\id ACT - Gapapaiwa NT [pwg] -Papua New Guinea 2009 (DBL 2014) 
\h Aposol 
\toc1 Aposol I Bera 
\toc2 Aposol 
\toc3 Apos 
\mt1 Aposol  
\mt2 I Bera  
\mt3 (Acts)  
\imt1 Vonaviakova  
\ip Yesu kana kivikivina Luk na buka sago igirumi tuna kana vava \bk Yesu Varana Biibiina\bk*. Muriyai ina giruma ikwapanatini da \bk Aposol I Bera\bk* igirumi.  
\ip Ma weni bukana kamonai iakovita da ikikava Kanuma Vovokaravina, Yesu kana kivikivina ivi nowesi da Keriso varana biibiina dobu nununai idimei, Jerusalem kwanatuna kamonai, Judiya da Sameriya dobusi kamosiyai, ma muriyai dobu ku kudubina.  
\ip Karenai na Jiu damsi kava Keriso ivi tumaghanei da ivi Keresiyana. Ma muriyai na varana biibiina ikiibau da kupuna damsi kurisi. Ma karako na dobu ku kudubina wawaya Keriso itumaghanei.  
\ip Weni bukana kamonai Luk ivi debei kurita da Jiu damsi i bera ma i vonaviyoyovana giruma katamana kamonai ivi beyebeyesi da ikikava God itakovi. Ma aviyavisina Jiu damsi kamosiyai ivi karei na Yesu Keriso ipisi da ivi kovini da wawaya dobu nununai God yavata ini nuwasago. Luk weni bukana kamonai igiruma da aposol Yesu Keriso varana biibiina idimadimei da ekalesiya dobu nununai itupuwa ma Kerisiyana i koroto irakarakata.  
\ip Ma Luk igiruma da Yesu kana kivikivini weni nakanani ikiibau da Varana Biibiina ivorerei.  
\io1 1. Yesu rabobowai ivomiiri ma ighae ku kunuma ma murinai kana kivikivina i biga ivi karei da Jerusalem kamonai wawaya ivi Keresiyana.  
\io1 2. Kana kivikivina Jerusalem ikiibutawei da Judiya ma Sameriya dobusi kamosiyai i biga iberai.  
\io1 3. Muriyai Judiya ma Sameriya ikiibutawei da Meditereniyan Yegai ine yavui da dobu bogii ma bogiiyai idima inenae da ku Rome inekiibau.  
\ip Nota ghamanakina \bk Aposol I Bera\bk* bukana kamonai na Kanuma Vovokaravina ina rewapana. Tuna ioru da vitumaghana damsi Jerusalem kamonai itowatepanisi. Tuna berana na Pentikos maranai itupuwa ma nani murinai Kanuma Vovokaravina mara nonowa ekalesiya ma i babada yavata ivivi nowesi ma rewapana ivereveresi da bera peyarina weni bukana kamonai igirumi na itupuwa. Keresiyana damsi mara katamaninai idima na weni bukana kamonai igirumi da takovi ikikava ivi sisiya. Ma takitai da vitumaghana damsi i yawasa kamonai na God vonana ivi rewapana kirakai. Ma nani rewapanina tepanai na ekalesiya ivi nuwasago.  
\ip Luk ina nota weni nakanani irereghi.  
\io1 Sapta 1:1-26 Yesu kana kivikivina ivovunagha da Keresiyana bigana iti karei.  
\io2 a. Sapta 1:1-14 Yesu ina sisiya turina ma ina vonakiiyapa bagibagisi kana kivikivina kurisi.  
\io2 b. Sapta 1:15-26 Judas epayanina ivinei.  
\io1 Sapta 2:1 da ku 8:3 Yesu kana kivikivina i biga ma i dima Jerusalem kamonai.  
\io1 Sapta 8:4 da ku 12:25 Yesu kana kivikivina i biga ma i dima Judiya ma Sameriya dobusiyai.  
\io1 Sapta 13:1 da ku 28:31 Pol ina yawasa.  
\io2 a. Sapta 13:1 da ku 14:28 Pol ina biga ivi karei ma ikikava ibaba.  
\io2 b. Sapta 15:1-35 Aposol i dughu ghamana Jerusalem kamonai.  
\io2 c. Sapta 15:36 da ku 18:22 Pol ina baba viruwina.  
\io2 d. Sapta 18:23 da ku 21:16 Pol ina baba viarobina.  
\io2 e. Sapta 21:17 da ku 28:31 Pol na gabura kamonai, Jerusalem, Sisariya ma Rome kamosiyai.  
\c 1  
\p
\v 1 Kiiwa kiiwa, Teyopilas.\x * \xo 1:1 \xt Luk 1:1-4\x*  
\p Rorova buka sago agirumi na kamonai Yesu ina vibeyebeyena ma ina biga ikikava iberai, karena da ku damona na kudubina aterei.  
\v 2 Muriyai da ku kunuma ita ghae na iyavo kava ivinesi da ina aposol na Kanuma Vovokaravina ina rewapanai ivonaveresi da aviyavisina ita berai.  
\v 3 Yesu irabobo murinai na mara 40 kamonai irurumatara ina aposol kurisi ma ivivi debe meyei da vonavaghata da tuna yawayawana. Ma kurisi God ina vikiivavona ivivi sisiyei.  
\v 4 Mara sago yavata ikamkam ma sisiya bagibagina ivonesi bo, “Jerusalem ke kona kiibutawei, kovi koyakoyagha mara gisina. Namada avonemi da aku Mamai vonakiiyapa bagibagina iterei da kami puyo ina vonatawei.\x * \xo 1:4 \xt Luk 24:49\x*  
\v 5 Jon okowai wawaya ibabataitosi ma ke mara gurina ma tami na Kanuma Vovokaravina ina rewapanai kona babataito.”\x * \xo 1:5 \xt Mat 3:11; Mak 1:8; Luk 3:16; Jon 1:33\x*   
\s1 Yesu ighae ku kunuma.  
\r (Mak 16:19-20; Luk 24:50-53)  
\p
\v 6 Mara sago Yesu ina aposol iriyesi ma kurina ivi tarakiiyana bo, “Bada, weni maranai Israel i vikiivavona kuni vovirei, bo?”\f + \fr 1:6 \ft Yesu kana kivikivina na dobu vikiivavona ivi sisiyei. Inotai da Yesu Rome damsi ita kwavinsi ma tuna iti kiivavo ma Israel damsi iti badesi.\f*   
\p
\v 7 Ma Yesu ivonapotesi bo, “Aku Mamai tuna kava ibada da nani marana itereterei ma ke tami ami biga da akovina kota viiya.  
\v 8 Ma Kanuma Vovokaravina ina towatepanimi na rewapana ina veremi da aku bera kudubina matamiyai kokitakitai na koni mamatarei Jerusalem ma Judiya da Sameriya kamosiyai ma bade dobu ku kudubina.”\x * \xo 1:8 \xt Mat 28:19; Mak 16:15; Luk 24:47-48\x*  
\v 9 Ivi sisiya ikovi ma matasiyai God iviitawei igheghae da kwavu ikiigavugavui.\x * \xo 1:9 \xt Mak 16:19; Luk 24:50-51\x*   
\p
\v 10 Yesu ighae ma aposol ivi kiitata na kadenima tomotomowa ruwa kii gara poipoisi na ririsiyai vaghata irumatara.  
\v 11 Ma ivonesi bo, “Gariri dami, avi kubiine kunuma kotatatai? Yesu ikikava gwabimiyai iviitawei egheghae na bade nakanani ina vovira.”   
\s1 Matiyas ivinei da Judas epayanina.  
\r (Mat 27:3-10)  
\p
\v 12 Weni berasi Oliv koyana tepanai itupuwa ma muriyai na aposol ivovirame ku Jerusalem.\f + \fr 1:12 \ft Ibaba na ke gurina, 800 mita nakanani.\f*  
\v 13 Inekiibau ma irui ku numa ma ivotete ighae ku kiidamo i ku tupayaragha. Tupayaraghina kamonai na Pita, Jon, Jemes da Anduru, Piripo ma Tomas, Batoromiya ma Matiu, Jemes (tuna Arupiyasi natuna), ma bade Saimon (tuna Zelote wawayina)\f + \fr 1:13 \fk Zelote: \ft Zelote damsi ikayokayowei da Israel kamonai Rome i vibadana ita kutawei.\f* ma bade Judas (tuna na Jemes natuna.)\x * \xo 1:13 \xt Mat 10:2-4; Mak 3:16-19; Luk 6:14-16\x*  
\v 14 Ma mara nonowa nipowana kubiine na ivivi sagosi, Yesu titina yoghoyogho ma i maduwa Meri ma wivine viya yavata.   
\p
\v 15 Mara sago na vitumaghana damsi iriyesi da kamosiyai na wawaya ivi 120. Ma Pita ivomiiri da ivi sisiya.  
\v 16 Ivona bo, “Varevaresiku, giruma katamana kamonai ikikava igirumi na itupuwa. Nani kamonai Kanuma Vovokaravina David kurina ivi debei da Judas iti wawana da wawaya iti nowesi da Yesu ita patumi.  
\v 17 Ma Judas na tota kamotiyai da yavata tabiga patapata.”   
\p
\v 18 Judas na Yesu ivi wawanei ma wawaya nani manena iviiya da tano igimari. Nani tanona na kamonai Judas ipeku da manawina ivi kwata da kamokamona irutepoi.\x * \xo 1:18 \xt Mat 27:3-8\x*  
\v 19 Jerusalem makamakiisi kudubisi nani rabobona varana ivi yanei ma Hibru gamosiyai tanona ivi vavei Akeldama, nani vavana iyamna ‘tara isororo.’   
\p
\v 20 Ma Pita ina sisiya ikwapanatini bo, “Psalms kamonai Kiivavo David igiruma bo,  
\q1 ‘Ina numa ekwebu,  
\q2 da ke wawaya ina makai.’  
\m Ma bade igiruma bo,  
\q1 ‘Wawaya sago kana gawara ina viiya.’”\x * \xo 1:20 \xt Psa 69:25, 109:8\x*   
\p
\v 21 “Tuna kubiine wawaya sago kana vinei da Judas kana gawara ina viiya. Tuna wawayina na mara nonowa Yesu yavata tabababa patapata.  
\v 22 Karenai Jon wawaya ibababataitosi maranai da Yesu ina ku ghe marana na tuna wawayina na yavata. Bera peyarina matanai ikitai na kana vinei. Ini vitekai da kani mamatara wawaya kurisi da Yesu rabobowai ivomiiri.”\x * \xo 1:22 \xt Mat 3:16; Mak 1:9, 16:19; Luk 3:21, 24:51\x*   
\p
\v 23 Vaghina ma tomotomowa ruwa ivonagubisi. Sago na Matiyas ma sago na Josepa (tuna ikwatukwatui Basabas, ma kana vava viruwina Jastas).  
\v 24 Ma peyarisi inipowana da tomowa kiimatanina ita vinei. Ivona bo, “Bada, wawaya peyarina nuwanuwasi tam kuakovi. Kevi beyekai da meni tomowina kekayokayowei  
\v 25 da aposol bigana ina berai. Judas kana gawara ina viiya, iyamna ikuyowekai inae ku gawara berona.”  
\v 26 Nipowana murinai na virekwa sago iberai da Matiyas ivinei da aposol ku kamosi irui da ivi 12.   
\c 2  
\s1 Kanuma Vovokaravina ipisi.  
\p
\v 1 Pentikos maranai vitumaghana damsi kudubisi ku numa sago ivi kiidaburana.\x * \xo 2:1 \xt Lev 23:15-21; Deut 16:9-11\x* \f + \fr 2:1 \ft Pasova kamna ikovi na mara 50 murinai na Pentikos kamna.\f*  
\v 2 Ivivi makiiyana ma kadenima kunumai gugura ivi yanei nakanani ma yanunu rewapanina. Nani gugurina ioru da numa kamona inunui.  
\v 3 Ma sawara sago, kitana na nakanani ma keyama yebayebarina ioru ma ivi tamoyarayaragheyana da sago sago duma ku tepasi itowa.  
\v 4 Ma Kanuma Vovokaravina itowatepanisi ma rewapana iveresi da ivi karei da gamo bogii ma bogiiyai ivivi sisiya.   
\p
\v 5 Ma Jerusalem kamonai na Jiu damsi i dobu bogii ma bogiiyai ma peyarisi na God ivovokaravei.  
\v 6 Ma ti na nani gugurina ivi yanei na koroto ghamana iriyei. Ma ivi deyei da Pita turaturana yavata gamo bogii ma bogiiyai ivivi sisiya ma nani kamonai Jiu damsi sago sago duma ti mani gamosi ivivi yanei.  
\v 7 Inota kavakavai da ivona bo, “Ede! Weni wawayisi gamo bogii ma bogiiyai isisiya, kudubisi na Gariri damsi.  
\v 8 Ikikava da tota dam bogii ma bogiiyai ma gamotiyai isisiya?  
\v 9 Ita dobu na Patiya, Midiya, Elam, Mesopotemiya, Judiya, Kapadosiya, Pontas ma Eisiya,  
\v 10 Pirigiya, Pampiriya, Egypt ma Libiya, tuna na Sairini dobuna ririnai. Ma bade tota viya na Rome damta,  
\v 11 kamotiyai viya na Jiu vaghata, ma bade viya na kupuna damta ita vitumaghana tavirai da tavi Jiu. Ma bade viya na Kriti ma Arebiya damta. Peyarita tiyanesi da tota mani gamotiyai God ina bera ghamaghamasi isisiyei.”  
\v 12 Jiu damsi ivi deyei ma inota kavakavai da ivona bo, “Weni tuna na bera avai?”   
\p
\v 13 Ma viya nani korotona kamonai vitumaghana damsi ivivi namesi, ivona bo, “Nani wawayisi na iuma neghanegha makai.”   
\s1 Pita irumamara.  
\p
\v 14 Pita ma aposol turaturana ivi 11 ivomiiri ma Pita koroto kurisi irumamara. Ivonesi bo, “Aku wawaya, Jiu dami ma Jerusalem makamakiimi. Weni berana iyamna ani debei kurimi. Kovi yana boga!  
\v 15 Ke kona notai da weni damsi ituma neghenegheyana. Madegha karakava ina ghe paka, ma peyarita takovi da okowa rewapanisi na ke boiboiyai katumai.\f + \fr 2:15 \ft Weni berasi na 9 o’clock boiboiyai itupuwa.\f*  
\v 16 Kegha, mara katamaninai peroveta Joel ivona da weni matakirina ghamana ita tupuwa.  
\v 17 Igiruma da God ivona bo,  
\q1 ‘Mara ina riyariyatawei na Kanumiku ana vonatawei inoru wawaya kudubisi kurisi.  
\q2 Natunatumi tomotomowa ma wivine ini peroveta da sisiya gwabikuwai ina viiya ma ini debei.  
\q2 Ana berai da ami yaraga bera mekeyusi ina kita,  
\q2 ma ami dobodoboro ini matu.   
\q2
\v 18 E! Nani marasiyai Kanumiku ana vonatawei inoru  
\q2 aku bigabiga tomotomowisi ma wivinesi kurisi  
\q2 da aku bera gavugavusi ini debei.   
\q2
\v 19 Bera ghamaghamasi kunumai ani beyebeyemi da koni deyei.  
\q2 Ma matakira dobuwai ana terei.  
\q2 Tara, keyama karakaratina ma bau ghamana kona kitai.   
\q2
\v 20 Madegha ini nubakutuvi  
\q2 ma nawaravi kana kita ina virei da taratarana.  
\q2 Weni berasi ina tupuwa ma murinai na Bada ina mara ghamanakina ma notakavakavana ina nekiibau.   
\q2
\v 21 Ma meni wawayisi Bada kurina ini kwatu na ini yawasisi.’”\x * \xo 2:21 \xt Joel 2:28-32\x*   
\p
\v 22 Ma Pita ina sisiya ikwapanatini bo, “Israel dami, aku sisiya kovi yanei! Yesu, tuna na Nasaret tomowa, bera ghamaghamasi ma matakira notakavakavasi gwabimiyai iberai da matamiyai kokitai. Tuna kubiine namada koakovi da tuna God ivonatawei kurimi.  
\v 23 Ma God ina nota kudubina namada ivorereghi ikovi da aviyavisina ita tupuwa Yesu kurina. Ma muriyai tami Yesu koviini da wawaya kawakiikiisi kurisi ma ivi vitemi da ku korosi kotuparatui da kovi raboboi.\x * \xo 2:23 \xt Mat 27:35; Mak 15:24; Luk 23:33; Jon 19:18\x*  
\v 24 Ma kegha da rabobo ke kovokovoghina da Yesu ita vokikini, iyamna God rabobowai ivi yawasi da ina inivisi na kudubina itatawei.\x * \xo 2:24 \xt Mat 28:5-6; Mak 16:6; Luk 24:5\x*  
\v 25 Kiivavo David, Yesu ivi sisiyei, ivona bo,  
\q1 ‘Akovi da Bada na gwabikuwai,  
\q2 Tuna katagheyakuwai kubiine na ke ana yabumana.   
\q2
\v 26 Tuna kubiine nuwanuwaku ibiibii kirakai  
\q2 ma kawakuwai avovokavakavara.  
\q2 Namanaki tupuwiku imitamita,  
\q2 nuwanuwaku nubanai Bada aitumaghanei,   
\q2
\v 27 iyamna kanumiku ke kuna kuyowei da karawaga kamonai ina kena,  
\q2 ma am bigabiga vovokaravina tupuwina ke kuna voterei da ina bowa.   
\q2
\v 28 Tam yawasa makamakii nonowina kana keta kuvi beyeku.  
\q2 Tam gwabikuwai, tuna kubiine ani nuwabiibii kirakai.’”\x * \xo 2:28 \xt Psa 16:8-11\x*   
\p
\v 29 Ma bade Pita ivonesi bo, “Varevaresiku, vonavaghata avonavonemi. Ita kaekiki David ke tuna mani iti sisiya meyei. Irabobo ma idogoi, kana karawaga na patana da gwabitiyai emakamakai.  
\v 30 David na peroveta, ma iakovi da God tuna mani avanai vonakiiyapa bagibagina iterei da tupurereghina sago kana gawara ina viiya da ini kiivavo.\x * \xo 2:30 \xt Psa 132:11; 2Sam 7:12-13\x*  
\v 31 Bera karakava ita tupuwa na David iakovi, tuna kubiine namada ivi sisiyei da Keriso\f + \fr 2:31 \fk Keriso: \ft Grik damsi gamosi evonavona bo ‘Keriso’ ma Hibru damsi gamosi evonavona bo ‘Mesaya.’ Ivi ruwa iyamna ‘God ina Vivinevine Wawayina.’\f* rabobowai ita vomiiri. Ivona bo,  
\q1 ‘God ina Vivinevine Wawayina ke ina kuyowei da karawaga kamonai ina kena,  
\q2 ma tupuwina ke ina voterei da ina bowa.’”   
\p
\v 32 “Ma peyarikai Yesu kakitai ma kakovi da vonavaghata da God rabobowai ivi yawasi  
\v 33 ma iterepai da katagheyanai emakamakai. Ma ina Mamai God vonakiiyapa bagibagina iterei Yesu kurina da Kanuma Vovokaravina ita verei. Ma karako Yesu nani Kanumina ivonatawei ioru kurikai da iyamna na kokitakitai ma koiyanei.  
\v 34 Kiivavo David na ke kunumai ita makamakai maranai ivona bo,  
\q1 ‘Bada God aku Bada ivonei bo, \f + \fr 2:34 \ft Bada viruwina na Keriso.\f*  
\q2 Katagheyakuwai kemakai,   
\q2
\v 35 ma kam ghavighaviya kudubina ku kae gaburim ana teresi.’”\x * \xo 2:35 \xt Psa 110:1\x*   
\p
\v 36 “Tuna kubiine wawaya kudubimi Israel kamonai, kovi yana. Yesu ku korosi kotuparatui na God iberai da tuna Bada ma ina Vivinevine Wawayina.”   
\p
\v 37 Nani korotona ghamana weni sisiyina ivi yanei na nuwanuwasi itonai da Pita ma aposol kurisi ivona bo, “Varevaresikai, aviyavisina kana berai?”   
\p
\v 38 Ma Pita ivonapotesi bo, “Peyarimi, ami bera beroberosi kovi nuwapoyei ma komiirikupukuputei. Ma Yesu Keriso avanai kona babataito da God ami berabero ina notatawei ma Kanuma Vovokaravina ina veremi.  
\v 39 Weni vonakiiyapina bagibagina na iyavo kava ita Bada God ekwatukwatumi na peyarimi kubiimi, tami ma natunatumi kubiimi ma bade dobu rabaraba damsi kubiisi.”   
\p
\v 40 Ma Pita sisiya rewapanisi itereterei ma ivivi nowi kirakai da ivonavona bo, “Kokitaruvimi! Weni kimtina kawakiikiisi kokiibutawesi, ti na isiwana da kovogha berona ina panani.”  
\v 41 Vaghina ma, iyavo kava Pita ina sisiya ivivi tumaghanei na ibabataito. Nani maranai wawaya 3 tausan vitumaghana damsi ku kamosi irui.  
\v 42 Ma peyarisi nuwanuwasi kudubinai ivi nuwasago, aposol i vibeyebeyena ivivi yanei ma bade iniponipowana ma ikamkam patapata. Ma nani kamonai parawa ivovogimai.   
\s1 Vitumaghana wawayisi ikikava imakamakai.  
\p
\v 43 Aposol na God ina rewapana gwabisiyai da matakira ma bera ghamaghamasi iberaberai da wawaya ikitakitai ma inotanota kavakavai.  
\v 44 Vitumaghana wawayisi kudubisi mara nonowa ivivi kiidaburana ma i sawara ku deba itereterei.\x * \xo 2:44 \xt Apos 4:32-35\x*  
\v 45 Ma viya i sawara bo kii tano ivivi gimara ma manena na turaturasi viya gwabisiyai kegha na ivovorereghisi.  
\v 46 Mara nonowa Taparoro Numana garina kamonai ivivi kiidaburana. Ma bade i numa kamosiyai, nuwabiibiiyai ma nuwanuwasi yagharinai ikamkam patapata ma nani kamonai parawa ivovogimai  
\v 47 ma God ivovokavakavari. Ma i yawasa biibiina kubiine na Jerusalem damsi nuwanuwasi iviiya. Mara nonowa wawaya vusi Bada vitumaghanina ivivi karei da yawasa makamakii nonowina iviiviiya. Ma vitumaghana damsi ku kamosi irurui da i koroto irakarakata.   
\c 3  
\s1 Pita da Jon digadigana ivi yawasi.  
