\id ACT - Ramoaaina NT [rai] -Papua New Guinea 2006 (DBL 2014) 
\h Aapostolo 
\toc1 A kum Pinapaam anu ra kum Aapostolo 
\toc2 Aapostolo 
\toc3 Aap 
\mt2 A kum Pinapaam anu ra kum  
\mt1 Aapostolo  
\imt1 A pirpir kaapa muga  
\ip A buk mi, Lukaa i timui. I kakanaawa ungaai ma ra nuna mugaana buk baa i timui, a Koina Wewapua un Iesu Kaarisito. U ra buk Aapostolo daat baboi baa a Takado na Nion i wadekdek a kum naat na wawer kupi diat a warawaai ma ra Koina Wewapua un Iesu.  
\ip A buk mi i wewapua u ra lotu anun Kaarisito, baa i turpaai irong u ra papaar Iudaia ma namur i waan weraan u ra kum wanua raap u ra rakrakaan buaal. A kum mugaana te Kaarisito diat ko ra taara Iudaia ku. Diat nuki naa a lotu anun Kaarisito anundiat ku, naa wakir anu ra taara ingen kaai. Iaku namur God i waiaai naa anuna lotu anu ra taara raap (Aap 10). A kum te Kaarisito ko ra taara Iudaia diat nemi naa a kum te Kaarisito baa wakir a taara Iudaia, diat kaai diat a murmur a kum naagagon anu ra lotu Iudaia. A poko kikil ia raa naagagon baa diat nemi naa a taara ingen kaai diat a murmuri. Iaku baa diat ki ungaai un raa ngaala na kiwung diat naagagon paai naa raa kum naagagon ku a kum te Kaarisito baa wakir a taara Iudaia diat a murmuri (Aap 15).  
\ip Raa ngaala na utnaa baa a buk mi i pirpir uni, a pinapaam anu ra Takado na Nion, a nion God. A Takado na Nion i waan paat muga karom a taara na wawer anun Iesu u ra bung na Pentikos. A Takado na Nion ut i muga a nuknukindiat ma i taar a dekdek taan diat.  
\ip Un raa kum winawaan anun Paaulo Lukaa i waan ungaai mai (Aap 16:10-17; 20:5-21; 27:1–28:16).  
\iot A winawaan i ra buk Aapostolo:  
\io1 A tintinip na pirpir anun Iesu karom a kum naat na wawer (1:1-26)  
\io1 A kum naat na wawer diat warawaai inaanga Ierusalem (2:1–8:3)  
\io1 A kum naat na wawer diat warawaai irong Iudaia ma Samaaria (8:4–12:25)  
\io1 A mugaana winawaan anun Paaulo (13:1–14:28)  
\io1 A kiwung anu ra kum aapostolo inaanga Ierusalem (15:1-35)  
\io1 A weru winawaan anun Paaulo (15:36–18:22)  
\io1 A wetula winawaan anun Paaulo (18:23–21:16)  
\io1 Di wakarabus Paaulo inaanga Ierusalem (21:17–23:22)  
\io1 Paaulo i ki irong Kaaisaaria (23:23–26:52)  
\io1 Paaulo i waan urong Rom (27:1–28:30)  
\c 1  
\p
\v 1-3 Karom Tiopilo,  
\m U ra nung mugaana buk iaau timu a kum utnaa raap baa Iesu ia paam taai ma ia wer taa a taara uni u ra turpaai ra nuna pinapaam, tuk u ra bung baa God i lo paai unaanga u ra maawa. Namur taa ra nuna minaat, i waanwaan paat balet karom anuna kum aapostolo, ma a kum utnaa baa i paami i walingtatuna mului naa ia lalaaun balet ko ra minaat. 40 bung i ki paai balet min napia ma i waanwaan paat karom diat, ma i pirpir u ra mataanitu anun God. Ia wer taa anuna kum aapostolo ma ra dekdek i ra Takado na Nion, a kum aapostolo baa i pilak pa diat.  
\v 4 Un raa bung ko ra kum bungbung maa baa ia tur balet ko ra minaat diat ki ungaai u ra winangaan ma i turbaat diat naa, “Koku muaat waan kon Ierusalem, muaat a ki walaanga paa a Takado na Nion baa Tamaang i weweliman taau uni, baa iaau aa wapua ta muaat uni.  
\v 5 Ioaanes i baapitaaiso ma ra palaa, ma mi pa i welwelik ma a bung, baa din baapitaaiso muaat ma ra Takado na Nion.”   
\s1 Iesu i waan tato unaanga u ra maawa  
\p
\v 6 Baa a kum aapostolo diat ki ungaai ma Iesu, diat tiri lenbi, “Tadaaru, lelawaai, mi un taar taa balet a mataanitu karom miaat a taara Israael kupi miaat a ki laangalaanga ko ra mataanitu Rom?”\f + \fr 1:6 \ft U ra kum kilaala maa a taara Israael diat ki natudaangi ra mataanitu Rom. Diat nuki naa Iesu in uwia paa Rom ma diat a laangalaanga.\f*  
\v 7 I baalu diat naa, “Wakir a utnaa anumuaat kupi muaat a nunura a pakaana bung ma ra kilaala baa Tamaang ia naagagon taai kupi in taari uni.  
\v 8 Baa a Takado na Nion in ki un muaat, muaat a paam akoto a dekdek, ma a utnaa baa muaat baboi un iaau muaat a wewapua uni inaanga Ierusalem, ma u ra kum taamtaamaan raap irong u ra ru papaar Iudaia ma Samaaria, ma u ra rakrakaan buaal raap.”   
\p
\v 9 Baa i raap anuna pirpir, God i lo tato paai unaanga u ra maawa. Baa diat bababoi, a baakut i pulu baat paai ko ra mataandiat.   
\p
\v 10 Baa diat tatataada utbaai unaanga u ra baakut baa Iesu i waan kon diat, io, raa ru muaana baa diaar mong ma ra kum kabaang na maalu diaar tur paat kakaian naan diat.  
\v 11 Ma diaar piri naa, “Muaat a kum te Gaalilaia, kup aawa maa muaat turtur ma muaat tatataada unaanga u ra baakut? Iesu manaanga baa di aa lo paai kon muaat unaanga u ra maawa, in waan paat balet urin, lenutmi muaat babo wai i waan unaanga nate.”   
\s1 Maatiaas i kiaana wa Iudaas Iskaariot  
\p
\v 12 Io, a kum aapostolo diat waan talili balet unaanga Ierusalem ko ra taangaai di waatungi naa a Taangaai na Oliwa. I marawaai ku Ierusalem, welaar ma raa kilomita.  
\v 13 Baa diat waan paat inaanga Ierusalem, diat ruk u ra ruma ma diat ki u ra kukur ra ruma inaanga nate, baa diat ininep ma diat kiki uni. Bari diat maa diat ki ungaai matira: Petero, Ioaanes, Iaakobo, Aanderiaas, Pilipo, Tomaas, Baatolomaaio, Maataio, Iaakobo natun Aalipaaio, Simon raa ko ra kikil Silot, ma Iudaas, natun raa Iaakobo ingen.  
\v 14 Diat ungaai ma Maaria naan Iesu, ma ra kum tatein Iesu, ma raa kum tabuan kaai. Diat raap pa diat ngo ma ra niaaring u ra kum bungbung.   
\p
\v 15 Un raa bung naliwan taa ra kum bungbung maa, a kum tena nurnur diat ki u ra kiwung, diat raap diat welaar ma 120 diat. Petero i tur ma i piri naa,  
\v 16 “A kum tateng liklik, a pirpir anu ra Takado na Nion, baa Dewid i pirpir taau mai namuga utbaai u ra Buk Taabu, mi di aa paam ot paai. I pirpir un Iudaas ia baa i muga diat baa diat aal paa Iesu.  
\v 17 Ia raa kon miaat, ma i lo a tiniba ungaai ma miaat u ra pinapaam mi.”   
\p
\v 18 Iudaas i kul paa a pakaana pia ma ra maani ko ra nuna aakaina pinapaam baa i paami. Matira u ra nuna pia i puka pari, ma in balaana i tapuek naliwan, ma ra winwinaai na balaana i kalaa paat unataamaan.  
\v 19 Diat raap baa diat ki Ierusalem, diat walangoroi, ma diat waatung a pia maa u ra nundiat pirpir ma Aakeldaamaa, a kukuraaina, a pia na gaap.   
\p
\v 20 Petero i piri balet naa, “Di aa timtimu taai u ra Kum Kelekele anun Dewid naa,  
\q1 ‘Anuna ruma in kapkapaana,  
\q2 ma koku te i ki uni.’ \rq Kele 69:25\rq*  
\m Ma di timui kaai lenbi,  
\q1 ‘Te in kiaana wai u ra nuna pinapaam.’ \rq Kele 109:8\rq*   
\m
\v 21-22 Io, i koina baa daat a pilak paa ta muaana kupi ia kaai a tena wewapua kaapa ungaai ma daat un Iesu naa i tur balet ko ra minaat. I koina baa a muaana maa, te ut ko ra nundaat kikil, baa daat kiki ungaai ma Iesu. A muaana baa i ki ungaai ma daat turpaai baa Ioaanes i baapitaaiso tuk u ra bung baa di lo paa Iesu kon daat unaanga u ra maawa.”   
\p
\v 23 Ma diat waatung paat paa rudi: Iosep, di waatungi Baasaabaa, ma raa iaana kaai Iusto, diaar ma Maatiaas.  
\v 24 Ma diat aaraaring naa, “Tadaaru, u nunura a balaa ra taara raap, un waiaa miaat, woi mulu kon diaar mi u aa pilak paai,  
\v 25 kupi in lo a pinapaam na aapostolo, baa Iudaas ia maat paa koni ma ia waan kup a taamaan baa i welaar ma ra nuna aakaina mangamangaan.”  
\v 26 Ma diat paam a pinapaam na pipilak ma ra ruina waat, io, ina waat anun Maatiaas i waan paat. Ma diat luk ungaai paa Maatiaas karom a 11 a kum aapostolo.   
\c 2  
\s1 A winawaan paat anu ra Takado na Nion u ra bung na Pentikos  
\p
\v 1 Baa a bung na Pentikos i waan paat, a kum tena nurnur raap diat ki ungaai un raa ruma.  
\v 2 Ma a rurunga taanginaanga u ra maawa baa i welaar ma ra rurunga i ra ngaala na dadaip, i waan paat kakaian karom diat, ma i wateng paa a ruma maa diat ki uni.  
\v 3 Ma diat babo a kum utnaa diat welaar ma ra kum kupkup i ra nguan, diat waan werweraan ma diat ki nate un diat raaraa.  
\v 4 Io, diat raap diat teng ma ra Takado na Nion, ma diat turpaa pirpir ma ra kum aalawur mangaana pirpir baa a Takado na Nion i taar taai taan diat.   
\p
\v 5 Ma mongoro na te Iudaia kaai diat ki Ierusalem, diat a kum tena lotu taanga u ra kum taamtaamaan u ra rakrakaan buaal.  
\v 6 Baa diat walangoro a rurunga mi, diat kalaa paat ungaai, ma i laklagon a nuknukindiat uni, maa diat ut raaraa diat walangoro anundiat kum pirpir, baa a kum tena nurnur diat pirpir mai.  
\v 7 Ma diat raap diat kakaian ma diat nuknuk aakit u ra utnaa mi, ma diat piri naa, “Baboi, diat mi baa diat pirpir, a taara Gaalilaia raap ku!  
\v 8 Aawa kabina maa daat raap raaraa daat walangoro lele anundaat kum pirpir ut?  
\v 9 Daat a kum te Portoi, a kum te Medoi, a kum te Elaamitaai, ma daat taangirong Mesopotaamia, Iudaia, Kaapadokia, Ponto, Aasia,  
\v 10 Pirigia, Paampilaa ma Aaigipto. Daat taangirong u ra papaar Libia baa i marawaai Kirene, ma raa taara kon daat taangirong Rom. Daat a taara Iudaia ma raa taara kon daat baa diat ruk u ra lotu Iudaia.  
\v 11 Ma daat taanga Keretaa ma Aaraabia. Daat raap daat walangoro diat baa diat wewapua u ra kum ngaala na pinapaam anun God u ra nundaat kum pirpir.”  
\v 12 Ma diat raap diat kakaian, ma i laklagon a nuknukindiat, ma diat tiri wetwetalaai diat naa, “Aawa a kukuraai ra utnaa mi?”  
\v 13 Iaku raa taara diat tataur un diat, ma diat piri naa, “Diat inim a waain ma diat longlong uni.”   
\s1 A warawaai anun Petero  
\p
\v 14 Baa a taara diat laklagon lenmaa, Petero i tur ungaai ma a 11 aapostolo, ma i pirpir ma ra ina ngaala na ingaana karom a taara lenbi, “Muaat a taara Iudaia, ma muaat raap baa muaat ki Ierusalem, ang palaa a utnaa mi karom muaat, ma muaat a walangoro wakaaki.  
\v 15 Muaat piri naa diat inim alonglong pa diat. Iaku maa pate, maa i 9 na pakaana bung kubaai u ra malaana.  
\v 16 A utnaa mi muaat baboi, a propet Ioel ia pirpir taau uni namuga lenbi,   
\q1
\v 17 ‘God i piri naa:  
\q1 U ra kum tintinip na bung  
\q2 ang taar apari a Niong karom a taara raap.  
\q2 A kum natnatumuaat, in muaana ma ra in tabuan, diat a pirpir na propet.  
\q2 Anumuaat kum baarmaan diat a babo a kum binabo,  
\q2 ma anumuaat kum takaana diat a berono a kum beberon.   
\q1
\v 18 Io, u ra kum bungbung maa, ang taar a Niong karom diat kaai anung kum tultul na muaana ma anung kum tultul na tabuan,  
\q2 ma diat a pirpir na propet.   
\q1
\v 19 Ma ang waiaa taa a kum utnaa na kakaian inaanga u ra baakut,  
\q2 ma a kum wakilang napia u ra rakrakaan buaal,  
\q2 a kum utnaa lenbi, a gaap, ma ra nguan, ma a ngaala na tubal.   
\q1
\v 20 In mataana mage in baboto,  
\q2 ma ra kalaang in taar welaar ma ra gaap,  
\q2 ma namur a bung anu ra Tadaaru in waan paat,  
\q2 a ngaala na bung maa, a bung na minamaar.   
\q1
\v 21 Ma in lenbi, diat raap baa diat aaraaring karom a Tadaaru, in walaaun diat.’ \rq Ioel 2:28-32\rq*   
\p
\v 22 “A taara Israael, muaat a walangoro iaau. Ang wapua muaat un Iesu, a te Naasaret. Muaat ut muaat nunurai naa u ra dekdekin God i paam a kum utnaa na kakaian, ma ra kum dekdek na pinapaam ma ra kum wakilang. I paami naliwan karom muaat, kupi God in waiaai karom muaat naa ia ut i tula wai.  
\v 23 Di taar taa Iesu taa muaat, ma muaat ungaai ma ra aakaina taara muaat aak waati u ra bolo. God i nunura mugai naa a kum utnaa mi in waan paat welaar ma ia naagagon taai.  
\v 24 Namur God i watur paai balet, ma i lo wa a ngunungut na minaat koni, maa a minaat pa i paam akoto laar paai.  
\v 25 Dewid ia pir taai un Iesu naa,  
\q1 ‘Iaau nunurai naa a Tadaaru i ki karom iaau.  
\q2 Pang dader,  
\q2 maa i waraaut iaau.   
\q1
\v 26 In balaang i gaaia aakit, ma iaau pirpir ma ra gaaia,  
\q2 ma a paning pa in aaka takum.   
\q1
\v 27 Maa pa un maadek wa iaau u ra tung na minaat,  
\q2 ma pa un taar taa anum Gomgom na Tultul kupi in mareng.   
\q1
\v 28 U aa wer ta iaau u ra kum aakapi na lalaaun.  
\q2 Baa ang ki marawaai karom ui, un wateng iaau ma ra gaaia.’ \rq Kele 16:8-11\rq*   
\p
\v 29 “A kum tateng liklik, ang pirpir kaapa karom muaat un Dewid, a tabundaat taanga namuga. Ia maat ma di aa punang wai, ma anuna babaang na minaat kuri ut naan daat tuk mi.  
\v 30 Iaku Dewid ia a propet, ma i nunurai naa God ia weweliman taau karomi naa ia ut in waki taa te ko ra wuna taara anuna kupi in kiaanai u ra nuna kiki na king.  
\v 31 Dewid ia nunura muga a utnaa baa in waan paat, ma i pir a pirpir mi u ra lalaaun balet anun Kaarisito, baa pa di maadek wai u ra tung na minaat ma a panina pa i mareng.  
\v 32 Iesu ut maa, God i watur paai ko ra minaat, ma miaat raap miaat baboi ma miaat wewapua kaapa uni.  
\v 33 Ma di wangaala paai ma di waki taai u ra papaara ot na limaan God, ma God Tamaana i taar a Takado na Nion karomi welaar ma i weweliman taai, ma mi Iesu ia taar apari a utnaa mi baa muaat baboi ma muaat walangoroi.  
\v 34 Dewid pa i waan unaanga u ra maawa, iaku i piri lenbi,  
\q1 ‘A Tadaaru i piri taa ra nung Tadaaru,  
\q2 “Un ki u ra papaara ot na limaang,   
\q1
\v 35 tuk baa ang uwia paa anum kum ebaar  
\q2 kupi diat a ki natudaangi ra num naagagon.” ’\f + \fr 2:35 \ft “A Tadaaru” i pirpir un God, ma “nung Tadaaru” i pirpir un Iesu.\f* \rq Kele 110:1\rq*   
\p
\v 36 “Io, muaat a taara Israael raap muaat a nunura wakaaki, naa Iesu baa muaat aak waat taai u ra bolo, God ia waki taai kupi in Tadaaru ma in Kaarisito kaai.”   
\p
\v 37 Baa diat walangoro a pirpir mi, i go a balaandiat, ma diat tiri Petero ma ra kum aapostolo naa, “A kum tateimiaat, aawa miaat a paami?”  
\v 38 Petero i piri taan diat, “Muaat raap raaraa muaat a nukpuku, ma din baapitaaiso muaat u ra iaan Iesu Kaarisito, kupi din una wa anumuaat kum aakaina mangamangaan, ma din tabaara muaat ma ra Takado na Nion.  
\v 39 Maa a wetabaar mi baa God ia weweliman taau uni, in waan karom muaat, ma karom a kum natnatumuaat, ma karom diat utkaai baa diat ki irong welwelik. Ma in waan karom diat raap, baa a Tadaaru anundaat God in wataa pa diat karomi.”  
\v 40 Ma i watumaarang diat ma ra mongoro na pirpir utkaai ma i wadekdek diat naa, “Muaat a baboura muaat, ma muaat a waan ingen ko ra aakaina mangamangaan anu ra taaun taara mi.”  
\v 41 Io, diat baa diat taraam u ra pirpir anun Petero di baapitaaiso diat. Diat welaar ma 3,000 diat, ma di waatung ungaai diat ma ra kum tena nurnur.  
\v 42 Ma diat taar ta diat u ra wawer anu ra kum aapostolo, u ra kini ungaai ma ra maarmaari, ma u ra winangaan ungaai ma u ra niaaring.   
\s1 A kini ungaai anu ra kum tena nurnur  
\p
\v 43 A kum aapostolo diat paam mongoro na utnaa na kakaian, ma mongoro na wakilang kaai, ma a taara raap diat urur aakit karom God.  
\v 44 Ma a kum tena nurnur raap diat ki ungaai, ma a kum utnaa raap baa anundiat raaraa, diat nunurai naa anundiat raap ku.  
\v 45 Ma diat wiura anundiat kum pakpakaana pia ma ra nundiat kum ututnaa, ma ra maani koni diat weraanai karom a taara welaar ut ma ra nundiat niba.  
\v 46 Diat laana ki ungaai u ra ruma na wetabaar u ra kum bungbung raap. Diat wangaan ungaai u ra nundiat kum ruma ma ra gaaia, ma ra lingtatuna u ra balaandiat.  
\v 47 Ma diat pir walaawa paa God, ma a taara raap diat gaaia un diat. Ma u ra kum bungbung raap a Tadaaru i walaaun mongoro na taara, ma di waatung ungaai diat ma ra kum tena nurnur.   
\c 3  
\s1 Di walaangalaanga paa a muaana baa pa i waanwaan  
\p
\v 1 Raa bung Petero ma Ioaanes diaar waan unaanga u ra ruma na wetabaar, u ra pakaana bung na niaaring, un tuluina pakaana bung u ra maluraap.  
\v 2 A taara diat lo paa raa muaana baa pa i laana waanwaan, di buta paai lenutmaa. Ma u ra bungbung raap, diat wakwaki taai naa ra bonanaaka i ra ruma na wetabaar, baa di waatungi naa a Garaana Bonanaaka, kupi in aaraaring utnaa kon diat baa diat rukruk.  
\v 3 Ma baa i babo paa Petero ma Ioaanes baa diaar ruk, i aaring diaar kup ta utnaa.  
\v 4 Ma diaar babo takado karomi, ma Petero i piri naa, “Un babo mir!”  
\v 5 I taraam karom diaar, ma i ki walaang kup ta utnaa kon diaar.   
\p
\v 6 Ma Petero i piri naa, “Iaau pa ta maani, iaku mi ang tabaara ui ma ra utnaa baa anung. U ra iaan Iesu Kaarisito, a te Naasaret, un tur ma un waan!”  
\v 7 Ma Petero i paam paa a ot na limaana, i aal atur paai, ma a ru kakina diaar dekdek maut.  
\v 8 Ma i tur gagaa, ma i waanwaan maraagaam. Io, ditul ruk u ra ruma na wetabaar, ma i waan, i irirok ma i pir walaawa paa God.  
\v 9 Baa a taara raap diat baboi naa i waanwaan, ma i pir walaawa paa God,  
\v 10 diat kakaian aakit u ra utnaa mi di paami uni, maa diat nunurai naa ia ku baa i kiki, ma i aaraaring utnaa naa ra Garaana Bonanaaka.  
\v 11 Ma a muaana mi i paam akoto paa Petero ma Ioaanes, ma a taara raap diat kakaian aakit ma diat welulu ungaai karom ditul u ra baraada i ra ruma na wetabaar, baa di waatungi naa Baraada anun Solomon.   
\s1 Petero i warawaai u ra ruma na wetabaar  
\p
\v 12 Baa Petero i babo diat, i piri taan diat naa, “Muaat a taara Israael, aawa kabina baa muaat kakaian u ra utnaa mi ma muaat babo dekdek mir? Lelawaai, muaat nuki naa mir walaangalaanga paa a muaana mi ma ra dekdekimir ut, baa u ra koina magiraamir? Pate!  
\v 13 God ut i paami. A God anun Aabaraam ma Aaisaak ma Iaakob, a God anu ra nundaat wuna taara taanga namuga, i wangaala taa a iaan Iesu anuna tultul. Muaat taar taai kupi din aak dokoi, ma muaat weoro ku koni namataan Pilaato, baa i nemi naa in palaa wai.  
\v 14 Muaat weoro wa a Tena Gomgom ma a Tena Takado ma muaat aaring kupi din palaa taa a tena aakaak doko taara karom muaat.  
\v 15 Ma muaat aak doko wa Iesu, ia baa a kabi ra lalaaun, iaku God i watur paai balet ko ra minaat. Ma miaat, miaat baboi ma miaat wewapua kaapa uni.  
\v 16 U ra nurnur u ra iaan Iesu, di wadekdek paa a muaana mi baa muaat baboi, ma muaat nunurai. U ra nurnur u ra iaan Iesu di walaangalaanga paa a muaana mi namataamuaat raap.   
\p
\v 17 “A kum tateng liklik, iaau nunurai naa muaat ma ra numuaat kum mukmuga kaai muaat paam biaa ku a utnaa mi un Iesu, pa muaat nunurai aawa maa muaat paami.  
\v 18 Iaku u ra kum utnaa mi muaat paami, God i paam ot paa a kum utnaa baa ia pir taai namuga utbaai ma ra pirpir anu ra kum propet raap naa anuna Kaarisito in maat.  
\v 19 Io, muaat a nukpuku, ma muaat a waan karom God, kupi in una wa anumuaat kum aakaina mangamangaan.  
\v 20 Io, muaat a kariaana a koina lalaaun ko ra Tadaaru, ma in tula wa Kaarisito karom muaat, Iesu ia baa God ia pilak paai.  
\v 21 In ki inaanga u ra maawa, tuk u ra bung baa God in wamatakina balet a kum utnaa raap, baa ia pir taai namuga utbaai ma ra pirpir anu ra nuna kum gomgom na propet raap.  
\v 22 Maa Moses i piri naa, ‘A Tadaaru anumuaat God, in tula wa ta propet welaar ma iaau karom muaat, ko ra numuaat wuna taara ut, ma muaat a walangoro a kum utnaa raap baa in piri taa muaat.  
\v 23 Ma diat raap baa pa diat walangoro a propet maa, din kamaar wa diat ko ra taara anun God.’ \rq Naag 18:15, 18-19\rq*   
\p
\v 24 “Io, a kum propet raap baa diat wewapua u ra pirpir anun God, turpaai kon Saamuel, ma diat baa diat waan paat namur taana, diat wewapua muga u ra kum bungbung mi.  
\v 25 A pirpir anu ra kum propet anumuaat ku, ma a weweliman kaai baa God i weweliman taai karom anumuaat wuna taara taanga namuga, baa i piri karom Aabaraam naa, ‘Un tabum ang wadaan a kum wunwuna taara raap u ra rakrakaan buaal.’ \rq Tur 22:18\rq*   
\m
\v 26 Baa God i tula wa anuna Tultul, i tula muga wai karom muaat, kupi in ben puku muaat raap ko ra numuaat kum aakaina mangamangaan, ia maa muaat daan uni.”   
\c 4  
\s1 Petero ma Ioaanes diaar tur u ra naagagon  
\p
\v 1 Baa Petero ma Ioaanes diaar pipipir karom a taara, a kum tena wetabaar karom God, ma ra mukmuga anu ra kum tena baboura baa diat bababoura u ra ruma na wetabaar, ma ra kum Saadukaaio, diat waan karom diaar.  
\v 2 Diat kaankaan karom diaar, maa diaar wer a taara u ra lalaaun balet ko ra minaat, baa diaar warawaai un Iesu baa ia lalaaun balet.  
\v 3 Ma diat aal pa diaar ma diat waruk diaar u ra ruma na karabus, kupi diaar a ki tuk u ra bung namur, maa ia maluraap.  
\v 4 Iaku, mongoro baa diat walangoro a pirpir anun Petero ma Ioaanes, diat nurnur. Ma a niluluk i ra in muaana ku baa diat nurnur i welaar ma 5,000.   
\p
\v 5 Ma u ra bung namur taana, a kum mukmuga, ma ra taara na kiwung ma ra kum tena wawer u ra kum Naagagon, diat ki ungaai inaanga Ierusalem.  
\v 6 Diat ungaai ma Aanaas, a mukmuga na tena wetabaar karom God, ma a kum kakuna bi diat: Kaaiapaas, Ioaanes, Aaleksaander, ma raa taara kaai.  
\v 7 Di ben paa Petero ma Ioaanes ma diaar tur namataandiat ma diat tiri diaar naa, “Woi na mangaana dekdek, ma ra iaan woi, mi mur paam a utnaa mai mi?”   
\p
\v 8 Petero i teng ma ra Takado na Nion, ma i piri taan diat naa, “Muaat a kum mukmuga anu ra taara ma ra taara na kiwung kaai,  
\v 9 mi muaat tiri mir u ra koina pinapaam mir paami u ra muaana baa pa i waanwaan ma di walaangalaanga lelawaai paai.  
\v 10 Io, muaat ma ra taara Iudaia raap kaai, muaat a nunurai naa, a muaana mi baa i tur namuga taa muaat, di walaangalaanga paai u ra iaan Iesu Kaarisito a te Naasaret, ia baa muaat aak waat taai u ra bolo, ma God i watur paai balet ko ra minaat.   
\q1
\v 11 Ia ‘Ina waat baa muaat a kum tena paam ruma muaat pilak wai,  
\q1 Ia ut maa ina ngaatngaat na waat baa di paam a ruma mai.’ \rq Kele 118:22\rq*   
\m
\v 12 Pa te ingen in walaaun daat, ma pa ta iaan te kaai u ra rakrakaan buaal, baa God i taar taai karom daat a taara kupi din walaaun daat mai.”   
\p
\v 13 Diat nunurai naa Petero ma Ioaanes a ru muaana biaa ku ma pa diaar wawer paa un ta ngaala na wawer. Io, diat kakaian aakit un diaar baa diaar pirpir ma pa diaar burut. Ma diat nunurai naa namuga ditul weweur ut ma Iesu.  
\v 14 Iaku baa diat babo a muaana maa di walaangalaanga paai, i tur ungaai ma diaar, pa diat pet laar paai ma kupi diat a baalu diaar.  
\v 15 Diat tula ingen wa ditul kumun ko ra kiwung, io diat pirpir ungaai paa ma diat piri naa,  
\v 16 “Aawa daat a paami u ra ru muaana mi? Maa diaar aa paam wa raa ngaala na utnaa na kakaian, ma ia kaapa karom diat raap baa diat ki min Ierusalem. Io, daat a weoro ma lelawaai?  
\v 17 Daat a turbaat dekdek diaar, kupi koku balet ma diaar pirpir karom te u ra iaan Iesu, kaduk a pirpir mi in waan werweraan raap karom a taara raap.”   
\p
\v 18 Namur diat wataa pa diaar balet, ma diat turbaat diaar kupi koku balet ma diaar pirpir ma diaar wer ta taara u ra iaan Iesu.  
\v 19 Iaku Petero ma Ioaanes diaar baalu diat ku naa, “Lelawaai, i takado u ra mataan God baa mir a taraam karom muaat, ma karom God koku? Muaat ut muaat a baboi.  
\v 20 Iaku mir, pa mir a ngo laar paai ma ra pirpir u ra kum utnaa baa miaat aa babo taai, ma miaat aa walangoro taai.”   
\p
\v 21 Baa diat aa turbaat dekdek ta diaar, diat palaa wa diaar. Pa diat baat laar paa ta utnaa baa diat a um diaar uni, maa a taara diat pir walaawa paa God u ra utnaa na kakaian baa diaar aa paam taai.  
\v 22 Maa a muaana maa di paam taa a utnaa na kakaian uni ma ia laangalaanga, anuna kilaala na lalaaun i ngaala taan 40 kilaala.   
\s1 A kum tena nurnur diat aaraaring  
\p
\v 23 Baa di aa palaa wa Petero ma Ioaanes, diaar waan talili balet karom a kum teptepaandiaar, ma diaar wapua diat u ra kum utnaa raap baa a kum ngaala na tena wetabaar karom God ma ra kum mukmuga diat aa pir taai taan diaar.  
