\id 1TI \h 1 Timotius \toc1 1 Timotius Paulus susura kaesan \toc2 1 Timotius \toc3 1Tim \mt1 1 Timotius \mt2 Paulus susura kaesan \mt2 fee nonoon Timotius \c 1 \s1 Sodꞌa-moleꞌ \p \v 1-2 Timotius rala maloleꞌ! \p Sodꞌa-moleꞌ mia au, Paulus. Lamatualain soꞌu au dadꞌi Yesus Kristus dedꞌenun. Hita tamahena neu Lamatuaꞌ Yesus, mana fee nggita tasodꞌa takandoo to E, huu Lamatualain fee hita tasodꞌa mia basa sala tara. \p Tius! Ho onaꞌ au ana ngga ena, huu au mana utudꞌu dalaꞌ de mumuhere neu Kristus. Au hule-oꞌe fo Lamatualain, hita Aman, no Yesus Kristus, hita malanggan, ratudꞌu rala malole nara no susue-lalai nara, ma fee nggo musodꞌa no mole-dꞌame.\x + \xo 1:1-2 \xt Dedꞌenuꞌ ra Dudꞌuin 16:1\x* \s1 Besa-bꞌesa mo atahori mana fee nenoriꞌ nda matetuꞌ sa \p \v 3 Feꞌesaꞌan, ruꞌa nggita taꞌabꞌue mia kota Efesus. Leleꞌ au ae uu sia propinsi Makedonia, au huhuar nggo fo muhani sia Efesus. Te leleꞌ naa, hambu atahori ra tao atahori saraniꞌ ra bingun no nenoriꞌ nda matetuꞌ sa. Dadꞌi au oꞌe muu ai se, fo ara afiꞌ ranori rakandoo taꞌo naa. \v 4 Atahori ra o ngganggari fai parsumaꞌ a reu dui-bꞌengga dudꞌui pepeko-lelekoꞌ fai maꞌahulun, boe ma rareresi soꞌal dꞌui-baes rakandooꞌ a. Dedꞌeꞌat naa ra taoꞌ a atahori ra ratofa ma rasodꞌa nda ramahere Lamatualain sa. \p \v 5 Au unori nggo ia, naa fo munori atahori mamahereꞌ ra fo rasodꞌa no susueꞌ mia rala meumareꞌ, dudꞌuꞌa ndo-tetuꞌ, ma nemehereꞌ tebꞌe-tebꞌeꞌ. \v 6 Te meser ruma raꞌadꞌodꞌoꞌ ma nggari hendi nenoriꞌ naa. Boe ma ara reu ngganggari fai a noꞌ a nereresit ma olaꞌ baro-leli. \v 7 Ara ratudꞌu ao nara rae, sira, meser mana ranori baꞌi Musa hohoro-lalane nara. Ara koa ao nara rae sira meser monaeꞌ ra, te nda rahine saa fo ranoriꞌ naa ra sa boe. \p \v 8 Basa hita bubꞌuluꞌ tae, basa baꞌi Musa hohoro-lalane nara, maloleꞌ! Sadꞌi hita pake se tungga Lamatualain masud na no matetuꞌ. \v 9 Hohoro-lalaneꞌ naa ra, nda nenesuraꞌ fee atahori mana rasodꞌa no ndoo-tetuꞌ sa. Te nenesuraꞌ fee neu atahori mana mamue, nda mana rena parendaꞌ sa, rasodꞌa raꞌadꞌodꞌoꞌ ro Lamatualain, hiiꞌ a tao deꞌulakaꞌ, nda taoafiꞌ neu Lamatualain sa, mana raloe-radꞌae dala meumareꞌ a, mana risa atahori, ma mana risa ama-ina nara boe. \v 10 Hohoro-lalaneꞌ naa ra o nenesuraꞌ fee neu atahori mana hohonggeꞌ, touꞌ sao touꞌ, mana lea rendi atahori fo roꞌe doi sosoiꞌ, mana pepeko-lelekoꞌ, sakasii ombo-koson, ma fee basa atahori ralena langga neu nenori ndoo-tetuꞌ a. \v 11 Nenori ndoo-tetuꞌ naa ra, laoꞌ mia Lamatualain Dudꞌui Malolen, fo Ana fee neu au ꞌa. Lamatualain naa, manaseliꞌ. Atahori soꞌu rananaru E o, nandaa. \s1 Moꞌe makasi neu Lamatualain, huu rala malolen \p \v 12 Au oꞌe makasi nae-nae neu hita Malanggan Yesus Kristus huu Ana namahere au, ma tao au bisa ulalao ue-tataon. \v 13-14 Feꞌesaꞌan, au hiiꞌ a olaꞌ uꞌumuti fo uꞌututudꞌaꞌ Yesus Naran, ma tao doidꞌoso atahori mana tungga dꞌala masodꞌan. Au hiiꞌ a tuni-ndeni ulutu se. Au deꞌulaka ngga taꞌo naa, huu leleꞌ naa, au nda uhine saa fo au taoꞌ naa, ma nda feꞌe umuhere hita Malanggan Yesus Kristus sa. Huu au nda uhine saa fo au taoꞌ naa sa, dadꞌi Ana nda liliiꞌ au sa. Ma Ana o natudꞌu susuen neu au.