\p
\v 1 Mara sago ravi madeghinai Pita da Jon igheghae ku Taparoro Numana, nipowana kubiine.  
\v 2 Ma tomowa sago ipanani, itupuwa da digadigana. Mara nonowa ina wawaya ikavakavari da ku Taparoro Numana ma garina matuketinai itereterei. Matuketina kana vava na ‘Kitana Biibiina.’ Wawaya irurui na digadigana ivivi nowi kurisi.  
\v 3 Maranai ikita da Pita ma Jon ita rui na ivi nowi kurisi mane kubiine.  
\v 4 Ivi ruwa digadigana ikita bogai ma Pita ivona bo, “Kekitikai.”  
\v 5 Ma itepa, inotanotai da avi sawarina sago ita verei.  
\v 6 Vaghina, Pita ivona bo, “Ke sago mane da ana verem. Ma aviyavisina gwabikuwai na ana verem. Yesu Keriso, Nasaret tomowa, avanai avonavonem. Kevomiiri ma kebaba!”  
\v 7 Ma Pita digadigana imana katagheyana iviiya, ma itinavovimiirini da yaghiyaghinai kaena ma kaetupina ivi rewapana.  
\v 8 Ivi kapoka da ivi kiimiiriyei ma baba ivi karei. Ma Pita da Jon yavata irui Taparoro Numana garina ku kamona. Ma tomowina ibababa ma ivivi kapokapoka ma God ivovokavakavari.  
\v 9 Ma wawaya peyarisi tomowina ikitai da ibababa ma God ivovokavakavari  
\v 10 na ivogiini. Iakovi da tuna digadigana mara nonowa matuketa kana vava ‘Kitana Biibiina’ ririnai imakamakai ma ivivi nowi. Wawaya ivi deyei ma inota kavakavai da aviyavisina itupuwa kurina.   
\s1 Pita ina sisiya Taparoro Numana garina kamonai.  
\p
\v 11 Tomowina iyawasa na Pita da Jon ivi votatana ma yavata irui ku gawara kana vava Soromon Ina Tupatina.\f + \fr 3:11 \ft Soromon Ina Tupatina na gawara sago Taparoro Numana garina kamonai. Tuna gawara gurina gari barabaranai ma kana kowora ipeyari.\f* Ma kamonai wawaya ivi veraveruwana ipisi kurisi da tomowina ikitai ma ivi deye kirakiiyei.  
\v 12 Pita ikitisi ma ivonesi bo, “Israel dami, avi kubiine kokitakita bogiikai? Avi kubiine koideyekai da nakanani ma tokai mani akii rewapanai weni tomowina kata berai da ita baba. God ku matana tokai na ke wawaya kiimatanikai da weni berana kata berai.  
\v 13 God, tuna Abraham, Aisiki ma Jeikap i God ma bade ita kaekiki mau peyarisi i God. Ina bigabiga Yesu kana kadara iti debei kubiine na weni berana iberai. Vaghina wawayina Yesu na tami koviini da wawaya ku imasi koterei da ita kiivunui. Pailat ina kayowana da ita votawei na ke koti vaghinei, tomowina kobarei.\x * \xo 3:13 \xt Exod 3:15\x*  
\v 14 Tami nani wawayina vovokaravina ma kiimatanina kobarei ma ami kayowana da kiivunuwa wawayina gabura kamonai ita votawei.\x * \xo 3:14 \xt Mat 27:15-23; Mak 15:6-14; Luk 23:13-23; Jon 19:12-15\x*  
\v 15 Yawasa Badana kokiivunui. Ma God iberai da rabobowai ivomiiri, matakiiyai kakitai da vonavaghata.”   
\p
\v 16 “Weni tomowina koakovi da digadigana ma kokitakitai da kaena wekarakava ibagibagi. Yesu ina rewapana kavi tumaghanei, tuna kubiine iyawasa. Akii nota kudubinai Yesu kavi tumaghanei ma avanai weni tomowina iyawasa da tami kokitakitai.”   
\p
\v 17 “Ma varevaresiku, akovi da tami ami babada yavata ke kotakovi aviyavisina koberaberai maranai Yesu kokiivunui.  
\v 18 Ma weni beranai na aviyavisina mara katamaninai God peroperoveta kurisi ivi mamatara da ita tupuwa na itupuwa. Ivona da ina Vivinevine Wawayina ita vokwarakwara.  
\v 19 Ma karako na ami berabero kovi nuwapoyei ma komiirikupukuputei. Komiiritavire God kurina da ami berabero ina kowatawei.  
\v 20 Ma Bada God nuwanuba ina veremi da koni yakam bubuna ma kanumimi ini rewapana. Ma Yesu ina vonatawei kurimi, tuna wawayina na namada ivinetawei da ami Keriso.  
\v 21 Ma tuna kunumai ina makamakai da marana vaghata ina pisi na God ina vonatawei. Ma tuna maranai God bera peyarina ini manimanini. Mara katamaninai vonakiiyapa bagibagina iterei ina peroperoveta vovokaravisi kurisi da berasi ita tupuwa na nakanani ina tupuwa.  
\v 22 Ma bade Moses ivona bo, ‘Bada God wawaya sago ina vinei da kubiimi ini peroveta, nakanani ma taku. Wawayina kami dam kamonai ina vinei. Ma ina sisiya kudubina kovi yana bubuni ma kovotekatekei.  
\v 23 Iyi tam nani perovetina ke kuni yanei na God ina rakaraka kamonai ina kwavinim ma ina kiipupunatawem.’\x * \xo 3:23 \xt Deut 18:15, 18-19\x*  
\v 24 Aviyavisina peroperoveta ivivi sisiyei na karako etuputupuwa. Mara katamaninai peroveta Samuweru ma murinai peroperoveta kudubisi sisiyina sago iterei.  
\v 25 Ma tami nakanani ma nani peroperovetisi tupurereghisi, iyamna God ina vonakiiyapa bagibagina iterei da aviyavisina ita tupuwa na tami iyamna kona viiya.”  
\p “Ina vivaghina makamakiina ami kaekiki mau yavata iberai na tuna idamana kurimi. Abraham kurina ivona bo, ‘Tupurereghim sago ina bera tepanai na wawaya kudubisi dobuwai ani biibiinisi.’\x * \xo 3:25 \xt Gen 22:18\x*  
\v 26 God na ina bigabiga Yesu ivinei ma kunona tami Jiu dami kurimi ivonatawei da peyarimi sago sago duma ini biibiinimi ma ina tinaviremi da ami bera beroberosi kona voterei.”   
\c 4  
\s1 Pita da Jon, Sanhidran babadisi maghinosiyai ivi sisiya.  
\p
\v 1 Pita da Jon ivivi sisiya wawaya kurisi na taparoro babadisi i babada ma Taparoro Numana kana potapota i bada ma Sadusi damsi ipisi.  
\v 2 Ti damsi nuwanuwasi ipughu iyamna ke i kayowana da aposol iti beyebeyena wawaya kurisi da aviyavisina Yesu iberai na ivi matakira da wawaya rabobowai ina vomiiri.  
\v 3 Pita da Jon ipatumisi ma ravi ipika kubiine ku gabura iteresi da mara ita tom na iti tupaviresi.  
\v 4 Ma kegha da wawaya peyarisi i vibeyebeyena namada ivi yanei na ivi tumaghana da vitumaghana damsi i koroto irakata da tomotomowa ivi 5 tausan.   
\p
\v 5 Mara itom na Jerusalem kamonai wawaya ghamaghamasi ivi kiidaburana dughu kubiine. Kamosiyai na kwanatu babadisi ma taparoro babadisi ma vonaviyoyovana vibeyebeyena wawayisi,  
\v 6 ma bade taparoro badana ghamana Anas ina rakaraka viya yavata, ti na Kayapas, Jon da Ariksanda.  
\v 7 Vaghina ma Pita da Jon irutinisi ipisi ku maghinosi ma ivi tarakiiyanesi bo, “Iyi ina rewapanai bo iyi avanai da digadigana kovi yawasi?”   
\p
\v 8 Ma Kanuma Vovokaravina Pita itowatepani da ivonesi bo, “Magumagura ma kwanatu babadimi,  
\v 9 bera biibiina kaberai digadigana kurina. Ma avi kubiine koiwavukai ma karako koitupavirevirekai da ikikava iyawasa?  
\v 10 Vaghina, kovi yana. Tami ma wawaya kudubina Israel kamonai kotakovi da Nasaret tomowa Yesu Keriso kotuparatui ma God rabobowai ivi yawasi. Tuna ina rewapanai ma avanai weni tomowina digadigana iyawasa da karako maghinomiyai emiimiiri.  
\v 11 Giruma katamana Yesu ivi sisiyei, ivona bo,  
\q1 ‘Tami vonura dami wakima kobarei,  
\q2 Ma Bada nani wakimina iviiya ma iterei  
\q2 da tepanai numa vuna ivowai.’”\x * \xo 4:11 \xt Psa 118:22\x*   
\p
\v 12 “Yesu ina kina kava kurina tikwatu da ini yawasita. Dobuwai ma kunumai na ke sago wawaya sago ita makamakai da yawasa makamakii nonowina ina vereta.”   
\p
\v 13 Ma babada Sanhidran dughuna kamonai ikitai da Pita da Jon i nota ivi rewapana kirakai ma iakovi da ti na ke girugirumisi ma wawayota na ivi deyesi. Ma nota iviiya da ti na Yesu yavata ibababa.  
\v 14 Ma digadigana iyawasa na kamosiyai imiimiiri da matasiyai ikitakitai, tuna kubiine ke sago aviyavisina iti sisiyei  
\v 15 ma Pita da Jon ivonesi da mara gisina Sanhidran i dughu gawarina ita kiibutawei ma muriyai ti mani kavakava iti sisiya.  
\v 16 Ma ivona bo, “Aviyavisina taberai weni tomotomowisi kurisi? Wawaya peyarisi Jerusalem kamonai iakovi da ti na bera ghamanakina iberai, tuna kubiine ke kovokovoghina da tagavui.  
\v 17 Ma tagudusi da weni berana varana ke ina rakata wawaya kamosiyai. Tomotomowisi tavonatanisi da ke meyani Yesu avanai ini sisiyame wawaya kurisi.”   
\p
\v 18 Vaghina ma Pita da Jon ikwatusi irume ma sisiya bagibagina iterei da ke meyani Yesu avanai iti sisiya bo iti beyebeyena.  
\v 19 Ma ivi ruwa ivonapotesi bo, “Nuwanuwami kovi tetei da meni tuna ibiibai God ku matana. Tami kana votekatekemi bo God kana votekatekei?  
\v 20 Aviyavisina kakitai ma kavi yanei na kani sisiyei, ke kovokovoghina da kani kawapotapota.”  
\v 21 Ma babada Sanhidran kamonai Pita da Jon ivonaviyabuyabumanisi ma ivonatawesi da inae. Ke sago keta ita panani da kovogha ita veresi, iyamna wawaya peyarisi God ivovokavakavari nani berana ghamana itupuwa kubiine.  
\v 22 Ma nani digadigana iyawasa, kana madegha na 40 ighekuyowei.   
\s1 Vitumaghana wawayisi tepatora kubiine inipowana.  
\p
\v 23 Taparoro babadisi i babada ma kwanatu babadisi Pita da Jon ivotawesi inae na ivi ruwa ivovira vitumaghana damsi kurisi. Ma babadisi ikikava ivonavonesi na peyarina ivi debei.  
\v 24 Vitumaghana wawayisi ivi yanesi na i nota ivi sagoi ma nipowana God kurina ivi karei, “Bada Ghamam, kunuma ma dobu ma yegai ma bera kudubina kamosiyai tam kuyamoni.\x * \xo 4:24 \xt Exod 20:11; Neh 9:6; Psa 146:6\x*  
\v 25 Am bigabiga akii kaekiki David na Kanuma Vovokaravina ina rewapanai am nota ivi sisiyei. Ivona bo,  
\q1 ‘Avi kubiine dam ma dam nuwanuwasi epughupughu,  
\q2 ma wawaya iogatara kavakava?   
\q2
\v 26 Dobu kana kiikiivavo ivi sagosi ma ivovunagha  
\q2 da Bada yavata ini kawapata  
\q2 ma ina Vivinevine Wawayina ini ghaviyei.’”\x * \xo 4:26 \xt Psa 2:1-2\x*   
\p
\v 27 “Vonavaghata da Herodi, Pontiyas Pailat, kupuna damsi ma Israel damsi weni kwanatuna kamonai ivi ogatara da berona ita berai Yesu kurina. Tuna na am bigabiga vovokaravina ma am Vivinevine Wawayina.\x * \xo 4:27 \xt Mat 27:1-2; Mak 15:1; Luk 23:1, 7-11; Jon 18:28-29\x*  
\v 28 Ma tam am kayowanai ma am rewapanai namada kunotai da aviyavisina ita berai ma muriyai berasi itupuwa.  
\v 29 Vaghina, Bada, ivonaviyabumanekai kubiine na rewapana keverakai da maghitepakai ina tora ma vonam kana dimei.  
\v 30 Kevororona, wawaya kuni yawasisi ma am bigabiga vovokaravina Yesu avanai matakira ma bera ghamaghamasi keberai.”   
\p
\v 31 Inipowana ikovi na meni gawarinai ivi kiidaburana na numana ivi nuke. Ma Kanuma Vovokaravina itowatepanisi da maghitepasi itora. Ma nani maranai ivi karei da ere tepatorasi God vonana idimadimei.   
\s1 Vitumaghana wawayisi i sawara ku deba iterei.  
\p
\v 32 Vitumaghana wawayisi kudubisi i nota ma nuwanuwasi ivi sagoi. Ma ke sago iyai ita vona bo, “Wena taku aku sawara, rapekuwai,” iyamna i sawara peyarina ku deba iterei.\x * \xo 4:32 \xt Apos 2:44-45\x*  
\v 33 Ma God ina agabiibai kurisi irakata ma ivi biibiinisi. Ma aposol God ina rewapanai ivivi mamatara da Bada Yesu rabobowai ivomiiri.  
\v 34 Ma vitumaghana damsi kamosiyai na ke sago wawaya moyamoyakina, iyamna iyavo kava numa bo tano rapesiyai na ivivi gimara ma manena  
\v 35 aposol ivereveresi da turaturasi moyamoyakisi ivovorereghisi.   
\p
\v 36 Ma bade tomowa sago weni nakanani iberai, kana vava na Josepa, kana dam Livai ma ina dobu Saipras, ma tuna aposol ivi vavei Banabas, vavana iyamna ‘kiiepepa wawayina.’  
\v 37 Ina tano ivi gimarei ma manena aposol iveresi.   
\c 5  
\s1 Ananayas da Sapira.  
\p
\v 1 Tomowa sago kana vava Ananayas, ma kawana Sapira yavata i tano ivi gimarei.  
\v 2 Ma Ananayas mane nevanevana ivoviviri ma nevana aposol iveresi. Ma ke iti debei kurisi da nevana ivotani, ma kawana ivi vaghinei da weni berana iberai.  
\v 3 Ma Pita ivona bo, “Ananayas, avi kubiine kuvi vaghinei da Seitan ivi nowem na Kanuma Vovokaravina kurina kuvi bero da am tano manena nevana kuvoviviri?  
\v 4 Tanona rapemuwai ma kuvi gimarei, tuna kubiine manena na tam am mane, am kayowanai kuta berai. Avi kubiine weni berana berona kuberai? Ke wawaya kurikai kuti bero, ma God kurina kuvi bero!”  
\v 5 Ma Ananayas weni sisiyina ivi yanei na yaghiyaghina ipeku da irabobo. Wawaya peyarisi ivi yanei da aviyavisina itupuwa na iyabumana kirakai.  
\v 6 Ma vaghina, yaraga ivomiiri da tupuwina igerei ma ikavari ikiibau da idogoi.   
\p
\v 7 Ke mara gurina\f + \fr 5:7 \ft 3 hours murinai.\f* ma kawana irui, ma ke itakovi da aviyavisina itupuwa.  
\v 8 Ma Pita wavinena ivi tarakiiyanei bo, “Kevoneku, tam ma Ananayas tano kovi gimarei na manena kudubina weni, bo?”  
\p Ma wavinena ivona bo, “E, vaghina manena.”   
\p
\v 9 Ma ivonapotei bo, “Ikikava konotanotai da Bada ina Kanuma Vovokaravina koti beroberowei? Kekitai, yaraga kawam idogoi na enenekiibau ku matuketa. Ma tam bade ina kavarakiibuwem.”  
\v 10 Ma yaghiyaghinai wavinena Pita maghinonai ipeku da irabobo. Ma yaraga irui ma ikitai da irabobo ma ikavarakiibuwei da kawana ririnai idogoi.  
\v 11 Ma vitumaghana damsi kudubisi ma bade wawaya peyarisi weni berasi sisiyina ivi yanei na iyabumana kirakai.   
\s1 Aposol gubagubagisi peyarisi ivi yawasisi.  
\p
\v 12 Aposol bera ghamaghamasi ma matakira peyarisi wawaya kamosiyai iberaberai. Ma mara nonowa vitumaghana damsi Soromon Ina Tupatina kamonai ivivi kiidaburana.  
\v 13 Wawaya peyarisi Jerusalem kamonai ivivi gheghenisi ma iyavo kava ke iti tumaghana na ke yavata iti kiidaburana iyamna iyabuyabumanesi.  
\v 14 Ma kegha da mara nonowa wawaya viya irurui ku kamosi, wivine ma tomotomowa ivi karei da Bada ivivi tumaghanei ma i koroto irakarakata.  
\v 15 Ma aposol i bera ghamaghamasi kubiine, wawaya turaturasi gubagubagisi ikavakavarisi da keta baranai rito ma duya tepasiyai ivivi kenisi. I kayowana da Pita ibababa inenae na keyakeyuna ita rogusi da ita yawasa.  
\v 16 Ma bade koroto ghamana meyagai gisigisisi Jerusalem ririnai iriyeriyei aposol kurisi. I wawaya gubagubagisi ma iyavo kava kanuma beroberosi itowatepanisi na irutinapiyesi da kudubisi iyawasa.   
\s1 Wawaya aposol ivi tupaketowanesi.  
\p
\v 17 Nani murinai taparoro badana ghamana, turaturana Sadusi damsi yavata i nuwakapi irakata kirakai aposol kurisi.  
\v 18 Tuna kubiine ipatumisi ma ku gabura iteresi.  
\v 19 Ma didibarai Bada ina aneya gabura matuketina ivotawei ma ivi nowesi da ikiibau.  
\v 20 Ma ivonesi bo, “Konae da Taparoro Numana garina kamonai kona miiri ma wawaya kurisi Yesu varana biibiina ma yawasa vuna sisiyina na kudubina kona dimei.”  
\v 21 Mara itom ma ikikava aneya ivonesi na iberai. Irui Taparoro Numana garina ku kamona ma vibeyebeyena ivi karei.  
\p Taparoro badana ghamana turaturana yavata ivi kiidaburana ma Sanhidran damsi kii sisiya ivonatawei da Jiu damsi i wawaya ghamaghamasi kudubisi ipisi dughu kubiine. Ma Taparoro Numana kana potapota ivonatawesi ku gabura numana da aposol ita rutinapiyesi.  
\v 22 Ma ku gabura numana inekiibau da aposol kegha. Tuna kubiine ivovira da ivi mamatara,  
\v 23 ivona bo, “Matuketa guduguduna ma seri wawayisi nani, ipotapotai. Ma kavotawei na wawaya kamonai kegha.”  
\v 24 Ma taparoro babadisi i babada ma Taparoro Numana kana potapota i bada weni sisiyina ivi yanei na i nota iragharagha. Ma nuwanuwasi ivivi tetei da aviyavisina ita tupuwa.  
\v 25 Ma wawaya sago ipisi ma ivonesi bo, “Kovi yana, wawayisi ku gabura koteresi na Taparoro Numana garina kamonai emiimiiri ma wawaya kurisi ibeyebeyena.”  
\v 26 Ma potapota i bada sisiyina ivi yanei na ina seri wawayisi yavata inae da aposol irutinisi. Pikasiyai irutinisi iyamna iyabumana kirakai da wawaya wakimiyai ita ravisi.   
\p
\v 27 Irutinisi da Sanhidran maghinosiyai iteresi da taparoro badana ghamana iti tupaviresi.  
\v 28 Ma tuna ivonesi bo, “Sisiya bagibagina kaveremi, kavonatanimi da Yesu avanai ke koti beyebeyena. Ma kegha, kovi kawakiikai da ami vibeyebeyena Jerusalem inunui. Ma bade kokayokayowei da Yesu ina rabobo kubiine koti wavukai.”\x * \xo 5:28 \xt Mat 27:25\x*   
\p
\v 29 Pita aposol turaturana yavata ivonapotesi bo, “Ke wawaya sago kana votekatekei da God ina kina kava!  
\v 30 Yesu korosiyai kotuparatui ma kovi raboboi. Ma ita kaekiki mau i God iberai da rabobowai ivomiiri  
\v 31 ma iruepai da vibadana iverei na katagheyanai ivi makiini da tuna na Kiivavo ma Viviyawa. Ma Israel damta taraboga everevereta da ita bera beroberosi tinuwapoyei ma tamiirikupukuputei da God notataweyana ina vereta.  
\v 32 Weni berasi kudubina matakiiyai kakitai na kaimamatarei. Ma bade Kanuma Vovokaravina idebei wawaya kurisi da vonavaghata. Ma iyavo kava God evovotekatekei na Kanumina ina veresi da kii puyo.”   
\p
\v 33 Sanhidran babadisi weni sisiyina ivi yanei na nuwanuwasi ipughu kirakai. Ma i kayowana da aposol iti rabobosi.  
\v 34 Ma Perisi sago ivomiiri da iti sisiya. Kana vava Gamariyel, tuna na vonaviyoyovana vibeyebeyena wawayina. Ma tuna na Israel damsi i vigheghena ma i kayowana ghamana. Ivomiiri na ivonakiiyaragha da aposol Sanhidran kamonai iti kiibunisi da mara gisina kupunai ita makai.  
\v 35 Ma Sanhidran babadisi ivonesi bo, “Israel babadimi, kovi nuwanotanota kiimatana ma muriyai da aviyavisina taberai weni tomotomowisi kurisi.  
\v 36 Rorova kava tomowa sago kana vava Teyudasi ivomiiri ma ivonavona da tuna na wawaya ghamana, ma tomotomowa ivi 400 ikivini. Wawaya Teyudasi ikiivunui ma kana kivikivina ivi verubogebogesi da aviyavisina ivi karei da ita berai na imomowa.  