\v 24 Baa diat walangoroi, diat aaraaring ungaai karom God lenbi, “A Ngaala na Tadaaru, u waki a baakut, a rakrakaan buaal, a pakaana taai, ma ra kum ututnaa raap nabalaanditul.  
\v 25 Ma u taar wa a pirpir ma ra Takado na Nion karom tabumiaat Dewid anum tultul. Ma Dewid i piri lenbi,  
\q1 ‘Aawa kabina maa a kum taara baa wakir a taara Israael diat kaankaan aakit?  
\q1 Ma aawa kabina baa a kum taara diat wepaak na paam aakaina?  
\q2 Iaku anundiat wepaak i ling biaa ku.   
\q1
\v 26 A kum king taanga u ra rakrakaan buaal diat tur na wineium,  
\q2 ma ra kum mukmuga diat waan ungaai,  
\q2 kupi diat a baanaakaka a Tadaaru ma anuna Mesaia, ia baa i pilak paai.’ \rq Kele 2:1-2\rq*   
\m
\v 27 A lingtatuna baa Erodes ma Pontio Pilaato, ma ra kum taara baa wakir a taara Israael, ma ra kum taara Israael kaai, diat waan ungaai u ra taamaan mi kupi diat a baanaakaka anum Gomgom na Tultul Iesu, baa u pilak paai.  
\v 28 Baa diat paami lenmaa diat paam ot paa a kum utnaa baa namuga u aa waninaar taai u ra dekdekim ma u ra num nemnem kupi in waan paat.  
\v 29 Mi ut, Tadaaru un nuk paa anundiat kum dekdek na pirpir, ma un waraaut miaat anum kum tultul kupi koku miaat burut baa miaat a wewapua u ra num pirpir.  
\v 30 Ma un waraaut miaat ma ra dekdekim kupi a kum malaapaang diat a laangalaanga ma a kum utnaa na kakaian ma ra kum wakilang diat a waan paat u ra iaan Iesu anum Gomgom na Tultul.”   
\p
\v 31 Baa diat aa aaraaring paa, a ruma maa diat ki uni, i dadader, ma diat raap diat teng ma ra Takado na Nion, ma diat wewapua ma ra pirpir anun God, ma pa diat burut.   
\s1 A kum tena nurnur diat weraana anundiat kum utnaa  
\p
\v 32 A kum tena nurnur raap, i raa ku a nuknukindiat ma ra balaandiat, ma pa te kon diat i ung ta utnaa baa anuna ku. Diat ung ungaai a kum utnaa kupi anundiat raap.  
\v 33 A kum aapostolo diat wewapua ma ra ngaala na dekdek u ra lalaaun balet anu ra Tadaaru Iesu ko ra minaat baa diat aa babo taai. Ma a ngaala na maarmaari anun God i ki un diat raap.  
\v 34 Pa te kon diat i iba kup ta utnaa, maa diat baa anundiat kum pakpakaana pia ma diat kaai baa anundiat kum ruma diat wiura paa maani koni,  
\v 35 ma diat loi karom a kum aapostolo. Ma diat weraanai karom a taara welaar ut ma ra nundiat niba.   
\p
\v 36 Ma Iosep kaai, a muaana taanga u ra lolo Kipro, ia ko ra wuna taara Lewi, ma a kum aapostolo diat waatungi baa Baanaabaas, a kukuraaina naa Tena Warwadekdek.  
\v 37 Anuna raa pakaana pia i wiura paai, ma a maani koni i lo taai karom a kum aapostolo.   
\c 5  
\s1 Aanania ma Saapira  
\p
\v 1 Raa muaana a iaana Aanania, diaar ma ra nuna tabuan a iaana Saapira diaar wiura raa pakaana pia.  
\v 2 Ma diaar mulaaot ungaai kupi diaar a paam akoto raa kukur ra maani baa di aa kul taa a pia mai, ma raa kukur ra maani ku Aanania i loi karom a kum aapostolo.  
\v 3 Ma Petero i piri taana naa, “Aanania, lelawaai maa u mulaaot paa Saataan kupi in ruk u ra in balaam ma u waruga a Takado na Nion? Aawa kabina baa u walipa paa raa kukur ra maani baa di aa kul taa a pakaana pia mai?  
\v 4 Baa a pia i ki utbaai karom ui, anum ut, ma baa u wiurai, ui ut u naagagon a maani baa u wiura paai koni. Lelawaai maa u nuk paa a aakaina utnaa mi u ra in balaam? Wakir u waruga a taara, u waruga ut God.  
\v 5 Baa Aanania i walangoro a pirpir mi, i puka pari ma i maat. Ma diat raap baa diat walangoro wewapua uni diat burut aakit.  
\v 6 Ma a kum baarmaan diat waan paat, ma diat pulu paa a minaatina, diat lo apari, ma diat punang wai.   
\p
\v 7 Baa tula pakaana bung baat taa minaatin Aanania, anuna tabuan i ruk, pa i nunura a utnaa maa ia waan paat.  
\v 8 Ma Petero i piri taana naa, “Un wapua iaau, mi ut ia a maani raap baa mur wiura paai ko ra pakaana pia?” Ma i piri naa, “Maia, ma raa ut ia.”  
\v 9 Petero i piri taana naa “Lelawaai, mur ma ra num muaana mur aa wepaak paa kupi mur a walaar a Nio ra Tadaaru? Baboi, diat baa diat aa punang taa anum muaana, bari ku diat u ra bonanaaka, mi ut diat a lo apari ui bulung.”  
\v 10 Ia bulung i puka pari taau maut namuga naan Petero, ma i maat. Baa a kum baarmaan diat ruk, diat baboi naa ia maat, diat lo apari paa a minaatina, ma diat punang taai marawaai naa ra nuna muaana.  
\v 11 Ma a taara na nurnur raap diat burut aakit, ma diat raap kaai baa diat walangoro a kum utnaa mi.   
\s1 A kum wakilang ma ra kum utnaa na kakaian  
\p
\v 12 A kum aapostolo diat paam mongoro na wakilang ma mongoro na utnaa na kakaian naa ra taara. Ma a kum tena nurnur raap diat laana ki ungaai u ra baraada i ra ruma na wetabaar baa di waatungi naa Baraada anun Solomon.  
\v 13 A taara ingen diat burut kupi diat a ki ungaai ma diat, iaku pa diat pir aakaka diat, diat urur ut un diat.  
\v 14 Ma mongoro na taara balet, in tabuan ma ra kum muaana, diat nurnur maraagaam u ra Tadaaru, ma di luk ungaai diat ma ra taara na nurnur.  
\v 15 Baa a taara diat babo a pinapaam anu ra kum aapostolo, diat lo ta diat baa diat malaapaang ma di wainep ta diat u ra papaara aakapi u ra kum luwu na ininep ma u ra kum maat, kupi baa Petero in waan aakit diat, a malurina in waan nate un ta taara kon diat ma diat a laangalaanga.  
\v 16 Ma mongoro na taara aakit taangirong u ra kum taamtaamaan marawaai Ierusalem, diat waan paat. Diat lo a kum malaapaang ma diat baa a kum tabaraan diat baanaakaka diat, ma di walaangalaanga pa diat raap.   
\s1 A kum aapostolo diat tur u ra naagagon  
\p
\v 17 A mukmuga na tena wetabaar karom God, ma ra kum teptepaana ko ra kikil anu ra kum Saadukaaio, a nuknukindiat i aaka karom a kum aapostolo.  
\v 18 Io, diat aal pa diat, ma diat waruk wa diat u ra ruma na karabus.  
\v 19 Ma u ra marum, raa aangelo anu ra Tadaaru i paapa wa a kum balbalaat i ra ruma na karabus, ma i ben pari wa diat ma i piri naa,  
\v 20 “Muaat a waan, ma muaat a tur u ra ruma na wetabaar, ma muaat a wapua a taara u ra kum pirpir raap u ra matakina lalaaun mi.”  
\v 21 Ma a kum aapostolo diat taraam u ra pirpir maa. U ra malaana kinalik diat ruk u ra ruma na wetabaar ma diat wer a taara.  
\p Baa a mukmuga na tena wetabaar karom God i waan paat, ungaai ma ra kum teptepaana, diat wataa ungaai paa a taara na kiwung raap, a kum mukmuga anu ra taara Israael. Ma diat wetulaa urong u ra ruma na karabus kupi din ben paa a kum aapostolo.  
\v 22 Iaku baa a kum tena baboura baa diat bababoura u ra ruma na wetabaar diat waan, pa diat babo diat ma u ra ruma na karabus. Io, diat waan talili balet, ma diat piri naa,  
\v 23 “Baa miaat waan paat u ra ruma na karabus, miaat baboi naa di aa balbalaat adekdek taai, ma ra kum tena baboura diat tur ut u ra kum bonanaaka, iaku baa miaat paapa aarai, pa miaat babo diat ma.”   
\p
\v 24 Baa a mukmuga anu ra kum tena baboura ma ra kum ngaala na tena wetabaar karom God diat walangoro a pirpir mi, i laklagon a nuknukindiat uni, baa a kum aapostolo diat pari lelawaai.  
\v 25 Ma raa muaana i waan paat, ma i piri taan diat naa, “Baboi, a taara baa muaat waruk diat u ra karabus, kurong ma diat u ra ruma na wetabaar, ma diat wer a taara.”  
\v 26 Io, a kum tena baboura ma ra nundiat mukmuga diat ben paa a kum aapostolo. Diat ben wakaak pa diat ku, maa diat burutaana a taara, kaduk diat a duka diat.   
\p
\v 27 Baa diat aa ben paa a kum aapostolo, diat watur ta diat namataa ra taara na kiwung. Ma a mukmuga na tena wetabaar karom God i piri taan diat naa,  
\v 28 “Miaat aa turbaat ta muaat naa koku ma muaat wer a taara ma ra iaan Iesu. Iaku mi, a taamaan Ierusalem ia teng ma ra numuaat wawer, ma muaat nemi naa muaat a takuna miaat u ra gaapin Iesu.”   
\p
\v 29 Petero ma ra kum aapostolo diat baalui naa, “Miaat a taraam ut karom God, ma baa te i pir ta pirpir baa pa i welaar ma ra pirpir anun God pa miaat a taraam karomi.  
\v 30 A God anu ra nundaat wuna taara taanga namuga i watur paa balet Iesu, ia baa muaat aak dokoi, baa muaat aak waati u ra bolo.  
\v 31 Ia ut maa God i wangaala paai ma i waki u ra papaara ot na limaana, kupi in Ngaala na Mukmuga ma in Tena Walaaun, ma in paam aakapi kupi a taara Israael diat a nukpuku, ma din una wa anundiat kum aakaina mangamangaan.  
\v 32 Miaat babo a kum utnaa mi ma miaat wewapua uni, ma a Takado na Nion i walingtatuna anumiaat pirpir. A Takado na Nion, ia a wetabaar anun God karom diat baa diat tartaraam karomi.”   
\p
\v 33 Baa diat walangoro a pirpir mi, diat kaankaan aakit, ma diat nem na aak doko a kum aapostolo.  
\v 34 Iaku raa Parisaaio, a iaana Gamaaliel, a tena wawer u ra kum Naagagon, baa a taara raap diat rui, i tur u ra kiwung, ma i piri naa a kum aapostolo diat a pari paa kumun.  
\v 35 Ma i piri karom a taara na kiwung naa, “Muaat a taara Israael, muaat a nuknuk wakaak baa aawa muaat a paami karom a taara mi.  
\v 36 Raa kum kilaala namuga Toidaas i waan paat, ma i piri baa ia a ngaala, ma mongoro na taara, welaar ma 400 na taara duk, diat murmuri. Iaku baa di aak doko wai, diat raap baa diat murmuri diat waan weraan, ma i raap.  
\v 37 Namur taa ra muaana mi, raa bulung, Iudaas, a te Gaalilaia, i waan paat u ra kilaala na timu iang, ma i ben ingen paa ta taara kupi diat weium ma ra mataanitu, ma ia kaai i wirua, ma diat raap baa diat taraam karomi, di lu weraana wa diat.   
\p
\v 38 “Mi iaau piri taa muaat naa: Koku muaat paam ta utnaa un diat, muaat a palaa wa diat. Baa a utnaa mi diat paami i kabina paa ku ko ra taara, in raap ku.  
\v 39 Iaku baa i kabina paa ut kon God, muaat a gaana waraap wai. Kaduk namur in kaapa karom muaat naa muaat weium ut ma God.”   
\p
\v 40 Ma diat mulaaot u ra nuna pirpir, ma baa diat wataa paa balet a kum aapostolo, diat raapu tata diat, ma diat turbaat diat naa koku ma diat wewapua ma ra iaan Iesu. Ma namur diat palaa wa diat.  
\v 41 Ma a kum aapostolo diat pari ko ra kiwung, ma diat gaaia, maa God i babo diat baa diat koina kupi diat kariaana a wawirwir u ra iaan Iesu.  
\v 42 Ma u ra kum bungbung raap u ra ruma na wetabaar, ma u ra nundiat kum ruma, diat kanaawa a wawer ma ra warawaai kaai u ra Koina Wewapua baa Iesu ia a Kaarisito lingtatuna.   
\c 6  
\s1 Di pilak paa 7 na muaana kup a pinapaam na wetabaar  
\p
\v 1 U ra kum bungbung maa, a taara na wawer diat bure waanwaan. Diat kon ru mangaana taara, raa taara Iudaia baa diat pirpir ma ra pirpir Grik, ma raa taara Iudaia kaai baa diat pirpir ma ra pirpir Ebraaio. Diat baa diat pirpir ma ra pirpir Grik diat pirpir na uraai un diat baa diat pirpir ma ra pirpir Ebraaio. Diat piri naa, “Baa diat laana palau a kum walaa na tabuan ma ra utnaa u ra kum bungbung, diat waanwaan likaai wa ku a kum walaa na tabuan kon miaat.”  
\v 2 Io, 12 aapostolo diat wataa ungaai paa a taara na wawer raap, ma diat piri taan diat naa, “Pa i takado baa miaat a balaan maku u ra wetabaar ma ra utnaa na winangaan ma pa miaat a paam a pinapaam na wewapua ma ra pirpir anun God.  
\v 3 A kum tateimiaat, muaat a pilak paa ta 7 na koina muaana kon muaat, diat baa diat manaana ma diat teng ma ra Takado na Nion, kupi miaat a taar taa a pinapaam na wetabaar mi taan diat.  
\v 4 Ma miaat, miaat a balaan ku ma ra niaaring ma ra pinapaam na wewapua ma ra pirpir anun God.”   
\p
\v 5 Ma diat raap diat gaaia u ra pirpir mi. Io, diat pilak paa Stepaano, a muaana baa i teng ma ra nurnur ma ra Takado na Nion. Ma diat pilak paa kaai Pilipo, Porokorus, Nikaanor, Timon, Paarmenaa, ma Nikolaaos, a muaana taangirong Aantiokia baa wakir a te Iudaia iaku i laana lotu ungaai ma ra taara Iudaia.  
\v 6 Ma diat ben pa diat karom a kum aapostolo. Ma diat ung a kum limaandiat nate un diat, ma diat aaraaring.   
\p
\v 7 A pirpir anun God i waan werweraan, ma a taara na wawer diat bure waanwaan kaai inaanga Ierusalem. Ma mongoro na tena wetabaar karom God diat nurnur ma diat taraam u ra Koina Wewapua.   
\s1 Di takuna Stepaano  
\p
\v 8 Ma Stepaano i teng ma ra dekdek ma ra maarmaari anun God, ma i paam a kum ngaala na utnaa na kakaian, ma ra kum wakilang utkaai naliwan namataa ra taara.  
\v 9 Iaku raa taara Iudaia diat weolol na pirpir ma Stepaano. A taara mi ko ra ruma na lotu baa di waatungi naa Anu ra Taara na Laangalaanga. Diat taanga u ra ru taamaan Kirene ma Aaleksaanderia ma taangirong u ra ru papaar Kilikia ma Aasia.  
\v 10 Diat gaana baalbaalu taa anuna pirpir maa a Takado na Nion ut i taar a manaana taana.   
\p
\v 11 Ma diat wowo ino paa ta kum muaana, kupi diat a piri naa, “Miaat walangoro taai ut baa i pirpir aakaka un Moses ma un God kaai.”  
\v 12 Ma diat wakaankaan a kum mukmuga, ma ra kum tena wawer u ra kum Naagagon ma ra taara biaa kaai. Diat waan karom Stepaano, diat paam koto paai, ma diat beni kupi in tur namuga naa ra taara na kiwung.  
\v 13 Ma diat ben paa a taara baa diat a takunai ma ta kum warwaruga na pirpir, ma diat piri naa, “A muaana mi pa i ngo ma ra pirpir aakaka u ra nundaat gomgom na ruma na wetabaar ma u ra kum Naagagon kaai anun Moses.  
\v 14 Miaat walangoroi baa i piri naa Iesu, a te Naasaret, in reng wa a ruma mi, ma in kiaana wa a kum mangamangaan baa Moses ia wer ta daat uni.”   
\p
\v 15 Ma diat raap baa diat ki u ra kiwung diat babo dekdek Stepaano, ma diat baboi naa a mataana i welaar ma ra mataa ra aangelo.   
\c 7  
\s1 A warawaai anun Stepaano  
\p
\v 1 A mukmuga na tena wetabaar karom God i tiri Stepaano naa, “I lingtatuna ut a kum pirpir mi?”  
\v 2 Ma i baalui naa, “A kum tateng liklik, ma ra kum tamtamaang, muaat a walangoro iaau. A God na minamaar i waan paat karom tabundaat Aabaraam, baa i ki Mesopotaamia, ma pa i ki utbaai Aaraan.  
\v 3 Ma i piri taana naa, ‘Un waan ko ra num taamaan, ma ko ra kum kakum kaai, ma un waan kup a taamaan baa ang waiaa ta ui uni.’ \rq Tur 12:1\rq*   
\p
\v 4 “Ma i waan paa ko ra taamaan anu ra kum Kaaldea, ma i ki Aaraan. Baa tamaana ia maat, God i tula wai balet kup a taamaan mi, baa daat a kum taptabuna mi daat ki uni.  
\v 5 God pa i taar taa utbaai ta pakaana pia taana kupi anuna, baa ta naat na wanua lik maku. Pate mulu. Iaku i weweliman taai baa namur in taar taa a pia bi taana ma karom a kum taptabuna namur. U ra pakaana bung baa God i taar a weweliman mi, Aabaraam pa ta natuna utbaai.  
\v 6 Ma God i piri taana naa, ‘A kum taptabum namur taam diat a ki na waira u ra waira na taamaan, ma din aal pa diat kupi diat a papaam na karabus, ma din baanaakaka diat 400 na kilaala.  
\v 7 Ma ang naagagon a taara baa diat aal paa a kum taptabum kup a pinapaam na karabus. Ma namur diat baa diat papaam na karabus diat a pari ko ra taamaan maa ma diat a lotu karom iaau u ra taamaan mi.’ \rq Tur 15:13-14\rq*   
\m
\v 8 God i paam taa a kunubu ungaai ma Aabaraam. Ma a wakilang i ra kunubu maa a poko kikil. Aabaraam i wangaala Aaisaak, ma baa ia 8 na bung uni, Aabaraam i poko kikili. Namur Aaisaak i wangaala Iaakob, ma Iaakob i wangaala 12 a kum taptabundaat.   
\p
\v 9 “Ma a kum taptabundaat taanga namuga diat nuknuk aakaka karom Iosep, a teindiat, ma diat wiura wai kupi in papaam na wilawilaau irong Aaigipto. Iaku God i ki ungaai ut mai,  
\v 10 ma i walaaun paai ko ra kum utnaa baa i manongi. I taar a koina manaana taana, ma i waraauti kupi Paraao, a king taangirong Aaigipto, in gaaia uni. Io, Paraao i ung taai kupi in mukmuga u ra taamaan Aaigipto ma kupi in mukmuga kaai u ra ruma anun Paraao.   
\p
\v 11 “Ma a ngaala na minolo i waan paat irong Aaigipto raap, ma Kaanaan kaai, ma mongoro na utnaa i manong a taara ma pa ta utnaa na winangaan ara kum taptabundaat.  
\v 12 Baa Iaakob i nunurai naa a wit kurong Aaigipto, io, i tula wa a kum natnatuna, a kum taptabundaat, diat waan taangirong Kaanaan urong Aaigipto a mugaana pakaan.  
\v 13 Baa i weru winawaan anundiat, Iosep i wapua kaapa diat naa ia a teindiat. Ma Paraao kaai i kaapa maraagaam u ra kum tatein Iosep.  
\v 14 Iosep i wetulaa kup tamaana Iaakob diat ungaai ma ra kum taptabuna. Diat raap 75 diat.  
\v 15 Ma Iaakob ma ra kum taptabundaat diat waan ma diat ki irong Aaigipto. Namur Iaakob ma ra kum natnatuna diat maat marong.  
\v 16 Ma a kum kilaala namur di lo paa ururindiat ma di waruk diat u ra babaang na minaat irong Kaanaan u ra taamaan Sikem. A babaang na minaat maa Aabaraam i kul paai ko ra kum natnatun Aamor.   
\p
\v 17 “Baa ia marawaai waanwaan a pakaana bung baa God in paam ot paa anuna weweliman baa ia wapua taa Aabaraam uni, anundaat taara diat aa bure raap irong Aaigipto.  
\v 18 Ma raa matakina king i turpaai kupi in naagagon Aaigipto, ma pa i kaapa u ra pinapaam anun Iosep baa i paami namuga.  
\v 19 Ma i waruga taa anundaat taara, ma i baanaakaka diat, ma i naagagon taai kupi diat a ong wa a kum natnatundiat kupi diat a maat.   
\p
\v 20 “U ra kilaala maa di buta Moses uni. Ma ia raa koina naat aakit u ra mataan God, ma di babourai tula kalaang u ra ruma anun tamaana.  
\v 21 Baa di aa lo pari wai, natun Paraao, a tabuan, i lo paai, ma i wagua paai kupi natunalik.  
\v 22 Ma di wer Moses u ra kum mangaana manaana raap anu ra taara Aaigipto, ma ia raa dekdek na muaana u ra nuna kum pirpir ma u ra nuna kum pinapaam.   
\p
\v 23 “Baa Moses ia 40 kilaala na lalaaun anuna i nuki naa in waan ma in babo taa anuna taara Israael.  
\v 24 Baa i baboi baa raa te Aaigipto i um aakaka raa kon diat, i welulu karom diaar ma i babaalu koni, ma i aak doko wa a te Aaigipto.  
\v 25 Moses i nuki naa anuna taara diat a nunura lelei naa God i tula wai kupi in walaaun pa diat, iaku pa diat nunurai.   
\p
\v 26 “U ra bung namur taana, i babo balet raa rudi kon diat, baa diaar weium, ma Moses i nemi naa in wamaraam diaar, ma i piri taan diaar naa, ‘A ru muaana, mur ku. Lelawaai maa mur baanaakaka wetwetalaai mur?’  
\v 27 Ma ia baa i um aakaka tepaana i tul ingen wa Moses, ma i piri taana, ‘Woi maa i ung ta ui kupi anumiaat mukmuga, ma anumiaat tena naagagon?  
\v 28 U nemi naa un aak doko iaau, welaar ma nabung u aak doko wa a te Aaigipto naka?’ \rq Pin 2:14\rq*   
\m
\v 29 Baa Moses i walangoro a pirpir mi i welulu ino urong u ra taamaan Midian. U ra nuna kinkini na waira irong Midian i wangaala a ru natnatuna, a ru naat muaana.   
\p
\v 30 “Baa 40 kilaala ia raap u ra nuna kinkini irong Midian, raa aangelo i waan paat karomi naliwan u ra kupkup i ra in diwaai u ra bil na wanua marawaai a Taangaai Sinaai.  
\v 31 Baa Moses i baboi, i kakaian uni. Io, baa i waan marawaai kupi in babo wakaaki, i walangoro in ingaa ra Tadaaru i piri naa,  
\v 32 ‘Iaau a God anu ra kum taptabum taanga namuga, a God anun Aabaraam, Aaisaak ma Iaakob.’ \rq Pin 3:6\rq*  
\m Ma Moses i dadader, ma i burut kupi in baboi.  
\v 33 Ma a Tadaaru i piri taana, ‘Un palaa wa a ru su ko ra ru kakim, maa a pia mi u tur uni anung, i gomgom.  
\v 34 Iaau aa babo a kum ngunungut baa i manong anung taara baa diat ki irong Aaigipto, ma iaau aa walangoro anundiat tinaangi. Mi iaau aa waan pari, kupi ang walaangalaanga pa diat. Waan urin, ma ang tula wa ui urong Aaigipto.’ \rq Pin 3:5, 7-8, 10\rq*   
\p
\v 35 “Moses, ia baa diat pet lulu wai, ma ra nundiat pirpir naa, ‘Woi maa i ung ta ui kupi un mukmuga ma un tena naagagon?’, ia ut maa God i tula wai kupi in mukmuga ma in walaangalaanga a taara. God ut i tula wa Moses ma ra pirpir anu ra aangelo baa i waan paat karomi u ra in diwaai baa i kupkup.  
\v 36 Io, Moses i muga pari pa diat taangirong Aaigipto, i paam a kum utnaa na kakaian ma a kum wakilang irong Aaigipto ma irong u ra Taar na Taai, ma u ra bil na wanua kaai, welaar ma 40 kilaala.  
\v 37 Moses ut maa i pir taai taa ra taara Israael naa, ‘God in taar wa ta propet welaar ma iaau ko ra numuaat wuna taara ut.’ \rq Naag 18:15\rq*   
\m
\v 38 Moses i ki ungaai ma ra nundaat wuna taara taanga namuga, a taara Israael, ma i ki ungaai kaai ma ra aangelo baa i pirpir karomi u ra Taangaai Sinaai, ma i lo paa a pirpir na lalaaun ma i timu koto taai kup diat ma daat mi.   
\p
\v 39 “Iaku anundaat wuna taara taanga namuga pa diat nemi naa diat a taraam taan Moses. Diat tapuku maku koni u ra nuknukindiat, ma diat nuknuk talili balet urong Aaigipto.  
\v 40 Ma diat piri taan Aaron naa, ‘Un paam paa anundaat ta kum god kupi diat a muga daat, maa Moses, ia baa i muga pari pa daat taangirong Aaigipto, pa daat nunurai ma baa aawa kuraa ia waan paat uni.’ \rq Pin 32:1\rq*   
\m
\v 41 U ra pakaana bung maa, diat paam paa a taabataaba i ra naat na bulumakaau, ma diat gaaia u ra pinapaam na limaandiat ma diat wetabaar karomi.  
\v 42 Ma God i tapuku kon diat, ma i maadek wa diat kupi diat a lotu karom a kum naangnaang, welaar ma di aa timu taai u ra buk anu ra kum propet lenbi,  
\q1 ‘Muaat a taara Israael,  
\q2 40 kilaala baa muaat ki u ra bil na wanua  
\q2 pa muaat wetabaar karom iaau, ma pa muaat aak doko ta wewagua baa muaat a wetabaar mai karom iaau.   
\q1
\v 43 Muaat lolo a ruma na lotu anu ra warwaruga na god Molok,  
\q2 ma ra malalar i ra ina naangnaang anu ra numuaat warwaruga na god Repaan.  
\q2 A kum taabataaba mi muaat paam pa diat, kupi muaat a lotu karom diat.  
\q1 Io, ang rakaan wa muaat’ \rq Aamos 5:25-27\rq*  
\m ma muaat a waan likaai wa Baabilon ma urong aakit.   
\p
\v 44 “A ruma na sel maa i wapuaanai naa God i ki karom anundaat wuna taara taanga namuga. A ruma na sel maa kuraa ut i ki naan diat u ra bil. Di aa paam taai murmur a pirpir anun God karom Moses welaar ma ra malalar baa i babo taai.  
\v 45 Ma anundaat wuna taara taanga namuga diat taari karom a kum natnatundiat. Ma diat bulung diat lo waanawaanai baa Iosua i muga diat ma God i lu wa a taara ko ra kum taamtaamaan kupi anu ra taara Israael ma. Ma i taana matira tuk ut u ra kilaala anun Dewid,  
\v 46 ia baa God i nem aakiti. Ma Dewid i aaring God kupi in paam ta ruma, kupi a taara anun Iaakob diat a lotu uni.  
\v 47 A ruma maa Solomon i paami.  
\v 48 Iaku God a Ngaala Aakit pa i ki u ra kum ruma baa a taara diat paami, welaar ma ra propet i piri naa,   
\q1
\v 49 ‘A Tadaaru i piri: A maawa ia anung kiki na king,  
\q2 ma ra rakrakaan buaal a utnaa baa iaau ung a ru kaking nate uni.  
\q1 Io, lelawaai, i tale muaat baa muaat a paam ta ruma anung?  
\q2 Waiaa anung wanua na ningo?   
\q1
\v 50 Lelawaai, wakir iaau, iaau paam a kum utnaa raap mi?’” \rq Aais 66:1-2\rq*   
\p
\v 51 Ma Stepaano i piri taa ra taara na kiwung naa, “Muaat a kum tena wabulbul muaat, a balaamuaat i welwelik kon God ma ra talingaamuaat i tabanot. Muaat turbaat liklikina a Takado na Nion, welaar ma ra numuaat wuna taara taanga namuga diat paampaami.  
\v 52 Woi na kum propet maa anumuaat wuna taara taanga namuga pa diat baanaakaka diat? Diat aak doko diat, baa diat pirpir muga u ra winawaan paat urin anu ra Tena Takado, ia baa mi muaat wagu paai, ma muaat aak doko wai,  
\v 53 muaat baa muaat aa lo akoto a kum Naagagon baa kum aangelo diat taar taai karom muaat, iaku pa muaat murmuri.”   
\s1 Di duka doko Stepaano  
\p
\v 54 Baa a taara na kiwung diat walangoro a kum pirpir anun Stepaano, diat kaankaan aakit, ma diat karaat mum karomi.  
\v 55 Stepaano i teng ma ra Takado na Nion, ma i babo dekdek unaanga u ra maawa, ma i babo a minamaar anun God, ma Iesu kaai baa i tur taau u ra papaara ot na limaan God.  
\v 56 Ma i piri naa, “Iaau babo a maawa i tapaapa, ma Natu ra Muaana i tur taau u ra papaara ot na limaan God.”  
\v 57 Ma diat baar baati ma ra ngaala na ingaandiat, diat tong baat a talingaandiat, ma diat welulu baat paai.  
