\id LUK Wanca Quechua NT \h San Lucas \toc1 Jesuspa Allin Willacuyninpi Lucas Isquirbishan \toc2 San Lucas \toc3 Lc \mt1 Jesuspa Allin Willacuyninpi Lucas Isquirbishan \ip Mana-Israel caśhta Lucas mïdicum cala. Paytam Jesuspa lluy cawsayninpïta tuquicta licaycunanpä Teofilo śhutiyu nuna caćhala. Cay libru wamä licaycuśhancämi; juccätá Jesuspa Caćhancunap Lulaśhancuna librućhümi talinchic. \ip Cayćhümi willamanchic Diospa unay willacünincuna nishannülla Jesus näsishanta. Chaynütacmi willamanchic Jesusta bawtisaśhanta, achatuca Jesusta juchacta lulachiy munaśhanta, Bawtisä Juan willacuśhanpi carsilman wićhaśhanta, Galilea-lädućhu Jesus yaćhachishanta, yaćhapacünincunacta aclaśhanta, imaymana ishyäcunacta sänachishantapis. Chaynütacmi Jerusalenćhu Jesus ñacanantapis, wañuchinantapis, śhalcamunantapis willaycamanchic. \ip Cay yaćhachicuynincunaćhümi tincuchiypa yaćhachila: Samaria-lädu nunapi, chulin chincacüpi, juccunapïpis. Mateop Marcospa Juanpa isquirbishanwan tincuycachishá cay'a achca mana-Israelcuna Jesusman chalapaculcäśhanpïtam mastá limayan. Jinaman pampachacuypïpis, mañacuypïpis, illaypïpis limayantacmá. \c 1 \s1 Lucasmi Teofiloman isquirbin Jesuspïta tantialpachinanpä \p \v 1-2 Imam unay licäcunaca willaśhantanümi yaćhachishantanümi achca nunacuna manyallapi isquirbiycaćhapäcula ya'anchicwan pasaśhanta. \v 3-4 Chaynümi ya'apis allinpa lical Jesuspi isquirbimuc, cuyaśhá Teofilo. Chaymi yaćhä nunacunacta imanuy caśhantapis tapucul, lulayämú tuquicta allaycuyninpïta yaćhachishuśhayquica rasunpa caśhanta yaćhalpunayquipä. \s1 Anjil Gabrielmi Zacariaspa chulin Salbacücäpi willacünanpä nin \p \v 5 Judeacta Herodes mandaśhan timpućhümi, juc nuna Zacarias śhutiyu cala. Paymi sasirdüti caśhta Abiaspa ayllun cala. Chaynütac walmin Elisabetpis sasirdüti Aaronpa caśhtanpa ayllun cala. \v 6 Ishcayninmi Diospa ñawpäninćhu alli-cama capäcula, Diospa camachicuyninta cäsucul lulä-cama. Chaymi lluy nunapapis allinpa licaśha cala. \v 7 Ñatac paycunam mana chuliyu awquishyapäcula, walmin mana waćhacuptin. \p \v 8 Chaypïtam juc muyunćhu'a Diospa wasinćhu sasirdüti cayninćhu lulaycuna Zacarias particunacta tücälälin. \v 9 Chay jinaptinmi paycunap custumrinmannuy tücachinacuptin Zacariasta tücäla Diospa wasinćhu insinsiucta mismichimunanpä. \v 10 Pay chay lulićhu insinsiucta mismichimuśhan üram llapa nunacunaca waśhallaćhu Diosta mañacuyalcäla. \v 11 Chay insinsiu mismichipäcunan allïnin-lädućhümi juc anjil śhäcuyäñä. \v 12 Chayta licälulmi Zacarias manchalicucuyal mana imanaytapis atipälachu. \p \v 13 Jinaptinmi anjilca: “Ama manchacamaychu, Zacarias. Diosmi mañacuyniquita ćhasquishunqui. Chaymi walmiqui juc walaśhta waćhacun'a. Paypa śhutintam Juanta ćhulanqui. \v 14 Pay näsimuptinmi ampis nunacunapis cushiculcan'a. \v 15 Jatunyälulñatacmi Diospa ñawpäninćhu allin nuna caycun'a. Manam imaypis upyaycunactá uchucllapis pulicun'achu, ñatac mamanpa patanpi-pacham Chuya Ispiritup munayninćhu can'a. \v 16 Chaymi llapa Israel malca-masiquicunacta Diosninchicman cutichimun'a. \v 17 Cay chuliqui Juanmari lin'a Diospa munayninwan Eliasnüpis alli jiniyuwan Diospi willacuśhtin. Chayćhümi amistachin'a chulintawan taytanta. Diosta mana cäsucücunätapis cäsucümanmá muyuchin'a. Chaynüpamari caminucta allichayä-yupaypis nunäta allichacachin'a quiquin Duyñunchic ćhämuptin ćhasquiculcänanpä” nil. \p \v 18 Niptinmi Zacarias anjilcäta nila: “¿Ima? ¿Imanuypatan cay lulacacunman, cuscäpïpis awquishña cayalcaptí? ¿Chaychun canan chulí licalinman?” nil. \p \v 19 Niptinmi: “Gabrielmi ya'a cá; Diospa ñawpäninćhu cayäcämi. Chaymi ya'acta caćhamäla chuliqui cananpä willaycachimä. \v 20 Caynu mana quirimaptiqui'a cananpi shimiqui wićhacacuchun aśhta chuliqui näsimunancama” nin. \p \v 21 Chay waśhaćhu cä nunacunäñatacmi: “¿Imañatan pasämun cay üracama mana yalamunanpä?” nishtin alcapäcula. \v 22 Chaynu alcayalcaptinmi unascactá Zacarias yalämun shimin wićhacäśha siñaśhchayllap limaśhtin. Chaynüta licälälilmi llapanpis tantiälälin suyñuyninćhünu Dios limapämuśhanta. \p \v 23 Chaynu chayćhu lulanancunacta lluy camacalculmi ishcay quimsa muyuncunapïtá wasinta licula. \v 24 Chaypïtam walmin Elisabet rasunpa patantin licalïla. Chaymi picha quilla mana maytapis wasinpi yalupacul sumä cushisha cacula: \v 25 “Diosmi wawicta talichiman mana mayan nunapis jamuyämänanpä” nil pinsaśhtin. \s1 Gabrielmi Mariap wawin licalinanta willan \p \v 26 Elisabet ñä süta quillantaña patanwan liyaptinmi Dios caćhamula anjil Gabrielta Galileaćhu Nazaret malcäman. \v 27 Chay malcaćhümi yaćhala manalä wayapa lisï lasac wamla Maria śhutiyu. Paymi casaracunanpä limaśha cala Israel malcap unay mandänin Davidpa caśhtanpa ayllun Josëwan. \v 28 Chayćhümi Mariacta anjilca nila: “Cushicuy, Maria. Diosmi anwan cayan. Anmi lluy walmicunapïpis Diospä sumä allin licaśha canqui” nil. \p \v 29 Niptinmi Maria pinsatïbu cayäla “¿Imactatan caywan niyäman?” nil. \p \v 30 Chaymi anjilca: “Maria, ama manchacuychu. Diospa llaquipayninćhümi cayanqui. \v 31 Chaymi patayu licalil walaśhta waćhacunqui. Jinalmi Jesusta śhutichanqui. \v 32-33 Sumä cayninpïtamari ‘Sumä Munayniyu Diospa Chulin’ nipäcun'a. Jinamanmi quiquin Dios unay mandacü Davidpa pudirnin ćhulaycun'a cay Israel malcäćhu mandacuynin mana imaypis camacänanpä” nila. \p \v 34 Niptinmi Maria: “¿Chay'a imanuypam canman manaläpis wayapacta lisiyaptí?” nila. \p \v 35 Niptinmi nila: “Maria, Diospa Ispiritun śhamulmi, Sumä Munayniyu Diospa munaynin llantuycuy-yupay yan'anülla patayüta licalichishunqui. Chaymi chay chuya iñachayquita quiquin Diospa Caćhamuśhan Chulin nipäcun'a. \v 36 Mana quirimaptiqui'a ‘machüra walmi’ nilcul jamuyapäcuśhan caśhtayqui Elisabetpis süta quillantañam patanwan liyan masqui chacwaśhña cayalpis. \v 37 Diospá rasunpa, manamá sasachu ima lulaypis” nil. \p \v 38 Niptinmi Maria: “Paypa uyway nunanmi cayá. Nimäśhayquinu Dios lulachun ya'awan” nila. Caynu nilcuptinmi anjilca liculaña. \s1 Mariam Diosta alawan \p \v 39 Chay ishcay quimsa muyuncunapïtam Maria lila wayra wayra Elisabet yaćhaśhan Judea ulucunäćhu cä malcaman. \v 40-41 Ñä Zacariaspa wasinman ćhälul: “allinllachun” niycuyaptinmi Elisabetpa patan jucnüpa cuyülun. Chayćhu Chuya Ispiritu limachiptinmi Elisabet Mariacta nila: \v 42 “Llapan walmicunapïtapis mas allinninpa licaśham canqui patayquićhu wawintinpis Diosninchicpá” nil. \v 43 Nishanpïmi: “¿Pitan cá ya'a Taytanchicpa maman ćhaycamumänanpä? \v 44 Shimiquita musyälul-pacham cushicuypïta patäćhu wawïpis jucnüpa cuyülun. \v 45 Cushicuy Diosninchic nichishuśhayquita quiricuśhayquipi, willaycachishuśhayquinu amćhu lulacächun” nila. \p \v 46-47 Niptinmi Maria nila: \q1 “¡Lluy śhun'üwanmi Diosnïta alawá jatun cayninpi! ¡Cushicümi Salbamäninchic Diosninchicpïta! \q1 \v 48 ¡Maynu allinpa licaśham ya'a cá Diospa uyway nunan cayalpis! Cananpïtá ‘Diospa allinpa licaśham canqui’ nilćha nipäman'a. \q1 \v 49 Pay imapäpis aycapäpis puydï Diosnïmi ya'awan caynu lulaycun. Manam paynu'a juc Dios canchu. \q1 \v 50 Chaymi nishantanülla lulä nunacunäpä imaypis llaquipayniyu cayan aśhta imaycamapis. \q1 \v 51 Paypá munalinallanmi ima lulaycunapis. Nunatucücunap imapis lulay pinsaśhancunacta lluy pirdichïcämi. \q1 \v 52 Maynu yaćhayniyu jatun mandacücunactapis lluy julalcachil mana sumä yaćhayniyu nunacunacta mas puydïninpa muyuchïcämi. \q1 \v 53 Mana micuyniyu nunacunactapis rïcuyächïcämi. Maynu cäniyütapis pasaypiman wacchayächïcämi. \q1 \v 54 Aclacuśhan Israel malcanta mana imaypis un'aycul llaquipaywan licaycücämi. \q1 \v 55 Chaynu cananpämi unay awilunchic Abrahamta lluy milayninpa wiñay simpripä limalicamälanchic. Chaymi rasu-rasunpapis ya'anchicwan canan lulacayan” nila. \p \v 56 Chayćhu chaynu Elisabetwan quimsa quillanuy caycuśhanpïtam Maria wasinta cuticula. \s1 Juan näsimuptinmi Zacariaspa shimin quićhacacun \p \v 57 Chaypïtam Elisabetpa quillan ćhämuptin ishyacula walaśhta. \v 58 Chayćhümi Dios juc wawicta uycuśhanta yaćhälälil śhapämula llapa aylluncunapis malca-masincunapis Elisabetwan cusca cushiculcänanpä. \p \v 59 Ñä wawin simänaycuyaptinmi apapäcula unanchaycachï custumrinmannuy. Chayćhümi lluypis munapäcula iñachap śhutin Zacarias cananta. \v 60 Elisabetñatacmi: “¡Manam! Imanicuptiquipis Juanmi śhutin callan'a” nila. \p \v 61 Niptinmi nunacunaca nipäcula: “Chaynüta śhutichayänayquipä ¿pï aylluyquitan Juan śhutiyu cayan?” nil. \p \v 62 Nipäcuptinmi Zacariasta tapupäcula, ima śhutin canantapis. \v 63 Chaymi uchuc tablallaćhu siñaśhchayllap mañalcul “Juanmi can'a” niyäta isquirbila. \p Chaynu luläluptinmi: “¿Imactaćhá caywan lulacunpis?” nil licapayllaman camälälin. \p \v 64 Chay ürallam Zacariaspa shimin paćhyalcamuptin Diosta alawäla. \v 65 Caycuna pasacuyaptinmi llapa malca-masincunapis: “¿Imatan cay?” nil turbäśha quïdälälin. Caycunapïmi intiru Judea altu malcacunaćhüpis limaylla cacula. \v 66 Chaymi llapan nunacunäpis śhun'unćhu niculcäla: “¿Imalä chay walaśhca can'a? Diospa maquinćhümi sigürupis cayan” nil. \p \v 67 Zacariasñatacmi Chuya Ispiritup munayninćhu cayal shimin paćhyäluptin nila: \q1 \v 68-70 “¡Maynu tuqui allinmi Israel malcap Diosnin'a malcantinta salbaycamänanchicpä! \q1 Sirbïnin mandacü Davidpa caśhtanpïtam salbaycüninchicta caćhamumanchic. \q1 Unay aclacuśhan willacüninwan willacachimuśhannüllam caycuna ñawinchicćhu lulacayanña. \q1 Caynu lulacananpämari limalicamälanchic. Chaymi nila: \q1 \v 71-72 ‘Amcunactam imaypis llaquipaycuśhayqui. \q1 Chaynütacmi llapa ćhïnishüniquicunap maquinpïtapis juluśhayqui. \q1 Cay limalicuśhäta manam imaypis un'aśhächu’ nil. \q1 \v 73 Cay nishannütacmi unay awilunchic Abrahamtapis: \q1 \v 74-75 ‘Ya'am cuntra partiquipi juluśhayqui, mana pictapis manchalil sirbimänayquipä. \q1 Chayćha ñawpänïćhu walan-walanpis tuqui cawsayniyu canqui’ nil” nila. \p Chayta nilculmi chulin Juanta nila: \p \v 76 “Anmi Taytanchicpa puntanta linqui, ïju, malcanta allichayä-yupaypis. \q1 Chaymi amta ‘Jatun Diospa willacünin’ nil nipäcuśhunqui. \q1 \v 77 Paypa malcantam ‘Diosniqui juchayquita pampachayculmi salbaycuśhunqui’ nil willaycüca canqui. \q1 \v 78 ¡Ima sumä jatun llaquipayniyümi Diosninchic'a! \q1 \v 79 Yanawyayä juchap jananćhu muyuyaptinchicpis juc acchiwannümi caminunchicta licachimanchic tuqui cawsayniyu pulinanchicpä” nilculmi niyta camacäla. \p \v 80 Chayćhütacmi Juanpis wiñala Diospa munayninćhu. Jinalculmi chunyänincunaćhu yaćhamula Israel malca-masincunawan lisichicunancama. \c 2 \s1 Belenćhümi Jesusta ishyacun \r Mt 1.18-25 \p \v 1 Chay timpum Cesar Augusto śhutiyu nuna llapan nasyuncunäćhu mandä cayal nila: “Llapan nunacunaca lluy sinsuchiculcächun” nil. ( \v 2 Cay sinsum wamä lulacala, Cerenio śhutiyu nuna Siria nasyuncäćhu mandacü cayaptin.) \v 3 Chaymi sinsuchiculcänanpä unay caśhtanpa malcanta lluypis lipäcunan cala. \p \v 4 Chaynu Davidpa caśhtan calmi, Josëpis Galileaćhu cä Nazaret malcapïta lila Davidpa näsishan Judeaćhu cä Belen malcaman. \v 5 Chaymi José lila casaracunanpä limaśhan Mariawan. Paymi patantinña chaypun'a cayäla. \v 6 Jinaptinmi Belen malcäta ćhäluptin Mariacta dulurnin chalälun. Chayćhümi ishyacunanpä mana mayca wasipis jäculachu. Chaymi uywacunap watalänallanćhu wamä wawinta ishyacula. \v 7 Chaynu ishpiculculmi uywacunap mućhcanman iñachanta lluy illpulcul ćhaćhaycachila. \p \v 8 Chaypinshi chay tuta Belen malcap wicniscanćhu uwish michïcuna uwishnincunacta täpalcäla. \v 9 Jinalcaptinshi paycunap ñawpäninćhu juc anjil licalïlun. Chay muyülïninćhüpis Diosninchicpa sumä cayninshi chipyayäñä. Chayta licälälilshi alli-allicta manchalicucuyalcan. \v 10-11 Chaynacuyalcaptinshi anjilca nila: “Ama manchaliculcaychu. Ya'am apayämú amcunapä juc muśhü willacuyta jinantin nunacunäwan sumä cushiculcänayquipä. Canan'a amcuna-laycu ñam näsïlunña Belen\f + \fr 2:10-11 \fk Belen: \ft Griego limayćhu'a “Davidpa malcan” niyanmi.\f* malcäćhu Diospa Salbacünin Duyñuyqui. Cay willacuywan'a llapan nunacunäćha lluy cushiculcan'a. \v 12 Canan lilmi uywacunap mućhcanćhu\f + \fr 2:12 \fk mućhca: \ft Cay cala jatun batyanümi uywacunacta alapäcunanpä.\f* juc iñachacta, illpüśha jitalayäta talipäcunqui. Chaypam tantiapäcunqui pay Salbacüca caśhanta” nil. \p \v 13 Chaynu limayällaptinlämi altu sïlupi juc anjilcunapis licalilcamul Diosta alawäcuyalcan: \v 14 “¡Altu sïlućhu Diosninchic alawaśha cachun jatun cayninpi! ¡Chaynütac cay allpäćhu mayantapis allinpa Dios licaśhancunawan jawca cawsay cachun!” nil. \p \v 15-16 Chay ñä anjilcunaca altu sïlüta cuticulcaptinmi chay uwish täpäcunaca: “¡Má, acuchun, apuray Belenta lishun! ¡Licamuśhun Dios willachimäśhanchiccäta!” limanaculcul mana-mana liculcäla. Chaynu ćhälälilshi talïlälin Mariactawan, Josëta, chaynütac iñachätapis uywa watalänanćhu illpuśha jitalayäta. \v 17 Jinalshi chayćhu willapacula anjilca nishancunacta. \v 18 Chaynu willapacuptinmi chayćhu llapan uyalïcunaca licapayllaman camälälila. \v 19 Lluy caycunacta mana un'al Maria śhun'ullanćhu uywayalmi aybistá chayman pinsalayäla. \v 20 Chay anjilca imam willaśhantanuy talilcälilñatacmi uwish michïcunaca cuticulcäla Diosta alawaśhtin. \s1 Josëwan Mariam Jesusta puśhan Diospa maquinman ćhulaycü \p \v 21 Chaypi iñachaca ñä simänaycuyaptinmi custumrinmannuy unanchachï apala. Chayćhümi śhutinta ćhulapäcula “Jesusta” anjil Gabriel puntacta nishantanuy. \p \v 22-24 Ñatac Moisespa camachicuyninćhümi nila: “Mayan walmipis waćhacul'a tawa ćhunca muyunmi Diosta yapa sirbï allaycunanpä alcanman”\x + \xo 2:22-24 \xt Lv 12.1-8\x* nil. Chaynütacmi nila: “Wamä wawin walaśh näsimücá Tayta Diospämi lluypäpis can'a”\x + \xo 2:22-24 \xt Ex 13.2,12\x* nil. Chaymi Mariap muyunnin cumplimuptin Jesusta apapäcula Jerusalen malcäta Moises camachishannuy “Diosní, cay wawí ampämi can'a” nil uycü. Chaymi Moises camachishannüpis Maria Diosta caśhan sirbï allaycunanpä ishcay palumacta Diospa cañaycapunanpä apala. \p \v 25 Chaypunmi chay Jerusalenćhu juc awquish Simeon śhutiyu cayäla. Paymi Diosta sumä manchacü allin nuna Chuya Ispiritup munayninćhu cayäla Israelpa Salbacünin\f + \fr 2:25 \fk Salbacünin: \ft Griego isquirbishanćhu'a “Israelpa Jawca Caychachïnin” niyanmi.\f* śhamunanta alcaśhtin. \v 26 Payta Chuya Ispiritum musyachiñä manaläpis wañul Diospa Caćhaśhan Salbacüninta ñawinwan licananpä. \v 27 Chaynu cayaptinmi Chuya Ispiritu puśhala Diospa chuya wasinta. Chayćhu Jesusta taytancuna camachicuymannuy Diospä unanchayächishanta licalculmi \v 28 iñachäta malaculcul Simeon nila: \p \v 29 “Canan'a, Dios Taytalláy, jawcañaćh wañucuśhäpis. \v 30 Nimäśhayqui salbänïta ñawïwan ñam licaycüña. \v 31 Anmi caćhamulanqui llapan nunacunaca lisiycunanpä. \v 32 Chaynütacmi mana-Israelcunapäpis pay'á juc acchinu bïdanćhu acchin'a. Paypam Israel malcayquipis sumä rispitaśha can'a” nil. \p \v 33 Chay Simeon wawinta alawaptinmi, Josëwan Maria licapayllaman camälälila. \v 34 Chayćhu Simeon paycunapä Diosta mañaculculmi Mariacta nila: “Sumä uyaliy cay nishäta. Cay walaśhmi waquin Israelcunapá cawsaypä can'a, juccunapañatacmi wañuypä can'a. Pay Diospa pudirnin caśhanpïtam waquinnincuná cuntran śhalcapäcun'a. \v 35 Chaynapäcuptinmi śhun'unćhu ima pinsaśhanpis lluy camaläcamun'a llapan nunapapis. Lluy caycunam jïru-caśhawan tucsiyäśha-yupaypis śhun'uyquita nanachishunqui” nil. \p \v 36-37 Chay Diospa chuya wasinćhümi cayälatac Diospi willacü Ana śhutiyu chacwaśhpis. Paymi Fanuelpa chulin Ashirpa ayllunpïta milamü cala. Pusä ćhunca tawa watayu walmi anćhish wata cuscaśhanpïshi japan quïdäla. Chayshi Diosllactaña sirbïcü cala. Chaymi walan-walan Diospa chuya wasinta lil mañaculapis ayunalapis. \v 38 Chayćhümi Simeon śhamuśhan üra paypis ćhämula Diospa chuya wasinman anradisicunanpä. Chayćhu iñachäta licälulmi willapacula paynüpis Israel malcanta salbananpä alcäcunäta. \p \v 39 Chaypïta Mariawan José, Dios camachicuynincunaćhu nishanta lulalcälilmi cuticulcälaña Galileaćhu Nazaret malcanman. \v 40 Chayćhümi walaśhca jatunyayäla cuncu-cuncu\f + \fr 2:40 \fk cuncu-cuncu: \ft Waquincunaćhu'a “cunya-cunya” nipäcunmi.\f*, callpa-sapa mas fisyunllan. Imacunaćhüpis Diosmi lluy yanapäla. \s1 Puydï Israelcunämi Jesuspïta licapayllaman camälälin \p \v 41 Josëwan Mariam watan-watan lipäcula Jerusalenta Egiptopi Libraculcäśhan fistanman. \v 42 Jesus ñä ćhunca ishcayniyu watacta liyalmi, chay fistaman taytanta atila. \v 43 Chayćhu ñä fista camacäluptinmi Nazaretta cuticalcämula. Jesusñatacmi taytan maman mana tantiaptin Jerusalenćhu quïdacamuñä. \v 44 Chayćhu mana captinmi aylluncunacta tapucul, lisinacuśhancunaćhu payta ashila. \v 45 Manaña chayćhu talilmi Jerusalenta ashishtin cutipäcula. \v 46 Ćhaycul quimsa muyunña ashilcaptinmi Jesus'a Diospa chuya wasinpa patyuncunaćhu, Moises isquirbishanpi yaćhachicücunawan tapunacuyäla. \v 47 Chay yaćhachicücunam sumä admiracüśha capäcula Jesuspa yaćhayninpïta llapan tapuśhancunacta allin yaćhaywan cuntistaśhanpi. \v 48 Chaynu jawca tapunacuyäta talïlälilmi Maria nila: “¿Imanayanquitan cayćhu taytayquiwan pulá caynu llaquisha ashiyalcaptí?” nil. \p \v 49 Niptinmi Jesus: “¿Imapïtan wictapis caytapis yaycul ashilcämanqui? ¿Manachun Taytäpa wasinćhu ucupädu canäta yaćhapäcunqui?” nila. \v 50-51 Chay niptinpis paycuná manash tantiapäculachu ima nishantapis. Lluy caycunactam maman śhun'unman ćhulal uywala. Jinalcul Jesuswan cuscan Nazaretta cutipämuptinñam chayćhu taytancunapäpis cäsucü cala. \v 52 Cuncu-cuncum\f + \fr 2:52 \ft Icha “cunya-cunya”.\f* wiñalapis fisyunllan ima. Jinalmi Diospäpis nunapäpis maypis alawana allin cala. \c 3 \s1 Bawtisä Juanmi nunacunäta limapan \r Mt 3.1-12; Mc 1.1-8; Jn 1.19-28 \p \v 1 Chay muyuncunaćhu'a Tiberio nishan nunam ćhunca pichayu wataña cay jinantin nasyuncäta mandä cala. Poncio Pilatoñatacmi Judea malcap mandänin. Herodesñatacmi Galilea malcap. Chaynütacmi cay Herodespa irmänun Felipipis Ituria malcapwan Traconite malcacunap. Lisiniasñatacmi Abilinia malcap mandänin cala. \v 2 Jinamanñatacmi Anaswan Caifas Israel caśhtacunap sumä puydï sasirdütin capäcula. Chay timpumá chunyäninćhu Zacariaspa chulin Juanta Diosninchic limapäla. \v 3 Chaymi Juan pulila willacuśhtin Jordan mayup patanćhu malcacunäta: “Juchayquicunapi wanacul bawtisaculcay pampachäśha capäcunayquipä” nil. \v 4 Chaynüpam lluy lulacala Diospa unay willacünin Isaias isquirbishancunänu. Chayćhümi nila: \q1 “Chunyäninćhu ayaycaćhäcäta uyalipäcuy: \q1 ‘Taytanchic ćhämunanpä sumäta allichaculcay. \q1 Ñatac paypa pulinanta tuquicta lulapäcuy. \q1 \v 5 Ulucunäta, wayucunäta, ućhcucunätapis lluyta pampatapäcuy; caminucunäta tuquiman dirichapäcuy Taytanchicta ćhasquiculcänayquipä. \q1 \v 6 Jinaptinmi cay pachäćhu llapan nunaca lican'a Dios Caćhamuśhan Salbacücäta’ nil”\x + \xo 3:6 \xt Is 40.3-5\x* nila. \p \v 7 Chay muyuncuna Juan caśhancäman achca nunacuna bawtisachicunanpä intirupïta lipäcuptinmi nila: “Pasaypi culibray caśhtacuna, ¿pitá nishulanqui ‘¡Diospa castigun janayquićhüñam cayan ayicunayquipä!’ nil? \v 8 Juchayquicunapi wanaculcäśhayquitari camalachipäcuy. Icha ‘Abrahampa ayllun caynïwanmi Diosninchicpa allinña cayá’ ¿niyanquichun, imam? Dios munal'a cay lumicunapïtapis Abrampa ayllunman muyuchinmanmi. \v 9 Jinaman paypa ächan listuñam cayan jaćhacunäta sapipi cuchünanpä. Chay mana alli wayuyniyu jaćhactamá wicapalcachil cañan'a” nil. \p \v 10 Niptinmi nunacunaca tapupäcula: “Chayurá ¿imactatan lulapäcüman?” nil. \p \v 11 Nipäcuptinmi: “Mayanpis ishcay müdanayücá jucnin müdananta uchun mana müdanayücunäman. Chaynütac lulaycäliy micuypi pulïcunawanpis” nila. \v 12 Chaynütacmi Roma gubirnupä alcabäla mañawshïnin nunapis bawtisachicuyta munal Juanman lilcul: “Taytay, ya'acuna ¿imactatan lulapäcüman?” nila. \p \v 13 Niptinmi: “Mañapäcuy nishuśhallayquita” nila. \v 14 Chaynütac cachacucunapis tapuculcäla: “Taytay, ya'acuna, ¿imactatan lulapäcüman?” nil. \p Niptinmi: “Ama pictapis aminasacuyniquiwan'a nïtac yan'al imamanpis artilcul'a alafirsa quitacuychu. Cay lulaśhayquinu'a päguyquiwan-ari cuntintaculcay” nila. \p \v 15 Caynu allinta limaśhanpïmi llapan nunacunäpis: “¿Paypisćha Diospa Caćhamuśhan Salbacüca?” nil pinsapäcula. \p \v 16 Chaymi Juan llapanta: “Ya'a yacullawanmi bawtisapäcuc. Ya'ap ipäta śhamücämi ichá Chuya Ispirituwan ninawanpis bawtisapäcuśhunqui. Pay'a ya'apïtapis mas munayniyu captinmi ya'a mana bälïchu nï camächu śhucuyninpa watullanta pasquiycunalläpäpis. \v 17 Ñatac trïgucta waywachï nunanümi pay'a śhayämun, lluy nunacunäta cäraycunanpä. Waywalcachilmi trïgucta pilwanman ćhulaycun'a; amuntañatacmi wiñay simpri nina waläcäman jitaycun'a” nila. \p \v 18 Chaynu imaymanawan anyapalmi allin willacuyta willala. \s1 Herodesmi Juanta carsilman wićhachin \p \v 19 Jinamanmi mandä Herodesta imaypis piñapäla: “Irmänuyqui Felipip walmin Herodiaswan caynu cuscacuycuśhayqui manamá allinchu” nil. Jinamanmi juc mana allin lulaynincunapïtapis piñapäla. \v 20 Jinaman Juanta carsilcämanlämi wićhaycächilapis. \s1 Jesusmi bawtisachicun \r Mt 3.13-17; Mc 1.9-11 \p \v 21 Caynu carsilman manalä wićhächiptinlämi Juan chaypun nunacunäta bawtisayäla. Chayćhümi Jesus ćhaycamul bawtisachicula. Jinalcul Diosta mañacuyaptinmi \v 22 janay pachaca quićhacacüluptin Diospa Chuya Ispiritun paypa janäninman ji'alpamula juc palumanuy. Jinamanmi altu sïlupi: “¡Maynu cushisham cayá ampïta, cuyay chulí!” nil nilpamula. \s1 Jesuspa awquilluncuna caycunam \r Mt 1.1-17 \p \v 23 Chaypïtam Jesus llapan nunäta yaćhachiyta allaycula quimsa ćhunca watantanuy liyal. Paypïmi lluy nunacunapis Josëpa chulin caśhanta pinsapäcula. Ñatac Josëpa awquilluncuna caycunam cala: \li1 Josëmi Elïpa chulin. \v 24 Elïñatacmi Matatpa chulin. \li1 Matatñatacmi Levïpa chulin. Levïñatacmi Melquip chulin. \li1 Melquiñatacmi Janap chulin. Janañatacmi Josëpa chulin. \li1 \v 25 Josëñatacmi Matatiaspa chulin. Matatiasñatacmi Amospa chulin. \li1 Amosñatacmi Nahumpa chulin. Nahumñatacmi Eslip chulin. \li1 Esliñatacmi Nagaïpa chulin. \v 26 Nagaïñatacmi Maatpa chulin. \li1 Maatñatacmi Matatiaspa chulin. Matatiasñatacmi Semeïpa chulin. \li1 Semeïñatacmi Josëpa chulin. Josëñatacmi Judäpa chulin. \li1 \v 27 Judäñatacmi Joananpa chulin. Joananñatacmi Resäpa chulin. \li1 Resäñatacmi Zorobabelpa chulin. Zorobabelñatacmi Salatielpa chulin. \li1 Salatielñatacmi Nerïpa chulin. \v 28 Nerïñatacmi Melquip chulin. \li1 Melquiñatacmi Adïpa chulin. Adïñatacmi Cosampa chulin. \li1 Cosamñatacmi Elmodanpa chulin. Elmodanñatacmi Erpa chulin. \li1 \v 29 Erñatacmi Josuëpa chulin. Josuëñatacmi Elieserpa chulin. \li1 Elieserñatacmi Jorinpa chulin. Jorinñatacmi Matatpa chulin. \li1 Matatñatacmi Levïpa chulin. \v 30 Levïñatacmi Simeonpa chulin. \li1 Simeonñatacmi Judäpa chulin. Judäñatacmi Josëpa chulin. \li1 Josëñatacmi Jonampa chulin. Jonamñatacmi Eliaquimpa chulin. \li1 \v 31 Eliaquimñatacmi Meleap chulin. Meleañatacmi Mainanpa chulin. \li1 Mainanñatacmi Matatap chulin. Matatañatacmi Natanpa chulin. \li1 Natanñatacmi Davidpa chulin. \v 32 Davidñatacmi Isaïpa chulin. \li1 Isaïñatacmi Obedpa chulin. Obedñatacmi Boozpa chulin. \li1 Boozñatacmi Salap chulin. Salañatacmi Naasonpa chulin. \li1 \v 33 Naasonñatacmi Aminadabpa chulin. Aminadabñatacmi Adminpa chulin. \li1 Adminñatacmi Esrompa chulin. Esromñatacmi Farespa chulin. \li1 Faresñatacmi Judäpa chulin. \v 34 Judäñatacmi Jacobpa chulin. \li1 Jacobñatacmi Isaacpa chulin. Isaacñatacmi Abrahampa chulin. \li1 Abrahamñatacmi Tarëpa chulin. Tarëñatacmi Nacorpa chulin. \li1 \v 35 Nacorñatacmi Serugpa chulin. Serugñatacmi Regaurpa chulin. \li1 Regaurñatacmi Pelegpa chulin. Pelegñatacmi Heberpa chulin. \li1 Heberñatacmi Salap chulin. \v 36 Salañatacmi Cainanpa chulin. \li1 Cainanñatacmi Arfaxadpa chulin. Arfaxadñatacmi Sempa chulin. \li1 Semñatacmi Noëpa chulin. Noëñatacmi Lamecpa chulin. \li1 \v 37 Lamecñatacmi Matusalenpa chulin. Matusalenñatacmi Enocpa chulin. \li1 Enocñatacmi Jaredpa chulin. Jaredñatacmi Mahalalelpa chulin. \li1 Mahalalelñatacmi Cainanpa chulin. \v 38 Cainanñatacmi Enospa chulin. \li1 Enosñatacmi Setpa chulin. Setñatacmi Adanpa chulin. \li1 Adanñatacmi quiquin Dios licalichicuśhanca cala. \c 4 \s1 Jesustam juchaman palpachiyta Satanaśh jicutan \r Mt 4.1-11; Mc 1.12-13 \p \v 1 Ñä Jesus Chuya Ispiritup munayninćhu cayalmi Jordan mayupi cutila. Chayćhümi Chuya Ispiritu chunyäninman payta puśhala mana allinman Satanaśh palpuyta ñacachinanpä. \v 2 Chayćhu tawa ćhunca muyun, tawa ćhunca tuta ayunaptinmi micanäcuyanña. \p Jinaptinmi Satanaśh: \v 3 “Am'a quiquin Diospa Chulin rasunpa cayal'a cay lumïta tantaman muyuchiy” nila. \p \v 4 Niptinmi: “Isquirbisham cayan: ‘Manam tantallawanchu nunaca cawsanchic’\x + \xo 4:4 \xt Dt 8.3\x* nil” nila. \p \v 5 Chaypïmi Satanaśh puśhala altu uluman. Chayćhümi juclla licächin cay pachäta lluy imapis cänintinta. \v 6 Chayćhümi Jesusta nila: “Cay licaśhayqui lluy sumä caynintin ya'ap maquïćhümi cayan mayanmanpis uycunäpä. \v 7 Canan un'ulacuycul alawamaptiqui'a maquiquimanmi lluy ćhulaycuśhayqui” nil. \p \v 8 Niptinmi Jesus: “Diospa shiminćhümi niyantac: ‘Tayta Diosllayquitam imaypis alawanqui; payllactatacmi sirbinqui’\x + \xo 4:8 \xt Dt 6.13\x* nilmi niyan” niycülun. \p \v 9 Chaynütacmi Jesusta puśhala Jerusalenta. Chayćhu Diospa chuya wasinpa mas altunninman ishpilcachilmi nila: “Rasunpa quiquin Diospi śhamü Chulinca cal'a caypi, má, paćhcalpüluy. \p \v 10-11 “¿Manachun Diospa shiminćhüpis: ‘Anjilnïcunactam caćhamuśhä paycuna maquinwan chalapäcuśhuptiqui lumiman mana uchucllapis tupacunayquipä’\x + \xo 4:10-11 \xt Sal 91.11-12\x* niyan-ari?” nil. \p \v 12 Niptinmi: “Diospa shiminćhüpis niyantacmi: ‘Tayta Diosniquita munayniquiman'a ama jicutaychu’\x + \xo 4:12 \xt Dt 6.16\x* nil” niycülun. \v 13 Chayćhu munaśhantanu mana lulachiyta atipaculculmi Satanaśhca juc-puncama caćhaycula. \s1 Jesusmi lulanancäta allaycun \r Mt 4.12-17; Mc 1.14-15 \p \v 14 Chaypïtam Chuya Ispiritup munayninwan Galileap malcancunaman Jesus cutila. Jinaptinmi paypïta limapäcula intiru Galileaćhu. \v 15 Chay juntunaculcänan wasincunäćhu Jesus yaćhayächiptinñatacmi llapan nunacunaca alawapäcula. \s1 Jesustam wañuchiyta munapäcun \r Mt 13.53-58; Mc 6.1-6 \p \v 16 Chaypïtam unay yaćhaśhan Nazaret malcanta Jesus cuticula. Warda muyunćhüñatacmi custumrinmannuy juntunaculcänan wasiman yaycuycul Diospa shiminta lïginanpä śhalcućhacula. \v 17 Chaymi Diospa unay willacünin Isaias isquirbishan librüta julalcamul uycula. Chayćhümi quićhaycul lïgila: \q1 \v 18 “Diospa Ispiritunmi ya'aćhu cayan. \q1 Pay quiquinmi śhuñacamäla wacchacunäman allin willacuyta willacunäpä. \q1 Llapa prïsuśha cäcunaman lil caćhaycachimunäpämi caćhamuśha cá. \q1 Jinaman aplacunacta licachinäpämi. \q1 Jucpa maquincunaćhu ñacäcunäta julunäpämari śhamulá. \q1 \v 19 Cayćhu cayá Tayta Diosninchicpa salbanan timpüta willanäpämi”\x + \xo 4:19 \xt Is 61.1-2-wan Is 58.6\x* nil. \p \v 20 Cayta lïgilculmi caśhallan pitwilcul cutiycachil taycucuycula. Chayćhümi llapanpis payllactaña licapäcuyalcan. \v 21 Jinaptinmi Jesus nila: “Cay lïgimuśhäcäta uyalipäcuśhayquinümi canan ñawpäniquićhu lluy lulacacuyan” nil. \p \v 22 Niptinmi lluy nunapis licapayllaman camäśha “Paymi ichá allinta liman” nipäcula. Parti awniyalcaptinpis: “¿Manachun cay'a Josëpa chulillan, imatá?” nilmi nipäculatac. \p \v 23 Chaynu nipäcuptinmi Jesus nila: “Juc limayćhu nipäcuśhannüpis: ‘Quiquiquitalä jampicüluy’ nipämanquićh. Ñatac ‘Capernaum malcaćhu lulaśhayquitanuy cayćhüpis lulal licachipämay’ nipämanquićh. \p \v 24 “Chaymi ya'a nipäcuc: Diospi willacücunacá manamá mayanpis quiquinpa malcanćhu allinpa ćhasquishachu” nil. \v 25 Jinamanñatacmi nila: “Rasunpa, Elias Diospi willacuśhtin pulinan unay timpućhümi micuy wana cacula quimsa wata partin mana nï chican tamyapis tamyamuptin. \v 26 Chaypun Israel malcanchicćhu maynu japanyäśhacuna micuypi cayalcaptinpis Dios manam willacünin Eliasta caćhamulachu. Sinu'a caćhala Sidonćhu cä Sarepta juc-lädu malcäćhu japanyäśha walmïta yanapaycachïmi. \v 27 Chaynütacmi Diospa unay willacünin Eliseo timpućhüpis Israel malcanchicćhu achca-achca ishyayalcäla lipra ishyaywan. Manamá nï jucllantapis sänaycachilachu. Sinu'a Siria juc-lädu malcayu Naaman nunallactamari” nila. \p \v 28 Chay niyta uyalïlälilmi llapanpis piñacälälil: “¡Cärayqui cañächun ya'a Israelcuna cayalcaptí caynu nipämänayquipä!” nila. \v 29 Nilculmi Jesusta lluy-lluy aysacuyalcan chay malcap fiyu shiwyayä a'anpi jitalpamü. \v 30 Jinayalcaptinpis Jesus'a ćhawpinpa pasalculmi licula. \s1 Satanaśhpa gänaśha nunacunactam Jesus caćhaycachin \r Mc 1.21-28 \p \v 31 Chaypïtam Jesus licula Nazaretpïta Galileap Capernaum malcanman. Chayćhümi warda muyuncunaćhu yaćhachï cala. \v 32 Chay yaćhachicuyninta uyalilmi sumä licapayllaman camälälil: “Sumä pudirwanmá pay yaćhachin” nipäcula. \p \v 33 Chayćhüñatacmi Satanaśhpa gänaśha\f + \fr 4:33 \fk gänaśha: \ft Waquincunaćhümi “ingañaśha” nipäcun.\f* juc nuna cañä. \v 34 Chaymi apalcaćhaypa nicuyan: “¡Nazaret malcayu, Jesus! ¡Caćhaycälimay! ¿Imactatá ya'acunawan munacuyanqui? ¿Mana cäman muyuchipämänayquipächun śhamulanqui, imatá? Yaćhämari Diospi Śhamü Chuya caśhayquita” nil. \p \v 35 Niptinmi Jesus piñapäla: “¡Cay nunäpi upälla liculcay!” nil. Niptinmi pampäman sätalcul mana uchucllapis däñaycullal chay nunäpi yalapäcula. \p \v 36 Chayćhümi lluy nunapis licapänacuyllaman camäśha ninaculcäla: “¡Imatan cay'a! ¡Juc licchä yaćhachicuymá! ¡Maynu sumä munayniyu nunatan achatupis cäsucul licunanpä!” nil. \v 37 Jinaptinmi chay lulaśhanta lluy malcacunaca yaćhatityälälila. \s1 Jesusmi Pedrop suyranta allinyachin \r Mt 8.14-15; Mc 1.29-31 \p \v 38 Chay juntunaculcänan wasipi yalulculmi Jesus lila Simonpa wasinta. Ćhänanpämi Simonpa suyran calur ishyaywan śhüśhuwaśhtin\f + \fr 4:38 \fk śhüśhuwaśhtin: \ft Waquincunaćhu'a “śhüśhutaśhtin” nipäcunmi.\f* jitalayäña. Jinaptinmi Jesusta ruygacula sänachinanpä. \v 39 Chaymi ishyäcäman aśhuycul “Ishyay, cay walmipi yaluy” nil nillaptin ishyaynin juclla chincacula. Jinaptinmi śhalculcul atindiycula. \s1 Jesusmi ishyäcunacta allinyachin \r Mt 8.16-17; Mc 1.32-34 \p \v 40 Ñä aspicalpuyaptinmi payman imaymana ishyaywan ishyänincunacta ćhächipämula. Jinaptinmi lluytapis yataycullal sänachila. \v 41 Waquincunactañatacmi achatup maquinpi caćhaycachila. Jinaptinmi apalcaćhaypa achatucunaca: “¡Am'a canqui quiqui-quiquin Diospa Chulincämi!” nila. Quiquin Diospa Caćhaśhan Salbacüca caśhanta yaćhapäcuptinñatacmi piñapalcul manaña limalcachilachu. \s1 Juntunaculcänan wasicunaćhu Jesusmi willan \r Mc 1.35-39 \p \v 42 Chay achicäluptin chunyäninman Jesus licuptinmi lluy nunacunaca talipäcunancama ashipäcula. Chayćhu talilcälilñatacmi juc malcacunaman linanta nï munapäculañachu. \v 43 Niptinmi: “Manam. Juc malcacunamanpis linämi, Diospa gubirnunpi paycunactapis willaycunäpä. Chaypämi Diosninchic ya'acta caćhamäla” nila. \v 44 Nilmi Galilea-lädućhu juntunaculcänan wasicunaćhu yaćhachishtin pulila. \c 5 \s1 Jesusmi yaćhapacücunacta challwachin \r Mt 4.18-22; Mc 1.16-20 \p \v 1-3 Juc-punmi Genesaret ućhap\f + \fr 5:1-3 \ft Cay ućhallactam ‘Galilea ućha’ nipäcuntac.\f* manyanćhu Jesus licälun ishcay barcu jinanllan watalayalcäta. Chay jucninshi Simonpa cala. Chaymi Simon parti chalawshï-masincuna challwa chalacunta pa'alcäñä. Chaymanmi achca-achca nunacuna Diospa limayninta uyalipäcunanpä ćhäpämuptin Jesus Simonpa barcunman ishpiculcul nila: “Wicniscaman puśhay barcuyquita” nil. Chayniscaman puśhaptinmi chay śhamücunäta chaypi yaćhachimula. \p \v 4 Chayćhu ñä yaćhachiyta camacalculmi Simonta nila: “Cay barcuyquita wicnisca unduscanman puśhal challwa chalacuyquita caćhalpuy chalanayquipä” nil. \p \v 5 Niptinmi Simon: “Taytáy, tutay-walächi maynu ashiyalcalpis, manam nï juctapis talipäcüchu. Má, canan am mandamaptiqui'a jitaycuśhäri” nin. \v 6 Nilcul jitaycuptinmi achca-achca challwacuna winacämuñä mana chutaypis atipanancama. \v 7 Chaynu llasaycäwan laćhyat-laćhyatyäcuyaptinmi parti chalawshï-masincuna yanapänanpä ayaycaćhacuyan. Jinaptin ishcaynin barcun juntacta winäläliptinmi llasaycäwan ñaćhaña ji'acalpuyanpis. \v 8 Caycuna lulacacüluptinmi Simon Pedro Jesuspa ñawpäninman un'ulacuycul nila: “Ya'a jucha-sapa nunapïta aśhucullay, taytáy” nil. \v 9 Ñatac llapanpis lluy manchalicuśhanümi cacuyalcäla. \v 10 Chaynütac Simonpa partil lulawshïnin Zebedeop chulin Juanpis, Jacobopis lluy jucnawyäcuyllaman camälälila. \p Jinaptinmi Simonta Jesus nila: “Ama manchacuychu. Cananpïtá challwa juntupäcuśhayquinümi nunacunactapis Diospä juntupämunqui” nil. \v 11 Niptinmi chay ućhap manyanman barcuncunacta caćhaycul jinanllan Jesuswan liculcäla. \s1 Liprayu nunactam Jesus sänachin \r Mt 8.1-4; Mc 1.40-45 \p \v 12 Juc malcaćhüña Jesus cayaptinmi, juc nuna ćhämun ćhaquinpïta umancama lipra ishyaywan. Chayćhu Jesusta licälul-pacham, un'ulacuycul cäranpis pampäcama uyshucuycul ruygacula: “Taytáy, munal'a allinyaycachillämanquimanmi” nil. \p \v 13 Niptinmi maquinwan yataycul: “Aw, allin chuya canayquitam muná” nila. Nilcullaptinmi lipra ishyaynin lluy śhuśhüluptin sänu licalïla. \v 14 Chaymi Jesus nila: “Amam cay allinyachishacpïta pictapis willapacunquichu. Aśhwanpa sasirdütiman lil anradisicuypi apay Moises nimäśhanchicnuy rasunpa cay ishyaypi allinyäśhayquita licaśhunayquipä” nil. \v 15 Masqui chaynu niptinpis Jesuspa lulaśhan'a intirumanmi miläla. Chaymi achca nunacunapis śhapämula Jesuspa yaćhachishanta uyalï, chaynütac ishyänincunacta sänachipunanpäpis. \v 16 Jinaptinpis chunyänincunamanmi Diosta mañacunanpä Jesus licü cala. \s1 Jesus manam sänachin jinallachu, sinu'a pampachanlämi \r Mt 9.1-8; Mc 2.1-12 \p \v 17 Juc-pun Jesus achca nunacunacta yaćhayächiptinmi, chayćhu cayalcäla fariseo caśhtacunapi, Moisespa camachicuyninpi yaćhachicücunäpis, intiru Galileap malcancunapi, chaynütac Judeapïpis, Jerusalenpïpis. Chayćhümi Jesus llapa ishyäcunacta quiquin Diospa munayninwan sänachila. \p \v 18 Jinaptinmi juc pasaypi ćhänacacüśha nunacta chacanawan apapämula. Chay apamücunaca Jesuspa ñawpäninman ishyäcäta pasaycachiyta munaptinpis, nunacuna quićhqui-quićhqui captinmi mana atipapäculachu. \v 19 Chay mana atipaculculmi, wasip altunman ćhulculcul tïchunta alilcul Jesuspa ñawpäninman watuwan caćhalpapämula. \v 20 Caćhalpamü nunacunap chalapacuyninta tantialmi chay ishyäcäta Jesus nila: “Wayapa, juchayqui lluy pampachäśhañam” nil. \p \v 21 Niptinmi chay yaćhachicücunawan fariseocunañatac pinsapäcula: “¿Pitan cay'a caynüta limal Diosninchicta jalutacunanpä? Diosllanchicmá juchacunacta pampachäca” nil. \p \v 22 Chaynu pinsalcäśhanta yaćhalmi Jesus nila: “¿Imapïtamá caynu pinsapäcunqui? \v 23 ¿Imaniytan mas fäsil: ‘Juchayquicunacta pampachaycucñam’ nïchun icha ‘Śhalcuculcul licuyña’ nïchun? \v 24 Cananmi yaćhanqui cay Rasun Nunap Chulincá, cay pachäćhu juchacunacta pampachänäpä munayniyu caśhäta” nil. Nilculmi chay ishyä nunäta: “Canan ¡śhalcuy-ari! Wantumuśhuśhayquita apaculcul wasiquita licuy” nila. \v 25 Chay niptin-pachallam llapanpa ñawquin śhalcuculcul wantumuśhanta apaculcul wasinta licun cushicuypi Diosta alawaśhtin. \v 26 Jinaptinmi llapan nunäpis licapayllaman camäśha Diosta altuman julaycälila: “¡Caytanu'a manamá imaypis licalanchicchu!” nil. \s1 Alcabäla mañätam Jesus yaćhapacüninpä ayan \r Mt 9.9-13; Mc 2.13-17 \p \v 27 Chaypi Jesus yaluculcul pasaśhanćhümi licälun Leví śhutiyu nuna Roma gubirnupä alcabälacta mañanancäćhu täcuyäta. Chaymi Jesus: “Acuchun ya'awan, atimay” nin. \v 28 Niptin-pacham lluyta caćhaycul paywan licula. \p \v 29 Chaypi Levïmi wasinćhu juc cumbiducta yanuchila Jesuswan micapäcunanpä. Chay mïsa micapäcuśhanćhütacmi alcabäla mañawshï-masincunapis, juc nunacunapis capäcula. \v 30 Chayćhu juc ishcay fariseocunäwan camachicuypi yaćhachicücunaca licalïlälimulmi Jesuspa yaćhapacünincunacta jamuyapäcula: “¡¿Ima-nilä nunatan capäcunqui wic-nilä suwacunawan jucha-sapacunawanlä upyapäcunayquipä micapäcunayquipä?!” nil. \p \v 31 Niptinmi Jesus nila: “Sänu nunacunacá manam jampicüta munanchu, sinu'a ishyäcunallam. \v 32 Ya'a manam śhamulá santutucücunacta ayächu, sinu'a jucha-sapacunaca wanaculcänanpämi” nil. \s1 Ayunaypïtam Jesusta tapupäcun \r Mt 9.14-17; Mc 2.18-22 \p \v 33 Ñatac paycunam tapupäcula Jesusta: “¿Imanaltan Bawtisä Juanpa puliwshïnincunapis fariseop atïnincunapis rätu-rätu ayunal Diosta mañacuyalcan, ampañatac mastá micucuylla upyacuylla isisí?” nil. \p \v 34 Nipäcuptinmi: “¿Casaracüca cayaptin'a ayachishacunaca ayunapäcunmanchun ampá? Manaćhá jinapäcunmanchu paycunawanlä cayaptin'a. \v 35 Ñatac chay casaracüca waycäśha canan timpu ćhämun'am. Jinaptinmi ichá ayunapäcun'a. Chaynümari yaćhapacünïcunawanpis can'a” nil. \v 36 Nilculmi jucman tinculcachil yapa nila: “Manam mayanpis muśhü müdanacta laćhyalcul, lataśh müdanaman la'anmanchu. Chaynu la'äluptin'a muśhü müdanam yan'alpä canman. Manamá tincunmanchu. \p \v 37 “Chaynütacmi chayllalä luläśha aswactapis mana winanchicchu lälaśha mawca wacuyman'a. Chaynu lulal'a aswäćha wacuycäta paquïchinman; jinaptinćha lluy aswapis wacuypis yan'al pampapä canman. \v 38 Chaymi chayllalä luläśha aswactá muśhü allin wacuyman winanchic pulanpis tuqui caycälinanpä. \v 39 Mayanpis pu'uśha aswacta upyacücá chayllalä luläśhätá manamá ‘¡Añawjá!’ nin'achu. ‘Pu'uśham sumä mishquicullan’ nin'amá” nil. \c 6 \s1 Yaćhapacünincuna wardaćhu pallalcuśhanpïmi jamuyapäcun \r Mt 12.1-8; Mc 2.23-28 \p \v 1 Juc warda muyunćhümi Jesus yaćhapacünincunawan pasayalcäla trïgu-trïgup manyanpa. Chay yaćhapacünincunañatacmi pallalcälil cupaycula micalcälinanpä. \v 2 Chayćhu fariseocuna chaynayäta licälälilmi Jesusta nipäcula: “¡¿Imapïtatá warda muyunćhu camachicuy mana pirmitishanta lulayalcanquiman?!” nil. \p \v 3 Niptinmi Jesus: “¿Manachun lïgipäculanqui David micanäśha cayal puliwshï-masincunawan imacta lulapäcuśhantapis? \v 4 ¿Manachun Diosta alawana carpanman yaycucuycul Diospä japächäśhan tantäta, sasirdüticunälla micunanpä cä tantätalä micüla? Jinaman ¿manachun puliwshï-masincunactapis uycuñälä canpis?” nila. \v 5 Nishanpïmi: “Ya'a Rasun Nunap maquilläćhümi cay warda muyuncäpis cayan” nila. \s1 Allï maquin mana cuyulï nunactam Jesus sänachin \r Mt 12.9-14; Mc 3.1-6 \p \v 6 Chaynütacmi juc warda muyunćhüpis juntunaculcänan wasiman yaycul Jesus yaćhachila. Chayćhümi juc nunap allï maquin mana cuyulï chaquïsha cañä. \v 7 Chayćhümi camachicuyta yaćhachicücunawan fariseocuna awaytapäcula: “Má, canan warda muyuncäćhu sänachin'achuśh” nishtin. \p \v 8 Chaynu pinsapäcuśhanta Jesus tantiälulmi chay mana cuyulï maquiyu nunäta nila: “¡Śhalcuy, cay ñawpäman pasaycamuy!” nil. Niptinmi pasaycamul śhäcula. \v 9 Chayćhümi nunacunäta Jesus nila: “¿Cay warda muyunca allincätachun icha mana allincätachun lulachimanchic? ¿Cawsayninta salbaycachimanchicchun icha wañulpachimanchicchun?” nil. \p \v 10 Nilculmi lluy chayćhu cä nunacunäta licalcul mana cuyulï maquiyu nunäta: “¡Chacchapacuy!” nila. Chaynu chacchapacüluptinmi sänu licalïla. \v 11 Chaynu luläluptinmi ñaćhaña imanacälälilapis “¡¿Imactatá luläśhun?!” nil. \s1 Jesusmi ćhunca ishcayniyu puydï yaćhapacünincunapä aclan \r Mt 10.1-4; Mc 3.13-19 \p \v 12 Chay muyuncunam juc chunyä uluncascaman Jesus licula. Chayćhümi tutay-walächi Diosta mañacamula. \v 13 Chay achicäluptinmi llapa yaćhapacünincunacta lluy ayalcul, “Puydï caćhaśhäcuna capäcunqui” nil ćhunca ishcayllacta aclala. \v 14 Paycunam cala: “Pedro” nishan Simon, paypa śhullcan Andrespis. Jinaman Jacobowan śhullcan Juanpis. Jinamanñatacmi Felipiwan, Bartolomé. \v 15 Jinaman'a Mateowan, Tomas. Chaynütac Alfeop chulin Jacobopis, ñatac malcanpi nanachicü Simonpis. \v 16 Chaynütac Jacobop śhullcan Judaspis. Jinaman'a Jesusta ipanchä Judas Iscariotipis. \s1 Jesusmi achca nunacunacta yaćhachin sänachin \r Mt 4.23-25 \p \v 17 Paycunallawan chay ulüpi cutilpayalcämuptinmi chay pampaćhu nisyu-nisyu nunacuna alcayalcäñä jinantin Judea malcacunapïtawan, Jerusalenpïtapis, chaynütac lamar-lädunćhu Tirowan Sidon malcacunapïtapis. \v 18 Chaynu śhapämula Jesuspa yaćhachicuyninta uyalipäcunanpämi, ishyänincunacta lluy sänaycachipunanpäpis. Chayćhümi Jesus rasunpa lluy ishyänincunactapis Satanaśhpa gänaśhacunactapis sänachipula. \v 19 Chaymi llapan nunacunapis Jesusta yataycuyllactapis munapäcula ima ishyayninpïpis lluy sänachinanpä. \s1 Allin caycäwan mana allinca \r Mt 5.1-12 \p \v 20 Chaynu jinalculmi yaćhapacünincunaman licalcul nila: \q1 “Cushiculcay waccha cäcunaca. Amcunapämi Diospa gubirnun unanchäśha cayan. \q1 \v 21 Cushiculcay micanäśha cäcuna. Amcunactam Dios maćhaycachishunqui. \q1 Cushiculcay canan wa'acücuna; ¡maynu cushicuśham canqui! \q1 \v 22 Cushiculcay ya'a Rasun Nunap Chulin-laycu ćhïnipäcuśhuptiquipis, alupäcuśhuptiquipis, ruydupapäcuśhuptiquipis, mana allinpa licapäcuśhuptiquipis. \q1 \v 23 Caytanümi Diospa willacünincunactapis lulala unay awiluyquicuna. Chayurá chaypun cushiculcay, jinal mastalä cushiculcaypis. Paycunanüpis amcuna janay pachäćhu sumä jatun primiuctam ćhasquipäcunqui. \q1 \v 24 Am rïcucunäpam ichá ñä capuśhunquiña imayquipis cushiculcänayquipä. ¿Ñatac imanuytá capäcunqui Diospá? \q1 \v 25 ¡Imanuylä capäcunqui canan patayqui junta cäcuna! Amcuna juc-punmi micuypi wañupäcunqui. \q1 ¡Imanuylä capäcunqui canan allinmi cä nil cushisha cäcuna! Amcunam mamay-taytayta awćhupäcunqui. \q1 \v 26 ¡Imanuylä capäcunqui canan llapan nunacunäwan alawachicücuna! Canannümi awiluyqui timpucunaćhüpis alawapäcula Diospa willacünintucuycul yan'al willapäcuptinpis. \s1 Jesusmi yaćhachin mana cutichicuyänapä \r Mt 5.38-48; 7.12 \p \v 27 “Cananñatacmi ya'a niycälic, cuyapäcuy ćhïnishüniquicunäta. Ćhïnicüniqui nunacunapäpis allintatac lulaycälipuy. \v 28 Amcunapi mana allin limäcunäpäpis ‘Allinca anwan caycuchun’ niycäliy. Tumpäśhüniquicunapäpis mañaculcaytac. \v 29 Ñatac cäraćhu lapyaśhuptiquipis, juc-lädu cärayquitapis camaycuy. Pipis punchuyquita waycaśhuptiqui'a, camisayquitapis uśhtipaycuy. \v 30 Mayanpis mañaculcäśhuptiqui'a uycäliy. Mayanpis pishipacü ‘uycamay’ nishuptiqui'a uycul amaña ‘cutiycachimay’ niyaychu. Apacuchunñari. \v 31 Chaynütac-ari nuna-masiquicuna allinpa licapäcuśhunayquita munaśhayquinu paycunactapis tuquip licaycäliy. \v 32 Sïchuśh sintinaculcäśhallayquiwan cuyanaculcaptiqui'a ¿ima allintatan lulaycuyanqui? ¿Manachun piyurnin jucha-sapacunäpis lulawshï-masincunawan chaynu cuyanacun? \v 33 Allinta lulaśhüniquicunallapä chaynu lulaycuyal'a ‘mas allinninlämi cayá’ ¿niyanquichun imatá? Chaynüllá Diosta mana lisïcunapis lulapäcunmá. \v 34 ‘Ya'apis mañaycuśhä aynipä’ nil lulaycuśhayqui ¿ima allintá? Chaynu aynillapá jucha-sapacunäpis mañanaculcanmá. \v 35 Chayta lulaśhayquinu'a ćhïnicüniquicunätapis amcuná cuyaycäliy. Jinal allinta lulaycapul mañaycuy, amatac uyayllapá. Chay jinaśhayquiwanmi cayćhüpis janay pachäćhüpis allin cawsayta pasapäcunqui. Caycunacta lulalmi Sumä Munayniyu Diospa nunan caśhayquita camalachipäcunqui. Ñatac juyupäpis pasaypi nunapäpis pay'a allinmá. \v 36 Paynuy