\id 1PE \h 1 Petrus \toc1 Petrus susura ka esan \toc2 1 Petrus \toc3 1Pet \mt1 1 Petrus \mt2 Petrus susura ka esan \c 1 \s1 Sodꞌa-moleꞌ \p \v 1-2 Susura ia mia au, Petrus, naeni Yesus Kristus dedꞌenun. \p Au suraꞌ susura ia fee neu basa hei fo Lamatualain pili nala nggi ena. Ama dadꞌi atahori feaꞌ mana leo sea-saranggaa sia mamanaꞌ hetar sia profinsi Pontus, Galatia, Kapadokia, Asia, ma profinsi Bitinia. \p Toronoo susue ngga ra e! Mia fefeun, Amaꞌ Lamatualain pili nala nggi ena fo dadꞌi Eni atahorin. Dula-dꞌalen o tao nameu nggi soaꞌ neu Eni, naa fo ama tao tungga basa parendaꞌ fo Yesus Kristus fee nggiꞌ a. Ma mete ma ama tao tungga basa parendan naa ra, naa onaꞌ Lamatuaꞌ bibirus Yesus raan neu nggi, dadꞌi tatandaꞌ oi, ama dadꞌi meuꞌ fee neu E. \p Au hule-oꞌe fo Lamatualain natudꞌu rala malolen neu nggi, fo ona bee na, ama misodꞌa tamba fai na tamba nenee lino-lino ma mole-dame. \s1 Mete ma tamahere neu Lamatuaꞌ, na tamahena neu E \p \v 3 Basa kokoa-kikioꞌ soaꞌ neu Lamatualain! Eni, hita Lamatuan Yesus Kristus Aman. Huu Lamatuaꞌ rala susuen, naeni de Ana sue naseliꞌ nggita. Yesus Kristus mate, basa ma Ana nasodꞌa baliꞌ. Dadꞌi mete ma Yesus Kristus fee nggita tasodꞌa, na Ana fee nggita masodꞌa feuꞌ onaꞌ hita nenebꞌonggi baliꞌ. Naeni de ata tamahere takandoo neu Kristus, ma tamahena tebꞌe-tebꞌeꞌ tae, dei fo Ana naꞌabꞌoi nggita no maloleꞌ. \v 4 Sia raefafoꞌ ia, mete ma amaꞌ esa mate, na, ana lao hela hata-heton fee neu ana nara. Onaꞌ naa boe, Yesus mbedaꞌ hela pusaka fee nggita sia sorga. Te pusaka naa nda bisa nambalutu sa ma nda sambu-lalo sa. \v 5 Hei mimihere mae, Lamatuaꞌ naꞌena koasa fo tulu-fali nala nggi. Ana naꞌaboi ma nanea nggi, fo nda hambu mana tao ralutu nggi sa. Ma mete ma raefafoꞌ sambu-lalo, Ana nae natudꞌu, no dalaꞌ bee Eni fee masodꞌaꞌ neu nggi. \p \v 6 Naa de, mae aleꞌ ia ama mimedꞌa beran seli huu ama musi hambu sususaꞌ mataꞌ-mataꞌ o, rala mara mimihoꞌo. \v 7 Lamatualain hela nggita hambu sosobꞌa-dodꞌouꞌ ra, fo nae fora nemehere tara neu E. Mete ma ata tala seri mia sosobꞌaꞌ ra, naa natudꞌu oi, hita nemeheren mahereꞌ ma matetuꞌ. Bisa taꞌasasamaꞌ no lilo a. Huu hita musi hotu lilo a neu ai a, fo orut hendi manggenggeon, dei fo ata feꞌe hambu lilo a meun. Tao-tao te, tungga Lamatualain dudꞌuꞌan, hita nemeheren felin lenaꞌ lilo mbilas. Dadꞌi mete ma tala seri mia sosobꞌa-dꞌodꞌouꞌ naa ra, na, dei fo leleꞌ Yesus Kristus baliꞌ nema, Lamatualain o koa nggita, boe ma natudꞌu manaseli tara, ma fee nggita hadꞌa-hormat. \p \v 8 Mae hei nda feꞌe mita Yesus no mata mara sa o, te hei sue E. Mae leleꞌ ia hei nda mita Yesus sa o, te hei mimihere E. Hei rala mara mimihoꞌo mala seli, mae nda hambu dedꞌea dekeꞌ sa ndaa nafadꞌe atahori soꞌal rala maꞌahe mara sa. \v 9 Huu mimihere Yesus, de hei hahambum, naeni Lamatualain fee masodꞌaꞌ neu nggi mia sala-singgo mara. \p \v 10 Lamatualain mana ola-olan dalahuluꞌ ra sangga dalaꞌ fo rae rahine no maloleꞌ, no dalaꞌ bee Lamatualain fee atahori rasodꞌa mia sala-singgo nara. Mana ola-olaꞌ naa ra rafadꞌe memaꞌ soꞌal Lamatuaꞌ natudꞌu rala malolen neu nggi, huu Ana sadꞌia memaꞌ nae fee masodꞌaꞌ neu nggi. \v 11 Kristus Dula-dalen ue-tao sia rala nara fo nafadꞌe memaꞌ oi, dei fo Kristus musi hambu sususaꞌ, ma no dalaꞌ bee Ana musi hambu doidꞌosoꞌ. Basa dei fo Lamatuaꞌ soꞌu nananaru E. Naeni de mana ola-olaꞌ naa ra rae rahine fai hiraꞌ fo dalaꞌ ia ra dadꞌi. \v 12 Boe ma, Kristus Dula-dalen nafadꞌe neu