\id JAS New Alpha - June 11, 2007 \ide UTF-8 \h SANTIAGO \toc3 Stg \toc2 Santiago \toc1 RI WUJ RI XUTZꞌIBꞌAJ RI SANTIAGO \mt RI WUJ RI XUTZꞌIBꞌAJ RI SANTIAGO \imt2 Majibꞌal re \ip Ri Santiago jun chike ri e rachalal ri Jesús, jun kꞌamal bꞌe pa ri komontyox pa ri tinimit Jerusalén are kaminaq chik xuqujeꞌ kꞌastajinaq chik ri Jesús. \ip Ri Santiago ubꞌiꞌnam Jacobo sibꞌalaj xnimaxik rumal ri noꞌjibꞌal ri xuya chike ri e kojonelabꞌ. (Chawila Hechos 15:13-21.) Ri Santiago xutzꞌibꞌaj ri utz laj kꞌutuꞌn xuqujeꞌ noꞌjibꞌal xutaq bꞌik chike ri e kojonelabꞌ che ri Jesús ri e tukininaq pa ri nimalaj tinimit re Roma. \ip Ri xutzꞌibꞌaj chike xubꞌinaꞌj uwuj ri Santiago. We wuj riꞌ kuchapleꞌj rukꞌ jun wuj ri xtaq bꞌik chike nikꞌaj winaq ri naj e kꞌo wi. \ip We wuj riꞌ man kajunumataj ta rukꞌ nikꞌaj wuj re ri qꞌotaj riꞌ. Chupam kꞌo kꞌambꞌejabꞌal taq noꞌj ri katzijon chirij jastaq ri choqꞌaqꞌ ubꞌanik, kꞌo tzijonik, xuqujeꞌ ronojel ri kutzijoj kajunumataj rukꞌ ri wuj re etaꞌmabꞌal ri kaqarik pa ri wuj re Proverbios rachiꞌl Eclesiastés. \ip Ri wuj re Santiago kajunumataj rukꞌ ri nikꞌaj wuj chik re etaꞌmabꞌal xaq kutoqꞌij jas rajawaxik kubꞌan jun rech kukꞌaslebꞌej ri kꞌaslemal pa ri jeꞌl laj utikoꞌn ri Dios. \ip Ri Santiago kutzijoj rij jastaq jacha ta ne ri tobꞌanik che ri mebꞌaꞌ, ri utz ukojik ri qꞌinomal, ri ukojik ri raqꞌ jun, chꞌajchꞌojil pa ri kꞌaslemal, ri nukꞌuj ibꞌ pa ri wok ke ri kojonelabꞌ re ri Cristo, puꞌwiꞌ ronojel ri ayeꞌnik are taq kariq ri kꞌaxkꞌolal. \ip Ri utz laj etaꞌmabꞌal sibꞌalaj kꞌo kutayij rech kakꞌaslebꞌex jun utz laj kꞌaslemal pa taq ri qꞌij junabꞌ are xtzꞌibꞌax we wuj riꞌ. \c 1 \p \v 1 In in Santiago,\f + \fr 1:1 \fr*\ft Santiago jun ubꞌiꞌ chi ri Jacobo, are waꞌ ri rachalal ri Ajawxel.\ft*\f* patanil re ri Dios xuqujeꞌ rech ri Ajawxel Jesucristo. Kintaq rutzil kiwach konojel ri e kabꞌlajuj puq winaq aꞌj Israel ri e tukininaq choch ri uwachulew. \p \v 2 Wachalal, chixkiꞌkotoq are kiriq sibꞌalaj kꞌi uwach kꞌaxkꞌolal. \v 3 Iwetaꞌm chik chi are kape kꞌaxkꞌolal chiꞌwij kubꞌan chiꞌwe chi kixjeqiꞌk pa ri ikojobꞌal. \v 4 Xuqujeꞌ ri jeqelem kubꞌano chi utz kibꞌan che ri chak rech qas ix tzꞌaqat xuqujeꞌ maj kajawataj chiꞌwe. \p \v 5 We kꞌo jun chiꞌwe ri man kꞌo ta retaꞌmabꞌal, chuta che ri Dios. Ri Areꞌ kuya