llaquipayniyü-cama amcunapis capäcuy. \s1 Nuna-masinchicta mana cäraycälinanpämi yaćhachin \r Mt 7.1-5 \p \v 37 “Ama nuna-masiquicunacta cäraycäliychu Dios mana cäraycälishunayquipä. Amatac pictapis juchachaycäliychu, amcunapis mana juchachaycuśha canayquipä. Pampachaycäliy, amcunapis pampachaycuśha capäcunayquipä. \v 38 Uycälil'a amcunapis mana camaytapis atipänayquicamam ćhasquipäcunqui. Uycälishayqui tincütam uycälishunqui” nil. \p \v 39 Nilculmi Jesus tincuchila cay nil: “¿Juc apla puśhanmanchun juc apla-masinta? ¿Manachućh may ućhcumanpis palpälälinman? \v 40 Chaynümi mayanpis yaćhachïninpi mas'a manalä canmanlächu. Lluy yaćhachishancunacta ishpïlulmi ichá paypis allin yaćhachicü can'a. \v 41 ¿Imapïtan nuna-masiquip ñawinćhu uchuy anlallanta licaypi wañupacuyalcanquiman ñawiquićhu jatun iluyqui cayaptin? \v 42 ¿Imanuypatan ‘Jay, ñawiquićhu anlallayquita julüśhayqui’ niyanquiman jatun iluyqui ñawiquićhu chacalayaptin? ¡Ishcay cära nunacuna! Ñawiquipïtalä juluy chay iluyquita. Jinalculćha ichá juccunäpa anlanta julunquiman. \s1 Wayuyninpam lisinchic \r Mt 7.24-27 \p \v 43 “Allin lantacá manam ćhulanchu pasaypi mana bälïcunactá, nïtac pasaypi mana bälï lantapis ćhulantacchu tuqui tuquictá. \v 44 Ñatac lluy lantactapis lisinchic ćhulayninpam. Manam ïgusta ćhulanmanchu caśhacunaca. Nïtac übactapis ćhulälunmanchu tantal caśhacá. \v 45 Chaynümi allin nunäpá śhun'unćhu sumä cuyay ćhaniyu ćhulacuśhancäpi shiminpapis yalamun. Chaynütac mana allin nunäpapis sumä ćhaniyüpa mana allincunallacta ćhulaycuśhancäpïmi shiminpapis yalamun. Rasunpa shimin liman imanuypis śhun'un caśhanpam. \p \v 46 “Má, ‘Duyñullämi, Taytallämi am canqui’ niltac nipämanqui, chaypïtá manatac ya'a nishätá cäsupämanquichu. \v 47 Cay nishäta uyalil cäsumäcunaca caynümi: \v 48 masïsu a'a jananćhu wasinta śhalcachïcänümari. Mayuca maynu wiñämulpis, manamá cućhpachin'achu, masïsu taycachisha captin. \v 49 Ñatac mana cäsucücá mana sumä simintaycul allpa janallanćhu wasinta luläcänümi. Pu'uy tamya timpućhu mayuca lluy wiñalcamulñatacmi juclla apacun'a. Jinalculmi may caśhanćhu nï camalan'achu” nin. \c 7 \s1 Mana-Israel nunam chalapacun Jesus sänachinanpä \r Mt 8.5-13 \p \v 1 Nunacunäta limapayta lluy camacalculmi Jesus yaćhapacünincunawan Capernaum malcäman liculcäla. \v 2 Chayćhümi Roma cachacucunap capitannin yaćhañä. Paypa uyway nunanmi ishyayal lluyña wañucalpuyäla. \v 3 Chaymi capitanca chayćhu Jesuspi limapäcuśhanta uyalilcul chay prinsipal yaśhacunacta caćhamula: “Taytáy, ama chaynu callaychu. Uyway nunalläta sänaycachipallämay” nil. \p \v 4 Niptinshi paycuna lilcul Jesusta rasunpa ruygaculcäla nishantanuy. Jinalculshi paycuna partipïpis nipäcula: “Yanapaycullay. Pay'a allin nuna cayninwan mirisinmi. \v 5 Rasunpa malcanchicta cuyanmi. Chaymi juntunacuna wasinchictapis śhalcälächipäman alawapäcunäpäpis” nil. \p \v 6 Niptinmi Jesus paycunawan lipäcula. Chayćhu wasinta sircacuycuyaptinmi capitanca talipachimula lisinacuśhancunacta. Chayshi paycuna: “Taytáy, amash piñacunquichu. Wasinman yaycaycamunallayquipäpis manash bälillanchu. \v 7 Chayshi mana nï quiquinchu śhamuśhulanquipis. Aśhwanpa cayllapi niycullaśhayquiwan sänachinayquita yaćhayanshi. \v 8 Pay quiquinshi yaćhan cäsucuytapis mandacuytapis. Chaynütacshi maquinćhu cä cachacucunäpis ‘wicta liy’, ‘cayman śhamuy’ niptin'a cäsupäcun. Chaynütacshi uywaynincunapis ‘cayta lulay’ niptin'a lulapäcun” nila. \p \v 9 Cay nichimuśhanpi admiracuculmi Jesus atïnincunäta licalcul nila: “¡Cay jinantin Israel malca-masïcunaćhüpis caynu chalapacuyniyütá manam talïchu!” nil. \v 10 Niptin cuticulcalmi tuqui sänaśhactaña talïlälin. \s1 Jesusmi Nain malcäćhu wañüśha nunacta śhalcachin \p \v 11 Chaypïta Jesus yaćhapacünincunawan Nain śhutiyu malcäta licuptinmi achca nunacuna liwshipäcula. \v 12 Ñatac chay malcäćhümi juc biuda japallan wawintin yaćhala. Paymi Jesus ćhänanpä wawillanta wañupacülul pampa apayalcäla, achca malca-masincunawan cumpañachicüśha sumä-sumä wa'aśhtin. \v 13 Chaynüta licälulmi Jesus llaquipaycul “Tiyay, amaña wa'acuychu” nil cunsuylaycula. \p \v 14 Nilculmi apaśhancäman aśhuycul chacanäta chalaycula. Jinaptinmi apäcunaca śhaycuycuptin chay almäta nila: “Walaśh ¡śhalcuyñari!” nil. \v 15 Nilcul nillaptinmi wañüśhaca cawsalcamul, taycucuycul limayta allaycula. Chaynu cawsalcachilmi mamanman Jesus intirgaycula. \p \v 16 Cayta licälälilmi: “¿Imactatan licayanchic?” nil Diospi limapäcula: “Dioslláy, ya'acunap ćhawpïćhümi licalïlun ampa jatun willacüniqui” nil. \v 17 Jinamanmi nipäculatac: “Ya'anchicman Diosmi yanapaycü śhamumanchic” nil. Chaymi cay lluy lulaśhancunäta Judea jinantin malcacunäpis lluy yaćhälälila. \s1 Jesusmi Salbacüca caśhanta Bawtisä Juanta tantialpachin \r Mt 11.2-19 \p \v 18 Chaymi Bawtisä Juanpis carsilćhu cayal caycunapi yaćhäla puliwshï-masincuna willaycuptin. \v 19 Chaymi ishcayta ayaycula: “Jesusman lil ‘¿Amchun cayanqui rasunpa Dios caćhamuśhan nishanca ichá juctalächun alcapäcuśhä?’ nilmi tapumunqui” nil. \p \v 20-21 Chaynu ćhäpäcunanpämi Jesus achca ishyä nunacunacta, imawanpis mana allin cäcunacta, Satanaśhpa maquinćhu cäcunätapis caćhaycayächiñä. Chaynütacmi aplacunactapis licayächiñä. Chayćhümi Jesusta tapupäcula: “Bawtisä Juanmi caćhapämäla ‘¿Amchuśh cayanqui Dios caćhamuśha nishanca icha juctalächuśh alcapäcuśha?’ ” nil. \p \v 22 Niptinmi: “Canan cutil Juanta willamuy cay licapäcuśhayquicunätapis, uyalipäcuśhayquicunätapis: aplacunapis licaśhanta, latacunapis pulishanta, lipra ishyayniyücunapis tuqui sänaśhanta, upäśha linliyücunapapis quićhacacüśhanta, wañüśhacunapis śhalcamuśhanta, wacchacunämanpis allin willacuy ćhäśhantalä canpis. \v 23 Ñatac niycäliy: ‘Ya'apïta mana ishcayyäcá cushisha caycuchun’ nil” nila. \p \v 24 Chay caćhamuśhancuna cuticulcaptinmi Jesus chayćhu llapan nunacunäta tapula: “Juc-pun chunyäninćhu Juanta lical ‘¿Imacta licayá’ nipäculanquitan? ¿Śhu'uśhta waywa apaycaćhäta licächun ichá imam? \v 25 ¿Icha juc rïcu nunacta ćhaquinpi umancama chipyayä müdacuśhacta licächun? Chaynu bïdacta pasä nunacuná puydï mandacücunap wasinćhümá cayalcan. \v 26 ¿Chayurá ima licätan amcuna lipäculanqui? ¿Icha Diospa willacünin nunacta licächun? Rasunpa chaynu nunactamá licapäculanqui. Ñatac pay'a lluypïpis sumäninlämá. \v 27 Chaymi Diospa shiminćhüpis paypi limayan: \q1 ‘Ampa ñawpäniquitam juc willacünïta caćhamüśhä, ćhänayquipä alistamunanpä’\x + \xo 7:27 \xt Mal 3.1\x* nil. \p \v 28 “Rasunpa cay Bawtisä Juanpïta mas lisimäcá manamá canchu jinantin pachäćhu. Chaynu captinpis Diospa gubirnunćhu'a ashllacta lisimäcäpis Juanpïta maslämi lisiman'a” nil. \p \v 29 (Rasunpa chaypuncuná Juanta uyalilmi, aśhta Roma gubirnüpa alcabälan mañänincunapis aśhwanpalä yacuwan bawtisachiculcäla: “Ya'ap lulaśhá manamá allinchu Diospá” nilcul. \v 30 Fariseocunäwan yaćhachicücunäñatacmi ichá mana intindïtuculachu. Chay mana ćhasquiyninwanmi Diosninchic “llaquipaycuśhayquim” niyaptinpis jamuyapäcula.) \p \v 31 Yapañatacmi Jesus nila: “¿Imanuytá amcuna cayalcanqui? ¿Imamantan tincuchichwan? \v 32 Achca walaśh wamlachacuna läsaćhu ayaycaćhaypa awsäcunänümi. Chaymi casamintu fistacta awsal quïnanta parti tucalcaptinpis, manatac parti'a tuśhüshipäcunchu. Chaynütac wañupacuy awsayta awsayalcal wa'ay wa'ay taquicta taquiyalcaptinpis manatac wa'awshipäcunchu. \v 33 Chaynümi Bawtisä Juanpis tantacta mana micuptinpis, mana nï uchucllapis bïnucta upyacuptinpis ‘Satanaśhpa nunan’ nipäculanqui. \v 34 Ñatac ya'a Rasun Nunap Chulinca micuptïmi, upyaptïmi ichá, ‘micuypä camäśha, upyaypä camäśha, jucha-sapa nunacunap, alcabäla mañäcunap cunchawänin’ nil jamuyapämanqui. \v 35 Ñatac Diospa yaćhaynin rasun caśhanta wayuyninpam nunacunaca tantiapäcun'a” nil. \s1 Jucha-sapa walmim Jesuspa ćhaquinman pirfümicta jillpuycun \p \v 36 Chaypïmi Simon śhutiyu juc fariseo puśhala wasinta cumbidal Jesuswan micapäcunanpä. \v 37 Chayćhu täcuyaptinmi juc-juc wayapacunawan bïdan pasacü walmi ćhäla caćhi lumipïtanuy uchuy butïllachaćhu sumä ćhaniyu pirfümicta apacuśha. \v 38 Ćhayculmi Jesuspa lädunman aśhuycul, alli-allicta wa'acul wi'inwan ćhaquinta lluy bäñäla. Jinalculmi ächanwan pichäla. Chaynalculmi sumä rispitayninwan ćhaquinta muchaycul chay apaśhan pirfümiwan lluy pasala. \v 39 Cay lulaśhanta licalculmi Simon pinsälun: “Cay nunaca manam Diospa willacüninchu canman. Rasunpa cayal'a, ¿imanuypatan caynu bïdayu jucha-sapa walmiwan yataycachicuyanman?” nil. \p \v 40 Chaymi Jesus: “Simon, willaśhayqui” nila. \p Niptinmi: “¿Imacta?” nin. \p \v 41 Niptinmi: “Juc umrictash ishcay nuna dïbicuñä. Jucninshi ishcay wata trabajup ćhaninta; juccäñatacshi ishcay quilla trabajup ćhanillanta. \v 42 Chayćhu pulanpis mana pägayta atipaptinshi, chay nunaca lluy rigalaycüla. Canan, má, nimay. ¿Mayannintan mastá cuyaycun'a?” nil. \p \v 43 Niptinmi: “Ya'apïtá achca dïbicücäpisćha” nin. \p Niptinmi: “Aw, allintam ninqui” nila. \p \v 44 Nilculmi walmïta licalcul Simonta nila: “¿Licanquichun cay walmicta? Wasiquita yaycamuptí, am'a puliycaćhacuyanquitac. Manatac nï yacullayquitapis uycamanquichu ćhaquilläta pa'acunalläpäpis. Cay walmim ichá wi'inwan ćhaquïta pasaycamal ächanwan pichaycalläman. \v 45 Yaycamuptí shimi puntallayquipmi ćhasquimälanqui. Cay walmim ichá yaycamuśhä-pachapi rispïtunwan maquillayqui niyänuy ćhaquïta muchayämanlä. \v 46 Manamá am'a nï śhutuy asaytiquitapis uycamälanquichu ächäman ćhulaycunalläpäpis chaynu custumrinchic cayaptinpis. Cay walmim ichá pirfümiwan ćhaquilläta bäñaycalläman. \v 47 Chaymi ya'a nic, cay walmip maynu juchanpis lluy pampachäśhaña captinmi jatun śhun'unwan lulaycaman. Amnu śhun'uyu nunacuná juchanćhu chapunacüśham cayalcanlä” nil. \p \v 48 Nilculmi walmïta nila: “Lluy imanuy bïdayquipis pampachäśhañam cayan” nil. \p \v 49 Niptinmi chayćhu juc ayachishan nunacunaca quiquin-pula ninaculcäla: “¿Pitan cay nunaca juchacunacta pampachätucunanpä?” nil. \p \v 50 Niptinmi Jesus chay walmïta: “Ya'aman chalapacalcamäśhayquipam salbaśhaña cayanqui. Jawcallañari canan licuy” nila. \c 8 \s1 Waquin walmicunam Jesusta yanapapäcun \p \v 1 Caypïta pasalmi intiru jatun malcacunäćhu tacsa malcacunaćhüpis Jesus pulila Diospa allin gubirnunpïta yaćhachishtin. Ćhunca ishcayniyu yaćhapacünincunañatacmi puliwshipäcula. \v 2 Chaynütacmi inchäśhapi sänachishan walmicunapïwan, ima ishyaynincunapïpis sänachishan walmicunapïpis, waquinnin'a paycunacta liwshipäcula. Paycunam capäcula Magdala malcapi Maria, anćhish achatu gänalcuptin mana nunapïña sänachishan walmi. \v 3 Chaynütacmi Herodespa yanapänin Cuzpa walmin Juanapis, ñatac Susanapis. Chaynütacmi juc walmicunapis liwshipäcula. Paycunam cay pulïcunäta ima pishiptinpis yanapaycälila. Caynu lulaycula alli cäniyu capäculmi. \s1 Jesusmi talpucüman tincuchin \r Mt 13.1-15,18-23; Mc 4.1-20 \p \v 4 Chayćhu puliyaptin intiru malcacunäpi lluy juntunacälälimuptinmi tincuchiypa willala cay nil: \v 5 “Juc nunash talpucü liñä. Wacaptinshi waquinnin mujucuna caminucunäman paćhcälun. Chayćhu jalutacüśha cayaptinshi pishucuna śhalcamul lluy pallälälin. \v 6 Juc mujucunañatacshi ćhäla-ćhälaman paćhcälun. Chayćhu wiñalcamulshi lluy chaquïla mana jundu allpa captin. \v 7 Waquin mujucunañatacshi ula-ula, caśha caśhacunäman paćhcälälin. Chay caśhacunäwan cusca wiñalcamuptinshi caśhacuna lluy alwächin. \v 8 Ñatac juc mujucunañatacshi allin jundu allpaman ćhäpäcun. Chaycunash ichá allicta wayupäcul paćhac wayuyniyü-camalä capäcun” nil. \p Nilculmi callpawan: “¡Linliyu cal'a uyaliculcay-ari!” nila. \p \v 9 Chaynu niptinmi yaćhapacünincuna: “Tapuculläśhayqui, taytáy. Cay tincuchishayquiwan ¿imaninayquitam niyalcämanqui?” nin. \p \v 10 Niptinmi: “Amcunactá Tayta Diosmi tantiaycachipäcuśhunqui gubirnunćhu pacacuynincunactapis. Ñatac juccunätá caynu tincuchiyllaplämi, Diospa shiminćhu cay nishan-yupaypis: \q1 ‘Maynüpa licayalcalpis mana licapäcunanpä; maynüpa uyaliyalcalpis mana uyalipäcunanpä’\x + \xo 8:10 \xt Is 6.9-10\x* nil. \p \v 11 “Cay tincuchishäca caynümi: Chay mujum cayan Diospa limaynin. \v 12 Caminuman ćhäcänümi Diospa willacuynin waquin nunacunaman'a ćhan. Chaynu uyaliyaptinpis Satanaśh śhalcamulmi śhun'unman ćhäśhancäta waycalpülun mana chalapaculcänanpä nï salbaculcänanpäpis. \p \v 13 “Chaynütacshi ćhäla-ćhälaman ćhäcänüpis Diospa willacuynin ćhan waquinnincunaman'a. Paycunam tuqui gänaśhwan uyaliyalcalpis mana sapichacüśha lanta-yupay cayalcal chalapacuynin mana tacyanchu. Chaymi uchuc sasachacuycunallawan'a Diosninchicta un'älun. \p \v 14 “Waquin nunacunamanñatacmi chay caśha-caśhaman muju paćhcäcänuy Diospa willacuynin ćhäpäcun. Ñatac imaymana munaynincunawan cänincunawan aychanpa munaynincunawanpis shipuchicüluptinmi mana wayuynin canchu. \p \v 15 “Ñatac jundu allin allpaman ćhäcänuy capäcun allin willacuyta llapan śhun'unwan tuquip ćhasquïcunämi. Jinalmi śhun'unman tuquicta ćhulaycul, masïsu śhaycul sumä wayuyniyü-camalä capäcun. \s1 Acchiman tincuchin \r Mc 4.21-25 \p \v 16 “[¿Imapïmi caynu tincuchiyllap willapäcuc?] Manamá juc acchicta walaycachinchic mancawan pacaycunapächu, nïtac cawitup lulinman ćhulaycunapächu. Aśhwanpa altu ćhulacunmanmi ćhulcunchic yaycamücunaca sumä ima caśhantapis licananpä. \v 17 Chaynümi cay tincuchiyllap willaśhaccäpis pictapis lluy tantiapacachin'a. Manam canan imapis pacalanñachu, sinu'a willaśhañam. \v 18 Chayurá sumäta uyalipäcuy. Tantiäcunätá mas tantiayta uśhalämi can'apis. Mana tantiäcunätam ichá uywätucuśhantapis aśhwanpalä chincalpächisha can'a” nila. \s1 Jesuspa mamanwan śhullcancunam ashipäcun \r Mt 12.46-50; Mc 3.31-35 \p \v 19 Chaynu Jesus yaćhayächiptinmi mamanwan śhullcancuna ćhälälimul ñiti-ñiti nunacunaca cayaptin mana yaycuyta atipapäculachu. \v 20 Chaynu cayaptinmi Jesusta jucnin willaycula: “Mamayquiwan śhullcayquicunam ashiyalcäśhunqui” nil. \p \v 21 Niptinmi: “Taytäpa shiminta uyalicul cäsucücunämá mamá, śhullcá” nila. \s1 Jesusmi maquinćhu waywapis yacupis caśhanta tantiachin \p \v 22 Juc muyunmi Jesus yaćhapacünincunawan barcuman ishpipäcula. Jinalculmi Jesus: “Acuchun cay ućhap chimpanman” nilcul liculcäla. \v 23 Chaynu liyalcaptinmi Jesusta puñuy aysälun. Chayćhümi alli-alli waywa juclla licalïmun. Jinalculmi yacüta manchanaśhpä śhalcachicuyal barcumanpis wañuypänüña winacächicuyan. \p \v 24 Chaynu jinacuyaptinmi: “¡Taytallay taytay, wañuypa patanćhüñam cacuyanchic!” nishtin Jesusta licchachipäcula. \p Jinaptinmi śhalcalcamul: “¡Waywa, yacu, śhaycuyña!” nila. \p Nilcullaptinmi tuqui-tuqui jawcayälun. \v 25 Jinaptinmi yaćhapacünincunacta: “¿Imapïtá amcuna mana chalapacalcämanquilächu?” nila. \p Niptinmi paycuna manchapacüśhanuy: “¿Ima nunatan pay, waywäpis yacüpis cäsunanpä?” nil licapayllaman camälälila. \s1 Jesusmi achatucunap maquinpi caćhaycachin \r Mt 8.28-34; Mc 5.1-20 \p \v 26 Chaypïtam Galileap chimpanćhu Gadara-läduman ćhälälin. \v 27 Ćhäläliptinmi chay-lädu nuna yalämun Satanaśhpa maquinćhu lücuyäśha. Cay nunash unayña mana müdacüśha pasaypa calanllan pulila. Pantiuncunallaćhüshi cawsaculapis, manash wasićhüchu. \v 28-29 Chayshi chay nunäta ćhaquipi maquipi tita cadinacunawan watapäcuptinpis mana quirilachu. Jinalculshi may chunyä ulucunämanpis pasacula Satanaśhca puśhaycaćhayaptin. \p Cay nuna Jesusta licälul-pacha apalcaćhaypa ñawpäninman un'ulacuyculmi nila: “¡¿Imactatá ya'awan munacuyanqui, Jatun Munayniyu Diospi Śhamü Chulin Jesus?!” nil. \p \v 30 Niptinmi: “¿Imam śhutiqui?” nila. \p Niptinmi: “Batallunmi” nila. Cayta nila nisyu-nisyu achatucuna capäculmi. \p Caynu niptinmi: “¡Cay nunäta caćhaycul liculcay!” nin. \p \v 31 Niptinmi ćhuncay-ćhuncay ruygaculcäla: “¡Chay mana camacaycü luli-luli wayüman amalä alupämaylächu!” nil. \p \v 32 Ñatac chay ulucunaćhümi achca-achca cuchicuna lancalayalcäla. Chaymi satanaśhcunaca ruygaculcäla: “¡Wic cuchicunäman liculcänapä awniycälillämay!” nil. \p \v 33 Chaynu awniycuptinmi chay nunäta caćhaycul liculcäla. Jinaptinmi lluy cuchicunaca juclla lücuyalcul ućhap patanman cürritityalcul lluy ji'acalpälil anuälälila. \v 34 Chay pasaśhanta licalculmi cuchi michïcunaca mana-mana pasaculcan malcäcama tincuśhancunäta ćhaclacunäćhu lluy nunacta willacuśhtin. \v 35 Chaymi nunacunaca ima pasaśhantapis licä śhapämula. Chaynu ćhäpämunanpämi Jesuspa ñawpäninćhu chay lücu nunaca tuqui müdacuśha, sänu fisyunćhu täcuyäñä. Chaynüta licälälilmi lluypis manchapacälälila. \v 36 Chayćhu licäcunaca willapäcula chay nunacta imanuypa caćhaycachishantapis. \v 37 Chayta uyalïlälilmi jinantin Gadara malcaca Jesusta ruygapäcula juc-lädu malcaman pasacunanpä. \p Chaymi Jesus barcunman ishpilcul yalucuyaptin \v 38 chay sänachishan nunaca ruygala: “Ya'actapis puśhacallämay” nil. \p \v 39 Niptinmi: “Ya'awan linayquitá aśhwanpa wasiquita licuy. Jinal willapacamuy maynu-maynu lulaycunawan amćhu Dios lulaycuśhantapis” nila. Chaypïmi may malcaman ćhalpis Jesus sänaycachishanta willacula. \s1 Wamlacta sänachï Jesus liyaptinmi juc walmipis sänälun \r Mt 9.18-26; Mc 5.21-43 \p \v 40 Jesus yaćhapacünincunawan wic-lädu chimpacta cutinanpämi llapa nunacunapis cushisha alcayalcäñä ćhasquinanpä. \v 41 Chayćhu Jesus ćhämuptinmi juntunaculcänan wasip puydïnin Jairo śhutiyu wayapa ćhämul Jesuspa ñawpäninman un'ulacuycul ruygacula: “Japallan cuyay wamlallämi wañucalpuyanña. Acuchun, wasïta lïlläśhun, taytay” nil. \v 42 Caynu ruygacula ćhunca ishcay watayu malta lasac wamlan wañucalpuyaptinshi. \p Chaypi Jesus liyaptinmi lluy nunapis sumä ñiti-ñiti atipäcula. \v 43 Paycunap ćhawpinćhümi liyäñä ćhunca ishcayniyu wata yawarpa janallanćhu cayä walmi. Paymi mïdicuncunäćhu jampichicuyta puliyal imallantapis illayllapäña aśhtayal lluy camacacüñä. Jinalpis manatacshi uchucllapis carililachu. \v 44 Chay walmim ipanpa aśhuycul Jesuspa müdananpa manyanta tupaycula. Jinaptinmi chayüralla yawarnin lluy śhaycämula. \v 45 Chayćhümi Jesus tapula: “¿Mayantan yataycäman?” nil. \p Niptin mana mayanpis limaliptinmi Pedropis paywan cäcunapis nila: “Yaćhachicü taytáy, cay-chica nunawan'a quićhqui-quićhqui liyaptinchic ‘¿Mayantan yataycäman?’ niyanquiman” nil. \p \v 46 Niptinmi nila: “Ya'a tantiacuyämari juc nuna yataycamaptin munaynïwan sänachishäta” nil. \p \v 47 Chaynu niyaptinmi walmica “Canan'a tantiaman-ari” nil chucchuśhtin aśhuycamula. Jinalculmi Jesuspa ñawpäninman un'ulacuycul llapan nunapis uyaliyaptin willala imacta pinsal chalaycul-pacha sänaśhantapis. \p \v 48 Niptinmi Jesus nila: “Wamlallá, chay chalapacamäśhayquipam sänälunqui. Amaña llaquicuyñachu. Canan jawcallañari licuy” nil. \p \v 49 Chaynu niyaptinmi Jairop nunan ćhämul payta nin: “Wamlayqui wañucunñam. Amañash yaćhachicücäta yan'al puśhanquiñachu” nil. \p \v 50 Chay nishanta uyalïlulmi Jesus nila: “Jairo, ama llaquicuychu. Wamlayqui'a cawsämun'am. Chalapacamay jinalla” nil. \p \v 51 Chaypi ñä wasinta ćhälulmi yaycula, Pedrowan, Jacobowan, Juanwan ñatac wañü wamlap maman taytancunallawan. \v 52 Chay yaycunanpämi wañü wamlap lädunćhu achca awćhuyalcäñä. Jinaptinmi Jesus nila: “Amaña caynüpa wa'apäcuyñachu. Wamlaca puñuyan jinallam; manam wañuśhachu” nil. \p \v 53 Niptinmi lluypis: “Cay-ari wamlaca wañüśhaña cayan” nil asipälälinlä canpis. \p \v 54 Chay nipäcuptinmi wamläta maquipi chalaycul: “¡Wamla, śhalcuy!” nila. \v 55 Niptinmi cawsämula. Jinaptinmi Jesus: “Imallayquitapis uycäliy micunanpä” nil uycachila. \v 56 Lluy caycunapi chay wamlap taytancunam cushisha: “¡Manamá caynüta imaypis licalanchicchu!” ninaculcäla. Ñatac chayćhümi Jesus nila: “Caycunapi amam mayanćhüpis limalcälinquichu” nil. \c 9 \s1 Jesusmi willaculcänanpä sänachinanpäpis caćhan \r Mt 10.5-15; Mc 6.7-13 \p \v 1-2 Chaypïtam Jesus ćhunca ishcaynin yaćhapacünincunacta juntuycul nila: “Quiquïpa munaynïtam upäcuśhayqui nunacunäta supaypa maquinpi julaycälinayquipä, imawan ishyäcunätapis nanaynincunactapis lluy sänachipäcunayquipäpis. Diospa gubirnunpi willacü lipäcuy” nil. \v 3 Nilculmi: “Caminuyquipä amam imactapis apapäcunquichu, nï garutiquita, luncuyquita, milcapayquita, nï illayniquitapis. Sinu'a janä müdanallayquiwanmi lipäcunqui. \v 4 May wasimanpis ćhal'a chayllaćhümi quïdaculcanqui chay malcapi juc-läduman pasapäcunayquicama. \v 5 May malcaćhüpis mana ćhasquiy munapäcuśhuptiqui'a chaypi pasaculcay ćhaquiquićhu la'aśha pulbüllactapis lluy tapsilcälil chay malcäta ima pasanantapis tantiapäcunanpä” nil. \v 6 Chaynu incaraycäliptinmi paycuna liculcäla intiru malcacunamanpis Diospi willacuśhtin, ñatac imaymanawan ishyäcunactapis sänachishtin. \s1 Jesus mayan caśhantapis nipäcunmi \r Mt 14.1-12; Mc 6.14-29 \p \v 7-8 Chayćhümi Mandacü Herodes uyalïla Jesus caynu imapis lulaśhancunapi. Chayćhüshi waquin nunacuná nipäcula: “Bawtisä Juan-ari śhalcämuñä”; juccunañatacshi “Diospa willacünin Eliaschućh jinam licalïmun”; waquinnincunañatacshi “Diospa unay willacüninćha mayanninpis śhalcämun” nil. \p Chaynu nipäcuptinmi imaman pinsaytapis mana atipal: \v 9 “Ya'a quiquïmari Juanta mu'uchimulá. Chayurá ¿mayanpïtan canan uyalïyá?” nila. Nilculmi Herodes alli-allicta Jesusta lisiycuyta munala. \s1 Jesusmi picha walangaman micuyta camaycachin \r Mt 14.13-21; Mc 6.30-44; Jn 6.1-14 \p \v 10 Ñatac caćhaśhancuna intiru malcaćhu pulimuśhanpi cutïlälimulmi Jesusta willapäculcäla imacta lulapämuśhantapis. Chaypïtam Jesus puśhacula llapantapis Betsaida malcap chunyäninman. \v 11 Chay-läduman lishanta yaćhälälilmi llapa nunacunapis lipäcula. Chaynu ćhäläliptinñatacmi Jesus ćhasquiycul Diospa gubirnunpi willala, ishyäcunactapis sänaycachila. \p \v 12 