\v 58 Diat tul waanawaanai ko ra taamaan, ma diat dukai. Ma diat baa diat takuna Stepaano ma ra kum warwaruga na pirpir, diat palaa wa anundiat kum maalu baa diat burung baat anundiat minong mai ma diat ung taai naa ra ru kakin raa baarmaan a iaana Saul.  
\v 59 Baa kuraa utbaai diat dukdukai, Stepaano i aaraaring naa, “Tadaaru Iesu, un lo paa a niong.”  
\v 60 Ma i ki but keke unapia, ma i kulkulaai naa, “Tadaaru, koku u baalu aakaina mangamangaan bi diat paami.” Baa ia pir taai lenmi, i maat.   
\c 8  
\p
\v 1 Ma Saul i mulaaot kupi din aak doko Stepaano.  
\s1 Saul i baanaakaka a taara na nurnur  
\p U ra bung maa a taara diat turpaai kupi diat a wakadik a taara na nurnur inaanga Ierusalem, ma a taara na nurnur raap diat waan werweraan u ra ru papaar Iudaia ma Samaaria. Iaku maa a kum aapostolo pa diat waan, diat ki ut.  
\v 2 A kum dowot na tena lotu diat punang taa Stepaano, ma diat luan dekdeki.  
\v 3 Ma Saul i baanaakaka a taara na nurnur, i ruk u ra nundiat kum ruma, ma i aal paa a kum muaana ma ra in tabuan, ma i waruk diat u ra ruma na karabus.   
\s1 Di warawaai ma ra Koina Wewapua irong u ra papaar Samaaria  
\p
\v 4 Ma diat baa diat waan werweraan taanginaanga Ierusalem, diat warawaai ma ra Koina Wewapua u ra kum taamaan baa diat waan iaai.  
\v 5 Ma Pilipo i waan u ra ngaala na taamaan irong u ra papaar Samaaria, ma i warawaai un Kaarisito karom diat.  
\v 6 Ma baa a kor na taara diat walangoro a pirpir anun Pilipo, ma diat babo a kum utnaa na kakaian i paami, io, diat nem aakiti kupi diat a walangoro a kum utnaa baa i piri.  
\v 7 I lu irok wa kum tabaraan kon mongoro, ma a kum tabaraan maa, baa diat pari diat kulkulaai dekdek. Ma i walaangalaanga paa mongoro baa panpanindiat i maat, ma diat kaai baa pa diat pet laar paa a winawaan.  
\v 8 Ma a taara taanga u ra taamaan maa diat gaaia aakit.   
\s1 Simon a tena paam uraura  
\p
\v 9 Raa muaana taanga matira, a iaana Simon, a tena paam uraura, ma a taara Samaaria diat laana kakaian u ra kum utnaa baa i paampaami. Ma i pir wangaala aakit paai namataa ra taara.  
\v 10 Ma a taara raap, a kum tadaaru ma ra kum iba na taara, diat raap diat rui, ma diat piri uni naa, “A muaana mi i paam akoto a dekdekin God, a dekdek baa di waatungi naa a Ngaala Aakit.”  
\v 11 Ma diat laana walangoro wakaaki, maa taanga namuga utbaai, diat laana kakaian u ra nuna kum pinapaam na uraura.   
\p
\v 12 Iaku mi, in muaana ma in tabuan diat nurnur u ra Koina Wewapua baa Pilipo i warawaai mai, u ra mataanitu anun God, ma u ra iaan Iesu Kaarisito, ma di baapitaaiso diat.  
\v 13 Simon utkaai i nurnur, ma baa di aa baapitaaiso taai, i murmur liklikina Pilipo. Baa Simon i babo a kum wakilang ma ra kum utnaa na kakaian i paami, i kakaian aakit uni.   
\p
\v 14 A kum aapostolo baa diat ki Ierusalem, diat walangoroi naa a taara Samaaria kaai diat aa taraam u ra pirpir anun God, io, diat tula wa Petero ma Ioaanes karom diat.  
\v 15 Baa diaar waan paat, diaar aaraaring un diat kupi din tabaara diat ma ra Takado na Nion,  
\v 16 maa pa i ki utbaai un te kon diat, di baapitaaiso ta diat ku u ra iaa ra Tadaaru Iesu.  
\v 17 Ma Petero ma Ioaanes diaar ung a limaandiaar nate un diat ma di tabaara diat maraagaam ma ra Takado na Nion.   
\p
\v 18 Baa Simon i baboi baa di tabaara diat ma ra Takado na Nion baa a ru aapostolo diaar ung a limaandiaar nate u ra taara, i lo taa a maani karom diaar.  
\v 19 Ma i piri naa, “Mur a taar taa a dekdek maa taang, kupi baa iaau kaai ang ung a limaang nate un te, din tabaarai ma ra Takado na Nion.”  
\v 20 Ma Petero i piri taana naa, “Ui ma ra num maani mur a wirua, baa u nuki naa un kul a wetabaar anun God ma ra maani.  
\v 21 Pa num ta tiniba baa ta pakaana u ra utnaa mi, maa pa i takado in balaam namataan God.  
\v 22 Un nukpuku ko ra num aakaina mangamangaan mi, ma un aaraaring karom a Tadaaru, kaduk in maari ui ma pa in baalu aakaina nuknukim.  
\v 23 Maa iaau babo ui naa in balaam i teng ma ra aakaina nemnem, ma aakaina mangamangaan i wi akoto ui.”  
\v 24 Ma Simon i baalui naa, “Mur a aaraaring karom a Tadaaru un iaau kupi koku ta utnaa ko ra kum utnaa mi mur waatung taai, in waan paat un iaau.”   
\p
\v 25 Baa Petero ma Ioaanes diaar aa wewapua kaapa taau u ra kum utnaa baa a Tadaaru i paami, ma diaar aa warawaai taau ma ra nuna pirpir, diaar waan talili balet unaanga Ierusalem. Ma baa diaar waan, diaar warawaai waanwaan ma ra Koina Wewapua un mongoro na taamaan u ra papaar Samaaria.   
\s1 Pilipo diaar wetarom ma raa muaana a te Itiop  
\p
\v 26 A aangelo anu ra Tadaaru i piri taan Pilipo naa, “Un tur, ma un waan urong u ra mataana taubaar kup a aakapi taanga Ierusalem urong Gaasaa, a aakapi baa i waan nabuaal.”  
\v 27 Io, Pilipo i tur paa, ma i waan. Ma diaar wetarom ma raa muaana taangirong Itiop, a ngaala na tena baboura utnaa anu ra Kaandaake, a tabuan baa a mukmuga anu ra taara Itiop. A muaana mi i waan unaanga Ierusalem ma i lotu karom God.  
\v 28 Ma mi, i waan talili balet ma kup anuna taamaan, ma i ki u ra kiki na winawaan, ma i luk a buk anu ra propet Aaisaia.  
\v 29 Ma a Takado na Nion i piri taan Pilipo naa, “Un waan marawaai karom a kiki na winawaan mi, ma mur a weur waanwaan mai.”  
\v 30 Ma Pilipo i welulu karomi, ma i walangoro a muaana maa i lukluk a buk anu ra propet Aaisaia, ma i tiri naa, “Lelawaai, u kaapa ut u ra utnaa maa u lukluki?”  
\v 31 Ma i baalui naa, “Ang nunura lelawaai, baa pa te i pir palaai karom iaau?” Ma i aaring Pilipo kupi in kaa karomi ma diaar a ki ungaai.   
\p
\v 32 Bi ia, a kum pirpir na Buk Taabu maa i luki:  
\q1 “Di beni welaar ma ra sip,  
\q2 kupi din aak dokoi.  
\q1 Pa i pirpir,  
\q2 welaar ma ra naat na sip i tur wowowon karom ia baa i gelei.   
\q1
\v 33 Baa di pet awawirwir taai, pa di watakado a naagagon uni.  
\q1 Woi maa in pirpir u ra nuna kum naat, maa pa ta natuna?  
\q2 Maa i raap anuna lalaaun taanga min u ra rakrakaan buaal.” \rq Aais 53:7-8\rq*   
\p
\v 34 Ma a te Itiop i piri taan Pilipo naa, “Un wapua iaau, a propet i pir a pirpir mi un woi? Un ia ut, baa un te ingen?”  
\v 35 Ma Pilipo i turpaa papalaa karomi. I wapuai u ra Koina Wewapua un Iesu, turpaai ut u ra buk baa a te Itiop i luki.   
\p
\v 36-37 Baa diaar waan waanwaan u ra aakapi, diaar waan taau un raa daanim, ma a te Itiop i piri taan Pilipo lenbi, “Baboi, a daanim bi ia, aawa balet ma i turbaat iaau kupi koku di baapitaaiso iaau?”\f + \fr 8:36-37 \ft Raa kum tena manaana u ra Buk Taabu diat nuki naa raa kum pirpir kaai i ki u ra rina mi. I lenbi: \+it Ma Pilipo i piri taana naa, “Baa u nurnur ma ra in balaam raap, i koina ku kupi din paami.” Ma a te Itiop i baalui naa, “Iaau nurnur baa Iesu Kaarisito ia a Natun God.”\+it*\f*  
\v 38 Ma i turbaat a kiki na winawaan kupi in tur. Io, diaar waan pari kup a daanim ma Pilipo i baapitaaisoi.  
\v 39 Baa diaar waan tato ko ra daanim, a Nio ra Tadaaru i lo wa Pilipo. Ma a te Itiop pa i baboi balet ma. Io, a te Itiop i waan balet u ra nuna winawaan ma ra ngaala na gaaia u ra nuna lalaaun.  
\v 40 Ma Pilipo i baboi naa kurong ma ia u ra taamaan Aasoto. Ma baa i waan taanga matira, i warawaai waanwaan ma ra Koina Wewapua u ra kum taamtaamaan tuk ut irong Kaaisaaria.   
\c 9  
\s1 Saul i nukpuku  
\r (Aap 22:6-16; 26:12-18)  
\p
\v 1 U ra kum bung maa, Saul i nem aakiti kupi in aak doko a kum taara na wawer anu ra Tadaaru. I waan karom a mukmuga na tena wetabaar karom God,  
\v 2 ma i aaringi naa, “Un timu taa a kum buk baa ang loi urong kup a kum ruma na lotu irong Damaasko.” A kum buk mi di aa timu taai uni naa, baa ia baraata ta kum muaana ma ta kum tabuan baa diat murmur a Aakapi anun Kaarisito, in aal pa diat unaanga Ierusalem, kupi diat a karabus.   
\p
\v 3 Io, baa i waan, ma i marawaai Damaasko, a ngaala na kaapa taanginaanga u ra maawa i waan paat kakaian ma i baarabaara lili baat paai.  
\v 4 Ma i puka pari napia, ma i walangoro in ingaan raa i piri taana naa, “Saul, Saul, aawa kabina maa u baanaakaka iaau?”  
\v 5 Ma Saul i tiri naa, “Tadaaru, woi ui?” Ma i baalui naa, “Iaau Iesu baa u baanaakaka iaau.  
\v 6 Ma mi, un tur ma un waan paat urong Damaasko, ma din wapua ui u ra aawa baa un paami.”   
\p
\v 7 Ma a taara baa diat weur ungaai mai, diat kakaian ma diat burut ma pa diat pirpir laar paai, maa diat walangoro in ingaan raa, iaku maa pa diat baboi.  
\v 8 Ma Saul i tur taanga napia, ma baa i palaa ruin kiok mataana, pa i babo laar paa ma ta utnaa. Diat aal benbeni maku urong Damaasko.  
\v 9 Ma i ki matira tula bung, i pula ku, pa i wangaan ma pa i inim kaai.   
\p
\v 10 Ma raa ko ra taara na wawer, a iaana Aanania, i ki irong Damaasko. A Tadaaru i wataai u ra binabo naa, “Aanania!” Ma Aanania i baalui lenbi, “Tadaaru, mi ut iaau.”  
\v 11 Ma a Tadaaru i piri taana naa, “Un tur, ma un waan u ra aakapi, baa di waatungi naa Takado na Aakapi, ma un wetiri u ra ruma anun Iudaas kup Saul, a te Taaso, kurong i aaraaring.  
\v 12 Saul ia babo wa a muaana u ra binabo, a iaana Aanania, i ruk karomi, ma i ung a ru limaana nate uni kupi in babo balet.”  
\v 13 Ma Aanania i baalui naa, “Tadaaru, iaau aa walangoro a mongoro na pirpir u ra muaana maa, baa i baanbaanaakaka aakit anum gomgom na taara inaanga Ierusalem.  
\v 14 Ma a kum ngaala na tena wetabaar karom God diat mulaaot taai kupi in aal diat raap baa diat lotu u ra iaam. Ma mi ia waan paat min Damaasko.”  
\v 15 Ma a Tadaaru i piri taana naa, “Un waan ku, maa iaau aa pilak paai kupi ia anung tena pinapaam, in wewapua u ra iaang karom a kum taara baa wakir a taara Israael, karom a kum king, ma karom a taara Israael kaai.  
\v 16 Ma ang wapuai baa in kariaana a mongoro na kinadik u ra iaang.”   
\p
\v 17 Io, Aanania i waan, ma i ruk u ra ruma baa Saul i ki iaai. Ma i ung a ru limaana nate uni, ma i piri naa, “Tenglik Saul, a Tadaaru Iesu, ia baa i tur paat paa karom ui u ra aakapi baa u waan urin, ia ut mi i tula wa iaau urin kupi un babo balet, ma kupi un teng ma ra Takado na Nion.”  
\v 18 Ma raa utnaa baa i welaar ma ra kaawalaang na ian i katuk pari maut ko ra ruin kiok mataana, ma i babo balet. I tur ma di baapitaaisoi.  
\v 19 Baa ia wangaan paa, a panina i dekdek balet.  
\s1 Saul i warawaai irong Damaasko  
\p Saul i ki kinalik paa karom a taara na wawer irong Damaasko.  
\v 20 Ma i turpaai maut kupi in warawaai u ra kum ruma na lotu anu ra taara Iudaia. I warawaai un Iesu, baa ia a Natun God.  
\v 21 Ma diat raap baa diat walangoroi, diat kakaian uni ma diat piri naa, “Aai! Mi ut ia a muaana baa i aakaak doko diat baa diat lotu karom Iesu inaanga Ierusalem. Ma mi i waan paat urin kupi in aal paa bulung ta taara karom a kum ngaala na tena wetabaar karom God.”  
\v 22 Ma a warawaai anun Saul i dekdek ma i pir a kum utnaa baa i walingtatuna paai naa Iesu ia ut a Kaarisito. Ma a taara Iudaia baa diat ki Damaasko diat nuknuk aakit u ra nuna pirpir ma pa diat pet laar paai kupi diat a baalui.   
\p
\v 23 Baa ia raap mongoro na bung, a taara Iudaia diat wepaak kupi diat a aak doko Saul.  
\v 24 Iaku Saul ia nunurai naa diat wepaak kupi. U ra mage ma u ra marum diat bababo u ra kum bonanaaka i ra taamaan kup Saul, kupi diat a aak dokoi.  
\v 25 Ma anuna kum naat na wawer diat ben paai u ra marum, ma diat warira pari wai ma ra kaa u ra papaara liplip na waat baa di paam baat a taamaan mai. Io, i pari ma i welulu ino.   
\s1 Saul i ki inaanga Ierusalem  
\p
\v 26 Baa Saul ia waan paat inaanga Ierusalem, i walaari kupi in ki karom a taara na wawer, iaku diat raap diat burutaanai ku, ma pa diat nurnur uni naa ia kaai raa ko ra taara na wawer.  
\v 27 Iaku Baanaabaas i ben paai, ma diaar weur karom a kum aapostolo, ma i wapua diat naa, “Saul ia babo taa a Tadaaru, ma i pirpir mai u ra nuna winawaan urong Damaasko. Ma baa i ki Damaasko, i warawaai u ra iaan Iesu ma pa i burut.”  
\v 28 Diat nurnur maraagaam uni. Io, Saul i ki ungaai ma ra taara na nurnur inaanga Ierusalem, ma i waan taltalili naan diat, ma i pirpir maut u ra iaa ra Tadaaru, ma pa i burut.  
\v 29 I pirpir ma ra taara Iudaia baa diat pirpir Grik, ma i baalu anundiat kum tinir, iaku maa diat nem na aak dokoi.  
\v 30 Ma diat baa diat tatena liklik u ra nurnur, diat walangoroi. Io, diat beni urong Kaaisaaria, ma namur diat tula wai urong Taaso.   
\p
\v 31 Namur a taara na nurnur irong u ra kum taamtaamaan raap u ra tula papaar Iudaia, Gaalilaia ma Samaaria, diat ki na maalmaal. Ma a lotu i dekdek, ma diat ki ma ra urur karom a Tadaaru, ma a Takado na Nion i wadekdek diat, io a niluluk i ra taara na nurnur i tawa waanwaan.   
\s1 Petero i ki irong Lida ma Iope  
\p
\v 32 Baa Petero i waan waanwaan u ra kum taamtaamaan, i waan utkaai karom a taara anun God irong Lida.  
\v 33 Matira, i baraata paa raa muaana, a iaana Aaineaa, a panpanina i maat. Welaar ma 8 na kilaala i inep ku u ra baana.  
\v 34 Ma Petero i piri taana naa, “Aaineaa, Iesu Kaarisito i walaangalaanga pa ui. Un tur, ma un pipin paa a baam.” Ma i tur gagaa maut.  
\v 35 Ma diat raap baa diat ki u ra ru taamaan Lida ma Saaronaa, diat babo a muaana maa, ma diat nukpuku karom a Tadaaru.   
\p
\v 36 Raa tabuan ko ra taara na wawer i ki irong Iope, a iaana Taabita, di waatungi u ra pirpir Grik baa Dokaas. A tabuan mi, ia paam taa mongoro na koina pinapaam, ma a tena wetabaar karom a iba na taara.  
\v 37 U ra kum bungbung maa Petero i papaam irong Lida, Dokaas i malaapaang, ma i maat. Baa diat aa gi taai, diat wainep taai un raa kukur ra ruma nate.  
\v 38 Lida i ki marawaai ku Iope, ma baa a taara na wawer taanga Iope diat walangoroi naa Petero i ki irong Lida, diat tula wa ru muaana karomi ma diaar aaringi naa, “Maari miaat, un waan gagaa urin karom miaat.”   
\p
\v 39 Ma Petero i taraam ma ditul weur. Baa i waan paat, diat ben paai unaanga u ra kukur ra ruma nate. Ma a kum walaa na tabuan raap diat tur karomi ma diat taangtaangi. Ma diat waiaa taa a kum mulina ma ra kum maalu, baa Dokaas i ingit ta diat baa i lalaaun utbaai.  
\v 40 Petero i tula pari wa diat raap ko ra kukur ra ruma maa, i ki but keke taau, ma i aaraaring. I babo karom a tabuan maa i maat, i piri naa, “Taabita, un tur.” Io, Taabita i babo paat, ma baa i babo Petero, i ki maut.  
\v 41 Ma Petero i tulaa wa a limaana karomi, ma i aal atur paai. Ma i wataa paa a kum tena nurnur, ma ra kum walaa na tabuan, ma i tula taa Taabita taan diat baa ia lalaaun.  
\v 42 A utnaa mi i kaapa waanwaan ma diat raap diat nunurai irong Iope, ma mongoro diat nurnur karom a Tadaaru uni.  
\v 43 Petero i ki kinalik paa Iope karom raa muaana a iaana Simon, a tena paampaam utnaa ko ra pani ra wewagua.   
\c 10  
\s1 Konelio baa wakir a te Iudaia i wetulaa kup Petero  
\p
\v 1 Irong Kaaisaaria, raa muaana i ki, a iaana Konelio, ia raa mukmuga anun 100 na taara na wineium, diat ko ra ngaala na kikil na taara na wineium taangirong Itali.  
\v 2 Konelio ma diat raap baa diat ki u ra nuna ruma diat a kum dowot na tena lotu ma ra kum tena urur karom God. Konelio ia raa tena wetabaar karom a iba na taara, ma a bungbung raap i aaraaring karom God.   
\p
\v 3 Raa bung na maluraap u ra tuluina pakaana bung i babo a binabo. I babo kaapakaapa a aangelo anun God i waan paat karomi ma i wataai naa, “Konelio!”  
\v 4 Ma Konelio i babo dekdeki ma ra ngaala na bunurut, ma i tiri naa, “Tadaaru, aawa maa?” Ma a aangelo i piri taana naa, “Anum kum niaaring ma ra kum wetabaar diat waan unaanga karom God, ma diat tur welaar ma ra aaim namataana.  
\v 5 Mi ut un tula wa ta taara urong Iope, kupi diat a ben paa raa muaana, Simon, ia baa raa iaana kaai maa Petero.  
\v 6 Kuraa i ki naan mauraana Simon, ia baa a tena paampaam utnaa ko ra pani ra wewagua. Anuna ruma i tur marawaai nakono.”  
\v 7 Baa a aangelo maa i pirpir karomi ia waan, Konelio i wataa paa rudi ko ra nuna kum tultul, ma raa dowot na tena lotu ko ra nuna taara na wineium.  
\v 8 I wapua ditul u ra kum utnaa raap mi, ma i tula wa ditul urong Iope.   
\s1 A binabo anun Petero  
\p
\v 9 U ra bung namur taana ditul waan, ma u ra ngaala na mage baa ditul waan marawaai kup a taamaan Iope, Petero kaai i kaa tato unaanga nate u ra ruma, kupi in aaraaring.  
\v 10 Baa i aaraaring, i kariaana minolo ma i nem na winangaan. Ma baa di paamtagono utbaai a utnaa na winangaan, i babo a binabo.  
\v 11 I babo paa a maawa i tapaapa, ma raa utnaa i welaar ma ra ina ngaala na maalu, baa di paam paa waat na titina ma di taar apari karomi.  
\v 12 Naruma uni aalawur mangaana wewagua, diat baa diat waanwaan nate u ra pia ma diat baa diat kakakaa, ma ra kum pika kaai.  
\v 13 In ingaan raa i piri taan Petero naa, “Petero, un tur, un aak doko diat, ma un aan diat.”  
\v 14 Ma Petero i piri naa, “Tadaaru, pate mulu, pa iaau aan taa ta utnaa baa i dur namataam, baa i taabu karom miaat a taara Iudaia.”  
\v 15 Ma in ingaan raa i baalui balet naa, “A utnaa baa God ia wagomgom taai, koku u waatungi baa a dur na utnaa.”  
\v 16 A utnaa mi di paami welaar ma tula pakaan, ma di aal tato paai balet unaanga u ra maawa.   
\p
\v 17 Baa a nuknukin Petero i laklagon utbaai u ra kukuraai ra binabo mi, a tula muaana, baa Konelio i tula wa ditul, ditul aa wetiri paa a ruma anun Simon, ma mi ditul tur u ra bonanaaka.  
\v 18 Baa ditul wewataai ruk, ditul wetiri naa, “Simon a iaana kaai baa Petero kuraa ut matira?”  
\v 19 Baa Petero i nuknuk utbaai u ra binabo, a Takado na Nion i piri taana naa, “Walangoroi, tula muaana ditul baat kup ui.  
\v 20 Un tur, waan pari, koku u nuknuk mongmongoro, un waan ma muaat a weur, maa iaau ut iaau tula wa ditul urin.”  
\v 21 Io, Petero i pari karom ditul ma i piri naa, “Mi ut iaau maa mutul baatbaat kup iaau. Aawa maa mutul baat kup iaau uni?”  
\v 22 Ditul baalui naa, “Konelio, a mukmuga anun 100 na taara na wineium i tula wa mitul. Konelio ia raa tena takado ma a tena urur karom God, ma a taara Iudaia raap diat urur uni. A gomgom na aangelo anun God i wapua taai naa in wetulaa pa ui urong u ra nuna ruma, kupi in walangoro anum ta pirpir.”  
\v 23 Io, Petero i ben ruk pa ditul kupi ditul a inep paa.  
\s1 Petero i ki u ra ruma anun Konelio  
\p Baa i keke paat, Petero i tur ma diat waan, ma raa kum muaana baa diat tatena liklik u ra nurnur taanga Iope diat weur ungaai ma diat.  
\v 24 Baa Konelio ia nunurai naa diat a waan paat, i ben ungaai paa a kum kakuna, ma ra kum teptepaana, ma diat ki walaanga Petero. Ma baa ia raa bung baat taa winawaan anun Petero diat, diat waan paat irong Kaaisaaria.  
\v 25 Baa Petero i ruk, Konelio i waan baraatai, ma i puka pari taau ma ra urur naa ra ru kakina, ma i lotu karomi.  
\v 26 Ma Petero i aal atur paai, ma i piri naa, “Un tur, iaau kaai a muaana ku.”   
\p
\v 27 Baa diaar pirpir waanwaan, Petero i ruk taau u ra mongoro na taara kuraa diat aa ki ungaai.  
\v 28 Ma i piri taan diat naa, “Muaat nunurai naa i taabu u ra naagagon baa miaat a kum te Iudaia miaat a laa ungaai ma te baa wakir ko ra taara Iudaia, ma baa miaat a laumai kaai. Iaku mi God ia waiaa ta iaau naa koku iaau piri un te naa i dur namataan God, ma koku iaau nuki naa i taabu karom miaat baa miaat a laa ungaai mai.  
\v 29 Bi ia kabina baa pa iaau patut baa di wetulaa kup iaau urin. Io, mi ang tiri muaat: Aawa maa muaat wetulaa kup iaau uni?”   
\p
\v 30 Ma Konelio i baalui naa, “Ia waat na bung baat taa anung niaaring u ra nung ruma u ra pakaana bung lenmi, un tuluina pakaana bung u ra maluraap. Iaau babo raa muaana i mong ma ra maalu baa i baarabaara aakit, i waan paat kakaian karom iaau,  
\v 31 ma i piri, ‘Konelio, God ia walangoro anum niaaring, ma anum kum wetabaar raap karom a iba na taara ia nunurai.  
\v 32 Un wetulaa urong Iope, ma din ben paa Simon baa raa iaana kaai Petero. Kuraa i ki na waira naan Simon, a tena paampaam utnaa ko ra pani ra wewagua, baa i ki marawaai nakono.’   
\p
\v 33 “Io, iaau wetulaa gagaa maut kup ui. I koina aakit baa u waan urin. Io, kuri miaat raap miaat ki namataan God, kupi miaat a walangoro a pirpir raap baa a Tadaaru ia pir taai taam kupi un wapua miaat uni.”   
\s1 Petero i warawaai  
\p
\v 34 Ma Petero i piri, “Iaau nunura lingtatunai naa, a kum wuna taara raap diat welaar ku namataan God.  
\v 35 I gaaia u ra taara raap ko ra kum wuna taara, baa diat urur karomi ma diat paam a takado na mangamangaan.  
\v 36 Muaat nunurai naa God ia taar wa anuna pirpir karom a taara Israael. A pirpir mi, ia a Koina Wewapua u ra maalmaal kabina un Iesu Kaarisito, ia baa a Tadaaru anu ra taara raap.  
\v 37 Muaat nunura a kum ngaalangaala na utnaa baa i waan paat irong u ra kum taamtaamaan irong Israael, turpaai irong Gaalilaia namur taa ra baapitaaiso baa Ioaanes i warawaai uni.  
\v 38 Muaat nunurai naa God ia taar taa a Takado na Nion ma ra dekdek karom Iesu, a te Naasaret. Baa i waanwaan taltalili, i paampaam a koina pinapaam, ma i walaangalaanga pa diat, baa diat ki u ra naagagon anun Saataan. Iesu i paam a kum utnaa mi kabina maa God i ki ungaai mai.   
\p
\v 39 “Ma miaat a kum tena wewapua u ra kum utnaa raap baa miaat baboi naa i paampaami u ra kum taamtaamaan anumiaat a taara Iudaia, ma inaanga Ierusalem kaai. Ma ia baa di aak dokoi, baa di aak waati u ra bolo,  
\v 40 God i watur paai balet ko ra minaat u ra wetula bung, ma i waiaa taai karom a taara.  
\v 41 Wakir karom a taara raap, karom diat baa God ia pilak muga ta diat kupi diat a baboi ma diat a wewapua uni, miaat baa miaat wangaan ma miaat inim ungaai mai, baa i lalaaun paat balet ko ra minaat.  
\v 42 Ma i tula wa miaat, kupi miaat a warawaai ma miaat a wewapua karom a taara, naa ia ut maa God ia pilak paai kupi in tena naagagon anundiat baa diat lalaaun ma diat kaai baa diat aa maat.  
\v 43 Ma ra kum propet raap diat pirpir un Iesu, naa ia baa i nurnur uni, din una wa anuna kum aakaina mangamangaan u ra iaana.”   
\s1 A Takado na Nion i waan pari taau un diat baa wakir a taara Iudaia  
\p
\v 44 Baa Petero kuraa utbaai i pirpir u ra ruma anun Konelio, a Takado na Nion i waan pari taau un diat raap, baa diat walangoro a pirpir mi.  
\v 45 Ma ra kum tena nurnur ko ra taara Iudaia baa diat weur ma Petero, diat kakaian, baa God i taar utkaai a wetabaar na Takado na Nion karom a taara baa wakir a taara Iudaia.  
\v 46 Maa diat walangoro diat, baa diat pirpir ma ra aalawur mangaana pirpir, ma diat pir walaawa paa God.  
\v 47 Ma Petero i piri naa, “Pa te in turbaat laar pa diat mi ko ra palaa, kupi koku di baapitaaiso diat. Maa a Takado na Nion i ki un diat welaar ma i ki un daat.”  
\v 48 Io, i wetulaa kupi din baapitaaiso diat u ra iaan Iesu Kaarisito. Ma namur diat aaring Petero baa in ki kumun karom diat ta kabaana bung.   
\c 11  
\s1 Petero i wewapua kaapa u ra nuna pinapaam  
\p
\v 1 A kum aapostolo ma diat baa diat tatena liklik u ra nurnur baa diat ki Iudaia, diat walangoroi naa a taara kaai baa wakir a taara Iudaia diat aa nurnur u ra pirpir anun God.  
\v 2 Ma baa Petero i waan unaanga Ierusalem, a taara baa diat nemi naa a kum tena nurnur raap din poko kikil diat, diat wengangaar mai.  
\v 3 Diat piri taana naa, “U paam a utnaa baa i taabu karom daat a taara Iudaia, baa u ruk karom a taara baa pa di poko kikil diat, ma u wangaan ungaai ma diat.”   
\p
\v 4 Ma Petero i wapua kaapa diat u ra kum utnaa raap baa i waan paat, lenbi,  
\v 5 “Baa iaau ki u ra taamaan Iope, iaau aaraaring, ma iaau babo a binabo. Iaau babo raa utnaa i welaar ma ra ina ngaala na maalu baa di paam paa waat na titina ma di taar apari taanginaanga u ra maawa karom iaau.  
\v 6 Baa iaau babo naruma, iaau babo a kum wewagua, diat baa di laana wagua diat ma ra kum lomlomina, ma diat baa diat kakakaa, ma ra kum pika kaai.  
