\id GAL New Alpha - June 11, 2007 \ide UTF-8 \h GÁLATAS \toc3 Gá \toc2 Gálatas \toc1 RI WUJ RI XUTZꞌIBꞌAJ RI PABLO CHIKE RI KOJONELABꞌ AꞌJ GÁLATAS \mt RI WUJ RI XUTZꞌIBꞌAJ RI PABLO CHIKE RI KOJONELABꞌ AꞌJ GÁLATAS \imt2 Majibꞌal re \ip Ri Galacia jun leꞌaj re Roma, ri kꞌo pa ukꞌuꞌx ri Asia menor. Ri Pablo oxmul xeꞌ je laꞌ chutzijoxik ri utzij ri Jesús. Ri winaq aꞌj Galacia xkikꞌamawaꞌj rukꞌ jororemal ri xutzijoj ri Pablo chike. \ip Are ikꞌowinaq chi jun janipa qꞌij ri Pablo kutzijoj chi xepe jujun winaq are xkaj xkichoqꞌ uwach ri ukꞌutuꞌn ri Pablo. Rumal riꞌ ri Pablo xutzꞌibꞌaj jun wuj tzalibꞌal wach rumal xchoqꞌ uwach ri uchak ri re taqoꞌn ri xubꞌano, rumal riꞌ xubꞌij chi ri kojobꞌal che ri Mesías are kabꞌanow che jun kux kachiꞌl ri kꞌakꞌ uwok ri Dios. \ip Ri Pablo man kumajij ta we wuj riꞌ rukꞌ yojonik chike ri e taqoꞌn pa Jerusalén, xane are kubꞌij chi ri utz laj tzij man rukꞌ ta winaq petinaq wi, xane are xukꞌamawaꞌj rumal ri xkꞌut choch rumal ri Jesús ri Cristo. \ip Ri Pablo xuchap ukꞌuꞌx chutzijoxik ri kolotajem xuqujeꞌ xrilo chi ri nikꞌaj e taqoꞌn chik xkimajij tobꞌanem rukꞌ. \ip Ri Pablo katzalij kanoq pa ri nabꞌe chomabꞌal ri kubꞌij chi ri winaq ri man aꞌj Israel taj ri xuꞌx e tereneꞌl taq re ri Jesús man rajawaxik taj kakikoj ketal che ri kityoꞌjal. Ri kꞌakꞌ wok winaq ri xtzuj loq che ri Abraham ojer rukꞌ ri kojobꞌal kabꞌanik man rukꞌ ta ri utaqanik ri Moisés. \ip Ronojel ri kutzijoj ri Tyoxalaj wuj rukꞌaꞌm ribꞌ ronojel. We man are ri nimanem che ri utaqanik ri Moisés ri ujeqelibꞌal ri utz laj tzij, ¿la sukꞌ kꞌu riꞌ? \ip Ri Pablo kutzijoj chike ri e tereneꞌl taq re ri Jesús jachin rukꞌ kajunumataj wi ri Uxlabꞌixel ri kuya kꞌaslemal. Ri Pablo kukꞌis utzaꞌm ri wuj rukꞌ chuqꞌabꞌ kutzalij ubꞌixik junmul chik kubꞌij chi man are ta ri kojoj etal o ri man kakoj taj nim ubꞌanik xane are nim ubꞌanik ri kꞌakꞌ tikoꞌn. \c 1 \p \v 1 Ri Pablo, taqoꞌn man kech ta winaq xuqujeꞌ man winaq taj taqowinaq, xane rumal are ri Jesucristo xuqujeꞌ rech ri Dios Tataxel ri xkꞌastajisan ri Jesucristo chikixoꞌl ri kaminaqibꞌ. \v 2 Konojel ri alaxik ri e kꞌo wukꞌ, kakitaq rutzil kiwach ri e komontyox ri e kꞌo pa ri tinimit Galacia: \v 3 Are ri qatat Dios xuqujeꞌ ri Ajawxel Jesucristo cheyoꞌw jaꞌmaril xuqujeꞌ toqꞌobꞌ chiꞌwe. \v 4 Ri Jesucristo xujach ribꞌ xa rumal ri qamak rech jeriꞌ xujresaj chuxeꞌ raqan uqꞌabꞌ ri uwachulew rech we qꞌij junabꞌ, are waꞌ ri rayibꞌal ukꞌuꞌx ri qatat Dios. \v 5 Che Areꞌ yaꞌtal wi kaya ri juluwem chibꞌe qꞌij saq. Jeriꞌ. \s Xa jun ri utz laj tzij ri kꞌolik \p \v 6 Sibꞌalaj kinmayijanik rumal chi aninaq xitzaq kanoq ri xixsikꞌin apanoq pa ri utoqꞌobꞌ ri Cristo rech xitereneꞌj chik ri jer kabꞌantaj jun utz laj tzij chik. \v 7 Man kel ta kubꞌij chi kꞌo chi jun utz laj tzij, xane xa e kꞌo chi nikꞌaj winaq ri kakaj kix kisubꞌu rech jeriꞌ kakikꞌex ubꞌixik ri utz laj utzij ri Cristo. \v 8 We kꞌu ne kꞌo jun chaqe uj, o jun \w ángel\w* rech chikaj kutzijoj chi jun utz laj tzij chiꞌwe ri man are ta ri qatzijom uj chiꞌwe, chetzelataj uwach. \v 9 Jetaq ri qabꞌim chik chiꞌwe: We kꞌo