\x + \xo 1:13-14 \xt Dedꞌenuꞌ ra Dudꞌuin 8:3; 9:4-5\x* Lenaꞌ fai, natudꞌu rala malolen neu au nakandooꞌ a! Ana mbori-mboꞌa papala-babꞌanggiꞌ fee au, fo umuhere uhereꞌ neu E, ma sue atahori ra onaꞌ Ana sue au boe. \p \v 15 Hita o rena-renaꞌ tae, “Yesus Kristus nema sia raefafoꞌ ia, fo fee masodꞌaꞌ neu atahori mana tao salaꞌ ra.” Memaꞌ tebꞌe taꞌo naa! Mia basa atahori mana tao salaꞌ ra, au ia deꞌulaka ngga naseliꞌ. \v 16 Mae deꞌulaka ngga onaꞌ naa o, Lamatualain naꞌetuꞌ nala nae nda huku-doki au sa. Ana nau pake au dadꞌi conto fo utudꞌu Yesus Kristus rala loan neu atahori deꞌulaka manaseliꞌ onaꞌ au ia. No taꞌo naa, atahori feaꞌ mana tao salaꞌ ra ramahere neu E, fo ara o rasodꞌa rakando ro E. \q1 \v 17 Koa-kio Lamatualain! \q2 Akaꞌ a mesaꞌ ne, Lamatualain; \q3 nda hambu laen sa! \q1 Mane mana toꞌu parendaꞌ nda manabasaꞌ sa. \q2 Eni nasodꞌa nakandooꞌ a. \q2 Eni nda mate sa. \q2 Atahori nda rita E no mata ao sisi nara sa. \q1 Basa hadꞌa-hormat ma kokoa-kikioꞌ fee neu E. \q2 losa doo nduꞌu-dꞌoon neu! \q3 Amin. \p \v 18 Ana ngga Timotius, rala malole! Au ae ufadꞌe nggo, saa fo ho musi tao sia ue-tatao mara. Basa ia ra, tungga saa fo Lamatualain mana ola-ola nara olaꞌ memaꞌ soꞌal ue-tataom. Mete ma ho tungga dedꞌea-oꞌolaꞌ naa ra no matetuꞌ, na, ho onaꞌ soldꞌadꞌu esa, natati nahine, labꞌan deꞌulakaꞌ ra. \v 19 Toꞌu muhereꞌ nemeherem neu Kristus. Ma munea fo ralam meuꞌ nakandooꞌ a. Huu hambu atahori nda nau rena sira rala dudꞌuꞌa nara sa. Naa tao sira nemehere nara rambalutu, onaꞌ ofai sae nala fatu mbiaꞌ. \v 20 Himenius no Alexander, onaꞌ naa boe! Naa de, au hela fee se reu nitur malangga monaen nauli se. Au tao taꞌo naa, fo dadꞌi nenoriꞌ sa, fo ara afiꞌ tao ralutu Lamatuaꞌ naran fai. \c 2 \s1 Ibada horo-lalane na \p \v 1 Maꞌahulun, au oꞌe nggi hule-oꞌe fe basa atahori ra. Mete ma hei hule-oꞌe neu Lamatualain, moꞌe fo Ana tulu-fali basa atahori mana hambu sususaꞌ ra. Ma moꞌe makasi, huu Ana tao maloleꞌ neu basa se ena. \v 2 Hule-oꞌe taꞌo naa fee mane-maneꞌ ra ro basa malangga ra. No taꞌo naa, basa hita tasodꞌa no mole-dꞌame, tungga Lamatualain hihiin. Masodꞌaꞌ naa nandaa soaꞌ neu atahori mana beꞌutee neu Lamatualain. \v 3 Hule-oꞌe mataꞌ naa, maloleꞌ. Naa tao nemehoꞌo Lamatualain, mana fee masodꞌaꞌ neu hita. \v 4 Ana nau basa atahori hambu masodꞌaꞌ, ma rahine saa fo ndoo-tetuꞌ. Naeni: \q1 \v 5 Lamatualain naa, esaꞌ a. \q2 Ma lelete o esaꞌ a boe. Leleta naa, naeni Yesus kristus mana nadameꞌ Lamatualain no hita atahori. \q2 Ma Yesus naa, memaꞌ atahoriꞌ tebꞌe-tebꞌe. \q1 \v 6 Ana fee aon fo soitefa basa hita mia sala tara. \p Ndaa no fain, Lamatualain soi relo-relo Dudꞌui Malolen fo nafadꞌe neu basa atahori. \v 7 Huu naa, Lamatualain pili nala au dadꞌi dedꞌenun ena, fo uu ufadꞌe atahori nda Yahudi ra sa sia bee-bꞌee, ma unori se fo ara ramahere Lamatuaꞌ Yesus no rasodꞌa tungga dala ndo tetuꞌ a. Saa fo au ufadꞌeꞌ ia, tebꞌe taꞌo naa. Au nda lelekoꞌ sa.