\v 37 Ma Teyudasi murinai Gariri tomowa sago kana vava Judas na vivavatura maranai ivomiiri ma ina wawaya ivi nowesi da Rome babada kurisi ivi ghaviya. Tuna bade ivi raboboi ma ina wawaya ivi verubogebogesi.  
\v 38 Tuna kubiine avonavonavinotimi da weni tomotomowisi kota voteresi. Kovonatawesi ina nae. Mikeda ti mani i notiyai weni berasi eberaberai na karakava ina kovi.  
\v 39 Ma mikeda weni notasi God gwabinai ipisi na ke kovokovoghina da kona gudusi. Gudusi koti paparanei na konotai da God koti kawapatei.”   
\p
\v 40 Gamariyel ina sisiya kubiine Sanhidran babadisi i nota ivirai. Ma aposol ikwatusi irui ma potapota damsi ivonesi da iwidisi. Ma sisiya bagibaginai ivonatanisi da ke Yesu avanai iti sisiya ma ivotawesi inae.  
\v 41 Aposol Sanhidran dughuna ikiibutawei ma ivi nuwabiibai, iyamna God ivinesi da Yesu kana vava kubiine ita vokwarakwara.  
\v 42 Ma mara nonowa Taparoro Numana garina kamonai ma numa nunusiyai Yesu Varana Biibiina ivivi beyebeyena ma idimadima da tuna na God ina Vivinevine Wawayina.   
\c 6  
\s1 Vivita wawayisi miikovimaruwa ivinesi.  
\p
\v 1 Vitumaghana wawayisi i koroto irakarakata ma kamosiyai, viya na Hibru gamonai ivivi sisiya ma viya na Grik gamonai ivivi sisiya. Nani kamonai Grik damsi ivi karei da Hibru damsi iyeghayeghisi, iyamna mara nonowa vavai vorereghina kamonai na Grik damsi i kwapukwapura kii reregha na gisina.  
\v 2 Vaghina ma aposol ivi 12 vitumaghana damsi peyarisi ikwaturiyariyesi ma ivonesi bo, “Ke ita biibai da God vonana vibeyebeyena kata voterei da vavai kata vorereghi.  
\v 3 Varevaresikai, kamomiyai tomotomowa miikovimaruwa kovinesi, iyavo kava koakovisi da ti na nuwagiura wawayisi ma Kanuma Vovokaravina gwabisiyai irunuma. Ma vavai vorereghina bigana kana veresi.  
\v 4 Ma ke ini tinaviravirekai da nuwanuwakii kudubinai kana niponipowana ma bade God vonana kana dimadimei.”   
\p
\v 5 Wawaya peyarisi weni sisiyina ivi vaghinei da tomotomowisi ivinesi. Sago na Sitivin, ina vitumaghana irakata ma Kanuma Vovokaravina gwabinai irunuma. Ma bade weni damsi ivinesi. Piripo, Prokoras, Nikano, Timon, Pamenasi, ma Nikoras (tuna Antiyok tomowa ma ina vitumaghana ivirai da ivi Jiu ma muriyai Yesu ivi tumaghanei).  
\v 6 Ivinesi ikovi ma irutinisi aposol kurisi. Aposol inipowana kubiisi, imasi ku tepasi iterei ma ivi biibiinisi.   
\p
\v 7 Ma vaghina, God vonana ikiibau da wawaya peyarisi ivi yanei. Ma vitumaghana damsi Jerusalem kamonai i koroto yaghiyaghina irakata. Ma bade taparoro babadisi viya Yesu Varana Biibiina ivi tumaghanei da ivotekatekei.   
\s1 Sitivin ipatumi.  
\p
\v 8 Sitivin gwabinai na God ina agabiibai ma ina rewapana imakamakai da wawaya kamosiyai matakira ma bera ghamaghamasi iberaberai.  
\v 9 Ma wawaya viya ivi karei da Sitivin ivivi kawapatei. Ti na Jiu damsi ma i kiki numana kana vava ‘Sleiv vovotawesi i numa.’\f + \fr 6:9 \ft Wawayisi karenai ivi sleiv ma muriyai ivotawesi da karako ti mani ibada meyesi.\f* I dobu Sairini ma Ariksandiriya, Silisiya ma Eisiya. Ma Sitivin yavata ivivi gamowana,  
\v 10 ma ke kovokovoghina da ina nuwagiura ita ghekuyowei, iyamna Kanuma Vovokaravina ina rewapanai ivivi sisiya.  
\v 11 Tuna kubiine damsi gavunai tomotomowa viya ivonesi da iti bero. Ita vona bo, “Sitivin kavi yanei da Moses ma God ivivi avaberowesi.”  
\v 12 Weni sisiya viberona iberai na wawaya peyarisi, kwanatu babadisi ma vonaviyoyovana vibeyebeyena wawayisi yavata nuwanuwasi ipiroi da Sitivin ipatumi ma irutinaneyei Sanhidran dughuna ku kamona da maghinosiyai imiimiiri.  
\v 13 Ma vibero damsi ivi mamatara bo, “Weni tomowina mara nonowa ita Taparoro Numana Vovokaravina ma Moses ina vonaviyoyovana iavaberowei ma eteretereoruwei.  
\v 14 Kavi yanei, ivona da Nasaret tomowa Yesu ina pisi na Taparoro Numana ina rikai ma ita kiki katamanina Moses ivereta na ina virai.”  
\v 15 Ma peyarisi Sanhidran kamonai Sitivin ikita bogai ma maghighina iruyasegana da kitana nakanani ma aneya.   
\c 7  
\s1 Sitivin ivi sisiya Sanhidran babadisi maghinosiyai.  
\p
\v 1 Nani murinai taparoro badana ghamana, Sitivin ivi tarakiiyanei bo, “Ivi wavum na vonavaghata bo kegha?”   
\p
\v 2 Ma ivonapotei bo, “Varevaresiku ma mami mau, kovi yaneku. Muriyai da ita kaekiki Abraham ita nae ku Haran kwanatuna na Mesopotemiya dobunai imakamakai ma God ere kadakadarina inekiibau kurina.\x * \xo 7:2 \xt Gen 12:1\x*  
\v 3 Ma ivona bo, ‘Am dobu ma am dam kevoteresi ma dobu sago ani beyem da nake kuna nae.’  
\v 4 Vaghina ma Kaldiya dobuna ikiibutawei ma inae ku Haran ma nani kwanatunai imakai. Imakamakai da ina mamai irabobo, muriyai na God ivonatawei ipisi weni ku dobuna.\x * \xo 7:4 \xt Gen 11:31, 12:4\x*  
\v 5 Ma God ke sago tano ita verei da iti rapenei. Ke gisi vaghina ita vere tovoni. Ma nani maranai Abraham natuna kegha ma God vonakiiyapa bagibagina iterei da mara sago tupurereghina yavata weni dobuna kudubina iti rapenei.\x * \xo 7:5 \xt Gen 12:7, 13:15, 15:18, 17:8\x*  
\v 6 Ma bade God weni nakanani ivi sisiya kurina. ‘Tupurereghim na wawaya viruwa i dobuwai ina makamakai da nani dobuna babadisi ina berisi da ini sleiv. Ma ini kayoberoberowanesi da ini kamyuyuwa da madegha 400 ina kovi.’\x * \xo 7:6 \xt Gen 15:13-14\x*  
\v 7 Ma bade God ivona bo, ‘Ma nani dobuna damsi ina berisi da ini sleiv ma ini kamyuyuwa na ti damsi kovogha ana veresi. Ma muriyai tupurereghim nani dobuna ina kiibutawei ma wike ina pisi da weni dobunai ina vokavakavariku.’\x * \xo 7:7 \xt Exod 3:12\x*  
\v 8 Ma God, Abraham yavata vivaghina makamakiina iberai ma matakirina na Abraham kwimatana bekana ituviviratawei. Ma Abraham natuna Aisiki itupuwa na mara kana vi 8 kamonai tuna bade kwimatana bekana ituviviratawei. Ma muriyai Aisiki imagura ma ivi tuwa da natuna Jeikap. Ma Jeikap imagura ma ivi tuwa da natunatuna ivi 12, ma ti na Israel damta ita kaekiki mau.”\x * \xo 7:8 \xt Gen 17:10-14, 21:2-4, 25:26, 29:31–35:18\x*   
\p
\v 9 “Ma ita kaekiki mau tisi kikei Josepa inuwakapiyei, tuna kubiine ivi gimarei da Egypt kamonai ivi sleiv. Ma kegha da God ikoyakoyaghi  
\v 10 da ina nuwapoya kamonai ivi yawasi.\x * \xo 7:10 \xt Gen 37:11, 28, 39:2, 21\x* Ma nuwagiura iverei ma iberai da Pero ina kayowana ghamana Josepa. Pero na Egypt kana kiivavo ma Josepa iterepai da nani dobuna kudubina ivi badei ma ina numa ghamana ikoyakoyaghi.\x * \xo 7:10 \xt Gen 41:39-41\x*  
\v 11 Nani murinai gomara ghamana itupuwa Egypt ma Keinan dobusiyai da wawaya peyarisi ivovokwarakwara. Ma ita kaekiki Jeikap natunatuna yavata kii vavai kegha.\x * \xo 7:11 \xt Gen 42:1-2\x*  
\v 12 Ma Jeikap sisiya ivi yanei da Egypt kamonai vavai imakamakai na natunatuna ivonatawesi inae. Tuna na i baba karena ku Egypt.  
\v 13 Ma i baba kana viruwa kamonai Josepa varevaresina kurisi ivi mamatara da tuna iyai. Nani maranai Pero akovina iviiya da Josepa ina rakaraka na iyavo kava.\x * \xo 7:13 \xt Gen 45:1, 16\x*  
\v 14 Murinai Josepa ina mamai Jeikap ma ina rakaraka ivi 75 kii sisiya ivonatawei da kudubisi ita pisi.\x * \xo 7:14 \xt Gen 45:9-10, 17-18, 46:27\x*  
\v 15 Ma Jeikap inae ku Egypt ma nani dobunai imakamakai da natunatuna yavata irukwa.\x * \xo 7:15 \xt Gen 46:1-7, 49:33\x*  
\v 16 Ma tupuwisi ikavara ivovira ku Sekem dobuna ma kii karawagai itura. Nani dowana Josepa ina nosi Abraham, Hamo natunatuna gwabisiyai igimari da kii karawaga.”\x * \xo 7:16 \xt Gen 23:3-16, 33:19, 50:7-13; Josh 24:32\x*   
\p
\v 17 “Ma ita wawaya Egypt kamonai ivi tuwa da namada i koroto irakata kirakai. Ma God ina vonakiiyapa bagibagina Abraham kurina iterei na kana mara itupo da ita tupuwa.\f + \fr 7:17 \ft God ina vonakiiyapa bagibagina Abraham kurina da mara sago Keinan dobuna na tupurereghina ini rapenei.\f* \x * \xo 7:17 \xt Exod 1:7-8\x*  
\v 18 Ma wawaya sago Egypt kamonai ivi kiivavo ma tuna Josepa ina bera ma ina yawasa ke itakovi.  
\v 19 Ma tuna na kiivavo berona, ita kaekiki mau ivivi beroberowesi ma ivivi tugudisi. Ma bade idarudarusi da natunatusi gegeyisi ivivi tawetaweyana da iraborabobo.\x * \xo 7:19 \xt Exod 1:10-11, 22\x*  
\v 20 Nani berasi kamonai na Moses itupuwa, ma God ku matana tuna pepeya kiimatanina. Nawaravi aroba na ina mamai da ina maduwa numiiyai ikoyaghi, \x * \xo 7:20 \xt Exod 2:2\x*  
\v 21 ma muriyai okowa baranai iteregavui. Ma Kiivavo Pero natuna wavinena ipanani ma ikavari da ivi natunei.\x * \xo 7:21 \xt Exod 2:3-10\x*  
\v 22 Ma Pero gaburinai imagura da Egypt damsi i vibeyebeyena ma i nuwagiura kudubina iviini. Ma ina sisiya ma ina bera peyarina na ivi rewapana kirakai.”   
\p
\v 23 “Moses kana madegha 40 na nota iviiya da inumataya ina wawaya Israel damsi kurisi.\x * \xo 7:23 \xt Exod 2:11-15\x*  
\v 24 Ina numataya kamonai ikitai da Egypt wawaya sago Israel tomowa ivivi kayoberowanei ma iraravi. Tuna kubiine Israel tomowa kana papara ivowai na ivomiiri da Egypt wawaya ikiivunui.  
\v 25 Ma Moses inotai da ina wawaya itakovi da God ivonatawei kurisi da iti vitesi, ma kegha.  
\v 26 Mara itom na Israel tomowa sago kwinana yavata ivivi ruwa ma Moses inekiibau. Ibera tovoni da i viruwa ita voterei ma iti nuwasago. Ivonesi bo, ‘Tami vivaresina koakovi bo kegha, ma avi kubiine koiruwa?’  
\v 27 Ma tomowina kwinana iraravi na Moses ivotabiri ma ivona bo, ‘Iyi vibadana iverem da kuni tupavirekai?  
\v 28 Akovi da raviravi Egypt tomowa kukiivunui ma am kayowana da bade kuna kiivunuku, bo?’  
\v 29 Ma Moses nani sisiyina ivi yanei na iyabumana da iverau ku Midiyan dobuna. Tuna na dobu viruwa wawayina ma kegha da nani dobunai imakai kirakai ma itavine da natunatuna ruwa itupuwa.”\x * \xo 7:29 \xt Exod 18:3-4\x*   
\p
\v 30 “Madegha 40 ikovi ma mara sago Sainai koyana ririnai, warereyai kiikiiruku ikarakarai ma nani kamonai na aneya irumatara Moses kurina.\x * \xo 7:30 \xt Exod 3:1-10\x*  
\v 31 Moses ikitai na ivi deyei. Ma ivi turiyariya inae da ita kita bubuni na Bada gamona ivi yanei, ivona bo,  
\v 32 ‘Taku na am kaekiki mau Abraham, Aisiki ma Jeikap i God.’ Moses iyabumana kirakai da kiroro ivi karei ma ke kovokovoghina da ita tepa.  
\v 33 Ma Bada ivonei bo, ‘Kaem kana terepapara kevotawei, iyamna weni gawarina tepanai kemiimiiri na dowa vovokaravina.  
\v 34 Ma aku wawaya i vokwarakwara akitai ma i tou avi yanei. Aoru da Egypt dobunai ana votawesi ina kiibau. Moses, kevomiiri. Avonavonatawem kuna vovira ku Egypt.’”   
\p
\v 35 Ma Sitivin patana da ivivi sisiya Sanhidran babadisi kurisi na ivonesi bo, “Israel damsi namada Moses ivonabarei ma ivonei bo, ‘Iyi vibadana iverem da kuni tupavirekai?’ Ma God tuna mani Moses ivinei maranai kiikiiruku ikarakarai na kamonai aneya irumatara Moses kurina. Ivinei da Israel damsi iti badesi ma i vokwarakwara kamonai iti yawasisi.\x * \xo 7:35 \xt Exod 2:14\x*  
\v 36 Matakira ma bera ghamaghamasi peyarisi iberai maranai ivi nowesi da Egypt ikiibutawei ma Yegai Yebayebarina\f + \fr 7:36 \ft Yegai kana vava ‘Red Sea.’\f* idamani ku nevana ma bade warereyai ibababa yawara da madegha 40 ikovi.\x * \xo 7:36 \xt Exod 7:5, 14:21; Num 14:33\x*  
\v 37 Moses tuna mani Israel damsi ivonesi bo, ‘Ikikava God ivonataweku na mara sago kami dam kamonai peroveta sago taku nakanani ina vonatawei kurimi.’\x * \xo 7:37 \xt Deut 18:15, 18\x*  
\v 38 Ita kaekiki mau ivi kiidaburana warereyai na Moses yavata nani kamonai. Ma tuna ighae da aneya yavata ivivi sisiya Sainai koyana tepanai. Ma yawasa sisiyisi biibiisi iviini da ivi damani kurita.”\x * \xo 7:38 \xt Exod 19:1–20:17; Deut 5:1-33\x*   
\p
\v 39 “Ma ita kaekiki mau Moses ibarei ma ke ita votekatekei. Ma i kayowana da ita vovira ku Egypt.  
\v 40 Ma Eron kurina ivona bo, ‘Akii god viya keyamona da ti ini nowekai. Ma nani tomowina Moses, tuna Egypt dobunai irutinakiibuwekai, ke katakovi da aviyavisina itupuwa kurina.’\x * \xo 7:40 \xt Exod 32:1\x*  
\v 41 Nani maranai sawara sago iyamoni da ita vokavakavari, tuna kau natuna maghimaghighina. Isuwasuwara kurina, ma kamporagha ghamana iberai, nani sawarina imasiyai iyamoni na ivivi nuwabiibiiyei.\x * \xo 7:41 \xt Exod 32:2-6\x*  
\v 42 Tuna kubiine God imiirikuputesi ma ivoteresi da madegha, nawaravi ma gwamegwame ivovokavakavarisi. Rorova peroperoveta igiruma da God ivona bo,  
\q1 ‘O, Israel dami, madegha 40 warereyai kobaba,  
\q2 na ghamoghamo kosuwasuwara na  
\q2 ke taku kuriku kota beraberai.   
\q2
\v 43 Molek korunomei ma kana numa kopawopawoi,  
\q2 ma gwamegwame kana vava Repan kovi tumaghanei da tuna ami god,  
\q2 Nani sawarisi koyamona da kovovokavakavarisi.  
\q2 Tuna kubiine ana kwavinimi da ami dobu kona kiibutawei da Babilon nevanevanai kona makai.’”\x * \xo 7:43 \xt Amos 5:25-27\x*   
\p
\v 44 “Ma ita kaekiki mau warereyai ma nani kamonai God ivi debei Moses kurina da ikikava ina Yobe Vovokaravina ita yamoni. Ina sisiya kudubina ikivini da iyamoni ma nani yobena ivi matakira da God na gwabisiyai.\x * \xo 7:44 \xt Exod 25:9, 40\x*  
\v 45 Vaghina ma Josuwa ita kaekiki mau ivi nowesi da weni ku dobuna irui ma nani yobena yavata ikavarapiyei. Ma God dam bogii ma bogiiyai ikwavinisi ma i tano iviiya da ivi rapenei. Ma nani yobena weni dobunai imakamakai da Kiivavo David ina ku mara.\x * \xo 7:45 \xt Josh 3:14-17\x*  
\v 46 Ma David na God ina kayowana ghamana. Ma ivi nowi God kurina da iti vaghinei da ina Taparoro Numana ita vowai. Ma God, tuna bade Jeikap ina God na ke iti vaghinei.\x * \xo 7:46 \xt 2Sam 7:1-16; 1Chr 17:1-14\x*  
\v 47 Ma muriyai Kiivavo Soromon nani Taparoro Numana ivowai.”\x * \xo 7:47 \xt 1Kgs 6:1-38; 2Chr 3:1-17\x*   
\p
\v 48 “Ma kegha da God Kiidamo Makamakiina ke numa wawaya imayamoyamonina kamonai ita makamakai.  
\p Peroveta Aisaya igiruma da  
\v 49 Bada ivona bo,  
\q1 ‘Kunuma na aku vikiivavo gawarina. Ma tepanai amakamakai.  
\q2 Ma dobu na kaeku kana kepana.  
\q2 Ke kovokovoghina da numa kota vowai kubiiku.  
\q2 Ke kovokovoghina da aku viyakam gawarina kota vowai.   
\q2
\v 50 Bera kudubina kunumai ma dobuwai na taku mani imakuwai ayamoni.’”\x * \xo 7:50 \xt Isa 66:1-2\x*   
\p
\v 51 Ma Sitivin iyeghisi, ivona bo, “Tami kovi kawakiikii ghagha! Nuwanuwami kamonai God ke koti tumaghanei ma tinimi ipota da ina sisiya ke kota viviyanei. Mara nonowa tami Kanuma Vovokaravina kobabarei, ami kaekiki mau nakanani!  
\v 52 Ti na peroperoveta kudubisi ivivi tupaketowanesi. Ma peroperoveta viya ivivi yonayona da mara sago God ina Bigabiga Kiimatanina ita nekiibau. Ma ami kaekiki mau nani peroperovetisi ivi kiivunuwana. Ma tami na nani Bigabigana Kiimatanina kovi dirigiigai da kovi raboboi.  
\v 53 God ina aneya ivonatawesi da ina vonaviyoyovana iveremi na tami koviiya ma ke kota votekatekei.”   
\s1 Sitivin wakimiyai ikiivunui.  
\p
\v 54 Sanhidran babadisi Sitivin ina sisiya ivi yanei na nuwanuwasi ipughu kirakai da okesi ivi tarakikitei.  
\v 55 Ma Kanuma Vovokaravina Sitivin itowatepani da itepa ku kunuma ma God kana kadara ikitai. Ma ikitai da Yesu, God katagheyanai imiimiiri.  
\v 56 Ma ivona bo, “Kokita! Kunuma itamotate ma Wawaya Natusi akitakitai God katagheyanai emiimiiri.”   
\p
\v 57 Sanhidran babadisi weni sisiyina ivi yanei na tinisi ivopotapota. Ma ere nuwaghakighakisi ikarayogosi ma iverau da Sitivin kurina.  
\v 58 Itinakwarokwaroi da kwanatu ikiibutawei ma ivi karei da wakimiyai iraravi. Ma kii tarasovo ivi votaweyana da tomowa sago yaragina kana vava Sol maghinonai iribai.  
\v 59 Wakimiiyai iraravi na Sitivin inipowana bo, “Bada Yesu, kanumiku keviiya.”  
\v 60 Ipeku da ivi tuwaporeruruwana ma irukwatu, “Bada, i bera berona kenotatawei.” Ivi sisiya ikovi ma matana ipota da irabobo.   
\c 8  
\p
\v 1 Ma weni berasi ituputupuwa na Sol nani kamonai, tuna mani matanai ikitai ma ivi vaghinei da Sitivin ikiivunui.  
\s1 Sol vitumaghana damsi ivi tupaketowanesi.  
\p Nani maranai wawaya ivi karei da vitumaghana damsi Jerusalem kamonai ivivi tupaketowanesi. Ma peyarisi ivi verubogebogesi da ku Judiya ma Sameriya dobusi, ma aposol kava Jerusalem kamonai imakai.  
\v 2 Ma vitumaghana tomotomowisi viya Sitivin ituwei ma tupuwina idogoi.   
\p
\v 3 Ma Sol ivi karei da vitumaghana damsi ivivi tupaketowanesi. Numa nununai tomotomowa ma wivine ititinakwarokwarosi da ku gabura itereteresi.\x * \xo 8:3 \xt Apos 22:4-5, 26:9-11\x*   
\s1 Piripo Sameriya kamonai idima.  