mana ola-olan naa ra nae, ara nda rita sa, te hei mana mita dalaꞌ ia ra. De ia na hei o bisa rena soꞌal dalaꞌ ia ra, huu Lamatuaꞌ Dula-dale Meumaren mia sorga haitua atahori laen fo reu rafadꞌe Lamatuaꞌ Hara-lii Malolen neu nggi. Tao-tao te, Lamatuaꞌ ate nara sia sorga o nau rita dalaꞌ ia ra boe. \s1 Lamatuaꞌ denu nggita tasodꞌa meumareꞌ \p \v 13 Naeni de ama musi mihehere fo mihine malolole basa dalaꞌ ia ra. Minea malolole fo ama dudꞌuꞌa no ndoos. Mihehere fo mimihere mikindoo neu Yesus Kristus losa Ana baliꞌ nema. Huu leleꞌ naa, Lamatuaꞌ nau natudꞌu rala malolen neu nggi. \v 14 Ama musi rena neu Lamatualain, onaꞌ ana-anaꞌ ra rena neu ina-ama nara. Feꞌesaꞌan, hei nda feꞌe mihine Lamatuaꞌ dala masodꞌa ndoo-tetun sa. Te ia na mihine ena. De afiꞌ misodꞌa tungga dudꞌuꞌa deꞌulakaꞌ mara fai. Te naa hei dala masodꞌa mbara ma. \v 15 Naeni de ia na ama musi misodꞌa meumareꞌ. Huu Lamatuaꞌ Meumareꞌ. Ana mana noꞌe nala nggi fo dadꞌi Eni anan. Huu naa, basa dala masodꞌa mara musi meumareꞌ. \v 16 Te nenesuraꞌ sia Lamatuaꞌ Susura Meumaren nae, “Hei musi meumareꞌ, huu Au meumareꞌ.”\x + \xo 1:16 \xt Malangga Agama ra Atoran na 11:44-45; 19:2; 20:7\x* \p \v 17 Hei hiiꞌ a ola-olaꞌ mo Lamatualain onaꞌ Eni, hei Amam. Ana o dadꞌi mana maꞌetuꞌ dedꞌeat dei fo mana paresaꞌ atahori esaꞌ-esaꞌ masodꞌan. Te Ana nda onaꞌ mana maꞌetuꞌ dedꞌeat laen ra sa. Huu Ana naꞌetuꞌ atahori dedꞌean no matetuꞌ, nda soko seseriꞌ sa. Naa de ama musi misodꞌa besa-bꞌesa. Te hei onaꞌ atahori fuiꞌ mana leo naꞌatataaꞌ sia raefafoꞌ ia. \p \v 18 Hei bubꞌuluꞌ mae, Kristus bae etu ena de tefa-soi nala nggi mia masodꞌa mara nda mana naꞌena huu-pataꞌ sa. Hei simbo mala masodꞌaꞌ mataꞌ naa, mia bei-baꞌi mara, onaꞌ suꞌi pusaka sa. Te misinedꞌa, Kristus nda bae nala nggi nendiꞌ lilo do doi fulaꞌ fo mana mopoꞌ sa. \v 19 Te Ana bae nala nggi nendiꞌ raan. Naa, felin manaseliꞌ! Ana mate onaꞌ bibꞌi lombo anaꞌ nda mana tao salaꞌ sa, fo ara hala tao dadꞌi tutunu-hohotuꞌ. \p \v 20 Leleꞌ Lamatualain nda feꞌe tao raefafoꞌ ia sa, Ana nahine memaꞌ saa fo Kristus nae taoꞌ a. Te feꞌesaꞌan, Lamatualain nda feꞌe natudꞌu Kristus neu atahori sia raefafoꞌ ia sa. Ia, dei de, Ana natudꞌu Kristus, fo dadꞌi papala-babꞌanggiꞌ soaꞌ neu nggi. \v 21 Huu Kristus tao taꞌo naa, naa de hei bisa mimihere neu Lamatualain. Huu Ana tao nasodꞌa baliꞌ Kristus, ma soꞌu nanaru E. Lamatualain tao taꞌo naa, fo ama mimihere neu E, ma mimihena fo Ana tao tungga saa fo Ana helu-fuli memaꞌ a ena. \p \v 22 Hei tao tungga saa fo matetuꞌ a. Dadꞌi ia naa ama bisa ue-tao no manggate fee neu Lamatuaꞌ. Naa tao nggi sue matetuꞌ neu toronoo atahori mamahereꞌ ra. Hei susuem naa musi bau manggateeꞌ, huu rala mara meumareꞌ. \v 23 Ia na, hei hambu masodꞌa feuꞌ ena. Te masodꞌa feuꞌ ia, hei nda hambu mia ina-ama mara fo dei fo mana mate sia raefafoꞌ ia sa, te ama hambu mia hita Aman mana sia sorga fo nda mana mateꞌ a sa. Hei masodꞌa feum ia, hei hambu tungga Lamatuaꞌ Hara-liin. Hara-liin ia, nendi masodꞌa ndoo-tetuꞌ, ma naꞌatataaꞌ nakandoo. \v 24 Huu Lamatuaꞌ Susura Meumaren suraꞌ nae, \q1 “Atahori, onaꞌ uru, do, bunaꞌ esa. \q2 Huu lole nara, nda raꞌatataaꞌ doꞌ sa. \q1 Uru a, male. \q2 Bunaꞌ o, ou hendi boe. \q1 Doo-doo ma ara mate, ma sambu-lalo hendi se. \q1 \v 25 Te hita Lamatuan Hara-liin, \q2 naꞌatataaꞌ nakandoo, ma nda namaꞌetu sa.” \p Naa, Lamatuaꞌ Hara-liin, naeni, Hara-lii Maloleꞌ fo hai mifadꞌe neu nggi ena.