na chiꞌwe. Man kixuyaj taj we kita che. \v 6 Chitaꞌ rukꞌ kojobꞌal, man kakabꞌalaj ta ikꞌuꞌx are kito rumal cher ri winaq ri kakabꞌalaj ukꞌuꞌx kajunumataj rukꞌ ri jaꞌ ri kꞌo pa ri plo xaq kasalabꞌax wi rumal ri kyaqiqꞌ. \v 7 We kꞌo jun winaq jewaꞌ kubꞌano, marayeꞌj kukꞌamawaꞌj xa ta ne jun ujastaq che ri Dios. \v 8 Jeriꞌ rumal man qas ta jeqel ukꞌuꞌx riꞌ pa ri kubꞌano. \p \v 9 Ri alaxik ri mebꞌa rajawaxik nim kunaꞌo rumal nim ubꞌanik. \v 10 Xuqujeꞌ ri alaxik ri qꞌinom rajawaxik kumochꞌ ribꞌ rumal ri ubꞌanik. Ri qꞌinom winaq kajunumataj rukꞌ ri kotzꞌiꞌj ri kakꞌiy cho ri saq, xaq sachel uwach. \v 11 Are kel loq ri qꞌij rukꞌ ri ukꞌatanal kuchaqiꞌjarisaj ri qꞌayes. Katzaq ri ukotzꞌiꞌjal, man jeꞌl ta chik kakaꞌyik. Jeriꞌ kakꞌulmataj na rukꞌ ri qꞌinom xuqujeꞌ ri uqꞌinomal. \p \v 12 Utz rech ri winaq ri man katzaq taj pa mak, rumal cher are kayaꞌtaj na che ri korona ri utzujum ri Dios chike ri kakiloqꞌaj ri ubꞌiꞌ. \v 13 Mubꞌij jun are kataqchix pa mak chi are ri Dios xintaqchiꞌnik, rumal cher ri Dios man kataqchiꞌx taj pa mak xuqujeꞌ makutaqchiꞌj ta chi jun pa mak. \v 14 Xane ri winaq kaqaj pa mak rumal kajurux bꞌik rumal ri itzel taq urayinik. \v 15 Are kakꞌiy ri urayinik jun chubꞌanik mak, kalax ri makaj pa ranimaꞌ, ri makaj are kachapleꞌx ubꞌanik, kukꞌam loq kamikal. \p \v 16 Loqꞌalaj taq wachalal, ¡misubꞌ iwibꞌ! \v 17 Ronojel ri utz xuqujeꞌ tzꞌaqatalaj sipanik chikaj kape wi, rukꞌ ri Tataxel ri xtikowik ri qꞌij xuqujeꞌ ri ikꞌ xuqujeꞌ ronojel ri chꞌumil ri kaqilo xuqujeꞌ man kaqil taj. Ri Dios man kakꞌexetaj ta wi man kajunumataj ta rukꞌ ri muꞌj ri xa kakꞌexenik. \v 18 Xa rumal ri urayinik ri Dios xubꞌan chaqe xujalaxik chik junmul rumal ri tzij rech qas tzij, rech je kujuxik ri tikoꞌn ri qas kꞌo kutayij. \s Rajawaxik kachakubꞌex ri utzij ri Dios \p \v 19 Loqꞌalaj taq wachalal, naꞌtaj we riꞌ chiꞌwe: Rajawaxik ix sakꞌaj chutayik ri kabꞌix chiꞌwe, xuqujeꞌ man aninaq taj kitzalij uwach xane qas chichomaj na jas ri kibꞌij, xuqujeꞌ man aninaq taj kayakataj iwoyawal. \v 20 Rumal cher ri royawal ri winaq man kubꞌan taj chi kape ri urayibꞌal ukꞌuꞌx ri Dios. \v 21 Rumal kꞌu waꞌ chitzaqa kanoq ronojel makaj xuqujeꞌ etzelal ri sibꞌalaj nim kꞌo choch ri uwachulew, rech kixkwinik kikꞌamawaꞌj rukꞌ mochꞌochꞌem ri tzij ri xtik