\p
\v 4 Vitumaghana wawayisi Jerusalem ikiibutawei ma ivi verubogebogesi da meni ku dobuna inenekiibau na God vonana idimadimei.  
\v 5 Ma Piripo inae ku kwanatu sago Sameriya kamonai, ma nani dobunai Keriso varana idimei.  
\v 6 Koroto ghamana Piripo ivi yanei ma ikitai da matakira ghamaghamasi iberaberai na peyarisi ina sisiya ivivi yana bogai.  
\v 7 Kanuma beroberosi ere kiikiirarisi wawaya ikiikiibutawesi. Ma digadigasi ma gibegibesisi peyarisi iyawayawasa.  
\v 8 Tuna kubiine kwanatuna kamonai nuwabiibii irakata kirakai.   
\s1 Saimon kiikiirapuna.  
\p
\v 9 Tomowa sago kana vava Saimon nani kwanatuna kamonai imakamakai, tuna kiikiirapuna. Ma namadani kava wawaya peyarisi Sameriya kamonai ina rewapana ivivi deyei. Saimon ikayokayotata da tuna wawaya ghamana.  
\v 10 Ma babada ma wawayota kudubisi ivovokaravei ma ivi vavei ‘Rewapana Kirakiina’ bo ‘God Ina Rewapana.’  
\v 11 Namadani kava ina bera vigayagaya kubiine wawaya ivivi deyei ma ivivi tumaghanei.  
\v 12 Ma maranai Piripo inekiibau na God ina vikiivavona ma Yesu Keriso varana biibiina idimei kurisi. Tuna kubiine tomotomowa ma wivine peyarisi ivi tumaghana ma ibabataito.  
\v 13 Ma bade Saimon ivi tumaghana ma ibabataito. Ma Piripo iwagiyei ma ikitai da bera ma matakira ghamaghamasi iberaberai na inota kavakavai.   
\p
\v 14 Aposol Jerusalem kamonai ivi yanei da Sameriya damsi God vonana ivi tumaghanei na Pita da Jon ivonatawesi kurisi.  
\v 15 Ivi ruwa inekiibau ku Sameriya na inipowana vitumaghana damsi vusi kubiisi da Kanuma Vovokaravina ita towatepanisi,  
\v 16 iyamna Bada Yesu avanai kava ibabataito ma Kanuma Vovokaravina ke ita viiya.  
\v 17 Ma Pita da Jon imasi ku tepasi iterei na Kanuma Vovokaravina itowatepanisi.   
\p
\v 18 Ma Saimon ikitai ikikava aposol imasi wawaya ku tepasi iterei da Kanuma Vovokaravina itowatepanisi na mane ivororona kurisi da nani rewapanina ita gimari.  
\v 19 Ma ivonesi bo, “Taku bade rewapana kovereku da iyavo kava imaku ku tepasi ana tereterei na Kanuma Vovokaravina ina viiya.”   
\p
\v 20 Ma Pita ivonapotei bo, “Tam ma am mane yavata ku keyama karata makamakii nonowina kona nae! Ikikava kunotai da God ina puyo kuta gimari?  
\v 21 Nuwanuwam didibarina God ku matana, tuna kubiine weni bigana kamonai ke kuna biga!  
\v 22 Am bera berona kevi nuwapoyei ma kemiirikupukuputei. Ma Bada kurina kenipowana da mikeda am nota berona ina notatawei.  
\v 23 Damim aviiya da nuwakapi nuwanuwam ivi beroi ma bade am berabero ipatumim.”   
\p
\v 24 Ma Saimon ivi nowi kirakai, ivona bo, “Kubiiku konipowana Bada kurina da aviyavisina kovi sisiyei na ke ina tupuwa kuriku.”   
\p
\v 25 Pita da Jon i vitumaghana ivi mamatara ikovi ma Bada Vonana idima yavui na ivomiiri da ita vovira ku Jerusalem. Ma Sameriya dobuna kamonai ibaba inenae na kwanatu nununai Bada Varana Biibiina idimadimei.   
\s1 Piripo ma Itiyopiya badana.  
\p
\v 26 Mara sago Bada ina aneya Piripo ivonei bo, “Kevomiiri ma warere ketana eororu Jerusalem da ku Gasa kekivini.”  
\v 27 Vaghina ma ivomiiri, ibaba inenae da Itiyopiya tomowa ikitai.\f + \fr 8:27 \ft Weni Itiyopiya tomowina na ivi gagari, igina iviiya.\f* Tomowina na wawaya ghamana ma tuna na Itiyopiya damsi i kiivavo wavinena Kandasi ina mura kana koyakoyagha.\f + \fr 8:27 \ft Itiyopiya damsi i kiki da i kiikiivavo tomotomowisi na ke sago biga ita berai. Tuna kubiine i maduwa na dobu ivivi badei. Ma meni kiivavona ina maduwa nani bigana iberaberai na ivonavona da wavinena na Itiyopiya damsi i ‘Kandasi.’\f* Tomowina ighae ku Jerusalem God vokavakavarina kubiine  
\v 28 ma iororu ina ku dobu. Ina seriyoti\f + \fr 8:28 \ft Seriyoti na keta wakana, tuna wawaya igerugeru ma hosi sago bo ruwa etitini.\f* tepanai igeru iveraverau ma peroveta Aisaya ina giruma ivivi yavi.  
\v 29 Ma Kanuma Vovokaravina Piripo ivonei bo, “Kenae nani ku seriyoti ma ririnai kuna baba.”  
\v 30 Ma Piripo iverau nake ma ivi yanei da tomowina peroveta Aisaya ina giruma ivivi yavi. Ma Piripo ivi tarakiiyana bo, “Kiyiyavi na iyamna keviivii bubuni, bo kegha?”   
\p
\v 31 Ma Itiyopiya tomowina ivonapotei bo, “Kegha, ke ata viiviiya. Ke sago wawaya da iti debei kuriku.” Ma tomowina Piripo ivonei da ita ghae ita geru.  
\v 32 Ma giruma katamana ivivi yavi na weni,  
\q1 “Tuna nakanani ma sipu, irutinaneyei da iti raboboi,  
\q2 Ma nakanani ma sipu gegeyina, vunivunina eboribori na ke ita tutou,  
\q2 Tuna bade nakanani, ke iti sisiya.   
\q2
\v 33 Wawaya ikiiviberoi,  
\q2 ma ke vonavaghata tepanai iti tupavirei,  
\q2 Ke sago tupurereghina da tisisiyesi,  
\q2 Iyamna, ina yawasa dobuwai iviitawei.”\x * \xo 8:33 \xt Isa 53:7-8\x*   
\p
\v 34 Ma tomowina Piripo ivi tarakiiyanei bo, “Kuta voneku, peroveta tuna mani ivi sisiya meyei bo wawaya sago isisiyei?”  
\v 35 Vaghina ma Piripo nani girumina tepanai sisiya ivi karei da Yesu Varana Biibiina ivi debei kurina.  
\v 36 Ketiyai inenae da ku okowa inekiibau ma Itiyopiya tomowina ivona bo, “Kekitai, wena okowa. Vaghina bo kegha da ana babataito?”  
\v 37 (-)\f + \fr 8:37 \ft Mara katamaninai giruma damsi peyarisi ves 37 ke ita terei. Ma viya na weni nakanani igirumi: ‘Piripo ivona bo, “Nuwanuwam kudubina kuni tumaghana na ana babataitom.” Ma tomowina ivonapotei, “Yesu Keriso aitumaghanei da tuna God Natuna.” ’\f*   
\p
\v 38 Ma tomowina ivona na ina seriyoti ivi kiimiiiriyei. Ma ivi ruwa ioru ku okowa da Piripo tomowina ibabataitoi.  
\v 39 Okowai igheghae na yaghiyaghinai Kanuma Vovokaravina Piripo iviitawei da Itiyopiya tomowina ke ita kita meyei. Ma tomowina ere nuwabiibiina inae.  
\v 40 Ma Piripo, Asotas kwanatunai irumatara ma baba ivi karei. Kwanatu nununai Yesu varana biibiina idimadimei inenae da ku Sisariya kwanatuna inekiibau.   
\c 9  
\s1 Sol itupuwavira.  
\r (Apos 22:6-16, 26:12-18)  
\p
\v 1 Jerusalem kamonai na Sol patana da Bada kana kivikivina ivivi tupaketowanesi ma kii vikiivunuwana ivonavonei. Inae da taparoro badana ghamana kurina,  
\v 2 ma ivi nowi da ita giruma kiki numasi kii koyakoyagha wawayisi Damaskas kwanatuna kamonai kurisi da Sol iti vitei da iyavo kava Damaskas kamonai, tomowa bo wavine Yesu ina keta ekivikivini na ita patumisi ma ita rutinisi ku Jerusalem.   
\p
\v 3 Ibaba inenae da namada ku Damaskas ita nekiibau na kadenima yasegana kunumai ivokadari ma gweyurina ioru da iveruviviri.  
\v 4 Ipeku ku dowa ma wawaya gamona ivi yanei, ivona bo, “Sol, Sol, avi kubiine kitupaketowaneku?”   
\p
\v 5 Ma Sol ivona bo, “Bada, tam iyai?”  
\p Ma ivonapotei bo, “Taku Yesu. Taku kitupaketowaneku.  
\v 6 Kevomiiri ma kuna rui ku kwanatu ma nani dobunai wawaya ina vonem da aviyavisina kuna berai.”   
\p
\v 7 Ma iyavo kava Sol ivi kaeturanei na gamo ivi yanei ivivi sisiya ma ke sago wawaya ita kitai. Ma imiiri da kawasi ineghenegheyana.  
\v 8 Sol ivomiiri ma damina iviiya da ke kovokovoghina da ita kita. Tuna kubiine turaturana imana iviini ma irutini da ku Damaskas.  
\v 9 Matana ipota da mara aroba ikovi ma nani kamonai ke sago aviyavisina ita kani bo itumai.   
\p
\v 10 Ma Damaskas kamonai Yesu kana kivikivina sago kana vava Ananayas. Ma Bada mekeyuna ikitai da ikwatukwatui bo, “Ananayas!”  
\p Ma ivona bo, “Kevona, Bada.”   
\p
\v 11 Ma Bada ivonei bo, “Kenae Judas ina ku numa, numana na Keta Maninina baranai. Ma kevi tarakiiyana da tomowa kana vava Sol kuna kitai. Tomowina ina kwanatu na Tasus ma wekarakava eniponipowana kuriku.  
\v 12 Ma namada mekeyum avi debei kurina, ikitai da kuna nae kurina ma imam ku tepana kuna terei da matana ina kitame.”   
\p
\v 13 Ma Ananayas ivonapotei bo, “Bada, nani tomowina sisiyina avi yanei da vitumaghana damsi Jerusalem kamonai ivivi agaberowesi.  
\v 14 Ma bade avi yanei da taparoro babadisi i babada gwabisiyai rewapana iviiya ma ipisi wike ku Damaskas da iyavo kava kavovokavakavarim na ina patumikai.”   
\p
\v 15 Ma Bada ivonei bo, “Kenae! Nani tomowina avinei da kubiiku ina biga. Ana vonatawei da kupuna damsi kurisi, i kiikiivavo yavata ma bade Israel damsi kurisi da kaku vava ina dimei.  
\v 16 Ma ani beyei da kaku vava kubiine ina vokwarakwara kirakai.”   
\p
\v 17 Vaghina ma, Ananayas inae da nani ku numana irui ma imana Sol ku tepana iterei. Ivona bo, “Varesiku Sol, ketiyai Bada Yesu kupanani na tuna ivonataweku apisi kurim da kuna kitame ma Kanuma Vovokaravina gwabimuwai ina runuma.”  
\v 18 Ma yaghiyaghinai sawara nakanani ma iyana yadasi Sol matanai itamoririgha da ikitame. Vaghina ma ivomiiri da ibabataito.  
\v 19 Muriyai ikam da tupuwina ivi rewapana.  
\s1 Sol Damaskas kamonai idima.  
\p Ma Sol Damaskas kamonai imakai mara gisina vitumaghana damsi yavata.  
\v 20 Ma maninina ivi karei da kiki numasiyai idimadima da Yesu na God Natuna.   
\p
\v 21 Ma iyavo kava ivi yanei na peyarisi ivi deyei ma ivona bo, “Wena vaghina tomowina Jerusalem kamonai wawaya Yesu kana vava ivovokavakavari na ivi kiivunuwana. Ma ipisi wike da vitumaghana damsi ita patumisi ma ita rutinisi taparoro babadisi i babada kurisi.”   
\p
\v 22 Ma kegha da Sol ina dima ivi rewapana kirakai da Jiu damsi Damaskas kamonai ke kovokovoghina da ita vonapotei. Ma vonavaghata ivi debei kurisi da Yesu na God ina Vivinevine Wawayina.   
\p
\v 23 Imakai inene da Jiu damsi ivi ogatara da ita kiivunui, \x * \xo 9:23 \xt 2Kor 11:32-33\x*  
\v 24 ma Sol namada akovina iviiya da Jiu damsi mara nonowa mariyai ma didibarai kwanatu matuketinai ivivi pota da ita kiivunui.  
\v 25 Tuna kubiine didibarai turaturana irutini ma iriga ghamana ku kamona iuwani da gari taraboginai ivi yoyowi ioru kwanatu ku kupuna da inae.   
\s1 Sol Jerusalem kamonai.  
\p
\v 26 Sol inekiibau ku Jerusalem ma ibera tovoni da vitumaghana damsi ku kamosi ita rui ma kegha, peyarisi iyabumanei. Ke iti tumaghanei da tuna Yesu kana kivikivina.  
\v 27 Ma Banabas ivi vitei da irutini inae aposol kurisi. Ivonesi da ikikava Sol ibaba inenae ma ketiyai Bada ikitai ma ivi sisiya kurina. Ma ivi mamataresi da Damaskas kamonai Sol ke ita yabumana da Yesu avanai idima.  
\v 28 Nani murinai Sol aposol yavata imakamakai ma ibababa Jerusalem kamonai. Ma ere tepatorana Bada avanai idimadima.  
\v 29 Ma Jiu damsi viya Grik gamonai ivivi sisiya. Ti damsi Sol yavata ivivi vonapasipasiyana, tuna kubiine keta iekwekwai da Sol ita kiivunui.  
\v 30 Maranai vitumaghana damsi sisiyina iviini na Sol irutini ikiibau ku Sisariya kwanatuna ma ivonatawei inae ku Tasus kwanatuna.   
\p
\v 31 Ma nani murinai na vitumaghana damsi kudubisi Judiya, Gariri ma Sameriya kamonai ere nuwanubasi imakai. Ma Kanuma Vovokaravina ikiiepepisi da ivi rewapana, ma wawaya ipeyari ivi tumaghana da i koroto irakata. Ma mara nonowa Bada ivovokaravei.   
\s1 Aineyas da Dokas.  
\p
\v 32 Ma Pita ibaba da dobu ine yavui ma mara sago ku Laida kwanatuna inumataya da vitumaghana damsi ita kitisi.  
\v 33 Nani dobunai tomowa digadigana kana vava Aineyas ipanani, tuna numa kamonai ikena da madegha 8 ikovi.  
\v 34 Ma Pita ivona bo, “Aineyas, Yesu Keriso iyawasim. Kevomiiri ma am riyapa kenokui.” Ma Aineyas iyawasa da ikayovomiiri.  
\v 35 Ma Laida ma Seron kwanatusi kamonai wawaya peyarisi ikitai da Aineyas ibababa na Bada ivi tumaghanei.   
\p
\v 36 Ma vitumaghana wavinena sago Jopa kwanatuna kamonai kana vava Tabita (vavana Grik gamosiyai na Dokas). Tuna mara nonowa bera biibiisi iberaberai ma moyamoyakisi ivivi vitesi.  
\v 37 Ma mara sago igubaga kirakai da irabobo. Ma tupuwina ikowai ma ivovunaghi da kiidamo numana kamonai iterei.  
\v 38 Ma vitumaghana damsi Jopa kamonai ivi yanei da Pita tuna Laida kamonai, ma ke ita rabaraba, tuna kubiine tomotomowa ruwa ivonatawesi inae kurina. Ma ivi nowi, ivona bo, “Kakayokayowei da wekarakava tanae ku Jopa.”  
\v 39 Vaghina ma Pita nani tomotomowisi yavata inae. Inekiibau na irutini ighae ku numa tepana. Ma kwapukwapura peyarisi ere tutusi Pita imiiriviviri. Ma Dokas yawayawanai gara ipopo kubiisi na Pita ivi beyebeyei.  
\v 40 Ma Pita peyarisi ivonatawesi ikiibau ma ina kina kava ivi tuwaporeruruwana da inipowana. Itavire wavinena raborabobona kurina ma ivonei bo, “Tabita, kevomiiri!” Yaghiyaghina matana itamotatagha da Pita ikitai ma ivi kiimakiiyei.  
\v 41 Pita ivororona da imana iviini ma itinavomiirini. Ma vitumaghana damsi, kwapukwapurisi yavata, ikwatusi irui ma wavinena yawayawana ku imasi iterei.  
\v 42 Weni berana sisiyina irakata da Jopa kwanatuna ikiimumui na wawaya ipeyari Bada ivi tumaghanei.   
\p
\v 43 Ma Pita tomowa sago kana vava Saimon, yavata imakii kirakai Jopa kamonai. Ma Saimon ina biga na ghamoghamo bekasi ivivi gimagimara.\f + \fr 9:43 \ft Saimon ghamoghamo bekasi ivivi gimagimara na ina biga kana vava ‘tanner’. Wawaya ghamoghamo ivivi kiivunuwa na Saimon gwabisiyai beka iyuyuna ma ku muramura ivovokutuvi da ke ita bowa ma ikiikiivipikai. Ma vunivunisi itarataramumui. Muriyai wawaya nani bekasi igimagimari da kae kii terepapara, kutu ma borikiide iyamoyamona. Moses ina vonaviyoyovana kamonai (\xt Lev 11:39-40\ft ) igiruma da iyavo kava ghamoghamo raborabobosi ina votovoni na puyapuyakisi. Ma kegha da Pita na Saimon kana numataya. Ivi debei da Pita na vonaviyoyovana ikiibutawei da kupuna damsi yavata imakamakai ma kurisi idimadima.\f*   
\c 10  
\s1 Pita ma Koneriyas.  
\p
\v 1 Tomowa sago kana vava Koneriyas na Sisariya kwanatuna kamonai imakamakai. Ma tuna na senturiyon, seri wawayisi ivi 100 ivivi badesi, ma i koroto kana vava Itali.  
\v 2 Ma ina rakaraka yavata God ivovokaravei. Ina nuwaviina irakata moyamoyakisi kurisi ma mara nonowa God kurina iniponipowana.  
\v 3 Mara sago ravi madeghinai\f + \fr 10:3 \ft 3:00 o’clock\f* God ina aneya irumatara da matanai ikitai ipisi kurina. Ma ikwatui bo, “Koneriyas.”   
\p
\v 4 Ma Koneriyas iyabumana kirakai da ikita bogai ma ivona bo, “Bada, aviyavisina kekayokayowei?”  
\p Ma aneyina ivonapotei bo, “Am nipowana ma am verena moyamoyakisi kurisi na God enotanotai ma inuwabiibiiyei.  
\v 5 Tuna kubiine am bigabiga kevonatawesi ku Jopa kwanatuna da tomowa kana vava Saimon Pita ina rutinapiyei.  
\v 6 Tuna inumataya da ina varigheya Saimon yavata emakamakai. Saimon ina biga na ghamoghamo bekasi igimara ma ina numa na kikirai.”   
\p
\v 7 Aneyina ivi sisiya ikovi ma ikuyowei na Koneriyas ina bigabiga wawayisi ruwa ma ina seri wawayina sago ikwatusi ipisi. Seri wawayina na Koneriyas kana koyakoyagha ma tuna yavata God ivovokaravei.  
\v 8 Aviyavisina peyarina Koneriyas kurina itupuwa na ivi mamataresi. Ma ivonatawesi inae ku Jopa.   
\s1 Pita mekeyu sago ikitai.  
\p
\v 9 Mara itom ma ku madegha puna na Koneriyas ina bigabiga ku Jopa kwanatuna inenekiibau. Ma Pita na ighae ku numa tepana nipowana kubiine.  
\v 10 Iniponipowana da vitonara ikarai, ma ina kayowana da ita kam. Ivivi koyakoyagha da vavai ita tava na nani kamonai nuwanuwana iwapewapei.  
\v 11 Ikita da kunuma itamotate ma sawara sago, kitana da kwarewa ghamana matatupina ruwamaruwa uraviyai itinatatani ma ivi yoyowi iororu ku dobu.  
\v 12 Ma kwarewina kamonai na ghamoghamo bogii ma bogiiyai, viya kaesi ruwamaruwa ma viya na kiu ma viya na mota.\f + \fr 10:12 \ft Weni siyasi Jiu damsi ke ita kamkam, iyamna Moses ina vonaviyoyovana kamonai ivona da dowadowasi.\f*  
\v 13 Ma wawaya gamona ivona bo, “Pita, kevomiiri. Kevi kiivunuwana da kuna kam.”   
\p
\v 14 Ma Pita ivonapotei bo, “Bada, ke kovokovoghina! Ke meyani aku yawasa kamonai siya dowadowasi bo puyapuyakisi ata kani, iyamna Moses ina vonaviyoyovana anununura bubuna.”   
\p
\v 15 Ma nani gamona ivi sisiyame, ivona bo, “Aviyavisina God ivonakiiyaragha da biibiina na ke kuna vonei da dowadowana bo puyapuyakina.”  
\v 16 Weni sisiyina mara aroba ivi yanei, ma yaghiyaghinai nani kwarewina iviitawei ighae ku kunuma.   
\p
\v 17 Pita weni berana ikitai na ivivi nuwanotanotei da iyamna avai. Ma nani kamonai Koneriyas ina bigabiga ivonatawesi na inekiibau. Ma Saimon ina numa ipanani ma garina matuketinai ivi kiimiiriyesi.  
\v 18 Ma irukwatu, ivi tarakiiyana da numataya sago kana vava Saimon Pita weni numanai emakamakai bo kegha.   
\p
\v 19 Ma Pita patana da ivivi nuwanotanota ma Kanuma Vovokaravina ivonei bo, “Saimon, tomotomowa ivi aroba ekwekwim,  
\v 20 tuna kubiine kevomiiri ma kunoru da yavata kona nae. Ke am nota ina ragharagha iyamna taku avonatawesi kurim.”  
\v 21 Vaghina ma Pita ioru ma tomotomowisi ivonesi bo, “Wawayina koekwekwai na taku. Avi kubiine kopisi?”   