\x + \xo 1:25 \xt Yesaya 40:6-8\x* \c 2 \s1 Dadꞌi teu Lamatuaꞌ atahori meumaren \p \v 1 Dadꞌi hei afiꞌ tao deꞌulakaꞌ saa-saa boe. Afiꞌ peko-lelekoꞌ atahori. Afiꞌ dea-ralaꞌ. Afiꞌ dale sala. Afiꞌ miꞌimuti atahori nara malolen. Nggari hendi basa naa ra leo! \v 2 Rala mara musi hii mihine Lamatualain Dedꞌea-oꞌolan, onaꞌ Ana mana bonggi feuꞌ ra raeꞌ a do bee fo rinu susu mia mama nara. Te naa mana tao nemehere mara boe manggate tungga-tungga fai. No taꞌo naa, hei boe dadꞌi atahori lasiꞌ, fo misodꞌa tungga Lamatuaꞌ hihii-nanaun. \v 3 Huu hei o medꞌa mita hita Lamatuan rala malolen ena.\x + \xo 2:3 \xt Sosodꞌat Koa-kioꞌ ra 34:10\x* \p \v 4 Misodꞌa miꞌibꞌue mo Kristus. Huu Ana onaꞌ fatu esa, te Ana naꞌena masodꞌaꞌ. Tukan ra nggari hendi fatu naa ena, huu ara duꞌa rae, fatu naa nda naꞌena nggunaꞌ saa sa boe. Te huu Lamatualain nae felin manaseliꞌ tebꞌe, de pili nala E, dadꞌi fatu netehuuꞌ pantin manaseliꞌ. \v 5 Hei o musi miꞌibꞌue mo Kristus, fo Lamatualain o pake nggi boe. No taꞌo naa, hei onaꞌ fatu fo Lamatuaꞌ pili nalaꞌ fo nafefela ume fee Dula-dalen. Hei o onaꞌ fatu mana naꞌena masodꞌaꞌ, onaꞌ Kristus. Hei o onaꞌ malangga agama mana rasodꞌa meumareꞌ fee neu Lamatuaꞌ. Naa onaꞌ hei mendi tutunu-hohotuꞌ fee neu E. Hei tutunu-hohotu mara tao Lamatuaꞌ ralan namahoꞌo, huu Yesus Kristus mate fee neu basa nggi. \v 6 Te nenesuraꞌ sia Lamatuaꞌ Susura Meumaren oi, \q1 “Mete dei! Te Au utetende fatu netehuuꞌ, \q2 sia kota Yerusalem ia, \q3 fo ara ingga rae, ‘kota Sion’. \q1 Au mana pili fatu naa ena. \q2 Eni felin seli soaꞌ neu Au. \q1 Dadꞌi atahori mana ramahere neu E, \q2 dei fo nda hambu mamaet saa sa boe.”\x + \xo 2:6 \xt Yesaya 28:16\x* \p \v 7 Yesus, onaꞌ fatu naa boe. Ma soaꞌ neu atahori mana ramahere neu E, Eni felin seli boe. Te soaꞌ neu atahori mana nda ramahere neu E sa, Lamatuaꞌ Susura Meumaren suraꞌ oi, \q1 “Fatu fo tukan ra nggari hendiꞌ a, \q2 aleꞌ ia dadꞌi fatu netehuuꞌ, \q3 pantin manaseliꞌ.”\x + \xo 2:7 \xt Sosodꞌat Koa-kioꞌ ra 118:22\x* \p \v 8 Ma hambu nenesuraꞌ boe oi, \q1 “Hambu fatu mana tao atahori raꞌatunu. \q2 Hambu fatu mana tao se raꞌaloli.”\x + \xo 2:8 \xt Yesaya 8:14-15\x* \p Naa, raꞌaloli huu ara nda nau tao tungga Lamatuaꞌ hara-liin sa. Te Lamatuaꞌ tao memaꞌ fo fee se raꞌaloli taꞌo naa ena. \p \v 9 Te hei nda onaꞌ naa sa. Huu hei dadꞌi atahori fo Lamatualain pili nalaꞌ ena. Hei dadꞌi Eni enan. Hei onaꞌ malangga agama mana mete-seꞌu maneꞌ a. Hei o onaꞌ nusaꞌ esa masodꞌan meumareꞌ fee neu Lamatuaꞌ. Hei dadꞌi taꞌo naa, naa fo ama bisa mifadꞌe basa atahori soꞌal Lamatualain rala malolen, fo Ana tao fee nggiꞌ a. Huu Ana denu nggi lao hela dala deꞌulakaꞌ ra, fo misodꞌa no tao maloleꞌ. Naa onaꞌ hei lao hela maꞌahatuꞌ, fo misodꞌa sia Eni manggarelo meulau manaseli na.\x + \xo 2:9 \xt Kalua mia Masir 19:5-6; Yesaya 43:20, 21; Dui Seluꞌ Dala Masodꞌa 4:20; 7:6; 14:2; Titus 2:14; Yesaya 9:2\x* \v 10 Dalahulun, hei dadꞌi onaꞌ bobꞌonggiꞌ esa nda mana naꞌena sosoan saa sa boe. Te ia na hei dadꞌi Lamatualain bobꞌonggin ena. Feꞌesaꞌan, hei nda nau simbo Lamatuaꞌ susuen neu nggi sa. Te ia na, hei simbo mala ena.