\id TIT \h Titus \toc1 Paulus haitua susuraꞌ fee nonoon Titus fee nonoon Timotius \toc2 Titus \toc3 Tit \mt2 Paulus haitua susuraꞌ fee nonoon \mt1 Titus \c 1 \s1 Soda-moleꞌ \p \v 1-4 Titus au ana susuek! \p Susuraꞌ ia neme au mai, Paulus, fo Manetualain atan ma Yesus Kristus lahenda nadedenun. Ana nadenu au ela atetea lahenda fo Ana here na si a namahere nara. Ana nadenu au boe fo atudu eno roos, ela ara bubuluꞌ rasoda tuka Ria hihii-nanaun. No ria na Manetualain lahenda nara ramahehenaꞌ rae ara bisa hapu soda-moleꞌ manabasa taꞌa. Manetualain beita adu na dae-bafoꞌ ia, tehuu Ana helu memaꞌ nae, neuꞌ ko lahenda nara hapu soda-moleꞌ manabasa taꞌa. Ma tebe Ana ta dedea fufudiꞌ fa. Naraa no ledo-fain, Manetualain natudu ledo-ledo nae, Ana nau soi-tefa na lahenda remeꞌ sala-siko nara mai, ela ara bisa hapu soda-moleꞌ manabasa taꞌa. Boe ma, Ana pareta au fo uu tui-beka Tutui Malole Na neuꞌ basa lahenda rai basa mamanaꞌ ara. \p Titus! O sama leoꞌ au ana boki ka, nana huu o mo au sama-sama tamahere neuꞌ Kristus. De, au hule-haradoi neuꞌ Manetualain ita Aman ma Yesus Kristus Manasoi-manatefa, ela ratudu dale malole Nara neuꞌ o, fo masoda no tetu-temaꞌ, mole-dame, ma tesatei-tamadaleꞌ.\x + \xo 1:1-4 \xt 2 Korintus 8:23; Galatia 2:3; 2 Timotius 4:10\x* \s1 Atoran soaneuꞌ mauli-malaka saraniꞌ ara \p \v 5 Fai maꞌulu na au laꞌo ela o nai pulu Kreta a, ela o bisa ator ma hihii-nanauꞌ hida fo bei parluu nai na. Ma ela soꞌu ma lahenda fo naraa nauli-nalaka saraniꞌ ara rai sira esa-esa kotan. Bosoꞌ mafarene heni atoran fo au afada o laꞌeneuꞌ mauli-malaka sarani ara. Nae: \v 6 Maneniko nau soꞌu lahenda dadi mauli-malaka saraniꞌ, ria masoda na ta bole salaꞌ esa boeꞌ. Ana muste dite-tama no noi saoinaꞌ esaꞌ a. Lahenda ria ana nara boe muste ramahere neuꞌ Yesus Kristus. Bosoꞌ losa lahenda rae, anaꞌ nara tao nahuu-nalenaꞌ, ma lakabatuꞌ. \v 7 Mauli-malaka saraniꞌ ara ralalaꞌo Manetualain nonoi-tataon. De, ara muste rasoda no roo-tetuꞌ, ma ranuu nade malole. Bosoꞌ soꞌu lahenda; manakoaoꞌ, bauꞌnasa, manamafuꞌ, mahuu-malenaꞌ, ma lahenda fo tendetu doi-tali. \v 8 Lahenda fo dadi mauli-malaka saraniꞌ, ara muste rahiiꞌ sipoꞌ lahenda nai uma na no malole. Ara muste rahiiꞌ noi malole; muste balaroe-balanauꞌ, muste tuka noi roo na, muste dale malalao-malalafuꞌ, ma nauli natalolole ao-ina na. \v 9 Ara muste homu rahehere Manetualain Hara-dasin, fo fai maulu na ita tanori si. No ria na, ara bisa ratudu Ramatuaꞌ a eno roo na, fee lahenda fekeꞌ ma bisa tao ratetuꞌ nanori pepekoꞌ ara.