\p
\v 22 Tomotomowisi ivonapotei bo, “Senturiyon Koneriyas ivonatawekai. Tuna tomowa maninina ma God evovokaravei. Bade Jiu damsi peyarisi i vigheghena. Ma aneya vovokaravina ivi sisiya Koneriyas kurina, ivonei da kuta nae ina ku numa ma kuti sisiya kurina.”  
\v 23 Vaghina ma Pita ivi kiikiiwesi ma ivonesi da yavata ita kena.  
\p Mara itom na Pita nani tomotomowisi yavata ivomiiri inae, ma vitumaghana damsi viya Jopa kamonai ivi kaeturanesi.  
\v 24 Mara itome na ku Sisariya inekiibau. Ma Koneriyas namada ina rakaraka ma turaturana ikwaturiyariyesi da ivivi koyakoyagha.  
\v 25 Pita ita rui ku numa na Koneriyas iverupotei, ku maghinona ivi tuwaporeruruwana ma itawotei.  
\v 26 Ma Pita itinavomiirini ma ivonei bo, “Kevomiiri, taku na wawayota tam nakanani.”  
\v 27 Ivi ruwa ivivi sisiya ma ku numa kamona irui ma Pita ikitai da koroto ghamana iriyesi.  
\v 28 Ma ivonesi bo, “Tami koakova bubuni da Moses igiruma da tokai Jiu damkai na ke kupuna dami yavata tisagota bo kana numataya kurimi. Ma God ivi debei kuriku da ke sago wawaya ana barei bo ana vonei da dowadowana bo puyapuyakina.  
\v 29 Tuna kubiine, kaku sisiya kuvonatawei na maninina apisi, ke ata bara. Ma, kevona. Am kayowana avai?”   
\p
\v 30 Ma Koneriyas ivonapotei bo, “Rorova ravi madeghinai aku numiiyai aniponipowana ma kadenima tomowa sago kana gara vovokeyakeyuna maghinokuwai ivi kiimiiriyei.  
\v 31 Ma ivona bo, ‘Koneriyas, God am nipowana ivi yanei ma am verena moyamoyakisi kurisi na enotanotai.  
\v 32 Am bigabiga kevonatawesi ku Jopa da tomowa kana vava Saimon Pita ina rutinapiyei. Tuna inumataya da ina varigheya Saimon yavata emakamakai. Saimon ina biga na ghamoghamo bekasi igimara ma ina numa na kikirai.’  
\v 33 Tuna kubiine yaghiyaghinai kam sisiya avonatawei, ma ibiibii kirakai da kupisi. Vaghina. Peyarita na weni ma God gwabitiyai emakamakai. Ma aviyavisina peyarina Bada ivonem na kevi sisiyei da kani yanei.”   
\s1 Pita ina sisiya.  
\p
\v 34 Ma Pita sisiya ivi karei, “Wekarakava akovina aviiya da God ku matana wawaya peyarita na sago.\x * \xo 10:34 \xt Deut 10:17\x*  
\v 35 Dam na bogii ma bogiiyai ma kegha da iyavo kava God evovokaravei ma i yawasa maninina na ekayokayowesi.  
\v 36 God varana biibiina ivonatawei Israel damsi kurisi na namada sisiyina kovi yanei. Ivonesi da Yesu Keriso avanai na nuwanuba tapanani da God yavata tinuwasago. Ma Yesu na peyarita ita Bada.  
\v 37 Ma namada koakovi da aviyavisina itupuwa Judiya dobunai, nani berasi Gariri kamonai ivi karei maranai Jon idima da wawaya ita babataito.  
\v 38 Ma bade koakovi ikikava God, Nasaret tomowa Yesu ivinei da Kanuma Vovokaravina ma rewapana iverei. Ma bade ikikava Yesu Judiya dobuna ine yavui da bera biibiisi iberaberai. Ma iyavo kava Devil imanai ivovokwarakwara na ivivi yawasisi, iyamna God gwabinai imakamakai.  
\v 39 Aviyavisina Yesu iberai Jiu damkai akii dobuwai ma Jerusalem kamonai na tokai aposol peyarina matakiiyai kakitai na kaimamatara da vonavaghata. Ma korosiyai ituparatui ma ivi raboboi,  
\v 40 ma mara kana viaroba kamonai na God iberai da rabobowai ivomiiri ma irumatara kurikai da kakitai, yawayawana.  
\v 41 Ma ke wawaya peyarisi kurisi, tokai kana kivikivina kava God ivinekai da kata kitai. Ma kaimamatara da rabobowai ivomiiri. Ma muriyai yavata kakam ma kauma.  
\v 42 Ma sisiya bagibagina ivonekai da wawaya kurisi kata dima ma kati mamatara da God, Yesu ivinei da mara damonai yawayawasita ma raborabobosi peyarita ini tupavireta.  
\v 43 Ma peroperoveta peyarisi ivi mamatarei, ivi debei da iyavo kava Keriso ini tumaghanei na tuna avanai God i berabero ina notatawei.”   
\s1 Kupuna damsi Kanuma Vovokaravina iviiya.  
\p
\v 44 Pita patana da ivivi sisiya ma nani kamonai iyavo kava ina sisiya ivivi yanei na Kanuma Vovokaravina ioru da itowatepanisi.  
\v 45 Ma vitumaghana damsi Pita ivi kaeturanei da yavata ipisi, ti na Jiu damsi. Ma ivi deyei da Kanuma Vovokaravina na kupuna damsi yavata itowatepanisi, tuna puyona na ke Jiu damsi kava kubiisi.  
\v 46 Iakovi da kupuna damsi Kanuma Vovokaravina iviiya, iyamna ivi yanesi da kunuma gamosi bogii ma bogiiyai ivivi sisiya ma God ivovokavakavari. Ma Pita ivona bo,  
\v 47 “Weni damsi namada Kanuma Vovokaravina iviiya, tota nakanani. Tuna kubiine okowai ina babataito, ke kovokovoghina da tavonatanisi.”  
\v 48 Vaghina ma Pita ivonesi da Yesu Keriso avanai ibabataito. Ma Koneriyas turaturana yavata ivi nowi da Pita gwabisiyai ita makai da mara gisina.   
\c 11  
\s1 Pita ina bera ivi sisiyei.  
\p
\v 1 Aposol ma vitumaghana damsi peyarisi Judiya kamonai sisiya ivi yanei da kupuna damsi God vonana ivi tumaghanei.  
\v 2 Tuna kubiine maranai Pita ighae ku Jerusalem na vitumaghana damsi iyeghai, iyamna ti na Jiu vaghata, peyarisi Moses ina vonaviyoyovana inununuri.  
\v 3 Ivonei bo, “Avi kubiine tam kupuna damsi i ku numa kurui ma yavata kokam? Ti na dowadowasi!”  
\v 4 Ma vaghina Pita ivi karei da aviyavisina peyarina itupuwa na ivi debei kurisi.  
\v 5 Ivona bo, “Jopa kamonai aniponipowana da nuwanuwaku iwapewapei na kunumai sawara sago iororu akitai, kitana da kwarewa ghamana ma matatupina ruwamaruwa uraviyai itinatatani ma ivi yoyowi ioru kuriku.  
\v 6 Ku kamona arugenara na ghamoghamo bogii ma bogiiyai akitisi, viya kaesi ruwamaruwa ma viya ghamoghamo dipa ma bade mota ma kiu. Ma Moses ina vonaviyoyovana evonavona da peyarisi na dowadowasi ma puyapuyakisi.  
\v 7 Ma wawaya gamona ivoneku bo, ‘Pita, kevomiiri. Kevi kiivununuwana ma kekam.’  
\v 8 Ma avonapotei bo, ‘Bada, ke kovokovoghina! Moses igiruma da nani siyasi na dowadowasi ma puyapuyakisi, tuna kubiine ke meyani ata kani.’  
\v 9 Ma nani gamona kunumai ivi sisiyame kuriku, ivona bo, ‘Aviyavisina God ivonakiiyaragha da biibiina na ke kuna vonei da dowadowana.’  
\v 10 Mara aroba weni sisiyina avi yanei ma ghamoghamo kwarewina kamonai na peyarina iviitawei ighae ku kunuma.  
\v 11 Ma yaghiyaghinai tomotomowa ivi aroba Sisariya kwanatunai inekiibau da meni numanai amakamakai na maghinonai ivi kiimiiriyesi.  
\v 12 Ma Kanuma Vovokaravina ivoneku da aku nota ke ita ragharagha ma tomotomowisi ivi aroba yavata kata nae. Ma varevaresita weni miikovimasago kokitisi, ti na Jopa damsi ma yavata kanae da Koneriyas ina ku numa kanekiibau ma karui.  
\v 13 Ma Koneriyas ivonekai da ina numiiyai aneya inekiibau kurina ma ivonei bo, ‘Am bigabiga kevonatawesi ku Jopa da tomowa kana vava Saimon Pita ina rutini.  
\v 14 Ina vonaviakovimi da ikikava God tam ma am rakaraka yavata ini yawasimi.’”  
\v 15 Ma Pita ina sisiya ikwapanatini, “Avi karei da Koneriyas ina wawaya yavata kurisi avivi sisiya na Kanuma Vovokaravina ioru da itowatepanisi. Ikikava karenai kurita itupuwa na nakanani itupuwa kurisi.  
\v 16 Ma Bada ina sisiya anotai, ivona bo, ‘Jon na okowai ibabataito ma God na Kanuma Vovokaravinai ina babataitomi.’\x * \xo 11:16 \xt Apos 1:5\x*  
\v 17 Tota iyavo kava Bada Yesu Keriso tavi tumaghanei na Kanuma Vovokaravina ivereta. Ma kupuna damsi nakanani bade iveresi, tuna kubiine taku na wawayota ke kovokovoghina da God ina kayowana ati kawakiikiiyei.”   
\p
\v 18 Vitumaghana damsi Jerusalem kamonai Pita ina sisiya ivi yanei, ma vigamowana ivoterei ma God ivokavakavari, ivonavona bo, “Nakanani da God na ke Jiu damsi kava ma kupuna damsi yavata i taraboga evereveresi da i berabero ina miirikupukuputei ma Yesu ini tumaghanei da yawasa makamakii nonowina ina viiya.”   
\s1 Vitumaghana wawayisi Antiyok kwanatuna kamonai.  
\p
\v 19 Sitivin irabobo murinai wawaya ivi karei da vitumaghana damsi ivivi tupaketowanesi, tuna kubiine ivi verubogebogesi. Viya na inae kirakai da inumataya ku Ponisiya dobuna, viya ku Saipras nuwana ma viya ku Antiyok kwanatuna. Ma nani dobusiyai na Jiu damsi kava kurisi Yesu Varana Biibiina idimadimei.\x * \xo 11:19 \xt Apos 8:1-4\x*  
\v 20 Ma vitumaghana damsi viya, i dobu na Saipras nuwana ma Sairini kwanatuna, inae ku Antiyok ma nani kwanatunai ivi karei da kupuna damsi kurisi Bada Yesu Varana Biibiina idimadimei.  
\v 21 Ma God ina rewapana gwabisiyai da koroto ghamana Bada ivi tumaghanei ma ikivini.   
\p
\v 22 Ma vitumaghana damsi Jerusalem kamonai sisiyina ivi yanei na Banabas ivonatawei ku Antiyok.  
\v 23 Inekiibau na ikitai da God ina agabiibai ma ina vibiibiina gwabisiyai. Nuwanuwana ibiibai ma ikiiepepisi da i nota iti rewapana. Ma ivonesi da nuwanuwasi kudubinai iti patutu Bada kurina.  
\v 24 Ma Banabas na tomowa maninina ma Kanuma Vovokaravina gwabinai irunuma. Ma nuwanuwana kudubinai ivi tumaghana. Tuna kubiine koroto ghamana ivi nuwatinisi da Bada ivi tumaghanei.   
\p
\v 25 Ma nani murinai Banabas, Antiyok ikiibutawei ma inae ku Tasus da Sol itekwai.  
\v 26 Ipanani ma irutinaneyei ku Antiyok. Vaghina ma madegha sago Banabas da Sol vitumaghana damsi yavata ivivi kiidaburana ma ivivi beyebeyena koroto ghamana kurisi. Ma Antiyok kamonai ivi karei da vitumaghana damsi ivi vavesi ‘Keresiyana.’   
\p
\v 27 Nani maranai Keresiyana viya Jerusalem kamonai inumataya ku Antiyok. Ti na peroperoveta,  
\v 28 ma sago kana vava Agabas ivomiiri ma Kanuma Vovokaravina ina rewapanai ivonakiiyaragha da gomara ghamana ina tupuwa. Ma dobu bogii ma bogiiyai Rome i vibadana gaburinai na ina kamowanisi. Weni gomarina itupuwa na Rome damsi i kiivavo Korodiyus ina vikiivavona kamonai.\x * \xo 11:28 \xt Apos 21:10\x*  
\v 29 Ma Yesu kana kivikivina Antiyok kamonai inotai da vitumaghana turaturasi Judiya kamonai iti vitesi, tuna kubiine sago sago duma aviyavisina gwabisiyai, gisina bo ghamana na nevanevana iverena.  
\v 30 I verena iterei ma Banabas da Sol ikavari da Keresiyana kii vinoraveraveyana Jerusalem kamonai iveresi.   
\c 12  
\s1 Vitupaketowana irakata.  
\p
\v 1 Nani maranai Kiivavo Herodi Agripa ivi karei da Keresiyana ivivi tupaketowanesi ma viya ipatumisi.  
\v 2 Ma Herodi ponanai seri wawayisi inae da Jon ina tuwa Jemes iwana seriyai ikiiyaraghi.  
\v 3 Ma damina iviiya da Jiu damsi ivi nuwabiibai da Jemes irabobo, tuna kubiine na bade Pita ipatumi. Weni berana Pasova kamna maranai itupuwa.  
\v 4 Pita ku gabura iterei ma seri wawayisi ivi 16 ivorereghisi da wawaya ruwamaruwii duma. I biga da Pita iti matatetei da ke ita verau. Herodi ina kayowana da Pasova kamna murinai wawaya peyarisi maghinosiyai Pita iti tupavirei.\x * \xo 12:4 \xt Exod 12:1-27\x*  
\v 5 Ma Pita gabura kamonai kubiine na Keresiyana damsi nuwanuwasi kudubinai iniponipowana God kurina.   
\s1 Pita gabura ikiibutawei.  
\p
\v 6 Mara ita tom na Kiivavo Herodi, Pita iti tupavirei ma nani didibarinai Pita ere imapatupatumina ikenakena seri wawayisi ruwa basusiyai. Ma viya na matuketa imiimiiripotai.  
\v 7 Kadenima Bada ina aneya irumatara ma gabura numana kamonai iruyasegana. Ma Pita ghabaghabana ikiividagui da ikiimataki. Ma ivonei bo, “Kevomiiri yaghiyaghina!” Ma chein Pita imanai ivi tamotawetaweyana.  
\v 8 Ma aneya ivonei bo, “Kam borikiide kekuni ma kaem kana terepapara kekotei.” Vaghina ma, Pita iberai. Ma aneya ivona bo, “Kam tarasovo kekotei ma kekiviniku.”  
\v 9 Pita ikivini da gabura numana ikiibutawei, ma ke itakovi da aneya aviyavisina iberaberai kurina na bera vaghata, inotanotai da ita vivimatu.  
\v 10 Ibaba inae da seri wawayisi viya ikuyowesi ma inene da bade viya ikuyowesi ma ku gabura matuketina inekiibau. Tuna matuketa bagibagina, kirama iyamoni. Ma kegha da tuna mani itamotate ma ivi ruwa ikiibau ku kwanatu. Ketiyai ibababa da ke gurina ma yaghiyaghina aneya Pita ikuyowei inae.   
\p
\v 11 Ma Pita nota iviiya da ke ita vivimatu ma ivona bo, “Wekarakava akovi da aviyavisina itupuwa kuriku na bera vaghata. Bada ina aneya ivonatawei kuriku, ivi viteku da Kiivavo Herodi ina rewapana aonaghi ma Jiu damsi ke kovokovoghina da berona ita berai kuriku.”   
\p
\v 12 Notana iviiya ikovi ma ibaba inae Meri ina ku numa. Meri na Jon Mak ina maduwa. Nani numanai na wawaya peyarisi ivi kiidaburana da iniponipowana.  
\v 13 Pita gari matuketinai irukiipowapowara ma bigabiga wavinena kana vava Roda ipisi da ita vonapotei.  
\v 14 Ma wavinena Pita gamona ivi yanei na ivi nuwabiibii kirakai da matuketa ke ita votawei. Iverau ivovira wawaya kurisi da ikiirara, “Pita matuketiyai emiimiiri!”  
\v 15 Ma wawayisi ivonapotei bo, “Kibero! Neghanegham!” Ma Roda patana da ivonavona da Pita matuketiyai imiimiiri ma wawayisi ivonapotei bo, “Kegha, mikeda ina aneya.”   
\p
\v 16 Ma Pita patana da irurukiipowapowara na wawayisi matuketa ivotawei ma ikitai da vaghina wawayina na inota kavakavai.  
\v 17 Pita imana iruepai da wawaya kawasi ita pota ma ikikava Bada gabura kamonai ivi yawasi na ivi sisiyei. Ma ivona bo, “Jemes ma varevaresita kovonaviakovisi.” Ma ikuyowesi inae ku dobu sago.   
\p
\v 18 Mara itom na nipunipu ghamana itupuwa seri wawayisi kamosiyai, iyamna ke itakovi da Pita mike inae.  
\v 19 Ma Herodi seri wawayisi viya ivonesi da Pita iekwai, kwanatu ine yavui ma ke ita panani. Tuna kubiine iyavo kava Pita ipotapotai na ivi tupavireviresi ma ivi kiivunuwana.  
\p Nani murinai Kiivavo Herodi ivomiiri Judiya ikiibutawei ma inae ku Sisariya ma nani kwanatunai imakai.   
\s1 Kiivavo Herodi ina rabobo.  
\p
\v 20 Ma namadani kava Herodi na Taya ma Saidon kwanatusi yavata ivivi kawapata. Taya ma Saidon damsi itarakapu ma inae da Brastas kurina, Brastas na Herodi ina numa kana koyakoyagha. Ma ivi nowi kurina da i keta ita berai da Herodi yavata iti sisiya. I kayowana da i vikawapata iti koviya ma nuwanubiiyai ita makai, iyamna kii vavai na Herodi ina dobuwai iviiviiya.   
\p
\v 21 Ma i mara iterei na Herodi kana gara biibii kirakiisi ivi kote. Ma inae da ina vikiivavona gawarina tepanai imakai ma koroto kurisi ina sisiya iterei.  
\v 22 Ma koroto sisiyina ivi yanei na ikiikiirara bo, “Wena god sago isisiya kurita, ke wawayota ita vivisisiya.”  
\v 23 Ma Herodi koroto ke ita vonesi da ita voterei ma God ina kina kava ita vokavakavari, tuna kubiine Bada ina aneya inekiibau da Herodi ivowai, gubaga iverei da motamota tupuwina ivi tupabubuwanei da irabobo.   
\p
\v 24 Ma God vonana irakata da dobu ine yavui da bade wawaya peyarisi vitumaghana ivi karei.   
\p
\v 25 Ma Banabas da Sol i biga Jerusalem kamonai ivi koviya na Jon Mak irutini da yavata ivovira ku Antiyok.   
\c 13  
\s1 Banabas da Sol ivinesi ma ivonatawesi.  
\p
\v 1 Antiyok kwanatunai ekalesiya kamosiyai, viya na peroperoveta ma viya na vibeyebeyena wawayisi. Ti na Banabas, Simiyon (tuna wawaya dumadumana), Lusiyas (ina dobu Sairini), Menayen (tuna kiivavo Herodi Antipas yavata imagura patapata) ma bade Sol.  
\v 2 Mara sago ivivi siya ma Bada ivovokavakavari ma kamonai na Kanuma Vovokaravina ivonesi bo, “Kamomiyai Banabas ma Sol na aku vivinevine, kovi biibiinisi ma kovoteresi da aku biga kava ina berai.”   
\p
\v 3 Peyarisi visiya ma nipowana ivi kovini na imasi ku tepasi iterei da ivi biibiinisi ma vaghina, ivonatawesi inae.   
\s1 Banabas da Sol inae ku Saipras.  
\p
\v 4 Kanuma Vovokaravina Banabas da Sol ivi nowesi inae ku Selusiya kwanatuna ma nani dobunai ku kukakuka igeru da ku nuwa sago kana vava Saipras.  
\v 5 Inekiibau ku Salamis kwanatuna Saipras kamonai na Jiu damsi i kiki numasiyai idimadima. Ma i baba kamonai na Jon Mak yavata da iti vitesi.   
\p
\v 6 Ma nuwana kamonai ibaba yavui, idima inenae da ku Papos inekiibau. Ma nani kwanatunai Jiu tomowa sago kana vava Bajisas ipanani. Tuna kiikiirapuna ma peroveta viviberona  
\v 7 ma tomowina Sediyas Polas iwagiyei da gwabinai imakamakai. Sediyas Polas na Saipras kana bada ghamana ma tuna wawaya akakovina. Ma ina kayowana da God vonana iti yanei, tuna kubiine sisiya ivonatawei da Banabas da Sol ita pisi kurina.  
\v 8 Ma nani kiikiirapuna Bajisas (kana vava Grik gamonai na Elimas) na imiiripotesi ma itarataravuvuresi da Sediyas Polas ke iti yanesi, iberabera tovoni da Keriso ke iti tumaghanei.  
\v 9 Ma Sol (kana vava sago na Pol) Elimas ikita bogabogai ma Kanuma Vovokaravina ina rewapanai ivonei bo,  
\v 10 “Tam Devil natuna ma bera biibiisi kudubina kighaviyei. Tam am yawasa kamonai na vibero ma bera didibarisi kava kevovotani. Mara nonowa am viberowai Bada ina keta maninina kiriwariwai.  
\v 11 Tuna kubiine na wekarakava Bada kovogha ina verem da mara gisina kava matam ini didibari da yasegana ke kuna kitai!”  
\p Ma yaghiyaghinai Elimas matana isowai ma ididibari da ikiikiigwamgwam, ivivi nowi da wawaya sago imana ita viiya da ita rutini.  
\v 12 Weni berana Sediyas Polas matanai ikitai na Yesu Keriso ivi tumaghanei. Ma Pol da Banabas Bada ina keta ivivi beyebeyena kurina na ivi deye kirakiiyei.   
\s1 Pisidiya Antiyok kamonai.  