\x + \xo 2:7 \xt 2 Timotius 1:11\x* \p \v 8 Au hihii ngga taꞌo ia: sia bee-bꞌee, mete ma hei miꞌibꞌue fo hule-oꞌe, na, hei musi malolole esa no esa. Afiꞌ miminasa esa no esa. Afiꞌ mireresi. Mete ma botiꞌ lima mara fo hule-oꞌe, rala mara musi meumareꞌ. \p \v 9-10 Inaꞌ ra o onaꞌ naa boe. Au nau ara tao ao nara randaa, ma pake bꞌualoꞌas nandaa boe. Afiꞌ koao fo tao atahori pupuik se, ma afiꞌ tao langga fulu nara mataꞌ-mataꞌ, do, pake bꞌualoꞌas mafelit nda nandaa hadat sa, doꞌ koao naꞌalelenaꞌ nendiꞌ, bua mbilas lilo fulaꞌ no mutiara ma permata. Te mana tao inaꞌ ra meulau, naeni rala meumare, ma tatao malole nara. Na ndaa no inaꞌ mana beꞌutee neu Lamatualain.\x + \xo 2:9-10 \xt 1 Petrus 3:3\x* \v 11 Mete ma atahori saraniꞌ ra raꞌabꞌue rena nenoriꞌ, na, inaꞌ ra o tungga hohoro-lalaneꞌ ra fo pasa ndiki nara nenene malolole ma rena tetebꞌes nenoriꞌ naa. Afiꞌ utu-utu ma tao haras. \v 12 Tungga au, inaꞌ ra nda randaa rananaru soꞌu ao nara fo parenda touꞌ, ma ranori se sa. Malole lenaꞌ inaꞌ ra subꞌa-subꞌaꞌ a. \v 13 Huu Lamatualain naꞌadꞌadꞌiꞌ Adam naꞌahuluꞌ dei de Hawa.\x + \xo 2:13 \xt Dudꞌuit Fefeuꞌ a 2:7; 2:21-22\x* \v 14 Boe ma Adam nda nenetipuꞌ naꞌahuluꞌ mia nitu ra malangga monaen sa, te inaꞌ. Eniꞌ a leleꞌ naa, atahori ralena-langga Lamatualain hohoro-lalanen.\x + \xo 2:14 \xt Dudꞌuit Fefeuꞌ a 3:1-6\x* \v 15 Te onaꞌ naa o, inaꞌ ra o bisa hambu masodꞌaꞌ, huu ara bꞌonggi. Sadꞌi ramehere tebꞌe neu Kristus, rasodꞌa esa sue esa, rasodꞌa no rala meumareꞌ, ma rasodꞌa randaa no hadꞌa-dꞌalaꞌ.\f + \fr 2:15 \ft Atahori mahineꞌ soꞌal susura meumareꞌ rae hambu nekendandaaꞌ hira soꞌal “inaꞌ ra hambu masodꞌaꞌ, huu ara bꞌonggi”. Naeni: 1) hambu Anaꞌ esa, naeni, Yesus, mana soi dalaꞌ fo basa atahori hambu masodꞌaꞌ; 2) Hawa neneedꞌiꞌ no tao salaꞌ, te eni o dadꞌi bꞌei-bꞌaꞌiꞌ neu basa atahori; 3) Ina fo masodꞌan nandaa, nda mate sa leleꞌ ana bꞌonggi anan (te neꞌendandaꞌ ia nda matetuꞌ sa).\f* \c 3 \s1 Atoran soaꞌ neu mana dadꞌi malangga mana nuni jamaꞌat \p \v 1 Atahori rae, “mete ma se nae dadꞌi malangga mana nuni jamaꞌat, naa sosoan, ana pili nala ues sa malolen seli.” Dedꞌea-oꞌolaꞌ naa memaꞌ tebꞌe. \v 2 Malangga mananuni jamaꞌat naa musi atahori mana naeꞌna nara meumareꞌ. Eni musi nasodꞌa no saoꞌ esaꞌ a. Eni musi bisa naꞌamamateꞌ nala ralan, mana neneeꞌ, atahori fee hadꞌa-hormat neu e, hiiꞌ a soi umen fo simbo fuiꞌ ra, ma nanori nalaꞌ atahori feaꞌ. \v 3 Atahori naa afiꞌ manamafuꞌ, ma liman afiꞌ dai-daiꞌ atahori. Mana nandaa, naeni, atahori rala liloꞌ, mana hiiꞌ a sangga dꞌame, ma nda mana dale dꞌoiꞌ sa. \v 4 Eni musi taomataꞌ neu ume isi nara no malole. Ana nara o musi fee hadꞌa-hormat ma rena e. \v 5 Te mete ma atahori naa nda bisa taomataꞌ neu ume isi nara sa, na taꞌo bee fo ana bisa taomataꞌ neu Lamatualain jamaꞌat nara? \p \v 6 Malole lenaꞌ pili atahori mana tungga Kristus dooꞌ ena. Afiꞌ soꞌu malangga mananuni jamaꞌat mia atahori mana feꞌe namahere Lamatuaꞌ Yesus ena. Te neꞌo ana koao neuꞌ ena. Afiꞌ losa Lamatualain hukun e, onaꞌ Ana hukun nitur malangga monaen. \v 7 Mete ma mae pili atahori dadꞌi malangga mananuni jamaꞌat, na sangga atahori mana naꞌena nara maloleꞌ no atahori nda mamahereꞌ ra sa boe. Ma atahori nda mamehereꞌ ra sa o fee hadꞌa-hormat neu e. No taꞌo naa, ana nda mae saa-saa sa boe. Ma nitu ra malangga monaen nda bisa ratudꞌaꞌ e sa.