ne jun kutzijoj jun utz laj tzij chik chiꞌwe ri man are ta xqatzijoj chiꞌwe, qaj kꞌax puꞌwiꞌ. \p \v 10 ¿Jas kꞌu kawaj rukꞌ we riꞌ? ¿La are kꞌu kawaj kinqaj chikiwach ri winaq, o rech kinqaj cho ri Dios? ¿Teꞌq piꞌkꞌuꞌx ix are kawaj kinqaj chikiwach nikꞌaj chik? We kinqaj chikiwach ri winaq, man in rajchak ta bꞌa ri Cristo riꞌ. \s Are ri Dios xsikꞌin apanoq ri Pablo \p \v 11 Wachalal, kawaj kiwetaꞌmaj chi ri utz laj tzij ri kintzijoj in, man winaq taj tikowinaq loq. \v 12 Man rukꞌ ta winaq xinwetaꞌmaj wi xuqujeꞌ man che ta winaq xinkꞌamawaꞌj wi, xane tzi are ri Jesucristo xkꞌutuw chinuwach. \p \v 13 Jeriꞌ rumal iwetaꞌm jas jeꞌ kinnoꞌjin kanoq nabꞌe are in kꞌo chikixoꞌl ri winaq aꞌj Israel, are xwaj xinbꞌan kꞌax che ri ukomontyox ri Dios, rech kakꞌis puꞌwiꞌ. \v 14 Are xinkꞌojiꞌ kukꞌ ri winaq aꞌj Israel in kꞌo na chikiwach ri e wachiꞌl pa ri nukojobꞌal, qas nim xinbꞌan chi rilik ri kinaqꞌatajibꞌal ri nutat nunan. \v 15 Pune jeriꞌ, ri Dios xinuchaꞌo are in kꞌo chupam ri nunan, xinusikꞌij apanoq pa ri utoqꞌobꞌ. \v 16 Xuqꞌalajisaj ri Ukꞌojol chinuwach rech jeriꞌ kintzijoj chike ri winaq ri man aꞌj Israel taj, man nabꞌe taj xinta che jachinaq. \v 17 Man xinpaqiꞌ ta xuqujeꞌ pa Jerusalén chutayik chike ri e nabꞌe taq taqoꞌn chinuwach, xane xintzalij pa Arabia, kꞌa te riꞌ xineꞌ chik pa Damasco. \p \v 18 Are xikꞌow oxibꞌ junabꞌ, kꞌa te riꞌ xinpaqiꞌ pa Jerusalén xeꞌnsolij ri Pedro, xinkanaj kan rukꞌ oꞌlajuj qꞌij. \v 19 Man xinwil ta chi jun chike ri e taqoꞌn chilaꞌ xaq xwi ri Jacobo ri rachalal ri Ajawxel Jesús. \f + \fr 1:19 \fr*\ft Ri Jacobo riꞌ are kꞌamal kibꞌe ri qachalal kojonelabꞌ pa Jerusalén.\ft*\f* \v 20 Qas karil ri Dios chi man bꞌanoj tzij ta ri tajin kinbꞌij chiꞌwe. \p \v 21 Kꞌa te riꞌ xineꞌ pa taq ri tinimit rech Siria xuqujeꞌ Cilicia. \v 22 Ri e komontyox kꞌut ri e kꞌo pa Cristo je laꞌ pa Judea man ketaꞌm ta nuwach che riꞌ. \v 23 Xwi kitom ri kakibꞌij ri winaq: Ri achi ri xubꞌan kan kꞌax chaqe nabꞌe, kutzijoj chi ri kojobꞌal ri xraj xuchup uwach. \v 24 Kakiya kꞌu uqꞌij ri Dios rumal we. \c 2 \s Ri Pablo kakꞌamawaꞌx kumal ri nikꞌaj taqoꞌn chik \p \v 1 Are xikꞌow kajlajuj junabꞌ, xinpaqiꞌ chik junmul pa ri tinimit Jerusalén, wachiꞌl ri Bernabé, xuqujeꞌ ri Tito. \v 2 Xineꞌ pa Jerusalén rumal ri xinnimaj ri jun qꞌalajisanik ri xkꞌut chinuwach. Xqamulij kꞌu qibꞌ kukꞌ ri qas e kꞌamal taq bꞌe, xintzijoj kꞌut chike ri utz laj tzij ri tajin kintzijoj chike ri winaq ri man aꞌj Israel taj, rech kinto jas kakibꞌij, rech jeriꞌ man xaq ta tzaqel ri nubꞌanom. \v 3 Ri e kꞌamal taq bꞌe kꞌut, man xkitaqchiꞌj ta ne ri Tito ri bꞌenaq wukꞌ, chukojik ri retal ri chꞌekom tzij pa ri utyoꞌjal, pune ketaꞌm chi man aj Israel taj. \v 4 Pune e kꞌo jujun chilaꞌ ri xaq esal taq kiwach alaxik, xaq xwi keꞌkilaꞌ jas ri kujkwinik kaqabꞌano pa Cristo, rech jeriꞌ kujkitaqchiꞌj chubꞌanik ri kubꞌij ri taqanik rech ri Moisés. \v 5 Xa ta kꞌu ne jubꞌiqꞌ xeꞌqanimaj, rech jeriꞌ ri qas tzij rech ri utz laj tzij kajeqiꞌk piꞌwanimaꞌ. \p \v 6 Are kꞌu ri e kꞌamal taq bꞌe, pune man kꞌo ta kutayij chwe ri kuꞌxik, jeriꞌ rumal