pa iwanimaꞌ, ri tzij riꞌ kakwinik kixukolo. \p \v 22 Makakubꞌiꞌ ta ikꞌuꞌx xwi kita ri utzij ri Dios, riꞌ xaq kisubꞌ iwibꞌ xane rajawaxik kibꞌano ri kubꞌij ri utzij ri Dios. \v 23 Ri winaq ri xaq xwi xutatabꞌej ri utzij ri Dios man kuchakubꞌej taj, kajunumataj rukꞌ ri winaq ri karil ribꞌ pa jun kaꞌyebꞌal, \v 24 are kil taj ribꞌ chupam, kasachan che jas kabꞌantajik. \v 25 Ri kajeqiꞌk pa ri sukꞌ taqanik ri kuya kiritajem xuqujeꞌ kuchap ukꞌuꞌx kakꞌojiꞌ chupam, man kasachan taj che ri xutatabꞌej, kukꞌamawaꞌj na ri tewechibꞌal are kuchakubꞌej ri tzij. \p \v 26 We kꞌo jun kubꞌij chi kojonel, man kuqꞌil ta kꞌut ribꞌ chubꞌixik etzelal, maj kutayij riꞌ ri kubꞌij. \v 27 Ri utz laj kojonem ri man chꞌuluj taj choch ri Dios ri Tataxel, are kichajixik ri e maj kitat kinan xuqujeꞌ ri e malkaꞌn taq ixoqibꞌ, xuqujeꞌ tasoj ibꞌ che ri etzelal rech ri uwachulew. \c 2 \s Man xaq ta e kꞌyaqal winaq kiꞌchaꞌo \p \v 1 Wachalal, jas che kibꞌij chi kꞌo ikojobꞌal chirij ri juluwem laj Ajawxel Jesucristo we xaq kꞌyaqal winaq kiꞌchaꞌo. \v 2 Qaꞌnampe che kok bꞌik jun winaq iwukꞌ ukojom bꞌik jun umulqꞌabꞌ bꞌantal che qꞌana pwaq xuqujeꞌ ukꞌexexem bꞌik ratzꞌyaq, kꞌa te riꞌ kok xuqujeꞌ bꞌik jun mebꞌa ri jarinaq chi ri ratzꞌyaq ri ukojom. \v 3 We kibꞌij che ri ujalalem bꞌik ratzꞌyaq, utz katꞌuyiꞌ lal waral, are utz waꞌ we kꞌolibꞌal riꞌ che la are kꞌu ri mebꞌaꞌ kibꞌij che: Chattakꞌal apanoq chilaꞌ, o chattꞌuyul pa le ulew. \v 4 ¿La junam riꞌ tajin kibꞌan chike we winaq riꞌ we jeriꞌ kixnoꞌjinik, la man kꞌax riꞌ ri tajin kixnoꞌjinik? \p \v 5 Qas chitampeꞌ, loqꞌalaj taq wachalal: Ri Dios xuꞌchaꞌ ri e mebꞌaibꞌ ri aꞌjuwachulew rech kuꞌxik qꞌinomabꞌ pa ri ajawarem ri kuya na chike konojel ri winaq ri kakiloqꞌaj ri ubꞌiꞌ. \v 6 Ix iwetzelam ri mebꞌaꞌ, ¿la man are ri qꞌinomabꞌ ri qas kebꞌanow kꞌax chiꞌwe xuqujeꞌ kixkikꞌam bꞌik choch ri qꞌatbꞌal tzij? \v 7 ¿La man are ri qꞌinomabꞌ ri kakibꞌij itzel taq tzij che ri Dios ri ikojom? \p \v 8 Utz riꞌ kixnoꞌjinik, we kibꞌano jetaq ri kubꞌij ri taqanik: \qt Chaloqꞌaj ri aꞌkꞌulja jetaq kabꞌan chuloqꞌaxik awibꞌ at,\qt*\x + \xo 2:8 \xo*\xt Levítico 19:18.\xt*\x* \v 9 are kꞌu we xaq kiꞌchaꞌ ri kiꞌloqꞌaj kixmakunik, man inimam ta riꞌ ri taqanik. \v 10 Jeriꞌ rumal cher ri winaq ri tzꞌaqat chunimaxik ri taqanik, kasach kꞌu apanoq che unimaxik jun che ri taqanik, xsach riꞌ che ronojel. \v 11 Are ri Dios xbꞌinik: Maꞌtzukuj e kebꞌ awixoqil, areꞌ xuqujeꞌ xbꞌinik matkamisanik.