\p
\v 13 Papos kwanatunai na Pol turaturana yavata ku kukakuka igeru da ku kwanatu sago kana vava Pega, Pampiriya dobuna kamonai. Ma nani dobunai Jon Mak ikuyowesi ma ivovira ku Jerusalem.  
\v 14 Ma Pol da Banabas, Pega ikuyowei da inae ku kwanatu sago kana vava Antiyok, Pisidiya dobuna kamonai. Ma viyakam maranai irui ku kiki numana da imakiivipikesi.  
\v 15 Ma wawaya ivomiiri da Moses ina vonaviyoyovana ma peroperoveta i giruma ivi yava ikovi, ma murinai na kiki numana babadisi wawaya sago ivonatawei Pol da Banabas kurisi, ivonesi bo, “Varevaresikai, kade nota bo sisiya biibiina gwabimiyai na koni sisiyei da wawaya kona kiiepepisi.”  
\v 16 Pol ivomiiri ma imana iruepai da wawaya nipu ita voterei ma ivona bo,  
\p “Israel dami ma kupuna dami, tami iyavo kava God kovovokavakavari na kovi yaneku.  
\v 17 Israel damta ita God ita kaekiki mau ivinesi da ina wawaya. Ma Egypt kamonai imakamakai na God ivi biibiinisi da i koroto irakata kirakai, ma ina rewapanai ivi nowesi da nani dobuna ikiibutawei.\x * \xo 13:17 \xt Exod 1:7, 12:51\x*  
\v 18 Ma damsi madegha ivi 40 warereyai ibababa ma nani kamonai na God ivi kawakiikiiyei ma kegha da ikoyagha bubunisi.\x * \xo 13:18 \xt Num 14:34; Deut 1:31\x*  
\v 19 Ma dam miikovimaruwa ighegavovorisi Keinan kamonai ma i tano na ina wawaya Israel iveresi da ivi rapenei.\x * \xo 13:19 \xt Deut 7:1; Josh 14:1\x*  
\v 20 Weni berasi kudubina na madegha 450 kamonai itupuwa.”\x * \xo 13:20 \xt Judg 2:16; 1Sam 3:20\x*  
\p “Ma nani murinai na God wawaya kii koyakoyagha ivinesi da ikoyakoyaghisi da peroveta Samuweru ina ku mara.  
\v 21 Vaghina ma Israel damsi ivi nowi God kurina da kiivavo ita veresi. Ma tomowa sago ivinei da kubiisi iti kiivavo, tomowina na Kis natuna Sol, kii dam na Benjamin. Ma tuna ivi kiivavo da madegha 40 ikovi.\x * \xo 13:21 \xt 1Sam 8:5, 10:21\x*  
\v 22 Ma God, Sol ivi kiibuni ma murinai David iterei da ivi kiivavo. God ivona bo, ‘Jesi natuna David, tuna nuwanuwaku ma aviyavisina peyarina ana vonei na ina berai.’\x * \xo 13:22 \xt 1Sam 13:14, 16:12; Psa 89:20\x*  
\v 23 Ma God vonakiiyapa bagibagina iterei da David tupurereghina kamonai wawaya sago ina nekiibau da Israel ini yawasisi. Ma tuna na Yesu.  
\v 24 Muriyai da Yesu ita nekiibau na kunona Jon, Israel damsi kudubisi kurisi idima da i bera beroberosi ita miirikupukuputei ma ita babataito.\x * \xo 13:24 \xt Mak 1:4; Luk 3:3\x*  
\v 25 Ma Jon ina biga ivivi koviya ma ivona bo, ‘Konotanotai da taku God ina Vivinevine Wawayina bo? Kegha, ke taku. Wawayina na murikuwai epipisi. Taku ke wawaya kiimataniku da kaena kana terepapara uravina ata votawei.’”\x * \xo 13:25 \xt Mat 3:11; Mak 1:7; Luk 3:16; Jon 1:20, 27\x*   
\p
\v 26 “Varevaresiku, tami Abraham tupurereghina ma bade tami kupuna dami God kovovokaravei, kovi yana. Tota kurita God sisiya ivonatawei da ini yawasita.  
\v 27 Jerusalem kamonai wawaya i babada yavata ke iti vaghinei da Yesu na God ina Vivinevine Wawayina. Ma ivi raboboi da peroperoveta aviyavisina igirugirumi na itupuwa. Ma nani girumisi na viyakam marasiyai mara nonowa iyava.  
\v 28 Ke sago aviyavisina berona Yesu gwabinai ita panani da iti wavui ma kegha da Jerusalem damsi Pailat ivonei da iti raboboi.\x * \xo 13:28 \xt Mat 27:22-23; Mak 15:13-14; Luk 23:21-23; Jon 19:15\x*  
\v 29 Ma aviyavisina peyarina iberai Yesu kurina na rorova mara katamaninai peroperoveta namada igirumi da ita tupuwa. Weni berasi ibera yavui na muriyai korosi tepanai itereoruwei ma ku buba iterei da kana karawaga.\x * \xo 13:29 \xt Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Luk 23:50-56; Jon 19:38-42\x*  
\v 30 Ma God iberai da rabobowai ivomiiri.”   
\p
\v 31 “Ma mara ipeyari irumatara ina wawaya kurisi. Muriyai da ita rabobo na ti damsi yavata ibaba Gariri da ku Jerusalem. Ma ti na bera peyarina matasiyai ikitai da wawaya kurisi imamatara da vonavaghata.\x * \xo 13:31 \xt Apos 1:3\x*  
\v 32 Ma tokai na weni varana biibiina kapiyei kurimi. Ikikava God vonakiiyapa bagibagina iterei ita kaekiki katakatamanisi kurisi  
\v 33 na karako ita mariyai na berasi iberai kubiita da Yesu rabobowai ivomiiri. Psalms kamonai igiruma da ivona bo,  
\q1 ‘Tam na natuku,  
\q2 Ma karako taku na am Mamai.’\x * \xo 13:33 \xt Psa 2:7\x*   
\m
\v 34 Ma God iberai da Yesu rabobowai ivomiiri da ke karawagai tupuwina ita bowa. Giruma katamana kamonai igiruma bo,  
\q1 ‘Aku vonakiiyapa bagibagina David ma tupurereghina yavata kurisi aterei da ani biibiinisi  
\q2 na nani vibiibiinina vovokaravina gwabimiyai ina makii nonowa.’\x * \xo 13:34 \xt Isa 55:3\x*   
\m
\v 35 Ma bade giruma katamana evonavona bo,  
\q1 ‘Am wawaya vovokaravina ke kuna kitatawei da karawagai tupuwina ina bowa.’”\x * \xo 13:35 \xt Psa 16:10\x*   
\p
\v 36 “Ma David ke tuna mani iti sisiya meyei, iyamna ina yawasa kamonai God ina kayowana ivoyavu bubuni ma irabobo. Ma ina kaekiki kii karawagai idogoi da tupuwina ibowa.  
\v 37 Kegha, wawaya sago ivi sisiyei. Wawayina na Yesu, tuna tupuwina ke ita bowa, iyamna God iberai da rabobowai ivomiiri.  
\v 38 Varevaresiku, kovi yana kiimatana. Yesu tepanai na God ita bera beroberosi ina notatawei. Tuna kadimadimei kurimi da akovina kota viiya.  
\v 39 Ma iyavo kava Yesu itumaghanei na i berabero kamonai ina tinakiibuwesi ma God ina vonakiiyaragha da ti na ina wawaya maninisi. Ma Moses ina vonaviyoyovana na ke kovokovoghina da i berabero kamonai ina tinakiibuwesi.  
\v 40 Ma kokitaruvimi da aviyavisina peroperoveta ivivi sisiyei na ke ina tupuwa kurimi.  
\v 41 Ivona bo,  
\q1 ‘Kovi yana, iyavo kava kovonavonavikoniyeku. Matami ekita ma ani tataghanimi ma kona rabobo,  
\q2 iyamna karako weni maranai bera ghamana ana berai.  
\q2 Nani berana irakata kirakai da wawaya ita vonaviakovimi  
\q2 na kota notai da vibero.’”\x * \xo 13:41 \xt Hab 1:5\x*   
\p
\v 42 Pol da Banabas kiki numana ikiikiibutawei na wawaya ivi nowi kurisi da viyakam marana maghinosiyai ita vovira da nani notasi nake da iti sisiyei kurisi.  
\v 43 Ma koroto isawasawara na nevanevana Pol da Banabas ikivinisi. Kamosiyai viya na Jiu damsi ma viya na kupuna damsi Jiu damsi i kiki inununuri ma God ivovokavakavari. Pol da Banabas kurisi ivivi sisiya ma ivonavonesi bo, “Mara nonowa God koni tumaghanei da ina agabiibai tepanai kona makai.”   
\p
\v 44 Ma viyakam marana inekiibau na wawaya kudubisi nani kwanatunai iriyesi ku kiki numana da Bada vonana iti yanei.  
\v 45 Ma Jiu damsi i babada koroto ghamana ikitai na inuwakapi. Ma ivi karei da Pol ivi avaberowei ma wawaya ivonavonesi da ina sisiya peyarina na vibero.  
\v 46 Pol da Banabas ere maghitepatorasi sisiya bagibaginai ivonapotesi bo, “God ina kayowana da tami Jiu dami koti nao da varana biibiina kurimi kata dimei. Ma ke kota kayokayowei kubiine, imatakira da yawasa makamakii nonowina kobarei. Karako na kana voteremi ma kupuna damsi kurisi kana dima.  
\v 47 Ma Bada sisiya bagibagina ivonekai na weni,  
\q1 ‘Avinem da tam na yasegana kupuna damsi kubiisi,  
\q2 tam tepamuwai na dam ma dam dobu kudubinai yawasa makamakii nonowina ina panani.’”\x * \xo 13:47 \xt Isa 42:6, 49:6\x*   
\p
\v 48 Ma kupuna damsi weni sisiyina ivi yanei na ivi nuwabiibai. Ma Bada ivi ghegheni vonana kubiine. Ma iyavo kava God ivinesi da yawasa makamakii nonowina ita viiya na ti damsi ivi tumaghana.   
\p
\v 49 Ma Bada vonana ikiibau da nani dobuna inunui.  
\v 50 Ma Jiu damsi i babada nani kwanatuna kamonai ivomiiri da tomotomowa ghamaghamasi nuwanuwasi ikanikani. Ma wivine mumurisi ti na mara nonowa i kiki numanai God ivovokavakavari na ti yavata i nota ivi beroi da peyarisi Pol da Banabas ivi tupaketowanesi ma ikwavinisi da i dobu ikiibutawei.  
\v 51 Ma Pol da Banabas kaevunavunasi ikiiririghatawei, tuna ivi matakira da iyavo kava God vonana ibarei na kovogha ina veresi. Ma ivi ruwa ivomiiri ku kwanatu sago kana vava Aikoniyam.\x * \xo 13:51 \xt Mat 10:14; Mak 6:11; Luk 9:5, 10:11\x*  
\v 52 Ma Antiyok kamonai vitumaghana damsi nuwabiibiiyai imakamakai ma Kanuma Vovokaravina gwabisiyai irunuma.   
\c 14  
\s1 Aikoniyam kamonai.  
\p
\v 1 Aikoniyam kwanatuna kamonai Pol da Banabas ku kiki numana irui. Ma i dima na ivi rewapana kirakai da wawaya nuwanuwasi itinavirai. Ma koroto ghamana, Jiu damsi ma kupuna damsi yavata Bada ivi tumaghanei.  
\v 2 Ma Jiu damsi viya Keriso varana biibiina ibarei na ti ivomiiri da kupuna damsi nuwanuwasi ikani da Pol da Banabas kurisi nuwanuwasi ipughu ma ivi kawapatesi.  
\v 3 Ma Pol da Banabas nani dobunai imakii kirakai ma ere maghitepatorasi Bada varana biibiina idimadimei. Ma Bada rewapana iveresi da matakira ghamaghamasi ma notakavakavasi iberai, ivi debei da God ina agabiibai sisiyina na vonavaghata.  
\v 4 Ma kwanatuna kamonai na wawaya ivi bogebogesi da dam ruwa. Viya inae da Jiu damsi ke ita vivitumaghana na ku murisi imiiri. Ma viya inae aposol kurisi da ku murisi imiiri.   
\p
\v 5 Ma kupuna damsi ma Jiu damsi i babada yavata na Pol da Banabas kii diri itetetei da iti kayoberowanesi ma wakimiyai iti kiivunuwanesi.  
\v 6 Ma aposol kii sisiya ivi yanei na iverugavu ku kwanatu ruwa, Listra ma Debe, Laikoniya dobuna kamonai.  
\v 7 Ma nani dobunai Bada varana biibiina idimadimei.   
\s1 Listra ma Debe kwanatusi kamonai.  
\p
\v 8 Tomowa sago Listra kwanatuna kamonai imakamakai na itupuwei da digadigana ma ke meyani ita bababa.  
\v 9 Mara sago Pol idimadima ma koroto kamosiyai digadigana na ivivi yana. Pol matana maninina itawei ma damina iviiya da nani digadigana vitumaghana gwabinai da God iti yawasi.  
\v 10 Ma ikiirara kurina, ivonei bo, “Tam, kevomiiri!” Vaghina ma digadigana itarukapoka imiiri ma baba ivi karei.   
\p
\v 11 Koroto ikitai da digadigana iyawasa na ti mani i Laikoniya gamosiyai ikiirara bo, “Ita god ivi ruwa kiidamowai ioru kurita, kitasi ivire da nakanani ma wawayota!”  
\v 12 Ivonavona da Banabas na i god Zus ma Pol na ivonavonei da i god Hemes, iyamna tuna na sisiya voravorana.  
\v 13 Ma Zus ina taparoro numana na kwanatu nevanevanai. Ma taparoro badana ina wawaya yavata kau tomotomowisi irutinisi ma saru gerogerorisi ikavara ma kwanatu ku matuketina inekiibau. I kayowana da Pol da Banabas ita vokavakavarisi ma suwara kurisi ita kapuni.   
\p
\v 14 Banabas da Pol sisiyina ivi yanei da suwara ita kapuna kurisi na ivi nuwapoya kirakai. Tuna kubiine kii gara igosira ma iverau koroto ku kamosi ma ikiirara bo,  
\v 15 “Turaturakai, avi kubiine weni berana koberaberai? Tokai na ke god ma wawayota tami nakanani. God vaghata na yawayawana, tuna dobu ma kunuma ma yegai ma aviyavisina kudubina kamosiyai iyamoni. Kakayokayowei da God varana biibiina koni yanei ma koni tumaghanei da weni berasi viviberosi kona voterei. Iyamsi kegha!\x * \xo 14:15 \xt Exod 20:11; Psa 146:6\x*  
\v 16 Mara katamaninai na God, dam kudubina ivoteresi da i ku kayokayowanai ivovokavakavara wapawapa.  
\v 17 Ma kegha da mara nonowa ina matakira gwabimiyai emakamakai iyamna tuna kwamra ma bodu nununai garewa evereveremi ma yabayaba da vavai ghamana kopanapanani da nuwabiibiiyai komakamakai. Nani berasi ivi debei da tuna emakamakai ma ina agabiibai irakata tami kurimi.”  
\v 18 Pol da Banabas weni nakanani ivivi sisiya ma ipiropiro kirakai da koroto ita vonatanisi, iyamna i kayowana ghamana da ita suwarisi. Ma kegha da ivonatanisi da kau ke iti kiivunuwana.   
\p
\v 19 Nani murinai Jiu damsi viya Antiyok ma Aikoniyam kwanatusiyai inekiibau ma koroto nuwanuwasi itinavirai da nuwanuwasi ipughu Pol da Banabas kurisi. Ma koroto ivomiiri da Pol wakimiyai iraravi da ipeku ma inotai da irabobo. Ma itinakwarokwaroi da kwanatu ku kupuna itawanakiibuwei.  
\v 20 Ma vitumaghana damsi iriyesi da tupuwina imiirigwagwari ma Pol ivomiiri da yavata ku kwanatu irui. Mara itom na Banabas yavata ivi ruwa inae ku Debe.   
\s1 Pol da Banabas ivovira ku Antiyok, Siriya kamonai.  
\p
\v 21 Pol da Banabas Debe kwanatunai Keriso varana biibiina idimei da koroto ghamana nuwanuwasi itinavirai da Yesu Keriso ivi tumaghanei. Ma nani murinai ivovira ku Listra, ku Aikoniyam ma ku Antiyok Pisidiya dobuna kamonai.  
\v 22 Ma kwanatu nununai Keresiyana ikiikiiepepisi da i nota iti rewapana ma sisiya biibiisi itereterei da i vitumaghana ita vokikini. Ma ivonesi bo, “Vitumaghana damta nuwapoya bogii ma bogiiyai tapanapanani da God ina ku vikiivavona tarui.”  
\v 23 Ma bade kwanatu nununai ekalesiya kii vinoraveraveyana ivinevinesi. Ma ivivi siya ma iniponipowana da iyavo kava ivinevinesi na Bada ku imana itereteresi. Ti i nota ma i vitumaghana na Bada Yesu kava kurina itereterei.   
\p
\v 24 Ma Pisidiya dobuna ine yavui na muriyai irui ku Pampiriya dobuna,  
\v 25 na Pega kwanatunai idima ikovi na ikiibau ku Ataliya kwanatuna.  
\v 26 Ma ku waka igeru da Ataliya ikiibutawei ma inae ku Antiyok Siriya dobuna kamonai. Karenai nani kwanatunai ivomiiri da baba ivi karei, tuna kubiine ivovira nake. Rorova kava vitumaghana damsi Antiyok kamonai Pol da Banabas God ku imana iteresi ma ivonatawesi da ina biga ita berai. Ma wekarakava God ina agabiibiiyai nani bigana ivi kovini na ivovira kurisi.   
\p
\v 27 Inekiibau ma vitumaghana damsi ikwaturiyariyesi da God aviyavisina i biga kamonai iberai na kudubina ivonaveresi. Ma kamonai ivonesi da God ikikava kupuna damsi i keta ivotawei da Keriso ivi tumaghanei.  
\v 28 Vaghina ma nani dobunai imakii kirakai vitumaghana damsi yavata.   
\c 15  
\s1 Vitumaghana damsi i dughu Jerusalem kamonai.  
\p
\v 1 Tomotomowa viya Judiya dobunai inae ku Antiyok kwanatuna ma vibeyebeyena ivi karei vitumaghana damsi kurisi. Ivonesi bo, “Moses ina vonaviyoyovana kota nunuri da kwimata bekami kota tuviviratawei. Ke kona berai na Keriso ke ini yawasimi.”\x * \xo 15:1 \xt Lev 12:3\x*  
\v 2 Weni sisiyina kubiine Pol da Banabas, Judiya damsi yavata ivi gamowana ma ivi vonapasipasiyana. Tuna kubiine vitumaghana damsi Pol da Banabas ma Keresiyana viya ivinesi da ita nae ku Jerusalem da weni vikawapatina kubiine aposol ma Keresiyana kii vinoraveraveyana ita kitisi.   
\p
\v 3 Vitumaghana damsi Pol da Banabas ma wawaya viya ivonatawesi inae ku Jerusalem ma i baba kamonai irui da vitumaghana damsi Ponisiya ma Sameriya dobusi kamonai ivi akovisi da kupuna damsi Yesu ivi tumaghanei. Ma i vonaverena kubiine na vitumaghana damsi nuwanuwasi ibiibii kirakai.  
\v 4 Inekiibau ku Jerusalem na aposol, Keresiyana ma kii vinoraveraveyana ivomiiri da ivi kiikiiwesi. Ma Pol da Banabas vonaverena iterei da God aviyavisina i biga kamonai iberai.  
\v 5 Ma Perisi damsi viya Yesu ivivi tumaghanei na ivomiiri ma ivonakiiyaragha bo, “Kupuna damsi Yesu ina kivini na tavonesi da ina tuvivira ma Moses ina vonaviyoyovana ina votekateke yavui.”   
\p
\v 6 Ma aposol da Keresiyana kii vinoraveraveyana ivi kiidaburana da weni vikawapatina iti dughuwei.  
\v 7 Ivi sisiya kirakiiyei ma muriyai Pita ivomiiri ma ivonesi bo, “Varevaresiku, koakovi da rorova kava tota kamotiyai God ivineku da ata dima kupuna damsi kurisi da taku kawakuwai Yesu varana biibiina iti yanei ma iti tumaghanei.\x * \xo 15:7 \xt Apos 10:1-43\x*  
\v 8 Ma God, ina kina kava nuwanuwata kamona iakovi. Ma ivi debei da kupuna damsi ekayokayowesi, iyamna ikikava tota Jiu damta Kanuma Vovokaravina ivereta na bade nakanani iveresi.\x * \xo 15:8 \xt Apos 2:4, 10:44\x*  
\v 9 God kurina na Jiu damta ma kupuna damsi na sago, iyamna i vitumaghana kubiine na i bera beroberosi inotatawei da nuwanuwasi yagharisi.  
\v 10 Avi kubiine koberabera tovoni da God kota rubui? Rorova ita kaekiki mau da ipisi kurita na Moses ina vonaviyoyovana gwabitiyai ma kudubita tabera kavai da kata nunura bubuni. Ma avi kubiine ami kayowana da vitumaghana damsi vusi na Moses ina vonaviyoyovana ita nunuri? Weni vitana ke ku tepasi kona terei.  
\v 11 Kegha taweyana! Takovi da ita vitumaghana kubiine na ita Bada Yesu ina agabiibai irakata da yawasa makamakii nonowina ivereta. Ma kupuna damsi bade nakanani.”   
\p
\v 12 Ma ke sago wawaya sisiya ku tepana ita terei. Nani murinai korotona ivoguguba ma Pol da Banabas i baba ivi sisiyei. Ivi mamatara kurisi da ikikava God ina rewapanai bera ghamaghamasi ma notakavakavasi iberai kupuna damsi kamosiyai.  
\v 13 Ivi sisiya ikovi na Jemes ivomiiri ma ivona bo, “Varevaresiku, kovi yaneku.  
\v 14 Saimon Pita namada ivoneta da ikikava karenai God ivi debe meyei da kupuna damsi nuwanuwasi iviiya ma kamosiyai wawaya viya ivovinesi da ina wawaya.  
\v 15 Peroperoveta i sisiya yavata ivi kiisagoi ma nakanani igiruma da God ivona bo,   
\q1
\v 16 ‘Muriyai ana vovira da David  
\q2 ina vikiivavona iwapa na tuna ana ruepa meyei,  
\q2 tuna nakanani ma numa gharavuna ana vovunaghi  
\q2 da ana vowa meyei.   
\q2
\v 17 Weni berana ana berai da dam ma dam peyarisi taku Bada inekwiku.  