cher ri Dios man kuqꞌat ta tzij pa kiwiꞌ ri winaq rumal ri kebꞌantajik, man kꞌo ta chi jun kꞌakꞌ jastaq ri xkibꞌij loq chwe. \v 7 Xane qas xkilo chi qas xchilibꞌex wi chwe utzijoxik ri utz laj tzij chike ri winaq ri man aꞌj Israel taj jetaq ri xbꞌan che ri Pedro xchilibꞌex che kutzijoj ri utz laj tzij chike ri winaq aꞌj Israel. \v 8 Ri Dios ri xuya bꞌe che ri Pedro rech xux taqoꞌn kukꞌ ri winaq aꞌj Israel, xuya xuqujeꞌ bꞌe chwe xinux taqoꞌn kukꞌ ri winaq ri man aꞌj Israel taj. \p \v 9 Qas tzij ri Jacobo, ri Pedro xuqujeꞌ ri Juan, ri qas kabꞌan ke, xkilo chi qas xinkꞌamawaꞌj wi ri toqꞌobꞌ, xkichap ri qaqꞌabꞌ ri in xuqujeꞌ ri Bernabé chukꞌutik chi uj kachiꞌl chik, rech jeriꞌ kujeꞌ uj kukꞌ ri winaq ri man aꞌj Israel taj, are kꞌu ri areꞌ kebꞌe kukꞌ ri winaq aꞌj Israel. \v 10 Xwi xkichilibꞌej ubꞌixik chaqe chi kel qakꞌuꞌx chike ri e mebꞌaibꞌ, are kꞌut wa qilim loq ubꞌanik. \s Ri Pablo kubꞌij ri usukꞌumal ri jastaq che ri Pedro \p \v 11 Are xulik ri Pedro pa ri tinimit Antioquía, xinbꞌij chupalaj ri kanoꞌjinik, jeriꞌ rumal cher man utz ta ri tajin kubꞌano. \v 12 Jeriꞌ rumal are majaꞌ kuꞌlik ri uꞌtaqoꞌn ri Jacobo, ri Pedro kawaꞌ kukꞌ ri winaq ri man aꞌj Israel taj; are xuꞌlik we winaq riꞌ, xuchapleꞌj uqꞌatik ribꞌ chike ri e winaq ri man aꞌj Israel taj jeriꞌ rumal xuxiꞌj ribꞌ chike ri winaq ri e kojtal ketal. \v 13 Are xkil ri nikꞌaj winaq aꞌj Israel ri xubꞌan ri Pedro, xkikoj kibꞌ rukꞌ pa ri ukawachil, ri Bernabé xuqujeꞌ xutereneꞌj ri kawach laj noꞌjibꞌal riꞌ. \v 14 Are xinwilo chi man sukꞌ ta ri tajin kenoꞌjinik jetaq ri kubꞌij ri usukꞌal ri utz laj tzij, xinbꞌij che ri Pedro chikiwach konojel: We at at aj Israel, man je ta katnoꞌjinik jetaq jun aj Israel, ¿jas kꞌu che kaꞌtaqchiꞌj ri man aꞌj Israel taj rech kakibꞌan ri kakibꞌij ri winaq aꞌj Israel? \p \v 15 Ri uj uj aꞌj Israel wi pa qakꞌojiꞌkal, man uj aꞌjmakibꞌ taj jetaq ri winaq ri man aꞌj Israel taj. \v 16 Qetaꞌm kꞌut chi man kꞌo ta jun kabꞌantaj sukꞌ che rumal ri chak ri kuta ri taqanik xane xaq xwi kabꞌantaj sukꞌ che jun rumal ri kojobꞌal pa Jesucristo, jeriꞌ rumal man kꞌo ta jun kabꞌantaj sukꞌ che rumal ri taqanik. \p \v 17 We kꞌu kaqaj kabꞌantaj sukꞌ chaqe rumal ri Cristo, riꞌ kel kubꞌij chi qas uj aꞌjmakibꞌ wi. ¿La kel kꞌu kubꞌij wa chi ri Cristo patanil rech ri makaj? Man je ta riꞌ. \v 18 We kꞌo jun kuwok chi jun jastaq ri xtukitajik, riꞌ kux chi ajmak junmul. \v 19 Ri in kꞌut in kaminaq chik pa ri taqanik rech ri Moisés, rech jeriꞌ in kꞌaslik chuyaꞌik uqꞌij ri Dios. \v 20 Xinriptaj rukꞌ ri Cristo, rumal riꞌ man in kꞌas ta chik xaq pa we wi, are ri Cristo kꞌas chwe. Ri tajin kinriq chanim pa ri nutyoꞌjal, kiriqo pa ri nukojobꞌal che ri Ukꞌojol ri Dios, Areꞌ xinloqꞌanik xuqujeꞌ xujach ribꞌ rumal we. \v 21 Man kinwetzelaj ta ri utoqꞌobꞌ ri Dios. Jeriꞌ rumal we ta rumal ri taqanik xpe ri sukꞌal, man kꞌo ta bꞌa kutayij riꞌ ri ukamikal ri Cristo. \c 3 \s Ri kojobꞌal xuqujeꞌ ri taqanik \p \v 1 Ri ix ix aj Galacia, ¡sibꞌalaj man kꞌo taj iwetaꞌmabꞌal! ¿Jachin xbꞌanow chiꞌwe chi man kinimaj ta ri qas tzij, ri xkꞌut chiꞌwach chirij