. Aubami hanona nenuatae ia hauanimi mo ni'abe'abe.” \p \v 42 Emue eao rani ibaruana ebahuba'ari mue etibaha, “Hama'u e, haiara 'erena neiana ia'i obona taearana aha'i raninai kainu. Ba emu nuatae akana kerama.” \v 43 Emue emai raninai tiparua eiha muekia pokina mahakia teparua ki'a baha. \v 44 Ua buonai ehabonakia emue rani ibaihauna ebahuba'ari, 'abi hamokia mo ehinanakia. \p \v 45 Ba emue emai i'abana haukia herekia ehinabenakia etibaha, “Wai tuparua mai tuarai oho mo? Tomoihana, beraurana aba ekara'au, au maearima nahuna hanona aba ki'a haukia imakiai kateutana'u. \v 46 Tomomikiri, hamaeao. Tomoihana ehinahinaina'u hauna aba nimai.” \s1 Iesu Tea'i 'Inina. \r (Mk 14.43-50; Lk 22.47-53; Io 18.3-12) \p \v 47 Iesu ni'abi ohomo aonai i'abana haukia harau haea rua 'abakia ha Iuda ekara'au, maearima bo'ona kipokia kareba mai pura'a tea'inakia temai. Ia hanona robe haukia apa'uakia mai Iuda ekia maearima apa'uakia teuhunakia haukia. \v 48 Hinahina hauna hoa ha eba 'iobinakia etibaha, “Kapauna hauna maearimana mo weiana ba katoa'ina.” \v 49 Iuda beronai eka'a eao Iesu herena e'abi etibaha, “Ba'iobi haumu e, oi onamo?” Ba epauna. \v 50 Iesu Iuda ena 'abi ebamuena etibaha, “E'u hau e, emu mai akana mobabaina.” Ba teka'a haha Iesu tea'i 'ini haraina. \p \v 51 Weiana Iesu te'abana hauna ha etara kipona ena kareba eberi 'auna robe haukia arakiai hauna ena ta'ara'i hauna ha haiana ehara obona. \v 52 Iesu ia ehinabena etibaha, “Emu kareba 'ekanai mohorotina, pokina karebai ti'au haukia ikoikiai karebai kate'ari. \v 53 Au hama'u panoina raninai ia beronai aneru itubuna harau haea rua\f + \fr 26:53 \ft (53) Huari anerukia taha 'abaihau (6,000)\f* peuhunakia here'u hanona a'i o'iobina, 'u? \v 54 Ua perama aiho raninai, Puka robenai tererena au here'uai kerama toha hauna aea ketoha aiho?” \p \v 55 Rani hamona weianai Iesu ehore to'u ehinabenakia etibaha, “Au kakikaki hau'u buonai wai imami mai karebakia mai pura'akia tomai katoa'ina'u, 'u? Rani ikoinai au hanona wai kipokia marea robe aonai amiati aba'iobi, ia a'i toa'ina'u a'i tobirina'u. \v 56 Ia mahabanai haukia ekia rererere ketohana paunai neiakia ikoikiai ṉa terama aiho.” \p Ba i'abana haukia ikoikiai Iesu tehabona tebeau 'akauma. \s1 Iesu Bakai 'Ekanai Ekoroti. \r (Mk 14.53-65; Lk 22.54-55, 63-71; Io 18.13-14, 19-24) \p \v 57 Weiakia Iesu tea'ina hanona teaoaina robe haukia arakiai hauna Kaipasi herena, rauhubu poki haukia mai Iuda ekia maearima apa'uakia hanona weia tebararona. \v 58 'A Petero ehore ekaiturina atau'a tainai eka'a, teaomo robe haukia arakiai hauna ena parabu aonai tekatoto. Ia etoto 'ima haukia kipokia temiati taba kerama hanona keihana. \p \v 59 Robe haukia apa'uakia mai rauhubu poki haukia hinau bai'oi haukia titabu Iesu beho 'ekanai katehorotina kateba'arina. \v 60 Maearima bo'okia tekarahi bai'oi 'abikia herenai tehina, taba ha a'i tetabu ahina puanai