\x + \xo 3:7 \xt Titus 1:6-9\x* \s1 Atahori mana tulu-fali malangga mana nuni jamaꞌat \p \v 8 Onaꞌ naa boe mana tulu-fali malangga atahori saraniꞌ. Sira, musi atahori mana naꞌena nara maloleꞌ, nda mana lelekoꞌ sa, nda mana ninu mafuꞌ sa, ma nda hii laka-eseꞌ atahori sa. \v 9 Rala nara musi meumareꞌ, ma musi toꞌu rahereꞌ nenoriꞌ fo Lamatualain fee hita, atahori mamahereꞌ ra. \v 10 Paresaꞌ malolole masodꞌa nara no ue-tatao nara. Mete ma atahori nda hambu sala nara sa, dei fo feꞌe soꞌu se fo tulu-fali malangga mana nuni jamaꞌat ra. \p \v 11 Sao nara o onaꞌ naa boe.\f + \fr 3:11 \ft Dedꞌea dekeꞌ Yunani sia ia γυναῖκας (\ft \+it gunaikas\+it* mia dedꞌea dekeꞌ γυνή), sosoan bisa 1) “sao ina nara”, ma 2) “inaꞌ” (basa e). Hambu atahori ruma rae, dedꞌea dekeꞌ naa masud na sia ia o bisa 3) inaꞌ mana tulun nauli jamaꞌat. Te katelun, dedꞌea Yunani biasa pake dedꞌea dekeꞌ laen (mete sia Roma 16:1).\f* Sira, musi inaꞌ mana nasodꞌa ndaa ma maloleꞌ. Afiꞌ mana maꞌamuti atahori. Ara musi raꞌatataaꞌ rala ao nara, ma atahori ramahere se boe. \p \v 12 Mana tulu-fali malangga mana nuni jamaꞌat ra musi touꞌ saoꞌ esaꞌ a. Eni musi taomataꞌ neu ume isin no maloleꞌ, ma taomataꞌ neu ana nara boe. \v 13 Sira mana mete-seꞌu atahori saraniꞌ no malole, de atahori boe fee hadꞌa-hormat neu se. Ma ara boe rambarani, olaꞌ soꞌal nemehere nara neu Yesus Kristus. \s1 Netehuꞌ mia hita nemeheren \p \v 14-15 Tius! Au umuhena nda dooꞌ sa te, uma undaa o nggo. Mete ma au babꞌanggo na susura ia losa naꞌahuluꞌ limam. Au suraꞌ ia fo ufadꞌe nggo ae, Lamatualain bobꞌonggi nara musi rasodꞌa taꞌo bee. Afiꞌ liliiꞌ mae, Lamatualain naa, masodꞌaꞌ. Atahori nara onaꞌ ume mana naꞌena netehuuꞌ no rii ineꞌ manggateeꞌ. No taꞌo na, ara musi tongga Lamatualain nenori matetun. \p \v 16 Lamatualain natudꞌu saa manaseliꞌ mia hita nemeheren. Netehun taꞌo ia: \q1 Kristus nema sia raefafoꞌ ia ena, \q2 nendiꞌ mata-aon onaꞌ hita atahori boe. \q1 Lamatuaꞌ Dꞌula-dꞌalen natudꞌu oi, \q2 Yesus, Atahori rala ndoos. \q2 Lamatualain ana dedꞌenu nara mia sorga rita E. \q1 Lamatualain soꞌu nala E sorga neu, \q2 basa ma, soꞌu nananaru E. \q1 Eni dudꞌuin, nenedꞌui-bꞌenggaꞌ neu atahori ndule raefafoꞌ ia. \q2 Sia bee-bꞌee sia raefafoꞌ ia, atahori ramahere neu E. \p Hita tamahere taꞌo naa! \c 4 \s1 Besa-bꞌesa mo atahori mana ranori leli neu atahori sarani ra \p \v 1 Lamatuaꞌ Dꞌula-dꞌalen nafadꞌe relo-relo ena nae, dei fo atahori saraniꞌ ruma nggari hendi saa fo hita tamahereꞌ a. De reu tungga nitur nenori tipu-lakan mana natudꞌaꞌ atahori. \v 2 Atahori mana nema nanori taꞌo naa, olaꞌ laen, te tao laen. Memaꞌ sira atahori mana peko-lelekoꞌ! Atahori naa ra rala dudꞌuꞌa nara memaꞌ maꞌatemeꞌ ena. \v 3 Ara ranori atahori fo afiꞌ sao. Ara o raluli nanaat mataꞌ-mataꞌ boe! Te matetun, nanaa-nininuꞌ naa ra Lamatualain mana tao. Ana tao