ri Cristo ri xekebꞌax cho ri ripbꞌal? \v 2 Xwi kawaj kinwetaꞌmaj: ¿La xikꞌamawaꞌj ri Uxlabꞌal rumal ri chak ri kuta ri taqanik, o xa rumal ri xitatabꞌej ri tzij rukꞌ kojobꞌal? \v 3 ¿La xa kꞌu sibꞌalaj maj iwetaꞌmabꞌal? Nabꞌe xichapleꞌj pa ri Uxlabꞌal ¿la kꞌa te kꞌu riꞌ kiwaj kitzꞌaqatisaj rukꞌ ri ichuqꞌabꞌ pa ri ityoꞌjal? \v 4 ¿La xaq kꞌu xiriq kꞌax kꞌa te riꞌ man kꞌo ta kichꞌek che? Pune man kinkoj taj chi mat kꞌo kichꞌek che ri jastaq ri xibꞌano. \v 5 Ri Dios ri kuya ri Uxlabꞌal chiꞌwe rech kibꞌan mayijabꞌal taq jastaq chiꞌxoꞌl, ¿la kubꞌan kꞌut rumal ri chak ri kutoqꞌij ri taqanik o kubꞌano rumal ri kojobꞌal ri xikojo chukꞌamawaꞌxik ri tzij? \p \v 6 Jeriꞌ xkꞌulmatajik rukꞌ ri Abraham, xukojo ri xbꞌix che rumal ri Dios rumal riꞌ xbꞌix che chi jun sukꞌ achi. \x + \xo 3:6 \xo*\xt Génesis 15:6.\xt*\x* \v 7 Xaq jeriꞌ, chiwetaꞌmaj chi ri e rijaꞌl ri Abraham are ri kꞌo kikojobꞌal. \v 8 Qas tzij wi, ri Tzꞌibꞌatalik ojer xubꞌij loq chi ri Dios kubꞌan na sukꞌ chike ri winaq ri man aꞌj Israel taj rumal ri kikojobꞌal, kꞌa te riꞌ xubꞌij che ri Abraham: \qt Rumal awe ketewchiꞌtaj na konojel ri e tinimit rech ri uwachulew.\qt*\x + \xo 3:8 \xo*\xt Génesis 12:3; 18:18; 22:18.\xt*\x* \v 9 Xaq jeriꞌ ri e kꞌaslik pa ri kikojobꞌal e tewchiꞌtal rukꞌ ri kojonel Abraham. \p \v 10 Konojel ri are kakubꞌiꞌ kikꞌuꞌx che ubꞌanik ri chak ri kuta ri taqanik, e kꞌo chuxeꞌ ri etzelal, jeriꞌ rumal cher ri Tzꞌibꞌatalik kubꞌij: \qt Etzelatajinaq uwach ri winaq ri man kubꞌan ta ronojel ri kubꞌij ri tzꞌibꞌatal pa ri wuj rech ri taqanik.\qt*\x + \xo 3:10 \xo*\xt Deuteronomio 27:26.\xt*\x* \v 11 Xuqujeꞌ man kꞌo ta jun kabꞌantaj sukꞌ che rumal ri taqanik. \qt Jeriꞌ rumal ri sukꞌ winaq kakꞌasiꞌk rumal ri kojobꞌal.\qt*\x + \xo 3:11 \xo*\xt Habacuc 2:4.\xt*\x* \v 12 Ri taqanik man rech ta ri kojobꞌal, xane kubꞌij: \qt Ri winaq ri kubꞌan we jastaq riꞌ kakꞌasiꞌ na rumal rech.\qt* \p \v 13 Ri Cristo xujresaj loq pa ri etzelal rech ri taqanik are xubꞌan itzel chibꞌil ribꞌ xa rumal qe, jetaq kubꞌij ri Tzꞌibꞌatalik: \qt Etzelatajinaq uwach ri karip cho jun che.\qt*\x + \xo 3:13 \xo*\xt Deuteronomio 21:23.\xt*\x* \v 14 Jeriꞌ xkꞌulmatajik rech xa rumal ri Cristo Jesús, ri tewechibꞌal rech ri Abraham xopan kukꞌ ri winaq ri man aꞌj Israel taj, rech jeriꞌ rumal ri kojobꞌal kaqakꞌamawaꞌj ri tzujtal loq chaqe rumal ri Uxlabꞌal. \s Ri taqanik xuqujeꞌ ri tzujtal loq chaqe \p \v 15 \w Qachalal\w*, kinkoj jun kꞌutbꞌal chiꞌwach: Jun chꞌekom tzij, pune xa rech achi, we xbꞌantajik, man kꞌo ta chi jun karesaj jubꞌiqꞌ che ri xbꞌiꞌtajik xuqujeꞌ man kꞌo ta chi jun kabꞌinik chi man kꞌo ta kutayij. \v 16 Je kꞌu riꞌ, ri tzujtal loq, che ri Abraham xbꞌix wi loq xuqujeꞌ ri rijaꞌl. Ri Tzꞌibꞌatalik man kubꞌij taj chike ri e rijaꞌl, je ta ne ri e kꞌo kꞌi, xane che ri rijaꞌl ri kel kubꞌij chi xa jun, are waꞌ ri Cristo.\x + \xo 3:16 \xo*\xt Génesis 12:7; 13:15; 24:7.