hau rua tekarahi, \v 61 te'abi tetibaha, “Hau neiana e'abi Tirama ena marea robe hanona keahu 'iti'itina ba wapu aihau aonai kebakori muena hanona ketaina.” \p \v 62 Robe haukia arakiai hauna emikiri Iesu ebakaina etibaha, “Mai emu 'abi ha? Hau neiakia ibabehomu 'abina ṯehinana hanona ekia 'abi 'arana kobamuena 'ao aha'i?” \v 63 Ia Iesu 'abi ha a'i ehinana. Robe haukia arakiai hauna haeamona ehinabena etibaha, “Mauri Tiramana atanai nabakaini'o kobatohana. Oi hanona Keriso Tirama nahuna raninai mo'abi!” \p \v 64 Iesu e'abi etibaha, “'Abimo naiana aba ohinana. Ikoimiai nahinabenimi, bariu rani neiana keaoaina au maearima nahuna hiabu Tiramana itipanai kamiati mai kupa aiaranai auhao ahanai kamai katoihana'u.” \v 65 Ba robe haukia arakiai hauna kipona ena habuni etapana e'abi etibaha, “Ia hanona Tirama atana nia'i ki'ana. Taba buonai hinau 'abikia kahatabu? Bariu kipomi haiamiai Tirama atana ea'i ki'ana aiana aba tona. \v 66 Wai taba ṉa tuho?” Maearima ena 'abi tebamuena tetibaha, “Ia hanona ebeho buonai ke'ari.” \p \v 67 Ba Iesu wairana te'atotina mai teahuna, ba baika tebo'ana, \v 68 te'abi tetibaha, “Oi Keriso, momahabanai tai ebo'ani'o hauna mohina pouna.” \s1 Petero Iesu Ebuniai Aina. \r (Mk 14.66-72; Lk 22.56-62; Io 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Rani weianai Petero hanona parabu aonai itu wairanai emiati, ba ta'ara'i uahona ha emai herena e'abi etibaha, “Oi abomo Iesu Galilea hauna o'abana.” \v 70 Petero maearima ikoikiai wairakiai ebuniai etibaha, “Au a'i a'iobina oi taba robana nuahuna.” \v 71 Ba Petero ekarahi eao pa'abi 'akonai, weia ta'ara'i uahona haeai ha ehore ia eihana ba maearima ehinabenakia etibaha, “Hau neiana hanona Iesu Nasareta hauna e'abana.” \v 72 Petero haeamona ebuniai mue e'abi'uai pahihi etibaha, “'Ubi hauna e'iobina, hau weiana au a'i a'iobina.” \v 73 Rani a'i ehoma'a murinai weia tekoroti haukia teao Petero herena te'abi tetibaha, “'Abi tohana oi abomo 'abakia ha, pokina oi emu 'abi 'urunai ṯabai'iobi.” \v 74 Ba ia e'abi'uai pahihi etibaha, “'Ubi hauna e'iobina 'abi tohana nahinana. Aha'i raninai Tirama puma kebena'u. Hau naiana au a'i a'iobina.” Beronai kokoro'u e'arara. \v 75 Ba Petero Iesu ena 'abi ehinana hauna eraona tinana, “Kokoro'u a'i ke'arara baha aonai oi rani aihau kobuniai aina'u.” Weiana ekarahi eao atapakai ehai ki'a. \c 27 \s1 Iesu Teaoaina Pilato Wairanai. \r (Mk 15.1; Lk 23.1-2; Io 18.28-32) \p \v 1 Raurani amarinai robe haukia apa'uakia mai Iuda ekia maearima apa'uakia ikoikiai terobahu 'abi tebahamona Iesu kateba'arina. \v 2 Ba Iesu tebirina tebaka'ana teaoaina Kabana hauna Pilato imanai teutana. \s1 Iuda Ena 'Ari. \r (Ih 1.18-19) \p \v 3 Weiana Iuda hinahina hauna Iesu eihana aba puma kea'ina raninai eraona raona haraina, Silba monina harau aihau emueaina eao robe haukia apa'uakia mai Iuda ekia maearima apa'uakia kebenakia, \v 4 e'abi etibaha, “Au