\v 7 Ma iaau walangoro in ingaan raa i piri taang naa, ‘Petero, un tur, un aak doko diat ma un aan diat.’  
\v 8 Ma iaau piri naa, ‘Tadaaru, pate mulu, pa iaau aan taa ta utnaa baa i dur namataam, baa i taabu karom miaat a taara Iudaia.’  
\v 9 Ma in ingaan raa taanginaanga u ra maawa i piri balet naa, ‘A utnaa baa God ia wagomgom taai, koku u waatungi baa a dur na utnaa.’  
\v 10 A utnaa mi di paami welaar ma tula pakaan, ma di aal tato paai balet unaanga u ra maawa.   
\p
\v 11 “U ra pakaana bung ut maa, tula muaana baa di tula wa ditul taangirong Kaaisaaria karom iaau, ditul waan paat u ra ruma baa miaat ki uni.  
\v 12 Ma ra Takado na Nion i wapua iaau kupi ang weur ma ditul, ma koku iaau nuknuk mongmongoro uni. Ma 6 na muaana kaai mi, baa miaat tatena liklik u ra nurnur miaat weur ma ditul urong Kaaisaaria ma miaat ruk u ra ruma anun Konelio.  
\v 13 Ma i wapua miaat naa i babo a aangelo i waan paat u ra nuna ruma ma i piri naa, ‘Un wetulaa urong Iope kupi din ben paa Simon, ia baa raa iaana kaai Petero.  
\v 14 Ma in wapua ui un ta kum pirpir baa in walaaun ui ungaai ma diat raap baa diat ki u ra num ruma.’  
\v 15 Baa iaau turpaa pirpir, a Takado na Nion i ki un diat, welaar ma i paami un daat namuga.  
\v 16 Ma iaau nuk paa a pirpir anu ra Tadaaru, baa i piri naa, ‘Ioaanes i baapitaaiso ma ra palaa, ma namur din baapitaaiso muaat ma ra Takado na Nion.’  
\v 17 God ia taar taa a wetabaar taan diat, welaar ma ia taar taai taan daat, baa daat nurnur u ra Tadaaru Iesu Kaarisito, ma woi na mangaana muaana iaau, baa ang turbaat God?”   
\p
\v 18 Baa diat walangoro a pirpir mi, diat ngo ko ra wengangaar, ma diat pir walaawa paa God lenbi, “God ia paam taa a aakapi kupi diat baa wakir a taara Iudaia kaai diat a nukpuku ma diat a lalaaun.”   
\s1 A Koina Wewapua i waan paat irong Aantiokia  
\p
\v 19 A taara na nurnur baa diat waan werweraan taanginaanga Ierusalem kabina baa a taara diat pet na bilbil un diat namur taa ra minaatin Stepaano, diat waan welwelik urong u ra papaar Ponikaa, a lolo Kipro, ma a taamaan Aantiokia. Diat wewapua ku karom a taara Iudaia u ra Koina Wewapua un Iesu.  
\v 20 Iaku raa taara ko ra taara na nurnur maa, a taara Kipro ma ra taara Kirene, diat waan paat irong Aantiokia ma diat wapua a taara baa wakir a taara Iudaia u ra Koina Wewapua u ra Tadaaru Iesu.  
\v 21 A dekdek i ra Tadaaru i ki un diat baa diat wewapua, ma mongoro aakit diat nurnur ma diat nukpuku karom a Tadaaru.   
\p
\v 22 Baa a taara na nurnur inaanga Ierusalem diat walangoro a pirpir mi, diat tula wa Baanaabaas urong Aantiokia.  
\v 23-24 Baanaabaas ia raa koina muaana, i teng ma ra Takado na Nion ma ra nurnur. Baa i waan paat ma i babo a maarmaari anun God baa i papaam un diat, i gaaia uni, ma i wadekdek diat raap kupi diat a tur dekdek u ra nurnur ma ra nundiat lalaaun raap karom a Tadaaru. Ma mongoro na taara diat nukpuku karom a Tadaaru.   
\p
\v 25 Namur Baanaabaas i waan bulung urong Taaso, kupi in baat kup Saul.  
\v 26 Baa ia baat paai, i ben paai urong Aantiokia. Raa kudulaana kilaala diaar ki ungaai ma ra taara na nurnur marong, ma diaar wer mongoro na taara. Talek u ra pakaana bung maa di waatung a taara na wawer irong Aantiokia naa a kum te Kaarisito.   
\p
\v 27 U ra kilaala maa, raa kum propet diat waan taanginaanga Ierusalem urong Aantiokia.  
\v 28 Raa kon diat, a iaana Aagabo, i tur, ma u ra dekdek i ra Takado na Nion i wewapua muga taau u ra ngaala na minolo baa in manong a kum taamtaamaan raap. A minolo mi i waan paat u ra kilaala baa Klaaudio i naagagon irong Rom.  
\v 29 Ma a taara na wawer diat naagagon paai naa diat raap raaraa diat a wetabaar welaar ma ra nundiat kum wuwuwung karom a kum taara na nurnur baa diat ki u ra papaar Iudaia.  
\v 30 Io, diat taar taai. Ma Baanaabaas ma Saul diaar loi karom a kum mukmuga ko ra lotu inaanga Ierusalem.   
\c 12  
\s1 Di waruk taa Petero u ra ruma na karabus  
\p
\v 1 U ra kum bungbung maa, king Erodes i baanaakaka raa taara ko ra taara na nurnur.  
\v 2 I wetulaa taau un Iaakobo, tein Ioaanes, kupi din aak doko wai ma ra in liwan na wineium.  
\v 3 Baa i baboi baa a taara Iudaia diat gaaia u ra minaatin Iaakobo, io, i aal paa bulung Petero un raa bung naliwan ko ra kum bungbung na lukaara na bred baa pa ta is uni.  
\v 4 Baa ia aal paa Petero, i waruk taai u ra ruma na karabus. Ma waat na kikil na taara na wineium diat babourai, waatdi un raaraa kikil. Erodes i nemi kupi in beni kupi din naagagoni namataa ra taara, baa a lukaara na waan likaai ia raap.  
\v 5 Baa Petero i ki u ra ruma na karabus, a kum taara na nurnur raap pa diat ngo ma ra niaaring karom God uni.   
\s1 A Tadaaru i walaaun paa Petero ko ra limaan Erodes  
\p
\v 6 U ra marum namuga taa ra bung baa Erodes in ben paa Petero kup a naagagon, Petero i inep taau naliwan naa ra ru tena wineium. Diat aa do taa a ru limaana ma ra sen. Ma raa kum tena wineium kaai diat tur u ra bonanaaka ma diat baboura a ruma na karabus.  
\v 7 A aangelo anu ra Tadaaru i waan paat kakaian karomi, ma a kaapa i baara nabalaa ra ruma na karabus. I raapu waangun Petero u ra titina, ma i piri taana naa, “Tur gagaa!” Ma ra sen i tapalaa ko ra ru limaana.  
\v 8 Ma a aangelo i piri balet taana, “Un mong paa, ma un ung paa anum ru su.” Ma i paami lenmaa. Ma a aangelo i piri balet taana naa, “Un burung baat pa ui ma ra num ina maalu, ma un murmur iaau.”  
\v 9 Ma Petero i pari, ma i murmuri. Petero i nuki naa a utnaa mi a aangelo i paami, wakir a lingtatunaina, i nuki naa i babo a binabo ku.  
\v 10 Diaar waan aakit wa a mugaana tena baboura, namur diaar waan aakit wa bulung a werudi, namur diaar waan paat u ra balbalaat na aaen, baa di parpari uni unataamaan. Baa diaar tur matira, a balbalaat i tapaapa ku, ma diaar pari. Baa diaar waan paat u ra wanua baa aakapi maa i waan weraan iaai, a aangelo i panaai maut koni.   
\p
\v 11 Baa nuknukin Petero i kaapa ma, i piri naa, “Iaau nunura lingtatunai naa a Tadaaru i tula wa anuna aangelo, ma ia walaaun pa iaau ko ra limaan Erodes, ma ko ra kum utnaa baa a taara Iudaia diat nem na paami un iaau.”   
\p
\v 12 Baa i nunura lelei naa ia laangalaanga, i waan kup a ruma anun Maaria, a naan Ioaanes baa raa iaana kaai Maarko. Mongoro diat, diat ki ungaai matira, ma diat aaraaring.  
\v 13 Baa Petero i pipidik u ra balbalaat, raa tultul na tauraara, a iaana Roda, i welulu kupi in babo a balbalaat.  
\v 14 Baa i walangoro lele paa in ingaan Petero, i gaaia, ma u ra nuna gaaia, pa i paapa ma, i welulu talili balet, ma i wapua diat naa, “Petero kuri maku i tur taau nabonanaaka.”  
\v 15 Ma diat piri taana, “U lawaai, u longlong?” Ma i worwor naa, “I lingtatuna ut, mi ut ia nataamaan.” Ma diat piri naa, “Kanaapi anuna aangelo ku duk maa.”  
\v 16 Iaku maa Petero i pipidik utbaai, ma baa diat paapa aarai, diat baboi maraagaam, ma diat kakaian uni.  
\v 17 Ma i turbaat diat ma ra limaana, kupi diat a ki wowowon, ma i wapua diat baa a Tadaaru i ben apari lelawaai paai ko ra ruma na karabus. Ma i piri naa, “Muaat a wapua Iaakobo ma diat baa daat tatena liklik u ra nurnur u ra utnaa mi.” Ma i waan kon diat kup raa taamaan ingen.   
\p
\v 18 Ma u ra malaana a kum tena wineium diat baat kup Petero ma a nuknukindiat i laklagon baa kuraa ma awaai.  
\v 19 Baa Erodes i walangoroi naa pa i ki ma u ra ruma na karabus, i wetulaa kupi diat a baat kupi. Iaku pa diat baat paai. Namur i naagagon a taara na wineium baa diat baboura u ra ruma na karabus, ma i wetulaa un diat baa din aak doko diat. Namur Erodes i waan taanga u ra papaar Iudaia urong Kaaisaaria, kupi in ki paa marong.   
\s1 Erodes i maat  
\p
\v 20 Ma Erodes i kaankaan karom a taara u ra ru taamaan Tiro ma Sidon. Ma a taara ko ra ru taamaan maa diat waan ungaai kupi diat a baboi. Ma diat a aaringi kup a maalmaal, maa anundiat ru taamaan diat lalaaun ku ma ra utnaa na winangaan ko ra papaar anu ra king Erodes. Diat wemaraam muga ma Blaasto, a ngaala na tena baboura anu ra king, ma i waraaut diat kupi diat a babo a king.  
\v 21 Io, u ra bung baa Erodes i kubu taai taan diat, i mong paa ma ra kum maalu na king, ma i ki taau u ra kiki na king, ma i pirpir karom a taara.  
\v 22 Ma a taara diat kulkulaai na gaaia, ma diat piri naa, “In ingaan raa god ut mi, ma wakir ia a muaana.”  
\v 23 U ra pakaana bung ut maa, a aangelo anu ra Tadaaru i umi, kabina maa pa i pir walaawa paa God, ma a kum kariuriu diat aan a panina, ma i maat.   
\p
\v 24 Ma a pirpir anun God i tawa, ma i waan werweraan un mongoro na taamaan.   
\p
\v 25 Baa Saul ma Baanaabaas diaar waraap anundiaar pinapaam inaanga Ierusalem, diaar waan talili balet urong Aantiokia. Diaar ben paa Ioaanes, ia baa a iaana kaai Maarko, ma ditul weur.   
\c 13  
\s1 Di pilak paa Baanaabaas ma Saul  
\p
\v 1 A kum propet ma a kum tena wawer taanga u ra taara na nurnur Aantiokia bi ia a kum iaandiat: Baanaabaas, Simion ia baa raa iaana kaai Niger, Lukio a te Kirene, Saul ma Maanaaen ia baa di wagua ungaai diaar ma Erodes a mukmuga.  
\v 2 Baa diat lotu karom a Tadaaru ma diat wawel, a Takado na Nion i piri naa, “Muaat a pilak taa Baanaabaas ma Saul kupi anung, kup a pinapaam baa iaau wataa pa diaar kupi.”  
\v 3 Io, diat aaraaring ma diat wawel, ma baa i raap, diat ung a kum limaandiat nate un diaar, ma diat tula wa diaar.   
\s1 A pinapaam anun Baanaabaas ma Saul irong Kipro  
\p
\v 4 A Takado na Nion i tula wa Baanaabaas ma Saul, ma diaar waan urong Seliokia, ma diaar kaa u ra paraau ma diaar waan urong u ra lolo Kipro.  
\v 5 Baa diaar waan paat irong Saalaami, diaar warawaai ma ra pirpir anun God, u ra kum ruma na lotu anu ra taara Iudaia. Ditul weur ma Ioaanes, anundiaar tena wewaraaut.   
\p
\v 6-8 Ma ditul waan taltalili u ra lolo raap maa, ma i tuk irong Paapo. A mukmuga ko ra lolo maa, a iaana maa Sergio Paaulo, ia raa koina muaana, a tena manaana, i wetulaa paa Baanaabaas ma Saul maa i nem na walangoro a pirpir anun God. Iaku raa tepaan Sergio Paaulo, a iaana Baariesu, i turbaat diaar. Ia raa te Iudaia, di waatungi baa Elimaa, a kukuraaina tena paam uraura. I nemi kupi in turbaat wa a mukmuga kupi koku i nurnur.  
\v 9 Ma Saul di waatungi kaai baa Paaulo, i teng ma ra Takado na Nion, ma i babo dekdek Elimaa,  
\v 10 ma i piri taana lenbi, “Ui a natun Saataan, ui a ebaar u ra kum takado na mangamangaan raap. Ui u teng ma ra kum aalawur mangaana warwaruga ma ra kum wawagu. Unaangaian maa un ngo ko ra num mangamangaan baa u puku liklik a takado na aakapi anu ra Tadaaru?  
\v 11 Mari ut a naagagon anu ra Tadaaru in waan paat karom ui, a mataam in pula iwan paa ut, ma pa un babo a kaapa i ra in mage.” Pakaana bung ut maa a gawul ma ra baboto i waan paat karomi, ma i paparaa taltalili kup te baa in paam paa limaana ma in beni.  
\v 12 Baa a mukmuga maa i babo a utnaa mi i waan paat, i nurnur, maa i kakaian u ra wawer u ra Tadaaru.   
\s1 Irong Aantiokia u ra papaar Pisidia  
\p
\v 13 Paaulo ma diaar baa diaar weur mai, ditul kaa u ra paraau taanga matira Paapo, ma ditul waan urong Perge, u ra papaar Paampilaa. Ma Ioaanes i waan paa kon diaar matira, ma i waan talili balet unaanga Ierusalem.  
\v 14 Paaulo ma Baanaabaas diaar tur paa balet taangirong Perge ma diaar waan paat irong Aantiokia u ra papaar Pisidia.\f + \fr 13:14 \ft A ru taamaan a iaandiaar Aantiokia. Raa u ra papaar Pisidia ma raa kaai u ra papaar Siria.\f* Ma u ra Bung Saabaat diaar ruk u ra ruma na lotu anu ra taara Iudaia, ma diaar ki.  
\v 15 Baa di aa luk taa a kum pirpir ko ra Buk na Naagagon anun Moses ma ra kum propet, a kum mukmuga ko ra ruma na lotu diat wetulaa karom diaar naa, “A ru tateimiaat, baa ta pirpir na wadekdek kuraa kupi mur a wapua a taara uni, mur a pirpir ku uni.”  
\v 16 Paaulo i tur, ma i turbaat diat ma ra limaana kupi diat a ki wowowon, ma i piri lenbi,  
\p “Muaat a taara Israael, ma muaat a taara ingen kaai baa muaat lotu karom God, muaat a walangoro iaau.  
\v 17 A God anumiaat a taara Israael i pilak paa a kum taptabumiaat, ma i wabure pa diat baa diat ki irong Aaigipto, ma i ben apari pa diat taangirong ma ra dekdekina.  
\v 18 Un 40 kilakilaala baa diat ki u ra bil na wanua i maadek wa anundiat kum mangamangaan.  
\v 19 Ma baa ia um wa 7 na wuna taara baa diat ki irong Kaanaan, namur i taar taa a pia Kaanaan kupi anundiat a taara Israael.  
\v 20 A kum utnaa raap mi di paami nabalaan 450 kilaala.  
\p “Namur God i ung taa ta kum tena naagagon kupi diat a muga diat, ma i tuk u ra propet Saamuel.  
\v 21 Namur diat aaring kup ta king, ma God i taar taa Saul karom diat ma Saul i naagagon diat 40 kilaala. Saul, a natun Kis, a muaana ko ra wuna taara Beniaamin.  
\v 22 Baa God ia rakaan wa Saul, namur i ung taa bulung Dewid kupi in king anundiat. Ma i piri uni naa, ‘Iaau babo Dewid natun Iese, a muaana mi i welaar ma ra nuknuking, ma in paam araap a kum utnaa baa iaau nemi.’   
\p
\v 23 “Ma ko ra wuna taara anun Dewid, God i taar wa a Tena Walaaun, Iesu, karom a taara Israael, welaar ma ra nuna weweliman.  
\v 24 Namuga taa ra winawaan paat anun Iesu, Ioaanes a Tena Baapitaaiso i warawaai karom a taara Israael raap u ra nukpuku ma ra baapitaaiso.  
\v 25 Baa marawaai ma nuna pinapaam in raap, i piri naa, ‘Muaat nuki naa iaau woi? Iaau wakir ia baa muaat kiki walaang kupi. Ia baa in murmur taang, i ngaala, ma iaau, iaau kinalik aakit taana.’   
\p
\v 26 “Muaat a kum tateng liklik, a kum wuna taara anun Aabaraam, ma muaat a taara ingen kaai baa muaat lotu karom God, di aa taar wa a pirpir na warwalaaun mi karom daat.  
\v 27 A taara baa diat ki Ierusalem, ungaai ma anundiat kum mukmuga, pa diat babo lelei naa Iesu ia a Tena Walaaun ma pa diat nunura lele a kum pirpir baa a kum propet diat aa timu taai, baa di lukluki u ra kum Bung Saabaat. Iaku baa diat mulaaot taa Iesu kupi in maat, diat paam ot paa a pirpir anu ra kum propet.  
\v 28 Pa diat baat paa ta aakaina baa Iesu in wirua uni, iaku diat aaring Pilaato kupi in taar taa Iesu kupi din aak dokoi.  
\v 29 Baa diat aa paam ot raap taa a kum pirpir baa diat aa timu taai uni, diat palaa apari wai ko ra bolo, ma diat wainep taai u ra babaang na minaat.  
\v 30 Iaku God i watur paai balet ko ra minaat.  
\v 31 Ma mongoro na bungbung, diat baa namuga diat weur mai taangirong Gaalilaia unaanga Ierusalem diat bababoi, ma mi diat wewapua uni karom a taara Israael.   
\p
\v 32 “Ma miaat wapua muaat u ra Koina Wewapua lenbi: A weweliman baa God ia taar taai karom anundaat wuna taara taanga namuga,  
\v 33 mi ia paam ot paai karom daat, baa i watur paa balet Iesu. Welaar ma di aa timu taai u ra weru Kelekele lenbi,  
\q1 ‘Ui a Natunglik,  
\q1 ma mi iaau Tamaam.’ \rq Kele 2:7\rq*   
\m
\v 34 God ia watur paa Iesu ko ra minaat, ma pa in waan talili balet ma kup a tung na minaat ma pa in mareng. Welaar ma God i piri lenbi,  
\q1 ‘A koina utnaa baa iaau weweliman taau uni karom Dewid,  
\q2 ang wadaan muaat mai.  
\q1 A utnaa mi i gomgom ma in waan paat lingtatuna ut.’ \rq Aais 55:3\rq*   
\m
\v 35 Ma ia pir taai kaai un raa Kelekele naa,  
\q1 ‘Pa un taar taa anum Gomgom na Tultul kupi in mareng.’ \rq Kele 16:10\rq*   
\p
\v 36 “Dewid i paam ot raap paa a nemnem anun God u ra nuna kum bungbung na lalaaun. Namur i maat, ma di punang taai ungaai ma ra kum taptabuna, ma a panina i mareng.  
\v 37 Iaku, ia baa God i watur paai ko ra minaat pa i mareng.   
\p
\v 38 “Lenmaa, a kum tateng liklik, miaat warawaai karom muaat lenbi: Muaat a nunurai naa Iesu i waan paat kupi in una wa anumuaat kum aakaina mangamangaan.  
\v 39 A kum Naagagon anun Moses pa i pet laar paai kupi in una wa anumuaat kum aakaina mangamangaan, kupi din waatung muaat naa a kum tena takado. Iaku, diat raap baa diat nurnur un Iesu, din waatung diat naa a kum tena takado.  
\v 40 Muaat a baboura muaat kaduk a kum utnaa baa a kum propet diat aa pirpir taau uni in ot ma un muaat. Diat piri naa,   
\q1
\v 41 ‘Baboi, muaat a kum tena pir abulbul,  
\q2 muaat a kakaian ma muaat a wirua,  
\q1 maa ang paam raa utnaa u ra numuaat kum bungbung na lalaaun.  
\q2 Baa te in wapua muaat u ra utnaa maa ang paami,  
\q1 pain muaat a nurnur ut uni.’” \rq Aab 1:5\rq*   
\p
\v 42 Baa Paaulo ma Baanaabaas diaar pari ko ra ruma na lotu, a taara diat aaring diaar naa u ra Bung Saabaat namur diaar a pirpir balet karom diat u ra kum utnaa mi.  
\v 43 Baa a taara diat waan weraan ko ra ruma na lotu, mongoro na te Iudaia ma diat kaai a taara ingen baa diat ruk u ra lotu Iudaia ma diat lotu ma ra lingtatuna, diat murmur Paaulo ma Baanaabaas. Diaar pirpir karom diat, ma diaar wadekdek diat, kupi diat a tur dekdek u ra maarmaari anun God.   
\p
\v 44 U ra Bung Saabaat baa diat aa kubu taai, marawaai baa diat raap taanga u ra taamaan maa diat waan paat ungaai, kupi diat a walangoro a pirpir anun God.  
\v 45 Baa a kum te Iudaia diat babo a kor na taara, a nuknukindiat i aaka karom Paaulo ma Baanaabaas, ma diat puku ku a kum pirpir baa Paaulo i pirpir uni, ma diat pir aakakai.  
\v 46 Iaku pa diaar burut baa diaar pirpir. Diaar piri naa, “Koina mir aa wapuaana muga taa a pirpir anun God taa muaat. Iaku baa pa muaat walangoroi ma baa muaat ut muaat pet baat pa muaat kupi koku muaat lo a lalaaun takum, io mi, mir a waan bulung karom a taara baa wakir a taara Iudaia.  
\v 47 Maa a Tadaaru, ia tula wa mir lenbi,  
\q1 ‘Iaau ung ta ui kupi ui a kaapa karom a taara baa wakir a taara Iudaia,  
\q1 kupi un lo a warwalaaun karom a taara u ra rakrakaan buaal raap.’” \rq Aais 49:6\rq*   
\p
\v 48 Ma baa a taara baa wakir a taara Iudaia diat walangoro a pirpir mi diat gaaia aakit, ma diat pir walaawa paa a pirpir anu ra Tadaaru. Ma diat baa di aa pilak pa diat kup a lalaaun takum, diat nurnur.   
\p
\v 49 Ma a pirpir anu ra Tadaaru i waan werweraan u ra papaar raap.  
\v 50 Iaku a kum te Iudaia, diat wapurpuruan a kum mukmuga na tabuan baa diat a kum tena urur karom God, ma a kum mukmuga na muaana kaai taanga u ra taamaan maa. Diat wakaankaan diat kupi diat a kaankaan karom Paaulo ma Baanaabaas, ma diat lu wa diaar ko ra nundiat papaar.  
\v 51 Ma diaar tataanga wa a kabu ko ra kakindiaar kupi a wakilang na watumaarang karom diat, ma diaar waan urong Ikonion.  
\v 52 Ma a taara na wawer irong Aantiokia diat teng ma ra gaaia, ma ra Takado na Nion.   
\c 14  
\s1 Irong Ikonion  
\p
\v 1 Paaulo ma Baanaabaas diaar ruk u ra ruma na lotu anu ra taara Iudaia irong Ikonion, welaar ma ra mangamangaan diaar laana paami u ra kum taamaan, ma diaar pirpir. Ma anundiaar pirpir i kaapa ma mongoro na taara, raa kum taara Iudaia ma raa taara kaai, diat nurnur uni.  
\v 2 Raa taara Iudaia baa pa diat nurnur, diat wakaankaan a balaan raa kum taara baa wakir a taara Iudaia, ma diat wakarangaap ta diat un diat baa diat tatena liklik u ra nurnur.  
\v 3 Paaulo ma Baanaabaas diaar ki iwan irong Ikonion, ma pa diaar burut, diaar dekdek ku ma ra pirpir u ra iaa ra Tadaaru. Ma a Tadaaru i walingtatuna anundiaar pirpir u ra nuna ngaala na maarmaari baa i taar a dekdek taan diaar kupi diaar a paam a kum utnaa na kakaian, ma ra kum wakilang mai.   
\p
\v 4 A taara taanga u ra taamaan maa diat tur weraan, raa taara diat tur ungaai ma ra taara Iudaia baa pa diat nurnur, ma raa taara diat tur ungaai ma ra ru aapostolo.  
\v 5 Raa taara Iudaia ma raa taara kaai baa wakir a taara Iudaia ma anundiat raa kum mukmuga, diat pirpir ungaai paa kupi diat a baanaakaka Paaulo ma Baanaabaas, ma kupi diat a duka doko diaar ma ra kum waat.  
\v 6 Baa Paaulo ma Baanaabaas diaar walangoroi, diaar waan ingen urong u ra papaar Likaaonia, kup a ru taamaan Listraa ma Derbi, ma raa kum taamtaamaan kaai baa diat ki marawaai.  
\v 7 Ma diaar warawaai ma ra Koina Wewapua karom diat matira.   
\s1 Irong Listraa  
\p
\v 8 Irong Listraa, raa muaana i ki, a ru kakina diaar maat. Di buta paai ut mai lenmaa, ma pa i pet laar paa a winawaan.  
\v 9 I walangoro Paaulo i pirpir. Ma Paaulo i babo takado karomi, ma i baboi naa a muaana maa i nurnur kupi din walaangalaanga paai.  
\v 10 Ma Paaulo i pirpir ma ra ina ngaala na ingaana karomi, “Un tur takado ma ra ru kakim.” Io, a muaana maa i tur gagaa maut ma i pet laar paai kupi in waan.   
\p
\v 11 Baa a kor na taara diat babo a utnaa mi Paaulo ia paam taai, diat pirpir dekdek ma ra pirpir Likaaonia lenbi, “A ru god diaar aa waan pari welaar ma ra ru mulina karom daat!”  
\v 12 Ma diat nuki naa Baanaabaas ia a god Sus ma Paaulo ia a god Ermes, kabina maa ia a tena pirpir un diaar.  
\v 13 A ruma na wetabaar anu ra god Sus i tur u ra papaara taamaan maa, ma a tena wetabaar karom god Sus i ben paa a kum bulumakaau kup a rukruk i ra taamaan, kupi diat a tuni welaar ma ra wetabaar karom Paaulo ma Baanaabaas. Ma i lo paa kaai a kum purpur baa di aa uk taai kupi diat a tabaara diaar mai.   
\p
\v 14 Baa a ru aapostolo maa diaar aa nunura paa a utnaa baa a taara diat nem na paami, diaar tapunuk ma diaar aal rabaana anundiaar raa kum maalu,\f + \fr 14:14 \ft A taara Israael diat laana aal rabaana anundiat kum maalu kupi diat a waiaai naa diat tapunuk aakit baa ta utnaa i aaka aakit.\f* ma diaar welulu naliwan taa ra taara, ma diaar pirpir ma ra ngaala na ingaandiaar naa,  
\v 15 “Muaat a taara, aawa kabina baa muaat paam a kum utnaa mi? Mir a ru muaana ku, mir welaar ku kaai ma muaat! Mir waan paat ku ma ra Koina Wewapua karom muaat, ma mir wapua muaat kupi muaat a waan ingen ko ra kum utnaa biaa ku mi baa muaat lotlotu karomi, kupi muaat a murmur a God baa i lalaaun. Ia baa i paam a maawa, a rakrakaan buaal, a pakaana taai, ma ra kum ututnaa raap nabalaanditul.  
\v 16 Namuga utbaai i maadek taa a kum wunwuna taara kupi diat a lalaaun welaar ma ra nundiat nemnem.  
\v 17 Iaku God pa i dumaana muaat, i waki taa a kum utnaa kupi muaat a nunurai naa ia ut maa a God. U ra nuna maarmaari i tabaara muaat ma ra baata taanginaanga u ra baakut, a kum diwaai diat wa u ra kalaang indiat ut, i tabaara muaat ma ra utnaa na winangaan, ma i wateng muaat ma ra gaaia.”  
\v 18 Diaar pir a pirpir mi, iaku a taara diat nemi ut naa diat a lotu karom diaar ma ra wetabaar baa di tun taai. Io, diaar ongor ma ra weturbaat karom diat tuk baa diat ngo.   
\p
\v 19 Namur raa kum te Iudaia diat waan paat taangirong Aantiokia ma Ikonion, diat aal puku paa a nuknuki ra kor na taara kon Paaulo ma Baanaabaas. Diat duka Paaulo ma ra kum waat, ma diat aal apari wai ko ra taamaan, maa diat nuki naa ia maat.  
\v 20 Baa a taara na wawer diat tur lili paai, i tur, ma i ruk balet u ra taamaan. U ra bung namur taana, diaar weur ma Baanaabaas urong Derbi.   
\s1 Diaar waan urong u ra ru papaar Pisidia ma Paampilaa  
\p
\v 21 Baa Paaulo ma Baanaabaas diaar aa warawaai paa ma ra Koina Wewapua irong Derbi ma diaar aa wer taa mongoro na taara kupi diat bulung a kum naat na wawer, diaar waan talili balet urong Listraa, Ikonion, ma Aantiokia.  
\v 22 Ma diaar wadekdek a taara na wawer ko ra tula taamaan maa, ma diaar pirpir na wewaraaut karom diat, kupi diat a tur dekdek u ra nundiat nurnur. Diaar piri naa, “Mongoro na utnaa in manong muga ta daat, namur maku daat a ruk u ra mataanitu anun God.”  
\v 23 Diaar pilak paa raa taara kupi diat a kum mukmuga anu ra taara na nurnur un raaraa taamaan. Diaar aaraaring ma diaar wawel, ma diaar taar ta diat karom a Tadaaru, ia baa diat nurnur uni.  