\xt*\x* \v 17 Ri kawaj kinbꞌij are we riꞌ: Ri chꞌekom tzij ri xbꞌanik ojer rukꞌ ri Dios man kakwin taj ri taqanik ri kꞌa te xpe chi kajibꞌ ciento rukꞌ juwinaq lajuj junabꞌ chuchupik rech man kesax ta uchuqꞌabꞌ ri tzujtal loq. \v 18 Rumal cher we ta kayaꞌtaj ri echabꞌal xa rumal ri taqanik riꞌ man kayaꞌtaj taj rumal cher xa tzujtal loq. Ri Dios kꞌut xuya ri echabꞌal che ri Abraham xa rumal ri utzujum loq che. \p \v 19 ¿Jas kꞌu xutayij ri taqanik? Xyaꞌtajik rech jeriꞌ kaqꞌalajinik chi man utz ta ri tajin kabꞌanik, kꞌa xpe na ri rijaꞌl ri Abraham ri tzujtal loq chi kape na. Are ri angelibꞌ xeyoꞌwik ri taqanik puꞌqꞌabꞌ jun chꞌawenel. \v 20 Xaq jeriꞌ man kꞌo ta kutayij jun chꞌawenel we xa jun kabꞌan rech, ri Dios kꞌut xa jun. \s Jas xutayij ri taqanik \p \v 21 We jeriꞌ ubꞌanik we jastaq riꞌ, ¿la ukꞌulel kꞌu ri taqanik ri utzujum loq ri Dios? Man je ta riꞌ. We ta kakwin ri taqanik, ri xyaꞌtajik, chuyaꞌik kꞌaslemal ri maj ukꞌisik, are ta bꞌa ri taqanik riꞌ kayoꞌw sukꞌal. \v 22 Are kꞌu ri Tzꞌibꞌatalik kubꞌij chi konojel ri winaq aꞌjuwachulew e kꞌo chuxeꞌ ri mak, jeriꞌ rech rumal ri kojobꞌal pa Jesucristo, kayaꞌtaj na chike ri tzujtal loq. \p \v 23 Are majaꞌ kape we kojobꞌal riꞌ, uj jatꞌital chuxeꞌ ri taqanik, ujtzꞌapitalik qayeꞌm ri kojobꞌal ri kakꞌut na chiqawach. \v 24 Xaq jeriꞌ ri taqanik xpe chukꞌamik qabꞌe rech xujpe rukꞌ ri Cristo, jeriꞌ kabꞌantaj sukꞌ chaqe rumal ri kojobꞌal. \v 25 Kamik kꞌut chi kꞌo chi ri kojobꞌal, man xa ta chi kakꞌam qabꞌe. \p \v 26 Iwonojel ix ralkꞌwaꞌl ri Dios xa rumal ri ikojobꞌal pa Cristo Jesús. \v 27 Jeriꞌ rumal konojel ri xbꞌantaj kiqasanaꞌ pa Cristo, are xkatzꞌyaqibꞌej ri Cristo. \v 28 Man kꞌo ta chi aj Israel xuqujeꞌ man aj Israel taj, man kꞌo ta chi achi xuqujeꞌ ixoq, man kꞌo ta chi ajchak xuqujeꞌ man ajchak taj, xane iwonojel ix, xa ix jun pa Cristo Jesús. \v 29 Kamik kꞌut chi ix rech chi ri Cristo, qas ix rijaꞌl ri Abraham, xuqujeꞌ ix echaꞌnel rech ri utzujum loq ri Dios. \c 4 \p \v 1 Kinbꞌij xuqujeꞌ, ri echaꞌnel are kꞌa nitzꞌ na, xaq e junam rukꞌ ri patanijel ri kꞌo pa ri ja, pune ri akꞌal are ajchoqꞌe ronojel ri jastaq. \v 2 Xane chajital kumal ri iꞌlol taq rech kꞌa jampaꞌ katzꞌaqat na ri junabꞌ ri karaj ri utat. \v 3 Je xuqujeꞌ uj, are majaꞌ qetaꞌm uwach ri Cristo, uj kꞌo chuxeꞌ ri jatꞌibꞌal rech ri uwachulew. \v 4 Are xtzꞌaqat ri qꞌotaj, ri Dios xutaq loq ri Ukꞌojol, ri xkꞌiyik che jun ixoq xuqujeꞌ chuxeꞌ ri taqanik. \v 5 Rech jeriꞌ kekꞌam apanoq ri e kꞌo chuxeꞌ ri taqanik, rech kuꞌx alkꞌwaꞌlaxelabꞌ. \p \v 6 Rumal kꞌu che ri ixralkꞌwaꞌl chi ri Dios, ri Dios xutaq loq ri Uxlabꞌixel rech ri Ukꞌojol pa taq iwanimaꞌ rech jeriꞌ kixkwinik kibꞌij: ¡Tat! \v 7 Xaq jeriꞌ man at patanijel ta chik, xane at ralkꞌwaꞌl chi ri Dios, jeriꞌ rumal ri Dios xubꞌano echaꞌnel chawe. \s Ri Pablo kubꞌisoj kiwach ri aꞌj Galacia \p \v 8 Ojer are majaꞌ iwetaꞌm uwach ri Dios, are kipatanij ri man e dios taj. \v 9 Kamik kꞌut chi iwetaꞌm chi uwach ri Dios, o pa juleꞌ taq tzij chik ri Dios xretaꞌmaj iwach, ¿jas kꞌu che kiwaj kixtzalij kanoq chuxeꞌ ri chuqꞌabꞌ ri karaj kubꞌan rech piꞌwiꞌ? \v 10 Ri ix xaq jeꞌ nim tajin kiwil ri qꞌij, ri ikꞌ xuqujeꞌ ri junabꞌ rech taq ri nimaqꞌij. \v 11 Kinxiꞌj wibꞌ are kinchomaj iwij, rukꞌ jubꞌiqꞌ man kꞌo ta xutayij ri xinchakuj