aba ki'a ababaina, pokina ena beho aha'i hauna hinahinana ahinahina.” Ia ena 'abi tebamuena tetibaha, “Weiana hanona ai aha'i oi kipomu emu aro'ari.” \v 5 Ua buonai Iuda moni weiana marea robe aonai ekapo totona ba ia ekarahi eao kipona ebato'ona e'ari. \p \v 6 Robe haukia apa'uakia moni tea'ina te'abi tetibaha, “Neiana hanona aika eka rauhubu, moni neiana marea robe mauanai a'i kahautana pokina 'ari 'aranai eao.” \v 7 'Ari boi monina terobahu aina puanai puou babai hauna herenai hano tekawana, hano weiana hanona maearima haeai ekia 'ariahanai keao. \v 8 Weiana buonai hano atana teaparina ‘Aruaru Hanona’ emai mo bariu. \v 9 Ieremia mahabanai hauna rani weiana ena 'abi ehinana hauna emai etohana etibaha, ‘Isaraela haukia 'ara teuahina ia 'aranai keao hauna Silba monina harau aihau tea'ina, \v 10 moni weiana puou babai hauna ena hano tekawana Obiapaka ehina bena'u ihobona.’ \s1 Pilato Iesu Ebakaina. \r (Mk 15.2-5; Lk 23.3-5; Io 18.33-38) \p \v 11 Rani weianai Iesu Kabana wairanai ekoroti, Kabana hauna ehore Iesu ebakaina etibaha, “Oi hanona Iuda haukia ekia obia arana, u?” Iesu ia ena 'abi ebamuena etibaha, “'E, aba nu'abi mo naiana.” \v 12 Ia robe haukia apa'uakia mai Iuda ekia maearima apa'uakia tehinau aina raninai Iesu hanona ekia 'abi ha a'i ebamuena. \v 13 Weiana Pilato ehore Iesu ehinabena etibaha, “Ṯehinau aini'o 'abikia haeai haeai tehina aiakia a'i nuona?” \v 14 Ba Iesu 'abi ha a'i ehina 'apuana, buonai Kabana hauna aona earo'ari. \s1 Pilato E'abi Iesu Kateahu'arina. \r (Mk 15.6-15; Lk 23.13-25; Io 18.38-19.16) \p \v 15 Kabanai tatukia ranikiai Kabana hauna ena hoahoa tainai maearima wapura hauna katenuatae aina hauna kebakarahi 'abaeana. \v 16 Rani weianai wapura hauna wapura itunai emiaho hauna Baraba atana te'iobi haraina. \v 17 Mako weia teto'u aonai Pilato ebakainakia etibaha, “Tai ṯonuatae aina kabakarahi 'abaeana, Baraba 'ao Iesu tuaparina Keriso hauna?” \v 18 Pokina Pilato e'iobi haraina Iuda ekia hau apa'uakia hanona Iesu tewamuruaina paunai imanai teutana. \v 19 Ia bakai imia'aunai emiati aonai atawana 'abi etiu ahina eao herena, “Hau naiana ena beho aha'i hauna herenai taba ha a'i kobabaina, pokina rabi ia anibi aina hanona ao'u earo'ari ki'a baha.” \p \v 20 Aonai robe haukia apa'uakia mai Iuda ekia maearima apa'uakia mako tebahi ahinakia Baraba katenoi aina kebakarahina ia Iesu 'ariai kehorotina. \v 21 Haeamona Pilato mako ebakainakia etibaha, “Terarua neiakia tai ṯonuatae aina kabakarahina?” Ia ena 'abi tebamuena tetibaha, “Baraba.” \v 22 Pilato e'abi etibaha, “Ba Iesu tuaparina Keriso hauna herenai taba kababaina?” Ikoikiai te'abi tetibaha, “Matiu ibiri ropo 'ubinai kokoko 'auna!” \v 23 Pilato ebakainakia etibaha, “Aehoma, beho tabana ebabaina?” Ia mo teio aota ki'a tetibaha, “Matiu ibiri ropo 'ubinai kokoko 'auna!” \p \v 24 Pilato e'iobina ena hiabu aba aha'i, weiana 'uri'uri rarina aba