Chayćhu intïpis ulup patallanćhüña cacuyaptinmi ćhunca ishcaynin yaćhapacünincuna Jesusta nipäcula: “Ñä tardiña cacuyaptin cay chunyäcäćhu micuypïpis wañülälin'aćh. May malcallamanpis micuy ashï jamapacüpis lipäcuchunñari” nil. \p \v 13 Niptinmi: “Amcunari micachipäcuy” nila. \p Niptinmi: “Cay picha tantallá, ishcay challwallá jucchá imanmanpis camanman. Camayta lantimuptinchicpisćha ichá camachichwanpis” nipäcula. \p \v 14 Cayta nipäcula picha walanga wayapanllanlä capäcuptinmi. Chayćhümi yaćhapacünincunacta: “Picha ćhunca-camacta lluy taycachipämuy” nila. \p \v 15 Niptinmi yaćhapacünincuna llapa nunactapis taycachimula. \v 16 Jinaptinmi Jesus chay picha tantäta, ishcay challwäta apticulcul, sïlüta licalcul Diosta anradisicula. Jinalculmi lluyta partilcul yaćhapacünincunacta uycula manyapi llapantapis aypumunanpä. \v 17 Jinaycuptinmi llapa nunapis chayćhu micapäcula maćhaycälinancama. Chayćhu puchünincunacta juntuchimuptinmi ćhunca ishcayniyu canaśhta juntalä cacuñä. \s1 Jesus Salbacüca caśhanta Pedrom tantian \r Mt 16.13-28; Mc 8.27–9.1 \p \v 18 Juc-punmi Jesus llapa yaćhapacünincunawan japächacalcälil Diosta mañacula. Chaynu mañacuyta camacalculmi yaćhapacünincunacta tapula: “Ya'acta ¿mayan nipämantan?” nil. \p \v 19 Niptinmi: “Waquinnincuná: ‘Bawtisä Juanćha śhalcämun’; waquinnincunañatacmi: ‘Diospa unay willacünin Eliasćha cutïmun’; juccunañatacmi: ‘Diospa jucnin unay willacüninpisćha cawsämun’ niyalcäśhunquim” nipäcula. \p \v 20 Nipäcuptinmi: “Amcunapïtá ¿pitan chayurá ya'a cayá?” nila. \p Niptinmi Pedro nila: “Am'a canqui Diospa Caćhamuśhan Salbacücämi” nil. \p \v 21 Caynu niptinmi ćhuncay-ćhuncayta: “Mayan caśhätapis amam mayanćhüpis limalcälinquichu” nin. \p \v 22 Nishanpïmi: “Jerusalenta linämi. Chayćhu ya'a Rasun Nunap Chulintam prinsipal yaśhacuna, puydï sasirdüticuna, llapa yaćhachicünincuna sumä-sumä ñacachipämal wañuchipäman'a. Jinaptinpis quimsa muyunpïtam ichá caśhan śhalcamuśhä” nila. \p \v 23 Cayta nilculmi llapanta nila: “Rasunpa mayanpis ya'ap laśhćhüman jalumuyta munäcá quiquinta un'acuycul muyun-muyun jalumuchun ima pasaptinpis wañunancama. \v 24 Ñatac cawsayninta ama-pacha nïcá cawsaynintam apacun'a. Ya'a-laycu bïdantapis uycücämi ichá cawsaycun'a. \v 25 Chaynu quiquillan almanta mana salbaptin'a ¿imapätan bälinman masqui jinantin pachäta gänäluptinpis? \v 26 Chayurá mayanpis ya'apïta ütac yaćhachicuynïpïta pin'acamäcätá ya'a Rasun Nunap Chulinpis sumä munaynïćhu, Taytäpa munayninćhüpis, chuya anjilcunawan cutimuynïćhu paycunapïpis pin'acuśhämari. \v 27 Rasu-rasunpa waquinniquicuná manalämi wañupäcunquilächu Diospa gubirnunta manalä licaycälil'a” nin. \s1 Jesusmi altu ulućhu chipipicyayämüman muyun \r Mt 17.1-8; Mc 9.2-8 \p \v 28 Pusä muyunnuy cay nishancunaca pasäluptinmi Pedrocta, Jacobocta, Juantawan puśhaculcul Jesus chunyä ulup puntanman ishpila Diosta mañacü. \v 29 Chayćhu mañacuyaptinmi cäranpis müdananpis sumä-sumä chipyayä yuläman muyülun. \v 30-31 Jinaptin paypa lädunćhu Moiseswan Diospa unay willacünin Eliasmi sumä cayninćhu licalïlälin paywan limaśhtin. Chayćhümi limapäcula Jerusalenćhu Jesuspa ñacayninpïtawan wañuyninpïta. \v 32 Chayćhu Pedroctawan juccunäta maynu puñuy aysacuyaptinpis callpawan licchapäcula. Chayćhümi Jesustawan chay umrïcunäta sumä-sumä intïnu chipipicyayalcäta licälälin. \v 33 Chaymi cay ishcaynin umrïcunaca licuśha nicuyaptin Pedro nila: “Yaćhachicü taytáy, allinpächućh jinam śhapämuñá. Canan-ari quimsayquipä jucnincä-cama chucllacta lulälälipuśhayqui, ampä, Moisespä, Eliaspä” nil. Cay niyllamanmi shimin paćhyala. \p \v 34 Caynu niyällaptin pucutay ji'alpalcamul ñiticalpuptinmi manchalicälälisha cacuyalcäla. \v 35 Chaypa śhun'unpïtam ayalpämun: “Paymi cuyay chulí. Payllactari uyaliculcay” nil. \v 36 Chaynu nilpämuptin-pachallam Jesus japallanña licalïlun. Lluy cay pasaśhancunätam śhun'unćhu uywapäcula imaypis cay licänin yaćhapacünincuna mana pictapis willallal. \s1 Wañupayniyu walaśhtam Jesus sänachin \r Mt 17.14-21; Mc 9.14-29 \p \v 37 Chay wäla ulüpi cutilpayämuptinmi achca nunacuna talipapämula. \v 38 Chay nunacunap ćhawpinćhümi juc nuna ayaycaćhaypa nïmun: “Taytáy, ama chaynu callaychu. Llaquipaycapallämay. Japallanmi chulillá capalläman. \v 39 Paytam wañupaynu chalallan. Jinaptinmi pushumayta ätumun. Ima anlalä chaynu lulachipallämanpis. Jinalcul jinalculmi lluy ñacachipalläman; chay ishyaynin manam caćhaycälinchu. \v 40 Chaymi yaćhapacüniquicunacta sänaycachipallämänanpä ruygacullälá. Ñatac manamá atipapäcullanchu” nin. \p \v 41 Niptinmi: “¡Ay, mana chalapacuyniyu pasaypi ćhanćha umacuna! ¿Imaycamatan amcunacta awantaśhtin cayäśhä? Má, cayman-ari puśhamuy” nila. \p \v 42 Chay walaśhta puśhaycayämuptinmi achatu yapa tapsilcul cućhpächinñatac. Jinaptinmi Jesus chay achatüta: “¡Cay walaśhta caćhaycuy!” nil alüla. Chaynu sänalcachilmi: “Cay walaśhniqui” nil taytanman uycula. \p \v 43 Jinaptinmi chayćhu nunacunaca: “Diosninchic cay lulaśhantanu'a manamá pipis lulanchu maynu pudirniyu calpis” nil licapayllaman camälälila. \s1 Wañuyninpïtam Jesus yapa willan \r Mt 17.22-23; Mc 9.30-32 \p Chaynu niyalcäśhancamam yaćhapacünincunacta Jesus nila: \v 44 “Cay nishäta sumä uyalipämay, ama un'apäcuychu. Ya'a Rasun Nunap Chulinca puydï nunacunap maquinman ćhulaycuśham caśhä” nil. \v 45 Niptinmi cay nishancäta mana tantiapäculachu mayanninpis mana tantiapaśh captin. Ñatac tapuycuytá manchaculcälatacmi. \s1 ¿Mayannintá mas puydïnin can'a? \r Mt 18.1-5; Mc 9.33-37 \p \v 46 Chaypïñatacmi yaćhapacünincuna: “¿Mayanninchicćha mas puydïnin caśhun?” nil rabyatyachinacücuyalcäla. \v 47 Caynu imaymanacta pinsal ninacuyaptinmi Jesus tantialcul juc walaśhchacta lädunman taycacaycachil nila: \v 48 “Cay walaśhchäta ćhasquïcá ya'apa caśhan-laycum ya'acta ćhasquiyäman. Chaynütacmi ya'acta ćhasquimäcá quiquin caćhamänïtapis ćhasquiyantac. Jinaman amcunaćhu mana cäpä licaśhanchiccämá mas puydïpä licaśhatac cayan” nil. \p \v 49 Niptinmi Juan: “Yaćhachicü taytáy, juc nunactam licälälí ampa pudirniquiwan Satanaśhpa gänaśhacunacta sänayächishanta. Chaymi ya'anchic caśhtapi mana captin lluy mićhacälälilá” nila. \p \v 50 Niptinmi: “¿Imapämi mićhaculcanqui? Mayanpis ya'anchicpa cuntranchic mana cäcá ya'anchicmanmi śhalcapäcun” nin. \s1 Jesusmi imapä śhamuśhanta tantiachin \p \v 51 Chaypïñatacmi wañunanpä sircacaycayämuptin, Jerusalenta linanpä allicta balurchacula. \v 52 Chaymi Samaria malcap pasanan captin jamapaculcänanpä juc wasicta ashichimü ñawpachila. \v 53 Chaynu ñawpalcul ashipämuptinmi mana mayanpis awnipäculachu Jerusalen malcäta lishanta tantialcälil. \v 54 Chaynu mana pipis awniptinmi, Jesus ćhämuptin Juanwan, Jacobo nila: “Taytáy, unay Eliasnu ¿manachun cay malcäta janay pachäpi ninacta ji'alpächimul camacaycälächïman?” nil. \p \v 55 Chaynu niptinmi piñapäla: ˻“Cay nunaca manam śhamula nunacta wañuchicüchu, sinu'a salbaycüninmi”.˼ \v 56 Nilculmi juc-lädu malcaman pasaculcäla. \s1 Jesus atinanpä ayaptinmi imaymanacta nipäcun \r Mt 8.18-22 \p \v 57 Chaypi liyalcaptinmi juc wayapa Jesusta nila: “Taytáy, mayta liptiquipis atishayquim” nil. \p \v 58 Niptinmi: “Atücunäpäpis maćhaynin canmi. Pishucunäpapis ishnan cantacmi. Rasun Nunap Chulincäpañatacmi ichá mana mayman umalläta ćhulaycunalläpäpis canchu” nin. \p \v 59 Nilculmi juctañatac: “Acuchun, yaćhapacüní canayquipä” nila. Niptinmi: “Taytáy, papänïmi maquïćhülä cayan. Pampälulñaćh ichá aticman” nila. \p \v 60 Niptinmi: “Jina wañuśhacunaca wañünincunacta pampaculcächun. Am'a Diospa gubirnunpi willacamuy” nin. \p \v 61 Chayćhümi jucñatac: “Taytáy, anwan linäpä listum ya'a cayá. Ñatac jamá, wasïćhu cäcunäpïlä dispidicamuśhä.” Nila. \p \v 62 Niptinmi: “Mayanpis ärayta allaycul'a, manamá ipanta licaśhtinchu äran. Chaynümi unay cawsayninman cutiyta munäcá Diospa gubirnunćhu sirbinanpäpis nï bälinchu” nila. \c 10 \s1 Anćhish ćhunca ishcayniyümi willacalcänanpä caćhaśha \p \v 1 Chaypïta Jesus anćhish ćhunca ishcayniyüta\f + \fr 10:1 \ft Waquin isquirbishacunaćhu'a ‘anćhish ćhunca’ niyanmi.\f* aclalculmi ishcay-ishcay puntachila linancunäman. \v 2 Chayćhümi nila: “Cusichananchic alli-allimari cacuyan; apaycücunäñatacmi ichá ashlla. Chaymi Duyñunta mañaculcänayqui cusichäcunacta caćhaycamunanpä. \p \v 3 “Má, Canan amcunacta caćhalcac atücunap ćhawpinmanmi uwishta-yupaypis. \v 4 Lipäcul yan'al-lätac luncuyquita, illayniquita, cambiacunayquipä śhucuyniquitapis apayalcanquiman. Wayrallam lipäcunqui. Caminu pulï nunacunawan tincul yan'al-lätac gänaśh limacunquiman. \v 5 Mayanpa wasinmanpis ćhal'a ‘Diosninchic jawcallacta caycachishunqui’ nilmi duyñunta saludaycälinqui. \v 6 Chay wasiyu allin nuna-cama captin'a cay niycuśhayquinümi lulacacun'a. Shimi puntallanpa ćhasquishuptiqui'a Diospa yanapaynin amllawanmi caycun'a. \p \v 7-8 “May malcamanpis lipäcuptiqui allinpa ćhasquiycälishuptiqui'a chay yaycuycuśhayqui wasillaćhümi quïdapäcunqui. Amam wasin-wasin yan'al pulipäcunquichu. Imallactapis uycuśhuśhayquitá mana pin'acullal awnilmi micacalpälinqui, upyacalpälinqui. Lulapacücá lulaśhanpi ćhasquiycunanmi. \p \v 9 “Chaynütacmi ishyänincunactapis sänaycachipunqui. Ñatac paycunactam: ‘Diospa gubirnun'a janayquićhüñam cayan’ nil niycälinqui. \v 10-11 Sïchuśh chay malcäćhu mana ćhasquipäcuśhuptiqui'a chayurá cälliman yalalcamul: ‘Cunca cuchuyniquiñaćh can'a. Ćhaquïman la'amä pulbullayquitapis manamá apayächu. Tuquicta yaćhapäcuy: ¡Diospa gubirnun'a janayquićhüñamari cayan!’ nil tapsiculcanqui. \v 12 Rasunpa, cäraycunan muyuncäćhu'a Sodoma malcapïtapis mas mućhuycachishalämi chay malcacá can'a. \s1 ¡Imanuylä can'a mana chalapacücunacá! \r Mt 11.20-24 \p \v 13 “¡Imanuylä capäcunqui Corazin malca! ¡Imanuylä capäcunqui Betsaida malca! Amcunaćhu milagru lulaśhäta Tirowan Sidon licapäcunman cala. Chayürallaćh juchanpi wanaculcal sumä pin'acuywan llaquicuywan Diospa ñawpäninćhu uyshuläpacunman cala. \v 14 Chayurá rasunpa cäraycunan muyuncäćhu'a Tirowan Sidon amcunapïta mïnus mućhuycachishalämi capäcun'a. \v 15 Ñatac amcunapis Capernaum malca ‘Altuman juluśhaćh capäcuśhä’ niyalcanquićh. Aśhwanpa allpäpa lulïninmanlämi wicapäśha capäcunquipis” nila. \p \v 16 Nilculmi yaćhapacünincunacta: “Cay nishäta uyalipämay. Willaśhayquita ćhasquïcunacá, ya'actam uyaliyalcäman. Chaynütac mana ćhasquishüniquicunacá ya'actamari mana ćhasquipämanchu. Chaynu ya'acta mana ćhasquimäcunacá caćhamäní Taytätapis manatacmi ćhasquinchu” nila. \s1 Anćhish ćhunca ishcayniyu caćhaśhancunämi cutipämun \p \v 17 Chay nilcuptinmi chay anćhish ćhunca caćhaśhancunaca liculcal cutïlälimula unaypïtá sumä cushisha-cama. Chayćhümi nipäcula: “Taytay, aśhta achatucunapis lluymi cäsüläliman ampa śhutiquita limapäcupti'a” nil. \v 18 Nipäcuptinmi nila: “Aw, Satanaśhpa tucuy gubirnun waclinuy juclla chincacuśhantam ya'a licalá. \v 19 Rasunpa, chaypämi ya'a pudirnïta upäculac. Chaymi aśhta culibraycunapis, ćhupa apaläcucunapis jalupäcuptiquipis mana imanapäcuśhunquipischu. Chaynütacmi imaymana Satanaśhpa pudirnintapis mana cäman muyuchipäcunqui. \v 20 Chay satanaśhcunaca cäsupäcuśhuśhayquipïta cushiculcänayquitá aśhwanpa cushiculcay altu sïlućhu śhutiquicuna ñä asintäśha caśhanpïta” nil. \s1 Jesusmi yaćhapacücunäpi Diosta anradisicun \r Mt 11.25-27; 13.16-17 \p \v 21 Chayćhümi Jesus Chuya Ispirituwan sumä cushisha nila: “Alawaycucmi janay pachäćhu cay pachäćhu cä Tayta Diosní. Lluy yaćhayniyu, umayu nunacunäpi caycuna pacaycuśhayquitam tantiaycachinqui mana cäpa licaśha nunacunäman. Aw, Taytay, caynu canantam munalanqui” nil. \p \v 22 Chaypïtam nunacunäta nila: “Taytämi ya'ap maquïman ćhulaycamula cay lluy munaytapis yaćhaytapis. Taytallämá yaćhan paypi śhamüśha caśhäta. Chaynütacmi ya'alla yaćhá pay mayan caśhantapis. Chaymi mayantapis lisiycachishäcälla Taytäta lisipäcun'a” nil. \p \v 23 Chay nilculmi yaćhapacünincunallacta japä nila: “Cay licaśhayquipi cushisha capäcuy. \v 24 Rasunpa achca unay mandacücunäwan Diospa willacünincunam ichá maynu wañupacuyalcalpis caycunacta mana licaycälilachu nï uyaliycälilapischu” nil. \s1 Jesusmi Samaria-lädu llaquipayniyu nunapi willan \p \v 25 Chaypïmi camachicuyta yaćhachicüca yaćhapänan-laycu Jesusta tapula: “Yaćhachicü taytay, ¿imactatan lulaycüman wiñay simpri cawsanäpä?” nil. \p \v 26 Niptinmi quiquinta tapula: “¿Imanintan Moisespa camachicuyninćhu lïgiptiqui?” nil. \p \v 27 Niptinmi: “ ‘Tayta Diosllayquiman tucuy śhun'uyquitapis, llapan pinsayniquitapis, lluy callpayquitapis ćhulaycuy. Ñatac nuna-masiquita tucuy śhun'uyquiwan quiquiquitanuy cuyacuywan licaycuy’ niyanmi” nila. \p \v 28 Niptinmi: “Allintam niyanqui. Chaycunacta lulal'a wiñay simpripämi cawsanqui” nin. \p \v 29 Niptinmi “¿Caychun upällächimanman?” niycänu tapulañatac: “Nimay rasuncäta. ¿Ima nunapïtan niyanqui?” nil. \p \v 30 Niptinmi nila: “Má, canan uyalimay. Juc nunash Jerusalenpïta Jericó malcaman liñä. Chay liyaptinshi caminućhu suwacuna lluy ma'alcul calapatäla. Jinalculshi pasaypictaña jitalayäta caćhaycul liculcäla. \v 31 Chaypi unascactash licalïmun juc allin rispitaśha sasirdüti. Jinalshi chay jitalayä nunäta licalcullal pasacun mana llaquipaycul ima. \v 32 Chay unay ipantañatacshi sasirdütip yanapänin Leví caśhta nunapis licalïmun. Chaypis chaynütacshi pasacun licalcul licalcul juc-lädunpa. \v 33 Chay jina ipanmanñatacshi licalïmun jamuyäcuśhan Samaria-lädu nuna. \v 34 Payshi chay nunäta licälul-pacha śhun'unpis alalaycuptin yanapaycü cürriycula. Jinalculshi lluy dañäduncunacta asaytinwan bïnu rimidyunwan jampiycula. Jinayculshi intiru dañädunta lataśhwan wataycul uywanman sillacalcachil apala juc wasiman chayćhu cuydaycunanpä. \v 35 Chay walantinñatacshi licunanpä chay wasiyücäta illayta pägaycul nila: ‘Cay nunäta cuydaycul ima nisidällantapis alcansaycapällämanqui. Maychica gastaptiquipis cutimulmi ya'a cutiycachishayqui’ ” nil. \p \v 36 Cayta nilculmi Jesus tapula: “Má nimay, cay quimsanpïta ¿mayannintan chay nunäta cuyala?” nil. \p \v 37 Niptinmi tapucü nunaca nila: “Llaquipaycul lluy dañäduncunacta jampiycücäćhari” nil. \p Niptinmi: “Chayurá ampis paynu-ari lulamuy” nila. \s1 Jesusmi Martactawan Mariacta watucun \p \v 38 Chaypïtam Jesus llapa yaćhapacünincunawan Jerusalenman pasayal juc tacsa malcallaman ćhälälin. Chayćhümi Marta śhutiyu walmi jamachila. \v 39 Chayćhu Jesus yaćhachiptinmi ñañan Maria ima lulaynintapis caćhaycul Jesuspa ñawpäninman taycucuycul gänaśhwan uyalila. \v 40 Martañatacmi ichá lulayninćhu mastá afanädu-afanädu cacuyan. Chaymi Jesusta nila: “Taytay, ¿ampá allinchun cay ñañá mana imallactapis yanapämal yan'al cayäśhan? Niycullay-ari yanapämänanpä” nil. \p \v 41 Niptinmi Jesus: “Marta, Marta, cay-chica lulayniquiwan sumä-sumä afanädum cayanqui. \v 42 Jucllamanmi afanaculcanquiman. Chay sumä ćhaniyücätam canan ñañayqui aclaycula; chaypi ya'a manam mićhacümanchu” nila. \c 11 \s1 Jesusmi yaćhachin imanuypa mañaculcänanpäpis \r Mt 6.9-15; 7.7-11 \p \v 1 Juc-punćhümi Jesus limala Dioswan. Chay limayta camacäluptinmi jucnin yaćhapacünin nila: “Taytay, Dioswan limayta yaćhachipämay Bawtisä Juan yaćhapacünincunacta yaćhachishannüpis” nil. \p \v 2 Niptinmi Jesus nila: “Caynümi ninqui: \q1 ‘Janay pachäćhu cä Tayta Diosnillá, amllamá altuman juluśha canqui. \q1 Gubirnuyqui śhaycamuchun. \q1 Janay pachäćhu lulaśhayquinu, cay pachäćhüpis munayniqui lulaśha cachun. \q1 \v 3 Canan muyunpä micuyta uycälillämay. Ama-ari pishiycachillämaychu. \q1 \v 4 Mana allin lulamänïcunäta pampachäśhämannu juchäcunacta pampachaycälillämay. \q1 Mana allin lulaycunaman palpupäcunäpä ama-ari caćhaycälillämaychu. Aśhwanpa chaypi licaycälillämay’ nil.” \p \v 5 Nilculmi: “Ñatac jicutayllawan-ari imaypis mañaculcay. Canan má, amcunapis jucniqui lipäcunquiman ćhawpi tuta cuyanacuśhayqui nunap wasinta. Ćhaycul nipäcunquiman: ‘Ama chaynüchu cay. Quimsa tantallayquita mañaycallämay. \v 6 Calu lisinacuśhämi mana imayüta talilläman’ nil. \v 7 Niptiqui: ‘Lluy siguraculcul cämäćhüñam cayalcá. Manam pipis quićhäśhunayquipä canchu’ nil nimuśhunquiman. \v 8 Chaynu nishuptiquipis ‘uycamächun’ nïcänuy masta tücapäcuyanquiman. Chaynu jinacuyaptiqui ‘mayñaćh cacunpis’ nil śhalcalcamul uycuśhunquiman mañacuśhayquita. Chayta uycuśhunquiman manaćh apanacuśhayquipachu sinu'a manaña yalucälil tücapäcuyäśhayquipaćh. \v 9 Chaymi ya'a nipäcuc: Diosta mañacuy; uśhunquim. Payta ashipäcuy; talinquim. Puirtacta tucaycuy; quićhaśhunquim. \v 10 Pipis mañacücá ćhasquinmi; ashïcá talinmi; puirtanta tucaycücätá quićhanmi. \p \v 11 “¿Mayanniquitan chuliquicuna tantacta mañacuśhuptiqui lumicta uycälälinquiman? ¿Challwacta mañacuśhuptiquipis, culibrayta uycälälinquiman? \v 12 ¿Ütac luntucta mañacuptin ćhupa apaläcucta? \v 13 ¡Maynu juyu cayalpis chuliquicunacta allincäta uyalcaptiquichun ampá janay pachaćhu cä Taytayqui, Chuya Ispirituntalä mana uycälishunquimanchu!” nila. \s1 Jesus Satanaśhpa cumpinchin caśhanta pinsapäcun \r Mt 12.22-30; Mc 3.20-27 \p \v 14 Juc-punćhümi achatup maquinpïta juc upächisha nunacta Jesus caćhaycachila. Chayćhu shimin tuqui-tuqui paćhyäluptinmi llapanpis “¿Imactatan licayällá?” nil licapayllaman camälälila. \v 15 Chayćhu waquinnincunañatacmi: “¡Caytá achatucunap quiquin puydï Beelzebüpa munayninwanmá aluyta jicutayan!” nipäcun. \v 16 Waquinnincunañatacmi yaćhapänan-laycu: “Má, altu sïlupi ima siñalllactapis licaycälichipämay” nipäcula. \p \v 17 Chaynu pinsaśhancunacta tantialmi Jesus nila: “¿Imanuypatá chaynu cälunman? Juc nasyunćhu quiquin-pula pilyapäcul'a lluyćha chincachinacunman. Chaynütacćha juc wasillaćhu pilyapäculpis pampaman muyuchinacunman. \v 18-19 Chaynümi Satanaśhpis quiquin-pula cuntra cayal'a laquinacüśha cayan. Chaynu captin'a ¿imanuypatá mandacuynin tacyaycunman? ‘Beelzebüpa munayninwanmi cay'a aluyan’ nil pinsapäcuptiqui'a amcunap atïniquicuná ¿mayanpa munayninwantan-nila lulayalcan? Tapupäcuy-ari. Má, mayanpa munayninwan lulayá nilshi nipäcuśhunqui. \v 20 Ya'a Diospa maquinwan achatucunacta caćhaycachiptïmi ichá, tantiapäcunayqui quiquin Diospa gubirnun ćhämuśhuśhayquita. \p \v 21 “Má, juc nuna sumä armädu wasinta täpayaptin'a ¿mayantá ampá imantapis suwälunman? \v 22 Paypïta mas allin armädu juclla licalilcamulćha ichá chalapacuśhan armantapis waycalcul apacunman lluy imallantapis. Jinalculmi lluy munaśhanta lulal pimanpis aypunman. \p \v 23 “Chayurá ya'a partïpi mana cayäcá, ya'ap cunträmi licaliyan; juntuyta mana yanapämäcá chi'iyächinmi.\f + \fr 11:23 \fk chi'iy: \ft Waquincunaćhu'a “wichiy” nipäcunmi.