nanaat nara, fo mete ma atahori mamahereꞌ ra raa, na, roꞌe makasi neu E. Huu rahine nenori ndoon! \v 4 Basa saa fo Lamatualain taoꞌ naa, memaꞌ maloleꞌ. Dadꞌi afiꞌ neluli mataꞌ-mataꞌ! Atahori musi simbo basa naa, no roꞌe makasi neu Lamatualain. \v 5 Te hita bubꞌuluꞌ tae, Lamatualain Dedꞌea oꞌolan, ma hita hule-oꞌen, tao basa naa ra dadꞌi meumareꞌ. \s1 Lamatuaꞌ Yesus atahori mana tao-ues malolen \p \v 6 Tius! Fee nesenedꞌaꞌ basa dalaꞌ ia ra reu toronoo mamahereꞌ ra. Mete ma tao taꞌo naa, ho dadꞌi Yesus Kristus atahori mana tao-ues malolen. Lamatualain Dedꞌea-oꞌola nara tao nggo mumuhere neu E, ma fee nggo muhine nenoriꞌ bee ndaa. Ho toꞌu muhereꞌ Lamatualain Dedꞌea-oꞌolan ena! Naa, onaꞌ a nanaat mana tao maꞌadere ao ma. \v 7 Afiꞌ nggari fai no dudꞌui ombo-koson nda matoꞌuꞌ no Lamatualain sa. Afiꞌ tao-afiꞌ neu ina lasiꞌ ra dudꞌui neluliꞌ mataꞌ-mataꞌ nara. Malole lenaꞌ munea aom fo m usodꞌa tungga Lamatualain hihiin. \q1 \v 8 Munea ao ma fo maꞌadereꞌ, naa maloleꞌ. \q2 Te nggunan mbeiꞌ a. \q1 Munea ao ma fo musodꞌa tungga Lamatuaꞌ hihiin sia basa dalaꞌ ra, \q2 nggunan naeꞌ. \q1 Naa nggunan \q2 nda soaꞌ neuꞌ a masodꞌaꞌ sia raefafoꞌ ia sa, \q3 te sia masodꞌa mana nemaꞌ a boe. \p \v 9 Dedꞌea-oꞌolaꞌ ia ra tebꞌe! De mbedꞌaꞌ sia ralam fo afiꞌ liliiꞌ. \v 10 Hita tamahena neu Lamatualain masodꞌaꞌ a. Eni, mana fee masodꞌaꞌ neu basa atahori, lelenan soaꞌ neu hita mana tamahere neu E. Naeni de hita ue-tao tahere takandondoꞌa. \p \v 11 Munori basa ia ra. Ma denu atahori fo tungga nenori ia ra. \v 12 Afiꞌ fee atahori raloe nggo, huu ho feꞌe soruꞌ. Musi mutudꞌu dala maloleꞌ soaꞌ neu atahori mamahereꞌ ra, mia oꞌolam, tatao-nonoꞌim, susue-lalaim neu atahori, nemeherem neu Yesus Kristus, ma masodꞌa meumarem. \v 13 Leleꞌ hei mihani au uꞌuma ngga, afiꞌ lilii baca Lamatualain dedꞌea-oꞌolan fee atahori mamahereꞌ ra. Tao manggatetee rala nara, ma nenori malolole se. \p \v 14 Pake malolole papala-babꞌanggiꞌ fo ho simbo mia Lamatualain, leleꞌ malangga mananuni jamaꞌat ra hule-oꞌe ma lalaa lima nara neu nggo. Leleꞌ naa, ara rafadꞌe Lamatualain hehelu-fufulin soꞌal masodꞌam no ue-tataom. Dadꞌi afiꞌ mbedꞌaꞌ hela papala-babꞌanggiꞌ fo hambuꞌ naa. \v 15 Mulalao dalaꞌ naa ra no nggate-nggate! Fo basa atahori rita rae, masodꞌam no ue-tataom laoꞌ. \v 16 Munea fo musodꞌa ndos mukundooꞌ a. Ma munea fo munoriꞌ a matetuꞌ. Mete ma muꞌutataaꞌ mo basa naa, naa Lamatualain soi dalaꞌ fee nggo mo atahori mana rena nggo, fo hei nenemboꞌit mia basa dala deꞌulakaꞌ ra. \c 5 \s1 Timotius ndolu-hadꞌan mbali atahori saraniꞌ ra \p \v 1 Afiꞌ ai atahori lasiꞌ lenaꞌ nggo no hara maꞌadereꞌ. Te mendi dedꞌea maloleꞌ, onaꞌ olaꞌ mo ama bꞌonggim. Boe ma huhuar atahori soruꞌ ra, onaꞌ toronoo bꞌonggi mara. \v 2 Onaꞌ naa boe ina lasiꞌ ra. Olaꞌ mo se onaꞌ olaꞌ mo ina bꞌonggim. Mete ma olaꞌ mo ina soruꞌ ra, na, tao se onaꞌ feto bꞌonggi mara. Ralam musi meumareꞌ mo se. \s1 Soꞌal ina falu ra \p \v 3-5 Atahori saraniꞌ musi tulu-fali ina falu nda mana raꞌena toronooꞌ fo raꞌabꞌoi se sa. Te mete ma ina falu mana feꞌe naꞌena umbu-anaꞌ, na