\x + \xo 2:11 \xo*\xt Éxodo 20:13, 14; Deuteronomio 5:17, 18.\xt*\x* Wine man katzukuj e kebꞌ awixoqil xaq xwi xatkamisanik, man xanimaj ta riꞌ ri taqanik. \v 12 Qas utz chixtzijonoq, qas utz chixnoꞌjinoq, rumal iwetaꞌm chi kaqꞌat na tzij piꞌwiꞌ rumal cher ri taqanik kuya bꞌe chaqe kaqabꞌan ri utz taq jastaq. \v 13 Pa ri qꞌij rech qꞌatoj tzij, makatoqꞌobꞌisax ta uwach ri winaq ri makutoqꞌobꞌisaj ta chi uwach jun chik. Ri winaq ri xutoqꞌobꞌisaj uwach jun chik, katoqꞌobꞌisax na uwach pa ri qꞌij rech qꞌatoj tzij. \s Ri kojobꞌal rachiꞌl ri utz taq chak \p \v 14 Wachalal, ¿jas kutayij che jun kubꞌij chi kꞌo ukojobꞌal we man kubꞌan utz taq chak? Ri kojobꞌal are kattaqchiꞌnik chubꞌanik utz taq chak. \v 15 Qaꞌnampe che kꞌo jun alaxik achi o ixoq ri maj ratzꞌyaq xuqujeꞌ maj uwa. \v 16 Kꞌa te riꞌ kape jun chiꞌwe ix kubꞌij che: “Noꞌjim kateꞌek, kapis awibꞌ xuqujeꞌ utz kabꞌan che ri awaꞌim rech man katnum taj.” Maj kꞌu kuya che ¿la utz riꞌ we jeriꞌ kaqabꞌij che ri winaq riꞌ? \v 17 Je xuqujeꞌ ri kojobꞌal we man kaqachakubꞌej ri kubꞌij maj kutayij. \p \v 18 Wine kꞌo jun kubꞌij: “At kꞌo akojobꞌal are kꞌu ri in nubꞌanom utz taq chak.” Qilabꞌaꞌ: chakꞌutu ri akojobꞌal ri maj utz taq chak abꞌanom rukꞌ, in kinkꞌut ri nuchak chawach ri nubꞌanom rukꞌ ri nukojobꞌal. \v 19 Ri at kakojo chi xa jun ri Dios, jeꞌlik riꞌ. Ri itzel taq uxlabꞌal kakikojo chi xa jun ri Dios xuqujeꞌ kebꞌiribꞌatik kakixiꞌj kibꞌ choch. \v 20 ¡Sibꞌalaj at kon! Pa kuꞌx chi ri kojobꞌal man rachiꞌl taj utz taq chak. \v 21 ¿La man kꞌu xbꞌix che ri Abraham chi sukꞌ achi rumal cher xunimaj utzujik ri ukꞌojol che sipanik cho ri Dios puꞌwiꞌ ri tzujbꞌal sipanik?\x + \xo 2:21 \xo*\xt Génesis 22:1-14.\xt*\x* \v 22 Kawilo ri ukojobꞌal xuqujeꞌ ri utz uchak junam xechakunik, ri Abraham xtzꞌaqat ri ukojobꞌal rumal ri utz chak ri xubꞌano. \v 23 Jeꞌ xkꞌulmatajik jetaq ri tzꞌibꞌatal loq: \qt Ri Abraham xukojo ri xubꞌij ri Dios che,\qt*\x + \xo 2:23 \xo*\xt Génesis 15:6.\xt*\x* \qt rukꞌ waꞌ xbꞌix che chi jun sukꞌ achi, rumal riꞌ xok che rech chꞌabꞌeꞌn ri Dios.\qt*\x + \xo 2:23 \xo*\xt 2 Crónicas 20:7; Isaías 41:8.