\x + \xo 2:10 \xt Hosea 2:23\x* \s1 Tanea malolole fo tasodꞌa no ndoo-tetuꞌ \p \v 11 Toronoo susue nggare! Hei ia ra, memaꞌ fuiꞌ sia raefafoꞌ ia. Huu hei onaꞌ atahori deaꞌ mana neu tungga-sangga sia atahori nusan. Naa de au akaꞌ oꞌe fo ama afiꞌ onaꞌ atahori laen mana sia raefafoꞌ ia, mana tao deꞌulakaꞌ tunggaꞌ a hihii-nanau nara. Huu sia rala mara hambu netatis. Naeni, hihii-nanau mae tao deꞌulakaꞌ labꞌan no hihii-nanau mae tao maloleꞌ. Dadꞌi afiꞌ hela hihii-nanauꞌ mana nau tao deꞌulakaꞌ a nasenggiꞌ nggi. Te mete ma taꞌo naa, na, hei mimbilutu! \v 12 Minea malolole fo ama misodꞌa ndoo-tetuꞌ sia atahori nda mana feꞌe nahine Lamatuaꞌ sa matan. No taꞌo naa, mete ma ara rae rapepenggo nggi leli, naa, ara ritaꞌ a malole mara. Ma, mete ma Kristus baliꞌ nema, dei fo sira mana soꞌu rananaru Lamatualain, huu hei tatao malolem naa. \s1 Hita musi tao rerenaꞌ neu atahori mana toꞌu koasa \p \v 13 Hita Lamatuan nauꞌ a hei tao rerenaꞌ neu basa atahori mana toꞌu koasa ra. Onaꞌ a: Renaꞌ neu maneꞌ a, huu eni dadꞌi malangga mana sia ataꞌ \v 14 Rena governor, te maneꞌ a denu e, fo naꞌetuꞌ hukun neu atahori mana tao dala deꞌulakaꞌ ra, ma fee kokoaꞌ neu atahori mana tao dala matetuꞌ ra. \v 15 Naa de Lamatualain nauꞌ a ama tao ndoo-tetuꞌ ra, naa fo atahori nggoaꞌ mana nda nahine saa sa, nda naꞌena dalaꞌ fo fua salaꞌ neu nggi sa. \v 16 Mae ama dadꞌi atahori nenemboꞌit, miꞌena hak tao tungga hihii-nanau mara o, afiꞌ tao dala-dala deꞌulakaꞌ mendiꞌ hei hak ma. Tao ue-tataos fee neu Lamatuaꞌ mendiꞌ hei hak ma, huu hei dadꞌi Lamatuaꞌ enan. \v 17 Hei musi fee hadꞌa-hormat neu basa atahori. Hei musi sue basa atahori mana ramahere neu Kristus. Musi misodꞌa nandaa sia Lamatuaꞌ matan, te dei fo Eni mana naꞌetuꞌ huku-dꞌokiꞌ neu nggi. Ma ama musi fee hadꞌa-hormat neu mana toꞌu parendaꞌ ra. \s1 Hita musi taꞌatataaꞌ sia doidꞌosoꞌ, onaꞌ Kristus \p \v 18 Atahori dedꞌenuꞌ re! Rena neu malangga mara, ma fee hadꞌa-hormat neu se. Afiꞌ rena neuꞌ a malangga rala maloleꞌ ra. Te, itaꞌ mae hei malanggam deꞌulakan seli o, musi rena e boe. \v 19 Mete ma hei ruma nda sala saa sa boe, te hambu huku-dokiꞌ mataꞌ-mataꞌ mia malangga, ma hei miꞌitataaꞌ sia susa-sonaꞌ naa rala huu misinedꞌa Lamatuaꞌ hihii-nanaun fee nggi, na, dei fo Lamatualain natudꞌu rala malolen neu nggi. \v 20 Mete ma hei tao salaꞌ, de hambu ue-hehembaꞌ, na, naa hahambun sa, mete ma miꞌitataaꞌ sia susa-sonaꞌ naa? nese to? Te mete ma hambu susa-sonaꞌ huu ama tao maloleꞌ, ma miꞌitataaꞌ, na, Lamatuaꞌ tao mataꞌ neu nggi. \v 21 Te Kristus o nau hei misodꞌa tao ndoo-tetuꞌ, mae ama hambu susa-sonaꞌ. Huu Lamatuaꞌ o lemba-doi susa-sonaꞌ fee nggita boe. No taꞌo naa, Eni dadꞌi conto, fo ata tungga, onaꞌ ata laoꞌ tungga ei lelen. \v 22 Nenesuraꞌ sia Lamatuaꞌ susura Meumaren nae, \q1 “Ana nda tao nita salaꞌ sa. \q2 Nda hambu peko-lelekoꞌ kalua mia bafan sa.”\x + \xo 2:22 \xt Yesaya 53:9\x* \p \v 23 Leleꞌ ara olaꞌ raꞌamuti E o, Ana nda bala-bꞌae sa. Leleꞌ Ana doidꞌoso o, Ana o nda naꞌatatataaꞌ nae labꞌan sa. Te Ana fee Aon neu Lamatualain liman. Huu Ana namahere nae, Lamatuaꞌ naa, Mana Maꞌetuꞌ Dedꞌeat no ndoo-tetuꞌ.\x + \xo 2:23 \xt Yesaya 53:7\x* \v 24 Kristus naa, mana lemba-doi hita salan, leleꞌ Ana mate mia hau ngganggeꞌ a. Ana tao taꞌo naa, fo ata tasodꞌa no sudꞌi tao salaꞌ fai. De ia na, ata nda tasodꞌa no tao salaꞌ, te tasodꞌa no taoꞌ a ndoo-tetuꞌ. Te Ana nggati nala hita ena, fo simbo nala huku-dokiꞌ tara ena. Huku-dꞌokiꞌ naa tao E hambu hina-mbaes, losa Ana mate. Hina-mbaes mana tao E mate, na, mana tao maloleꞌ neu nggi ena.