\x + \xo 1:9 \xt 1 Timotius 3:2-7\x* \s1 Laꞌeneuꞌ lahenda fo nanori pepekoꞌ \p \v 10 Hapu lahenda dodouꞌ rahiiꞌ ralena laka neuꞌ nanori matetuꞌ a, dedea-nafada nara ta nanuu hu-pedaꞌ, ma rahiiꞌ noi napuputaꞌ a. Lena-lenaꞌ lahenda Yahudi ra rae, basa lahenda fo nau hapu sodaꞌ, sona ara muste sunat. \v 11 Ara pake sira nanori masala nara, fo hela reni kileobobokiꞌ ruma losaꞌ laꞌo ela Ramatuaꞌ a nanori-nafada roo-tetun. Lahenda rupa leo naꞌ ara saka noi doi-tali tuka eno napuputaꞌ! Masaꞌai si ela bosoꞌ ranori sala kokosen. \v 12 Fai esa boe ma, pulu Kreta lahenda nara mana nesimatan esa tui laꞌeneuꞌ asa, nae: \q1 “Lahenda Kreta ra bauꞌmaa, \q2 ara tendetuu, aomata nara seli, nonoi-tatao nara sama leoꞌ banda-manuꞌ!” \p \v 13 Tebe lahenda sira leo naꞌ! Huu ria na, o muste masaꞌai si no hara beraꞌ, ma hela mo faliꞌ lahenda fo nanatipu-nanadaiꞌ a ela matetea seluꞌ sira namahere nara neuꞌ Ramatuaꞌ a. \v 14 Leleꞌo si ela ara bosoꞌ ramanene selu lahenda Yahudi ra tutui tutura nara bali. Sira boe muste hahae tuka pareta neme lahenda fo tipa heni nanori matetuꞌ a. \p \v 15 Mafarene matalolole! Maneniko lahenda dale na malalao-malalafuꞌ, sona ta luli fa nana huu basa-basan malalao-malalafuꞌ. Tehuu lahenda dale makekeoꞌ ma ta namahere neuꞌ Ramatuaꞌ a, leo mae raluli rupaꞌ ara boe sosoa-raraaꞌ taꞌa. Nana huu sira dale nara ma duduꞌa-aꞌafin memaꞌ makekeoꞌ. \v 16 Ara manaku rae, sira ralelaꞌ Manetualain. Tehuu, sira masoda nara sama leoꞌ ta ralelaꞌ Ana. Sira masarole-masaraliꞌ. Iku a lahenda dale tadaluꞌ a! Ara ta nau tuka Manetualain hihii-nanaun. Bosoꞌ afi mae lahenda rupa leo naꞌ ara bisa tao malole! \c 2 \s1 Nanori roo-tetuꞌ a dadi neteꞌ neuꞌ masoda matetuꞌ a \p \v 1 Tehuu, Titus, o bosoꞌ sama leoꞌ sira, ee! O muste lea-nore si fo rasoda tuka Manetualain nanori roo-tetu na. \v 2 Mafada tou lasiꞌ ara, fo rasoda tuka atoran na, ranea nade malole nara, rasoda no balaroe-balanauꞌ. Ara muste homu rahere Manetualain nanori-nafada roo-tetu na ma ranenete tuka si. Sira boe muste sue-lai lahenda fekeꞌ ara. \p \v 3 Leoꞌ na boe neuꞌ ina lasiꞌ ara. Mafada si fo ranea ratalolole natuu-napadei nara, ma rasoda tuka noi Manetualain hihii-nanaun. Bosoꞌ dedea ramumulu lahenda fekeꞌ. Bosoꞌ lili-neꞌa noi ara-ralu. Tehuu ara musti ranori lahenda ra fo rasoda no malole. \v 4 No ria na, ara ranori ma ratudu eno malole neuꞌ ina murianaꞌ ara, ela sue-lai sao-ana nara. \v 5 Ara muste ranori si, fo rasoda balaroe-balanauꞌ, no makamoiꞌ, ator uma-loo nara no malole, hadaꞌ neuꞌ sao nara, ma fee sao nara rauli-ralaka uma-loo. Maneniko rasoda leo naꞌ, sona neuꞌ ko ta hapu lahenda dedea ramumulu Manetualain Hara-dasin. \p \v 6 Leoꞌ na boe, manori tou murianaꞌ ara, ela rasoda no balaroe-balanauꞌ. \p \v 7 Titus! O muste masoda matalolole, fo