\xt*\x* \p \v 24 Kiwilo, kabꞌix sukꞌ che jun winaq rumal ri utz taq chak kubꞌano, man xaq xwi taj rumal ri ukojobꞌal. \v 25 Je xuqujeꞌ xkꞌulmataj rukꞌ ri Rahab ri jun ixoq ri makuninaq kukꞌ e kꞌi achyabꞌ. Xbꞌix che chi sukꞌ rumal cher xuya kꞌolibꞌal jaw xkawaj wi kibꞌ ri achyabꞌ aꞌj Israel kꞌa te riꞌ xuꞌtoꞌo xaꞌnimaj bꞌik, xebꞌe chik pa jun bꞌe.\x + \xo 2:25 \xo*\xt Josué 2:1-21.\xt*\x* \v 26 Ri tyoꞌjal are maj ri uxlabꞌal che are junam rukꞌ ri kojobꞌal are maj utz taq chak rukꞌ. Kajunumataj rukꞌ jun kaminaq. \c 3 \s Rajawaxik qas kunaꞌ jun ri kubꞌij \p \v 1 Wachalal, mijaluj iwonojel ix aꞌjtijabꞌ, rumal cher iwetaꞌm chi kꞌax na ri kabꞌan chuqꞌatik tzij pa qawiꞌ. \v 2 Qonojel kujsach apanoq. We kꞌo jun winaq ri man kasach ta wi pa ri utzij, jun sukꞌ laj winaq riꞌ, kakwin riꞌ kuchajij ri utyoꞌjal. \v 3 Ri kej are kaqakoj ri chꞌichꞌ pa kichiꞌ kujkwinik keꞌqajikꞌo, rech kujkinimaj, kujkwinik kabꞌan qe pa kiwiꞌ. \v 4 Chiwila xuqujeꞌ ri e jukubꞌ bꞌinibꞌal puꞌwiꞌ ri jaꞌ pune e nimaꞌq xuqujeꞌ kepaqchiꞌloꞌx rumal ri nimaq taq kyaqiqꞌ, xa jun laj nitzꞌ ri kakoj chubꞌinisaxik. \v 5 Je xuqujeꞌ ri qaqꞌ jun chike ri sibꞌalaj nitzꞌ rech ri qatyoꞌjal, xa kꞌu kunimarisaj ribꞌ che ri mayijabꞌal taq jastaq. Chichomajmpe rij, xa jun laj nitzꞌ qꞌaqꞌ kakꞌatow jun nimalaj juyubꞌ. \v 6 Je xuqujeꞌ ri qaqꞌ jun itzel qꞌaqꞌ nojinaq che etzelal. Jun chike ri nitzꞌ che ri qatyoꞌjal are waꞌ ri kuchꞌulujij ronojel ri qatyoꞌjal, we kakꞌatisax rumal ri tyoꞌnel qꞌaqꞌ, kakwinik kukꞌatisaj ronojel ri qakꞌaslemal. \v 7 Ri winaq kwininaq che kimanxorisaxik konojel kiwach aꞌwaj, juyubꞌil taq aꞌwaj, aꞌwaj ri kerapinik, aꞌwaj rech pa ri jaꞌ, xuqujeꞌ aꞌwaj ri kakijururej kibꞌ choch ri ulew. \v 8 Man kꞌo ta kꞌu jun winaq kwininaq chumanxorisaxik ri raqꞌ. Sibꞌalaj itzel, maj jun kwininaq chuqꞌilik, nojinaq che etzelal jetaq ri utyoꞌbꞌal ri kumatz ri kakamisanik. \v 9 Rukꞌ ri qaqꞌ kaqaqꞌijilaꞌj ri Dios xuqujeꞌ rukꞌ ri qaqꞌ keꞌqetzelaj kiwach ri winaq ri e tiktal rumal ri Dios. \v 10 Pa ri qachiꞌ kel wi loq tewechibꞌal xuqujeꞌ kel loq etzelal. Makuya ta kꞌut jeriꞌ kakꞌulmatajik. \v 11 Pa jun kꞌiyibꞌal jaꞌ ¿la kel loq kiꞌ jaꞌ xuqujeꞌ kꞌa jaꞌ? \v 12 Wachalal, ¿la kakwin jun ucheꞌal higos kuwachij olivo? ¿La kakwin ri ucheꞌal uvas kuwachij higos? Man kakwin taj, xuqujeꞌ man kakꞌiy taj kiꞌ jaꞌ pa jun kꞌiybꞌal kꞌa ja. \s Kebꞌ uwach etaꞌmanik \p \v 13 We kꞌo jun chiꞌxoꞌl qas kꞌo retaꞌmabꞌal xuqujeꞌ qas kuchꞌobꞌ ri kubꞌano, chukꞌutuꞌ rukꞌ ri unoꞌjinik xuqujeꞌ rukꞌ ri utz taq chak ri kubꞌano. \v 14 Are kꞌu we kꞌax kinaꞌ che jun chik, xuqujeꞌ kiwetzelaj uwach, man kuya taj jeriꞌ kixnoꞌjinik. Man kinaꞌ taj nimal, xane are chibꞌana ri utzilal. \v 15 We are kibꞌan ri etzelal man are ta tajin kikoj riꞌ ri etaꞌmabꞌal rech ri Dios xane are tajin kikoj ri retaꞌmabꞌal ri winaq xuqujeꞌ ri retaꞌmabꞌal ri Itzel. \v 16 Jawjeꞌ kꞌo wi oyawal, kꞌaxal, nimal xuqujeꞌ ronojel uwach etzelal chilaꞌ kꞌo wi sachinaqil. \v 17 Ri etaꞌmanik ri kape rukꞌ ri Dios sibꞌalaj chꞌajchꞌoj, sibꞌalaj kajororik, kutoqꞌobꞌisaj wach xuqujeꞌ man kubꞌan ta bꞌanoj tzij. \v 18 Ri uwachinik ri sukꞌal katik pa jaꞌmaril jeriꞌ rech kakechabꞌej ri winaq ri kakitik jaꞌmaril. \c 4 \s Chimochꞌo iwibꞌ cho ri Dios \p \v 1 ¿Jawjeꞌ kape wi ri nim taq chꞌoꞌj xuqujeꞌ ri nitzꞌ taq chꞌoꞌj ri kakꞌulmataj chiꞌxoꞌl? ¿La man kꞌu kakꞌulmataj wa rumal ri itzel taq rayinik ri kꞌo pa iwanimaꞌ? \v 2 Man kixkwin taj chuloqꞌik ri jastaq ri kirayij, kixkamisanik rumal ri tiꞌtatem ri kꞌo chiꞌwe. Kixkꞌankꞌatik rumal riꞌ kixchꞌoꞌjinik. Maj kꞌo iwukꞌ rumal man kitata che ri Dios. \v 3 Man kayaꞌtaj taj ri jastaq ri kito rumal che etzelal kikoj wi, xaq rech ri itzel taq irayinik. \v 4 ¡Winaq ri man utz ta iwanimaꞌ rukꞌ ri Dios! ¿La man iwetaꞌm chi ri keꞌ ranimaꞌ rukꞌ ri jastaq rech uwachulew kubꞌan ukꞌulel riꞌ che ri Dios? Xapachin ri keꞌ ukꞌuꞌx rukꞌ ri jastaq rech uwachulew kubꞌan ukꞌulel che ri Dios. \v 5 ¿Teꞌq pikꞌuꞌx chi xaq bꞌanoj tzij ri kubꞌij ri utzij ri Dios are kubꞌij chi sibꞌalaj kuloqꞌaj ri Uxlabꞌixel ri kꞌo pa qanimaꞌ? \v 6 Ri Dios pa ri utoqꞌobꞌ kujutoꞌo. Rumal riꞌ kubꞌij pa ri tzꞌibꞌatalik: \qt Ri Dios man kuꞌkꞌamawaꞌj taj ri nimal kakinaꞌo, xaq xwi nim keꞌrilo ri kakimochꞌ kibꞌ.\qt*\x + \xo 4:6 \xo*\xt Proverbios 3:34.