\x + \xo 2:24 \xt Yesaya 53:6\x* \v 25 Hei onaꞌ bibꞌi lombo fo dalahulun mana lao tara leliꞌ ena. Te ia na hei baliꞌ misiꞌ Lamatuaꞌ dala ndoo-tetun ena. Huu Ana mana nanea ma naꞌabꞌoi nggi no maloleꞌ, onaꞌ manatadꞌa sa nanea ma naꞌabꞌoi bibꞌi lombo nara. \c 3 \s1 Nenoriꞌ fee neu masaoꞌ ra \p \v 1 Sao inaꞌ re! Faꞌra au ae ata musi rena neu atahori mana toꞌu koasa ra. De hei musi rena sao mara boe. Misinedꞌa te hambu touꞌ ruma nda nau tao tungga Lamatuaꞌ Hara-liin sa. Mae ara nda nau rena dedꞌea-oꞌola mara sa, te dei fo ara nau ramahere Lamatuaꞌ, huu hei masodꞌa mara.\x + \xo 3:1 \xt Efesus 5:22; Kolose 3:18\x* \v 2 Huu ara mete, hei tao basa-bꞌasaꞌ e no hadꞌa-hormat mbali se ma meumareꞌ sia Lamatualain matan. \p \v 3 Inaꞌ meulaun, nda mia saa fo nenenita sia deaꞌ sa. Conto onaꞌ: tao langga fulun dadꞌi mataꞌ-mataꞌ, do, pake naꞌalelenaꞌ lilo mbilas-lilo fulaꞌ, do, pake bua-baꞌu mafelit nda nandaa hadꞌat sa.\x + \xo 3:3 \xt 1 Timotius 2:9-10\x* \v 4 Te mana tao inaꞌ ra meulauꞌ tebꞌe naa, naeni: rala nara nda nenenitaꞌ siaꞌ deaꞌ sa. Conto onaꞌ: rala maloleꞌ ma mana subꞌa-subꞌa. Te mae inaꞌ naa namalasi ena o, malole mataꞌ naa, nda mopo sa. Tungga Lamatuaꞌ mata memeten, meulauꞌ mataꞌ naa, mafelit. \v 5 Huu lele uluꞌ a, ina rala maloleꞌ mana ramahere neu Lamatualain, rala malole nara o onaꞌ naa boe. Ara o tao rerenaꞌ neu sao nara. \v 6 Haꞌi conto mia bei Saraꞌ. Ana tao rerenaꞌ neu saon Abraham. Ana o hela saon linu-afi e. Hei inaꞌ ra musi tungga eni dalan, huu mete ma hei tao dala matetuꞌ, na, afiꞌ mimitau saa-saa boe.\x + \xo 3:6 \xt Dudꞌuit Fefeuꞌ a 18:12\x* \p \v 7 Sao touꞌ re! Misodꞌa ralaꞌ esa mo sao mara. Timba-tai malolole saa fo maloleꞌ fee neu e, basa naa tao tungga. Mitudꞌu hadꞌa-hormat mbali e sia basa dalaꞌ ra, te inaꞌ ra maꞌaderen nda baꞌu onaꞌ touꞌ ra maꞌadꞌeren sa. Huu basa hei simbo belaꞌ pusaka fo Lamatualain nau fee neu nggiꞌ a. Naeni, simbo belaꞌ masodꞌa feuꞌ fo Lamatuaꞌ fee neu nggi mia rala malolen ena. Te hei sao touꞌ ra musi misodꞌa ralaꞌ esa mo sao mara, naa fo mete ma ruꞌa nggi soꞌu rala mara fo hule-oꞌe moꞌe saa esa mia Lamatuaꞌ, naa, Ana nau rena nggi boe.\x + \xo 3:7 \xt Efesus 5:25; Kolose 3:19\x* \s1 Mae hei tao ndoo-tetuꞌ a o, dei fo hei o hambu sususaꞌ boe \p \v 8 Toronoo susueꞌ re! Neu mateꞌen, au ae olaꞌ dalaꞌ esa. Basa hei musi misodꞌa no ralaꞌ esa. Mete ma atahori esa namedꞌa susa-sonaꞌ do namahoꞌo, na, hei laen o musi mimedꞌa onaꞌ naa boe. Sue-lai atahori mana ramahere neu Kristus. Mitudꞌu rala maloleꞌ esa no esa. Afiꞌ koa-boꞌu ao mara, te musi miloe-midꞌae rala mara. \v 9 Afiꞌ bala-bꞌae deꞌulakaꞌ no deꞌulakaꞌ. Mete ma atahori olaꞌ raꞌatutudaꞌ nggi, na afiꞌ olaꞌ miꞌitutudaꞌ baliꞌ atahori naa. Te moꞌe Lamatuaꞌ tao maloleꞌ neu atahori naa. Huu Lamatuaꞌ noꞌe nala nggi dadꞌi Eni atahorin, naa fo ama bisa simbo maloleꞌ mia E boe. \v 10 Nenesuraꞌ sia Lamatuaꞌ Susura Meumaren oi, \q1 Atahori mana sangga masodꞌa maloleꞌ, \q2 ma mana sangga uanale naruꞌ a, \q1 atahori naa musi nanea bafan fo afiꞌ olaꞌ deꞌulakaꞌ, \q2 ma afiꞌ olaꞌ peko-lelekoꞌ. \q1 \v 11 Ana musi doaꞌ, fo sudꞌi boe tao deꞌulakaꞌ fai, \q2 te tao baliꞌ a ndoo-tetuꞌ leo. \q1 Ana musi nanori nasodꞌa mole-dame no basa atahori, \q2 ma sangga dalaꞌ fo malolole no se. \q1 \v 12 Huu hita Lamatuan tao mataꞌ \q2 neu atahori mana nasodꞌa tunggaꞌ a ndoon. \q2 Ma Ana o nau rena neu hule-oꞌe nara boe. \q1 Te hita Lamatuan labꞌan nakandooꞌ a \q2 neu atahori mana nasodꞌa taoꞌ a deꞌulakaꞌ.”\x + \xo 3:12 \xt Sosodꞌat Koa-kioꞌ ra 34:12-17\x* \p \v 13 Mete ma hei taoꞌ a ndoo-tetuꞌ, na, seka nae tao deꞌulakaꞌ mbali nggi fai? Nda hambu, sa to? \v 14 Te mae hei taoꞌ a ndoo-tetuꞌ, te basa ma hambu atahori tao raꞌasususaꞌ nggi, na hei onton. Mete ma hambu atahori nda rahine Kristus sa ramatau huu dalaꞌ sa, na, ama afiꞌ mimitau tungga taꞌo naa. Dudꞌuꞌa mara afiꞌ liuali ma rala mara afiꞌ susa onaꞌ se boe.