\f* \p \v 24 “Má, chay achatümari juc nunacta caćhaycul pulimun chunyä lanla-lanla ulucunäćhu jamananpäpis ashishtin. Chaynu mana talilmi ‘Jamá, cutiycuśhä punta yaćhaśhäcäman’ nil caśhan cutimun. \v 25 Jinalñatacmi chay nunäta talin tuqui allichäśha wasi-yupaytapis. \v 26 Chayćhümi cutiycun pasaypi anćhish masannincunacta inquitacuycul. Chaynu cutiycul yaćhapäcuptinmi chay nunaca puntapïpis piyurlä cawsaynin” nil. \p \v 27 Chaynüta niyaptinmi, chay achca nunacunap ćhawpinpïta ayaycaćhaypanuy limämula juc walmi: “¡Maynu cushishalä cayan waćhaśhüniqui, ñuñuśhüniqui walmica!” nil. \p \v 28 Niptinmi Jesus: “Aśhwanpa Dios nishanta uyalil cäsucücunaca cushisha capäcuchun paypïpis mastá” nila. \s1 Jesusmi Salomonpïpis Jonaspïpis mas puydïca cayan \r Mt 12.38-42 \p \v 29 Niyaptinmi mas achca nunacuna juntunacämuptin willala: “Canan timpu pasaypi-cama nunacunaca siñalta licaycuylläpi wañupacuyalcan. Canan'a willacü Jonaspa siñal pasaśhallantam licaycälinqui. \v 30 Paymi juc siñal cala chay timpu Ninive malca nunacunäpä. Chaynümi ya'a Rasun Nunap Chulinpis caśhä juc siñal cay timpu nunacunäpä. \p \v 31 “Chaynütacmi unay Sheba malcanpa mandä walmipis ‘Puydï Salomonpa yaćhayninta maynümi uyaliycuyta muná’ nil calu-calupïlä śhamula. Chaymi canan amcunaćhu Salomonpïpis mas puydïcätalä mana uyaliculcäśhayquipi mućhuycachinan muyuncäćhu chay walmipis śhalcamun'a cäraycälishunayquipä. \v 32 Chaynütac Ninive nunacunäta Jonas willaptinmi juchancunacta wanaculcul Diosman cutipämula. Chaymi canan amcunaćhu Jonaspïpis sumä munayniyücätalä ipanchapäcuśhayquipi mućhuycachinan muyuncäćhu Ninivecunaca śhalcatityamun'a cäraycälishunayquipä. \v 33 Manamá juc michïructa latalcachil pacaycunchichu. Nïtac mancamanpis winälunchichu. Aśhwanpam ćhulanchic altuscanman lluyta acchiptin yaycamücunäca sumä ima caśhantapis licananpä. [Chaynümi ya'apis mana pacacüchu mayan caśhätapis.] \p \v 34 “Má, canan sumäta pinsaycäliy. Juc acchi-yupaymi ñawinchic imactapis licachimanchic, tantiachimanchic. Ñawiyu cal'a, rasunpa tantiapäcunquimanmi mayan caśhätapis. Mana ñawiyu calćha ichá, nï tantiapäcunquimanchu juc yanawyayä tutapäćhu cayä-yupaypis. \v 35-36 Yan'al-lätac ‘Allintam lisí’ nicuśhayquita mana lisinquimanchu. Rasunpa tuquicta lisimal'a, mana pantaycullalćha, lluyta tantialpunqui. Chayćhüćha fisyuyqui licalilpun'a acchiman-yupaypis” nila. \s1 Puydïcunämi Jesusta wañuchiyta munapäcun \r Mt 23.1-36; Mc 12.38-40; Lc 20.45-47 \p \v 37 Jesus chayćhu limayta camacalpuyaptinmi juc fariseo puśhala wasinman micapäcunanpä. Jinaptinmi wasinman yaycul maquinta mana pa'acul mïsanćhu täcuyäla. \v 38 Chaymi chay puśhä fariseoca jamuyäcuyäla “¡¿Imaca nunatan cay mana lulayninwan Diosta piñachinanpä?!” nil. \p \v 39 Niptinmi Jesus nila: “Am fariseocuna janällanta pa'aśha täsacunaca plätucunanümi cayalcanqui. Ñatac śhun'uyquiwan pinsayniqui'a imapis suwacuśhayquip waycacuśhayquip juntäśham cayan. \v 40 ¡Mana tantiayniyu nunacuna! Cay janäninchictawan lulïninchicta Dios lulamäśhallanchictapis ¿manachun tantiapäcunqui? \v 41 Capuśhuśhayquipïta lluy buluntäniquiwan uycäliy-ari. Chayurá janäpis lulïpis tuqui allinćha caycun'a. \p \v 42 “Ñatac canan ¡amcunap bïdayqui imanuylä can'a! Mastá wañupacuyalcanqui ‘Ima jaćhacunapïpis, rüdacunapïpis Diospä japächaśhun’ nishallanmanmi. Ñatac Diospa cuyacuyninpi tincüninman licaycuy nishuśhayquitam ichá ipanchayalcanqui. Chaymi chullanllanta lulaśhayquinu'a pulantapis lulaycunquiman cala. \p \v 43 “Fariseocuna, ¡bïdayqui imanuylä can'a! Amcuna juntunaculcänan wasicunaćhüpis allinnincunap täcunanmanlämi wañupaculcanqui. Läsacunäćhüpis allinpa licapäcuśhunallayquipïmi wañupacuyalcanquitac. \p \v 44 “Ishcay cära fariseocuna, ¡imanuylä bïdayqui can'a! Quićhäśha nïchu pacaläcänümi cayalcanqui. Chaymi pipis jalücunacá ima pasanantapis mana yaćhapäcunchu” nila. \p \v 45 Chaynüta niptinmi camachicuyta jucnin yaćhachicü nila: “¡Cay nishayquiwan'a ya'acunactachućh jinam ruydupayalcämanqui!” nil. \p \v 46 Niptinmi: “Am yaćhachicücäpa bïdayqui ¡imanuylä can'a! Amcuná nuna-masiquicunaman täwayalcanqui imaymana camachicuyta mana apay atipayaptinpis. Jinaman'a llasä ipinmannuy mastalä ćhulculcalpis amcunañatacmi ichá nï uchucllapis unculcälinquipischu. \p \v 47 “¡Amcunap bïdayqui imanuylä can'a! Amcuna manam mayta chayta lipäcunquichu Diospi willacücunäta wañuchï unay awiluyquicunapi. Jucllapi luläcänümi paycuna wañüchiptin amcuná pampaläśhancäta impidrayalcanqui. \v 48 Cay jinaśhayquiwanmi awquilluyquicuna lulaśhancunaman śhalcuyalcanqui. \p \v 49 “Lluy caycunacta Dios yaćhalañam. Chaymi nila ‘Puydï caćhäcunactapis willacünïcunactapis caćhamuśhämi. Waquinnincunactá wañuchipäcun'am. Waquinnincunactañatacmi ñacachipäcun'a’ nil. \v 50 Chaynu lulapäcuśhayquipïmi cay pacha allaycuyninpi Diospa willacünincunacta lluy wañuchipäcuśhancunapïtapis juchachaycälishunqui. \v 51 Caynu juchachapäcuśhunqui Abelpïta aśhta Diospa chuya wasinćhu wañuchisha Zacariascamam. Chayćhu yawarninta jićhaśhanpam amcuna juchachäśha capäcunqui. \p \v 52 “Camachicuyta yaćhachicücuna, ¡imanuylä bïdayqui can'a! Diospa yaćhachicuyninta iridacaycälinquimá. Jinalcul'a manatac juccunactá cunsintipäcunquichu Diospi yaćhanallantapis” nila. \p \v 53-54 Niptinmi camachicuyta yaćhachicücunäwan fariseocuna sumä-sumäta rabyälälila. Jinalculmi Jesusta imaymanacta tapućhaculcäla quiquinpa limayllanwan palpachipäcunanpä. \c 12 \s1 Licaculcay fariseocunap libadüranpïta \p \v 1 Chaypïtam nisyu-nisyu nunacuna juntunacälälimula aśhta quiquin-pula jalutanaculcänancama. Chayćhümi yaćhapacünincunacta Jesus nila: “¡Yan'al-lätac chay ishcay cära fariseocunäpa libadüra imanpïta! \v 2 Ima pacaläcäpis camalaycun'amari. Pacaśhacunaca lluymi licaycachisha can'a. \v 3 Chaynütacmi amcuna pacallap ima nishayquicunapis lluy camalaśha can'a. Ñatac linlillayquićhu uyalishayquipis wasi jananpi ayaycaćhayänümi willacuśha can'a. \s1 Diosllanchicta manchaculcay \r Mt 10.26-31 \p \v 4 “Chayurá cuyaśhäcuna, cay janä aychallanchicta wañuchïcätá ama manchaculcaychu; wañulcachil mastá maytañam wañuchinman. \v 5 Aśhwanpa Diosllanchicta manchaculcay. Payllamá wañulcachil almayquita nina waläcäman jitaycunanpä munayniyüca. Rasunpa, pay puydïcällactam manchaculcanquiman'a. \p \v 6 “¿Manachun picha pishucunacta ashllay ćhaniyüllawan lantinchic? Chaynu cayaptinpis manamari jucllayllanpis Tayta Diospá un'aycuśhachu. \v 7 Chaymi aśhta ächayquipis yaćhaśha cayan ayca caśhanpis. ¿Chaychun amcunacta un'älälishunquiman, imamá? Chayurá manam imapi manchaculcänayqui canchu. Pishucunapïtapis mas ćhaniyülämá cayalcanqui. \p \v 8 “Chaymari cayćhu ‘Pay caśhtam cá’ nil nunacunäćhu nimäcätá, janay pachäćhu Diospa anjilnincunap ñawpäninćhu ya'a Rasun Nunap Chulincäpis ‘Ya'a caśhtam pay'a’ nishä. \v 9 Ñatac ‘Manam lisïchu’ nimäcätam ichá, ya'apis Tayta Diospa anjilnincunap ñawpäninćhu ‘Paytá manam lisïchu’ nishä. \v 10 Masqui Rasun Nunap Chulincäta jalutacamaptiquipis Tayta Dios pampachaycuśhunquimanmi. Chuya Ispiritucta chaynu jalutacuptiquim ichá nï pampachaycuśhunquimanñachu. \p \v 11 “Ñatac amcunacta malcacunap gubirnäcunap juntunacücunap puydïninpa maquinman ćhächipäcuśhuptiqui, ama llaquiculcaychu ‘canan ¿imactatan limalicuśhä?’ nil. \v 12 Chay üram Diospa Ispiritun yaćhayta uśhunqui, imacta limalicunayquipäpis” nil. \s1 Cäninman mana chalapacunanpämi yaćhachin \p \v 13 Chay achca nunacunapïtam juc nuna Jesusta nïmula: “Taytay, mayurnïtari papänïpa tücäninta partiycamänanpä niycapämay” nil. \p \v 14 Niptinmi: “Caynu nimänayquipä ¿pitan ya'acta albasyayquipä ćhulacamäla?” nila. \v 15 Chaynu nilculmi llapantapis nila: “Imapïpis wañuyäcuna, yan'al-lätac cay munaśhayquiwan gänachicuyalcanquiman. Masqui maynuy imayqui calpis manam tuqui cawsayta uśhunquichu” nil. \p \v 16 Chay nilculmi juc nunawan tinculcachil nila: “Má, juc nunapshi talpucuynin sumä-sumä ishpïñä. \v 17 Chayshi pinsäla: ‘Canan ¿imanäśhätan caynüpa micuyní ishpïluptin? Manam mayman pilwaycunäpäpis jäcunñachu’ nila. \v 18 Nilculshi pinsälun: ‘Mïjur-ari, rüjïcunacta jatunyächishä chayman lluy pilwacunäpä. \v 19 Chayćha jitalällal micucunäpä upyacunäpä capaman'a. Ya'ap bïdanu'a pip bïdantá canman’ nilshi micuyninman atinïdu alawacula. \v 20 Chayshi Dios nila: ‘Luclu nuna, canan tutam wañunqui. Chayurá ¿mayanpäćha chay imayquipis quïdan'a?’ nil. \v 21 Chaynümi pasan'a quiquillanpä imapis ambisyacü nunacunäwan, maynu rïcu cayalpis Diospa ñawpäninćhu'a pasaypi wacchacunawan'a” nil. \s1 Imapïpis mana llaquisha cayänanpämi yaćhachin \r Mt 6.25-34 \p \v 22 Chaypïtam Jesus yaćhapacünincunacta nila: “Ama ‘¿Imactalä micuśhä; imawanlä müdacuśhä?’ nil llaquicuyalcaychu. \v 23 Bïdayquim mas bälin cay micuycäpïtá; aychayquim mas bälin cay müdanapïtá. \v 24 Má, pinsaycäliy imaymana pishucunäman. Paycunap manam talpuynin nï cusichan nï rüjin nï iman canchu. Jinaptinpis janay pachäćhu cä Taytanchicmi paycunactá micachin. ¿Manachun mas ćhaniyu cay pishucunapïta capäcunqui imatá? \v 25 Maynu wañupacuyalpis ¿mayantá juc üra masllactapis cawsayninta aśhuycächinman? \v 26 Cay uchuc lulayllactapis mana atipayal'a ¿imapïtam priucupaculcanqui juccunaman? \p \v 27 “Licapäcuy imaymana waytacunätapis. Manam puchcacunchu nï awacunchu. Ñatac Diosninchicmi tuqui-tuquicta waytachin. Rasunpa, unay puydï mandacü Salomonpis manam mayannin waytanüpis llipyayä müdanawan calachu. \v 28 Waytacunacá wala śhalun chaquillam, ñatac chaynütapis Diosninchicmi tuquicta müdachin. ¿Chaychun ampá amcunacta mana müdachipäcuśhunquimanchu, mana chalapacuyniyu nunacuna? \p \v 29 “Chayurá ama ‘¿Imactalä micüśhä, imactalä upyäśhä, imawanlä müdacüśhä?’ nil wañuy-wañuy llaquicuyalcaychu. \v 30 Diosman mana chalapacücunallamari chaynu wañupaculcan. Amcunapñatacmi ichá Tayta Diosniqui ima pishipacuśhayquitapis yaćhayanña. \v 31 Chayurá wañupaculcay paypa gubirnullanćhu canayquipä. Jinaptiqui'a lluy pishipaculcäśhayquitapis uycälishunquim. \p \v 32 “Cuyaśhá uwishnïcuna, ama manchaculcaychu. Tayta Diosninchicmari: ‘Cushicümi ya'ap imapis cäní amcunaman uycunacpä’ nil unanchaycuyanña. \v 33 Chayurá lluy imayquitapis lanticulcul mana cäniyücunäman aypuycäliy. Chayta lulal'a janay pachäćhümi alli-allicta pilwacuyalcanqui mana imaypis camacäta. Chayćhümi nï imaypis puyun'achu nï pipis suwaśhunquichu. \v 34 Mayćhümi cäniqui cayan; chayćhümá pinsayniquipis muspayniquipis cayan” nila. \p Nilculmi nilatac: \p \v 35-36 “Amcuna listuña musyat-musyat capäcuy cutimuynïpa. Maynümi wasinta täpachicuptin wasi täpäca alcayan michïrun walachicuśhallaña listu wasiyünin tacaycamuptin-pacha quićhaycunanpä, chaynümi amcunapis licchat-licchat capäcunqui. \v 37 Maynu allinpa licaśham can'a mayantapis wasiyüca caynu licchayäta talishancá. Rasunpa chay wasiyüćha allichaculcul mïsanman sirbiycun'a. \v 38 Rasunpa ćhawpi tutapis ütac imay ürapis ćhämul licchayäta talïluptin'a maynu cushicuylä paycunapä can'a. \p \v 39 “Yaćhapäcuśhayquinüpis, wasiyüca suwanan üräta yaćhayalñá manam jawcachu puñucun, aśhwanpam mana suwachicunanpä listuña täpayan. \v 40 Chaynu-ari amcunapis musyat-musyat capäcuy; manamá yaćhapäcunquichu imay üra ya'a Rasun Nunap Chulinca ćhämunätapis” nila. \s1 Chalapacuna nunanpa maquinmanmi ćhulaycun \r Mt 24.45-51 \p \v 41 Chaynu niptinmi Pedro tapula: “Taytay, ¿cayta niyalcämanqui ya'acunallactachun icha juccunactawanchun?” nil. \p \v 42 Niptinmi nila: “Ima chalapacuna yaćhay-sapa tantiayniyu uyway nunactapis niyämá. Caynu nunactamá ‘cay wasïpi incargacuy’ nil maquinman ćhulaycunman lluy nunancunactapis ürallanćhu micachinanpä. \v 43 Cushisha cachun imam chalapacuśhanmannuy lulayäta talïluptin'a. \v 44 Paytamá duyñun lluy cänintapis licaycunanpä maquinman ćhulaycun'a. \p \v 45 “Yan'al-lätac chaynu chalapacuśhan nunan ‘¿Imayläćha canan cutimun'a?’ nilcul uyway-masincunacta ñacachiyta allacuycunman. Jinal munaśhanta lulal upyacunman micucunman wasictapis lluy un'aycul. \v 46 Rasunpa duyñun un'aypi mana pinsaśhan üra ćhämul ¿imanälun'aćh? Sumä lawćhayculćhá mana chalapacücunap laśhćhunman ćhaycälichin'a. \v 47 Wasiyünin imanuy lulanantapis allinta yaćhapayal, ardïdi mana luläcätá piyurtalämi mućhuchin'a. \v 48 Ñatac imanuy lulanantapis mana rasunpa yaćhayal, mana allinta luläcätá manaćh juccätanüchu mućhuchin'a. Chay lulananman chalapacul maquinman ćhulaycul'a gänaśhwanćha alcan'a chay lulaynincunacta. \s1 Jesusmi iwinacuyta apamun \r Mt 10.34-36 \p \v 49 “Ya'a śhamulá llapa nunätapis nina-yupay lluy imanuy caśhantapis camalächinäpämi. ¡Mayñapis canallan caycuna lulacacanmanña! \v 50 Caycuna pasananpämi ichá jatun allin ñacaycunalä alcacayäman. ¡Maylä ñacaśha caycuna pasanancamá! \p \v 51 “¿Amcuna ‘Jawca cawsaytaćh pay umäśhun’ nilchun niyalcämanqui? Manamari. Sinu'a iwinacuytam ya'a apayämú. \v 52 Cananpïmari ya'a-laycu juc wasillaćhu picha cäcunaca iwinaculcan'a quimsawan chay ishcaycunaca. \v 53 Taytanpa cuntranmi śhalcun'a cari chulinpis, taytanpis chulinpa. Mamanpa cuntran walmi wawinpis; mamanpis wawinpa. Chaynütacmi suyranpa cuntran llumchuyninpis, suyranpis llumchuyninpa” nila. \s1 Jesusmi ima timpućhu nunaca cawsaśhanpïta anyapan \r Mt 16.1-4; Mc 8.11-13 \p \v 54 Nilcuśhanpïmi llapan nunacunäta Jesus nilañatac: “Pucutay yanalpamuptinmi, ‘tamyamun'am’ nipäcunqui. Rasunpa nishayquinüllam tamyamun. \v 55 Waywa talcamuptinmi ‘usyämun'am’ nipäcunqui. Rasunpa chaynümi pasan. \v 56 ¡Ishcay cära nunacuna! ¡Janay pachäćhu cay pachäćhu siñalcunäta tantiayalcal-lächun canpis, quiquiquicunallaćhu ima pasaśhan siñaltapis mana tantiapäcunquimanchu! \v 57 Canan-ari śhun'uyquita tapucuy allincäta lulalpälinayquipä. \v 58 Chayurá manaläpis mismishancama masqui fisman liyalcalpis ćhïnishüniquiwanpis pampachachicuy. Chayman ćhächishuptiquim ichá fisca wardiacunap maquinman ćhulaycul carsilman jitaycachishunqui. \v 59 Chaypi manamá imaypis yalamunquichu mänu cayniquita limpiu pägamunayquicama” nila. \c 13 \s1 ¿Wanaculcanquichun icha wañupäcunquichun? \p \v 1 Chay achca nunacunapïmi: “Taytáy ¿yalpanquichun chay Galilea nunacunäta Pilato wañulcachil yawarnintapis Diospa cañaycapuśhan uywap yawarninwan talluśhanta? ¿Chaynüpa wañunanpä Diosninchicpa castigunchun paycunaman ćhäla ichá imanuymi?” nila. \p \v 2 Niptinmi: “¿Ima amcuná pinsayalcanqui ‘Chay nunacunäta caynüpa wañülächila malca-masincunapïtapis mas jucha-sapa captinćha’ nilchun? \v 3 Manamá chaynüchu. Juchayquipi mana wanaculcal'a amcunapis chaynümi wañupäcunqui. \v 4 Icha Siloé malcaćhu türriwan ñitichiculcul wañü nunacunäpïtapis ichaćh pinsayalcanquipis ‘Paycuná Jerusalen malca-masincunapïta mas juchayüćhá cala’ nilpis. \v 5 Manam chaynüchu. Mana wanaculcal'a amcunapis chaynüpam wañupäcunqui” nila. \p \v 6 Chay nilculmi sumä tantiachinanpä juc ïgus plantayu nunaman tinculcachilñatac Jesus nila: “Juc nunash ćhaclan juntacta plantacuñä ïgusta. Chay wiñäpuptinshi ‘Canan'a ćhulayanñaćhá’ nil pallä lila. Jinaptinshi mana nï juctapis ćhulañächu. \v 7 Chayshi täpächicuśhan nunanta nila: ‘Caynu śhamú śhamú quimsa watañam “Ćhulayanñapisćha” nil ñatac manam imaypis ćhulaśhanta licächu. Yan'añam chay'a iridal amyayächin ćhaclätapis; má, cuchüluy’ nil. \v 8 Chaynu niptinshi täpänin nunaca: ‘Taytay, cay watallá jinala caycuchun. Icha muyülïninta aśhpiycul wanuchaycuptí ćhulälunmanläpis. \v 9 Caypïtá manaña ćhulaptinćha ichá cuchüśhunña’ nil” nila. \s1 Warda muyunćhümi curcüśha walmicta Jesus sänachin \p \v 10 Juc warda muyunćhümi juntunaculcänan wasićhu Jesus yaćhachila. \v 11 Chayćhümi cañä juc walmi ćhunca pusäniyu wataña pasaypi curcüśha Satanaśh ishyachiptin. \v 12-13 Chaynüta licälulmi ayalcul: “Mamay, cay ishyayniqui ñam alüśhaña” nilcul maquinwan yataycul chay üralla sänachila. Chaymi waśhan tuqui sänu dirichacäluptin chay walmica Diosta alawäla. \p \v 14 Chaynu warda muyuncäćhu sänachiptinmi, juntunaculcänan wasip puydïnin sumä-sumä rabyaśha nunacunäta nicuyan: “Süta muyunmi imactapis lulanayquipä cayan. Chayćhümi sänachicuyta munal'a śhapämunquiman, manam cay warda muyuncunaćhülächu cürriyalcämunquiman” nil. \p \v 15 Niptinmi Jesus nila: “¡Ishcay cära nunacuna! Amcuna ¿manachun cay warda muyuncäćhu uywayquicunacta pasquipäcunqui yacuman micuyman atipäcunayquipä? \v 16 Chayurá ¿imapïtan-nila cay Abrahampi caśhtayqui walmïta mana libraycuchwanchu Satanaśhpa maquinćhu cay-chica wataña cayaptin'a?” nil. \p \v 17 Chaynüta Jesus niycüluptinmi llapa cuntrapänincuna pin'acüśha quïdälälila. Llapan nunacunäñatacmi cushiculcäla cay lulaśhancunapi limaśhancunapïpis. \s1 Diospa gubirnun uchuyllapïtam allaycun \r Mt 13.31-33; Mc 4.30-32 \p \v 18-19 Chaypïmi Jesus nila: “¿Imanuyćha Diospa gubirnun? ¿Imawanćha tincuycachichwan? Shita mujucta ćhaclaman talpuśhancänümari. Wiñämulmi sumä jatunninlä cacuyan. Chaymi pishucunäpis pallaynincunaćhu lluy ishnachaculcan. \p \v 20 “Diospa gubirnunta libadüramantacmi tincuycachichwan. \v 21 Juc walmi ash libadürallacta quimsa quintal arinamanlä jitaycüluptinpis jinantintam punquichimun” nil. \s1 Quićhqui puncup ashllam yaycapäcun'a \r Mt 7.13-14,21-23 \p \v 22-23 Chaynu Jerusalenman yaćhachishtin malcan-malcan liyaptinmi, chayćhu Jesusta juc nuna tapula: “Taytay, ¿rasunpachun Diospa lädunman ashchaylla yaycun'a?” nil. \p \v 24 Niptinmi Jesus nila: “Callpanchaculcay masqui may sasa yaycunapä quićhqui puncu captinpis. Chay puncup may-chicaćh yaycuy munapäcun'a, ñatac manamá atipapäcun'achu. \p \v 25 “Chayćhu Dios puncunta wićhacämuptinćha ‘¡Quićhallämay, quićhallämay!’ nilcul ayaycaćhapäcunqui. \p “Chaynu niptiquićhá ‘Manam lisicchu’ nil nipäcuśhunqui. \p \v 26 “Nipäcuśhuptiquićh ‘Anwan lisinacunchicmi, mayćhüpis miculanchicmi, malcäcunaćhüpis yaćhachilanquitacmi’ nil nipäcunqui. \p \v 27 “Niptiquipis: ‘¿May-lädulä cacunquipis? Ya'a manam lisicchu. ¡Ñawïpïpis chincapäcuy, mana allin cawsayniyücuna!’ nilćha nipäcuśhunqui. \p \v 28 “Chayćhüćha awquilluyqui Abrahamta, Isaacta, Jacobta, ñatac llapa Diospi willacünincunactapis Diospa gubirnunćhu cayäta licapäcunqui. Amcunañatacćha waśhaćhu quïdälälil wa'apäcunqui quiluctapis lawćhićhicyachishtin. \v 29 Jinamanmi achca mana-Israel nunacuna intirupïta śhapämun'a Diospa gubirnunćhu cumbidunman yaycapäcunanpä. \v 30 Rasunpa chay timpućhu'a puntanninćhu cäcunämi ipaćhu licalipäcun'a; ñatac ipaćhu licaśhacunämi puntanninćhu caycälin'a” nil. \s1 Jerusalen nunacunäpi Jesusmi wa'an \r Mt 23.37-39 \p \v 31 Cay niyaptinmi fariseocuna ćhälälimul Jesusta nipäcula: “Caypïta licuy. Herodesmi ‘wañuchishä’ niyäśhunqui” nil. \p \v 32 Niptinmi Jesus: “Chay atücäta niycamuy ‘Canan muyuncuná Satanaśhpa maquinćhu cäcunactalämi sänachishä. Wala muyuncunañatacmi ishyäcunacta sänachishä’ nil. Cay lulaśhäta manam pipis mićhacamänan yaćhacunchu. Camacalpunäcamam lulaśhä. \v 33 Chaymi canan muyuncunapis, wala muyuncunapis, Jerusalenta lishä ćhänäcama. Chayćhümá Diospa willacünincunacta wañuchipäcun; manamá juc-lädućhüchu” nila. \p \v 34 Nilculmi: “¡Ay, Jerusalenćhu nunacuna! ¡Ay, imananquilä Dios caćhamuptin willacünincunacta lumi tamshaywan wañuchïcuna! Juc wallpa chipchincunacta juntuycücänümi achca cuti llapayquitapis jucllaman juntuycuyta munalá. Jinaptïpis amcuna manamá munapäculanquichu. \v 35 Canan licapäcuy; amcunap malcayqui lluy pulumäśhañam licalin'a. Rasunpa cananpi-pacham manaña nï uchucllapis licapämanquiñachu aśhta ‘¡Altuman juluśha cachun Diospa Pudirnin Śhamüca!’ nil nipämänayquicama” nila. \c 14 \s1 Jesusmi warda muyunćhu ishyäta sänachin \p \v 1 Juc warda muyunćhümi Jesusta puśhala fariseocunap jucnin mandänin wasinćhu cumbidananpä. Chaynu puśhaptinmi: “Má, cay muyuncäćhu ¿imactash lulälun'a?” nil parti fariseo-masincuna Jesusta awaytapäcula. \v 2 Jinayaptinmi chayćhu cayäñä juc nuna intirun llimpuy-llimpuy sacsapacuy ishyaywan. \v 3 Chayta licalculmi Jesus llapa fariseocunätawan camachicuyta yaćhachïcücunäta tapula: “¿Camachicuyca cay warda muyuncäćhu juc ishyäta sänaycachinäpä cunsintimanchicchun?” nil. \p \v 4 Niptinmi “Má, cay ¿imanin'ash?” nil lluypis uyaracaycälila. Jinaptinmi, chay ishyä nunäta chalaycullal Jesus sänächila. Jinalculmi “Canan wasiquita licuyña” nila. \p \v 5 Nilculmi fariseocunäta: “¿Pimá cay warda muyuncunäćhu aśhnun icha wäcan yacuman śhaticacüluptin mana julunmanchu?” nila. \v 6 Niptinmi mana nï mayanllanpis imaniytapis atipapäculachu. \s1 Tayta Diosmi mayantapis ayaycachimun \p \v 7 Chayćhümi ayachimuśhan nunacunaca quitanacuylla allin puydïnin nunacunap täcunanman täcuy munayalcäta licälun. \v 8 Chaynayäta licalculmi Jesus nila: “Mayanpis juc jatun cumbiduman ayaycachishuptiqui'a ama-ari puydï nunacunap mïsanman täcuyta ućhinacuyalcaychu. \v 9 Ichaćh juc mas puydïnin nuna ćhämuptin'a puydïnu täcucuyaptiquipis ayachishüniquica ‘Manamá ampächu cala. Ipaman aśhucullay’ nil nishunqui. Jinaptinćha pin'acüśha aśhupäcunqui. \p \v 10 “Aśhwanpari mayanpis ayachishuptiqui'a ipa-ipallaman taycuculcay. Chay ayachishüniqui ćhämul ‘¿Imactatan cayćhu täcuyanqui? Acuchun, taycawshimay’ nilćha pasaycachishunqui. Chayćha lluy nunacunäpis paywan cuscacta allinpa licapäcuśhunqui. \p \v 11 “Uyalipämay, mayanpis juccunapïtapis masta nunatucücá pin'ayman juluśham can'a. Ñatac mana nunatucullal cäcunämi ichá rasunpalä altuman juluśha can'a” nila. \p \v 12 Chaynütacmi cumbidacü nunätapis nila: “Cumbidacul'a ama ayayächimuychu lisinacuśhayqui nunacunallactá, nï aylluyquicunallactá, nïtac imapis cäniyücunallactá. Paycunam amcunactapis cumbidaycul ‘Canan'a uyayninchicta cutiycachinchicñam’ nil nipäcuśhunqui. \v 13 Caynu cumbidacul'a aśhwanpari ayaycachimuy wacchacunacta, latacunacta, aplacunacta, ishyäcunactapis. \v 14 Caynu lulaptiqui'a ampá jatun cushicuyćha can'a. Paycunapá imanwan cutiycachishunayquipäpis manamá capunchu. Ñatac caycunapïta cutiycachishunqui quiquin Diosninchicmi allin luläcunacta śhalcachimunan muyuncäćhu'a” nil. \p \v 15 Chay nïta uyalïlälilmi jucnin nuna nila: “¡Ima cushishalä janay pachäćhu Diospa cumbidunta micücunacá can'a!” nil. \p \v 16 Niptinmi Jesus: “Má, juc nunash jatun cumbiducta lulalcachil achca nunacunacta ayachimula. \v 17 Jinaptinshi micapäcunan ürapá juc nunanwan juntuchimula ‘Canallanshi lilläśhun. Ñam sirbïshaña cayan’ nil. \v 18 Chayćhu mana śhamuyninwanshi jucnin nila: ‘Ćhaclactam chayllalä lantillá. Chaymanmi licä liyá. Ama sinticallämächunchu’ nil. \v 19 Juccäñatacshi: ‘Picha yundactam lantïlú. Chaycunactalämi chalamulläśhä niyá. Ama sinticallämächunchu’ nila. \v 20 Chaynütacshi juccäpis nila: ‘Risin casädullalämi cacú. Manam lïmanchu’ nil. \p \v 21 “Lluypis chaynüta nilcamuptinshi: ‘Manam mayanninpis śhamuyta munapäcunchu’ lulaynincunash puydin nil patrunninta niycula. Chayshi sumä-sumä rabyalcul: ‘Jina cacuchun, chaynu captin'a. Aśhwanpa cürriy lil, puśhamuy intiru pläsacunäćhu, cällicunäćhu cä wacchacunacta, wallä maquicunacta, wishtucunacta, aplacunactapis’ nilcul juntuchimü caćhäla. \v 22 Chaynu juntuchimuśhancunaca mana juntaptinshi patrunninta nila: ‘Taytay, juccunapäpis jäcuyanlämi. Manam juntanlächu’ nil. \p \v 23-24 “Niptinshi caćhäla: ‘Chayurá cürriy-ari. Masqui alafirsapis juntumuy mayan talishayquitapis intiru caminupi, intiru ćhaclapi, juc malcacunapïpis. Chay punta ayachimuśhäcunacá jina cacuchun’ nil” nila. \s1 Jesusta atiy maynu sasam \p \v 25 Chayćhümi achca-achca nunacuna Jesusta atipäcula. \v 26 Chayćhümi Jesus nila: “Mayanpis rasunpa atimayta munäcá, lluymi pictapis caćhaycunman, aśhta mamantapis, taytantapis, walmintapis, chulincunactapis, irmänuncunactapis, panincunactapis. Jinaman'a aśhta quiquin istimäcuynintapis un'aycul atimanman. \v 27 Ima-ayca pasaptinpis wañuycäcama laśhćhüman mana jalumücá nuná cananpä nï mirisinchu. \v 28 Má, mayanpis juc jatu-jatun wasicta lulayta munal'a yaćhaśhanchicnüpis illaynintam puntactá lican camanan ütac mana camananpäpis. \v 29 Sinu'a allaycuycaćhalcul caćhaycüluptinmi juccunaca asipäculcanman \v 30 ‘Mana ishpichinanpä luclu nunaca imapäshi allaycütucülun’ nil. \p \v 31 “Chaynütacmi juc puydï mandacü gïrranacuyta mañaptin puntactá sumätalä śhun'unta tapucun chay ishcay ćhunca walanga (20.000) cachacuyücäta ćhunca walanga (10.000) cachacullanwan yaycunanpäpis. \v 32 Chaynu mana atipänanta śhun'unćhu yaćhacul'a manaläpis chay juc puydïnin sircayämuptinmi juc willacüninta amistachimunanpä caćhan. \v 33 Chaynümi amcunapis mana lluy imayquitapis caćhaycul'a nï sumätalä śhun'uyquita tapucul'a manalä atïní canquimanchu. \p \v 34-35 “Chaynütacmi caćhipis llallayninwan lisichicun caćhi caśhanta.