umbu-ana nara musi raꞌabꞌoi se. Nenori se, fo ara bala-bꞌae rahine mbusa-titi nara. No taꞌo naa, ara tulufali Lamatualain, ma tao ramahoꞌo ralan. Te ina falu fo tebꞌe-tebꞌeꞌ nasodꞌa mesaꞌ ne, nda hambu see-see fo naꞌabꞌoi e sa boe. Ana namahena neuꞌ a Lamatualain. Hatuꞌ-rerelon ana hule-oꞌe noꞌe tulu-faliꞌ mia Lamatualain. Dadꞌi Jamaꞌat musi raꞌabꞌoi ina falu mataꞌ naa ra. \p \v 6 Te ina falu fo mana nasodꞌa tunggaꞌ a ao-sisiꞌ hihiin, onaꞌ mae feꞌe masodꞌaꞌ o, nda mafeliꞌ sa ena, onaꞌ atahori mates ena. \p \v 7 Fee nesenenedꞌaꞌ basa dalaꞌ naa ra neu atahori saraniꞌ, naa fo atahori deaꞌ afiꞌ raꞌamuti nara malole nara. \p \v 8 Te mete ma hambu atahori nda nau raꞌabꞌoi bobꞌonggi nara sa, lelenan te ume isi nara, na onaꞌ ana nggari hendi nemeheren neu Lamatualain. Deꞌulakan nalenaꞌ atahori nda mana nahine Lamatualain sa. \p \v 9 Mete ma mae soꞌu ina falu fo tulufali malangga mananuni jamaꞌat, na, dꞌalan taꞌo ia: too na nda bole sia raeꞌ neenulu sa; maꞌahulun saon esaꞌ a; \v 10 atahori rahine e huu ana hiiꞌ a tao maloleꞌ neu atahori feaꞌ ra; ana naꞌabꞌoi ana nara no malole; ana mete-seꞌu atahori feaꞌ ra no lima rua; mana tulu-fali atahori mamahere ra no uetatao anak ra; ma tulufali atahori mana sia sususaꞌ; ma sadꞌia memaꞌ fo tulufali sia dꞌala malole. \p \v 11 Afiꞌ soꞌu ina falu feꞌe soru fo tulu-fali jamaꞌat. Te afiꞌ sambe hihii-nanau ao-sisi nara losa ma, rae sao seluꞌ. No taꞌo naa, ara nda kaꞌe rala fo mete-seꞌu jamaꞌat no malolole sa. \v 12 Mete ma fai loaꞌ nese soaꞌ neu jamaꞌat, naa onaꞌ sira tao ralutu helu-fuli nara sia Lamatuaꞌ matan. Dei fo atahori fee salaꞌ neu se. \v 13 Afiꞌ losa ara mbera-mbike, ma tasibu reu-rema sia atahori ume nara, fo ola-olaꞌ ombo-koson tao ralutu atahori nara nara. Lelenan fai, ara hiiꞌ a sorodꞌodꞌodꞌo ao nara sia atahori dedꞌeat nara, ma olaꞌ saa fo nda nandandaa sa. \v 14 Malole lenaꞌ, ina falu feꞌe soruꞌ ra sao seluꞌ, fo ara bꞌonggi, ma mete-seꞌu ume-loo nara. No taꞌo naa, atahori mana musu hita ra nda hambu dalaꞌ fo tao maꞌafo nara tara sa. \v 15 Ina falu soruꞌ ruma lao sala dꞌalan ena. Ara tungga nitu ra malangga monaen dalan. \p \v 16 Mete ma hambu ina mamahereꞌ sa naꞌena bobꞌonggi esa dadꞌi ina falu ena, na, ana musi tulu-fali ina falu naa. Afiꞌ fee jamaꞌat ra tanggon rala e. No taꞌo naa, ara bisa tanggon ina falu laen ra, fo mana nda raꞌena bobꞌonggiꞌ sa. \s1 Soꞌal malangga mana nuni jamaꞌat ra \p \v 17 Hei musi fee hadꞌat lenaꞌ neu atahori mananuni jamaꞌat no maloleꞌ, ma bae nggadꞌi nara no matetuꞌ. Lelenan atahori mana ue-tao nitaꞌ mamaten fo tao manggarelo Lamatualain Hara-liin, ma ranori nggi dꞌala masodꞌa ndoo-tetuꞌ a. \v 18 Susura meumareꞌ oi, “Mete ma pake sapi fo roroo are-gandum mbuleꞌ, na, afiꞌ paꞌa bafan, na fo ana o naa boe.” Ma nenesuraꞌ fai oi, “Seka tao-ues, na, ana nandaa hambu nggadꞌiꞌ.”\x + \xo 5:18 \xt Dui Seluꞌ Dala Masodꞌa 25:4; Mateos 10:10; Lukas 10:7\x* \p \v 19 Mete ma hambu atahori fua salaꞌ neu mananuni jamaꞌat, na, afiꞌ simbo neuꞌ ena! Musi hambu sakasii rua-telu mana olaꞌ onaꞌ naa, dei fo simbo fo urus e.