\x + \xo 3:14 \xt Mateos 5:10\x* \v 15 Tao rala mara neenee-linolino, huu hei soꞌu Kristus sia rala mara fo dadꞌi hei Lamatua mana meumareꞌ. \p Mete ma atahori roꞌe nggi fo mifadꞌe nemehere mara, ma saa de ama mimihena mae, dei fo Kristus tao basaꞌ e dadꞌi maloleꞌ, na, ama musi sadꞌia fo mitaa se.\x + \xo 3:15 \xt Yesaya 8:12-13\x* \v 16 Te hei musi mitaa no rala maloleꞌ, ma mitudꞌu hadꞌa-hormat mbali se, naa fo ara bubꞌuluꞌ hei tao matetuꞌ mia rala meumareꞌ. Mae hei tao maloleꞌ taꞌo naa o, tantu hambu mana rae olaꞌ raꞌatutudꞌaꞌ nggi, huu ama nenepaꞌaꞌ mo Kristus. De mete ma ama tao maloleꞌ mikindooꞌ a, naa, sira mana raꞌamuti nggi dei fo ara mae. \v 17 Mete ma naa tungga Lamatuaꞌ hihiin, na, afiꞌ liliiꞌ, te malole lenaꞌ hei hambu susa-sonaꞌ huu tao ndoo-tetuꞌ a, afiꞌ huu hei tao salaꞌ \q1 \v 18 Te Kristus mate lao esa, \q2 huu hita atahori tao salaꞌ \q1 Eni mana nasodꞌa ndoo-tetuꞌ a, \q2 mate soaꞌ neu hita mana tasodꞌa to manggenggeoꞌ a. \q1 Ana mate fo hei bisa malolole baliꞌ mo Lamatualain. \q1 Kristus naa, atahori onaꞌ hita boe. \q2 Atahori tao risa E, \q2 te Lamatuaꞌ Dula-dalen tao nasodꞌa baliꞌ E. \p \v 19 Dula-daleꞌ naa o nendi E neu nanori ao samanaꞌ mana neneꞌenaꞌ ra sia mamanaꞌ sa ona bui e. \v 20 Sira naa, naeni atahori dalahuluꞌ fo nda mana nau rena Lamatuaꞌ sa. Leleꞌ naa baꞌi Noh tao ofa monaeꞌ sa. Lamatuaꞌ nea-nea nae mete atahori tao tungga Eni hihii-nanaun, te ara nda nau tao tungga sa. Naa de akaꞌ atahori faluꞌ a hambu rasodꞌa mia oe mandali monaeꞌ a.\x + \xo 3:20 \xt Dudꞌuit Fefeuꞌ a 6:1—7:24\x* \v 21 Oe mandaliꞌ naa dadꞌi conto, onaꞌ leleꞌ hei nenesaraniꞌ boe. Saraniꞌ naa natudꞌu oi, Lamatuaꞌ mboꞌi hendi nggi mia sala-kilu mara, huu Yesus Kristus nasodꞌa baliꞌ ena. Leleꞌ ara sarani nggi, ara nda rariu nggi fo tao rameu ao mara sa. Te matetun, hei mitaa mbali Lamatuaꞌ, fo mae tao mimeu rala mara. No taꞌo naa, ama bisa misodꞌa no ndoo-tetuꞌ \v 22 Leleꞌ ia, Yesus hene baliꞌ sorga neu ena. Sia naa Ana endoꞌ sia mamana nene fee hadꞌa-hormat manaseliꞌ a, Sia Lamatualain bobꞌoa onan. Boe ma, ate mana sia sorga ra, basa koasa ra, ma mana toꞌu koasa ra, musi rena neu Kristus. \c 4 \s1 Kristus atahori nara musi rasodꞌa no matetuꞌ \p \v 1 Kristus naa, atahori onaꞌ hita boe. Huu Ana hambu doidꞌosoꞌ naen seli, hei o musi sadꞌia hambu doidꞌosoꞌ, onaꞌ E boe. Ma misinedꞌa, te atahori mana sadꞌia hambu susa-sonaꞌ huu nenepaꞌaꞌ no Kristus, ana naꞌetuꞌ nae eni nda nau tao salaꞌ sa ena. \v 2 Mae ana feꞌe nasodꞌa sia raefafoꞌ ia o, ana nda tao salaꞌ sa ena onaꞌ atahori laen ra. Huu ana nasodꞌa tunggaꞌ a Lamatuaꞌ hihii-nanaun. \p \v 3 Feꞌesaꞌan, hambu fai naeꞌ mete ma hei mae tao sudꞌi a deꞌulakaꞌ sa, onaꞌ atahori nda feꞌe rahine Lamatuaꞌ sa. Conto onaꞌ: ara tao leliꞌ. Ara hohongge. Ara tungga hihii-nanau deꞌulaka nara. Ara rinu mafu. Ara feta dote deaꞌ. Ara feta hohongge raꞌabꞌue. Ara akaꞌ songgo fo mana bisa tao ao fulu tara tenggou. \v 4 Ara olaꞌ ralulutu nara malole mara, huu nda rahine taꞌo bee de hei nda tao tungga deꞌulaka manaseliꞌ onaꞌ sira taoꞌ a sa. \p \v 5 Ma misinedꞌa, te dei fo ara musi reu rataa mbali Lamatualain, mana Maꞌetu Dedꞌeat. Ara musi rafadꞌe neu E saa de sira rasodꞌa deꞌulakaꞌ taꞌo naa. Afiꞌ liliiꞌ, te basa atahori musi reu rataa mbali E. Mae atahori