\v 24 Baa diaar aa waan paa u ra kum taamtaamaan u ra papaar Pisidia, namur diaar waan paat irong u ra papaar Paampilaa.  
\v 25 Baa diaar aa warawaai paa ma ra pirpir irong Perge, diaar waan urong Aataalia.   
\s1 Diaar waan talili balet urong Aantiokia u ra papaar Siria  
\p
\v 26 Baa diaar aa paam ot paa anundiaar pinapaam u ra kum taamtaamaan, diaar kaa u ra paraau taangirong Aataalia urong Aantiokia. Aantiokia a taamaan baa a kum tena nurnur diat taar ta diaar u ra maarmaari anun God, ma diat tula wa diaar kup a pinapaam mi.  
\v 27 Baa diaar waan paat, diaar wataa ungaai paa a taara na nurnur, ma diaar wapua diat u ra kum utnaa raap baa diaar paam ot paai ma ra dekdekin God. Diaar wapua diat kaai baa God ia paam aara a aakapi na nurnur karom a taara baa wakir a taara Iudaia.  
\v 28 Ma diaar ki iwan matira karom a taara na wawer.   
\c 15  
\s1 Diat kiwung inaanga Ierusalem  
\p
\v 1 Raa taara taanga Iudaia diat waan urong Aantiokia, ma diat wer diat baa diat tatena liklik u ra nurnur lenbi, “Baa pa di poko kikil a panimuaat welaar ma ra Naagagon anun Moses, pa din walaaun muaat.”  
\v 2 Ma Paaulo ma Baanaabaas diaar worwor dekdek ma diat. Io, a taara na nurnur diat pilak taa Paaulo ma Baanaabaas ma raa taara utkaai, kupi diat a waan unaanga Ierusalem karom a kum aapostolo ma ra kum mukmuga anu ra taara na nurnur, kupi diat a tiri diat u ra utnaa mi.   
\p
\v 3 A kum taara na nurnur diat tur tula wa Paaulo, Baanaabaas ma raa taara kaai, ma diat waan naliwan u ra ru papaar Ponikaa ma Samaaria. Baa diat waan diat wewapua waanwaan karom a kum tena nurnur u ra kum taamtaamaan, u ra taara baa wakir a taara Iudaia naa diat aa nukpuku. Ma diat baa diat tatena liklik u ra nurnur, diat gaaia aakit baa diat walangoroi.  
\v 4 Baa diat waan paat inaanga Ierusalem, a kum taara na nurnur ma ra kum aapostolo ma ra kum mukmuga anu ra taara na nurnur diat wagaaia pa diat. Ma diaar wapua diat u ra kum utnaa baa diaar paam ot paai ma ra dekdekin God.   
\p
\v 5 Raa kum Parisaaio baa diat nurnur un Iesu, diat tur ma diat piri naa, “I takado ut kupi din poko kikil a taara baa wakir a taara Iudaia baa diat nukpuku. Ma din wer diat kupi diat a murmur a kum Naagagon anun Moses.”   
\p
\v 6 A kum aapostolo ma ra kum mukmuga diat kiwung kupi diat a nuknuk wakaak u ra utnaa mi.  
\v 7 Baa diat aa pirpir iwan paa uni, Petero i tur ma i piri taan diat lenbi, “A kum tateng liklik, muaat nunurai naa namuga, God i pilak pa iaau kon muaat, kupi ang warawaai ma ra Koina Wewapua karom diat baa wakir a taara Iudaia, kupi diat a walangoroi ma diat a nurnur uni.  
\v 8 Ma God, ia baa i nunura a nuknuki ra taara raap, i waiaai karom daat naa i gaaia karom diat baa wakir a taara Iudaia, baa i taar a Takado na Nion karom diat welaar ma i taari karom daat.  
\v 9 Anuna pinapaam karom daat ma karom diat pa i raaungaana, i wagomgom diat kaai kabina maa diat nurnur.  
\v 10 Aawa kabina baa muaat nem na walaar God, baa muaat taar taa a mawaat na nilalo mi karom a taara na wawer baa muaat piri naa diat a murmur a kum Naagagon anun Moses? Anundaat wuna taara taanga namuga pa diat pet laar paai kupi diat a murmuri, ma daat kaai mi pa daat pet laar paai.  
\v 11 Iaku daat nurnur baa din walaaun daat kabina u ra maarmaari anu ra nundaat Tadaaru Iesu, lenutkaai maa karom diat.”   
\p
\v 12 Ma a taara raap u ra kiwung maa diat ki wowowon taau ku. Diat walangoro Paaulo ma Baanaabaas, diaar wewapua u ra kum wakilang ma ra kum utnaa na kakaian diaar paami ma ra dekdekin God karom a kum taara baa wakir a taara Iudaia.  
\v 13 Baa diaar aa ngo ko ra pirpir, Iaakobo i piri naa, “A kum tateng liklik, muaat a walangoro iaau.  
\v 14 Simon i wapua daat u ra mugaana pakaan baa God i maari diat baa wakir a taara Iudaia ma i ben paa raa taara kon diat kupi diat anuna taara ut.  
\v 15 A utnaa mi God i paami i welaar ma ra pirpir anu ra kum propet. Di aa timu taai lenbi,   
\q1
\v 16 ‘Namur taana, ang waan talili balet,  
\q2 ma ang paam balet a ruma anun Dewid, baa ia tareng.  
\q1 Ma ang watur paa balet a ruma baa i taripu,  
\q2 ma ang paam wakaaki balet.   
\q1
\v 17-18 Ma a taara ingen kaai,  
\q2 a kum taara baa wakir a taara Iudaia,  
\q1 diat a nukpuku karom a Tadaaru,  
\q2 diat baa iaau aa wataa pa diat baa anung.  
\q1 A Tadaaru ia pir taai lenbi,  
\q2 ia pirpir kaapa u ra kum utnaa mi’ \rq Aamos 9:11-12\rq*  
\q2 namnamuga utbaai.   
\p
\v 19 “Io, a nuknuking i lenbi, koku daat wapurpuruan a kum taara baa wakir a taara Iudaia, baa diat tapuku karom God.  
\v 20 Din paami ku lenbi, daat a timu a buk karom diat, ma daat a wapua diat naa koku diat murmur a kum Naagagon raap anun Moses. Bi ku ia raa kum utnaa liklik: Koku diat aan ta utnaa baa di aa wetabaar taau mai karom a kum taabataaba, maa a lotu lenmi i wadur a utnaa na winangaan. Koku diat paam a kum paamuk na mangamangaan. Koku diat aan ta utnaa baa pa di gi wakaak a gaap koni. Ma koku diat aan ta wewagua baa di bing dokoi ku, maa gaap kuraa utbaai uni.  
\v 21 Maa taanga namuga utbaai u ra kum taamtaamaan raap, di lukluk a kum Naagagon anun Moses, ma diat warawaai uni u ra kum ruma na lotu u ra kum Bung Saabaat.”   
\s1 Di timu a buk karom a kum taara na nurnur baa wakir a taara Iudaia  
\p
\v 22 A kum aapostolo, ma ra kum mukmuga, ma ra taara na nurnur raap, diat pirpir ungaai paa naa diat a pilak paa ta ru muaana kon diat, kupi diat a weur ma Paaulo ma Baanaabaas urong Aantiokia. Io, diat pilak paa Iudaas, raa iaana kaai Baasaabaa, ma Saailaas, a ru mukmuga kon diat baa diat tatena liklik u ra nurnur.  
\v 23 Ma diat timu taa a buk baa diat a loi. A buk i piri lenbi:  
\p Miaat a kum aapostolo ma a kum mukmuga, a kum tateimuaat, miaat timtimu karom muaat a kum tena nurnur ko ra taara baa wakir a taara Iudaia baa muaat ki irong Aantiokia, ma u ra ru papaar Siria ma Kilikia:  
\b  
\p Maarmaari karom muaat,   
\p
\v 24 Miaat aa walangoroi naa raa taara kon miaat, diat walaklagon muaat baa diat piri naa muaat a murmur a kum Naagagon raap anun Moses, ma diat wapurpuruan a nuknukimuaat mai. Wakir miaat, maa miaat tula diat.  
\v 25 Mi miaat aa pirpir ungaai paa, ma miaat raap miaat nuki naa i koina kupi miaat a pilak paa ru muaana, ma miaat a tula wa diaar karom muaat. Diat a weur ma ra ru tepaamiaat, Baanaabaas ma Paaulo,  
\v 26 a ru muaana baa pa diaar maari baat anundiaar lalaaun u ra iaa ra nundaat Tadaaru Iesu Kaarisito.  
\v 27 Mi miaat tula wa Iudaas ma Saailaas karom muaat, ma diaar a wapua muaat u ra kum pirpir mi miaat timui u ra buk.  
\v 28 A wewaraaut anu ra Takado na Nion i ki karom miaat baa miaat pirpir ungaai paa. Io, miaat piri naa koku miaat taar taa ta mawaat karom muaat. Bi ku ia raa kum utnaa liklik muaat a murmuri:\f + \fr 15:28 \ft A kukuraai ra pirpir mi naa a taara baa wakir a taara Iudaia diat laangalaanga ko ra kum Naagagon anu ra taara Iudaia, lenbaa koku di poko kikil diat.\f*   
\p
\v 29 Koku muaat aan ta utnaa baa di wetabaar mai karom a kum taabataaba. Koku muaat aan ta utnaa baa pa di gi wakaak wa a gaap koni, ma ta wewagua baa di bing dokoi ku, maa gaap kuraa utbaai uni. Ma koku muaat paam a kum paamuk na mangamangaan. In koina aakit karom muaat baa pa muaat paam a kum utnaa mi.  
\p Ma raa ku ia, maarmaari karom muaat.   
\p
\v 30 Io, di tula wa diat ma diat waan urong Aantiokia. Ma diat wataa ungaai paa a taara na nurnur taanga matira, ma diat taar taa a buk maa taan diat.  
\v 31 Baa diat aa luk taai, diat gaaia aakit u ra koina pirpir na wewaraaut.  
\v 32 Iudaas ma Saailaas diaar waraaut diat baa diat tatena liklik u ra nurnur ma ra mongoro na pirpir, ma diaar wadekdek diat, maa diaar a ru propet.  
\v 33-34 Baa diaar aa ki iwan paa matira, a kum tateindiaar u ra nurnur diat tur tula wa diaar ma ra maalmaal, kupi diaar a waan talili balet unaanga Ierusalem karom diat baa diat tula wa diaar.\f + \fr 15:33-34 \ft Raa kum tena manaana u ra Buk Taabu diat nuki naa raa kum pirpir kaai i ki u ra rina mi. I lenbi: \+it Iaku Saailaas i nemi naa in ki utbaai matira.\+it*\f*   
\p
\v 35 Paaulo ma Baanaabaas diaar ki utbaai irong Aantiokia. Diaar ma mongoro kon diat, diat wer a taara, ma diat warawaai ma ra pirpir anu ra Tadaaru.   
\s1 Paaulo ma Baanaabaas diaar waan weraan  
\p
\v 36 Ta kum bung namur, Paaulo i piri taan Baanaabaas naa, “Mi daar a waan talili kup a kum taamaan raap, baa daar aa warawaai paa naan diat ma ra pirpir anu ra Tadaaru, kupi daar a babo a kum tateindaar u ra nurnur, baa diat papet lelawaai ma.”  
\v 37 Ma Baanaabaas i nemi kupi diaar a ben paa balet Ioaanes, raa iaana kaai Maarko.  
\v 38 Iaku Paaulo i nuki naa pa i koina baa diaar a ben paai balet, maa ia waan paa kon diaar irong Paampilaa, ma pa i murmur diaar tuk a pinapaam i raap.  
\v 39 Ma diaar worwor dekdek paa uni, ma namur diaar waan weraan. Baanaabaas i ben paa Maarko, ma diaar kaa u ra paraau urong u ra lolo Kipro.  
\v 40 Ma Paaulo i pilak paa Saailaas, kupi diaar a weur. Ma a kum tateindiaar u ra nurnur diat taar ta diaar u ra maarmaari anu ra Tadaaru.  
\v 41 Ma diaar waan taltalili naliwan u ra ru papaar Siria ma Kilikia, ma diaar wadekdek a kum taara na nurnur u ra kum taamtaamaan.   
\c 16  
\s1 Timoti i weur ma Paaulo ma Saailaas  
\p
\v 1 U ra winawaan anun Paaulo ma Saailaas diaar waan paat Derbi ma namur Listraa. Ma raa kon diat a kum naat na wawer i ki u ra taamaan Listraa, a iaana Timoti, ia a natu ra tabuan Iudaia, a tena nurnur, ma tamaana a te Grik.  
\v 2 Diat baa diat tatena liklik u ra nurnur irong Listraa ma Ikonion diat wewapua un Timoti baa ia a koina muaana.  
\v 3 Ma Paaulo i nemi kupi ditul a weur. Io, i ben paai, ma i poko kikili, kabina maa a kum te Iudaia u ra kum taamtaamaan maa, diat nunurai naa tamaana a te Grik.  
\v 4 Baa ditul waan u ra kum taamtaamaan, ditul wewapua waanwaan u ra naagagon, baa a kum aapostolo ma ra kum mukmuga diat naagagon paai inaanga Ierusalem, kupi a taara diat a murmuri.  
\v 5 Di wadekdek a nurnur anu ra taara na nurnur u ra kum taamtaamaan, ma a nilulukindiat i ngaala waanwaan u ra kum bungbung.   
\s1 A binabo anun Paaulo irong Troaas  
\p
\v 6 A Takado na Nion ia turbaat ta ditul baa koku mun ditul warawaai ma ra Koina Wewapua irong u ra papaar Aasia. Ditul waan taltalili ku irong u ra ru papaar Pirigia ma Galaatia.  
\v 7 Baa ditul waan paat marawaai a papaar Misia, ditul nemi naa ditul a waan urong Bitinia, iaku a Nion Iesu pa i mulaaot kupi ditul a waan urong.  
\v 8 Io, ditul waan aakit Misia, ma ditul waan urong Troaas.   
\p
\v 9 U ra marum, Paaulo i babo a binabo. I baboi naa raa muaana a te Maakedonia i tur taau ma i aaringi naa, “Un waan urin Maakedonia, ma un waraaut miaat.”  
\v 10 Baa ia babo taa a binabo maa, miaat\f + \fr 16:10 \ft Lukaa i timu “miaat”, kabina i waan ungaai ma Paaulo.\f* waninaar gagaa maut kup a winawaan urong Maakedonia, maa miaat nunurai naa God ut maa i wataa miaat kupi miaat a warawaai karom diat ma ra Koina Wewapua.   
\s1 Lidia i nukpuku irong Pilipoi  
\p
\v 11 Baa miaat waan taangirong Troaas miaat kaa u ra paraau, ma miaat waan takado urong u ra lolo Saamotraake, ma raa bung talili miaat waan bulung urong Neaapoli.  
\v 12 Ma miaat waan taanga matira Neaapoli urong Pilipoi, a taamaan baa i ngaala aakit ko ra kum taamtaamaan ingen irong u ra papaar Maakedonia, ma a taara Rom diat ki uni. Ma miaat ki paa kabaana bung matira u ra taamaan maa.  
\v 13 U ra Bung Saabaat miaat pari u ra bonanaaka i ra taamaan maa, kup a daanim, maa miaat nuki naa a wanua na niaaring kuraa naa ra daanim maa. Miaat ki taau, ma miaat pirpir ma ra in tabuan baa diat ki ungaai taau matira.   
\p
\v 14 Ma raa tabuan kon diat baa diat walangoro miaat, a iaana Lidia, a tabuan taangirong Tiaatira, a tena wiura taar na maalu ma a tena lotu karom God. Ma a Tadaaru i puku paa nuna lalaaun kupi in taraam u ra kum pirpir Paaulo i piri.  
\v 15 Baa di aa baapitaaiso taa Lidia, ma diat kaai baa diat ki u ra nuna ruma, i ben pa miaat, ma i piri naa, “Baa muaat nuki naa iaau nurnur u ra Tadaaru, muaat a ruk u ra nung ruma, ma muaat a ki uni.” Ma i wowo pa miaat.   
\s1 Paaulo ma Saailaas diaar karabus irong Pilipoi  
\p
\v 16 Raa bung baa miaat waan kup a wanua na niaaring, miaat wetarom taau ma raa wilawilaau na tabuan baa a tabaraan i ruk taau uni, ma i pet laar paai baa in pirpir muga un ta utnaa baa in waan paat namur. Anuna kum mukmuga diat lolo paa ngaala na maani ko ra nuna pinapaam.  
\v 17 A tabuan mi i murmur miaat ma Paaulo, ma i ge dekdek lenbi, “A kum muaana mi, diat a kum tultul anun God a Ngaala Aakit, ma diat wapua muaat u ra aakapi baa din walaaun muaat mai.”  
\v 18 Mongoro na bung i paami lenmaa. Ma Paaulo i talanguan uni, i tur tapuku, ma i piri taa ra tabaraan lenbi, “Iaau piri taam u ra iaan Iesu Kaarisito, un irok pari ko ra tabuan mi.” Ma u ra pakaana bung ut maa a tabaraan i irok pari koni.   
\p
\v 19 A kum mukmuga anu ra tabuan mi diat nunurai naa pa diat a babo paa balet ma ta maani koni. Io, diat paam akoto paa Paaulo ma Saailaas, ma diat aal pa diaar karom a kum mukmuga u ra wanua na winawaan ungaai anu ra taara.  
\v 20 Diat ben ta diaar karom a kum tena naagagon ma diat piri naa, “A ru muaana mi, a ru te Iudaia, diaar pet apurpuruan anundaat taamaan.  
\v 21 Ma diaar wer a taara u ra kum utnaa baa pa i takado kupi daat a taara Rom daat a taraam uni, ma daat a murmuri.”  
\v 22 A kor na taara kaai diat kulkulaai ma ra wetakun karom diaar, ma a kum tena naagagon diat wetulaa kupi din aal rabaana wa anundiaar kum maalu ma din raapu diaar.  
\v 23 Baa di aa raapu dekdek ta diaar, di waruk ta diaar u ra ruma na karabus, ma di wapua taa a tena baboura naa in baboura baat dekdek diaar kupi koku diaar pari.  
\v 24 Baa a tena baboura i walangoro taa a pirpir maa, i waruk ta diaar u ra kukur ra ruma na karabus baa i ki naliwan, ma i ung baat taa waat na kakindiaar ma ra in palaang.   
\p
\v 25 Baa i ngaala na marum, Paaulo ma Saailaas diaar aaraaring, ma diaar kele a kum kelekele karom God, ma a taara kaai baa diat karabus, diat walangoro diaar.  
\v 26 Pa i iwan ku, ma a ngaala na guria i waan paat kakaian, ma i laaur a kum toro i ra ruma, a kum balbalaat raap diat tapaapa, ma a kum sen ko ra kum limaandiat diat tapalaa maut.  
\v 27 A tena baboura i tawaangun, ma baa i babo a kum balbalaat diat aa tapaapa, i aalum paa anuna in liwan na wineium kupi in aak doko ia ut mai, maa i nuki naa a kum karabus diat aa welulu ong raap.  
\v 28 Ma Paaulo i ge dekdek karomi naa, “Koku u baanaakaka ui, miaat raap kuri ut miaat.”   
\p
\v 29 Ma a tena baboura i wewataai kup ta kum laam, i welulu ruk gagaa, i burut ma i dadader, i puka pari taau namuga naan Paaulo ma Saailaas.  
\v 30 Ma i ben apari pa diaar, ma i tiri diaar naa, “A ru muaana, aawa maa ang paami kupi din walaaun pa iaau?”  
\v 31 Ma diaar baalui naa, “Un nurnur u ra Tadaaru Iesu ma din walaaun ui, ma diat kaai baa diat ki u ra num ruma.”  
\v 32 Ma diaar pirpir ma ra pirpir anu ra Tadaaru karom diat raap baa diat ki u ra nuna ruma.  
\v 33 U ra bung na marum ut maa, a tena baboura i ben pa diaar, ma i gi a kum kinkin baa i taana u ra panindiaar. Ma u ra pakaana bung ut maa di baapitaaiso a tena baboura, ma diat raap baa diat ki u ra nuna ruma.  
\v 34 I ben pa diaar u ra nuna ruma, ma i tabaara diaar ma ra utnaa na winangaan. Ma i gaaia, diat ungaai ma ra nuna taara, maa diat aa nurnur un God.   
\p
\v 35 U ra malaana kinalik a kum tena naagagon diat tula wa a ru polis ma ra pirpir lenbi, “Un palaa wa a ru muaana maa.”  
\v 36 Ma a tena baboura i wapua Paaulo uni naa, “A kum tena naagagon diat wetulaa baa din palaa wa mur. Mi ut mur a pari, mur a waan ma ra maalmaal.”  
\v 37 Iaku Paaulo i piri taa ra ru polis naa, “Pa te utbaai i naagagon ta mir, diat raapu mir maut namataa ra taara, iaku mir a ru te Rom ut mir. Diat waruk ta mir u ra ruma na karabus, ma mi diat nem na palaa ino wa mir maku. Iaku painte! I koina baa diat ut diat a waan urin ma diat a palaa wa mir.”  
\v 38 A ru polis diaar waan talili balet, ma diaar wapua a kum tena naagagon u ra kum pirpir maa. Baa diat walangoroi naa diaar a ru te Rom, diat burut.  
\v 39 Io, diat waan diat wapuaana anundiat niraara karom diaar, ma diat ben apari pa diaar ko ra ruma na karabus. Baa diat aa ben apari pa diaar, diat aaring diaar kupi diaar a waan ingen ko ra nundiat taamaan.  
\v 40 Ma baa diaar aa waan paa ko ra ruma na karabus, diaar waan kup a ruma anun Lidia. Ma diaar babo diat baa diat tatena liklik u ra nurnur matira. Baa diaar wadekdek ta diat, namur diaar waan.   
\c 17  
\s1 Irong Tesalonika  
\p
\v 1 Baa Paaulo ma Saailaas diaar waan likaai wa Aampipoli ma Aapolonia, diaar waan paat irong Tesalonika. Raa ruma na lotu anu ra taara Iudaia i tur matira.  
\v 2 Ma Paaulo i ruk karom diat u ra ruma na lotu welaar ma i laana paami. Tula Bung Saabaat ut maa diat pirpir ungaai u ra Buk Taabu.  
\v 3 Ma i pir palaai, ma i wapuaanai naa i ot ut baa Kaarisito in maat ma in tur balet ko ra minaat. Ma i piri naa, “Iesu mi iaau wapua muaat uni, ia ut maa Kaarisito baa God i tula wai urin.”  
\v 4 Raa taara Iudaia ma mongoro na te Grik baa diat lotu karom God, ma mongoro na mukmuga na tabuan kaai diat nurnur, ma diat murmur Paaulo ma Saailaas.   
\p
\v 5 Iaku, a nuknukin raa taara Iudaia i aaka aakit karom diaar, diat ben paa ta kum tena baana purpuruan taanga u ra wanua baa diat laana kiki iaai. Diat waan ungaai, ma diat wapurpuruan a balaa ra taamaan. Diat welulu ruk u ra ruma anun Iaason, diat baat kup Paaulo ma Saailaas kupi diat a ben pari pa diaar karom a taara.  
\v 6 Iaku maa pa diat baat pa diaar. Io, diat aal paa Iaason ma ta taara kaai baa diat tatena liklik u ra nurnur, karom a kum mukmuga ko ra taamaan maa, ma diat ge naa, “A taara mi diat wapurpuruan a kum taamaan u ra rakrakaan buaal, ma mi, diat aa waan paat bulung min naan daat!  
\v 7 Ma Iaason ia ben aruk pa diat u ra nuna ruma. Diat raap mi diat bubur a kum naagagon anu ra Kaaisaar, a king anu ra taara Rom, ma diat piri naa raa muaana, a iaana Iesu, ia maa a king.”  
\v 8 Baa a taara ma ra kum mukmuga diat walangoro a pirpir mi, diat purpuruan aakit uni.  
\v 9 Diat lo paa a maani kon Iaason ma kon diat kaai baa di aal ungaai diat, kupi din kul apari pa diat mai. Namur diat palaa wa diat.   
\s1 Irong Beroia  
\p
\v 10 U ra bung na marum ut maa, diat baa diat tatena liklik u ra nurnur diat tula gagaa wa Paaulo ma Saailaas urong Beroia. Baa diaar aa waan paat matira, diaar ruk u ra ruma na lotu anu ra taara Iudaia.  
\v 11 Diat mi diat koina taan diat irong Tesalonika, maa diat nem aakiti naa diat a walangoro a pirpir mi, ma diat luk wakaak a kum pirpir ko ra Buk Taabu u ra bungbung raap, kupi diat a nunurai baa a pirpir anun Paaulo i lingtatuna baa pate.  
\v 12 Ma mongoro na taara Iudaia ma mongoro na taara Grik kaai, a kum mukmuga na tabuan, ma ra in muaana, diat nurnur.   
\p
\v 13 Baa a taara Iudaia taangirong Tesalonika diat walangoroi naa Paaulo i warawaai u ra pirpir anun God irong Beroia, diat waan urong ma diat wakarangaap a kor na taara ma diat wapurpuruan diat.  
\v 14 Ma diat baa diat tatena liklik u ra nurnur diat tula gagaa wa maut Paaulo unakono. Iaku Saailaas diaar ma Timoti diaar ki utbaai irong Beroia.  
\v 15 A taara baa diat ben paa Paaulo, diat weur mai urong Aatenaai. Namur i tula talili balet diat ma ra pirpir karom Saailaas ma Timoti naa diaar a waan gagaa karomi.   
\s1 Irong Aatenaai  
\p
\v 16 Baa Paaulo i ki walaanga pa diaar, i tapunuk aakit, baa i babo a taamaan Aatenaai i teng ma ra kum taabataaba baa diat lotu karom diat.  
\v 17 Ma i pirpir u ra ruma na lotu ma ra kum taara Iudaia, ma ra taara ingen kaai baa diat lotu karom God. Ma u ra bungbung raap i pirpir kaai ma diat baa diat wetarom u ra taamaan na winawaan ungaai anu ra taara.  
\v 18 A kum tena manaana u ra wawer anu ra kikil Epikure ma kikil Stoiko diat weium na pirpir mai.\f + \fr 17:18 \ft A kum taara Aatenaai diat laana murmur mongoro na wawer anu ra kum tena manaana taanga namuga. A taara ko ra ru kikil Epikure ma Stoiko diat murmur ru mangaana wawer lenmaa. A kum wawer ku anu ra taara, wakir i welaar ma ra Buk Taabu.\f* Raa taara diat piri naa, “Aawa mi a tena pirpir biaa mi i wapua daat uni?” Ma raa taara kaai diat piri lenbi, “Kanaapi i wapua daat duk u ra kum matakina god kon ta taamaan ingen.” Diat piri lenbi kabina maa i warawaai un Iesu ma ra lalaaun balet ko ra minaat.   
\p
\v 19 Diat ben paai, ma diat waan mai unaanga u ra wanua na kiwung di waatungi ma Aariopaago, ma diat piri lenbi, “Miaat nemi naa miaat a walangoroi baa aawa a matakina pirpir baa u wer miaat uni.  
\v 20 A utnaa baa u pirpir uni i raaungaana aakit karom miaat, ma miaat nemi kupi miaat a manaana u ra kukuraai ra kum utnaa mi.”  
\v 21 Diat piri lenbi kabina a kum te Aatenaai ma ra kum waira kaai baa diat kiki matira, diat ole a kum bungbung ma ra pirpir ma ra walwalangor kup ta matakina wawer.   
\p
\v 22 Paaulo i tur taau naliwan taan diat u ra Aariopaago ma i piri naa, “Muaat a taara Aatenaai, u ra kum pinapaam muaat paami iaau baboi baa muaat a kum tena lotu aakit muaat.  
\v 23 Baa iaau waan taltalili main, iaau babo a kum taabataaba baa muaat lotlotu karom diat, ma iaau aa babo taa kaai raa luwu baa di tuntun wetabaar uni, a timtimu uni i lenbi, ‘Karom a god baa pa di nunurai’. Ia baa muaat lotu karomi, iaku pa muaat nunurai, ia ut mi, iaau warawaai uni karom muaat.  
\v 24 God ut maa i paam a rakrakaan buaal ma ra kum utnaa baa diat ki uni, ia a Tadaaru i ra maawa, ma ra rakrakaan buaal, ma pa i ki u ra kum ruma na lotu baa a taara diat paami.  
\v 25 Ma pa i iba kup te in waraauti, maa ia ut i taptabaara a taara raap ma ra lalaaun, ma ra dadaip na lalaaun baa diat loi, ma ra kum utnaa raap.  
\v 26 God i waki taa a mugaana muaana. Ma kon raa muaana ku maa, mongoro na wuna taara diat waan paat koni ma diat ki u ra rakrakaan buaal raap. U ra nuknukina ut i nuki baa diat a ki awaai ma naangaian diat a waan paat ma naangaian diat a raap balet.  
\v 27 God i paam a kum utnaa mi kupi a taara diat a babo kupi, ma kaduk diat a baat taltalili kupi ma diat a baat paai. Iaku, God pa i ki welwelik kon daat raap.  
\v 28 Welaar maa di aa pir taai, ‘Daat lalaaun, daat waan taltalili, ma daat watur akoto a lalaaun, i kabina ut kon God.’ Welaar ma anumuaat kum tena paak kelekele diat piri naa, ‘Daat kaai a kum natnatuna ut’.   
\p
\v 29 “Baa daat a kum natnatun God, pa i koina kupi daat a nuki naa God i welaar ma ra taabataaba na goled, baa silwa, baa waat, baa a taara diat nuk apaat paai ma diat paami ku ma ra limaandiat.  
\v 30 God i maadek wa a kum kilaala namuga baa a taara pa diat nuk paai, iaku mi i naagagon taai baa a taara raap u ra kum taamtaamaan diat a nukpuku.  
\v 31 Maa ia kubu taa a bung, kupi in naagagon a rakrakaan buaal uni ma ra takado na naagagon, ma ia pilak taa a muaana baa in paam a naagagon maa, ma i walingtatuna paa anuna pipilak karom a taara raap, baa i watur paa balet a muaana maa ko ra minaat.”   
\p
\v 32 Baa diat walangoro a pirpir u ra lalaaun balet ko ra minaat, raa taara kon diat, diat tataur ku uni, ma raa taara diat piri naa, “Miaat nemi naa un pirpir balet karom miaat u ra utnaa mi.”  
\v 33 Io, Paaulo i pari paa ko ra kiwung.  
\v 34 Ma raa taara diat nurnur, ma diat murmur Paaulo. Bi diat: Dionisio, ia ko ra taara na kiwung Aariopaago, ma raa tabuan, a iaana Daamaris, ma raa taara kaai.   