\xt*\x* \v 7 Chimochꞌo iwibꞌ choch ri Dios, rech kixukꞌamawaꞌj. Man kiya ta bꞌe che ri Itzel kok chiꞌwe xaq jeriꞌ kanimaj bꞌik. \v 8 Chixqebꞌ rukꞌ ri Dios rech kaqet are iwukꞌ. ¡Aꞌjmakibꞌ chichꞌajchꞌobꞌej iwibꞌ! Ri man qas tzij taj ix kꞌolik, chichꞌajchꞌobꞌej ri iwanimaꞌ. \v 9 Chikꞌamawaꞌj uqꞌabꞌ chi maj kꞌo iwukꞌ, chixoqꞌoq, kꞌax chinaꞌ. Chikꞌexa ri itzeꞌ pa oqꞌej xuqujeꞌ ri ikiꞌkotemal pa bꞌis. \v 10 Chimochꞌo iwibꞌ cho ri Dios rech kuya na iqꞌij. \p \v 11 Qachalal, mibꞌij kꞌax chibꞌil taq iwibꞌ. We kꞌo jun itzel katzijon che ri rachalal, o wine kuqꞌat tzij puꞌwiꞌ, tajin karetzelaj riꞌ ri taqanik, man tajin ta kunimaj riꞌ ri taqanik xane tajin karesaj uwach ri qꞌatal tzij. \v 12 Xa jun ri Dios qꞌatal tzij, ri kakwinik kakolonik xuqujeꞌ kubꞌan kꞌax. Are kꞌu ri at, ¿jachin jun jeꞌ kanaꞌo cher kaqꞌat tzij puꞌwiꞌ ri ajil tzꞌaqat? \s Ri kakꞌulmataj na chweꞌq kabꞌij \p \v 13 Chitampe ri kinbꞌij, ix kibꞌij kamik kujeꞌ pa we jun tinimit riꞌ, kujkꞌojiꞌk jun junabꞌ chilaꞌ, kaqabꞌan qakꞌay rech kaqachꞌek qarajil. \v 14 ¡Man ne iwetaꞌm taj jas ri kakꞌulmataj chweꞌq! ¿La iwetaꞌm jas rukꞌ kajunumataj wi ri ikꞌaslemal? Jer ix kꞌo ri sutzꞌ xaq kꞌa te kukꞌut qꞌanoq ribꞌ xuqujeꞌ xaq kꞌa teꞌ kasachik. \v 15 Ri qas rajawaxik kibꞌij are: we karaj ri Ajawxel kujkꞌasiꞌk, kujkꞌasiꞌ waꞌ rech kaqabꞌano ri qachomam ubꞌanik. \v 16 Man je ta kꞌu riꞌ tajin kibꞌano, kinaꞌ nimal che taq ri iwetzelal, man utz ta kꞌut unaꞌik nimal. \v 17 Xaq jeriꞌ xapachin ri retaꞌm ubꞌanik utzilal kꞌa te riꞌ man kuchakubꞌej taj, kamakunik. \c 5 \s Ri kꞌax ri kape na pa kiwiꞌ ri qꞌinomabꞌ \p \v 1 ¡Qꞌinomabꞌ, chitampeꞌ! Chixoqꞌoq, chiraqa ichiꞌ rumal cher kape na nimalaj kꞌax piꞌwiꞌ. \v 2 Xqꞌay ri iqꞌinomal, ri iwatzꞌyaq xixjutirik. \v 3 Xpusir ri qꞌana pwaq iwukꞌ. Ri pus taq pwaq kuqꞌalajisaj na ri imak xuqujeꞌ kuporoj na ri ityoꞌjal. Imulim sibꞌalaj nim pwaq, pune iwetaꞌm chi ix kꞌo chi pa taq ri kꞌisbꞌal taq qꞌij. \v 4 ¡Chitampeꞌ! Ri kirajil ri ajchakibꞌ ri xkichakuj ri iwulew ri man xitzꞌaqatisaj taj kakichaꞌ kibꞌ chiꞌwe. Ri kichꞌawem ri ajchakibꞌ xtataj rumal ri Ajawxel, ri kakwin chubꞌanik ronojel jastaq. \v 5 Ix qas inimarisam iwibꞌ rukꞌ taq ri iqꞌinomal, xaq xwi iqꞌobꞌisam iwibꞌ rech kixpilik are kuriq ri qꞌij kaqꞌat tzij piꞌwiꞌ. \v 6 Xikamisaj, xuqujeꞌ xiqꞌat tzij puꞌwiꞌ ri sukꞌ winaq, man xiya ta bꞌe che xutoꞌ ribꞌ. \s Rajawaxik kikochꞌo ri kꞌax ri kiriqo \p \v 7 Rumal kꞌu riꞌ wachalal, chichajij iwibꞌ kꞌa pa ri upetibꞌal ri Ajawxel. Chikꞌama inoꞌj chrij ri kubꞌan ri ajtikolobꞌ are karayeꞌj ri jeꞌlalaj uwach ri utikoꞌn, xuqujeꞌ karayeꞌj chi kaqaj ri jabꞌ ri