\f + \fr 14:34-35 \ft Griego limayćhu'a “Caćhica allinmi” niyanmi.\f* Chay llallaynin chincäluptin'a ¿imawanćha caćhichacuchwan? Manañaćhari wanupäpis nï imapäpis bälinmanñachu. Jinaptinćha wicapäśha jitaycaćhacun'a. \p “Linliyu cal'a cay nishäta uyalicalcämay” nil. \c 15 \s1 Uwishman, illayman, chuli chincacümanpis tincuchin \r Mt 18.10-14 \p \v 1 Chayćhu Roma gubirnupä alcabäla mañäcunawan mana allin lulayniyu nunacunam Jesus yaćhachishanta uyaliyta munal payman aśhuycälila. \v 2 Chaynu Jesusta uyaliyaptinmi fariseocunäwan camachicuyta yaćhachicücunaca jamuyäcuyalcan: “Cay nunacá imaymana nunacunactam cunsintin lädunman. ¡Jinaman'a chaycunawan cuscalämi micuyanpis!” nil. \p \v 3 Niptinmi Jesus uwish michïman tinculcachil nila: \v 4 “Má, nipämay: Mayanpis paćhac uwishninpi jucninta jitapacülul ¿imanantan? ¿Manachun isun ćhunca isunniyu uwishnincunacta chayllaman lancaycachil chincäcäta ashï pasacun? \v 5 Chayćhu talilcamulmari cushisha śhawamun. \v 6 Wasinćhüñatacmi lisinacuśhancunacta bisinuncunacta ayalcamul ‘¡Talimullämi!’ nin. \v 7 Chaynümi mas alli-alli cushicuy cayan janay pachäćhüpis, juc mana allin lulayniyu nuna Diosman filtamuptin'a, chay isun ćhunca isunniyücunaca ‘Ya'a imapïmá wanacuśhä Dioswan allinña cayal'a’ nil nïcunapïtá. \p \v 8 “Chaynütac má, juc walmip ćhunca illaynin cachun. Jinaptin jucninta chincapacüchun. Jinal michïrunta acchiculculmi intiru wasinta lluy taclalacyaylla tacwayan talinancama. \v 9 Chayćhu talïlulmi cushisha willaycun lisinacuśhanta, bisinuncunacta ‘¡Cushicuśhun-ari! ¡Chincapacuśha illaylläta talïlümá!’ nil. \v 10 Chaynümi janay pachäćhu anjilcunäpis cushiculcan juc nuna ‘Diospäñam canan caśhä’ nil payman filtamuptin'a” nila. \p \v 11 Chaynütacmi Jesus nila: “Juc nunapshi ishcay chulin cala. \v 12 Chay śhullca chulinshi papäninta nila: ‘Papay, ya'ap tücamänïtá umayñari’ nil. Niptinshi taytan, pulan chulintapis tücäninta-cama partiycülun. \p \v 13 “Chayshi śhullca chulin'a lluy illaychalcul juc-lädu calu jamuyäśhan malcactalä licunpis ‘¡Chayćhümá bïdallá!’ nil. Chay malcäman ćhayculshi illayniyütucüśha mana allincunallaćhu pulishtin pasyaśhtin lluy camacaycülun. \v 14 Chaynu jinayaptinshi chay malcäćhu micuy wanañatac licalïlun. Chayshi ‘¿Imawanćha cawsaśhä?’ nil, lulapacuycunacta ashila. \v 15 Jinalshi chayćhu talïlun juc nunaćhu cuchi michipacuyllacta. \v 16 Chayćhüshi patan quiwquiwyayaptin aśhta cuchip micuśhancunapis shimićhü-cama cacuyäla. Jinaptinpis manash pipis alcansayculachu. \p \v 17 “Chayćhüshi pinsaynin ćhämuptin yalpaćhacülun taytanman. Jinalshi: ‘Papänïpa piyunnincuná manaćh ya'anüchu cayalcan. \v 18 Imanimänan captinpis cuticuśhäri. Chaynu ćhayculćhari nishä: “Papay, cay lulaynïwan Diostapis amtapis piñachicmi. \v 19 Manam nï chulí nimänayquipäpis canan bälïñachu. Ćhasquiycallämay-ari masqui uywayllayquipis caśhäćhá” nil’ nila. \v 20 Chay nilculshi filtaćhacamun taytanpa wasinta. \p “Papäninñatacshi caluctalä chulin śhayämüta licälul-pacha śhun'unpis alalaycuptin mana-mana talipalcul macallacuycul muchacuycula. \p \v 21 “Jinaptinshi chulin: ‘Papay, cay lulaynïwan Diostapis amtapis piñächicmi. Manam nï chulí nimänayquipäpis canan bälïñachu’ nila. \v 22 Niyaptinshi papänin'a nunancunacta nila: ‘¡Apuray! Sumä fïnunnin müdanacunacta aclalcamul müdachipäcuy. Puydïca cananpä surtijachipäcuy. Manam uyway nunallachu pay'a; sapatuchipäcuy-ari. \v 23 Jinalcul'a wirannin wäcacta ćhipipäcuy chulí cutimuśhanpi jatun fistacta lulanapä. \v 24 ¡Wañuśhanpi cutimünümi cayan! ¡Chincacuśhanpi licalïmuśham cayan!’ Nilculshi jatun fistacta fistachaculcäla. \p \v 25 “Mayur chulinñatacshi ćhaclanpi cutiyämul wasinćhu fista lüyayämüta uyalïlun. \v 26 Chayshi jucnin nunanta ayaycul: ‘¿Imapïmi fistachacuyan?’ nil tapula. \v 27 Niptinshi: ‘Śhullcayquim cutïmuñä. Chaymi papäniqui fistachacuyan allinnin wira wäcacta ćhipicaycachil chulin sänu cutimuśhanpi’ nila. \p \v 28 “Nishanta uyalilculshi rabyälul mana yaycuytapis munanchu. Jinaptinshi papänin yalalcamul yaycunanpä ruygala. \v 29 Jinaptinshi nila: ‘Papay, ya'añatac watan-watan maquiquićhu cayal sirbiyac imapis mandaśhayquita cäsucul. Jinaptïpis amigücunawan fistachacuycunalläpäpis manatac ya'actá nï jucllay capishllayquitapis uycamälanquichu. \v 30 ¡Ñatac cay imaymana walmićhu illaynin camacamü chuliquipämi ichá wirannin wäcacta ćhipiycachil'a fistachacayäpunquipis!’ nil. \p \v 31 “Niptinshi nila: ‘Uyalimay ïju, am imaypis ya'awan caśhayquipam llapa cänïpis ampa maquiquićhu cayäla. \v 32 Cay śhullcayquiñatacmi ichá wañuśhanpi cutïmuñä. Chincacul licalimuśhanpïmi cushicuypi caynu fistachacayäpunchic’ nil” nila. \c 16 \s1 Janay pachäpämi fisyunllan nuna caycuna \p \v 1 Chaynütacmi Jesus tincuchiypa willala jucta: “Juc alli cäniyu nunapshi juc sumä cunfiansa nunan cala. Payshi lluy cänincunapi incargädu cala. Chaynu cayalshi pay munaśhanta lulacuñä. Jinaptinshi nunacunaca: ‘Cay cunfiansa nunayqui munaśhanta lulaśhuśhayquitapis manamá yaćhanquichu’ nila. \p \v 2 “Nipäcuptinshi ayalcul: ‘¿Imapïtan lluypis caynu niyalcäśhunquiman? Má, cananmi lluy papilcäta licachimänayquita muná. Canan'a cay lulayniquipi yalunquiñam’ nila. \p \v 3 “Niptinshi chay nunaca pinsan: ‘¿Canan imactaćh lulaśhä caynu patrunní wicapämaptin? Ćhaclaćhu lulapacunäpá manam callpäpis canñachu; limuśhnacuytá pin'acullätacmi’ nil. \v 4 Nilculshi pinsälun: ‘Ä, caytari luläśhä caypi alümaptin lisinacuśhäcuna wasinćhu uywaycamänanpä’ nil. \p \v 5 “Nilculshi patrunninta mänucüśhan nunacunäta ayächin. Punta ćhämücätash tapula: ‘¿Aycactatan patrunnïta mänutacüśha cayanqui?’ nil. \p \v 6 “Niptinshi: ‘Paćhac barril asaytictam dïbiyällá’ nin. Niptinshi: ‘Ama llaquicuychu. Canan chay punta papilta laćhyalcul apuraypa juc muśhü papilta luläśhun picha ćhunca dïbishallayquipïña’ nila. \p \v 7 “Chayta lulalculshi chay ipa ćhämücätapis tapula: ‘¿Am'a aycactam mänutacüśha cayanqui?’ nil. \p “Niptinshi: ‘Ishcay paćhac tirsu trïguctam dïbicuyällá’ nila. \p “Niptinshi paytapis lulächin paćhac ćhawpin tirsucunallapäña. \p \v 8 “Chaynu nunan lulaśhanta yaćhälulshi patrunca nila: ‘Cay nunap uman cacullanmi chayta lulananpä’ nil. \p “Aw, rasunpa cay pachäpä nunacunaca mas fisyunllanmi cacullan acchïćhu cä nunacunapïtá. Chaymi paycuna mastá śhamü bïdancunaćhu cawsapäcunanpä siguracuyta yaćhapäcun. \v 9 Chaynu-ari amcunapis fisyunllan nuna capäcuy. Jinal cay cawsayniquićhu afanaculcay imallayquiwanpis janay pachäpä sirbishunayquipä. Masqui cay pachäćhu mana cäman muyuchipuśhuptiquipis wicćhu'a tuquip ćhasquisham canqui. \p \v 10 “Rasunpa, caynu ashcunallaćhu chalapacuna nunacá achcaćhüpis chalapacunam can'a. Cay ashllaćhüpis mana chalapacunacá piyurćha canman achcawan'a. \v 11 Cay pachäćhu cäcällamanpis mana chalapacuna cayalcaptiqui'a ¿pitan cunfiacuśhunquiman sumä imapis cäcätá? \v 12 Mana caynu nunap imallantapis mana sumä cuydayalcaptiqui'a ¿pitan ampá cunfiansanwan uycuśhunquiman tücäniquitapis? \p \v 13 “Chayurá śhun'uyquita tapucuy mayanninta atinayquipäpis. Manam pï sirbipacüpis ishcay patruntá sirbinmanchu. Juccätam ćhïninman, juccätam cuyanman; juccätam jamuyanman, juccätam wätanman. Chaynütacmi amcunapis nï Diostawan cäniquitá jucllaćhu sirbinquimanchu” nila. \s1 Dios yaćhanmi nunap śhun'unćhu ima pinsaśhantapis \p \v 14 Cay nishanta fariseocunaca uyalipäculmi illayta lägacuyalpis Jesusta asipapäcula. \v 15 Chaymi Jesus: “Amcuna allin nunanülämá pasachiculcäñanqui caycunacta lulayalcalpis. Masqui chaynu jinapäcuptiquipis Dios'a yaćhanmi śhun'uyquićhu imacta pinsaśhayquitapis. Nunacunaca ama-pacha nipäcuśhantamari Dios'a millachicuypä lican. \p \v 16 “Canan, má, Moiseswan, Diospa willacünincuna yaćhachishanca alli callpayümi cala Bawtisä Juan Diosman filtananpä willacuśhancäcamá. Chay pachapïmi lluy nunapis imanuypañapis Diospa gubirnunman yaycuyta munayalcan. \v 17 [Masqui chaynu captinpis manam ‘Camachicuypa yaćhachicuynin mïnusyälunñam’ niyächu.] Aśhwanpa, sïluca allpaca caśhancamá, camachicuycäpi manam juc litrallapis, nï uchuc unanchaycuśhallapis chincachishachu can'a. \p \v 18 “Chayurá walminwan laquinaculcul jucwan cuscäcá mansibacuyanmi. Chay jitaśha walmiwan cuscäcäpis mansibacuyantacmi” nila. \s1 Jesusmi willan juc cäniyüpïtawan Lazaro śhutiyu wacchapïta \p \v 19 Nilculmi juctapis willala cay nil: “Juc nunash cäniyu cäniyu rïcu cacula. Chayshi sumä allica fïnunnin müdanacunallawan müdacula. Chaynu cayalshi muyun-muyunpis allicá cumbidullacta lulachil micucula. \v 20 Ñatac chayćhüshi intiru aychanpïpis matiryälla wi'imuśhtin Lazaro śhutiyu nuna cala. Payshi walan-walan chay rïcup wasinpa puncullanćhu jitaläcula. \v 21 Chayćhüshi allucunäpis lläwala. Chaynu jitalayalshi munapäla: ‘Cay rïcup mïsanpi usücällapis imanuypalä shimïćhu licalinman’ nil. \p \v 22 “Chaypïtash juc-punćhu'a wañucullan. Chayshi Diospa anjilnincuna paypa almanta puśhacula luryaman unay awilunchic Abrahamwan cusca cananpä. Chay jinamanshi rïcupis wañucuntac. Jinaptinshi lluy pampälälin. \v 23 Chay rïcu nunaca nina waläcäćhu ñacayalshi altucta licalcuśhanćhu Lazarocta licälun Abrahampa millayninćhu cayäta. \v 24 Chayćhu licalculshi ayaycaćhacuyan: ‘¡Tayta Abraham, llaquipaycallämay-ari! Caćhamullay Lazarocta-ari dïdu puntallanwanpis yacullacta śhutuycachimumänanpä. ¡Ay, cay acachäcuy imañaćh cacullanpis isisí!’ nil. \p \v 25 “Niptinshi Abraham nimula: ‘Yalpaćhacuy ïju, cawsayniquićhu imapïpis altullamá caculanqui imayquipis junta. Lazaro'a manam chaynüchu cala. Canan paymi cayćhu juc allin bïdacta talin. Amñatacmi mana allin bïdacta pasayanqui. \v 26 Jinaman'a maynu munalpis chay caśhayquiman'a manam mayanpis chimpamunmanchu, sumä-sumä wayu japächayämaptinchic'a. Chaynütacmi nï chaypïpis cayman pasamunmantacchu’ nil. \p \v 27-28 “Niptinshi: ‘Chayurá tayta Abraham, Lazarocta caćhallay papänïpa wasinta linanpä chayćhu picha irmänücunacta cay ñacaynïpi willaycunanpä. Paycuna cay ya'a ñacaśhäcäman śhamunanta manam munächu’ nila. \p \v 29 “Niptinshi: ‘Moiseswan willacünincuna isquirbishancuna maquinćhu cayanmi. Chayćhu limaśhantari lluy cäsucul lulachun’ nila. \p \v 30 “Niptinshi nila: ‘Manam, tayta Abraham, pïllapis wañuśhanpi cawsalcul liptinlämi sigürupis mana allin lulaynincunacta caćhaycunman. Jinallá manam cäsuculcanmanchu’ nil. \p \v 31 “Niptinshi: ‘¿Paycunactapis mana cäsucuyal-lächun-ari ampá wañücuna śhalcul liptinpis quiriycuyalcanman?’ nin” nila. \c 17 \s1 Lulapäcuśhancäta sumäta licaculcänanpämi yaćhachin \r Mt 18.6-7,21-22; Mc 9.42 \p \v 1 Chaynütacmi juc-punćhüpis Jesus yaćhapacünincunacta nila: “Mana allincunacá imaypis mayćhüpis waywa-yupaypis talicunmi. Ñatac mayanpis nuna-masinta chayman tan'alpücá ¡imanuylä can'a! \v 2 Yan'al-lätac cay uchuchäcunanülla cä chalapacamänïta mayanpis juchaman palpuyächinman. Mas allinćha canman cuncanman wanca lumicta watacuycul lamarcäman ji'acalpuptinpis. \v 3 Amcunawanpis yan'al-lätac chaynu pasayanman. Allicta cuydaculcay. \p “Nuna-masiqui mana allincunacta lulaptin'a anyaycäliy. Chaywan wanacuptin'a pampachaycäliy. \v 4 Masqui anćhish cuti juc muyunllaćhu cuntrayqui lulal, ‘Manam cananpi lulalläśhäñachu’ nil chaynu anćhish cuti cutimuśhuptiqui'a pampachaycäliy” nila. \p \v 5 Niptinmi nipäcula: “Taytáy, yanapaycälillämay-ari Diosman chalapacuynïcuna wiñananpä” nil. \p \v 6 Niptinmi: “Masqui shitap mujunnüllapis chalapacuyniqui captin'a cay jatun jaćhäta ‘¡Caypi lamarcäman wicapacuy!’ nil niptiqui cäsupäcuśhunquimanmi” nila. \s1 Allinta lulaycücäta manam lluychu sulpay nipäcun \p \v 7 Chayćhüñatacmi nila: “Juc nunap gañannin ñatac uwish michïnin cachun. ¿Paycuna chay tardi ćhächimuptin patrunnin: ‘Cayman pasaycamul micucuchcay’ ninchun? \v 8 Manamá. Aśhwanpalämi: ‘Micuyta lulalcul sirbimay. Amcuná micuculcanquićhá’ nin. \v 9 Chaynu sirbichiculculpis manalätac anradisicuynin canchu. \v 10 Cay lulapacü nunacunanüćha amcunapis Diospa mandäśhuśhayqui lulayta camacalcul'a: ‘Uywayllamá canchic. Ya'anchic'a lulanallanchiccätam lulayculanchic. ¿Ima mastamá alcachwan?’ nil nipäcunqui” nila. \s1 Ćhunca liprayu sänäcunapïtam juclla sulpayta ucun \p \v 11 Jerusalenta lilmi Jesus pasala Samariap malcancunap, Galileap malcancunap. \v 12 Chayćhu tacsa malcallaman ćhäluptinmi chaypi yalälälimun ćhunca millachicuy lipra ishyaywan ismuyä nunacuna. \v 13 Chaycunam calullapi śhaycucuycul ayaycaćhapämula: “Llaquipayniyu taytáy, llaquipaycälillämay-ari” nil. \p \v 14 Niptinmi paycunacta licalcul nila: “Canan sasirdütiman sänu capäcuśhayquita licapäcuśhunayquipä cutipäcuy” nil. Nilcuptin liculcalshi lishanpa sänayalcäñä. \p \v 15 Chayćhu jucnin sänaśhanta tantiaculculshi Jesusman cutimula Diosta alli callpawan alawaśhtin. \v 16 Chayćhümi Jesuspa puntanman un'ulacuycul umanta pampäcama ćhulaycul: “Sulpá callächun caypïta” nil anradisicula. (Cay nunam ćhïninacuśhan Samaria-lädupïta cala.) \p \v 17 Chayćhümi Jesus nila: “¿Ćhunca nunachućhari cay ishyayninpi sänu liyalcäla? ¿Maytan-nila isun nunaca? \v 18 ¿Cay Samaria-lädu nuna japallanchućh cutïmuñä Diosta alawänanpä?” nil. \v 19 Nilculmi chay nunäta nila: “Śhalcul licuy, Diosman chalapacuśhayquipam sänaśha canqui” nil. \s1 Cutimuyninpä imacuna pasanantapis Jesusmi yaćhachin \r Mt 24.23-28,36-41 \p \v 20 Juc-punmi fariseocuna Jesusta tapula: “¿Imayćha Diospa gubirnun allaycun'a?” nil. \p Niptinmi: “Manam aläjapachu ćhämun'a. \v 21 Mayanpis manam ‘¡Cayćhümi, wicćhümi licalïñä!’ ninan canchu, Diospa gubirnun amcunap ćhawpiquićhu cayaptinñá” nila. \p \v 22 Chay nilcuśhanpïmi unascactá yaćhapacünincunacta willala caypi cay nil: “Amcuna ya'awan uchucllactapis cayta munapäcunayqui üraca ćhämun'añaćh. Masqui maynu munapaptiquipis manam caśhächu. \v 23 Rasunpam limaycuna ćhämuśhunqui: ‘¡Cayćhümi cayäñä; wicćhümi cayäñä!’ ütac ‘Cutimuñämi’ nil. Chayta quiril ama ashipämaychu. \v 24 Aśhwanpa ya'a Rasun Nunap Chulinca cutimuptí inti yalamunanpi aśhta inti ji'alpunancama, sumä wacli uyaypa camalämuśhancänümá can'a. \v 25 Ñatac puntactá cay wiñay nunacunap jamuyal ñacachishalämi caśhä. \p \v 26 “Ya'a Rasun Nunap Chulincäpa cutimuyní Noé timpućhu pasaśhannümi can'a. \v 27 Manaläpis chay tamya fisyu ćhämuptinlämi llapa nunacunäpis upyayllacta, casaracuycunallacta, fistacunallacta jawca lulacuyalcäla aśhta Noé barcunman yaycunancama. Chayćhu Noëllam salbacula; juccunacá mayćhu caśhanpis manam camalalachu. \v 28 Chaynütacmi Lot timpupis pasala. Nunacunaca micuyalcäla, upyayalcäla, imactapis lantinacuyalcäla, wasichacuyalcälapis. \v 29 Chaynu jawca cayaptinpis Lot chay Sodoma malcäpi yalamuptin-pacham Dios nina fisyucta caćhalpaycamul lluy camacaycüla. Jinaptinmi chay malcantin nunacunaca ućhpaman muyüla. \p \v 30 “Chaynümi ya'ap cutimuynïćhüpis can'a. \v 31 Mayanpis wasinpa altuśhninćhu cäcunaca imallanta juluycunallanpäpis timpu manañam can'añachu. Ćhaclanćhu cäcunäpis müdanallanta juntulcü cutipämunallanpäpis timpu manañam can'añachu. \v 32 Yalpaćhaculcay Lotpa walminta ima pasaśhantapis.\x + \xo 17:32 \xt Gn 10.26\x* \v 33 Cawsayninta ama-pacha nïcá cawsaynintamari apacun'a. Ya'a-laycu bïdantapis uycücämi ichá cawsaycun'a. \p \v 34 “Chay tuta masqui ishcay puñuyalcaptinpis jucninmi puśhacuśha can'a, jucninñatacmi caćhaycüśha can'a. \v 35 Chaynütacmi ishcay walmicuna a'ayalcaptinpis jucnin puśhacuśha can'a, jucninñatacmi caćhaycüśha can'a. ˻ \v 36 Chaynütacmi ishcay nunacuna ćhaclaćhu talpuyalcaptinpis jucnin'a chincacun'a, jucnin'a quïdälun'a˼” nila. \p \v 37 Chayćhümi yaćhapacünincuna tapula: “¿Mayćhütan? ¿Imaytan?” nil. \p Niptinmi: “Aycha captin'a uyaypam wisculcuna\f + \fr 17:37 \fk wiscul: \ft Waquincunaćhu'a “gallinazom” nipäcunmi.\f* muyupäcun. Amcunapäpis uyaypatacmi can'a” nila. \c 18 \s1 Jicutaywan mañacuśhanmanmi tincuchin \p \v 1 Chaypïtam Jesus willala tincuchiypa Diosta imaypis mañacunanpä: \v 2 “Juc malcaćhüshi juc juyu fis Diostapis mana manchacü nunätapis mana llaquipä cañä. \v 3 Chay malcaćhüshi cañätac juc japanyäśha walmi. Payshi chay fisman liñä: ‘Taytáy, quijanacuśhá nunäwan arrinlaycallämay’ nil. \v 4-5 Chay niptinshi fisca mana atindïtucul unayña cayächin. Chaynaptinpis pasaypish rabyapayächï cala. Chaynapaptinshi fisca pinsälun: ‘Diospis nunapis mana ima ucayämaptinpis, cay walmïta arrinläśhäri manaña umäta nanayächimänanpä’ nil. \p \v 6 “Chay walmip rabyachïninmi maynu juyu fistapis awnicalpachin. \v 7 ¿Chaychun ampá Dios mana atindiycälishunquimanchu tutay-muyun ruygacücunäta? ¿Alcayalcächishunquiman munaśhan üracamachućh? Manamá. \v 8 Pay'a chay-pachallam atindiycun'a. Ñatac cay pachäman ya'a Rasun Nunap Chulinca cutimul ¿talïmanchućh caynu jicutaycü chalapacuyniyu nunacunacta?” nila. \s1 Fariseoman alcabäla mañäcämanpis tincuchin \p \v 9 Chaypïtam chayćhu Jesus juctañatac willala mayanpis “Diospa ñawpäninćhu allinmi cacú” nil jamuyäcücunäpä cay nil: \v 10 “Ishcay nunash liñä Diospa chuya wasiman payta mañacü. Chay jucninshi fariseo cañä. Juccäñatacshi Roma gubirnupä alcabäla mañawshï malca-masin cañä. \v 11 Chayćhüshi fariseoca aläjapa śhaycapacuycul Diostapis mañacücuyan: ‘Sulpá cachun Dios taytáy, mana juc nunacunänuy suwa caśhäpi, jucha-sapa caśhäpi, mansibädu caśhäpïtapis. Anradisicucmi wic alcabäla mañä nunänuy mana caśhäpïta. \v 12 Simänäćhu ishcay cutictalämi ayuná. Jinaman'a lluy gänaśhäcunapïtapis ćhuncapïta jucta-camalämi uycucpis’ nil. \p \v 13 “Chay alcabäla mañä nunäñatacshi ipallaćhu un'ulacuycul, maquillantapis tällalcul-tällalcul uyshucuśhalla nila: ‘Dios taytáy, jucha-sapam callá. Llaquipaycallämay-ari’ nil. \v 14 Chaymi rasunpa nipäcuc, wasinta cutinanpä ñam cay illay mañä nunaca ima juchanpïpis pampachäśhaña cayäla. Chay juccäñatacmi ichá jina juchayüllalä cayäla. Rasunpa mayanpis ‘Ya'a Diospä cumplïdum cacullá’ nïcá pin'acüśham quïdan'a. Mana alawacücunañatacmi ichá aśhwanpa altuman juluśha can'a” nila. \s1 Jesusmi iñachacunacta ćhasquin \r Mt 19.13-15; Mc 10.13-16 \p \v 15 Chayćhüñatacmi iñachacunacta achca apapämula Jesusman umanta yataycul Diosta mañacapunanpä. Yaćhapacünincunañatacmi ichá lluy mićhacücuyalcan. \v 16 Jinaptinmi Jesus nila: “Ama mićhacuychu; jina śhapämuchun. Cay uchuchäcunänuy cäcunapämi Diospa gubirnun'a. \v 17 Rasunpa mayanpis paycunanuy Diospa gubirnunta mana ćhasquïcá, chayman manamá yaycun'achu” nila. \s1 Cäniyu nuna Diospa gubirnunman yaycunanpä sasam \r Mt 19.16-30; Mc 10.17-31 \p \v 18 Chayćhümi juc puydï nuna Jesusta tapula: “Allin yaćhachicü Taytay, ¿imactatan lulalläman wiñay simpri cawsaycäman yaycunäpä?” nil. \p \v 19 Niptinmi: “¿Imapïmi ‘allin’ nimanqui yaćhachicülla cayapti'a? Allincá Diosllam. \v 20 Am yaćhayanquimari Diospa camachicuyninćhu: ‘Amam nunacta wañuchinquichu; mansibacunquichu; suwacunquichu; casquicunquichu; jinaman taytayquita mamayquita tuqui allinpam licanqui’\x + \xo 18:20 \xt Ex 20.12-16; Dt 5.16-20\x* nil nishancunacta” nin. \p \v 21 Niptinmi: “Caycunallamannu'a uchucllapïmi cawsayculá” nila. \p \v 22 Niptinmi: “Jucmi lulanayqui cayanlä: lluy cäniquita lanticulcul llapa wacchacunaman aypuycamuy. Jinalmi janay pachäćhu alli sumä cäniyu caycunqui. Jinalcul atimay” nila. \p \v 23 Niptinmi alli cäniyu cal nishanta uyalïlul sumä llaquisha licula. \v 24 Chaynu wällïshacta licalculmi Jesus: “Sumä cäniyu rïcu nuna Diospa gubirnunman yaycunanpä sasa-sasam. \v 25 Rasunpa Diospa gubirnunman cäniyu nuna yaycunantá aśhwanpam juc camïllu uywapis awjap linlinpa pasälunmanlä canpis” nila. \p \v 26 Niptinmi chayćhu uyalïcunaca nipäcula: “Chaynu captin'a ¿mayantá salbacunman?” nil. \p \v 27 Niptinmi: “Nunaca mana atipäśhancunacá, Diospá imallamá” nila. \p \v 28 Niptinmi Pedro: “Taytáy, ya'acunam ichá lluy imallätapis caćhaycul atiyalcac” nila. \p \v 29-30 Niptinmi: “Rasunpa ya'a nipäcuc, pipis Diospa gubirnun-laycu wasinta, walminta, irmänuncunacta, chulincunacta, mamancunacta caćhaycücá paypïmá masta ćhasquin'a cay cawsayninćhüpis. Jinaman'a juc bïdaćhüpis wiñay cawsaytalämi ćhasquin'apis” nila. \s1 Jesusmi wañuyninpïta yapa willacun \r Mt 20.17-19; Mc 10.32-34 \p \v 31 Chaypïtam ćhunca ishcayniyu yaćhapacünincunacta Jesus japächalcul nila: “Canan'a ñam Jerusalenman liyanchicña. Chayćhümi lluy lulacacun'a Diospa unay willacünincuna ya'a Rasun Nunap Chulincäpi isquirbishanca. \v 32 Chayćhu mana-Israelcunap maquinman ćhulaycamaptinmi burlapapäman'a, palapäman'a, tuwapapäman'a ima. Chayćhu lawćhapämal wañuchipäman'a. \v 33 Jinapämaptinpis quimsa muyunpïtam ichá śhalcamuśhä” nila. \v 34 Cay nishantam nï imapi nishantapis mayanllanpis intindipäculachu mana tantiapaśh captin. \s1 Jericó malcäćhümi Jesus juc aplacta sänachin \r Mt 20.29-34; Mc 10.46-52 \p \v 35 Ñä Jericó malcäta Jesus ji'aycuyalcaptinmi juc apla caminu patanćhu limuśhnacuyäñä. \v 36 Chay achca nunacunaca śhacayämüta uyalilculmi tapucula: “¿Imam śhacayämullan?” nil. \p \v 37 Niptinmi: “Nazaret-lädu Jesusmi pasayan” nila. \p \v 38 Uyalilcul-pacham ayaycaćhacuyan: “¡Mandacü Davidpa Caśhtan Caćhamuśhan Salbacü, Jesuslláy! ¡Llaquipaycallämay-ari!” nil. \p \v 39 Chaynu ayaycaćhacayämuptinmi waquin puntanpa pasäcunaca: “¡Upälla!” nil mićhacapäcula. \p Jinaptinpis mastalämi ayaycaćhacayämun: “¡Mandacü Davidpa Caśhtan Caćhamuśhan Salbacüní! ¡Llaquipaycallämay-ari!” nil. \p \v 40 Chaynu ayamuśhanta uyalilculmi Jesus śhaycuycul puśhachimula. Lädunman ćhächimuptinmi Jesus tapula: \v 41 “¿Imallactam nilanqui?” nil. \p Niptinmi: “Taytáy, licaytam munallá” nila. \p \v 42 Niptinmi: “Licay-ari. Caynu chalapacamäśhayquipam