\c 18  
\s1 Irong Korinto  
\p
\v 1 Baa ia raap a kum utnaa mi, Paaulo i waan taangirong Aatenaai urong Korinto.  
\v 2 Diaar wetarom matira ma raa te Iudaia, a iaana Aakuila, ia taangirong Ponto, ma anuna tabuan, a iaana Pirikila. Raa bung ku diaar waan paat taangirong Itali, maa Kaaisaar Klaaudio i naagagoni baa a taara Iudaia raap diat a pari taangirong Rom, a ngaala na taamaan irong Itali. Ma Paaulo i waan karom diaar.  
\v 3 I ki karom diaar ma ditul papaam ungaai, maa kabina ditul a tula tena paampaam ruma na sel.  
\v 4 U ra kum Bungbung Saabaat i pipipir ungaai ma diat u ra ruma na lotu, kupi in aal atur a nuknuki ra taara Iudaia ma diat kaai baa wakir a taara Iudaia kupi diat a nurnur un Iesu.   
\p
\v 5 Baa Saailaas ma Timoti diaar waan paat taangirong u ra papaar Maakedonia, Paaulo pa i ngo ko ra warawaai ma ra pirpir anun God, ma i wapuaanai karom a taara Iudaia baa Iesu ia a Kaarisito baa God i tula wai urin.  
\v 6 Iaku a taara Iudaia diat baana purpuruan Paaulo ma diat pir a kum aakaakaina pirpir uni. Io, Paaulo i tataapa anuna maalu, a wakilang baa pa in pirpir balet ma karom diat. Ma i piri taan diat naa, “Baa muaat a wirua u ra naagagon anun God, muaat ut a kabina, ma iaau laangalaanga. Turpaai mi, ang waan maku karom diat baa wakir a taara Iudaia.”  
\v 7 Ma i pari ko ra ruma na lotu, ma i ruk u ra ruma anun raa muaana, a iaana Titio Iusto, a tena lotu karom God, ma i ki matira, ma anuna ruma i tur marawaai naa ra ruma na lotu.  
\v 8 Ma Krispo a mukmuga ko ra ruma na lotu ma diat raap kaai baa diat ki u ra nuna ruma diat nurnur u ra Tadaaru. Ma mongoro na taara Korinto, baa diat walangoro a warawaai anun Paaulo, diat nurnur, ma di baapitaaiso diat.   
\p
\v 9 Raa bung na marum a Tadaaru i pirpir karom Paaulo u ra binabo naa, “Koku u burut, un pirpir ku. Koku u ngo,  
\v 10 maa iaau ki ungaai ma ui, ma pa te in baanaakaka ui, maa anung mongoro na taara kuri u ra taamaan mi.”  
\v 11 Ma Paaulo i ki matira raa kilaala ma 6 na kalaang, ma i wer diat u ra pirpir anun God.   
\p
\v 12 Baa Gaalio i mukmuga irong u ra papaar Aakaaia, a taara Iudaia diat tur ungaai kupi diat a um Paaulo, ma diat beni kupi in tur u ra naagagon.  
\v 13 Ma diat piri naa, “A muaana mi i wer a taara baa diat a lotu karom God u ra mangamangaan baa pa i welaar ma ra kum naagagon anumiaat a taara Iudaia.”  
\v 14 Baa Paaulo i nem na pirpir ma, Gaalio i piri karom a taara Iudaia naa, “Muaat a taara Iudaia, baa gun a utnaa mi i paami i aaka, ma pa i murmur a naagagon anu ra mataanitu, io, in takado kupi ang walangoro muaat uni.  
\v 15 Iaku baa muaat takunai ku u ra kum pirpir, ma u ra kum iang, ma u ra numuaat kum naagagon ut, i koina baa muaat ut muaat a naagagoni, iaau pang naagagon a kum mangamangaan lenmi.”  
\v 16 Ma i lu wa diat ko ra kiki na naagagon.  
\v 17 Ma diat raap diat paam akoto paa Sostenes, a mukmuga ko ra ruma na lotu anu ra taara Iudaia, ma diat umi namataa ra kiki na naagagon. Iaku Gaalio pa i nuk paa a utnaa mi.   
\s1 Paaulo i waan talili balet urong Aantiokia  
\p
\v 18 Baa Paaulo ia ki iwan paa irong Korinto, i waan kon diat baa diat tatena liklik u ra nurnur ma i waan urong Kenkereaa. Baa i ki matira di gele raap wa a weu na lorina, maa ia paam ot paa anuna weweliman karom God. Ma ditul ma Pirikila ma Aakuila ditul kaa u ra paraau urong u ra papaar Siria.  
\v 19 Baa ditul pukaai irong Epeso, Paaulo i waan paa kon diaar matira, ma i ruk u ra ruma na lotu, ma diat pipipir ungaai ma ra taara Iudaia.  
\v 20 Baa diat aaringi naa in ki iwan kinalik paa karom diat, pa i taraam.  
\v 21 Ma baa diat waan weraan, i piri taan diat naa, “Baa a nemnem anun God, io, ang waan talili balet karom muaat.” Ma i waan balet taangirong Epeso u ra paraau.   
\p
\v 22 Baa i pukaai irong Kaaisaaria i waan unaanga Ierusalem ma i babo taa a taara na nurnur, ma namur i waan urong Aantiokia.  
\v 23 Baa ia ki paa mongoro na bung matira, i waan paa balet kon diat. Ma i waan taltalili u ra kum taamtaamaan u ra ru papaar Galaatia ma Pirigia, ma i wadekdek a nurnur anu ra taara na wawer raap.   
\s1 Aapolos i ki irong Epeso  
\p
\v 24 Raa te Iudaia taangirong Aaleksaanderia, a iaana Aapolos, i waan paat irong Epeso. Ia raa koina tena pirpir, ma i manaana aakit u ra Buk Taabu.  
\v 25 Di aa wer taai u ra Aakapi anu ra Tadaaru, ma i gaaia aakit kupi in warawaai. I wer wakaak diat u ra kum utnaa un Iesu, iaku i nunura ku a baapitaaiso anun Ioaanes.  
\v 26 I waan u ra ruma na lotu ma i turpaa pirpir ma pa i burut. Baa Pirikila ma Aakuila diaar walangoroi, diaar ben paai, ma diaar pir palaa a Aakapi anun God karomi.  
\v 27 Baa Aapolos i nem na waan ma urong u ra papaar Aakaaia, diat baa diat tatena liklik u ra nurnur irong Epeso, diat wadekdek taai, ma diat timtimu karom a taara na wawer irong Aakaaia, kupi diat a gaaia paai. Ma baa ia waan paat irong u ra papaar Aakaaia, ia raa koina tena wewaraaut karom diat baa a ngaala na maarmaari anun God ia puku pa diat kupi diat a nurnur.  
\v 28 Maa i baalu dekdek a pirpir anu ra taara Iudaia namataa ra taara baa diat weoro naa Iesu wakir a Kaarisito. Ma i walingtatunai ma ra pirpir u ra Buk Taabu naa Iesu ia ut a Kaarisito baa God i tula wai urin.   
\c 19  
\s1 Paaulo i ki irong Epeso  
\p
\v 1 Baa Aapolos i ki Korinto, Paaulo i waan u ra aakapi nabuaal ma i waan paat irong Epeso, ma i baraata paa raa taara na wawer matira.  
\v 2 Ma i tiri diat naa, “Lelawaai a Takado na Nion i ki un muaat baa muaat nurnur?” Ma diat baalui naa, “Pate, pa di wapua miaat u ra Takado na Nion.”  
\v 3 Ma i tiri diat, “Di baapitaaiso muaat ma woi na mangaana baapitaaiso?” Ma diat piri naa, “Ma ra baapitaaiso anun Ioaanes.”  
\v 4 Ma Paaulo i piri lenbi, “Ioaanes i baapitaaiso ma ra baapitaaiso na nukpuku, ma i wapua a taara, baa diat a nurnur karom Iesu, ia baa in waan paat namur taana.”  
\v 5 Baa diat aa walangoro taa pirpir anun Paaulo, namur di baapitaaiso diat u ra iaa ra Tadaaru Iesu.  
\v 6 Baa Paaulo i ung a ru limaana nate un diat, a Takado na Nion i ki maut un diat, ma diat pirpir ma ra aalawur mangaana pirpir, ma diat pirpir na propet.  
\v 7 A taara maa diat 12 duk diat a kum muaana.   
\p
\v 8 Paaulo i laana ruk u ra ruma na lotu, ma i pipipir ma ra dekdek ma i papalaa wakaak u ra kum utnaa u ra mataanitu anun God karom diat. I paami lenmaa welaar ma tula kalaang.  
\v 9 Iaku maa a balaan raa taara kon diat i dekdek aakit, ma pa diat nem na nurnur, ma diat pir aakaka Aakapi anun Kaarisito namataa ra taara raap. Io, Paaulo i waan paa kon diat. Ma i waan kup a ruma na wawer anun Tiraano, ma a kum taara na wawer diat murmuri ma diat pirpir ungaai u ra kum bungbung u ra ruma maa.  
\v 10 Ma ru kilaala i paampaami lenmaa. Io, diat raap baa diat ki u ra papaar Aasia, a kum taara Iudaia ma ra taara baa wakir a taara Iudaia kaai, diat walangoro a pirpir anu ra Tadaaru.   
\s1 7 na natun Sikewaa  
\p
\v 11 Paaulo i paam a kum dekdek na utnaa na kakaian ma ra dekdekin God.  
\v 12 Ma a taara diat lo paa anundiat kum aaginsip ma ta kum pakaana maalu kaai ma diat ung paai u ra panin Paaulo, namur diat ungi u ra kum malaapaang ma diat laangalaanga, ma a kum tabaraan kaai diat pari maut kon diat.   
\p
\v 13 Raa kum te Iudaia, diat laana waan taltalili u ra kum taamaan, kupi diat a lu irok wa a kum tabaraan ko ra taara. Ma diat walaari kupi diat a lu irok wa kaai a kum tabaraan ma ra iaan Iesu. Diat laana piri lenbi, “Iaau lu irok wa ui a tabaraan u ra iaan Iesu, baa Paaulo i warwarawaai mai.”  
\v 14 7 na natun raa muaana, a iaana Sikewaa a te Iudaia, a ngaala na tena wetabaar karom God, diat paami lenmi.  
\v 15 Iaku maa a tabaraan i baalu diat naa, “Iaau nunura ut Iesu, ma iaau nunura utkaai Paaulo. Iaku muaat, woi na mangaana taara muaat?”  
\v 16 Ma a muaana baa a tabaraan i ruk taau uni, i irok baat pa diat, ma i um akinkin ta diat ma i rabaana anundiat kum maalu ma diat welulu pari unataamaan a kum towaturia maku.   
\p
\v 17 A pirpir u ra utnaa mi, i waan paat karom a taara Iudaia ma a taara baa wakir a taara Iudaia baa diat ki irong Epeso, ma diat burut raap, ma diat urur u ra iaa ra Tadaaru Iesu.  
\v 18 Mongoro kon diat baa diat nurnur, diat waan paat ma diat pir apuaana a kum aakaina utnaa baa diat aa paam taai.  
\v 19 Ma mongoro kaai kon diat baa diat paampaam uraura, diat lo ungaai paa anundiat kum buk na uraura, ma diat tun wa diat namataa ra taara raap. Baa diat luk ungaai paa a mataa ra kum buk raap, i welaar ut ma 50 aarip na maani.  
\v 20 Io, a pirpir anu ra Tadaaru i waan weraan, ma i tawa dekdek.   
\s1 A purpuruan irong Epeso  
\p
\v 21 Baa a kum utnaa mi ia raap, Paaulo i nuki naa in waan unaanga Ierusalem, ma in waan bolo u ra papaar Maakedonia ma ra papaar Aakaaia. Ma i piri utkaai naa, “Baa iaau aa waan paa Ierusalem, ang waan bulung urong Rom.”  
\v 22 I tula muga wa Timoti ma Eraasto, rudi kon diat baa diat laana waraauti, urong Maakedonia, ma ia i ki paa utmun irong u ra papaar Aasia.   
\p
\v 23 U ra kum bung maa, a ngaala na purpuruan i waan paat, i kabina maa a taara pa diat nem a Aakapi anun Kaarisito.  
\v 24 Maa raa muaana a iaana Demetrio, a tena paam taabataaba ma ra silwa, i paampaam a kum naatnaat na ruma na lotu anu ra nundiat tabuan na god Aartemis ma ra silwa, ma a pinapaam mi i paam apaat a ngaala na maani karom Demetrio ma ra nuna taara na pinapaam.  
\v 25 I ben ungaai paa anuna taara na pinapaam, ma raa taara ingen kaai baa anundiat pinapaam i welaar, ma i piri taan diat naa, “Kum taara, muaat nunurai naa daat laana paam apaat a ngaala na maani ko ra pinapaam mi.  
\v 26 Main Epeso, ma u ra kum taamtaamaan raap min u ra papaar Aasia, a muaana mi, Paaulo, ia ben paa mongoro na taara, ma i ben puku pa diat, ma i wapua diat baa a kum utnaa mi daat paampaami ma ra limaandaat, wakir a kum god.  
\v 27 Baa a utnaa mi in waan paat karom daat, wakir in baanaakaka koina iaa ra nundaat pinapaam ku, diat a nuk akinalik paa kaai a ruma na lotu anu ra nundaat tabuan na god Aartemis, ma diat a wakinalik paa anuna minamaar. Anundaat god, baa mari a taara Aasia raap ma a rakrakaan buaal kaai diat lotu karomi.”   
\p
\v 28 Baa diat walangoro a utnaa mi, diat kaankaan aakit, ma diat ge lenbi, “Aartemis anu ra taara Epeso ia a ngaala na god!”  
\v 29 Ma a taara raap ko ra taamaan maa diat purpuruan. Diat welulu ma diat paam akoto paa Gaaius ma Aaristaarko, a ru te Maakedonia baa ditul weur ma Paaulo ma diat ruk ma diaar u ra nundiat ngaala na ruma na kiwung.  
\v 30 Baa Paaulo i nem na ruk karom a taara, a taara na wawer diat turbaati.  
\v 31 Ma raa kum mukmuga ko ra mataanitu u ra papaar Aasia, baa diat tepaana mai, diat taar wa a pirpir karomi naa koku i ruk u ra ruma na kiwung.   
\p
\v 32 Ma a kor na taara diat purpuruan. Raa taara diat waatung raa pirpir ut, ma raa taara kaai diat pir raaungaana pirpir, ma mongoro kon diat pa diat nunurai naa aawa maa diat waan paat kupi.  
\v 33 A taara Iudaia diat tul apaat taa Aaleksaander karom a kor na taara, ma diat ben paai unamuga. Io, Aaleksaander i turbaat diat ma ra limaana, kupi diat a ki wowowon, ma i nemi naa in pirpir baat ia ut namataa ra taara.  
\v 34 Iaku baa a taara Epeso diat nunurai naa Aaleksaander ia a te Iudaia, pa diat taraam, diat kulkulaai ungaai un ru kudulaana pakaana bung lenbi, “Aartemis anu ra taara Epeso, ia a ngaala na god!”   
\p
\v 35 Baa a tena timtimu anu ra taamaan maa i turbaat a taara kupi diat a ki wowowon, i piri lenbi, “Muaat a taara Epeso, woi na taamaan kuri baa pa i nunurai naa a taara taanga min Epeso diat baboura a ruma na lotu anu ra ngaala na god Aartemis, ma ra malalarina kaai baa i puka pari taanginaanga u ra baakut?  
\v 36 Pa te in weoro ko ra kum utnaa mi, koina baa muaat a ngo ma koku muaat paam ta purpuruan biaa ku.  
\v 37 Muaat aa ben taa a ru muaana mi urin, iaku maa wakir diaar walong u ra ruma na lotu, ma pa diaar pir aakaka anundaat tabuan na god.  
\v 38 A kiki na naagagon ma a kum tena naagagon kuri ut diat. Baa Demetrio diat ma ra kum tena pinapaam baa diat weur mai, diat nem na takuna te un ta utnaa, io, diat a wapua a kiki na naagagon uni. Ma diat, diat a wakado a naagagon uni.  
\v 39 Baa ta utnaa kuraa utbaai muaat nem na pirpir uni, io, din wakadoi ut u ra kiki na naagagon.  
\v 40 Kaduk din takuna daat u ra purpuruan baa i waan paat u ra bung mi, maa pa ta kabina. Io, aawa ma daat a pir baat daat mai?”  
\v 41 Baa ia pir taai lenmaa, i tula weraana wa a taara ko ra kiwung.   
\c 20  
\s1 A winawaan anun Paaulo urong Maakedonia ma Grik  
\p
\v 1 Baa ia raap a purpuruan, Paaulo i wetulaa paa a taara na wawer, i wadekdek ta diat, ma i pirpir tulaa taau taan diat, io, namur i waan urong u ra papaar Maakedonia.  
\v 2 Baa ia waan papaa u ra kum taamtaamaan maa, ma ia wadekdek ta diat ma ra mongoro na koina pirpir, i waan urong u ra papaar Grik.  
\v 3 I ki matira tula kalaang. Baa i waninaar kupi in kaa u ra paraau urong u ra papaar Siria, i nunurai naa a kum te Iudaia diat pirpir ungaai paa kupi diat a aak dokoi. Io, i nuki naa i koina baa in waan balet naliwan u ra papaar Maakedonia u ra nuna winawaan talili balet urong Siria.  
\v 4 Ma Sopaatero, a te Beroia, natun Piro, ma ra ru te Tesalonika, Aaristaarko ma Sekundo, ma Gaaius a te Derbi, ma Timoti, ma ra ru te Aasia, Tikiko ma Tropimus, diat weur ma Paaulo.  
\v 5 Diat mi diat muga urong Troaas, ma diat ki walaanga miaat\f + \fr 20:5 \ft Lukaa i timu “miaat”, kabina i waan ungaai ma Paaulo.\f* marong.  
\v 6 Baa ia raap a lukaara na bred baa pa ta is uni, miaat waan ma ra paraau taangirong Pilipoi, ma baa lima na bung ia raap, miaat pukaai irong Troaas karom diat baa diat muga kon miaat, ma miaat ki paa 7 na bung matira.   
\s1 Paaulo i walaaun paa Oitiko  
\p
\v 7 U ra mugaana bung u ra wik, miaat ki ungaai kupi miaat a wangaan ungaai. Ma Paaulo i pirpir karom diat, ma i waiok aakit anuna pirpir, tuk taau ut u ra ngaala na marum, maa i nemi naa in waan ku kon diat u ra bung namur.  
\v 8 U ra kukur ra ruma banaanga nate baa miaat ki ungaai uni mongoro na laam aakit.  
\v 9 Ma raa baarmaan, a iaana Oitiko, i ki taau ku nate u ra mataana kalaangaar. Baa Paaulo i pipipir utbaai, a mataan Oitiko i uwaaia aakit, ma i inep duman aakit taau, ma i puka pari taanginaanga nate ko ra wetula kukur ra ruma unapia. Ma diat lo paai, a minaatina maku.  
\v 10 Io, Paaulo i kaa pari, ma i inep baat paai, ma i taal paai, ma i piri naa, “Koku muaat ngaraa, i lalaaun.”   
\p
\v 11 Namur Paaulo i kaa tato balet, i bik paa bred ma i wangaan. Ma i pirpir iwan utbaai karom diat, tuk in mataana mage i waan tato, ma namur i waan paa kon diat.  
\v 12 Ma baa a taara diat waan weraan diat weur ma Oitiko, i lalaaun ku, ma diat gaaia.   
\s1 Paaulo i waan taangirong Troaas urong Mileto  
\p
\v 13 Miaat muga, miaat kaa u ra paraau urong Aaso kupi miaat a aagila paa Paaulo matira, maa ia ut i naagagon taai lenmaa, ma i nemi naa in waan ku u ra aakapi.  
\v 14 Baa miaat webaraat mai irong Aaso, miaat wakaa paai ma miaat waan urong Mitilene.  
\v 15 U ra bung namur miaat waan taangirong ma miaat waan paat marawaai raa lolo, a iaana Kios. I keke paat balet, miaat pukaai Saamos, ma u ra bung namur balet taana, miaat waan likaai wa Epeso ma miaat pukaai irong Mileto.  
\v 16 Paaulo ia naagagon taai baa in waan aakit wa ku Epeso, kupi koku i ole ta kum bungbung irong u ra papaar Aasia, maa i nemi naa in waan gagaa unaanga Ierusalem kupi in ki duk manaanga u ra bung na Pentikos.   
\s1 A tintinip na pirpir anun Paaulo karom a kum mukmuga anu ra taara na nurnur irong Epeso  
\p
\v 17 Baa miaat waan paat u ra taamaan Mileto, Paaulo i wetulaa urong Epeso kup a kum mukmuga anu ra taara na nurnur kupi diat a waan karomi.  
\v 18 Baa diat waan paat karomi, i piri taan diat lenbi, “Muaat nunura ut anung mangaana kini u ra kum bungbung baa iaau ki paa naa muaat, turpaai u ra bung baa iaau takaana waan paat irong u ra papaar Aasia.  
\v 19 A taara Iudaia diat pirpir ungaai kupi diat a paam a kum aakaina mangamangaan un iaau, ma iaau kariaana a kinadik uni. Iaku, iaau papaam ut karom a Tadaaru, ma iaau wakinalik pa iaau ma a lur na mataang i puka.  
\v 20 Pa iaau burut ma pa iaau walipa ta utnaa baa in waraaut muaat, baa iaau warawaai ma iaau wer muaat, namataa ra taara ma u ra numuaat kum rumruma kaai.  
\v 21 Iaau warawaai karom a taara raap, a taara Iudaia ma ra taara ingen kaai, kupi diat a nukpuku karom God ma diat a nurnur u ra nundaat Tadaaru Iesu.   
\p
\v 22 “Ma mi a Takado na Nion i wowo wa iaau kupi ang waan ut unaanga Ierusalem, ma pa iaau nunurai naa aawa ang baraatai manaanga.  
\v 23 Iaau nunurai ku baa u ra kum taamaan raap, a Takado na Nion i wapua iaau baa a karabus ma ra kum mawaat diat ki pa iaau.  
\v 24 Iaku pa iaau nuk angaala paa anung lalaaun, ma pa iaau maari baati. Pate! Iaau taar taai ku kupi ang paam ot raap taa anung winawaan ma ra pinapaam, baa a Tadaaru Iesu i taar taai karom iaau, naa ang wewapua u ra Koina Wewapua u ra maarmaari anun God.   
\p
\v 25 “Iaau nunurai naa muaat raap, baa iaau waan taltalili karom muaat ma ra warawaai u ra mataanitu anun God, pain muaat a babo balet ma a mataang.  
\v 26 Ma mi iaau wapua kaapa ta muaat, baa te kon muaat in wirua u ra naagagon anun God, wakir iaau a kabina, iaau, iaau aa laangalaanga.  
\v 27 Maa pa iaau burut, iaau pir araap taa a nuknukin God karom muaat.   
\p
\v 28 “Muaat a baboura wakaak muaat ut, ma muaat a baboura wakaak kaai a kikil na sip baa a Takado na Nion ut i taar taai taa muaat kupi muaat a baboura diat. Muaat a baboura a taara na nurnur anun God baa ia kul pa diat ma ra gaapina ut.  
\v 29 Iaau nunurai, baa ang waan kon muaat, ta taara welaar ma ra kum kuaabaar na paap diat a ruk karom muaat, ma diat a baanaakaka a kikil na sip.  
\v 30 Ma ta taara utkaai kon muaat diat a tur paat, ma diat a pir ta kum warwaruga na pirpir, kupi a taara na nurnur diat a murmur diat.  
\v 31 Io, muaat a baboura muaat, ma muaat a nuk paai baa tula kilaala pa iaau ngo kon muaat raap ma ra pirpir na watumaarang, u ra mage ma u ra marum kaai, ma a lur na mataang i puka uni.   
\p
\v 32 “Io, mi iaau taar ta muaat karom God baa in baboura muaat, ma iaau taar ta muaat u ra nuna pirpir baa i wapuaana anuna maarmaari. A pirpir maa i pet laar paai kupi in wadekdek muaat, ma in tabaara muaat ma ra kum kokoina wetabaar baa God i laana tabaara anuna gomgom na taara mai.  
\v 33 A nuknuking pa i aaka kup a maani anun te, baa ta maalu anun te.  
\v 34 Muaat nunurai naa iaau papaam ut ma ra ru limaang kup a kum utnaa baa i topaa iaau, ma diat kaai baa miaat weur.  
\v 35 Iaau anumuaat walawalar u ra kum dekdek na pinapaam raap baa iaau paampaami kupi muaat kaai muaat a paampaami lenmaa, ma muaat a waraaut diat baa diat bilua, ma muaat a nuknuk paa a pirpir anu ra Tadaaru Iesu baa ia pir taai lenbi, ‘Diat baa diat wetabaar diat daan taan diat baa diat lo a kum utnaa baa di tabaara ta diat mai.’”   
\p
\v 36 Baa ia pir araap taa a kum utnaa mi, Paaulo ma ra taara raap diat ki but keke, ma diat aaraaring ungaai.  
\v 37 Ma diat raap diat taangi, ma diat raat paa Paaulo, ma diat dum a papaara waana.  
\v 38 Ma a taara diat tapunuk aakit, maa ia wapua ta diat naa pa diat a webabo balet. Ma namur diat tulai u ra aakapi kup a paraau.   
\c 21  
\s1 A winawaan anun Paaulo unaanga Ierusalem  
\p
\v 1 Baa miaat aa waan paa kon diat, miaat kaa u ra paraau ma miaat waan takado urong u ra lolo Kos. Ma u ra bung namur taana, miaat waan urong u ra lolo Rodaa, ma taanga matira miaat waan urong Paataraa.  
\v 2 Ma miaat baraata paa raa paraau matira baa in waan urong u ra papaar Ponikaa. Miaat kaa uni, ma miaat waan.  
\v 3 Miaat babo a lolo Kipro i ki u ra papaara maira i miaat, ma miaat waan aakit wai. Ma miaat waan urong u ra papaar Siria, ma miaat pukaai irong Tiro, kupi a paraau in wairok a kum utnaa iaai.  
\v 4 Baa miaat baraata paa a taara na wawer miaat ki paa matira 7 na bung. Ma a Takado na Nion i wanuk ta diat ma ra pirpir naa Paaulo koku i waan unaanga Ierusalem.  
\v 5 Iaku baa 7 na bung i raap, miaat nem na waan balet, ma a taara na wawer raap diat tula ta miaat unakono, diat ungaai ma anundiat kum taulaa ma ra kum natnatundiat. Baa miaat aa waan likaai wa a taamaan, miaat ki but keke nakono, ma miaat aaraaring.  
\v 6 Namur miaat wewataai wetulaa paa, ma miaat kaa u ra paraau, ma diat, diat waan talili balet kup anundiat kum ruma.   
\p
\v 7 Io, miaat waan taangirong Tiro ma miaat pukaai irong Potolemaai, ma miaat webaraat paa ma diat baa diat tatena liklik u ra nurnur, ma miaat ki paa raa bung karom diat.  
\v 8 U ra bung namur, miaat waan balet, ma miaat waan paat irong Kaaisaaria, ma miaat ki u ra ruma anun Pilipo, a tena warawaai ma ra Koina Wewapua, raa kon 7 diat baa a kum aapostolo diat pilak pa diat.  
\v 9 A muaana mi, waat na natnatuna, a kum tauraara raap ku, ma diat laana pirpir na propet.   
\p
\v 10 Baa miaat ki matira mongoro na bung, raa propet, a iaana Aagabo, i waan paat taanginaanga u ra papaar Iudaia.  
\v 11 I waan karom miaat, ma i rakaan paa a let anun Paaulo, ma i do paa a ru kakina ma ra ru limaana ut mai, ma i piri lenbi, “A Takado na Nion i piri naa, ‘A taara Iudaia inaanga Ierusalem diat a do a muaana baa anuna let mi lenutmi iaau paami, ma diat a taar taai u ra limaa ra taara baa wakir a taara Iudaia.’”   
\p
\v 12 Baa miaat walangoro a pirpir mi, miaat ma ra taara taanga u ra taamaan maa, miaat turbaat Paaulo naa koku i waan unaanga Ierusalem.  
\v 13 Iaku Paaulo i baalu diat lenbi, “I lawaai mi muaat taangtaangi, ma muaat watapunuk iaau? Iaau aa taar ta iaau kupi diat a do iaau baa kupi din aak doko iaau utkaai inaanga Ierusalem, kabina u ra iaa ra Tadaaru Iesu.”  
\v 14 Baa miaat gaana turturbaat taai, miaat ngo maku, ma miaat piri naa, “I koina baa din paam ot paa a nemnem anu ra Tadaaru.”   
\p
\v 15 Ma namur, miaat lo paa anumiaat kum utnaa, ma miaat waan unaanga Ierusalem.  
\v 16 Miaat weur ma raa taara na wawer taangirong Kaaisaaria. Diat tula ta miaat karom raa muaana, a iaana Maanaason, a te Kipro, kupi miaat a ki karomi. Ia raa ko ra taara na wawer taanga namuga.   
\s1 Paaulo i waan paat inaanga Ierusalem  
\p
\v 17 Baa miaat waan paat inaanga Ierusalem, a kum tateimiaat u ra nurnur diat ben pa miaat ma ra gaaia.  
\v 18 U ra bung namur, miaat ma Paaulo, miaat ruk karom Iaakobo. Ma a kum mukmuga raap kaai ko ra lotu diat aa ki.  
\v 19 Baa Paaulo ia pirpir na gaaia paa karom diat, io, i wapua diat ma u ra kum utnaa raaraa baa i paami ma ra dekdekin God u ra nuna pinapaam karom diat baa wakir a taara Iudaia.   
\p
\v 20 Baa diat walangoroi, diat pir walaawa paa God. Diat bulung diat piri taan Paaulo lenbi, “Teimiaat, u nunurai naa mongoro na aarip taan daat a taara Iudaia, diat aa nurnur, ma diat raap diat ongor kupi diat a murmur a kum Naagagon anun Moses.  
\v 21 Diat aa walangoro a warwaruga na pirpir un ui, baa u werwer a taara Iudaia raap baa diat ki naa ra taara baa wakir a taara Iudaia, naa diat a maadek wa a kum Naagagon anun Moses, ma baa u wapua diat kaai lenbi naa koku diat poko kikil a kum natnatundiat, ma koku diat murmur a kum mangamangaan u ra lotu Iudaia.  
\v 22 Namur diat a walangoroi baa u aa waan paat urin. Io, aawa maa daat a paami?  
\v 23 Un paam a utnaa bi miaat a piri taam: Waat na muaana bi kon miaat, diat aa weweliman taau karom God.  