kabꞌeyetajik. \v 8 Je chibꞌana ix, ko chixkꞌoloq, chiwayeꞌj rukꞌ kochꞌonik ri upetibꞌal ri Ajawxel ri xqebꞌ loq. \v 9 Wachalal, xaq mixchꞌoꞌjinik, rech man kaqꞌat taj tzij piꞌwiꞌ. Man naj ta chik kꞌo wi loq ri qꞌatal tzij chaqe. \v 10 Wachalal, chikꞌama jun inoꞌj che ri xkꞌulmataj kukꞌ ri e qꞌalajisal taq utzij ri Dios, xkiriq kꞌax xuqujeꞌ rukꞌ kochꞌonik xkiqꞌalajisaj ri ubꞌiꞌ ri Ajawxel. \v 11 Qas tzij wi, sibꞌalaj utz kech ri qas tzij kekꞌojiꞌk. Xita ri kabꞌix che ri Jobꞌ chi xjeqiꞌ ukꞌuꞌx chirij ri Dios, kꞌisbꞌal rech xtewechiꞌx rumal ri Dios. Ri Ajawxel sibꞌalaj utz, kutoqꞌobꞌisaj qawach xuqujeꞌ maj ukꞌisik ri utoqꞌobꞌ.\x + \xo 5:11 \xo*\xt Job 1:21, 22; 2:10.\xt*\x* \p \v 12 Ri qas kinchilibꞌej chiꞌwe wachalal are mikoj ri ubꞌiꞌ ri Dios, ri ubꞌiꞌ ri kaj, ri ubꞌiꞌ ri uwachulew o japaskux chi ne jun jastaq are kibꞌan chꞌekom tzij. We kibꞌij chi jeriꞌ, jeriꞌ riꞌ, we kibꞌij chi man je ta riꞌ, man je ta riꞌ, rech man kaqꞌat ta tzij piꞌwiꞌ. \p \v 13 We kꞌo jun chiꞌwe kabꞌisonik pa ranimaꞌ, chibꞌana chꞌawem rukꞌ. We kꞌo jun kakiꞌkotik, chubꞌixoj bꞌix. \v 14 We kꞌo jun chiꞌwe yawabꞌ, taqanoq chikisikꞌixik ri kꞌamal taq bꞌe rech ri komontyox rech kabꞌan chꞌawem puꞌwiꞌ xuqujeꞌ kakoj aceite olivo che, pa ri ubꞌiꞌ ri Jesús. \v 15 Ri chꞌawem ri kabꞌan rukꞌ kojobꞌal kukunaj ri yawabꞌ, ri Ajawxel kuwaꞌjilisaj na ri yawabꞌ. We makuninaq, kakuyutaj na ri umak ri ubꞌanom. \v 16 Rumal riꞌ, chitzujuj iwibꞌ che ri imak chibꞌil taq iwibꞌ, xuqujeꞌ chibꞌana chꞌawem chibꞌil taq iwibꞌ, rech kixkunatajik. Ri uchꞌawem ri sukꞌ winaq sibꞌalaj kwinel, xuqujeꞌ kakwinik kuya che ri winaq ri kuto. \v 17 Qilampe ri Elías, ri qꞌalajisal utzij ri Dios, jun winaq jetaq ri uj. Xunaꞌ ri kꞌax jetaq ri kaqarik uj, xubꞌan chꞌawem rukꞌ chuqꞌabꞌ rech man kubꞌan ta jabꞌ, qas xkꞌulmataj wi ri xuto, oxibꞌ junabꞌ rukꞌ nikꞌaj maj jabꞌ xubꞌano.\x + \xo 5:17 \xo*\xt 1 Reyes 17:1; 18:1.\xt*\x* \v 18 Xubꞌan chik chꞌawem junmul rech kaqaj jabꞌ, xqaj ri jabꞌ, xraxar ri ulew xuqujeꞌ xwachin ri tikoꞌn. \p \v 19 Wachalal, we kꞌo jun chiꞌwe kel kanoq pa ri qas tzij, kꞌa te riꞌ jun chik katzalin pa qas tzij, \v 20 ri winaq ri katoꞌw ri ajmak rech katzalij pa ri qas tzij, xkwinik xutoꞌo rech man xkam taj we winaq riꞌ xuqujeꞌ xutoꞌo rech xel chuxeꞌ sibꞌalaj kꞌi makaj.