feꞌe masodꞌaꞌ do mana mateꞌ ra ena. \v 6 Tebꞌe! Lamatualain nae paresaꞌ atahori mates ra onaꞌ Eni paresaꞌ atahori laen ra boe. Huu, Ana nae mete dala masodꞌa maꞌahulu nara. Naa de Yesus neu nafadꞌe Lamatuaꞌ Hara-lii Malolen neu se, naa fo ara o bisa hambu masodꞌa ndoo-tetuꞌ fo tao tungga Lamatuaꞌ hihii-nanaun boe. \s1 Hita musi taꞌabꞌoi malolole basa saa fo Lamatuaꞌ fee neu nggita ena \p \v 7 Fai mateteꞌen deka-deka nema ena. Naa de hei musi dudꞌuꞌa losa lolosan, ma subꞌa-subꞌa, fo hei bisa hule-oꞌe no maloleꞌ. \v 8 Pantin na, hei musi misodꞌa esa sue esa mikindoo. Te mae atahori laen ra tao salaꞌ naen seli o, mete ma hei feꞌe sue e, na bisa miꞌibꞌue mo e boe.\x + \xo 4:8 \xt Dedꞌea Lasiꞌ 10:12; Yohanis 13:34-35\x* \v 9 Simbo atahori mia mamanaꞌ laen numban sia ume mara no lima rua. Ma misinedꞌa. Afiꞌ simbo no unggu-remuꞌ. \p \v 10 Atahori mana simbo papala-babꞌanggiꞌ mia Lamatuaꞌ ena, musi mete-seꞌu toronoo atahori mamahere nara nendiꞌ papala-babꞌanggi naa ra. Tao mataꞌ ma pake no malole papala-babꞌanggiꞌ naa fo naꞌena nggunaꞌ soaꞌ neu Lamatuaꞌ. \v 11 Conto onaꞌ: mete ma hambu papala-babꞌanggiꞌ fo nenori atahori, na, misinedꞌa te hei musi mifadꞌe atahori mendiꞌ Lamatuaꞌ Hara-liin. Mete ma hambu papala-babꞌanggiꞌ fo mete-seꞌu atahori, na, mete-seꞌu mendiꞌ bebꞌeꞌi-baraꞌaiꞌ fo Lamatuaꞌ feeꞌ a. No taꞌo naa, basa atahori rita rae, hei Yesus Kristus atahorin. Huu naa, ara soꞌu rananaru Lamatualain. Te Eni manaseliꞌ! Ma naꞌena koasa fo toꞌu parendaꞌ nda namaꞌetu sa. Tebꞌe taꞌo naa! \s1 Hita hambu doidꞌosoꞌ, huu dadꞌi atahori Kristen \p \v 12 Toronoo susue nggare! Afiꞌ heran, mete ma hei hambu sosobꞌaꞌ-dodꞌouꞌ beran seli. Te naa fora nemehere mara. Afiꞌ duꞌa mae, akaꞌ mesaꞌ nggi mana hambu sosobꞌa onaꞌ naa. \v 13 Te rala mara bisa maꞌahee, huu ama hambu doidꞌosoꞌ onaꞌ Kristus o hambu doidꞌosoꞌ ena. No taꞌo naa, dei fo rala mara maꞌahee leleꞌ basa atahori hambu rita Kristus manaselin. \v 14 Leleꞌ atahori olaꞌ raꞌamuti nggi huu hei miꞌibꞌue mo Kristus, na hei onton, huu Lamatualain Dula-dalen manaseliꞌ a sia nggi. \v 15 Te mete ma hei musi hambu doidꞌoso, na, afiꞌ huu hei misa atahori, do, miminaꞌo, do, tao deꞌulakaꞌ, do, mana mii sardodꞌodꞌoo mo atahori laen ue-tataon. \v 16 Te mete ma atahori hambu sususaꞌ huu dadꞌi Kristus atahorin, ana nda parlu namedꞌa mamaet saa sa boe. Malole lenaꞌ ara koa-kio Lamatualain, huu sira dadꞌi atahori Kristen. \p \v 17 Fain losa ena fo atahori rataa sia Lamatualain matan. Ana paresaꞌ naꞌahuluꞌ atahori nara masodꞌan. De dudꞌuꞌa neuꞌ ena! Mete ma Ana paresaꞌ naꞌahuluꞌ hita atahori Kristen, na, taꞌo bee no atahori nda mana nau simbo Hara-lii Malolen sa? Tantu huku-doki nara beran lenaꞌ! \v 18 Te nenesuraꞌ sia Lamatuaꞌ Susura Meumaren oi, \q1 “Mete ma atahori mana nasodꞌa ndoos ra raeꞌ a nda hambu masoi-masodꞌaꞌ sa, \q2 na, taꞌo bee fai atahori nda mana tao-afiꞌ neu Lamatuaꞌ sa? \q2 Ma, taꞌo bee no atahori mana nasodꞌa noꞌa salaꞌ?”\x + \xo 4:18 \xt Dedꞌea Lasiꞌ 11:31\x* \p \v 19 Dadꞌi mete ma Lamatualain hela atahori nara hambu sususaꞌ tungga Lamatuaꞌ hihii-nanaun, na, ara bisa ramahere rae, dei fo Ana nanea se boe! Huu Eni mana tao nala se na. Eni o tao tungga saa fo Eni olaꞌ a. Huu Eni nanea se taꞌo naa, naa de ara feꞌe bisa tao ndoo-tetuꞌ a. \c 5 \s1 Nenoriꞌ soaꞌ neu mana nuni jamaꞌat ra \p \v 1 Naa, au mana nuni esa boe. Dalahulun, leleꞌ Kristus lemba-doi doidꞌoson, au ita no mata ngga. Mete ma basa atahori rita Lamatualain manaselin, na, au o nau ita no mata ngga dalaꞌ naa ra. Dadꞌi au nau fee nenoriꞌ neu mana nuni laen ra, taꞌo ia: \v 2 Hei onaꞌ manatadꞌa mana raꞌabꞌoi bibꞌi lombo nara. Dadꞌi ama musi mete-seꞌu malolole atahori fo Lamatuaꞌ fee neu nggi ena. Mete-seꞌu se no maloleꞌ. Afiꞌ mete-seꞌu huu naa hei ue-tatao mara, te huu hei hii tao taꞌo naa. Mete-seꞌu se tungga Lamatuaꞌ hihii-nanaun. Afiꞌ hiiꞌ a mia onton lenaꞌ-lenaꞌ, te ue-tao no manggate fo tulu-fali Lamatuaꞌ atahori nara.