dadi natutuduꞌ esa soaneuꞌ lahenda fekeꞌ ara. O moi-tao hata ubeaꞌ a, muste tao ni no matetuꞌ, sama leoꞌ o manori lahenda ra boe. Boso mamiminaꞌ mo o nonoi-tataom. \v 8 Maneniko o manori lahenda, sona muste pake tutuu-tetende matea, ela lahenda ra ta hapu enoꞌ fo sale o. No ria na, lahenda fo soaꞌ ita a ara maeꞌ, nana huu ara ta hapu enoꞌ fo sale fee ita. \p \v 9 Manori lahenda ra ata nara, fo ramanene neuꞌ sira malakan sudi nai basa hihii-nanauꞌ, ma tao ramahoꞌo malaka nara dalen. Ara bosoꞌ rasisipo bafaꞌ roo malaka nara. \v 10 Ara ta bole ramanaꞌo malaka na hata-heton. Ara muste rasoda no roo-tetuꞌ, losa dadi reuꞌ malaka nara lahenda namaheheren. Maneniko lahenda fekeꞌ ara rararaaꞌ ata nara masoda leoꞌ na, roo basa-basan fo ita tanori-tafada ni a, tantu ara manaku rae, nanoriꞌ sira kahereꞌ naan seli. Huu fo ita tanori laꞌeneuꞌ Manetualain manasoi-manatefan. \p \v 11 Manetualain natudu dale malolen neuꞌ basa lahenda ra so, ma soi enoꞌ ela ara hapu popoꞌi-tatataꞌ remeꞌ naraka a mai. \v 12 Huu ria na, ita muste tuꞌu heni masodaꞌ fo ta malole ma basa hihii-nanau ao-paa tadaluꞌ ara. Ita tasoda nai dae-bafo besaꞌ ia, sona muste tanenete, ma tasoda no malalao-malalafuꞌ. Ita muste dite-tama tahere neuꞌ Manetualain. \v 13 Besaꞌ ia, ita tamahena tae, Yesus Kristus natafali mai no marela-masaꞌan! Ria dadi babati-papalaꞌ soaneuꞌ ita basa. Ria nana, ita Ramatua Marela-masaꞌan, Manasoi-manatefa. \v 14 Ana fee heni ao-ina na dadi neuꞌ tutunu-hohotuꞌ, ela soi-tefa na ita temeꞌ basa sala-siko ara mai. Ana tao na ita dadi teuꞌ Ria lahendan fo tasoda no dale malalao-malalafuꞌ, ma nau tao malole laꞌo naroo.\x + \xo 2:14 \xt Sosoda Iꞌio-oꞌoaꞌ ara 130:8; Kalua reme Masir 19:5; Tui Seluꞌ Laꞌe Neuꞌ Eno Sodaꞌ a 4:20; 7:6; 14:2; 1 Petrus 2:9\x* \p \v 15 Titus, manori-mafada basa ia ra neuꞌ lahenda kamahereꞌ ara. Fufuꞌa-aali si, ela ara tuka basa nanoriꞌ sira. Bea riꞌ tao salaꞌ, sona matudu fee si eno malole. Lahenda ta bole radadae o nana huu o manuu hak fo tao basa sira. \c 3 \s1 Lahenda kamahereꞌ ara masoda matetu na \p \v 1 Mafarereneꞌ fee lahenda kamahereꞌ ara, fo ramanene neuꞌ mana pareta ra, ro basa ei-lima nara. Ara muste tuka basa atoran ara boe. Muste sadia fo tao malole raroo. \v 2 Bosoꞌ popodeꞌ maa nara fo dedea ramumulu lahenda ra. Bosoꞌ rasisipo bafaꞌ, tehuu malole lenaꞌ rasoda balaroe-balanauꞌ neuꞌ basa lahenda ra. \p \v 3 Maꞌulu na, tepoꞌ fo ita beita talelaꞌ Ramatua Yesus, ita ta bubuluꞌ hata esa boeꞌ, ma mudaꞌ laesaꞌ hapu eedi-fufuleꞌ. Ita ta nau tamanene lahenda fekeꞌ a. Ita tasoda tuka noi hihii-nanau ao-paa rupaꞌ ara, tao tadaluꞌ neuꞌ lahenda fekeꞌ, ma eteꞌao ara esa no esa. \p \v 4 Leo mae ita masoda na nalulutuꞌ leoꞌ na boe, Manetualain ita manasoi-manatefan natudu susue Na, ma dale malole Na neuꞌ ita. \v 5 Ana fee poꞌi-tata na ita teme naraka mai, ta huu no ita nonoi-tatao malolen, tehuu no Ria susue-lalain neuꞌ ita. Ana sae-safe heni ita sala-sikon, pake Dula-dale Malalao-malalafuꞌ a fo tao nabeu ita masoda na, sama leoꞌ boki natafaliꞌ ita. \v 6 Manetualain naonda fee laesaꞌ Dula-dale Na neuꞌ ita namanoꞌu-namadai, huu no Yesus Kristus ita manasoi-manatefan nonoi-tataon. \v 7 Huu no Yesus dale malole Na, de Ana tao natetu ita nabua-naesa na to Manetualain, sama leoꞌ ama-anaꞌ. Huu ria na, de ita bubuluꞌ tae, neuꞌ ko hapu soda-moleꞌ manabasa taꞌa. Masodaꞌ ria dadi neuꞌ ita posaka na! \v 8 Hata fo au dedea ia memaꞌ tebe leoꞌ na. \p Hata fo au anori-afadan ia, neni oontoꞌ neuꞌ basa lahenda ra. De o muste fufuꞌa-aali lahenda ra, ela ara tuka matetuꞌ nanoriꞌ sira. Huu fo lahenda bea namahereꞌ neuꞌ Manetualain ana muste saka enoꞌ kokosen fo tao malole. \v 9 Bosoꞌ sososoꞌ leo hata papakeꞌ taꞌ, leo-leoꞌ: nasisipo bafaꞌ neuꞌ dedeaꞌ fo hu-pedan taꞌa, mareresiꞌ lalalaꞌ mo lahenda, matipa-toꞌa laꞌeneuꞌ emi tititi-nonosim bea riꞌ bau lena, ma mahuu-malena laꞌeneuꞌ Yahudi ra atoran hada nara. Basa sira sosoa-raraaꞌ taꞌa. Tutuꞌu hihiiꞌ ledo-fai! \v 10 Mu fee nanoriꞌ neuꞌ lahenda fo tao nabika-nabatiꞌ lahenda kamahereꞌ ara. Maneniko ana bei tao seluꞌ leo naꞌ, sona masaꞌain laiꞌ esa, laiꞌ dua. Maneniko ana bei tao naroo, sona bosoꞌ mabua-maesa moo ni bali. \v 11 Lahenda rupa leo naꞌ a duduꞌa-aafin ta natetu soꞌ. Ria nonoi-tataon riꞌ natudu basa lahenda ra ria sala-sikon. \s1 Paulus duiꞌ nateꞌe susura na \p \v 12 Au nau adenu Artemas do Tikikus, ela neti dama o nai pulu Kreta. Maneniko ana losa, sona o malale lai-lai mai dama au nai kota Nikopolis. Huu fo fai masufuꞌ ia, de au ahiiꞌ u leo nai na.\x + \xo 3:12 \xt Lahenda Nadedenuꞌ ara Tutuin 20:4; Efesus 6:21-22; Kolose 4:7-8; 2 Timotius 4:12\x* \v 13 O malelaꞌ, lahenda malela hohoro-lalaneꞌ fo nade Senas, no nonoon Apolos, hete? Ara nau leo dae dooꞌ reu. De, o tulu-fali si ela ara bosoꞌ toꞌa-taa hata esa nai eno.\x + \xo 3:13 \xt Lahenda Nadedenuꞌ ara Tutuin 18:24; 1 Korintus 16:12\x* \v 14 Lahenda fo tuka neuꞌ Ramatua Yesus, ara ta bole ratuuꞌ eke lima-ei nara. Ara muste ranori roi-tao malole, ma tulu-fali lahenda manatoꞌa-manataꞌ ara. No ria na, sira masoda nara ranuu sosoa-raraaꞌ. \p \v 15 Ami basa nai ia, haitua haraoe soda-moleꞌ neuꞌ o, Titus, ma neu ita nonoon fo sama-sama tamahere neuꞌ Ramatua Yesus. \p Au hule-haradoi, neuꞌ Ramatuaꞌ a fo natudu dale malole na neuꞌ emi basa. \q2 Noi ri naꞌ so, \q2 Paulus