iwukꞌ. \p \v 12 Wachalal kixinbꞌochiꞌj rech qas je kixuxik jetaq ri in, jeriꞌ rumal in xuqujeꞌ je xinuxik jetaq ri ix. Kinbꞌij we riꞌ, man xa ta rumal ibꞌanom kꞌax chwe. \v 13 Jeriꞌ rumal iwetaꞌm chi rumal rech jun yabꞌil pa ri nutyoꞌjal, xintzijoj ri utz laj tzij chiꞌwe. \v 14 Pune kꞌax xiriq wukꞌ rumal ri yabꞌilal ri kꞌo chwe, man xiniwetzelaj taj, xane je xibꞌan chinukꞌamawaꞌxik jetaq jun ángel rech ri Dios, jetaq ta ne ri Cristo Jesús. \v 15 Je kꞌu riꞌ ¿jas kꞌu xkꞌulmatajik rukꞌ ri kiꞌkotemal ri xinaꞌo? Qas tzij wi, xinwilo chi we ta xixkwinik, xiwesaj ta riꞌ ri ibꞌoqꞌoch rech xiya chwe. \v 16 ¿La xa kꞌu xibꞌan ikꞌulel chwe rumal xinbꞌij ri qas tzij chiꞌwe? \p \v 17 Ri e winaq ri kakibꞌij chi kel kikꞌuꞌx chiꞌwe, man tzij taq chi qas are kakaj ri utzilal chiꞌwe. Are kakaj kixkiqꞌat chaqe rech kixeꞌ kukꞌ. \v 18 Utz riꞌ we amaqꞌel kel ukꞌuꞌx jun che jun chik, man xwi ta are in kꞌo iwukꞌ. \v 19 Alaj taq walkꞌwaꞌl, kinnaꞌ chi junmul qꞌoxom iwumal iwe jetaq ri jun nan ri kakꞌojiꞌ ral, kꞌa jampaꞌ katzꞌaqat na ri Cristo pa iwanimaꞌ. \v 20 Are kawaj we ta in kꞌo apanoq iwukꞌ rech qas ko kixinchꞌabꞌej, jeriꞌ rumal qas kinmayijanik rumal ri kixnoꞌjinik. \s Ri Agar rachiꞌl ri Sara \p \v 21 Chibꞌijmpe ix chwe, ri kiwaj kixkꞌojiꞌk chuxeꞌ ri taqanik: ¿La man kꞌu itatabꞌem ri kubꞌij ri taqanik? \v 22 Ri Tzꞌibꞌatalik kubꞌij chi ri Abraham xekꞌojiꞌ e kebꞌ ukꞌojol, jun rukꞌ ri patanijel xuqujeꞌ jun rukꞌ ri qas rixoqil. \v 23 Ri ral ri patanijel xalaxik xaq pa ri tyoꞌjal, are kꞌu ri ral ri qas ixoqilom, xalaxik rumal jeriꞌ bꞌiꞌtal loq.\x + \xo 4:23 \xo*\xt Génesis 17:15-17.\xt*\x* \v 24 We xtzijox loq riꞌ, jun kꞌutbꞌal, jeriꞌ rumal we kebꞌ ixoqibꞌ riꞌ are ri kebꞌ chꞌekom tzij: jun kape je laꞌ puꞌwiꞌ ri juyubꞌ \w Sinaí\w*, e kꞌo ral rech kuꞌx patanijelabꞌ, ri ubꞌiꞌ ri ixoq riꞌ are Agar. \v 25 Jeriꞌ rumal ri Agar are karetwachij ri juyubꞌ ri kꞌo pa Arabia, are ri Jerusalén rech kamik. Jeriꞌ rumal areꞌ xuqujeꞌ ri e ral e kꞌo chuxeꞌ ri taqanik. \v 26 Are kꞌu ri Sara are karetwachij ri kꞌakꞌ chꞌekom tzij, ri karetwachij ri Jerusalén ri kꞌo chikaj, are wa ri qatinimit uj ri man uj jatꞌital ta chik. \v 27 Jeriꞌ rumal ri Tzꞌibꞌatalik kubꞌij: \m \qt Chatkiꞌkotoq at ixoq ri man e kꞌolinaq taj awal pa ri uwachulew, \qt* \m \qt at ri man xanaꞌ ta wi ri qꞌoxom jetaq ri kunaꞌ jun ixoq are kakꞌojiꞌ jun ral; \qt* \m \qt Jeriꞌ rumal sibꞌalaj e kꞌi na ri awal kekꞌojiꞌ cho ri e ral ri kꞌulanik ixoq.\qt*\x + \xo 4:27 \xo*\xt Isaías 54:1.\xt*\x* \p \v 28 Xaq jeriꞌ Qachalal, uj uj ralkꞌwaꞌl ri tzujtal loq, jetaq ri Isaac.\x + \xo 4:28 \xo*\xt Génesis 17:15-17.\xt*\x* \v 29 Are kꞌu ri alkꞌwaꞌlaxel ri xkꞌiy pa ri tyoꞌjal, kubꞌan kꞌax che ri xkꞌiy pa ri Uxlabꞌal, xaq jeꞌ kakꞌulmataj we riꞌ kamik. \v 30 ¿Jas kꞌu kubꞌij ri Tzꞌibꞌatalik? \qt Chawesaj bꞌik ri patanijel rachiꞌl ri ral, jeriꞌ rumal man junam ta ri kechabꞌal, ri ral ri patanijel rukꞌ ri ral ri qas ixoqilom.\qt*\x + \xo 4:30 \xo*\xt Génesis 21:10.