kerama. Buonai bei eberi hahana mako wairakiai imana eutunakia etibaha, “Au hau neiana ena 'ari buona a'i ka'arana, wai kipomi emi aro'ari.” \v 25 Maearima ikoikiai te'abi tetibaha, “Ia ena 'ari pumana ai mai nahumai kipokia tamahoaina.” \v 26 Ba Pilato Baraba ebakarahina eao herekia, ia Iesu ebenakia kate'atina matiu ibiri ropo 'ubinai katekoko 'auna. \s1 Huari Haukia Iesu Tebapo'ona. \r (Mk 15.16-20; Io 19.2-3) \p \v 27 Kabana hauna ena huari haukia Iesu tea'ina teaoaina Kabamani itunai, ba huari haukia ikoikiai temai tekori kakaiarona. \v 28 Ia tehore Iesu ena habuni tebakuri ahina ia habuni birona tebabatotona. \v 29 Aranai kebau'una hauna 'ini boaboai tebahuna aranai tebabau'una. Bitobito ha imana itipanai teba'ina, wairanai tekaipehu tebataeaina tetibaha, “Iuda haukia ekia obia arana e, oi onamo?” \v 30 Ba te'atotina bitobito tea'i boina, aranai te'ati ba te'ati hao 'ati haona. \v 31 Tebataeaina epua habuni birona weiana tebakuri ahina, ia ena habuni tohakia tebabatotona. Tebaka'ana matiu ibiri ropo 'ubinai katekoko 'auna. \s1 Iesu Matiu Ibiriropo 'Ubinai Tekoko'auna. \r (Mk 1.21-32; Lk 23.26-43; Io 19.17-27) \p \v 32 Huari haukia Iesu tebaka'ana raninai Kurene hauna atana Simona tetabu ahina tebahi ahina Iesu ena matiu ibiri ropo kebuana. \v 33 'Eka hai tekara'au atana Kolkota. (Anina hanona ‘Ara huriakia 'ekana’.) \v 34 Weia bine beina mai muramura mabina ha ohi tebarai haeamona Iesu tebena keinu, etema hobona mo ia a'i einu. \v 35 Huari haukia Iesu matiu ibiri ropo 'ubinai tekoko 'auna epua baiatakiai ena habuni pu'iai tebina'ana. \v 36 Weiana murinai temiati mahakia hanona ia teiha 'inina. \v 37 Iesu arana 'ubinai hinau bai'oi 'abina tererena teahu 'auna tetibaha, \qc ‘NEIANA IESU, IUDA HAUKIA EKIA OBIA 'ARANA.’ \p \v 38 Rani weianai kakikaki haukia rua Iesu kipokia ha ha ekia matiu ibiri ropo 'ubinai tekoko 'aunakia, ha itipana tainai mai ha awarina tainai. \v 39 Maearima weia tekabanai haukia arakia tekaiai kaiainakia mai bataeai bataeai 'abikia Iesu herenai tehina, \v 40 tetibaha, “Oi o'abi marea robe koahu 'iti'itina wapu aihau aonai kobakori muena haumu, oi Tirama nahuna raninai kipomu moba maurini'o, matiu ibiri ropo 'ubinai moriri omai.” \v 41 Robe haukia apa'uakia rauhubu poki haukia mai Iuda ekia maearima apa'uakia abomo tebataeaina te'abi tetibaha, \v 42 “Ia maearima baika ebamaurinakia, ia aehoma kipona a'i nibamaurina? Ia hanona Isaraela ekia obia arana, bariu matiu ibiri ropo 'ubinai meriri emai hanona kaha'ikakaumana. \v 43 Ia Tirama ea'ikakaumana ba Tirama ia penuatae aina raninai bariu mebamaurina, pokina e'abi ia hanona Tirama nahuna.” \v 44 Kakikaki haukia rua matiu ibiri ropo 'ubinai tekoko 'aunakia haukia abomo ua te'abi pahihi aiho ia herenai. \s1 Iesu Ena 'Ari. \r (Mk 15.33-41; Lk 23.44-49; Io 19.28-30) \p \v 45 Atiaha hanona wapura rarina hanopaka maikoinai ekaiabuna eaomo beraura ebaeno hoana 3. \v 46 Beraura hoana 3 aonai Iesu eio etibaha, \it “Eloi eloi lama sabakatani!”\it* Anina hanona ‘E'u Tirama e, E'u Tirama e, oi aehoma buonai ohabona'u!’ \v 47 Maearima baika weia tekoroti aiana teona haukia te'abi tetibaha, “Hau neiana hanona Elia niaparina.” \v 48 Beronai 'abakia ha ebeau eao rora'e ha ea'ina bine beina manoinai ehao uhuna, matiuai etiu taeana Iesu keinu. \v 49 Ia baika te'abi tetibaha, “Mohabona, Elia kemai kebamaurina re'a kahaihana.” \v 50 Iesu haeamona eio aota ki'a murinai e'ari. \p \v 51 Rani weianai marea robe i'aea hurina habunina etapa boana 'ubiai eriri eao mo ba'ai. Kanokau eka'a pihara tepa'a. \v 52 'Ari ahana 'urikia tekaikau Tirama ena robe haukia bo'okia te'ari haukia temikiri temauri mauri. \v 53 Iesu emikiri mue murinai ekia 'ariahakiai tekarahi Ierusalema ai tekatoto maearima bo'okia herekiai tewaira tina. \v 54 Huari poki hauna ena huari haukia kipokia Iesu te'imana, kanokau eka'a mai taba terama haukia ikoikiai teihanakia raninai teta'u wairai te'abi tetibaha, “'Abi tohana hau neiana hanona Tirama nahuna.” \p \v 55 Babi'e bo'ona abomo weia atau'ai tekoroti teihana, weiakia hanona Galilea ai Iesu murinai te'au mai ta'arana tea'i babi'ekia. \v 56 Baiatakiai hanona Maria Magadala babi'ena mai Maria ha Iakobo Iosepa ohi hinakia mai Sebedeo nahuna rua hinakia. \s1 Iesu Tehorena. \r (Mk 15.42-47; Lk 23.50-55; Io 19.38-42) \p \v 57 Rabirabi weianai kepu hauna ha emai atana Iosepa Arimatea hauna ia abomo Iesu te'abana hauna ha. \v 58 Ia Pilato herena eao ba Iesu hauanina enoiaina, Pilato 'abi ebaibeni weiana Iesu hauanina Iosepa katebena. \v 59 Weiana Iosepa Iesu hauanina ea'i obona, habuni mahamahana namonai e'apana. \v 60 'Ariahana mahamahana pihara ekuina ia kipona 'euna hauna aonai ehorena, pihara apa'uana ha ebaherena eao pa'abina ebahu abuna ba eka'a. \v 61 Maria Magadala babi'ena 'abana Maria ha ohi hanona weia 'ariahana abihanai temiati teihana. \s1 Huari Haukia 'Ariahana Te'imana. \p \v 62 Erani raurani beraura robenai robe haukia apa'uakia mai Parisea haukia teao Pilato herena, \v 63 te'abi tetibaha, “Hau apa'uana e, ai bai'oi hauna weiana maurinai emiaho aonai ena 'abi ehinana hauna ṯaraona 'inina etibaha, ‘Wapu ibaihaunai kamikiri mue.’ \v 64 Ua buonai 'abi kobaibeni 'ariahana kate'ima haraina keao mo wapu ibaihaunai. Pokina a'i enamo, i'abana haukia kateao Iesu hauanina katebainao aina ba maearima haiakiai kate'abi ‘Ia hanona 'ari haukia baiatakiai aba emikiri mue.’ Bai'oi neiana muriai hauna atetuana keki'a wairai ba 'uaina hauna.” \v 65 Pilato ehinabenakia etibaha, “Bai'ima haukia tomoaoainakia, 'ariahana kate'ima haraina.” \v 66 Ua buonai teao 'ariahana ikaiabuna piharana tekaiabu haraina ahanai rauhubu mani'ana tehorotina, ba 'ima'ima haukia weia tehabona kateiha 'inina. \c 28 \s1 Iesu 'Ariai Emikiri Mue. \r (Mk 16.1-10; Lk 24.1-10; Io 20.1-18) \p \v 1 Beraura robe eore murinai hui beraurana kori'uaina raurani amarinai, Maria Magadala babi'ena mai Maria ha ohi teao 'ariahana kateihana. \v 2 Rani weianai kanokau rarina 'akina eka'a aonai Obiapaka ena aneru ha kupai eriri emai 'ariahana pa'abina piharana ebahere parena ahanai emia'au. \v 3 Ia hauna ea obo matoha 'imare 'abana ena habuni tepore wairai matoha 'auhao porena 'abana. \v 4 'Ariahana te'imana haukia aneru teihana raninai teta'u ki'a te'ururu aokia terea te'eho matoha te'ari. \p \v 5 Ia aneru hanona babi'e ehina benakia etibaha, “A'i tomota'u, au a'iobina wai Iesu matiu ibiri ropo ubinai tekoko 'auna hauna tutabuna. \v 6 Ia hanona neia aha'i. Ia hanona aba emikiri 'uainai ehinabenimi ihobona. Tomai enoti 'ekana tomoihana. \v 7 Ba tomoao biai i'abana haukia katohina benakia, ‘Ia hanona 'ari haukia baiatakiai aba emikiri mue ba aba ne'uai niao Galilea, weia katoihana.’ 'Abi neiana kabenimi paunai amai.” \p \v 8 Ua buonai babi'e 'ariahanai tekarahi noanoa mai ta'ukia mai aonamokia tebeau i'abana haukia herekia katehina benakia. \v 9 Taearai tiao aonai Iesu kipokia tebaitabu ahi. Ehinabenakia etibaha, “Raurani namona!” Ba teao herena te'umuti aena tea'i to'o tekutiaina. \v 10 Ba Iesu ehina benakia etibaha, “A'i tomota'u, katoao uaho'aba'u katohina benakia kateao Galilea ua'a kateihana'u.” \s1 'Ariahana Te'imana Haukia Ekia 'Abi. \p \v 11 Babi'e taearai teka'a teao aonai, huari haukia 'ariahana te'imana haukia baika temue aiara apa'uana teao taba terama haukia poukia ikoikiai robe haukia apa'uakia herekiai tehinanakia. \v 12 Robe haukia apa'uakia hanona Iuda ekia maearima apa'uakia kipokia teto'u te'abi'abi ekia raona tebakorina huari haukia weiakia moni rarina ha tebenakia, \v 13 ba tehina benakia tetibaha, “Wai kato'abi katotibaha, ‘I'abana haukia rabi taparua rea aonai temai Iesu hauanina tebainao aina.’ \v 14 Pou neiana Kabana hauna keona raninai ai kataba'amena, aona kataba kabanaina keraonana wai hanona emi ki'a aha'i, abomo taba ha aomi a'i kebaro'arina.” \v 15 Huari haukia moni tea'ina ba tehina benakia ihobona tebabaina. Ua buonai 'abi neiana Iuda haukia baiatakiai tehina otaraina rani weianai emai mo bariu. \s1 Iesu I'abana Haukia Herekiai Ewaira Tina Aka Ebenakia. \r (Mk 16.14-18; Lk 24.36-49; Io 20.19-23; Ih 1.6-8) \p \v 16 Ba i'abana haukia harau haea hamomo teao Galilea Iesu ehina benakia oeona teao. \v 17 I'abana haukia ia teihana raninai tekuti aina, 'a baika hanona aokia tekai'au kai'au. \v 18 Iesu eka'a ha ha eao herekia ba ehinabenakia etibaha, “Tirama ehore hiabu ikoinai kupai mai hanopakai hauna aba ebena'u. \v 19 Ua buonai katoao itubu ikoikiai maearimakia herekia i'aba'u haukiai katobaonakia, katoba'uere robenakia Hamana Nahuna mai Auba Robe atakiai, \v 20 ahinabenimi 'abikia ikoikiai katoba 'iobinakia kateka'ainakia. Tomobahu, au hanona rani ikoinai wai heremiai keao mo hanopaka kepua.”