\x + \xo 5:19 \xt Dui Seluꞌ Dala Masodꞌa 17:6; 19:15\x* \v 20 Mete ma ai basa e ena, te ana feꞌe nasodꞌa tungga nakandoo salaꞌ naa ra, na, ai e sia jamaꞌat ra mata nara. No taꞌo naa, atahori laen ra nda rambarani tungga-tungga tao salaꞌ onaꞌ naa sa. \p \v 21 Tao basa dalaꞌ ia ra sia jamaꞌat. Afiꞌ mete mataꞌ, ma afiꞌ nemebꞌera seseriꞌ. Au fee ue-tataos ia neu nggo sia Lamatualain no Yesus Kristus matan. Ana dedꞌenuꞌ sia sorga fo Lamatualain pili nalaꞌ ra o, dadꞌi sakasii boe. \p \v 22 Afiꞌ haelai soꞌu atahori fo dadꞌi malangga. Paresaꞌ malolole e dei. Te mete ma soꞌu leli atahori, basa ma atahori na tao salaꞌ, hei o tanggon boe, huu eni tataon. Munea aom malolole fo meumare mukundooꞌ a. \p \v 23 Au rena oi tei ma akaꞌ a nambeta. Malole lenaꞌ, ia na ho sesebꞌo oe no anggor mbei, fo dadꞌi modꞌo. Afiꞌ minuꞌ a oe mutiꞌ. \p \v 24 Mete muꞌubꞌebꞌesa! Hambu atahori sala nara nenenatudꞌuꞌ memaꞌ. Ara nda feꞌe losa mana nggero-furiꞌ a matan sa, te basa atahori bubꞌuluꞌ sala nara ena. Te hambu atahori laen o, dodꞌoo dei fo sala nara feꞌe sou ena. \v 25 Onaꞌ naa boe atahori mana tao maloleꞌ ra. Hambu ruma sou memaꞌ. Te hambu ruma tao raꞌafuniꞌ. Mae onaꞌ naa o, sa fo ara taoꞌ naa, nda dooꞌ sa te ana sou. Nda bisa funi tatao maloleꞌ sa. \c 6 \s1 Soꞌal ate no tuan \p \v 1 Hambu tuan aten ruma mana ramahere neu Lamatuaꞌ Yesus. Ara musi fee hadꞌa-hormat neu tuan na, naa fo atahori deaꞌ ra nda hambu dalaꞌ fo olaꞌ raꞌatutudꞌaꞌ Lamatualain naran, ma nda raloe-radꞌae hita nenorin sa. \v 2a Hambu ate ruma tuan na namahere neu Lamatuaꞌ Yesus. Ate ra nda bole raloe-radꞌae tuan naa, huu namahere neu Lamatuaꞌ Yesus. Ara musi mete-seꞌu malolole lenaꞌ tuan nara, huu basa sira atahori mamahereꞌ, de musi rasodꞌa esa sue esa. \s1 Nenori manasalaꞌ no sebꞌa-bꞌae maloleꞌ \p \v 2b Tius! Munori basa ia ra, ma huhuar jamaꞌat ra fo tao tungga basa naa ra. \v 3 Hita nenori matetun, dadꞌi netehuuꞌ mia dala masodꞌaꞌ fo tao nemehoꞌo Lamatuaꞌ ralan. Te atahori mana nanori fea no ia, ara piru hendi Lamatuaꞌ Yesus Kristus nenori matetun ena. \v 4 Atahori mataꞌ naa, koao, te uta nara rouꞌ! Sira hedꞌin, naeni hiiꞌ a sangga netofaꞌ ma nereresiꞌ dedꞌea-oꞌolaꞌ ra. Basa ia ra tao fee atahori ralan mera, ratofa, tao ralutu atahori laen nara malolen, ma rundu salaꞌ neu atahori laen. \v 5 Atahori mataꞌ naa ra akaꞌ taoꞌ a nemuet rakandooꞌ a. Rala nara deꞌulakaꞌ. Nda rahine bee maloleꞌ sa ena. Ara duꞌa rae mete ma sira nggate-nggate ro agama, na ramasuꞌi. \p \v 6 Memaꞌ, agama bisa tao atahori duꞌa rae sira ramasuꞌi. Huu, mete ma tasodꞌa tungga Lamatualain hihii-nanaun ma tamedꞌa saa fo hita taꞌenaꞌ naa dai ena, naa fo agama matetuꞌ! \p \v 7 Misinedꞌa malolole! Leleꞌ bꞌonggi hita, nda tendi saa nisiꞌ raefafoꞌ ia sa boe. Ma mete ma hita mate o, nda tendi saa mia raefafoꞌ ia sa boe. \v 8 Dadꞌi, sadꞌi nanaat no bꞌua-bꞌaꞌus dai, naa dai ena! \p \v 9 Te atahori mana nae namasuꞌi, ana hambu sosobꞌaꞌ mataꞌ-mataꞌ no mudꞌaꞌ, losa ana tudꞌa nenenoreꞌ mia dꞌii-ona, huu duꞌa a hata-hetoꞌ a. Basa naa ra rendi sosoeꞌ ma ralutu masodꞌa