\v 24 Un ben pa diat, ma muaat a wagomgom muaat welaar ma ra pirpir na Naagagon, ma ui, un kul a kum utnaa na wetabaar baa diat a wetabaar mai, ma baa in raap, io, din kakaa raap wa maraagaam a weu na lorindiat. Baa un paami lenbi, a taara raap diat a nunurai naa a kum pirpir baa diat walangoroi mi, pa i lingtatuna, ma ui kaai u murmur ut a kum pirpir na Naagagon.  
\v 25 Ma karom a kum tena nurnur kon diat baa wakir a taara Iudaia, daat aa timu taa a buk taan diat lenbi: Koku diat aan ta utnaa baa di wetabaar mai karom a kum taabataaba. Koku diat aan ta utnaa baa pa di gi wakaak wa a gaap koni ma ta wewagua baa di bing dokoi ku, maa gaap kuraa utbaai uni. Ma koku diat paam a kum paamuk na mangamangaan.”   
\p
\v 26 Io, u ra bung namur, Paaulo i ben paa waat na muaana maa, ma diat ungaai ma Paaulo diat wagomgom diat. Diat ruk u ra ruma na wetabaar, ma i waatung taa a bung baa a pinapaam na wagomgom in raap uni, ma baa din tun kaai a wetabaar un diat uni.   
\s1 Di paam akoto paa Paaulo u ra ruma na wetabaar  
\p
\v 27 Baa marawaai 7 na bung na wagomgom maa in raap, raa taara Iudaia taangirong u ra papaar Aasia, diat babo paa Paaulo u ra ruma na wetabaar. Ma diat wakaankaan taa a taara kupi diat a kaankaan karom Paaulo ma diat paam akoto paai.  
\v 28 Ma diat kulkulaai naa, “A taara Israael, muaat a waraaut miaat. A muaana mi, i wer a taara raap u ra rakrakaan buaal kupi diat a nget daat, ungaai ma ra kum Naagagon anun Moses, ma ra ruma na wetabaar. Ma ia ben aruk paa kaai a kum te Grik urin u ra ruma na wetabaar, ma ia wadur wa a gomgom na ruma mi.”  
\v 29 Diat piri lenbi kabina baa namuga mun, diat aa babo ta diaar ma Tropimus, a te Epeso, nataamaan, ma diat nuki naa Paaulo i ben aruk paai u ra ruma na wetabaar.   
\p
\v 30 Ma a taara raap diat purpuruan ma diat welulu ungaai, ma diat paam akoto paa Paaulo, ma diat aal apari paai ko ra ruma na wetabaar, ma diat balbalaat gagaa wa maut a kum bonanaaka.  
\v 31 Marawaai ma diat a aak doko ma Paaulo, a pirpir i waan kup a ngaala na mukmuga anu ra taara na wineium taangirong Rom, baa a taara Ierusalem raap diat aa purpuruan.  
\v 32 I ben ungaai gagaa paa a taara na wineium ma anundiat kum mukmuga kaai, ma diat welulu pari karom diat. Baa a taara diat babo a ngaala na mukmuga ma ra taara na wineium, diat ngo ma ra wineium kon Paaulo.  
\v 33 A ngaala na mukmuga i waan karom Paaulo, ma i aal paai, ma i wetulaa kupi din doi ma ra ru sen. Ma i tiri diat naa, “Woi na muaana mi? Aawa maa ia paam raara taai?”  
\v 34 Raa taara ko ra kor na taara diat pir raa pirpir, ma raa taara kaai diat pir raa pirpir ingen. Ma baa a ngaala na mukmuga pa i kaapa laar paai u ra kabi ra ngaala na purpuruan maa, io, i wetulaa kupi din ben Paaulo u ra ruma anu ra taara na wineium.  
\v 35 Baa Paaulo i waan paat naa ra kaakaa tato i ra ruma, a taara na wineium diat lo paai, i kabina u ra kor na taara diat karangaap aakit.  
\v 36 Ma a kor na taara baa diat murmur diat, pa diat ngo ma ra gege naa, “Aak dokoi!”   
\s1 Paaulo i pirpir karom a taara  
\p
\v 37 Baa marawaai ma diat a ruk ma Paaulo u ra ruma anu ra taara na wineium, i tiri a ngaala na mukmuga lenbi, “I koina ku baa ang pir ta utnaa taam?” Ma a ngaala na mukmuga i tiri naa, “Aai, u nunura ut a pirpir Grik?  
\v 38 Iaau nuki naa ui a te Aaigipto, baa namuga i ben 4,000 na taara, a kum tena paam purpuruan, unaanga u ra bil na wanua kupi diat a waninaar na wineium.”  
\v 39 Ma Paaulo i piri naa, “Iaau a te Iudaia taangirong Taaso, u ra papaar Kilikia, wakir iaau taanga un ta taamaan biaa ku. Iaau aaring ui baa un mulaaot ta iaau, baa ang pirpir karom a taara mi.”  
\v 40 Baa a ngaala na mukmuga ia mulaaot taai, Paaulo i tur u ra kaakaa tato i ra ruma, ma i turbaat diat ma ra limaana. Baa diat aa tur wowowon, i piri taan diat u ra pirpir Ebraaio lenbi,   
\c 22  
\p
\v 1 “A kum tateng liklik, ma ra kum tamtamaang, muaat a walangoro a pirpir baa ang pir baat iaau mai.”   
\p
\v 2 Baa diat walangoroi baa i pirpir ma ra pirpir Ebraaio karom diat, diat tur wowowon raap. Ma i piri naa,  
\v 3 “Iaau a te Iudaia, di buta iaau irong Taaso u ra papaar Kilikia. Iaau baarmaan taau ut min Ierusalem, ma iaau a naat na wawer ut anun Gamaaliel, ma i wer wakaak iaau u ra kum Naagagon anu ra kum taptabundaat taanga namuga, ma iaau papaam dekdek karom God lenutmi muaat paami.  
\v 4 Ma iaau baanbaanaakaka a taara baa diat murmur a Aakapi anun Kaarisito. Iaau aak doko raa taara, ma raa taara kaai iaau aal pa diat, a kum muaana ma ra in tabuan utkaai, ma iaau waruk diat u ra ruma na karabus.  
\v 5 A mukmuga na tena wetabaar karom God ma a taara na kiwung raap diat kaapa u ra kum utnaa mi kupi diat a wewapua uni, ma iaau lo paa a kum buk kon diat baa diat timui karom a kum tateindiat a kum te Iudaia irong Damaasko. Lenmaa iaau waan urong kupi ang aal paa a taara baa diat murmur a Aakapi anun Kaarisito, ang do pa diat ma ra kum sen ma ang aal diat kupi din naagagon diat inaanga Ierusalem.   
\s1 Paaulo i wewapua kaapa u ra nuna bung na nukpuku  
\r (Aap 9:1-19; 26:12-18)  
\p
\v 6 “Baa iaau waan waanwaan marawaai Damaasko, u ra ngaala na mage, a ngaala na kaapa taanginaanga u ra maawa i waan paat kakaian ma i baarabaara lili pa iaau.  
\v 7 Ma iaau puka pari unapia, ma iaau walangoro in ingaan raa i piri karom iaau lenbi, ‘Saul, Saul, aawa kabina maa u baanbaanaakaka iaau?’  
\v 8 Ma iaau tiri lenbi, ‘Tadaaru, woi ui?’ Ma i baalu iaau naa, ‘Iaau Iesu, a te Naasaret, baa u baanbaanaakaka iaau.’  
\v 9 Ma a taara baa miaat weur, diat babo a kaapa, iaku pa diat walangoro in ingaan raa baa i pirpir karom iaau.  
\v 10 Ma iaau tiri, ‘Tadaaru, aawa maa ang paami?’ Ma a Tadaaru i baalu iaau lenbi, ‘Un tur ma un waan paat urong Damaasko, ma din wapua ui u ra kum utnaa baa di aa wakilang taai kupi un paami.’  
\v 11 Diat baa miaat weur ungaai diat paam paa a limaang ma diat wabenben paat iaau urong Damaasko, maa kabina iaau pula u ra dekdek i ra kaapa.   
\p
\v 12 “Raa muaana, a iaana Aanania, a dowot na tena lotu baa i murmur ot paa a kum Naagagon, ma a taara Iudaia raap baa diat ki matira, diat urur aakit uni,  
\v 13 i waan paat karom iaau, ma i tur marawaai karom iaau, i piri naa, ‘Saul, tenglik, un babo balet.’ Ma u ra pakaana bung ut maa, a mataang i tapalaa ma iaau babo paa Aanania.  
\v 14 Ma Aanania i piri karom iaau naa, ‘God anu ra nundaat wuna taara taanga namuga ia pilak ta ui, kupi un nunura anuna nemnem, ma un babo a Tena Takado, ma un walangoro anuna pirpir ko ra waana.  
\v 15 Ma ui un tena wewapua anuna karom a taara raap u ra utnaa mi baa u aa babo taai ma u aa walangoro taai kaai.  
\v 16 Io, aawa maa u ki paai? Un tur, ma din baapitaaiso ui, ma un aaraaring u ra iaana, kupi din una wa anum kum aakaina mangamangaan.’   
\s1 A wewataai karom Paaulo kupi in warawaai karom a taara baa wakir a taara Iudaia  
\p
\v 17-18 “Baa iaau waan talili balet unaanga Ierusalem, ma iaau aaraaring u ra ruma na wetabaar, iaau babo a Tadaaru u ra binabo, ma i piri karom iaau lenbi, ‘Tur gagaa! Un waan gagaa taanga min Ierusalem, maa pa diat a walangoro anum wewapua un iaau.’  
\v 19 Ma iaau piri taana naa, ‘Tadaaru, diat nunurai naa iaau laana ruk u ra kum rumruma na lotu raap ma iaau aal diat baa diat nurnur un ui, ma iaau raapu diat.  
\v 20 Ma baa di aak doko Stepaano, ia baa i wewapua un ui, iaau kaai iaau tur ut matira, iaau mulaaot ungaai ma diat, ma iaau baboura a kum maalu anundiat baa diat aak dokoi.’  
\v 21 Ma i piri karom iaau naa, ‘Un waan, ang tula welwelik wa ui urong karom a taara baa wakir a taara Iudaia.’”   
\p
\v 22 A taara diat walangoro a pirpir anun Paaulo tuk taau ut u ra pirpir mi. Namur diat ge ma ra ngaala na ingaandiat naa, “Din aak doko wai! I koina baa a mangaana muaana lenmi in panaai ko ra rakrakaan buaal, pa i koina baa in lalaaun.”  
\v 23 Baa diat ge lenmi, diat paa wa anundiat kum maalu baa diat burung baat anundiat minong mai, ma diat ong lamlamira in kabu unaanga nate.  
\v 24 Ma a ngaala na mukmuga i naagagoni baa din ben Paaulo u ra ruma anu ra kum tena wineium, ma din raapui ma din tiri kupi din manaana baa aawa a kabina maa a taara diat ge lenmi uni.  
\v 25 Baa diat wi taai ma ra kum sen, kupi diat a raapui, Paaulo i piri karom a mukmuga anu ra kum tena wineium baa i tur marawaai karomi naa, “Lelawaai, i takado ku baa muaat a raapu ta te Rom, baa pa di naagagoni utbaai?”   
\p
\v 26 Baa a mukmuga anu ra taara na wineium i walangoroi, i waan karom anuna mukmuga, ma i piri taana lenbi, “Aawa mi u nem na paami? Maa a muaana mi a te Rom.”  
\v 27 Io, a ngaala na mukmuga i waan karom Paaulo ma i tiri naa, “Aai, wapua iaau. Ui a te Rom, ni?” Ma i baalui naa, “Maia. Iaau a te Rom.”  
\v 28 Ma a ngaala na mukmuga i piri naa, “Iaau kaai iaau kul a naagagon kupi ang te Rom ma ra ngaala na maani.” Ma Paaulo i baalui naa, “Iaau pate. Di buta iaau ut a te Rom.”  
\v 29 Ma diat, baa diat nem na tiri, diat tur weraan gagaa maut koni. Ma baa a ngaala na mukmuga i nunurai naa Paaulo a te Rom, i burut, maa ia wi taai ma ra sen.   
\s1 Paaulo i tur namataa ra taara na kiwung  
\p
\v 30 U ra bung namur taana, baa a ngaala na mukmuga i nemi kupi in manaana wakaak paa u ra utnaa baa a taara Iudaia diat takuna Paaulo uni, i palaa wa a sen, ma i wetulaa kup a kum ngaala na tena wetabaar karom God, ma a taara na kiwung raap kaai, kupi diat a waan ungaai. Ma i ben apari paa Paaulo, ma i watur taai namuga namataandiat.   
\c 23  
\p
\v 1 Ma Paaulo i babo takado karom a taara na kiwung, ma i piri lenbi, “A kum tateng liklik, tuk u ra bung mi iaau aa waanwaan takado namataan God, ma in balaang pa i takuna iaau un ta utnaa.”  
\v 2 Ma Aanania a mukmuga na tena wetabaar karom God, i tula diat baa diat tur marawaai karom Paaulo naa, “Muaat a paar a waana.”  
\v 3 Ma Paaulo i piri taana, “God in paar ui, ui u welaar ma ra papaara ruma di pen taai ma ra kabaang, iaku nabalaana i aaka raap. Lelawaai mi, u ki kupi un naagagon iaau welaar ma ra pirpir na Naagagon, iaku ui u bubur a Naagagon baa u wetulaa kupi din paar iaau.”  
\v 4 Diat baa diat tur marawaai karomi diat piri naa, “Lelawaai, u nemi kupi un pir aakaka a mukmuga na tena wetabaar karom God?”  
\v 5 Ma Paaulo i piri taan diat naa, “A kum tateng liklik, pa iaau nunurai naa ia a mukmuga na tena wetabaar karom God, maa di aa timu taai u ra Buk Taabu naa, ‘Koku u pir aakaka ta mukmuga anu ra num taara.’” \rq Pin 22:28\rq*   
\p
\v 6 Paaulo ia nunurai naa raa taara kon diat, a kum Saadukaaio, ma raa taara kaai a kum Parisaaio, io, i wewataai u ra kiwung lenbi, “A kum tateng liklik, iaau a Parisaaio, ma a natu ra Parisaaio, mi di takuna iaau kabina u ra nung nurnur u ra lalaaun balet anundiat baa diat maat.”  
\v 7 Baa ia pir taai lenmaa, a kum Parisaaio ma ra kum Saadukaaio diat turpaa wengangaar, ma pa i raa ma a nuknukindiat u ra kiwung.  
\v 8 Maa a kum Saadukaaio diat nurnur naa pa ta lalaaun balet ko ra minaat, ma pa ta aangelo, ma pa ta nion, ma a kum Parisaaio diat nurnur un ditul raap.  
\v 9 Ma diat turpaa a ngaala na purpuruan, ma raa kum Parisaaio, diat baa a kum tena wawer u ra kum Naagagon, diat tur, ma diat weol na pirpir, ma diat piri lenbi, “Pa miaat baat paa ta aakaina utnaa baa a muaana mi i raara uni. Daat a lawaai ma? Kaduk baa ta nion, baa ta aangelo ia pirpir taau karomi.”  
\v 10 Ma baa ia ngaala a wengangaar, ma diat aa turpaa wineium, a ngaala na mukmuga anu ra kum tena wineium i burut, kaduk diat a um aakaka taa Paaulo. Ma i tula wa a taara na wineium, kupi diat a waan ma diat a aal paai ko ra taara, ma diat a ben paai kup a ruma anu ra taara na wineium.   
\p
\v 11 U ra marum, a Tadaaru i waan paat paa karom Paaulo, ma i piri taana naa, “Koku u burut, un tur dekdek. U aa wewapua kaapa taau un iaau min Ierusalem, lenmaa un wewapua kaapa utkaai un iaau irong Rom.”   
\s1 Diat wepaak kupi diat a aak doko Paaulo  
\p
\v 12-13 Keke paat balet raa bung na malaana, raa kum te Iudaia diat welaar ma 40 ma i puka diat pirpir ungaai paa kupi diat a weweliman, naa pain diat a wangaan, ma pain diat a inim, tuk ut baa diat aa aak doko wa Paaulo.  
\v 14 Diat waan karom a kum ngaala na tena wetabaar karom God, ma a kum mukmuga u ra lotu, ma diat piri naa, “Miaat aa weweliman paa naa pain miaat a aan ta utnaa tuk ut baa miaat aa aak doko wa Paaulo.  
\v 15 Miaat nemi naa muaat ungaai ma ra taara na kiwung, muaat a taar wa a pirpir karom a ngaala na mukmuga anu ra kum tena wineium ma muaat a waruga paa Paaulo koni, kupi in tula wai karom muaat. Muaat a piri naa muaat nem na walangoro ta pirpir kaapa balet koni. Io miaat, miaat a aak doko wai ku u ra aakapi baa pa in waan paat utbaai karom muaat.”   
\p
\v 16 Baa a labaan Paaulo i walangoro a pirpir na wepaak mi, i waan kup a ruma anu ra kum tena wineium, ma i wapua Paaulo uni.  
\v 17 Ma Paaulo i wataa paa raa mukmuga anu ra kum tena wineium, ma i piri taana naa, “Un ben a baarmaan bi karom anumuaat ngaala na mukmuga, maa i nem na wapuai un raa pirpir.”  
\v 18 Ma i ben paai karom a ngaala na mukmuga ma i piri lenbi, “Paaulo, ia baa di wakarabusi, i wataa pa iaau karomi, ma i aaring iaau kupi ang ben taa a baarmaan mi karom ui, kupi in wapua ui un raa pirpir.”  
\v 19 A ngaala na mukmuga i paam paa a limaana ma i ben ino paai, ma i tiri naa, “Aawa maa u nemi naa un piri taang?”  
\v 20 Ma i piri lenbi, “A kum taara Iudaia diat aa wepaak paa naa diat a waruga paa Paaulo kon ui, kupi un tula wai unaburu karom a taara na kiwung, kupi diat a walangoro ta pirpir kaapa balet koni.  
\v 21 Koku u taraam taan diat, maa 40 ma i puka a taara diat aa paraau kupi. Maa diat aa weweliman paa naa, pa diat a wangaan ma pa diat a inim, tuk ut baa diat aa aak doko wa Paaulo. Ma mi diat ki walaang kup anum ta nimulaaot.”  
\v 22 Ma a ngaala na mukmuga i turbaati naa, “Koku u wapua taa te naa u aa wapua ta iaau u ra utnaa mi.” Ma namur i tula wai.   
\s1 Di ben paa Paaulo karom Pelik  
\p
\v 23 A ngaala na mukmuga anu ra kum tena wineium maa i wataa paa a ru mukmuga karomi ma i piri naa, “Mur a waninaar 200 na tena wineium, ma 70 tena wineium baa diat ki u ra kum os, ma 200 na tena wineium baa diat lo a kum bele, ma muaat a waan un 9 na pakaana bung mi u ra marum urong Kaaisaaria.”  
\v 24 Ma i wapua diaar utkaai naa, “Mur a ben ta ru os, kupi Paaulo in waan mai. Muaat a baboura baat wakaaki tuk muaat a waan paat mai karom Pelik, a ngaala na mukmuga ko ra mataanitu.”  
\v 25 Ma i timu a buk lenbi karomi:   
\p
\v 26 Iaau Klaaudio Lisia, iaau timtimu karom ui Pelik a ngaala na mukmuga ko ra mataanitu.  
\p A maarmaari karom ui,   
\p
\v 27 A muaana mi baa iaau tula wai karom ui, a kum taara Iudaia diat paam akoto paai, ma marawaai diat a aak dokoi. Iaku miaat ma ra kum tena wineium, miaat waan paat, ma miaat walaaun paai, maa iaau aa manaana paa uni baa ia a te Rom.  
\v 28 Ma iaau nemi naa ang manaana u ra utnaa di takunai uni, ma iaau ben paai karom anundiat kiwung.  
\v 29 Mi iaau kaapa uni baa di takuna biaai ku u ra nundiat kum naagagon ko ra lotu, ma pa i paam ta aakaina utnaa baa in karabus uni, baa din aak dokoi uni.  
\v 30 Ma di wapua iaau naa diat aa wepaak kup a muaana mi kupi diat a aak dokoi, io, iaau tula gagaa wai karom ui. Ma iaau aa wapua ta diat baa diat takunai naa diat a waan karom ui ma ra nundiat wetakun uni. Ma raa ku ia ma i raap.   
\p
\v 31 Io, a taara na wineium diat ben paa Paaulo u ra marum urong Aantipaatri, lenutmaa di pir taai taan diat.  
\v 32 Ma u ra bung namur, a taara na wineium baa diat ki u ra kum os, diat waan aakit ma Paaulo, ma raa taara na wineium kaai diat waan talili balet unaanga Ierusalem.  
\v 33 Baa diat waan paat Kaaisaaria, diat taar taa a buk karom Pelik, a ngaala na mukmuga ko ra mataanitu, ma diat taar taa Paaulo karomi.  
\v 34 Ma baa Pelik ia luk taa a buk, i tiri Paaulo naa, “Ui kon woi na papaar?” Ma baa ia manaana paa naa Paaulo a te Kilikia, i piri naa,  
\v 35 “Diat baa diat takuna ui, baa diat a waan paat urin, io, ang walangoro a utnaa baa diat a takuna ui uni.” Ma i wetulaa baa din baboura baati u ra ruma anun Erodes.   
\c 24  
\s1 A taara Iudaia diat takuna Paaulo  
\p
\v 1 Baa ia raap lima na bung, Aanania, a mukmuga na tena wetabaar karom God ma raa kum mukmuga ko ra lotu, ma Tertulo, a tena manaana u ra kum naagagon, diat waan paat irong Kaaisaaria, ma diat wapua Pelik a ngaala na mukmuga ko ra mataanitu u ra nundiat kum wetakun un Paaulo.  
\v 2 Baa di aa wataa paa Paaulo, Tertulo i turpaa a pirpir uni lenbi,  
\p “Pelik, ui a ngaala, miaat ki wakaak a ngaala na iwan u ra maalmaal na balaa ra num naagagon. Mongoro na tinawa i waan paat u ra nundaat papaar maa kabina ui a tena manaana, ma ra num naagagon i takado.  
\v 3 Miaat ma ra taara ko ra kum taamaan raap, miaat gaaia paa anum kum naagagon ma miaat waatung wakaak aakit karom ui uni.  
\v 4 Io, pang pirpir mongmongoro, kaduk ang watalanguan ui. Iaau aaring ui baa un maari miaat ma un walangoro anumiaat ta kinalik na pirpir.   
\p
\v 5 Miaat baboi naa a muaana mi a tena pet apurpuruan, ma i turpaa a kum purpuruan naliwan karom a taara Iudaia u ra rakrakaan buaal raap. Ma ia a mukmuga un raa warwaruga na lotu di waatungi naa a lotu Naasaret.  
\v 6-8 Ma i nemi naa in baana dur a ruma na wetabaar kupi in dur u ra mataan God. Iaku miaat paam akoto paai.\f + \fr 24:6-8 \ft Raa kum tena manaana u ra Buk Taabu diat nuki naa raa kum pirpir kaai i ki u ra rina mi. I lenbi: \+it Ma miaat nuki naa miaat a naagagoni welaar ma ra numiaat kum Naagagon. Iaku Lisia a ngaala na mukmuga anu ra kum tena wineium i ruk ma i aal ingen paai ko ra limaamiaat ma ra dekdek. Ma i wetulaa naa miaat baa miaat takuna a muaana mi, miaat a waan karom ui ma miaat a tur namataam.\+it*\f* Baa ui ut un tiri Paaulo, io, un manaana taana u ra kum utnaa mi miaat takunai uni.”  
\v 9 Baa Tertulo ia pirpir raap, raa taara Iudaia kaai diat waraaut u ra wetakun, diat piri naa i lingtatuna ut a kum utnaa mi.   
\s1 Paaulo i pirpir kaapa namataan Pelik  
\p
\v 10 Baa Pelik, a ngaala na mukmuga ko ra mataanitu, i paak mataana karom Paaulo kupi in pirpir, io, Paaulo i piri naa, “Iaau gaaia baa ang pirpir baat iaau kon ui, maa iaau nunurai naa u aa tena naagagon mongoro na kilaala karom a taara mi.  
\v 11 Baa un wetiri, io, un manaana, i 12 a bung baat taai ku, iaau waan paat inaanga Ierusalem, kupi ang lotu.  
\v 12 Ma pa diat babo taa te baa mir a wengangaar mai u ra ruma na wetabaar, ma pa diat babo ta iaau kaai baa ang wapurpuruan a kor na taara u ra kum ruma na lotu, baa u ra balaa ra taamaan.  
\v 13 Ma pa diat a walingtatuna laar paa anundiat kum wetakun karom ui u ra kum utnaa mi baa diat takuna iaau uni.   
\p
\v 14 “Io, mi ang wapua kaapa ui naa, iaau murmur a Aakapi anun Kaarisito, baa diat waatungi ma ra warwaruga na lotu. Iaku u ra lotu mi, iaau lotu ut karom God anu ra numiaat wuna taara taanga namuga, ma iaau nurnur u ra kum utnaa raap baa di aa timu taai u ra kum Naagagon ma u ra kum buk anu ra kum propet.  
\v 15 Anung nurnur un God i welaar ma ra taara mi. Iaau kaai iaau ki walaang ma ra nurnur baa God in watur paa balet a koina taara ma ra aakaina taara ko ra minaat.  
\v 16 Lenmaa iaau ongor aakit kupi anung lalaaun in takado namataan God, ma namataa ra taara kaai.   
\p
\v 17 “Iaau ki ingen paa kon Ierusalem a kabaana kilaala ut, io, namur iaau waan talili unaanga kupi ang lo a maani na wetabaar karom anung taara, ma kupi ang taar kaai a kum wewagua kupi din tun diat welaar ma ra wetabaar karom God.  
\v 18 Namuga baa pa iaau ruk utbaai u ra ruma na wetabaar iaau aa paam raap taa a kum naagagon kupi ang gomgom namataan God. Baa iaau aa ruk kupi ang paam a pinapaam na wetabaar, pa diat baraata iaau ma ta mongoro na taara, ma pa iaau paam kaai ta purpuruan.  
\v 19 Iaku raa taara Iudaia taangirong u ra papaar Aasia diat ki u ra ruma na wetabaar u ra bung maa baa diat paam akoto pa iaau. Baa ta utnaa diat a takuna iaau uni, in koina kupi diat ut diat a waan urin ma diat a takuna iaau namataam.  
\v 20 Ma i koina baa diat baa kuri diat, diat a pir ta aakaina utnaa baa diat baat paai un iaau, baa iaau tur namataa ra taara na kiwung inaanga Ierusalem.  
\v 21 Naapi duk, diat takuna iaau u ra nung raa pirpir ku. Baa iaau tur namataandiat, iaau pirpir dekdek lenbi, ‘Iaau tur u ra naagagon namataamuaat mari, kabina iaau nurnur u ra lalaaun balet ko ra minaat.’”   
\p
\v 22 Pelik i kaapa wakaak ut u ra lotu mi di waatungi ma ra Aakapi anun Kaarisito, ma i wango taa kumun a naagagon, ma i piri naa, “Baa Lisia, a ngaala na mukmuga anu ra taara na wineium in waan paat, ang ung maraagaam ta naagagon u ra wetakun mi.”  
\v 23 Ma i wapua a mukmuga anu ra kum tena wineium naa, “Paaulo in ki na karabus u ra num naagagon. Un babourai ma ra maarmaari, ma koku u turbaat wa a kum teptepaana baa diat a waraauti.”   
\s1 Paaulo i pirpir karom Pelik ma Daarusila  
\p
\v 24 Raa kabaana bung baat taai, Pelik i waan paat balet, diaar ma ra nuna taulaa Daarusila, a tabuan Iudaia. Pelik i wetulaa kup Paaulo, ma i walangoro anuna pirpir u ra nurnur un Kaarisito Iesu.  
\v 25 Baa i pipipir u ra takado na mangamangaan, ma u ra mangamangaan baa te in naagagon kado paa anuna lalaaun, ma u ra naagagon kaai anun God kup a lalaaun namur, Pelik i burut, ma i piri naa, “Paaulo, un waan kumun. Un ta bung baa ang laangalaanga, io, ang wetulaa balet kup ui.”  
\v 26 Ma i nemi utkaai naa Paaulo in wakadoi ma ta maani, kupi in palaa wai. Io, i wetwetulaa liklik kupi, ma diaar pirpir ungaai.   
\p
\v 27 Baa a ru kilaala ia raap, Pokio Pesto i kiaana wa Pelik. Iaku Pelik pa i palaa wa utbaai Paaulo, maa i nemi naa in wagaaia a taara Iudaia.   
\c 25  
\s1 Paaulo i tur namataan Pesto  
\p
\v 1 Io, baa Pesto ia waan paat u ra taamaan Kaaisaaria u ra papaar baa in naagagoni, i ki paa ku tula bung, ma namur i waan unaanga Ierusalem.  
\v 2 Ma a kum ngaala na tena wetabaar karom God ma ra kum mukmuga anu ra taara Iudaia, diat wapuai u ra wetakun un Paaulo.  
\v 3 Ma diat aaring Pesto kupi in taraam karom diat, ma diat piri naa, “Un maari miaat ma un tula wa Paaulo urin Ierusalem.” Maa diat aa wepaak paa kupi diat a aak dokoi ku naliwan u ra nuna winawaan.  
\v 4 Ma Pesto i piri ku taan diat naa, “Paaulo i ki ut irong Kaaisaaria, ma iaau kaai marawaai kupi ang waan balet ku urong.  
\v 5 I koina baa ta kum mukmuga kon muaat miaat a weur urong, ma baa ta utnaa a muaana mi i raara uni, io, muaat a takunai mai marong.”   
\p
\v 6 Baa Pesto ia ki ungaai paa ma diat 8 na bung, baa 10 bung duk, i waan talili balet urong Kaaisaaria. Ma u ra bung namur taana, i turpaai kupi in naagagon, ma i wetulaa kupi din ben Paaulo karomi.  
\v 7 Baa Paaulo ia waan paat, a taara Iudaia taanginaanga Ierusalem diat tur lili paai, ma diat takunai ma mongoro na mawaat na wetakun, iaku pa diat pir ta utnaa kupi in walingtatuna paa anundiat wetakun karomi.  
\v 8 Ma Paaulo i pirpir baat ia ut lenbi, “Pa iaau paam ta niraara u ra kum Naagagon anu ra taara Iudaia, baa u ra ruma na wetabaar, baa karom a Kaaisaar, a king anu ra mataanitu Rom.”   
\p
\v 9 Pesto i nemi kupi in wagaaia paa a taara Iudaia, ma i tiri Paaulo lenbi, “Lelawaai, un taraam ku baa un waan unaanga Ierusalem, kupi ang naagagon ui u ra kum wetakun mi manaanga?”  