\x + \xo 5:2 \xt Yohanis 21:15-17\x* \v 3 Afiꞌ hiiꞌ a parenda leli, fo tao mimibꞌera atahori fo Lamatuaꞌ fee nggi mete-seꞌuꞌ ra. Te, ama musi dadꞌi conto maloleꞌ, fo mitudꞌu dalaꞌ fee se. \v 4 Yesus naa, onaꞌ Malangga Manatadꞌa. Mete ma Ana baliꞌ nema, Lamatualain nau fee nggadꞌi mara, huu hei mete-seꞌu atahori mara no maloleꞌ. Nggadꞌiꞌ naa, nda bisa nambalutu sa, te ana naꞌatataaꞌ nakandooꞌ a. \s1 Nenoriꞌ soaꞌ neu ana soruꞌ ra \p \v 5 Ana soruꞌ re! Hei o musi rena mana nuni jamaꞌat ra. Basa nggi afiꞌ soꞌu-soꞌuꞌ ao mara. Huu Lamatuaꞌ Susura Meumaren suraꞌ oi, \q1 “Lamatuaꞌ labꞌan atahori mana soꞌu-soꞌuꞌ ao nara, \q2 te Ana hiiꞌ a natudꞌu rala malolen neu atahori mana naloe-nadꞌae ralan.”\x + \xo 5:5 \xt Dedꞌea Lasiꞌ 3:34\x* \p \v 6 Naa de basa nggi musi misinedꞌa Lamatuaꞌ koasan, fo ama afiꞌ koao. Boe ma, doo-doo nandaa no fain, Lamatua nau koa nggi.\x + \xo 5:6 \xt Mateos 23:12; Lukas 14:11; 18:14\x* \v 7 Soꞌu rala mara fo hela Lamatuaꞌ mana mete-seꞌu basa dalaꞌ mana tao hei dudꞌuꞌa. Huu Ana fadꞌuli hei. \p \v 8 Besa-bꞌesa, o! Dudꞌuꞌa naruꞌ! Minea malolole te hita musun, naeni nitu ra malanggan, nae tao nalutu nggi. Ana nae odꞌo hendi nggi onaꞌ singa mana mamanasaꞌ sa nae sangga banda nanaan. \v 9 Te afiꞌ mimitau. Hei musi labꞌan nitu ra malanggan naa. Hei o musi miꞌitataaꞌ fo mimihere nakandoo neu Lamatuaꞌ. Huu hei mihine ena mae hei toronoo atahori mamahere mara sia bee-bꞌee sia raefafoꞌ ia o, musi hambu doidꞌosoꞌ onaꞌ hei boe. \v 10 Misinedꞌa te Lamatualain hii natudꞌu rala malolen neu nggita. Ana mana noꞌe nala nggi fo dadꞌi Eni atahorin, huu hei simbo mala Kristus ena. Naa de Ana nae soꞌu nananaru nggi, fo ama bisa misodꞌa mikindoo mo E. Te mete ma hei hambu mala doidꞌosoꞌ nda dooꞌ sa sia raefafoꞌ ia ena, na, Lamatuaꞌ nae tao nalole baliꞌ nggi. Ana nae tao manggate rala mara ma tao fee nggi miꞌitataaꞌ. Ana o naririi nggi sia fanderen manggateeꞌ. \v 11 Ata toꞌe fo basa koasa sia Lamatuaꞌ liman losa doo nduꞌu-dꞌoon. Tebꞌe! \s1 Petrus nateꞌe susuran \p \v 12 Silas\f + \fr 5:12 \ft Susura dedꞌea Yunani nae, Silvanus sia ia. Silvanus naa, Silas nara laen na. Baca dudꞌuin sia Dedꞌenuꞌ ra dudꞌuit na 15:22,40.\f* tulun au de suraꞌ susura eꞌekuꞌ ia. Eni, hita toronoo nemeheren, ma au lima ona ngga. Au unori nggi, fo ama miꞌitataaꞌ mihereꞌ, huu Lamatuaꞌ hiiꞌ a natudꞌu rala malolen nakandooꞌ a neu nggita. Dadꞌi ama musi mimbiriiꞌ mihere fo afiꞌ miꞌidꞌedꞌeaꞌ. \p \v 13 Atahori mamahereꞌ mana raꞌabꞌue sia kota Babel haitua haraꞌ sodꞌaꞌ-moleꞌ fee neu nggi boe. Lamatualain pili nala se, onaꞌ Ana pili nala nggi boe, \p Au ana ngga Markus o haitua hara sodꞌa-moleꞌ boe.\x + \xo 5:13 \xt Dedꞌenuꞌ ra Dudꞌuin 12:12, 25; 13:13; 15:37-39; Kolose 4:10; Filemon 24\x* \p \v 14 Mete ma hei mindaa, na, mitea se mendiꞌ iꞌidꞌu susueꞌ mana natudꞌu hei susue mara. \p Au nau fo basa hei mana mimihere neu Kristus bisa misodꞌa no mole-dame, ma neenee-linolino. \q2 Sodꞌa-moleꞌ, \q2 Petrus