nara. \v 10 Te sue dꞌoiꞌ naa, dadꞌi okaꞌ mia basa tatao deꞌulakaꞌ mataꞌ-mataꞌ ra. Hambu atahori ruma sangga dꞌoiꞌ onaꞌ naa, de ara dinggoꞌ raꞌadꞌodꞌoꞌ mia nemehere matetu nara. No taꞌo naa, ralutu baliꞌ sira masodꞌan. \s1 Toꞌu muhereꞌ nenoriꞌ fo ho simboꞌ a \p \v 11 Timotius! Ho ia, Lamatualain enan. Dadꞌi dinggoꞌ muꞌudꞌodꞌoꞌ mia basa deꞌulakaꞌ ra. Musodꞌa meumareꞌ. Musodꞌa tao nemehoꞌo Lamatualain ralan sia basa dalaꞌ ra. Mumuhere mukundoo neu Yesus Kristus. Sue basa atahori. Muꞌutataaꞌ sia sususaꞌ. Musodꞌa maloleꞌ mo basa atahori. \v 12 Muꞌutataaꞌ tebꞌe-tebꞌeꞌ, fo munori basa nenoriꞌ fo hita tamahereꞌ a. Lamatualain noꞌe nggo misiꞌ masodꞌaꞌ nda mana basaꞌ sa. Ma mufadꞌe nemehere ma neu Lamatuaꞌ Yesus taꞌo naa sia atahori hetar matan. De holu mihereꞌ masodꞌaꞌ naa, afiꞌ mboꞌi e.\x + \xo 6:12 \xt Yohanis 18:37\x* \v 13-14 Ia naa, au oꞌe nggo helu-fuli taꞌo ia: tao tungga basa Lamatuaꞌ Yesus parendan. Afiꞌ mulena-langga parendaꞌ esa boe, naa fo atahori afiꞌ hambu sala ma. Tao tungga basa naa ra no tetebꞌes, losa hita Malanggan Yesus Kristus, fai neneman. Au oꞌe nggo helu-fuli taꞌo naa sia Lamatualain matan. Huu ana mana fee ao samanaꞌ soaꞌ neu basa mana masodꞌaꞌ ra. Au o oꞌe nggo helu-fuli taꞌo naa sia Yesus Kristus matan. Huu Eni mana nafadꞌe relo-relo soꞌal aon sia hofernor Pontius Pilatus matan. \q1 \v 15 Lamatuaꞌ Yesus manaseliꞌ naa, toꞌu koasa! \q2 Eni, Mane Monaeꞌ mia basa maneꞌ ra. \q2 Eni o, Malangga Monaeꞌ mia basa malangga ra. \q1 Nandaa no fai na ma, \q2 Lamatuaꞌ nae tao natudꞌu dalaꞌ ia ra. \q1 \v 16 Akaꞌ a mesaꞌ ne nda mate sa. \q2 Nasodꞌa sia manggareloꞌ fo atahori nda raꞌatataaꞌ meteꞌ a sa. \q3 Nda hambu atahori esa mete nita E sa boe. \q1 Basa e fee hadꞌa-hormat neu E! \q2 Basa koasa sia liman losa doo nduꞌu doon neu! \q3 Baꞌu a naa! Amin. \s1 Soꞌal atahori mamasuꞌiꞌ ra \p \v 17 Mufadꞌe atahori mamasuꞌiꞌ ra sia raefafoꞌ ia, fo ara afiꞌ koao, ma afiꞌ ramahena suꞌi nara. Te basa suꞌi naa ra dei fo mana sambu-laloꞌ. Malole lenaꞌ ramahena neu Lamatualain masodꞌaꞌ a. Te Eni mana mbori fee hita, basa saa fo hita parluꞌ a, naa fo hita tamedꞌa masodꞌaꞌ ia nemehoꞌon. \v 18 Nefadꞌe se fo tao maloleꞌ rendiꞌ sira suꞌi nara. Ara musi nggate-nggate tao maloleꞌ. Ara musi hii tulu-fali atahori no rala teme-aoꞌ, ma hiiꞌ a banggi papala-babꞌanggiꞌ fo Lamatuaꞌ fee seꞌ a. \v 19 No taꞌo naa, ara radꞌuru suꞌi nara fo dadꞌi netehuuꞌ manggateeꞌ soaꞌ neu masodꞌa nara sia fai mana nemaꞌ ia. Dadꞌi ara rafefela masodꞌa mana naꞌena sosoa-ndandaaꞌ. \s1 Paulus suraꞌ nateꞌe susuran \p \v 20 Tius! Munea mulolole basa saa fo Lamatualain fee sia limam. Afiꞌ sordꞌodꞌodꞌo mo mana pepeko-lelekoꞌ ra. Afiꞌ olaꞌ tungga-tunggaꞌ mo dedꞌea nda mana nendi hadꞌa-hormat neu Lamatualain sa. Musunedꞌa, e! Hambu atahori rae sira mahineꞌ. Tao-tao te mahine nara nda naꞌena netehuuꞌ saa sa boe. Afiꞌ mireresi mo se. \v 21 Te ara ramahere nenori pepeko-lelekoꞌ ra, de ara dinggoꞌ hela nemehere nara neu Lamatualain ena. \p Au oꞌe fo Lamatualain natudꞌu rala malolen neu basa nggi. \q2 Sodꞌa moleꞌ \q2 Paulus