\v 10 Ma Paaulo i piri, “Mi iaau tur u ra naagagon anu ra Kaaisaar, ma i takado baa din naagagon iaau ut main. Pa iaau paam ta niraara karom a taara Iudaia, maa u aa nunurai kaai.  
\v 11 Baa iaau aa paam aakaina ma baa iaau aa paam taa ta utnaa i welaar kupi ang wirua uni, i koina ku baa ang wirua. Iaku baa a kum utnaa mi diat takuna iaau mai pa i lingtatuna, pain te in taar ta iaau taan diat. Iaau aaring kupi a Kaaisaar ut in walangoro a naagagon un iaau.”  
\v 12 Baa Pesto ia pirpir paa ma diat u ra kiwung, i piri naa, “Mi u aa aaring kupi un waan karom a Kaaisaar, io, ang taar wa ui urong Rom karom a Kaaisaar.”   
\s1 Aagripa ma Bernike diaar nem na walangoro Paaulo  
\p
\v 13 Baa ia raap ta kum bung, King Aagripa diaar tenalik ma Bernike a tabuan, diaar waan paat irong Kaaisaaria, ma diaar pirpir na gaaia paa Pesto u ra nuna kini na munuga.  
\v 14 Baa diaar ki mongoro na bung matira, Pesto i wapua a king un Paaulo, ma i piri lenbi, “Raa muaana kuri, Pelik i wakarabusi. A muaana maa kuri utbaai ia, ma Pelik ia ngo ko ra nuna pinapaam.  
\v 15 Ma baa iaau ki inaanga Ierusalem, a kum ngaala na tena wetabaar karom God ma ra kum mukmuga anu ra taara Iudaia diat wapua iaau u ra wetakun uni, ma diat aaring iaau kupi ang naagagoni kupi din aak dokoi.  
\v 16 Ma iaau wapua diat naa, ‘Wakir a mangamangaan anu ra taara Rom, baa di taar taa ta muaana kupi din naagagoni naa in maat, baa pa diat tur ungaai utbaai ma diat baa diat takunai, kupi ia kaai in pirpir baat ia ut ko ra kum wetakun.’   
\p
\v 17 “Baa diat waan paat ungaai main, pa iaau pet abilbiling. Raa bung ku namur taana, iaau ki u ra kiki na naagagon, ma iaau wetulaa kupi din ben paa a muaana maa.  
\v 18 Baa a taara na wetakun diat tur kupi diat a pirpir, wakir diat takunai ma ta aakaina utnaa welaar ma iaau nuki.  
\v 19 Diat takunai ku un ta kum utnaa taanga u ra nundiat wuna lotu, ma un raa muaana, a iaana Iesu baa i maat, iaku Paaulo i piri naa ia lalaaun balet.  
\v 20 Pa iaau kaapa ma pa iaau nunurai baa ang wetiri lelawaai u ra kum utnaa mi. Io, iaau tiri kupi in waan unaanga Ierusalem ma din naagagoni u ra kum wetakun manaanga.  
\v 21 Iaku, baa Paaulo i aaring kupi a Kaaisaar in naagagoni, iaau wetulaa kupi in ki kumun main u ra karabus, tuk u ra bung baa ang tula wai urong Rom karom a Kaaisaar.”  
\v 22 Ma Aagripa i piri taan Pesto naa, “Iaau kaai, iaau nemi naa ang walangoro a muaana mi.” Ma Pesto i piri lenbi, “Unaburu un walangoroi.”   
\p
\v 23 Io, u ra bung namur taana, Aagripa ma Bernike diaar waan paat ma di maar diaar ma ra aalawur minong anu ra kum ngaalangaala. Diat waan paat ungaai ma ra kum mukmuga anu ra taara na wineium, ma ra kum mukmuga taanga u ra taamaan maa. Baa diat aa ruk u ra ruma na kiwung, Pesto i wetulaa kup Paaulo, ma di ben paai.  
\v 24 Ma Pesto i piri lenbi, “King Aagripa, ma muaat kaai a taara baa daat kiki ungaai main, muaat babo a muaana mi. A taara Iudaia raap taanginaanga Ierusalem ma main kaai diat aaring iaau kupi ang naagagoni, ma diat gege naa pa i takado balet kupi in lalaaun.  
\v 25 Iaku pa iaau tiri baraata paa ta utnaa baa din aak dokoi uni. Ma baa i aaring kupi a Kaaisaar in naagagoni, io, iaau nuki naa ang tulai karomi.  
\v 26 Pa iaau nunura mulu ta utnaa baa ang timu kotoi uni karom a Kaaisaar. Kuri iaau ben taai namataam, King Aagripa, ma namataamuaat ma muaat a tiri taai kupi ang nunura ta utnaa baa ang timui.  
\v 27 Maa iaau nuki naa pa i ot kupi ang tula ta karabus karom a Kaaisaar, ma pa di timu koto ta utnaa baa di takunai uni.”   
\c 26  
\s1 Paaulo i pirpir kaapa namataan King Aagripa  
\p
\v 1 Aagripa i piri taan Paaulo, “Iaau mulaaot kupi un pirpir kaapa u ra kum wetakun un ui.” Ma Paaulo i kado tato a limaana ma i turpaai kupi in pirpir baat ia ut lenbi,  
\v 2 “King Aagripa, iaau gaaia aakit kupi ang tur u ra mugaana mataam ma ang pirpir baat iaau u ra kum utnaa raap baa a taara Iudaia diat takuna iaau uni.  
\v 3 Maa ui a tene u ra kum mangamangaan anu ra taara Iudaia ma u ra kum utnaa kaai baa diat weol na pirpir uni. Ma mi iaau aaring ui baa un ki wowowon ma un walangoro iaau.   
\p
\v 4 “A taara Iudaia raap diat nunura anung mangaana lalaaun baa iaau ki u ra nung taamaan turpaai utbaai baa iaau naat ma inaanga utkaai Ierusalem.  
\v 5 Diat nunura iaau taanga namuga, ma baa diat nemi, diat ut diat a pirpir kaapa uni naa iaau murmur ut a mangamangaan anu ra kum Parisaaio. Miaat raa kikil ko ra taara Iudaia baa miaat murmur ot raap paa a kum Naagagon u ra numiaat lotu.  
\v 6 Ma mi iaau tur main u ra naagagon kabina maa iaau nurnur u ra weweliman baa God ia paam taai karom anumiaat wuna taara taanga namuga.  
\v 7 Anumiaat 12 wuna taara diat ki walaang ma ra nurnur kupi din paam ot paa a weweliman maa karom diat, ma diat lotlotu karom God u ra bungbung na mage ma u ra bungbung na marum raap. Io, King, maraa ut ia a utnaa maa a taara Iudaia diat takuna iaau uni, maa iaau kaai iaau nurnur u ra weweliman maa.  
\v 8 I lelawaai maa muaat mi muaat nuki naa God pa in pet laar paai kupi in watur balet a kum minaat?   
\p
\v 9 “Iaau kaai, namuga iaau nuki ut naa i koina baa ang walaara raap taa a kum dekdek na aakapi baa ang turbaat a taara kupi koku diat nurnur u ra iaan Iesu, a te Naasaret.  
\v 10 Ma iaau paam a kum pinapaam mi inaanga Ierusalem. Iaau waan ma ra naagagon anundiat a kum ngaala na tena wetabaar karom God, ma iaau waruk mongoro na tena nurnur u ra karabus. Ma baa di aak doko diat, iaau kaai, iaau mulaaot kupi diat a maat.  
\v 11 Mongoro na pakaan iaau ruk u ra kum rumruma na lotu kupi ang wakadik diat, ma iaau wowo pa diat kupi diat a pir ta aakaina pirpir un Iesu. Iaau laana kaankaan dekdek karom diat, ma ta kum pakaan iaau waan utkaai un raa kum taamaan ingen, kupi ang baat pa diat ma ang wakadik diat.   
\s1 Paaulo i pirpir kaapa u ra nuna bung na nukpuku  
\r (Aap 9:1-19; 22:6-16)  
\p
\v 12 “Io, raa bung na wanua iaau waan balet ma ra nung pinapaam lenbi, welaar ma ra naagagon anu ra kum ngaala na tena wetabaar karom God ma ra wetulaa anundiat urong Damaasko.  
\v 13 Aai, King, u ra ngaala na mage, baa iaau waan u ra aakapi iaau babo a ngaala na kaapa taanginaanga u ra maawa, i baarabaara aakit taa ra kaapa i ra in mage, ma i puaa lilili iaau ungaai ma diat baa miaat weur.  
\v 14 Baa miaat aa puka raap napia, iaau walangoro in ingaan raa i piri karom iaau u ra pirpir Ebraaio naa, ‘Saul, Saul, aawa kabina maa u baanbaanaakaka iaau? Ui ut u um pa ui ma ra kum kinadik baa u paami un iaau.’  
\v 15 Ma iaau tiri naa, ‘Tadaaru, woi ui?’ Ma a Tadaaru i baalu iaau lenbi, ‘Iaau Iesu, baa u baanbaanaakaka iaau.  
\v 16 Un tur ma ra ru kakim. Iaau waan paat karom ui, maa iaau pilak pa ui, kupi un paam anung pinapaam ma un wewapua kaapa u ra kum utnaa u aa babo taai un iaau, ma u ra kum utnaa kaai baa ang waiaai taam.  
\v 17 Ma ang walaaun ui ko ra taara Iudaia, ma ko ra taara ingen utkaai, diat baa ang tula ui karom diat.  
\v 18 Un wababo a mataandiat kupi diat a waan tapuku ko ra baboto kup a kaapa, ma ko ra dekdekin Saataan kup God, kupi din una wa nundiat kum aakaina mangamangaan, ma diat a ki ungaai ma diat baa iaau pilak pa diat kupi anung gomgom na taara, diat baa diat nurnur un iaau.’   
\s1 Paaulo i pirpir kaapa u ra nuna pinapaam  
\p
\v 19 “Io, King Aagripa, pa iaau patut u ra binabo mi taanginaanga u ra maawa.  
\v 20 Iaau warawaai muga irong Damaasko ma Ierusalem ma u ra kum taamtaamaan u ra papaar Iudaia raap, ma namur karom diat kaai baa wakir a taara Iudaia, naa diat a nukpuku, ma diat a waan talili karom God, ma diat a paam a kum pinapaam, baa in waiaai naa diat aa nukpuku.  
\v 21 Mi ia a kabina baa a taara Iudaia diat paam akoto pa iaau u ra ruma na wetabaar, ma diat nemi naa diat a aak doko iaau.  
\v 22 Iaku God i waraaut iaau tuk mi, io, iaau tur main namataam ma iaau pirpir kaapa karom a taara biaa ku, ma ra kum ngaalangaala kaai. Pa iaau pir ta matakina utnaa, iaau pirpir ku u ra utnaa baa Moses ma ra kum propet diat aa wewapua taau uni baa in waan paat.  
\v 23 Diat piri naa Kaarisito in maat, ma ia a mugaana baa in lalaaun balet ko ra minaat ma in wewapua u ra kaapa karom a taara Iudaia ma karom a taara ingen kaai.”   
\p
\v 24 Baa kuraa utbaai i pirpir baati, Pesto i ge dekdek karomi naa, “Paaulo, u longlong. Anum ngaala na wawer ia baana longlong pa ui.”  
\v 25 Paaulo i piri naa, “Pesto, ui a ngaala, pa iaau longlong. Anung pirpir i lingtatuna ma i taar kukuraaina.  
\v 26 A king i nunura ut a kum utnaa mi, ma iaau laangalaanga kupi ang pirpir kaapa uni. Maa iaau nunurai naa pa ta utnaa i wawalipa ko ra mataana ma ra nuna walwalangor, maa a kum utnaa mi i waan paat, wakir di paam inoi.  
\v 27 King Aagripa, lelawaai, u nurnur u ra kum propet? Iaau nunurai naa u nurnur.”  
\v 28 Aagripa i tiri Paaulo naa, “Lelawaai, u nuki naa un ta lik naat na pakaana bung ku un puku pa iaau, kupi iaau kaai a te Kaarisito?”  
\v 29 Paaulo i baalui naa, “Baa ta kinalik baa ta ngaala na pakaana bung, ang aaraaring karom God un ui. Iaku wakir ang aaraaring un ui ku, un muaat raap kaai baa muaat walangoro iaau mi, kupi muaat a welaar ma iaau, iaku koku di ung a sen un muaat.”   
\p
\v 30 Ma a king i tur, ma Pesto ma Bernike, ma diat kaai baa diat ki ungaai mai.  
\v 31 Baa diat waan pari, diat pipipir ma diat piri lenbi, “A muaana mi pa i paam ta aakaina utnaa baa in wirua uni, ma baa in karabus uni.”  
\v 32 Ma Aagripa i piri taan Pesto naa, “Baa gun a muaana mi pa i aaring kupi a Kaaisaar in naagagoni, io, i koina ku baa din palaa wai.”   
\c 27  
\s1 Paaulo i kaa u ra paraau urong Rom  
\p
\v 1 Baa di aa naagagon taai kupi miaat\f + \fr 27:1 \ft Lukaa i timu “miaat”, kabina i waan ungaai ma Paaulo.\f* a kaa u ra paraau urong u ra papaar Itali, di taar taa Paaulo, ma raa kum karabus kaai, taan raa mukmuga a iaana Iulias, ko ra taara na wineium anu ra Kaaisaar.  
\v 2 Miaat kaa un raa paraau baa taanginaanga Aadraamiteno, baa in waan kupi in pukaai waanwaan u ra kum taamaan nakono u ra papaar Aasia. Baa miaat kaa, a paraau i waan. Miaat weur ma Aaristaarko taanga u ra taamaan Tesalonika u ra papaar Maakedonia.   
\p
\v 3 Baa i keke paat raa bung bulung, miaat pukaai aagil paa Sidon. Iulias i maari Paaulo, i mulaaot wai baa in waan paa karom a kum teptepaana, kupi diat a tabaarai ma ra aawa maa i iba kupi.  
\v 4 Baa a paraau i waan balet, a dadaip i um miaat taanga namuga, io, miaat kalaa op u ra lolo Kipro.  
\v 5 Namur, miaat waan nataai marawaai a ru papaar Kilikia ma Paampilaa, ma miaat pukaai irong Mira, u ra papaar Likia.  
\v 6 Matira, Iulias i waan karom raa paraau taangirong Aaleksaanderia, baa in waan urong Itali, ma i wakaa ta miaat uni.  
\v 7 Ma mongoro na bung miaat waan wowowon ku, maa i dekdek aakit karom miaat a winawaan urong Kinido. A dadaip i dekdek, ma pa miaat pet laar paai kupi miaat a waan takado, io, miaat kalaa op u ra lolo Keretaa marawaai Saalmone.  
\v 8 I dekdek utbaai a dadaip, baa miaat kalaa raraat nakono, ma miaat waan paat un raa wanua, a iaana A Koina Kiki Op, i marawaai a taamaan Laaseaa.   
\p
\v 9 Miaat aa ki wa mongoro na bung, ma mi a winawaan nataai ia dekdek, maa a Bung na Winawel ia raap ma i marawaai a kum kalaang na dadaip.\f + \fr 27:9 \ft A kum kalaang namur taa ra Bung na Winawel i laana dadaip irong.\f* Io, Paaulo i pirpir dekdek karom diat naa, “Koku daat waan.”  
\v 10 I piri naa, “A kum taara! Iaau baboi naa baa daat a waan ku, a paraau in wirua ungaai ma ra kum utnaa, ma daat kaai daat a wirua.”  
\v 11 Iaku a kiaapten diaar ma ia baa anuna paraau, pa diaar taraam karom Paaulo. Ma Iulias kaai pa i nurnur un Paaulo, i nurnur ut u ra pirpir anu ra kiaapten ma ia baa anuna paraau.  
\v 12 A wanua diat ki iaai pa i koina kupi diat a ki wa a kum kalaang na dadaip iaai, io, mongoro kon diat diat piri naa, “I koina baa daat a waan aakit ku urong Ponike, kupi daat a ki walaanga wa a dadaip matira.” Ponike a koina kiki op irong u ra lolo Keretaa. A kiki op maa i babo kup a wanua baa in mataana mage i laana lop iaai.   
\s1 A ngaala na dadaip i waan paat  
\p
\v 13 Baa diat baboi naa a koina dadaip taanga u ra papaara taubaar i waan paat, diat nuki naa i koina ku u ra winawaan. Diat aal paa aagaa, ma diat raraat waanwaan nakono u ra lolo Keretaa.  
\v 14 Ma pa i iwan ku, a dekdek na dadaip aakit i waan paat, di waatungi naa Oiraakilon. I weium pari matira naa ra lolo maa.  
\v 15 Ma baa a dadaip i ip dekdek a paraau, pa i pet laar paai kupi in waan, io, miaat puku wai maku kupi in murmur a dadaip.  
\v 16 Baa miaat welulu op un raa lolo lik, a iaana Kauda, i dekdek aakit karom miaat baa miaat aal tato a gigi.  
\v 17 Iaku diat dekdek ut ma diat aal tato paai unate. Ma diat raau adekdek a paraau ma ra kum rop. Baa diat burut kaduk diat a waan taau u ra mamaa na woio marawaai Sirti, diat aal apari wa a sel, ma a paraau i aalir biaa maku, a dadaip i ip waanawaanai.  
\v 18 Baa i keke paat raa bung bulung, a paraau marawaai ma in tareng taa ra ngaala na dadaip, io, diat ong lop wa a kum utnaa.  
\v 19 Ma u ra wetula bung, a kum boskuru diat ong lop a kum utnaa na paraau.  
\v 20 Ma mongoro na bung in mataana mage ma ra kum naangnaang pa diat babo, ma ra dekdek na dadaip pa i ngo laar paai, pa miaat nuki balet ma naa miaat a lalaaun.   
\p
\v 21 Mongoro na bung pa diat wangaan. Namur Paaulo i tur namataandiat ma i piri taan diat naa, “A kum taara! Baa gun muaat a walangoro iaau ut ma koku daat waan ingen taangirong Keretaa, pa ta utnaa lenmi in manong daat, ma a paraau ma ra kum utnaa pa in aaka.  
\v 22 Ma mi iaau piri taa muaat naa, koku muaat burut. Pain te kon muaat in wirua, a paraau ku in wirua.  
\v 23 Maa nabari u ra marum, raa aangelo anun God i waan paat karom iaau, a God baa iaau tartaraam karomi, ma iaau anuna.  
\v 24 Ma aangelo i piri lenbi, ‘Paaulo, koku u burut, un tur ut namataa ra Kaaisaar. Ma diat kaai baa muaat ungaai u ra paraau, God ia taar ta diat taam, kupi muaat a lalaaun raap.’  
\v 25 Ma mi, a kum tateng liklik, koku muaat ngaraa, iaau nurnur un God baa in paam ot paa a utnaa baa i wapua ta iaau uni.  
\v 26 Iaku a paraau in ki taau ut u ra mamaa na woio marawaai un raa lolo.”   
\p
\v 27 U ra marum u ra we-14 na bung, a dadaip i ip waanawaana miaat utbaai u ra pakaana taai, di waatungi naa Taai Aadria. U ra ngaala na marum, a kum boskuru diat nuki naa miaat aa aalir marawaai karom ta buaal.  
\v 28 Ma diat walaar a dardarong i ra taai, ma i 20 babaluka. Baa namur kinalik diat walaari balet, i 15 babaluka maku.  
\v 29 Ma diat burut kaduk miaat a aalir taau un ta mamaa, ma diat ong apari wa waat na aagaa unataai namur taa ra paraau, ma diat aaraaring kupi in keke gagaa.  
\v 30 A kum boskuru diat nem na kalaa ino ko ra paraau ma ra gigi. Diat palaa apari paai unataai, ma diat warwaruga naa diat a ung ta kum aagaa namuga taa ra paraau.  
\v 31 Paaulo i piri taan Iulias ungaai ma ra nuna taara na wineium lenbi, “Baa diat bi diat aa kalaa ino ko ra paraau, pain muaat a lalaaun.”  
\v 32 Ma a kum tena wineium diat kutu wa a kum rop ko ra gigi, ma i aalir ingen maut.   
\p
\v 33 Baa ia laar, Paaulo i piri taan diat raap naa, “Muaat a wangaan, maa mi ia 14 na bung muaat aa ki ma ra bunurut, ma pa muaat aan ta utnaa.  
\v 34 Ma iaau aaring pa muaat baa muaat a wangaan, kupi muaat a lalaaun. Ma pain te kon muaat in lo ta baaba.”  
\v 35 Baa Paaulo ia pir taai lenmi, i lo paa a bred, i waatung wakaak paa uni karom God namataandiat raap, i biki, ma i wangaan.  
\v 36 Baa diat baboi, diat raap diat gaaia, ma diat kaai diat wangaan.  
\v 37 Miaat raap u ra paraau, miaat welaar ma 276 miaat.  
\v 38 Baa diat aa maaur, diat ong alop wa a kum utnaa na winangaan unataai, kupi a paraau in baanabaana.   
\s1 A paraau i wirua ma a taara diat lalaaun  
\p
\v 39 Baa i mage, diat babo a buaal, iaku pa diat babo lele paai. Diat babo paa ku raa ololo baa nakono i woio, ma diat piri naa i koina ku duk baa diat a walaari kupi diat a waan pari ma ra paraau iaai.  
\v 40 Namur diat palaa wa a kum aagaa, ma diat waan kon diat nataai, ma diat palaa wa kaai a kum rop ko ra ru wo na stia, ma diat aal palaa a mugaana sel namuga u ra paraau kupi a dadaip in ip apari diat unakono.  
\v 41 Iaku a paraau i ki maut u ra mamaa na woio, a mataa ra paraau i ki kuaa taau matira, pa i pet laar paa ma a winawaan. Namur a kum ngaalangaala na top diat raapu pagaal paa a ngo ra paraau ma i tareng maut.  
\v 42 Ma a kum tena wineium diat nem na aak doko a kum karabus, kaduk ta taara kon diat, diat a ngaa pari, ma diat a welulu ong.  
\v 43 Iaku Iulias, a mukmuga anu ra kum tena wineium i nemi naa in walaaun Paaulo, ma i turbaat wa diat. Ma i naagagon diat ma ra pirpir lenbi, naa diat baa diat nunura a ngaangaa, diat a irok lop, ma diat a ngaa muga unakono.  
\v 44 Ma diat baa pa diat nunurai, diat a aalir murmur ma ra kum palaang, baa ta kum utnaa ko ra paraau. Lenmaa diat raap diat ngaa pari unakono ma diat lalaaun.   
\c 28  
\s1 Irong Melita  
\p
\v 1 Baa miaat aa lalaaun pilaa, miaat manaana maraagaam u ra lolo maa, baa a iaana Melita.  
\v 2 A taara taanga matira diat maari aakit miaat, diat wakaa taa a nguan ma diat ben pa miaat raap, maa i baata ma i madiring aakit.  
\v 3 Baa Paaulo i lo paa a kewe na diwaai, kupi in wakarangaap a nguan mai, io, raain aakaina wui i kakaa paat ko ra kewe maa, kabina u ra wuwan, ma i kakaraat taau u ra limaana ma i kete uni.  
\v 4 Ma baa a taara taanga matira u ra lolo diat baboi naa ina wui i kete taau u ra limaan Paaulo, diat pirpir wetwetalaai karom diat lenbi, “A muaana mi, a tena aak doko taara duk, maa ia lalaaun pilaa taanga nataai, iaku a god na binabaalu pa i mulaaot kupi in lalaaun balet.”  
\v 5 Ma Paaulo i ong pilaaka wa ina wui ko ra limaana unaanga u ra nguan, ma pa i aaka uni.  
\v 6 Diat nuki naa a limaana in urung, baa in puka pari ma in maat kakaian. Iaku, baa diat ki walaang a ngaala na pakaana bung, ma pa ta aakaina utnaa i waan taau uni, io, diat puku balet a nuknukindiat, ma diat nuki naa Paaulo raa god.   
\p
\v 7 Raa ngaala na muaana taanga u ra lolo mi, a iaana Popilio, anuna kum pia i ki marawaai. I ben pa miaat u ra nuna ruma, ma i gaaia pa miaat. Ma miaat ki paa tula bung u ra nuna ruma.  
\v 8 Ma tamaan Popilio i inep, i malaapaang ma ra ina wuwan, ma in balaana i waan. Io, Paaulo i ruk karomi, ma i aaraaring, ma i ung a ru limaana nate uni, ma i walaangalaanga paai.  
\v 9 Baa i paami lenmi, diat raap baa diat malaapaang u ra lolo mi diat waan paat ma di walaangalaanga diat.  
\v 10 Ma diat waiaa anundiat urur karom miaat ma mongoro na koina pinapaam. Ma baa miaat kaa balet u ra paraau kupi miaat a waan ma, diat tabaara miaat ma ra kum utnaa raap baa miaat iba kupi.   
\s1 Taangirong Melita urong Rom  
\p
\v 11 Baa ia raap tula kalaang, miaat kaa un raa paraau baa i ki wa a kum kalaang na dadaip u ra lolo maa. A paraau maa taangirong Aaleksaanderia ma namuga uni di aa taaba taa a malalar i ra ru natun god Sus, a ru kaanga.  
\v 12 Miaat pukaai aagil paa Siraakus, ma miaat ki paa tula bung matira.  
\v 13 Miaat waan paa taanga matira ma miaat pukaai irong Region. Ma u ra bung namur taana, a in taubaar i waan paat. Ma raa bung balet namur taana, miaat pukaai Potioloi.  
\v 14 Matira miaat baraata paa a kum tateimiaat u ra nurnur, ma diat maari miaat, ma diat piri naa miaat a ki paa ta 7 na bung naan diat, io, miaat ki. Namur miaat waan ma urong Rom.  
\v 15 Diat baa diat tatena liklik u ra nurnur taanga matira Rom, diat walangoro a pirpir un miaat, io, diat waan baraata miaat irong u ra taamaan na wiura a iaana Aapio, ma irong u ra taamaan di waatungi naa Tula Ruma na Ininep Aagil. Baa Paaulo i babo pa diat, i waatung wakaak karom God, ma a kum utnaa maa i wadekdek anuna lalaaun.   
\s1 Paaulo i ki irong Rom  
\p
\v 16 Baa miaat waan paat irong Rom, di mulaaot taa Paaulo baa ia ku in ki un ta ruma, ma ta tena wineium in baboura baati.   
\p
\v 17 Baa tula bung ia raap, Paaulo i wataa ungaai paa a kum mukmuga anu ra taara Iudaia. Ma baa diat waan paat ungaai, i piri taan diat lenbi, “A kum tateng liklik, pa iaau baanaakaka anundaat taara, baa ta kum mangamangaan kaai anu ra nundaat wuna taara taanga namuga. Iaku diat paam koto pa iaau ma diat taar ta iaau karom a taara Rom inaanga Ierusalem.  
\v 18 Ma baa a taara Rom diat aa walangoro taa anung pirpir baa iaau pir baat iaau mai, diat nemi naa diat a palaa wa iaau, maa pa diat baat paa ta utnaa baa ang wirua uni.  
\v 19 Baa a taara Iudaia pa diat mulaaot, pa iaau baat paa ta aakapi baa ang laangalaanga uni, io, iaau aaring kupi a Kaaisaar in naagagon iaau. Iaku pa ta aakaina utnaa baa ang takuna anung taara uni.  
\v 20 Mi ia a kabina baa iaau wetulaa kup muaat kupi ang babo muaat, ma daat a pirpir ungaai. Di sen koto ta iaau kabina iaau ki walaang ma ra nurnur kup ia baa a taara Israael diat kaai diat ki walaang kupi.”   
\p
\v 21 Ma diat piri taana naa, “Pa ta buk taangirong Iudaia i waan paat karom miaat un ui, ma pa ta teimiaat baa i waan paat min ma ta pirpir taangirong un ui baa ta wewapua un ta aakaina utnaa u paam taai.  
\v 22 Miaat nemi naa miaat a walangoro anum pirpir, maa miaat aa walangoro taai u ra kum taamtaamaan baa di pir aakaka a matakina lotu mi.”   
\p
\v 23 Diat ma Paaulo diat kubu paa raa bung kupi diat a pirpir. A ngaala na taara aakit maa diat waan paat karomi u ra ruma baa i ki uni. I turpaa pirpir u ra malaana ma i tuk taau ut u ra maluraap. I papalaa karom diat u ra mataanitu anun God, ma i wapua kaapa diat un Iesu, taanga u ra kum Naagagon anun Moses ma ra buk anu ra kum propet kupi diat a nurnur.  
\v 24 Raa taara kon diat diat nurnur u ra aawa baa Paaulo i piri, iaku raa taara kon diat pa diat nurnur.  
\v 25 Io, diat weolol naliwan taan diat. Baa diat tur na winawaan, Paaulo i pir a tintinip na pirpir balet taan diat naa, “A lingtatuna ut maa a Takado na Nion i piri u ra waa ra propet Aaisaia, karom anumuaat wuna taara taanga namuga naa,  
\v 26 ‘Un waan karom a taara mi ma un wapua diat naa,  
\q1 Muaat a walwalangor iaku pa muaat a walangoro lelei,  
\q2 muaat a bababo iaku pa muaat a babo lelei.   
\q1
\v 27 A taara mi a talingaandiat i tabanot,  
\q2 ma a mataandiat i pula  
\q2 kabina a balaandiat i dekdek.  
\q1 Baa gun diat a babo lele ma ra mataandiat,  
\q2 ma diat a walangoro lele ma ra talingaandiat,  
\q2 ma diat a manaana u ra nuknukindiat,  
\q1 ma diat a tapuku, io, iaau ut ang walaaun pa diat.’” \rq Aais 6:9-10\rq*   
\p
\v 28-29 Ma Paaulo i piri balet taan diat naa, “Mi muaat a nunurai naa di aa waan ma ra wewapua u ra warwalaaun anun God karom a taara baa wakir a taara Iudaia. Koina, diat, diat a walangoroi!”\f + \fr 28:28-29 \ft Raa kum tena manaana u ra Buk Taabu diat nuki naa raa kum pirpir kaai i ki u ra rina mi. I lenbi: \+it Namur taa ra nuna pirpir, a kum taara Iudaia diat waan weraan, ma diat weol na pirpir naliwan taan diat.\+it*\f*   
\p
\v 30 Ma Paaulo i ki paa ru kudulaana kilaala u ra ruma baa ia ut i taktakomi, ma i gaaia paa a taara raap baa diat waanwaan paat karomi.  
\v 31 Ma i laana warawaai u ra mataanitu anun God, ma i wer a taara u ra Tadaaru Iesu Kaarisito, ma pa i burut, ma pa te kaai i turbaati.