\xt*\x* \v 31 Xaq jeriꞌ Qachalal, man uj ral ta ri ixoq patanijel xane uj ral ri qas ixoqilom. \c 5 \s Kiritajik pa Cristo \p \v 1 Ri Cristo xujukiro rech jeriꞌ kujkꞌojiꞌk pa ri kiritajik. Xaq jeriꞌ ko chixkꞌoloq rech makinim ta chi iwibꞌ chuxeꞌ ri jatꞌibꞌal rech ri taqanik. \p \v 2 Ri in, in Pablo kinbꞌij chiꞌwe chi man kꞌo ta kutayij che ri Cristo, we kisakꞌij iwibꞌ. \v 3 Junmul chik kinbꞌij chi ri karaj kusakꞌij ribꞌ choqꞌaqꞌ wi kubꞌano ronojel ri kubꞌij ri taqanik. \v 4 Ri ix ri kiwaj kabꞌantaj sukꞌ chiꞌwe rumal ri taqanik, man jeqel ta ikꞌuꞌx riꞌ chirij ri Cristo man xikꞌamawaꞌj ta riꞌ ri utoqꞌobꞌ. \v 5 Are kꞌu ri uj qayeꞌm pa ri Uxlabꞌixel chi kabꞌantaj sukꞌ chaqe, rumal ri kojobꞌal. \v 6 Jeriꞌ rumal pa Cristo Jesús man kꞌo ta kutayij we jun sakꞌitalik o man sakꞌital taj, are kꞌo kutayij ri kojobꞌal ri chakunik xa rumal ri loqꞌanik. \p \v 7 Sibꞌalaj utz ya ibꞌanik nabꞌe. ¿Jachin xixqꞌilowik rech man kinimaj ta chi ri qas tzij? \v 8 Man are taj ri Dios kixqꞌatenik, jeriꞌ rumal are ri Dios xixsikꞌin apanoq pa ri kiritajik. \v 9 Iwetaꞌm chi jubꞌiqꞌ chꞌam kuchꞌamirisaj ronojel ri qꞌor. \v 10 Ri in kꞌut qas jeqel na kꞌuꞌx chirij ri Ajawxel, wetaꞌm chi ix kijunamaj ri ichomabꞌal wukꞌ, are kꞌu ri xaq kixumenkꞌetij, kaqꞌat na tzij puꞌwiꞌ, xapachin na kꞌu ri kuxik. \p \v 11 Qachalal, we ta are kintzijoj chi konojel rajawaxik kakisakꞌij kibꞌ rech kuꞌx sukꞌ, kꞌa te riꞌ riꞌ ketaniꞌ ri na kꞌulel chinutzukuxik rech kakibꞌan kꞌax chwe xuqujeꞌ ri kꞌax ri xuriq ri Cristo cho ri ripbꞌal man kuyak ta chi riꞌ koyawal. \v 12 Kꞌo ta bꞌanom wi chi riꞌ ri xaq kixkimenkꞌetij man xwi ta kakisakꞌij kibꞌ, xane chi kakesaj bꞌik ronojel ri kityoꞌjal riꞌ. \p \v 13 Jeriꞌ qachalal, pa kiritajem xixsikꞌix wi apanoq ix. Xwi che ri man kikoj ta ri kiritajem chubꞌanik ronojel ri karaj ri ityoꞌjal, xane chipatanij iwibꞌ chiꞌjujunal rukꞌ loqꞌanik. \v 14 Jeriꞌ rumal cher ri taqanik kamulitajik xa pa jun tzij ri kubꞌij: \qt Chaloqꞌaj ri awajil atzꞌaqat jetaq ri kabꞌan chuloqꞌaxik awibꞌ at.\qt*\x + \xo 5:14 \xo*\xt Levítico 19:18.\xt*\x* \v 15 Are kꞌu we xaq jeꞌ kitiꞌ iwibꞌ xuqujeꞌ kitij iwibꞌ, qas chichajij bꞌa iwibꞌ rech man kitukij ta iwibꞌ chiꞌjujunal. \s Ri kꞌaslemal pa ri Uxlabꞌal \p \v 16 Rumal riꞌ kinbꞌij chiꞌwe: Chinimaj ri Uxlabꞌixel rech ri Dios, man are ta kiwilij ri karaj ri ityoꞌjal ix. \v 17 Jeriꞌ rumal ri kurayij ri Uxlabꞌal man junam ta rukꞌ ri kurayij ri tyoꞌjal, we kebꞌ chuqꞌabꞌ riꞌ kakiqꞌatela taq kibꞌ rech man kibꞌan ix ri kiwaj. \v 18 We kꞌu are ri Uxlabꞌal kakꞌamow ibꞌe, man ix kꞌo ta chi riꞌ chuxeꞌ ri taqanik. \p \v 19 Sibꞌalaj etaꞌmatal uwach ri uchak ri tyoꞌjal: Are ri kꞌulanem kukꞌ taq kakabꞌ ixoqibꞌ xuqujeꞌ kakabꞌ achyabꞌ, mak kukꞌ taq achyabꞌ xuqujeꞌ ixoqibꞌ, chꞌulujil, rayin makaj pa taq animaꞌaj. \v 20 Qꞌijilaꞌn jastaq ri man are ta e dios, qꞌijinik, kꞌax pa taq kanimaꞌ chikij nikꞌaj chik, tzukun chꞌoꞌj, oyawal, paꞌin taj ibꞌ, oyawal rumal cher ronojel ri kakꞌulmatajik, \v 21 kꞌax naꞌoj chike nikꞌaj chik, qꞌabꞌarik, nimaqꞌij jawjeꞌ kabꞌan wi etzelal xuqujeꞌ nikꞌaj taq jastaq chik. Qas kinbꞌij kꞌu chiꞌwe chanim, jetaq ri nubꞌim loq chiꞌwe, ri winaq ri kakibꞌan we jastaq riꞌ man koꞌk ta pa ri