\q2 Ma kupuna damsi kaku vava ini tumaghanei da ti na taku aku wawaya.   
\q2
\v 18 Rorova mara katamaninai ivi karei da ku karako na Bada evonavoneta da weni berasi ina berai.’”\x * \xo 15:18 \xt Amos 9:11-12\x*   
\p
\v 19 Ma Jemes ina sisiya ikwapanatini ma ivona bo, “Kupuna damsi viya wekarakava i nota God kurina etereterei. Ke ata kayokayowei da i nota tapiroi.  
\v 20 Tuna kubiine tavonesi da ke Moses ina vonaviyoyovana kudubina ina nunuri. Tagiruma kurisi da bera viya kava ke ina berai. Sago na vavai da siya wawaya kokoitau kurisi isuwari na suwarina ke ina kani, iyamna puyapuyakina. Ma kana viruwa na ke meyani ini pekana wapawapa. Ma kana viaroba na tara ke ina kani ma turina na ghamoghamo kayo kukupotana ke ina kani, iyamna tarana uyuwina kamonai.\x * \xo 15:20 \xt Exod 34:15-17; Lev 17:10-16, 18:6-23\x*  
\v 21 Ita biibai da kupuna damsi na weni berasi kava ita nunuri, iyamna namadani kava wawaya kwanatu nununai Moses ina vonaviyoyovana edimadimei. Ma mara nonowa viyakam marasiyai kiki numasi kamonai iyiyavi.”   
\s1 Kupuna damsi itumaghana na kurisi igiruma.  
\p
\v 22 Nani murinai aposol, Keresiyana kii vinoraveraveyana ma vitumaghana damsi kudubisi Jerusalem kamonai ivi dughu. Ma nota iterei da wawaya ruwa ivinesi da Pol da Banabas yavata ita vonatawesi ku Antiyok. Judas (kana vava sago na Basabas) ma Sailas ivinesi. Weni tomotomowisi ivi ruwa na vitumaghana damsi kii vinoraveraveyana.  
\v 23 Ma weni nakanani igiruma da ita vonatawei,  
\pi1 “Tokai aposol ma Keresiyana kii vinoraveraveyana na varevaresikai kurimi kagirugiruma. Tami, kupuna dami vivitumaghanimi Antiyok kwanatunai, ma Siriya da Silisiya dobusi kamonai.  
\pi1 Kiiwa kiiwa.   
\pi1
\v 24 Sisiya kavi yanei da wawaya viya kamokiiyai ikiibau kurimi na akii vivaghina ke kata veresi. Ma aviyavisina ivivi sisiyei kurimi na ami nota ipiroi ma ivi notaragharaghimi.  
\v 25 Tuna kubiine kavi dughu ma wawaya kavinesi da kana vonatawesi kurimi, turaturata biibiisi Banabas da Pol yavata ina nae.  
\v 26 Ti na ivere meyesi ita Bada Yesu Keriso kubiine.  
\v 27 Vaghina ma Judas da Sailas kana vonatawesi kurimi da aviyavisina kagirumi na bade kawasiyai ina vonaveremi.  
\v 28 Kavi nuwanotanota ma Kanuma Vovokaravina yavata kavi vaghinei da bera viya kava ke kona berai. Ma ke sago vita ku tepana kana terei da kona kavari.  
\v 29 Kokoitau kana suwara, tara ma ghamoghamo kayo kukupotana ke kona kani, ma ke koni pekana wapawapa. Ita biibai da weni berasi kavonavonemi na ke meyani kona berai.  
\pi1 Vaghina, tuna kava ma kiiwa kiiwa.”   
\p
\v 30 Ma tomotomowisi ivi ruwamaruwa ivonatawesi da ioru ku Antiyok. Nani dobunai vitumaghana damsi kudubisi ivi kiidaburana ma nani girumina Jerusalemuwai ikavarapiyei na iveresi.  
\v 31 Ivi yavi ma nuwanuwasi irukiiepepai ma ivi nuwabiibii kirakai.  
\v 32 Ma Judas da Sailas imakai ma mara nonowa sisiya biibiisi vitumaghana damsi ivonavonaveresi, iyamna i puyo God gwabinai iviiya da ti na peroperoveta. Tuna kubiine wawaya ikiikiiepepisi ma nota rewapana ivereveresi.  
\v 33 Ma gwabisiyai imakai mara gisina gurina ma muriyai vitumaghana damsi ivi biibiinisi ma nuwanubiiyai ivonatawesi ivovira i wawaya kurisi, ku Jerusalem.  
\v 34 (-)\f + \fr 15:34 \ft Mara katamaninai giruma damsi peyarisi ves 34 ke ita terei. Ma viya na weni nakanani igirumi: ‘Sailas Antiyok kamonai ikuyowesi.’\f*  
\v 35 Ma Pol da Banabas na Antiyok kamonai imakai da wawaya viya yavata Bada Vonana ivivi beyebeyena ma idimadimei.   
\s1 Pol da Banabas ivi bogebogesi.  
\p
\v 36 Ke mara gurina ma Pol, Banabas ivonei bo, “Tavovira da kwanatu nununai varevaresita tarugenarisi. Rorova Bada Vonana tadimei kurisi na akovisi taviiya da ikikava emakamakai.”  
\v 37 Ma Banabas ina kayowana da Jon Mak ita rutini da yavata ita nae.  
\v 38 Ma Pol inotai da ke ita biibai, iyamna Pampiriya dobunai ibigabiga ma i biga kamonai na Jon Mak ivi muritina ma ikuyowesi.\x * \xo 15:38 \xt Apos 13:13\x*  
\v 39 Tuna kubiine Pol da Banabas ivi vonapasipasiyana da ivi bogebogesi. Banabas, Mak irutini ma waka ere kukana igeru da inae ku Saipras.  
\v 40 Ma Pol, Sailas ivinei da iti kaeturanei. Ma vitumaghana damsi Pol da Sailas ivi biibiinisi, Bada ku imana iteresi da ina agabiibai gwabisiyai ina makai. Ma ivonatawesi inae.  
\v 41 I baba kamonai irui ku Siriya ma Silisiya dobusi da vitumaghana damsi irugenarisi ma sisiya biibiisi iterei da i nota ivi rewapana.   
\c 16  
\s1 Timoti, Pol da Sailas yavata ibaba.  
\p
\v 1 Pol inae ku Debe kwanatuna ma muriyai ku Listra kwanatuna da vitumaghana wawayina sago kana vava Timoti ipanani. Ina maduwa na Jiu wavine ma Keriso ivivi tumaghanei, ma ina mamai na Grik tomowa.  
\v 2 Vitumaghana damsi peyarisi Listra ma Aikoniyam kwanatusi kamonai na ivonavona da Timoti na wawaya kiimatanina ma ikawabiibiiyei.  
\v 3 Pol, Timoti ita rutini yavata ita nae, tuna kubiine ina kayowana da Timoti kwimata bekana ita tuviviratawei ma Timoti ivi vaghinei, iyamna nani dobunai Jiu damsi peyarisi iakovi da Timoti ina mamai na Grik wawaya.\f + \fr 16:3 \ft Jiu damsi peyarisi iakovi da Timoti gisinai na kwimata bekana ke ita tuviviratawei. Ma Timoti, Pol yavata ita baba ma ita dima na Moses ina vonaviyoyovana ita nunura bubuni da tuna na Jiu vaghata. Mikeda Timoti ke ita tuviviri na Jiu damsi ke iti vaghinei da i kiki numasi kamonai ita dima.\f*  
\v 4 Muriyai kwanatu nununai ibaba na sisiya bagibagisi itereneyei da vitumaghana damsi ita votekateka bubuni. Sisiyisi na aposol ma Keresiyana kii vinoraveraveyana Jerusalem kamonai gwabisiyai iviiya.  
\v 5 Ma vaghina ekalesiya kwanatu nununai i vitumaghana ivi rewapana, ma mara nonowa wawaya vusi vitumaghana ivivi karei da ku kamosi irui da i koroto irakarakata.   
\s1 Masedoniya tomowa mekeyuna Pol kurina irumatara.  
\p
\v 6 I baba kamonai na Pol turaturana yavata Pirigiya ma Gareisiya dobusi ine yavui. Ma ke ita nae ku Eisiya dobuna da ita dima, iyamna Kanuma Vovokaravina itarapaparisi.  
\v 7 Ma Misiya dobuna ina ku parata inekiibau na ibera tovoni da ku Bitiniya dobuna ita rui ma kegha, Yesu Kanumina itarapapara meyesi.  
\v 8 Vaghina ma Misiya kamonai ibaba maninina inae da ku Troas kwanatuna inekiibau.  
\v 9 Ma nani didibarinai God Masedoniya tomowa mekeyuna ivonatawei Pol kurina. Ikita da tomowina imiimiiri ma kurina ivi nowi bo, “Pol, kedamana ku Masedoniya dobuna da kuni vitekai.”  
\v 10 Pol nani mekeyuna ikitai ikovi na vaghina ma yaghiyaghinai akii sawara kayuna ma kavomiiri ku Masedoniya. Kanotanotai da God ikwatukai da varana biibiina nani damsi kurisi kata dimei.\f + \fr 16:10 \ft Weni dobunai Luk ivi karei da Pol mau yavata ibababa. Tuna kubiine igiruma bo, “akii sawara kayuna ma kavomiiri.”\f*   
\s1 Pilipai kwanatunai Lidiya ivi tumaghana.  
\p
\v 11 Troas kamonai waka kaviiya da kadamana ku nuwa sago kana vava Samotires. Mara itom na kadamana ku Neyapolis kwanatuna.  
\v 12 Ma nani dobunai kawota ma karui ku Pilipai. Masedoniya dobuna kamonai Rome damsi ivivi badesi na Pilipai tuna i kwanatu ghamana sago. Nani dobunai kamakai mara gisina.  
\v 13 Viyakam maranai kwanatu kakiibutawei da kanae ku okowa. Jiu damsi i nipowana gawarina kata panani. Ma okowa baranai na wivine ivivi dughu na kanae da kurisi kavi sisiya.  
\v 14 Ma iyavo kava ivivi yana na kamosiyai wavine sago kana vava Lidiya. Tuna ina kwanatu Tayatira ma ina biga da gara biibii kirakiisi ivivi gimarei.\f + \fr 16:14 \ft Tayatira damsi sisei sago ivivi tavi da ‘dye’ iyamoyamoni, kana kita dugadugarina bo ‘purple.’ Gara ivovokutuvi na kitana ibiibii kirakai da mumurisi kava igimagimari.\f* Ma tuna wavinena na mara nonowa God ivovokavakavari. Ma Pol ina sisiya ivivi yanei ma Bada nuwanuwana ivotawei da ivi tumaghanei.  
\v 15 Lidiya ma ina rakaraka ma wawaya iyavo kava gwabinai ivivi makiiyana na peyarisi ibabataito. Ma ivonekai da kata nae ina ku numa. Ivona bo, “Kona notai da taku Bada aitumaghanei na tanae aku ku numa da tami kaku numataya.” Ivona kirakiiyekai kubiine na yavata kanae.   
\s1 Pol da Sailas ku gabura iteresi.  
\p
\v 16 Mara sago kanenae ku nipowana gawarina da bigabiga wavinena kapanani, tuna gwabinai kanuma berona irunuma. Kanumina ina rewapanai na bera karakava da ita tupuwa na namada ivivi debei. Akova gavugavusi gwabinai kubiine na wawaya mane ghamana kana koyakoyagha ivivi miiyesi da wavinena ina sisiya iti yanei.  
\v 17 Ma nani wavinena Pol ma tokai ikivikivinikai ma ikiikiirara bo, “Weni damsi na God Kiidamo Makamakiina ina vovobigabiga. Evonavonemi da tami ikikava yawasa makamakii nonowina kona panani.”  
\v 18 Mara nonowa weni sisiyina iberaberai da Pol nuwanuwana ipughu ma imiiritavire da kanuma berona ivonei bo, “Yesu Keriso avanai avonavonem da wavine kekiibutawei.” Ma kanuma berona yaghiyaghinai wavinena ikiibutawei da inae.   
\p
\v 19 Maranai kana koyakoyagha ikitai da i mane kana keta igudui na Pol da Sailas ivotanisi ma itinaveraveruwesi inae kwanatu babadisi kurisi.  
\v 20 Ma vitupavira babada ku maghinosi iteresi ma ivonesi bo, “Weni tomotomowisi na Jiu damsi. Ma ipisi da ita kwanatu kamonai i sisiya eberaberai da wawaya inotaragharaghisi.  
\v 21 Tota na Rome damta ma i vibeyebeyena kata kivini na ita kiki kati kiigiiyei, tuna kubiine ke kati vaghinei.”  
\v 22 Ma koroto ghamana ti bade ivomiiri da Pol da Sailas iyeghayeghisi.  
\p Ma vitupavira babada i wawaya ivonesi da Pol da Sailas kii gara ivi tinasikeyana ma kiiyai iravisi.  
\v 23 Ivi kiigudeyanesi ikovi ma ku gabura iteresi. Ma gabura badana ivonei da ita pota bubunisi da ke ita verau.  
\v 24 Gabura badana weni sisiyina kubiine na numa ku kamovaghina iteresi ma kaesi ikuta da ke kovokovoghina da ita verau.   
\p
\v 25 Nubakutuva punai Pol da Sailas iniponipowana ma itavotavora, God ivovokavakavari. Ma iyavo kava gabura kamonai ivivi makiiyana na ivivi yanesi.  
\v 26 Kadenima nukenuke ghamanakina gabura numana inukei. Ma yaghiyaghinai matuketa peyarina itamotate, ma gabura damsi kii chein ivi tamotaweyana.  
\v 27 Gabura badana irumataka ma ivomiiri ita kita da matuketa peyarina kawabonabonaghisi. Ma inotai da gabura damsi peyarisi ivi veraveruwana na ina seri itina yavui da tuna mani iti rabobo meyei.\f + \fr 16:27 \ft Gabura badana ina biga ke ina bera bubuna da gabura makamakiisi ina verau na kovoghina na rabobo.\f*  
\v 28 Ma Pol ikiirara, “Ke kuni rabobo meyem! Peyarikai na weni!”   
\p
\v 29 Gabura badana yasegana kubiine ivi kwatu. Ma iyabumana kirakai da iverau irui ma ere kirokirorona Pol da Sailas maghinosiyai itawotei.  
\v 30 Ma irutinisi ikiibau ma ivonesi bo, “Babada, aviyavisina ana berai da yawasa ana panani?”   
\p
\v 31 Pol da Sailas ivonapotei bo, “Bada Yesu kuni tumaghanei na yawasa makamakii nonowina kuna panani. Tam ma am rakaraka yavata.”  
\v 32 Ma Bada vonana idimei kurina ma ina rakaraka kurisi.  
\v 33 Namanaki da didibara basunai ma gabura badana Pol da Sailas irutinisi maninina inae da kii gubaga ikowa. Ma yaghiyaghinai ina rakaraka yavata ibabataito.  
\v 34 Nani murinai irutinisi ighae ina ku numa ma vavai iveresi da ikam. Ma tuna ina rakaraka yavata ivi nuwabiibii kirakai da God ivi tumaghanei.   
\p
\v 35 Mara itom na vitupavira babadisi potapota wawayisi ivonatawesi gabura badana kurina, ita vonei da Pol da Sailas ita votawesi ita nae.   
\p
\v 36 Vaghina ma gabura badana Pol ivonei bo, “Babada sisiya ivonatawei da tam ma Sailas kana votawemi. Kokiibau da nuwanubiiyai konae.”   
\p
\v 37 Ma Pol potapota wawayisi ivonesi bo, “Tokai na Rome damkai ma ke aviyavisina berona kata berai. Avi kubiine ke iti tupavirekai ma debiiyai ivi kiigudeyanekai ma ku gabura iterekai? Avi kubiine i kayowana da gavunai ina vonatawekai? Kegha! Kwanatu babadisi ti mani ina pisi da ina rutinikai kana kiibau.”   
\p
\v 38 Potapota wawayisi Pol ina sisiya ivi yanei ma inae da vitupavira babadisi ivonaveresi. Akovina iviiya da Pol da Sailas na Rome damsi na iyabumana kirakai.  
\v 39 Vaghina ma inae kurisi da nuwanuwasi ikiivipikapikai ma gaburai irutinakiibuwesi ma ivi nowi kurisi da kwanatu ita kiibutawei.  
\v 40 Pol da Sailas gabura ikiibutawei na inae Lidiya ina ku numa. Ma nani dobunai vitumaghana damsi yavata ivi kiidaburana ma sisiya biibiisi iveresi da i nota iti rewapana, ma ikuyowesi inae.   
\c 17  
\s1 Pol idima Tesalonika kwanatunai.  
\p
\v 1 Pol da Sailas ibaba da ku Ampiporis kwanatuna ma maninina inae da ku Apoloniya kwanatuna da bade maninina inae ku Tesalonika kwanatuna irui. Ma nani dobunai Jiu damsi i kiki numana sago imakamakai.  
\v 2 Pol ina bera da meni ku dobuna ina rurui na ina nae ku kiki numana. Tuna kubiine Tesalonika kwanatunai taparoro aroba imakai ma viyakam marasi nununai na irurui ku kiki numana da wawaya kurisi God vonana iyamna vaghata ivivi mamatarei.  
\v 3 Sisiya kiimatana ivi debei da giruma katamana kamonai vonaverena iterei da mara sago God ina Vivinevine Wawayina ita vokwarakwara ma ita rabobo ma bade rabobowai ita vomiiri. Ivonesi bo, “Weni wawayina Yesu aisisiyei kurimi, tuna na God ina Vivinevine Wawayina.”  
\v 4 Vaghina ma Jiu damsi viya nuwanuwasi itinavirai da Yesu ivi tumaghanei ma Pol da Sailas kurisi ikapu. Ma Grik damsi peyarisi yavata, ti namada God ivovokavakavari ma wekarakava Yesu ivi tumaghanei. Ma kamosiyai na wivine avatetesi viya na yavata.   
\p
\v 5 Ma Jiu damsi inuwakapi na ikiibau ku keta bada da ivi dirigiigai, wawaya beroberosi ma babawapawapasi kava iviinisi. Ma iberai da koroto ghamana iwagiyesi da kwanatu kamonai ikiikiirara ma wawaya ivivi kiitabirana. Ma koroto iverau da Jeison ina numa ikuni ma igavovori, Pol da Sailas iekwisi ma ita viinisi da koroto ku imasi ita teresi.  
\v 6 Ma ke ita pananisi kubiine na Jeison ma vitumaghana damsi viya yavata itinakiibuwesi ma itinaveraveruwesi kwanatu babadisi kurisi. Ma ivivi kiirareyana bo, “Pol da Sailas berona eberaberai da dobu kudubina ikuvirei! Ma wekarakava irui ita ku kwanatu  
\v 7 ma weni tomowina Jeison itinariyesi ina ku numa. Pol weni wawayisi yavata Kiivavo Sisa ikawakiikiiyei, iyamna evonavona da kiivavo sago emakamakai, kana vava Yesu.”  
\v 8 Koroto ma kwanatu babadisi Jiu damsi ivi yanesi na nuwanuwasi ipirotawetawei.  
\v 9 Ma kii kovogha kubiine mane ruvana iterei na Jeison ma vitumaghana damsi ivoruvai ma kwanatu babada iveresi. Ma tuna igudusi da mara muriyai weni berana ke ina bera meyei. Ma vaghina ivonatawesi inae.   
\s1 Bereya kwanatuna kamonai.  
\p
\v 10 Ma vitumaghana damsi ikoyagha da didibarai Pol da Sailas ivonatawesi inae ku kwanatu sago kana vava Bereya. Inekiibau ma Jiu damsi i ku kiki numana irui.  
\v 11 Ma Bereya damsi na wawaya biibiisi ma nuwanuwasi vovotawena, ke Tesalonika damsi nakanani. Tuna kubiine nuwanuwasi kudubinai Keriso varana biibiina ivivi yanei. Ma mara nonowa giruma katamana ivivi yavi ma iekwekwai da Pol sisiya itereterei na vonavaghata bo kegha.  
\v 12 Ma wawaya peyarisi Bereya kamonai ivi tumaghana, Jiu damsi ma Grik tomotomowa peyarisi ma bade Grik wivine avatetesi viya.  
\v 13 Ma Jiu damsi Tesalonika kamonai Pol ivi kawapatei na akovina iviini da God vonana idimadimei Bereya damsi kurisi. Tuna kubiine ivomiiri inae ku Bereya ma reso ivi karei, ma sisiya iberai da koroto nuwanuwasi ipirotawetawei da nuwanuwasi ipughupughu Pol kurina.  
\v 14 Ma vitumaghana damsi yaghiyaghinai Pol ivonatawei ikiibau ku kikira da ita geru. Ma Sailas da Timoti ivoteresi da Bereya kamonai imakai.  
\v 15 Ma tomotomowa viya Pol ivi kaeturanei inae ku Atenisi kwanatuna. Muriyai da tomotomowisi ita vovira ku Bereya na Pol ivi varavarisi da Sailas ma Timoti ita vonaviyaghiyaghinisi da ita nae ku Atenisi, Pol kurina.   
\s1 Atenisi kwanatuna kamonai.  
\p
\v 16 Pol Atenisi kamonai Sailas da Timoti ikoyakoyaghisi na ikitai da kwanatu kamonai kokoitau ipeyari kirakai da ina nuwapoya irakata.  
\v 17 Tuna kubiine kiki numana kamonai ivi karei da Jiu damsi ma bade Grik damsi viya God ivovokavakavari na kurisi ivivi beyebeyena. Ma bade mara nonowa vigimara gawarinai iyavo kava nani dobunai ipanapananisi na ti kurisi ivivi beyebeyena.  
\v 18 Nani kamonai Epikuriya damsi ma Sitoiki damsi Pol yavata ivivi vonapasipasiyana. Pol ina dima kamonai na ikikava Yesu irabobo ma bade ivomiiri na tuna ivi sisiyei. Ma nani damsi ti mani kamosiyai ivi tarakiiyana bo, “Weni kawa neghaneghana imaghinopapapara na aviyavisina isisiyei?” Ma viya ivonavona bo, “Agunai dobu viruwa damsi i god isisiyesi.”  
\v 19 Vaghina ma Pol irutinaneyei i ku dughu gawarina, dobuna kana vava Ariyopagas.\f + \fr 17:19 \fk Ariyopagas: \ft Ariyopagas na koya sago kana vava, tuna Atenisi kwanatuna kamonai. Ma tuna koyana tepanai na kwanatu babada i dughu gawarina.\f* Ma kwanatu babadisi ivi tarakiiyanei bo, “Tam am vibeyebeyena vuna kisisiyei na ikikava?  