allinyälunqui” nila. \v 43 Chay niycullaptin ñawin quićhacacüluptinmi Diosta alawaśhtin Jesusta atila. Chayćhümi lluy nunacunäpis chayta lical Diosta alawapäcula. \c 19 \s1 Zaqueop juchanta Jesusmi pampachan \p \v 1 Jericó malcäman ćhälulmi Jesus chay ćhawpinpa pasayäla. \v 2 Ñatac chay malcaćhümi yaćhañä juc alli cäniyu nuna Zaqueo śhutiyu. Paymi Roma gubirnupä alcabäla mañäcunap jucnin prinsipal puydïnin cala. \v 3 Paymi Jesusta alli-allicta licäluyta munala lisinanpä. Chayćhu Jesus nisyu-nisyu nunacunäwan liyalcaptinmi Zaqueo tacsa cayninwan imactapis licanchu. \v 4 Chayćhümi mana licayta atipaculcul cürriwan ñawpalcul juc altu jaćhaman ishpiculcula chaypi Jesusta licamunanpä. \p \v 5 Jesus chayninpa pasayalmi chay jaćha jananpi anśhalayämüta licälun. Jinaptinmi nila: “Zaqueo, ¡chaypïta apuray bäjamuy! Canan wasiquićhümi jamacuyta muná” nil. \p \v 6 Niptinmi mana-mana bäjalpaycamul sumä cushisha wasinta puśhala. \v 7 Chayćhu Zaqueop wasinta liyäta licälulmi, llapa nunacunapis “¡Ima nunatan cay jucha-sapap wasincunacta awnil liyänanpä!” nil jamuyapäcula. \p \v 8 Chaynu jamuyapäcuptinmi śhaycucuycul Jesuspa puntanćhu Zaqueo nila: “Taytay, imapis cänïpïtam canan ćhawpipi llapa wacchacunäman uycuśhä. Ñatac ingañacuśhätapis tawa mastalämi cutiycachishä” nil. \p \v 9 Niptinmi Jesus: “Awilunchic Abrahamnuy Diosman chalapacuśhayquipam wasintinpis canan salbaśhaña canqui. \v 10 Caynu Diospi calućhu pintïshanuy cäcunäta ashil caśhan payman cutichinäpämi ya'a Rasun Nunap Chulinca śhamulá” nila. \s1 Ćhunca nunacta illay uśhanmanmi tincuchin \p \v 11 Jesuspa yaćhachicuyninta caynu uyalipäculmi llapa nunacunapis pinsapäcula: “Canan Jerusalen malcap sircanćhu cayalñá ćhäluptinchicćhá Diospa gubirnun allacuycun'a” nil. Chaymi Jesus willala juc allica nunaman tinculcachil cay nil: \p \v 12 “Juc allica rïcu nunash cala. Payshi calućhu nasyunman lila mandacüninpä ćhulachiculcul, caśhan cutimunanpä. \v 13 Chayshi ćhuncantin nunanta ayalcul achca illayta llapantapis partïlun: ‘Cay illaycäta milachipäcuchcay cutimunäcama’ nil. \v 14 Nilcul licuptinshi chay ipanta caćhala juc cumisyunta malca-masincuna ćhïnicuypi cay nilcachil: ‘Cay nunäta manam munapäcüchu mandäninchic cananpä’ nil. \p \v 15 “Masqui chaynu nipäcuptinpis mandäninpäñam ćhulachicüla. Chaypïtash caśhan cuticamulaña. Chay ćhaycamulshi llapa illay partishan nunancunacta aycaman milachipäcuśhantapis yaćhananpä ayachin. \p \v 16 “Chayćhu punta ćhämücäshi: ‘Taytáy, illay umäśhayquica ćhunca mastalämi miläpuśhunqui’ nila. \p \v 17 “Niptinshi: ‘Allinmi. Allin lulacü nunam cañanqui. Caynu ashllaćhüpis chalapacuna caśhayquipam canan ćhulaśha canqui ćhunca malcap mandäninpä’ nila. \p \v 18 “Chaypïtash jina ipanman juccäpis ćhaycamul: ‘Taytáy, umäśhayqui illayniqui picha mastam miläpuśhunqui’ nila. \p \v 19 “Niptinshi: ‘Ampis allin lulacü caśhayquipam picha malcap mandäninpä ćhulaśha canqui’ nila. \p \v 20 “Chaypïtañatacshi jucpis ćhaycamul nin: ‘Taytáy, cay illayllayqui. \v 21 Caynu illayniqui chalat-chalatyayä nuna cayal imallapïtapis milayniyüta ćhasquishayquita tantialmi lisiräculac. Chaymi ya'a cay juc pañuylullaćhu illayniquita ipichalächipulac’ nil. \p \v 22 “Niptinshi: ‘¡Mana imapäpis bälï nuna! Shimillayquim juchachäśhunqui. Chaynu chalat-chalatyayä niyämal'a, illaynïta milaynintinta mañacuśhäta yaćhayal'a \v 23 ¿imapïtan-nila manatac bancumanpis ćhulaycämulanquichu? Ichaćh ash-ash milayniyüllactapis ćhasquïman cala’ nila. \v 24 Nilculshi chayćhu cäcunäta: ‘Chay illaycäta quitalcul ćhunca mas milachïcäman uycuy’ nila. \p \v 25 “Niptinshi nipäcula: ‘Taytáy, paypá ćhunca masñam cayäpun’ nil. \p \v 26 “Niptinshi: ‘Uywäcunätá mas uśhalämi can'apis. Mana uywäcunätam ichá aśhwanpalä chincalpachisha can'apis. \v 27 Jinamanñatacmi mandänin canäpä mana munal cuntramänïcunätapis cayman aysalcamul ñawpänïćhu lluy mu'upäcuy’ nil” nila. \s1 Jesusmi Jerusalenman yaycun \r Mt 21.1-11; Mc 11.1-11; Jn 12.12-19 \p \v 28 Chaynu nilculmi Jerusalenmanña Jesus pasayäla. \v 29 Chayman ñaćhapaycuyalcal, Ulibus nishan ulućhu Betfageman Betania malcaman ćhälälilmi ishcaynin yaćhapacüninta caćhäla: \v 30 “Cay chimpa malcaćhümi talipäcunqui manalä carga apä malta aśhnu watalayäta. Chayta pasquilculmi aysapämunqui. \v 31 Chayćhu mayanpis ‘¿Imapämi pasquiyanqui?’ nipäcuśhuptiqui'a ‘Duyñümi munan’ nipäcunqui” nil. \p \v 32-33 Nilcuptinmi yaćhapacünincuna liculcäla. Chayćhüshi rasunpa Jesus nishantanuy watalayäta talilcul pasquićhacalcämuptin aśhnup nunancuna: “¿Imapämi aśhnüta pasquiyanqui?” nil nipäcun. \p \v 34 Niptinshi: “Duyñümi munan” nipäcula. \p \v 35 Nilcälilmi chay malta aśhnüta puśhacalcämula. Chaynu ćhaycachimulmi müdanancunawan carunalcälil Jesusta sillachipäcula. \v 36 Chaynu puśhayalcämuptinmi nunacunäpis catacuncunacta alawayninwan maśhtapäcula pasanancäman. \v 37 Chayćhu ñä Ulibus ulupi bäjayalcalmi llapa yaćhapacünincuna sumä jatun lulaycunacta lulaśhanta licaśhanpi bïbaśhtin alawapäcula: \v 38 “¡Cawsachun Diospa pudirnin Mandacüca! ¡Cawsachun imaycamapis!” nil. \p \v 39 Chay niyta uyalilcälilmi chayćhu cä Fariseocunaca nipäcula: “Yaćhachicü taytay, ¡upällachiy cay llapa atïniquicunacta! ¿Imactam caynu äśhaycaćhapäcun?” nil. \p \v 40 Niptinmi: “Masqui rasunpalä paycunacta upällachiptïpis cay a'acunäćha lüyatityanman cushicuypi” nila. \p \v 41 Chayćhu ñä Jerusalenta ćhaycuyalmi Jesus wa'acula chay malcäpi cay nil: \v 42 “¡Ay Jerusalen! Maquiquićhünüñamá jawca cawsayca cayäla. Chaynu cayaptinpis caycunacta licanayquipä manamá tantiayniqui cañächu. \v 43 Canan llapa ćhïnïniquicuna ćhaycamulmi lluy intuycälil chalapäcuśhunqui, mana jucpis ayipäcunayquipä. \v 44 Lluy nunay-tuducta camacalculmi pampaman muyuchishunqui. Chayćhümi nï juc lumipis śhäcuyal quïdan'achu. Lluy caycuna pasaśhunqui canan muyun Diosniqui watucayämuśhuptiquipis mana lisipäcuśhayquipam” nila. \s1 Jesusmi chuya wasićhu lanticücunäta alapacun \r Mt 21.12-17; Mc 11.15-19; Jn 2.13-22 \p \v 45-46 Nilcuśhanpi ćhayculmi Diospa chuya wasip patyunman yaycula. Chayćhümi achca-achca imaymanacta lantinacuyalcäcunacta talïlun. Jinalmi lluy alapacämula: “Diospa shiminćhümi: ‘Ya'ap wasí ya'allawan limanan wasim can'a’\x + \xo 19:45-46 \xt Is 56.7\x* niyan. ¡Chaychun amcuna suwacunap maćhayninman muyülächinquiman!” nishtin. \p \v 47 Ñatac chayćhümi walan-walanpis Jesus yaćhachila. Chaymi puydï sasirdüticunaca, camachicuyta yaćhachicücunaca, prinsipal yaśhacunäwan ashipäcula payta imanuypapis chincachipäcunanpä. \v 48 Masqui maynu munalpis llapa uyalïcunäta manchaculmi ninaculcäla: “Wicnuy mishquicta atindiyalcal'a yan'alćha imanämachwanpis” nil. \c 20 \s1 “¿Pitan caćhamuśhulanqui?” nipäcunmi Jesusta \r Mt 21.23-27; Mc 11.27-33 \p \v 1 Chaynu jinaculculmi allin willacuyta yaćhayächila chay Diospa chuya wasip patyunćhu. Chaymanmi puydï sasirdüticuna, camachicuyta yaćhachicücunaca, prinsipal yaśhacunäwan ćhälälimun. \v 2 Ćhayculmi Jesusta nicuyalcan: “¡¿Mayantucultá cayćhu lulayanqui?! ¡¿Mayantá cayta lulanayquipä ćhulaśhulanqui?!” nil. \p \v 3 Niptinmi: “Má, ya'actapis nipämay. \v 4 Juan bawtisananpä ¿pitan caćhamula? ¿Dioschun icha nunacunällachun?” nila. \p \v 5 Niptinmi quiquin-pula ninacücuyalcan: “ ‘Diosmi caćhamula’ niptinchic'a, ‘Chayurá ¿imapïtan-nila mana chalapaculanquichu?’ nilćha nimäśhun. \v 6 Ñatac ‘Nunallam’ niptinchic'a yan'aćh cay nunacunaca lluy tamshällamachwanpis Diospa willacüninpa licayalcal'a” nil. \v 7 Chaynu ninaculculmi: “Manamá yaćhapäcüchu” nin. \p \v 8 Niptinmi Jesuspis: “Chayurá ya'apis manam mayan caćhamäśhantapis willapäcuśhayquichu” nila. \s1 Puydïcunätam uyway juyu nunacunaman tincuchin \r Mt 21.33-44; Mc 12.1-11 \p \v 9 Nilculmi tincuchiypa willala cay nil: “Juc nunash ćhaclan juntacta plantacula übacta. Jinalculshi juc nunacunaman partïda uycul calu malcacta achca quillacuna licula. \v 10 Chaypi cusicha timpu ćhämuptinshi juc nunanta partinta apamunanpä caćhamula. Chay nunantash partïdaśhancunaca chalalcälil lluy ma'alcälil jinanllacta cutichipäcula. \v 11 Jinaptinshi juc nunantañatac yapa caćhamun. Chaytapis chaynütacshi palalcälil lluy ma'alcälil mana ima wälactapis umul alälälimun. \v 12 Chaypïtapis yapaläshi juc nunantapis caćhamun. Chaytapis chaynütacshi ma'alcälil lulälälin. \v 13 Chayshi duyñun pinsan: ‘¿Imanäśhätan? Mïjur-ari japallan cuyay chulïta caćhäśhä. Paytá allinpaćh lican'a’ nil. \p \v 14 “Chaynu chulin ćhämuptinshi partïdaśhan nunacunaca limanacucuyalcan: ‘Cay chulinpäćhá caycuna quïdan'a. Cay tücänin ya'anchicwan quïdananpä wañüchishun’ nil. \v 15 Chayshi ćhaclanpi aysalcul wañülächin. Má ¿chaynu luläläliptin'a chay ćhaclayüca ćhämul ‘allinmi’ nin'achun ampá? \v 16 Aśhwanpa lilculmá chay nunacunäta wañulcachil juccunaman ćhaclanta uycun'a” nila. \p Chay nishanta uyalilcälilmi: “¡Imaypis manaćh chay'a pasanmanchu!” nipäcula. \p \v 17 Niptinmi allinta licapaycul nila: “¿Diospa shiminćhu nishancäta manachun tantiapäcunqui, imatá? Chayćhümari niyan: ‘Wasi luläcuna jalutacuśhan lumim mas allin puydï chaläninmanlä muyüñä.\x + \xo 20:17 \xt Sal 118.22\x* \v 18 Jinaman pipis chay lumiman ćhäcá, quićhacacülun'am. Ñatac chay lumica mayanpa janäninmanpis ćhaptin'a lluymi ñutucacülun'a’\x + \xo 20:18 \xt Is 8.14-15; Dn 2.34,44\x* nil” nin. \s1 Alcabälapïmi Jesusta tapupäcun \r Mt 21.45-46; 22.15-22; Mc 12.12-17 \p \v 19 Niptinmi puydï sasirdüticunäwan yaćhachicücunaca paypi nishanta lluy tantiacalcälil Jesusta chalachiyta munapäculpis achca-achca nunäta manchalil liculcäla. \p \v 20 Chaynu mana atipacalcälilmi caynüta ninaculcäla: “Mïjur-ari allin nunaman muyütuculcul jucnin nunanchic quiquinpa limayllanwan palpuchinanpä lichun. Jinaptinćha Roma puydïninpa maquinman ćhulaycuśhun” nil. \v 21 Chaymi lïcunaca ćhaycul: “Yaćhachicü taytáy, tantiapäcümi rasuncälla amćhu caśhanta. Manamá pimanpis śhalcuyanquichu. Aśhwanpa Diosninchic munaśhannu rasuncällactam yaćhachinqui. \v 22 Chayurá má, niycälillämay ¿Roma gubirnuman alcabälacta unapä Tayta Dios awninchun icha manachun?” nil. \p \v 23 Niptinmi Jesus achäqui ashiyninwan caśhanta yaćhalcul nila: \v 24 “¿Imapïtan imamanpis palpuchiyta munapämanqui? Má, licachimay juc illayniquita” nil. Chaynu uycuptinmi tapula: “¿Pitan cay illaycäćhu cayan? ¿Pip śhutintan cayćhu limayan?” nil. \p Niptinmi: “Romap Puydï Mandacünin Cesarpam” nila. \p \v 25 Niptinmi: “Chayurá Cesarpa cäcätá payman-ari uycäliy. Diospa cäcätá Diosmantac-ari uycäliy” nila. \v 26 Chaynu nunacunap ñawpäninćhu mana imamanpis palpuchiyta atipalmi licapayllaman camälälila. \s1 Wañücunap śhalcamuyninwanmi pruybaycaćhapäcun \r Mt 22.23-33; Mc 12.18-27 \p \v 27 Chaypïtam wañücuna śhalcamunanman mana quiripäcü saduseocunaca śhapämula. \v 28 Paycunam Jesusta: “Yaćhachicü taytay, Moisespa camachicuyninćhümi niñä: ‘Juc wayapa mana chuliyu ima wañucuptin'a cäsu canmi wanücäpa śhullcanwan biudaca casaracul punta wayapanpa milayninta śhalcachinanpä’ nil. \v 29 Chaynu captin'a, ¿imanuytan chayurá cay canman? Unayshi anćhish wawi-caśha capäcula. Chayshi mayurca walmiculcul mana chuliyu ima wañucula. \v 30 Jinaptinshi śhullcanwan yapacüla chay japanyäśhaca. Chaypïtash chaypis chaynütac wañucun mana chuliyu. \v 31 Jinaptinshi chay ipa atïninwan yapacüluptin chaypis mana chuliyütac wañucun. Chaynüllash cay anćhishnintin wawi-caśha chay walmillawan cuscälälil mana chuliyu llapanpis wañuculcan. \v 32 Jinaman'a chay walmipis wañucuntac. \v 33 Canan nipämay: Śhalcamunan muyuncäćhu ¿mayanninpa walmintá can'a anćhishnintinwan casaracuśha cayaptin'a?” nin. \p \v 34 Niptinmi Jesus nila: “Chaynu walmichacuycuná cay allpällaćhu cawsäcunapämi. \v 35-36 Ñatac Diospa lädunman ayaśhancunacá manañam chaycunacta lisin'achu. Nïtac anjilcunanüpis imaypis wañun'añachu. Paycuná cawsä bïdaman pasaśhanpïmi Diospa chulinña cayalcan. \p \v 37 “Ñatac chay wañücuna śhalcamunanpïtá Moisespis tantiachilamari. ¿Manachun yalpanqui jaćhäćhu nina waläcäpi Diosninchic Moisesta ayalcul imanishantapis? Chayćhümi niyan: ‘Ya'am Abrahampa, Isaacpa, Jacobpa alawayalcäśhan Diosnin cayá’\x + \xo 20:37 \xt Ex 3.2-6\x* nil. \v 38 Chayurá Diospá manam chincacü wañucücuna canchu; sinu'a cawsä nunallamari” nila. \p \v 39 Niptinmi camachicuyta waquin yaćhachicücunaca nipäcula: “Taytáy, allintam chaytá nïlunqui” nil. \v 40 Chaynu Jesus niptinmi manaña mayanpis mastá tapućhaculcälañachu. \s1 Jesusmi tapun “¿Mayantan Caćhaśhan Salbacüca?” nil \r Mt 22.41-46; Mc 12.35-37 \p \v 41 Chaypïtam Jesus nila: “¿Imapïtatan ‘Salbacücá Mandacü Davidpa milayninmi cayan’ nil niyalcan? \v 42-44 Milayllan cayaptin'a, ¿imanuypatan quiquin David ‘Duyñú’ niyanman Diostanuylä canpis chay Salmos librunćhu? \q1 Chayćhümi ‘Diosninchicmi munayniyu Duyñüta nin: \q1 “Cay-lädulläman taycaycamuy ćhïnishüniquicunäta maquiquiman ćhulaycamunäcama wiñay simpri uyshuycälishunayquipä”\x + \xo 20:42-44 \xt Sal 110.1\x* niyan.’ \p “Chayurá ¿imanuypatan milaynillan canman?” nin. \s1 Jesusmi sasirdüticunäpïmi anyapan \r Mt 23.1-36; Mc 12.38-40; Lc 11.37-54 \p \v 45 Chay nishanta llapa nunapis uyaliyalcaptinmi yaćhapacünincunacta nila: \v 46 “Yan'al-lätac amcunapis cay yaćhachicücunäta atiyalcächinquiman. Paycunamá allinnin müdanacunawan müdaculcan läsacunäćhu nunacuna rispitänan-layculla. Jinalmi aśhta juntunacuna wasicunaćhüpis fistacunaćhüpis allinninpa täcunancunamanlä täcuytapis wañupaculcan. \v 47 Japanyäśha walmicunap wasincunacta waycayalcalpis cäran cañälämi allinpa licachiculcänallanwan mana camacaycütalä Tayta Diosta mañacuyalcänanpä canpis. Caycunapïmá mas mas mućhuycachisha capäcun'a” nila. \c 21 \s1 Japanyäśha waccha walmim llapanpïpis masta uycun \r Mc 12.41-44 \p \v 1 Chaypïtam illay juntucunaman llapa cäniyücunapis illaynin jitaycuyäta Jesus licälun \v 2 jinaman juc japanyäśha waccha walmi ishcay illaychallanta jitaycuyätapis. \v 3 Chayćhümi Jesus nila: “Cay japanyäśha walmim rasunpa lluypïpis masta jitaycülun. \v 4 Chay juccunacá illayninpa puchüllantam uycälin. Cay japanyäśhañatacmi ichá cawsananpä capuśhallanta lluyta uycülun” nil. \s1 Jesusmi cutimunanpä ima siñalcuna pasanantapis willan \r Mt 24.1-28; Mc 13.1-23 \p \v 5 Chaynu nilcuptinmi waquin yaćhapacünincunañatac chay wasïta licalcul nicuyalcan: “¡Diospa wasin'a sumä-cama lumiwan jinaman paypä uycapäcuśhancunawan maynu sumä tuqui-camamá caculläñä!” nil. \v 6 Niptinmi Jesus: “Lluy caycunapä camacaynin ćhämun'am. Manamá nï juc lumipis täcuśhanćhu täcun'achu. Lluymari pampaman muyun'a” nila. \p \v 7 Niptinmi yaćhapacünincuna nila: “Yaćhachicüní, ¿imaymi chay lulacacun'a? ¿Ima siñalcunam chay timpupä pasan'a?” nil. \p \v 8 Niptinmi Jesus nila: “Yan'al-lätac pipis ingañapäcuśhunquiman. Ya'atuculmi achca ‘Ya'am Diospi Caćhaśhan Salbacüca cayá’ nil śhapämun'a. Jinamanmi ‘Cay timpu camacaynin jananchicćhüñam’ nipäcun'apis. Chaynu nishuptiqui ama änil paycunacta atipäcuychu. \v 9 Ñatac imaymana gïrracuna jinantin pachäćhu talcuśhanta uyalilpis amatac manchaculcaychu. Chaycuna pasananmi yaćhacun masqui manalä camacayca cayaptinpis. \v 10 Rasunpa chaypá nasyuncunapis malcacunapis gïrranaculcan'am. \v 11 Chaynütacmi mayćhu chayćhüpis micuy wanacunapis ishyaycunapis śhaśhaycunapis cacun'a. Chaynütacmi manchanaśh siñalcunapis sïlućhu pasan'a. \p \v 12 “Manaläpis cay timpucuna allaycuptinlämi ya'a-laycu chalapäcuśhunqui, aticaćhapäcuśhunqui. Juntunaculcänan wasicunap puydïninmanpis ćhulapäcuśhunquim. Carsilmanpis wićhachipäcuśhunquim. Jinamanñatacmi imaymana puydï mandacücunap maquinman alaśhćhapäcuśhunqui. \v 13 Caycunaćhümari ya'api willacunayquipä caycun'a. \v 14 Chayćhu umayquiman-ari sumäta ćhulacuy ‘¿Imactatá canan limalicuśhä?’ nil mana llaquicuyalcänayquipä. \v 15 Chay ürañatacmi ichá ya'a quiquí juc sumä yaćhayta upäcuśhayqui chay tumpaśhüniquicuna mana ima limayninwanpis gänapäcuśhunayquipä. \p \v 16 “Jinaman'a quiquiquicunap ayllullayquim taytayquipis irmänuyquipis llapa lisinacuśhayquicunapis jatun awturidäcunap maquinman ćhulaycälishunqui. Jinaptinmi waquinniquicunactá wañuchipäcuśhunqui. \v 17 Lluy lluymá ya'a-laycu ćhïnipäcuśhunqui. \v 18 Masqui caynu lulapäcuśhuptiquipis, manamá umayquipi nï juc ächallayquipis chincan'achu. \v 19 Canan ya'aman imacunaćhüpis masïsu chalapacayalcämal'a salbacunquim. \p \v 20 “Má, Jerusalen malcäta ćhïnïnincuna intunanpa lluy cunćhacaycäliptin'a yaćhapäcunquiñam mana cäman muyuchinan timpun jananćhüña caśhanta. \v 21-22 Cay'a Diospa unay willacünincunap nipäcuśhan castigunmi can'a. Chayurá Judea malcacunäćhu yaćhäcuna, ulucunäman pacacamü ayipäcuy. Jerusalenćhu yaćhäcunäpis mana cutiycamüña ayiculcay. \v 23 ¡Maynu llaquićh patayu walmicunäpä, wawinta ñuñücunäpäpis can'a! Nana nanay ñacaycunaćh cay jinantin pachäćhu cacun'a Diospa piñacuynin cay Israel malcaman ćhämuptin'a. \v 24 Waquinninmi ispädacunawan wañun'a. Waquinnincunañatacmi juc-lädu nasyuncunaman prïsu apaśha can'a. Chaynütacmi juc-lädu nunacuna jalutaculcan'a Jerusalenta aśhta Dios üranta unanchaycunancama. \s1 Rasun Nunap Chulincäpa Cutimuyninpïta willan \r Mt 24.29-35,42-44; Mc 13.24-37 \p \v 25-26 “Ñatac siñalcuna intïćhu quilläćhu uyllurcunaćhüpis cayaptin'a jinaman lamarcäpis altu altuman ticlaśhtinnu wicapacacayämuptinmi intiru nasyuncunaćhu nunacunaca ‘¿Imam caynüpa pasacuyan?’ nil chucchulipäcun'a. Ñatac lluy sïlućhu cäcuna śhaśhäluptinmi ‘¡Cay pachaca lluyćha chincacun'a!’ nil wañütuculcan'a. \v 27 Lluy caycuna pasayaptinmi ya'a Rasun Nunap Chulincäta jinantin pachäćhu cä nunacunaca licapäman'a pucutay śhun'unćhu sumä munaynïwan śhayämüta. \v 28 Caycuna lluy allaycuptin callpanchaculcay. Cay ñacaycunäpi julapäcuśhunayquipä Diosninchic janayquićhüñamari cayan” nil. \p \v 29 Chaynütacmi jucman tinculcachil willala: “Licapäcuy ïgus jaćhäman ütac juc lantacunamanpis. \v 30 Chaycunam timpun ćhämuptin'a chillquilimun. Chaynu captin ¿manachun ‘Tamya timpu sircañamá’ ninchic? \v 31 Chaynu-ari lluy caycuna pasaśhanta licapäcul'a yaćhapäcuy Diospa gubirnun janayquićhüña caśhanta. \v 32 Rasunpa caycuna pasan'a manaläpis cay timpu nunacunaca camacaptinlämi. \v 33 Sïlüpis allpäpis camacällam, ñatac cay nishäcá wiñay simpripä cawsämi. \p \v 34-35 “Imaypis licchat-licchat capäcuy chaypun trampa-yupaypis mana juclla chalapäcuśhunayquipä. Rasunpa chay muyun jinantin pachantinpämi ćhämun'a. Yan'al-lätac śhun'uyquita lumiyächicuyanquiman mana allin lulaycunawan, shincacuycunallawan ñatac cay cawsayniquićhu imapïpis wañuyäśhayquiwan. \v 36 Aśhwanpa Diosta mañaculcay cay jananchicćhüña cä timpucunäpi ayil ya'a Rasun Nunap Chulincäpa lädüman ćhäpämunayquipä” nil. \p \v 37-38 Ñatac muyun-muyunmi wäla-wälapïta nunacunaca Jesusta uyalipäcü śhapämula chay chuya wasiman. Chayćhümi tucuy anyaśh Jesus yaćhachila. Tutapñatacmi Ulibus nishan ulüćhu quïdacü cala. \c 22 \s1 Jesustam Judas ipanchan \r Mt 26.1-5,14-16; Mc 14.1-2,10-11; Jn 11.45-53 \p \v 1 Ñam sircayämulaña Egiptopi Libraculcäśhan Fistaćhu Mana Libadürayu Tanta Fistaca. \v 2 Chayćhümi puydï sasirdüticunäwan yaćhachicücunaca malcäta lisirapäcul artillawan Jesusta chalalcachil wañuchipäcunanpä ashipäcula. \v 3 Chayćhümi Jesuspa jucnin yaćhapacünin Judas Iscarioti nishanman Satanaśh uśhtüña. \v 4 Jinaptinmi puydï sasirdüticunäman, Diospa chuya wasip täpänincunämanpis Judas lila “¿Imanuypam Jesusta maquiquiman ćhulaycämucman?” nil niycü. \v 5 Niptinmi sumä cushisha: “Luläluptiqui'a pägaśhayquim” nipäcula. \v 6 Niptinmi Judas awnilcul Jesus ash nunallawan cananta imanuypapis chalaycachinanpä licapayäla. \s1 Jesusmi chalapacünincunawan manaña tincunanpä sinaycälin \r Mt 26.17-29; Mc 14.12-25; Jn 13.21-30; 1Co 11.23-26 \p \v 7 Jinayaptinmi Mana Libadürayu Tanta Fista ćhämun. Chaypämi juc malta uwishta wañuchipäcunan cala. \v 8 Chayćhümi Jesus Pedroctawan Juanta caćhala: “Alistapämuy-ari” nil. \p \v 9 Niptinmi: “¿Mayćhümi?” nipäcula. \p \v 10 Niptinmi: “Canan Jerusalenta cutipäcul tincunqui yacun ipicüśha liyä wayapawan. Paytam may lishantapis atipäcunqui. \v 11 Wasinman ćhaycul ji'acuycuptinmi wasiyüninta nipäcunqui: ‘Yaćhachicünïmi nishunqui “¿Mayannin cuartuyquim yaćhapacünïcunawan cay fistaćhu micapäcunäpä cayan?” ’ nil. \v 12 Nipäcuptiquim juc jatun cuartunta tuqui allichäśhacta altuśhninćhu licachipäcuśhunqui. Chayćhu lulapämuy” nila. \p \v 13 Niptinmi yaćhapacünincuna malcaman ñawpapäcula. Chayćhüshi nishantanülla rasunpa lluy talilcälil alistapämula. \p \v 14 Chaypïtam Jesus parti yaćhapacünincunäwan ćhaycamul mïsaćhu micunanpä cayalcäla. \v 15 Chayćhümi Jesus nila: “Caynu amcunawan sinaycuyta mayćhá munalá cay cawsaynïćhu. \v 16 Rasunpa manaćh imaypis caynu'a micuśhächu aśhta Diospa gubirnunćhu cay lulaśhäcuna lluy tantiacacunancama” nil. \p \v 17 Nilculmi bïnuntin cüpacta apticulcul Diosta anradisicula. Jinalculmi yaćhapacünincunacta nila: “Caypi llapayquipis pasachinacul upyapäcuy. \v 18 Caypi'a manañam mallilcuśhächu Diospa gubirnun ćhämunancama” nil. \p \v 19 Nilculmi Diosta anradisiculcul aptiläśhan tantäta partila cay nishtin: “Cay tantämi aychá. Amcuna-laycum cay aychäta wañuyman uycú. Caypi puntaman lulaśhäta yalpayniquiwan micapäcuy” nil. \p \v 20 Chaynütacmi sinayta camacalculpis juc cüpa bïnucta apticulcul nila: “Cay cüpa muśhü limalicuy amcuna-laycu jićhaśhá yawarnïwan tacyalpachishäcämi” nil. \p \v 21 Chaynu nilculmi: “Canan ipanchamäca ya'anchicwan cuscam micuyan. \v 22 Ya'a Rasun Nunap Chulincäpi isquirbishancämi lulacacun'a. Ñatac ¡chay ipanchamäca imanuylä can'a!” nin. \p \v 23 Niptinmi yaćhapacünincuna quiquin-pula tapunacucuyan: “¡¿Imatan?! ¡¿Mayanninchictan chaynu cayanchic?!” nil. \p \v 24 Chayćhümi llapa yaćhapacünincuna pilyap-pilyacuyalcan mayannin puydï cananpïtapis. \v 25 Jinayalcaptinmi Jesus nila: “Juc-lädu nasyuncunap puydïnincuna jinantin nunantam alafirsa duminalcul llaqui bïdacta pasachin. Jinalculmi ‘Allintam lulayá nunäcunapä’ nil'a alawacunpis. \v 26 Amcunaćhu'a ama chaynu cachunchu. Aśhwanpam amcunaćhu allin puydïninpa licaśha can'a śhullcanuy llapanta sirbïca. \v 27 Chay juc nunacunacá ¿mayannintatan mas puydïpa licapäcun? ¿Mïsaćhu täcücätachun icha sirbïcätachun? ¿Manachun paycuna mïsaćhu täcücäta puydïpa licapäcun? Ñatac licapämäśhayquinüpis ya'a amcunacta sirbicmi. Chaynu captin'a amcuna ¿imanuytan capäcunqui? \p \v 28-30 “Cananmi Taytá maquïman ćhulaycamun lluy gubirnunta. Caynu canancama ima ñacaycunacta pasaptïpis mana caćhaycälimäśhayquipïmi canan partiycälishayqui cay imapis lluy cänïta. Jinamanmi ćhunca ishcayniyu caśhta Israel malcäta cäraycälinayquipä ćhulaycälishayqui” nil. \s1 Jesusmi Pedro ipanchananpä willan \r Mt 26.31-35; Mc 14.27-31; Jn 13.36-38 \p \v 31 Nilculmi Pedrocta nila: “Ay, Simon, Simon. Trïgu wipyaylla amcunacta camacaycüśhunayquipämi Satanaśh alli-allicta wañupacuyan. \v 32 Pedro, masqui chaynu captinpis chalapacamayniqui mana lluy chincalpunanpämi ya'a mañacuyá. Ñatac caśhan ya'aman licaćhacamulćha aśhwanpa chalapacü-masiquicunactapis am callpanchaycunqui” nila. \p \v 33 Niptinmi Pedro: “¡Taytáy, masqui ima cacuptinpis anwanmi carsilmanpis yaycuśhä! ¡Wañuycäcamapis atishayquim!” nila. \p \v 34 Niptinmi: “Rasunpa canan tuta wallpa wa'amunanpá ñam quimsa cutictaña ‘¡Caytá manam lisïchu!’ nil nimanqui” nila. \p \v 35 Chaypïmi Jesus tapula: “Unay mana alpurjayüta, mana illayniyüta, cala ćhaquillacta caćhäläliptí ¿imapïpis lluychun palpucälälimulanqui?” nil. \p Niptinmi: “Manam imapis faltapämälachu” nipäcula. \p \v 36 Niptinmi: “Chaypun cushishamá chalapacalcämälanqui, ñatac canan'a ¿imanuyćha can'a? Canan imayquipis faltaśhuptiqui'a quiquiquicunañari licaculcay ima pishishuśhayquitapis. Apay-ari canan'a illayniquitapis, alpurjayquitapis. Ñatac ispädayqui mana capuśhuptiquipis, müdanayquita lanticulcul lantipäcuy-ari. \p \v 37 “Diospa willacünin ya'api nila: ‘Jucha-sapapä licaśham can'a’\x + \xo 22:37 \xt Is 53.12\x* nilmi. Chay nishan üraca ñamá jananchicćhüña. Cay imam nishannümi ya'awan lluy lulacacun'a” nila. \p \v 38 Niptinmi nipäcula: “Taytáy, cayćhu ishcay ispädallanchic'a cayäñämi” nil. \p Niptinmi: “¡Basta, camacächunña!” nila. \s1 Jesusmi Getsemaní wirtaćhu mañacun \r Mt 26.36-46; Mc 14.32-42 \p \v 39 Chaypïmi custumrinmannuy Ulibus ulüta licuptin yaćhapacünincuna atipäcula. \v 40 Chay ulüman ćhälulmi Jesus nila: “Diosta ruygaculcay cay śhamü llaquicuycunäćhu callpawan śhaycapäcunayquipä” nil. \v 41 Nilculmi chaypi caluscaman licula. Chayćhümi un'ulacuycul Diosta ruygacula: \v 42 “Taytáy, munal'a cay ćhacćhä-yupay ñacaycunäpi julaycallämay. Ñatac amatac-ari ya'a munaśhänu'a cachunchu, sinu'a ampïtaćh imanuypis can'a” nil. \v 43 Niyaptinmi juc anjil sïlupi licalilcamul callpanchäla. \v 44 Chaymi chay sumä llaquicuyninćhu mas callpawan ruygacula. Jinaptinmi yawarnu südayninpis pampäman ćhalćhala. \p \v 45 Chay ruygacuśhanpi cutimulmi yaćhapacünincunacta llaquicuypi puñuywan aysachicüśhacta talïlun. \v 46 Jinaptinmi nila: “¿Puñuyalcanquilächun imamá? Śhalcuy-ari. Cay śhamü llaquicuycunäćhu callpawan śhaycapäcunayquipä Diosta ruygaculcay” nil. \s1 Jesustam Judas chalachin \r Mt 26.47-56; Mc 14.43-50; Jn 18.2-11 \p \v 47 Chaynu niyällaptinlämi achca nunacunacta puśhapacüśha jucnin yaćhapacünin Judas ćhämun. Chayćhümi Jesusman aśhuycul custumrinmannuy muchaycul saludaycula. \v 48 Jinaptinmi Jesus nila: “Judas ¿caynu muchaycuyllayquiwanchun ya'a Rasun Nunap Chulincäta caynu ipanchämanquiman?” nil. \p \v 49 Niptinmi parti yaćhapacünincuna imapis mana allin pasananta tantialcul: “Taytay, cay ispädawan-ari ya'acunapis difindiculcäśhä” nila. \v 50 Nilculmi jucnin puydï sasirdütip uyway nunanpa allï linlinta pasächin. \p \v 51 Jinäluptinmi Jesus: “¡Basta! ¡Chaytá ama lulaychu!” nila. Nilculmi chay nunap linlinta yataycul sänachila. \v 52 Chayćhu puydï sasirdüticunaca, Diospa chuya wasip täpänincunaca, prinsipal yaśhacuna puśhananpä lluy śhäcucuyalcaptinmi: “¿Ya'a suwachun imam calá caynu caśhpiqui ispädayqui aysacälälisha puśhapämänayquipä? \v 53 Walan-walan Diospa chuya wasinćhu yaćhayächiptïpis manatac chalapämälanquichu. Ñatac canan'a callpayu mala-üraćhünümi cacuyanchic. Chaymi canan amcunactá caycunacta lulapäcunayquipä tücälälishunqui” nila. \s1 Pedrom Jesusta ipanchan \r Mt 26.57-58,69-75; Mc 14.53-54,66-72; Jn 18.12-18,25-27 \p \v 54 Nilcuptinmi Jesusta chalalcul puydï sasirdütip wasinman puśhaculcäla. Pedroñatacmi calullapi atila. \v 55 Chayćhümi chay wasiyüpa uywaynincuna ninacta walacalcachil muyülïninman cunćhacaycälil patyu ćhawpićhu unupacuyalcäla. Chaymi Pedropis ćhaycul-pacha unupacü aśhuycula. \v 56 Chaynayaptinmi jucnin walmi alli-allicta licapaycul: “Cay nunäpis wic nunäwanchućhari cayäla” nin. \p \v 57 Niptinmi Pedro: “Walmi, ¿mayanpïćha limacunquipis?” nila. \p \v 58 Chaynu nilcul cayaptinmi unascapïtá jucninpis licalcul nintac: “Ampis wic nunacunäpa caśhta-masin-ari cayanqui, ¿aw?” nil. \p Niptinmi: “Manam lisïchu. ¿Mayanćha cacunpis?” nila. \p \v 59 Chaypïtam juc ürapïtanu'a jucpis nicuyan: “Caypis wic nunäwan pulï-ari. Galilea nunäpanüllam limacuyninpis cañä” nil. \p \v 60 Niptinmi: “Wayapa ¿imapïćha chayta limacunquipis? ¡Manam yaćhächu!” Caynu niyällaptinlämi wallpa wa'amun. \v 61 Jinaptin Pedrocta Jesus licalcämuptinmi yalpaćhacülun “Wallpa wa'amunanpá quimsa cutictañam ipanchämanqui” nil nishanta. \v 62 Jinalculmi chaypi yalalcamul llaqui-llaquicta wa'acuyan. \s1 Jesustam ma'apäcun insultapäcun \r Mt 26.67-68; Mc 14.65 \p \v 63 Ñatac chayćhu chay täpänin nunacunämi burlapalcul burlapalcul Jesusta lluy ma'apäcula. \v 64 Jinalmi payta bindacaycälil: “Yaćhätucü, má niycälimay ¿mayannïshi tacapäcuñac?” nipäcula. \v 65 Nilcul nilculmi imaymanacta insultapäcula. \s1 Jesustam puśhapäcun malcap puydï quija arrinläninman \r Mt 26.59-66; Mc 14.55-64; Jn 18.19-24 \p \v 66 Chayćhu achicäluptinmi prinsipal yaśhacuna, puydï sasirdüticuna, camachicuyta yaćhachicücunaca juntunacälälila. Jinalculmi Israel malcap quija arrinlänincunaman Jesusta puśhala. \v 67 Chayćhümi tapupäcula: “Má, canan, nipämay ¿amchun Caćhamuśhan Salbacüca cayanqui?” nil. \p Niptinmi Jesus: “ ‘Aw’ nipti'a manaćh quiripämanquimanchu. \v 68 Ñatac chaycunapi limal'a, yan'añaćh limachwanpis. \v 69 Ñatac cayta yaćhapäcuy: cananpi-pacham cay ñawpäniquićhu Rasun Nunäta Tayta Dios prinsipal mandacüninpä lädunman taycaycachiman'a” nin. \p \v 70 Niptinmi llapanpis nicuyalcan: “¿Chayurá ‘Diospa Chulinmi cayá’ niyanquichun?” nil. \p Niptinmi: “Aw, amcuna nimäśhayquinümi” nila. \p \v 71 Niptinmi ninacücuyalcan: “Canan quiquinpa shiminpi caynu uyaliyal'a ¿ima mastañam pï niycamänanchictapis munaśhun?” nil. \c 23 \s1 Jesustam Pilatop maquipi puśhapäcun Herodesman \r Mt 27.1-2,11-14; Mc 15.1-5; Jn 18.28-38 \p \v 1 Chayćhu lluy śhalcatityalcälilmi Roma nasyunta mandawshïnin Pilatoman Jesusta pasachiculcan. Paymi chay timpu Israel nasyuncäta gubirnäca cala. \v 2 Ćhaycälichilmi ñawpäninćhu nipäcula: “Cay nunam malcanchicta umacta uyäñä. Cay nunapïtá manash Puydïniqui Cesarman alcabälanchicta pägachwanchu. Jinaman malcanchicpa rasun Salbacü Mandacünincäläshi cacuyanpis” nil. \p \v 3 Niptinmi Pilato Jesusta tapula: “¿Chayurá amlächun Israelcunäpa sumä mandänincälä cacuyanquimanpis?” nil. \p Niptinmi: “Anmá niyanqui” nin. \p \v 4 Chaynu niptinmi chayćhu puydï sasirdüticunätawan lluy nunacunäta Pilato nila: “Cay nunällaćhu'a manamá ima faltactapis talïchu” nil. \p \v 5 Niptinmi mas-masta wañupacucuyalcan imapis lulananpi. Jinaśhtinmi: “Cay niyninwanmi llapa malcacunätapis umanta muyuyächin Galileacunapïta cay Judeacamalä” nicuyalcan. \p \v 6 Chaynu nipäcuptinmi Pilato tapula: “¿Chayurá cay wayapaca Galilea nunachun?” nil. \p \v 7 Niptinmi: “Aw-ari” nipäcula. \p Chaynu nïläliptinmi Galilea jatun malcap gubirnänin Herodesman chay üra puśhachila. Paymi chay muyuncuna Jerusalenćhütac cayäla. \v 8 Chayćhu Jesusta licalculmi Herodes alli-allicta cushicula: “Cay umrïtamá lisiyta munalá. Paypïtari llapa nunapis imacunacta lulaśhanpïpis limapäcun. Puntäćhüćha ima milagrullactapis lulaycachishä” nil. \v 9 Chaynu pinsaśhtin Jesusta imaymanacta tapuptinmi pay'a mana nï imactapis cuntistalachu. \v 10 Chayćhütacmi llapa puydï sasirdüticunäpis, camachicuyta yaćhachicücunäpis śhun'unpis timpucuyaptin cuntranpi limacuyalcäla. \v 11 Jinaptinmi Herodespis cachacucunäpis lluy burlapayninwan müdälächin mandacüpa müdanancunawan. Jinalculmi Pilatomanñatac cutïchimun. \v 12 Caynu pasachinacul pasachinacul caśhanpam chaypun Pilatowan Herodes allinpanacälälin puntactá ichanllanpalä licanacuyäśhanpi. \s1 Jesusta wañuchipäcunanpämi Pilato awnin \r Mt 27.15-26; Mc 15.6-15; Jn 18.38–19.16 \p \v 13 Chaypïtam Pilato puydï sasirdüticunacta, jinantin malcap puydïnincunacta, ñatac jinantin malcäta juntüchimun. \v 14 Jinalculmi chayćhu nila: “Amcunam cay wayapacta ya'aman puśhapämulanqui ‘Cay malcanchictam jucnüta limapayäñä’ nilcul. Chaymari amcunap ñawquiqui tapulpis cay nipämäśhayquitanu'a mana talïchu. \v 15 Chaynütacćhá Herodespis mana ima juchactapis talil cutichimula. \v 16 Caynu mana imapis lulaśhan cayaptin'a allicta lawćhalcachil-ari caćhaycüśhä” nin. ˻ \v 17 Chaynu nila fistaćhu juc prïsucta caćhaycunanpä custumri captinmi.˼ \p \v 18 Ñatac nunacunacá juc-yupayllam apalcaćhacuyalcan: “¡Chaytá wañuchipäcuy! ¡Barrabasta caćhaycuy!” nil. ( \v 19 Cay Barrabas gubirnup cuntran śhalcuculcul nunacta wañuchishanpïmi carsilćhu wićhaläla.) \v 20 Pilatoñatacmi Jesusta caćhaycuyta munala. Chaymi llapa nunacunäta yapapis caćhaycunanpä nila. \v 21 Nilcullaptinmi mas-masta lüyatityal apalcaćhacuyalcan: “¡Chacatäluy! ¡Chacatäluy!” nil. \p \v 22 Chaymi yapañatac Pilato nila: “Ñatac nipäcunayquipá ¿ima juchactatan cay nunaca luläla? Caynu curuśhćhu wañunanpänu'a manamá ima juchantapis talïchu. Chaymi ‘Alli-allicta waśhapis matäpä lawćhalcachil caćhaycuśhä’ niyá” nin. \p \v 23 Niptinmi llapa nunapis sumä-sumäña jicutäcuyalcan: “¡Chacatäluy!” nil. \p \v 24 Chaymi nunacunaca nishanta Pilato awnïlun. \v 25 Jinalmi chay gubirnup cuntran śhalcünin Barrabasta carsilcäpi wicapalcamul nunacuna munaśhanmannuy Pilato Jesusta ćhulaycula. \s1 Jesustam curuśhman chacatapäcun \r Mt 27.32-56; Mc 15.21-41; Jn 19.17-30 \p \v 26 Chay chacatananpä yalacayächilmi Cirene malcayu Simonwan tincülun. Paymi cay Jerusalenman cutiycayämula. Chayćhümi cachacucunaca payta chalalcul munäta mana munäta śhawachipäcula Jesuspa apaśhan curuśhninta ipanta apananpä. \p \v 27 Chayćhümi nisyu-nisyu nunacunäwan lï walmicunäpis maquillantapis tällalcul-tällalcul Jesuspi wa'apäcula. \v 28 Chaynaptinmi Jesus paycunacta nin: “Jerusalen walmicuna, ama ya'api wa'apäcuychu; aśhwanpa quiquiquicunapi wawiquicunapi wa'aculcay. \v 29 Caypi śhamü timpucunaćhümi sumä-sumä llaqui ñacaycuna cacun'a. Chayćhümi mana wawiyücunaca ‘ima cushicuymi mana wawiyu cacuy’ nil nipäcun'a. \v 30 Chay muyuncunaćhümi manchacuypi ulucunätapis a'acunätapis ‘¡Pacaycallämay! ¡Ñitilpallämayñapis!’ nil nipäcun'a. \v 31 Canan caynu ya'a mana juchayu nunawanpis caynüta lulayalcal'a, amcunactá ¿imactaćh lulapäcuśhunqui?\f + \fr 23:31 \fk Canan…lulapäcuśhunqui: \ft Griego isquirbishancunaćhu'a “Birdi lantawan caynu lulayalcal'a chaquiwan'a imactañaćhá lulapäcun'a” niyanmi.\f*” nil. \p \v 32 Chayćhu puśhayälatacmi ishcay suwacunacta Jesuswan cuscacta curuśhman chacatananpä. \v 33 Chay “Uma Tullu” nishanman ćhaycachilmi Jesusta lluy chacatälälin curuśhninman. Wicninman cayninmanñatacmi ishcay suwacunacta chacatälälila. \v 34 Chayćhümi Jesus nila: “Taytay, caycunapi pampachaycuy. Manamá yaćhanchu ima lulapäcuśhantapis” nil. Jinamanmi Jesuspa müdanancunacta aypunaculcänanpä lluy cachacucunaca chüsanaculcäla. \v 35 Chayćhu lluy nunacunaca anśhalayalcaptinmi puydïcunacá burlapapäcula: “Jucta salbätucunallanpächun bälin. Má, canan Aclaśhan Salbacüca rasunpa cayal'a quiquintari salbacuchun” nil. \v 36 Chaynütacmi cachacucunäpis burlapäcuyalcan ćhacćhä bïnucta upyachiyninwan. \v 37 Jinalmi nicuyalcan: “Am Israel nunacunap mandänin cayal'a, má, salbacuy-ari” nil. \p \v 38 Chaynu jinalculmi Israelcunap, Romacunap, Griegocunap limaynincunaćhu curuśhcäpa umanman cläbala “Caymi Israelcunäpa Mandäninca” nil niyäta. \v 39 Ñatac chay-lädunćhu jucnin suwañatacmi Jesusta ruydupayta allacuycun: “¡Am Diospi Salbacüca cayal'a, salbacuy-ari ya'acunactapis salbaycapämänayquipä!” nil. \v 40 Niptinmi juc suwäñatac piñapälun: “Wañuyca janayquićhüña cayaptinpis ¿manalächun Diosta manchacunqui? \v 41 Ya'anchic'a juchanchicpïmi caynu lulaśha cayanchic. Ñatac cay nunacá mana imapis lulaśhanpïmá” nil. \v 42 Nilculmi Jesusta nila: “Taytay, mandacü yaycul yalpalcallämanquimá. Amamá un'aycallämanquichu” nil. \p \v 43 Niptinmi: “Aw, canan-pacham am ya'awan cusca Diospa sumä-sumä caśhancäćhu canqui” nila. \s1 Jesusmi wañun \p \v 44-45 Chayćhu intica wañüluptinmi jinantin pachaca ćhawpi muyunpi aśhta tardi mishquipay üracama lluy tutapälun. Chayüratacmi Diospa chuya wasip jatun curtïnanpis ćhawpipi laćhyäla. \v 46 Chayürallatacmi Jesuspis ayaycaćhaypa: “Taytay, cay almalläta maquiquimanmi ćhulaycamú” nila. Nilculmi pasacalpula. \p \v 47 Lluy caycuna pasäluptinmi täpäninca Diosta alawal: “Cay nunaca manaćhá juchayüchu” nila. \v 48 Chayćhüñatacmi llapa äśhalä nunacunaca sumä llaquisha-cama malcanta cutipäcula. \v 49 Jesusta lisïcunawan Galilea-lädupi liwshïnin walmicunäñatacmi ichá calullapi licapapäcula ima pasaśhantapis. \s1 Jesustam pampan \r Mt 27.57-61; Mc 15.42-47; Jn 19.38-42 \p \v 50-51 Ñatac chayćhümi Judeap Arimatea malcanpi José śhutiyu wayapa cañä. Paymi Diospa nunannuy tuqui allin cawsayniyu Diospa gubirnun ćhämunanta alcaśhtin cala. Pay Cunsïjup jucnin puydïnin cayalpis manam awnilachu parti-masincuna lulaśhanta. \v 52 Chaymi chayüra Pilatoman pasacula aya Jesusta curuśhcäpi julamunanpä. \v 53 Chaynu julalcachimulmi juc fïnunnin säbanaśh-niläcunawan ayäta lluy pitwïla. Jinalculmi a'aćhu muśhü ućhcüśha maćhayman chutaycula. \v 54 Caynu apura-apuraypa pasachila chay warda muyunpä alistaculcänanpä ji'acaycayämuptinmi. \p \v 55 Chay Galileapi liwshïnin walmicunañatacmi maycäćhu chutaläśhantapis licapapäcula. \v 56 Chayćhu licalcamulmi wasinta cuticalcämula: “Acuchun, pirfümicunacta lluy alistamuśhun ayäta pasaycunanchicpä” nil. \p Chaynu nilculmi Moisespa camachicuyninćhu nishan-yupaypis warda muyunćhu jamaculcäla walantincama. \c 24 \s1 ¡Jesus wañuśhanpi śhalcamun! \r Mt 28.1-10; Mc 16.1-8; Jn 20.1-10 \p \v 1 Chay walantin simänap allaycuyninćhümi wäla-wälalla chay walmicunaca juc walmicunallawan liculcäla chay lluy alistapäcuśhan pirfümicunäta apaculcul. \v 2 Chayman ćhäpäcunanpämi chay maćhayta wićhaśhan lumica aśhüchisha cayäñä. \v 3 Chayman yaycapäcunanpämi ayaca manaña cañächu. \v 4 Jinaptinmi “¿Imanäluntan?” nil śhäcuyllaman camäśha cayalcaptin ishcay wayapacuna chipipicyayä müdanayü-cama lädunćhu licalïlun. \v 5 Chaymi walmicunaca manchalicucuyalcal pampäcama cärantapis ćhulälälila. Chay nunacunäñatacmi: “¿Cawsayäcätachun cay wañücunap canancäćhu ashiyalcanquiman? \v 6 Manam cayćhüchu, sinu'a cawsayanmi. Yalpapäcuy Galilea malcäćhu cayal: \v 7 ‘Juyu nunacunap maquinman ćhaycachimaptinmi chacatal wañuchipäman'a. Chaynapämaptinpis quimsa muyunpïtá caśhanmi cawsamuśhä’ nil nishancäta” nin. \v 8 Niptinmi paycuna chaypun nishanta yalpaćhacälälila. \v 9 Jinalculmi cuticalcämula Jesuspa ćhunca jucniyu yaćhapacünincunactawan chayćhu cä juccunätapis caycunapi willaycunanpä. \v 10 (Cay willacü walmicunämi capäcula Magdalapi Maria, Juana, Jacobop maman Mariapis. Chaynütacmi juc liwshï walmicunäpis chay willacuyta willaycula.) \v 11 Chaynu willapäcuptinmi “Muspayalcanćha” nil mana quirïtuculcälachu. \v 12 Chaynu nilculmi Jesus chutaläśhancäman Pedro wayra-wayra pasacula. Ćhaycul licaycunanpämi pitwishan säbanacunallanña lawalayäñä. Chayćhümi licapayllaman camäśha wasinta cuticamun. \s1 Ishcay yaćhapacünincuna Emausta liyaptinmi Jesus licalin \r Mc 16.12-13 \p \v 13 Chay muyunñatacmi ishcay yaćhapacünincuna Emaus malcäta liyalcäla. (Cay malca Jerusalenpïta ćhawpi muyun lina caminućhülämi cala.) \v 14 Chaynu liyalcalmi chayćhu imapis pasaśhanpi limaśhtin liyalcäla. \v 15 Chayćhümi Jesus lädunćhu licalilcul paycunawan lila. \v 16 Chaynu lädunta liyaptinpis chay ishcay nunacá manam lisipäculachu Jesus caśhanta juctanu ñawin licaptin. \p \v 17 Chayćhümi tapula: “¿Imapïtam sumayalcächinqui?” nil. \p Niptinmi sumä llaquisha-cama śhaycacaycälil \v 18 Cleopas nishan nila: “Jerusalenpi śhayämul ¿imanuypatan ampá mana yaćhanquimanchu cay muyuncunaćhu ima pasaśhantapis?” nil. \p \v 19 Niptinmi: “¿Imatan pasälun?” nila. \p Niptinmi nipäcula: “Nazaret malcäpi Jesuspi-ari. Pay'a Diospi willacünin calmi tumshumanpis yaycüta yaćhachicula. Paytam Diospis ñatac lluy nunacunapis allinpa licapäcula. \v 20-21 Chaymi ya'acuna paypi niyalcälá: ‘Paymi rasunpapis cay Israel nasyunninchicta Salbacüca can'a’ nil. Chaynu cayaptinpis puydï sasirdüticunäwan puydïninchiccunam lluy chacatal wañuchipäcunanpä ćhulaycülun. Chay pasaśhancuna quimsa muyunñam cayan. \v 22 Ñatac ya'acunawan cä walmicunämi canan willaycäliman mana quirinaśhta. Cay wälalla paycunash Jesus chutaläśhancäman lipäcula. \v 23 Chayćhu yaycunanpäshi ayaca mana cañächu. Jinaptinshi chay-lädunćhu anjilcuna licalilcul ‘Jesus cawsayanmi’ nin. Lluy caycunapi willacuśhtinmi ya'acunamanpis ćhälälimun. \v 24 Chaynu willaycälimaptinmi ya'awan cäcunäpi waquinnin'a licamü lipäcula. Chayshi paycunapis walmicunaca nishantanuy talïlälin. Jesus'a rasunpa manash cañächu” nipäcula. \p \v 25 Niptinmi Jesus nila: “Caycunapi ¿imaycamaćh mana tantiapäcunquichu? ¿Imayñaćh amcuna chalapaculcanquiman Diospi willacünincuna caycunapi nishanta? \v 26-27 Caćhamuśhan Salbacüca altuman juluśha cananpä lluy caycunalämi puntacta pasanan cala. Chaynütam niyan Diospa limayninćhüpis” nila. Nilculmi Moises isquirbishanpa allaycuyninpïta aśhta Diospa willacünincuna isquirbishanpa camacaynincama manyapi paypi lluy willapäla. \p \v 28 Chay Emaus lishan malcäta ćhaycuyaptinmi Jesus ñawpacun pasacünu. \v 29 Jinaptinmi aspicalpuyaptin: “Anchap tardiñam cacuyan. Cayllaćhüña quïdacuśhun” nipäcula. Chayćhümi Jesuswan quimsan jamapacü juc wasiyüman yaycapäcula. \v 30 Chayćhümi sinapäcunanpä mïsaćhu cayalcäla. Jinaptinmi chayćhu tantäta Jesus apticulcul Diosta anradisicuycul partilcul paycunacta uycula. \v 31 Chay uycuśhan ürallam paycunap ñawincuna juclla quićhacacünuy cälun. Jinaptinmi Jesus caśhanta lisïlälin, ñatac Jesus'a jucllash chincacuñä. \v 32 Chayćhümi pulan ninaculcäla: “Paypa shimin calćhá śhun'ulläta achicyalcachimäla chay caminüćhu paypi willamaptinchic” nil. \p \v 33 Chay ninaculculmi caśhan chay üralla Jerusalenta cuticalcämula. Chayćhümi talïlälin ćhunca jucniyu Jesuspa yaćhapacünincunactawan juccunactapis. \v 34 Chay ćhäläliptinmi chayćhu cäcunäpis: “Aw, rasunpa Jesusninchic cawsayanmi. Simonpis licälunshi” nipäcula. \v 35 Niptinmi paycunapis chay caminućhu ima pasaśhantapis, ñatac Jesus tantacta partïluptin lisïlälishantapis willapäcula. \s1 Jesusmi licalin juc chalapacücunämanpis \r Mt 28.16-20; Mc 16.14-18; Jn 20.19-23 \p \v 36 Lluy caycunapi limay-limay cayalcaptinmi Jesus paycunap ćhawpinćhu licalïlun: “¿Allinllachun? Jawcaña capäcuy” nil. \p \v 37 Nilcul licalïluptinmi chucchucuyalcan “¡Almamá!” nil. \p \v 38 Niptinmi Jesus: “¿Imactamá manchacalcämanqui? Manam almachu cá. Ama ishcayyapäcuychu. \v 39 Licay ćhaquïta maquïta. Ya'a quiquïmi cayá. Canan aśhuycamul licaycul chalaycälimay tulluyu aychayu caśhäta yaćhalpälinayquipä. Almacuná manamá aychayüchu nï tulluyüchu” nila. \v 40 Cay nilculmi maquinta ćhaquinta licachila. \p \v 41 Niptinmi llapanpis muspayninćhünu licalilcul cushishanuy cayalcalpis manam “Aw, paymá” nil nipäculachu. Chaynu cayalcaptinmi “¿Manachun imallayquipis can micunäpä?” nila. \v 42 Chay mañaptinmi partin challwa ancayta uycälila. \v 43 Jinaptinmi ćhasquilcul paycunap ñawquin micula. \v 44 Chayćhümi nila: “¿Manachun amcunawan cayal cayta nipäculac jinantin Diospa shiminćhu ya'api limaśhanca lluy lulacacunanta?” nil. \v 45 Nilcul lluyta tantialcachilmi nila: \v 46-48 “Diospa shiminmi willamanchic Salbacücäta wañulcachiptin quimsa muyunpïtá caśhan śhalcamunanta. Chay nishannuy lluy pasaśhantam amcuna ñawiquiwan licapäculanqui. Chayurá canan amcuna willaculcänayquim Jerusalen malcäpi allacuycul aśhta maycamapis: ‘Diosman cuticamuy. Juchayquicunacta Jesusmi pampachaśhunqui’ nil. \v 49 Ñatac chaypá Taytá limalicuśhan Chuya Ispirituntalämi amcunaman caćhamuśhä. Chaypämi altu sïlupi juc jatun munay ćhämuśhunayquicama cay Jerusalenćhu capäcuchcanqui” nila. \s1 Jesusmi cuticun sïlüman \r Mc 16.19-20 \p \v 50 Chaycunacta lluy limapalculmi juc-punćhu'a Betania malcäman llapantapis puśhala. Chayćhümi paycuna allin capäcunanpä Taytanta ruygacula. \v 51 Chaynu ruygacuyalmi quiquillan pallacaculcul sïlüman chincacuycula. \v 52 Chayćhu alawapäcuśhanpïñatacmi cushisha-camaña Jerusalenta cuticalcämula. \v 53 Jinalmi muyun-muyunpis Diospa chuya wasinćhu payta alawapäcula.