ajawarem rech ri Dios. \p \v 22 Are kꞌu ri uwachinik ri Uxlabꞌixel are ri loqꞌanik, kiꞌkotemal, jaꞌmaril, ayeꞌnik, utz laj noꞌjibꞌal, kojobꞌal, \v 23 mochꞌochꞌem ibꞌ, xuqujeꞌ man kaqaya ta bꞌe che ri etzelal areꞌ kabꞌan rech pa qawiꞌ. Man kꞌo ta qꞌatoj tzij puꞌwiꞌ waꞌ we jastaq riꞌ. \v 24 Are kꞌu ri e rech chi ri Cristo, xriptaj kanoq ri kityoꞌjal rukꞌ ri kirayinik. \v 25 We are ri Uxlabꞌal yoꞌwinaq qakꞌaslemal, qaya bꞌe che rech kukꞌam qabꞌe. \p \v 26 Maqanaꞌ nimal, xuqujeꞌ maqayak koyawal nikꞌaj chik rech jeriꞌ man kaqabꞌan ta kꞌax chibꞌil taq qibꞌ. \c 6 \s Chitoꞌ iwibꞌ chi ijujunal \p \v 1 Qachalal, we kꞌo ne jun kariqitaj pa mak, ri ix ri kꞌamtal ibꞌe rumal ri Uxlabꞌixel, chitoꞌ apanoq rukꞌ mochꞌochꞌem rech jeriꞌ kasukꞌiꞌk. Chichajij xuqujeꞌ iwibꞌ, rech man kixtaqchiꞌtaj ta xuqujeꞌ ix pa mak. \v 2 Chitoꞌla taq iwibꞌ are kixikꞌow pa kꞌax taq jastaq. Are riꞌ ri qas unimaxik ri utaqanik ri Cristo. \p \v 3 We kꞌo jun kunaꞌo chi nim uqꞌij chikiwach nikꞌaj chik, man nim ta kꞌut uqꞌij, xaq tajin kusubꞌ ribꞌ riꞌ. \v 4 Qas chunaꞌ na jun ri kanoꞌjinik; we kꞌo jun jastaq ri karaj kunaꞌ nimal rukꞌ, mujunamaj ribꞌ rukꞌ jun chik. \v 5 Chiꞌjujunal chibꞌana ri taqal chiꞌwe kibꞌano. \p \v 6 Ri winaq ri tajin kakꞌut utzij Dios choch, chuya rech ri rajtij ri utz taq jastaq ri kꞌo rukꞌ. \p \v 7 ¡Misubꞌ iwibꞌ! Man kꞌo ta jun kakwinik kusubꞌ ri Dios. Ri kutik jun are kukꞌamawaꞌj na. \v 8 We are karilij jun ubꞌanik ri karaj ri utyoꞌjal, kukꞌamawaꞌj na kamikal, are kꞌu ri are karilij ubꞌanik ri kubꞌan ri karaj ri Uxlabꞌixel, kukꞌamawaꞌj na che ri Uxlabꞌixel jun alik kꞌaslemal. \v 9 Mujqꞌitaj bꞌa chubꞌanik ri utzilal rech jeriꞌ kaqakꞌamawaꞌj na ri utojbꞌalil we man kujqꞌiꞌtajik. \v 10 Xaq jeriꞌ, we kujkwinik, qabꞌana ri utzilal kukꞌ konojel, nabꞌe na kukꞌ ri e qachalal pa ri qakojobꞌal. \s Kꞌisbꞌal taq noꞌj xuqujeꞌ rutzil wach \p \v 11 Qas chiwilampeꞌ, qas in kintzꞌibꞌan bꞌik we tzij riꞌ chiꞌwe rukꞌ nimaq taq tzꞌibꞌ. \v 12 Konojel ri kakaj kixkitaqchiꞌj chusakꞌixik iwibꞌ, jewaꞌ kakibꞌano rech man kakiriq ta kꞌax chutzijoxik chi xaq xwi rukꞌ ri ukamikal ri Cristo kꞌo kolotajem. \v 13 Ri jewaꞌ kakibꞌij chiꞌwe, man ne kakinimaj ta ri taqanik rech ri Moisés, pune kikojom ri retal ri ojer chꞌekom tzij chibꞌil kibꞌ, kakaj kꞌut jeꞌ kibꞌan ix, rech kinaꞌ nimal pa ri ityoꞌjal rumal tajin kinimaj ri taqanik. \v 14 Najtin bꞌa chwe ri nimal, xwi chinnaꞌ nimal pa ri ukamikal ri Cristo cho ri ripbꞌal. Tyox che ri ukamikal, man kꞌo ta chi kutayij ri kuchomaj ri uwachulew chwij in, je ta ne in kaminaq chik pa we uwachulew riꞌ. \v 15 Man kꞌo ta kutayij we ukojom jun ri retal ri chꞌekom tzij pa ri utyoꞌjal o man ukojom taj. Are kꞌo kutayij we kꞌakꞌ winaq chi jun. \v 16 Kikꞌamawaꞌj jaꞌmaril che ri Dios konojel ri kakinimaj we noꞌjibꞌal xuqujeꞌ ri utinimit ri Dios. Israel are waꞌ ri qas utinimit ri Dios. \p \v 17 Man kꞌo ta chi bꞌa jun kukꞌam loq kꞌax pa ri nutyoꞌjal, jeriꞌ rumal pa ri nutyoꞌjal kꞌo ri usokotajik ri Cristo. \p \v 18 Qachalal, are bꞌa ri utoqꞌobꞌ ri Ajawxel Jesucristo kanaj kanoq pa ri iwanimaꞌ. Jeriꞌ.