\v 20 Bera viya kuvi sisiyei na kaveyaveyiyei ma kakayokayowei da akovina kata vii bubuni.”  
\v 21 Mara nonowa Atenisi damsi peyarisi ma dam viruwa Atenisi kamonai na i kayowana ghamana da bera ma nota vusi ina viviyanei ma ina vividughu kupomei.   
\p
\v 22 Vaghina ma Pol kwanatu babadisi maghinosiyai ivomiiri ma ivona bo, “Akitakitimi da tami Atenisi dami na nuwanuwami kudubinai ami vokavakavara na kokoitau bogii ma bogiiyai kurisi kotereterei.  
\v 23 Ami kwanatu kamonai ababa na ami suwara kii kema ipeyari kirakai akitai. Ma kemana sago tepanai na kogiruma bo, ‘God sago ke katakovi na ina gawara vovokaravina weni.’ Nani God na ke kotakova bubuni ma kegha da kosuwasuwara kurina ma kovovokavakavari. Nani God na kurimi ani sisiyei.  
\v 24 God na dobu ma bera kudubina kamonai iyamoni ma tuna dobu ma kunuma kana bada. Tuna kubiine wawaya taparoro numasi eyamoyamona na God vaghata ke nani numasi kamosiyai ita makamakai.\x * \xo 17:24 \xt 1Kgs 8:27; Isa 42:5; Apos 7:48\x*  
\v 25 Tuna yawasa ma bera kudubina everevereta, tuna kubiine ke sago aviyavisina ita vadivadiyei da wawaya imasiyai ina yamoni.  
\v 26 Karevaghinai tomowa sago kava iyamoni ma nani tomowinai na wawaya itupuwa da dam bogii ma bogiiyai ma dobu kudubina imakii yavui. Tuna ina kina kava wawaya kii mara iterei ma bade i parata iterei da meni dobunai kava iti makiiyana.  
\v 27 Bera peyarina God iberai da wawaya tuna itekwai. Ina kayowana da wawaya ita vororona kurina ma damina ita viiya. Ma God na ke rabaraba, peyarita gwabitiyai.  
\v 28 Wawaya sago ivona bo,  
\q1 ‘God ina rewapanai da tota tidagudagu ma yawayawata tamakamakai.’  
\m Ma ami giruma wawayina sago ivona bo,  
\q1 ‘Tota na God natunatuna.’   
\m
\v 29 Tota natunatuna kubiine na ke tanotai da tuna na kokoitau nakanani. Nani sawarisi na gold bo silva bo wakimiyai wawaya i nuwagiurai ma imasiyai eyamoyamoni.  
\v 30 Rorovani kava God ikitai da wawaya ke itakovi da aviyavisina eberaberai, tuna kubiine i bera neghaneghasi ikitatawei. Ma karako na sisiya bagibagina everevereta da wawaya kudubita dobuwai ita bera beroberosi tinuwapoyei ma tamiirikupukuputei.  
\v 31 Ma kana mara vaghata iterei da vonavaghata tepanai wawaya kudubisi ini tupaviresi. Ma tomowa sago kiimatanina ivinei da nani vitupavirana ini gayamei. Ma iberai da tomowina rabobowai ivomiiri, ivi matakira wawaya kurita da tuna na ina Vivinevine Wawayina.”   
\p
\v 32 Ma kwanatu babadisi Pol ina sisiya ivi yanei da wawaya rabobowai ivomiiri na ivi namei ma ivonaviiviiyakei. Ma wawaya viya ivona bo, “Akii kayowana da kade mara sago kuta vovira da weni notasi kuti sisiya meyei.”  
\v 33 Vaghina ma Pol nani dughuna ikiibutawei ma inae.  
\v 34 Ma wawaya viya Pol iwagiyei ma Yesu ivi tumaghanei. Kamosiyai na tomowa sago kana vava Diyonisiyas, tuna kwanatu badana sago, ma wavine sago kana vava Damarisi ma bade wawaya viya yavata.   
\c 18  
\s1 Korint kwanatuna kamonai.  
\p
\v 1 Weni berasi murinai Pol Atenisi ikiibutawei da inae ku Korint kwanatuna.  
\v 2 Ma Korint kamonai Jiu tomowa sago ipanani, kana vava Akwila, ina dobu Pontas. Akwila kawana Pirisera yavata wekarakava Itali dobuna ikiibutawei da ipisi ku Korint, iyamna Rome damsi i kiivavo ghamana Korodiyus na Jiu damsi ikwavinisi, ivonakiiyaragha da peyarisi Rome kwanatuna ita kiibutawei. Ma Pol inae da Akwila da Pirisera ita kitisi.  
\v 3 I biga da gara ipopopo da yobe iyamoyamona. Ma Pol bade yobe popopo wawayina, tuna kubiine mara gurina gwabisiyai imakai da ibiga patapata.  
\v 4 Ma viyakam marasi nununai Pol irurui ku kiki numana. Ma Jiu ma Grik damsi yavata sisiya ivivi taghegheyanei. Ina kayowana da nuwanuwasi ita tinavirai da Yesu iti tumaghanei.   
\p
\v 5 Ma Sailas da Timoti Masedoniya dobuna ikiibutawei ma ipisi ku Korint. Nani maranai Pol yobe popo bigana ivoterei da mara nonowa God varana biibiina idimadimei Jiu damsi kurisi. Ma ivivi beyebeyena kurisi da Yesu na God ina Vivinevine Wawayina.  
\v 6 Ma Jiu damsi viya Pol ivonavikoniyei ma ivi avaberowei. Tuna kubiine Pol maghinosiyai kana gara popokuna ikiiririghi. Ma ivonesi bo, “Rabobo berona kona panani na damidamina! Ke koni wavuku. Karako na ana voteremi da kupuna damsi kurisi ana dima.”  
\v 7 Vaghina ma Pol ivoteresi. Nani murinai tomowa sago ina numiiyai idimadima, tuna kupuna tomowina kana vava Titiyas Jastas. Ina numa na kiki numana ririnai ma mara nonowa God ivovokavakavari.  
\v 8 Krispas, tuna kiki numana badana ma ina rakaraka yavata kudubisi Bada Yesu ivivi tumaghanei. Ma Korint damsi peyarisi Pol ivi yanei na Bada vitumaghanina ivi karei da ibabataito.   
\p
\v 9 Didibara sago Bada ivi sisiya Pol kurina, ivonei bo, “Ke kuna yabumana da kuni kawapotapota. Am dima kevi marapatei.  
\v 10 Taku akoyakoyaghim da ke sago wawaya ina ravim bo inivisi ina verem, iyamna weni kwanatunai na aku wawaya ipeyari kirakai.”  
\v 11 Vaghina ma Pol Korint kamonai imakamakai da madegha sago ma nawaravi miikovimaruwa kamonai God vonana biibiina ivivi beyebeyesi.   
\p
\v 12 Akeya dobunai Gariyo ivivi bada ma nani maranai Jiu damsi viya ivi kiikapusi da Pol ipaniya na irutini inae Gariyo kurina vitupavirena kubiine.  
\v 13 Ma ivonei bo, “Weni tomowina taravatu ivi kiigiiyei na wawaya kurisi ivi beyebeyena da vokavakavara God kurina na ke kana keta nununai.”   
\p
\v 14 Pol ivomiiri da iti sisiya, ma kegha da Gariyo Jiu damsi ivonesi bo, “Weni tomowina mikeda berabero gisina bo ghamana ita berai na taku aku biga da ati yanemi.  
\v 15 Ma weni nuwapoyina na sisiya ma wawaya kii vava ma tami Jiu dami ami vonaviyoyovana koigamowanei. Tuna kubiine tami mani kovi maniniya. Ma taku na weni nuwapoyina ke ani tupavirei.”  
\v 16 Vaghina ma Gariyo ikwavinisi da vitupavira numana ikiibutawei.  
\v 17 Ma nani numana maghinonai koroto ghamana ivomiiri da kiki numana badana Sostenis ivotani ma piideyai ivowai. Ma Gariyo ke iti nuwapoyei.   
\s1 Pol ivovirame ku Antiyok.  
\p
\v 18 Pol mara gurina Korint kamonai imakai. Muriyai ikiibau ku kwanatu kana vava Senkiriya ma nani dobunai uyawina igharitawei, ivi matakira da vonakiiyapa bagibagina sago Bada kurina na ivi koviya. Vaghina ma vitumaghana damsi ikuyowesi da Pirisera ma Akwila yavata ku waka ere kukana igeru ma ivomiiri ku Siriya dobuna.\x * \xo 18:18 \xt Num 6:18\x*  
\v 19 Keta borinai ku Epesas kwanatuna inekiibau, ma nani dobunai Pirisera da Akwila ivoteresi. Ma Pol ina kina kava irui ku kiki numana da Jiu damsi yavata sisiya ivi ghegheyanei.  
\v 20 Ma damsi ivonei da yavata ita makai mara gisina gurina ma Pol ivona bo, “Kegha.”  
\v 21 Ma ita kuyowesi na ivonesi bo, “Mikeda God ini vaghinei na kara mara sago ana vovira.” Ma ku waka ere kukana igeru ma Epesas ikiibutawei. Ma Pirisera da Akwila na Epesas kamonai imakai.   
\p
\v 22 Inekiibau ku Sisariya kwanatuna da iwota. Ma irui ku Jerusalem da ekalesiya nani dobunai ivi kiikiiwesi. Ma ibaba inae ku Antiyok kwanatuna.  
\v 23 Pol nani dobunai imakii gisina ma muriyai ibaba da Gareisiya ma Pirigiya dobusi kamona ine yavui. Ma vitumaghana damsi irugenarisi ma ivi sisiya kurisi da nuwanuwasi ita kiiepepai.   
\s1 Apolos Epesas ma Korint kamonai.  
\p
\v 24 Mara sago Jiu tomowa sago ku Epesas kwanatuna inekiibau. Kana vava Apolos ma ina kwanatu na Ariksandiriya. Tuna ina nuwagiura irakata ma giruma katamana iakova kirakiiyei.  
\v 25 Namada wawaya gwabisiyai Yesu ina keta akovina iviiya. Ma nuwanuwana kudubinai idimadima. Ma Yesu ivivi sisiyei na maninina kavakava. Ma babataito sago kava iakovi, tuna Jon ina babataito.  
\v 26 Ma kiki numana kamonai ivi karei da ere maghitepatorana idimadima na Pirisera da Akwila ivi yanei. Ma ivi kiikiiwei ma irutini i ku numa. Nani dobunai akova ku tepana iverei da God ina keta kudubina itakova yavui.  
\v 27 Mara sago Apolos ina kayowana da ita nae ku Akeya dobuna da ita dima. Tuna kubiine vitumaghana damsi Epesas kamonai igiruma Keresiyana varevaresisi Akeya dobunai kurisi. Ivonaveresi da Apolos ipipisi na ita verupotei. Inekiibau ma iyavo kava God ina agabiibiiyai namada ivivi tumaghana na ti damsi ivi vite kirakiiyesi.  
\v 28 Dughu ghamaghamasi kamonai debiiyai Jiu damsi ivonavonatepatepanisi. Ma giruma katamana ivovotawei ivivi yavi na tuna tepanai ivonavona bo, “God ina Vivinevine Wawayina kokoyakoyaghi na inekiibau, tuna na Yesu.”   
\c 19  
\s1 Pol Epesas kwanatunai.  
\p
\v 1 Apolos na Korint kwanatunai imakamakai ma nani maranai Pol, Antiyok kwanatuna ikiibutawei. Ma ibaba da dobu viya dipiiyai ikiiyaraghi da ku Epesas inekiibau. Ma nani dobunai vitumaghana damsi viya ipananisi.\f + \fr 19:1 \ft Korint kwanatuna na Akeya dobuna kamonai ma Antiyok kwanatuna na Siriya dobuna kamonai. Pol ibaba da Gareisiya ma Pirigiya dobusi ikiiyaraghisi da ku Epesas kwanatuna, tuna kikirai Eisiya dobuna kamonai.\f*  
\v 2 Ma ivi tarakiiyanesi bo, “Maranai vitumaghana kovi karei na Kanuma Vovokaravina damina koviiya bo kegha?”  
\p Ma ivonapotei bo, “Kegha. Tokai Kanuma Vovokaravina ke katakova tovoni. Ke meyani sisiyina kati yanei.”   
\p
\v 3 Ma Pol ivi tarakiiyanesi bo, “Nakanani na meni babataitona koviiya?”  
\p Ivonapotei bo, “Okowai, tuna Jon ina babataito.”   
\p
\v 4 Ma Pol ivonesi bo, “Jon ivi beyebeyena da wawaya i bera beroberosi itinimayei ma ita miirikupukuputei na ita babataito. Ma ivi akovisi da tomowa sago karakava ina pisi na tuna tomowina kati tumaghanei. Tuna na Yesu.”\x * \xo 19:4 \xt Mat 3:11; Mak 1:4, 7-8; Luk 3:4, 16; Jon 1:26-27\x*   
\p
\v 5 Vitumaghana damsi weni sisiyina ivi yanei na Bada Yesu avanai ibabataito.  
\v 6 Ma Pol imana ku gayamisi iterei na Kanuma Vovokaravina itowatepanisi da kunuma gamosi bogii ma bogiiyai ivivi sisiya. Ma sisiya God gwabinai iviiviiya na ivivi debei.  
\v 7 Ma damsi na ivi 12.   
\p
\v 8 Ma nawaravi aroba kamonai Pol mara nonowa irurui ku kiki numana ma ere tepatorana idimadima. Ina sisiya kiikiimatanisi itereterei, God ina vikiivavona ivivi sisiyei da wawaya nuwanuwasi itinavirei.  
\v 9 Ma wawaya viya kawakiikiisi na Pol ina sisiya ke iti tumaghanei ma debiiyai Yawasa Ketana ivonaviiviiyakei. Tuna kubiine Pol kiki numana ivoterei, vitumaghana damsi irutinisi ma idamana ku numa sago, tuna na Tairanas ina vibeyebeyena numana. Ma mara nonowa nani dobunai ivivi beyebeyena.  
\v 10 Nakanani iberaberai da madegha ruwa ikovi. Ma iyavo kava Eisiya dobunai imakamakai na peyarisi Bada varana biibiina ivi yanei, Jiu ma Grik damsi yavata.   
\s1 Sikiva natunatuna.  
\p
\v 11 God ina rewapanai na Pol bera ghamaghamasi iberaberai.  
\v 12 Ma nani kamonai wawaya gara sinasinamisi Pol gwabinai iyuyuna ma inenae da gubagubagisi kurisi da nani garasiyai ikiikiitovonisi da kii gubaga iyawayawasa. Ma iyavo kava kanuma beroberosi gwabisiyai irunuma na ikiikiibukuyowesi.  
\v 13 Ma Jiu damsi viya i biga na ibababa da kanuma beroberosi wawaya gwabisiyai irunuma na ikwavikwavinisi. Ma ti na ke Keresiyana ma kegha da ibera tovoni da Bada Yesu avanai ita kwavinisi. Ivonavona bo, “Pol, Yesu edimadimei. Ma nani wawayina Yesu avanai kakwavikwavinim. Kekiibau!”   
\p
\v 14 Ma tomotomowa miikovimaruwa na ti yavata weni berana iberaberai. Ti na Sikiva natunatuna. Ma Sikiva na Jiu damsi i taparoro badana ghamana.  
\v 15 Mara sago kanuma berona tomowa sago gwabinai na ivonapotesi bo, “Yesu akovi ma Pol akovi, ma tami na iyavo?”   
\p
\v 16 Ma tomowina na kanuma berona ina rewapanai ivi kapoka da nani tomotomowisi miikovimaruwa iravisi. Iravi kirakiiyesi da iyusi kava numa ikiibutawei ma ere taratarasi ivi veraveruwana.  
\v 17 Ma Jiu da Grik damsi Epesas kamonai na weni sisiyina ivi yanei da iyabumana kirakai. Tuna kubiine Bada Yesu kana vava ivokaravei.  
\v 18 Ma peyarisi Bada ivivi tumaghanei na debiiyai i bera beroberosi ivivi mamatarei.  
\v 19 Ma wawaya viya kiikiirapusi ma yapuyapunesi na ti mani i kiirapu ma yapune bukasi iyuna da debiiyai ivi daburi ma ikapuni. Mikeda nani bukasi kudubina iti gimarei na 50 tausan silva mane riririghina ita panani.  
\v 20 Weni berasiyai na Bada varana biibiina dobu inunui da ivi rewapana.   
\s1 Viruwa ghamana itupuwa Epesas kamonai.  
\p
\v 21 Weni berasi murinai na Pol damina iviiya da Kanuma Vovokaravina ina kayowana da ita nae ku Jerusalem. Muriyai da ita nae na nota iviiya da Masedoniya ma Akeya dobusi kamonai ita baba da vitumaghana damsi ita rugenarisi. Ma ivona bo, “Ana nae ku Jerusalem na muriyai God ina vonataweku ku Rome.”  
\v 22 Kana vivita ruwa, Timoti da Erastas, ivonatawesi ivi nao inae ku Masedoniya dobuna. Ma Pol na Eisiya dobunai imakai mara gisina.   
\p
\v 23 Ma nani maranai Epesas kamonai nuwapoya ghamana itupuwa. Wawaya ivi karei da Yawasa Ketana ivivi ghaviyei.  
\v 24 Grik damsi i god wavinena kana vava Atemis ma ina taparoro numana Epesas kamonai. Tomowa sago kana vava Dimitriyas, tuna ina biga da sawara silva kiraminai iyamoyamona, Atemis ina taparoro numana ivivi bonebonei da wawaya igimagimari. Ina bigabiga wawayisi iyamoyamona ma ivivi gimara da mane ghamana iviiviiya.  
\v 25 Tuna kubiine ina bigabiga wawayisi ma bade iyavo kava sawarisi iyamoyamona na peyarisi ikwaturiyariyesi ma ivonesi bo, “Aku wawaya, weni sawarisiyai na mane ghamana taviiviiya.  
\v 26 Ma matamiyai kokitakitai ma tinimiyai koiyanei da nani tomowina Pol wawaya peyarisi nuwanuwasi itinavirai da vokavara ketana bogiiyai ekivikivini, Epesas kwanatunai ma bade Eisiya dobuna kamonai. Evonavona da kokoitau wawaya imasiyai eyamoyamona, ti na ke god vaghata.  
\v 27 Weni berana takitaruvai da kokoitau yamoyamona wawayita kata vava ke ina bero ma ita mura ketana ina gudui. Ma ke tuna kava. Bade ita god wavinena Atemis ina taparoro numana ina kiiviberoi. Wekarakava wawaya Eisiya ma dobu ku kudubina kamonai Atemis erurunomei ma takitaruvai da ina vibadana ke ina kovi.”   
\p
\v 28 Ma nani korotona Dimitriyas ina sisiya ivi yanei na nuwanuwasi ipughu ma kiirara ivi karei, “Atemis! Atemis! Ita god na Atemis!”  
\v 29 Vaghina ma wawaya peyarisi kwanatu kamonai ivi yanesi na yogo wapawapa ivi karei. Ma bade Pol turaturana Gayas ma Aristakas ivotatanisi, ti na Masedoniya damsi. Ma ivi ruwa itinaveraveruwesi da dughu kana ku gawara irui.  
\v 30 Pol ina kayowana da koroto maghinosiyai ita miiri da iti sisiya kurisi, ma vitumaghana damsi ivonatani.  
\v 31 Ma bade nani dobuna ina parata babadisi, ti na Pol turaturana, sisiya ivonatawei ma ivona kirakiiyei da ke ita nae ku dughu gawarina.  
\v 32 Nani korotona dughu gawarinai ivi notaragharaghisi da iyogoyogo wapawapa. Wawaya nota bogii ma bogiiyai kubiine ikiikiirara. Ma wawaya peyarisi na ke itakovi da avi kubiine iriyesi.  
\v 33 Ma Jiu damsi tomowa sago kana vava Ariksanda ivotabiri da koroto ku maghinosi. Ma wawaya viya ikiirara kurina da iti sisiya. Imana iruepai da wawaya kawasi ita pota da kana papara ita vowai.  
\v 34 Ma koroto ikitai da tuna Jiu tomowa, na peyarisi ikarayogopatai bo, “Atemis! Atemis! Ita god na Atemis!” Mara gurina iyogoyogosi.\f + \fr 19:34 \ft Iyogoyogosi da 2 hours ikovi.\f*   
\p
\v 35 Ma kwanatu badana sago ivovinubiisi ma ivona bo, “Epesas dami! Dobu kudubina iakovi da tota na Atemis kana koyakoyagha. Iakovi da kana vava irakata ma ina numa taparoro ma ina wakima vovokaravina kunumai ipeku na peyarina tota Epesas damta takoyakoyaghi.  
\v 36 Wawaya kudubina iakovi da vonavaghata. Tuna kubiine nipu kovoterei ma bera wapawapa ke kona berai.  
\v 37 Weni tomotomowisi korutinapiyesi na ke avi berona ita berai. Ma taparoro numana kamonai ke ita yapi bo ita god wavinena kana vava ita kiiviberoi.  
\v 38 Ma mikeda Dimitriyas ina bigabiga yavata ekayokayowei da wawaya ini wavusi na vitupavira kana keta emakamakai. Ma babadisi ami nuwapoya avai na ini vitemi.  
\v 39 Ma mikeda aviyavisina ku tepana kokayokayowei na kwanatu babadisi i dughu kamonai koni sisiyei da koni maniniya.  
\v 40 Ma Rome babadisi ekitakitai da tanene kirakai na gisina kava kovogha ina vereta. Karako weni kayoghakighakina ma kiirara wapawapana na iyamna kegha. Ma ke ruvaruvana da tavonesi da avi kubiine takiikiirara.”  
\v 41 Kwanatu badana weni sisiyina ivi kovini ma wawaya ivonesi da isawara.   
\c 20  
\s1 Pol inae ku Masedoniya da Akeya.  
\p
\v 1 Epesas kamonai wawaya i kayoghakighaki ma i kiirara wapawapa ivoterei. Ma Pol vitumaghana damsi ikiiriyariyesi, ivi sisiya kurisi da nuwanuwasi ikiiepepai. Ivi kiikiiwesi ma ivomiiri ku Masedoniya dobuna.  
\v 2 Ma Masedoniya ine yavui da vitumaghana damsi irurugenarisi ma ivivi sisiya wawaya kurisi da i nota iti rewapana. Ma kwanatu nununai nakanani inenae da ku Akeya dobuna inekiibau,  
\v 3 ma imakai da nawaravi aroba ikovi. Ita vomiiri da ita kuka ku Siriya dobuna ma sisiya ivi yanei da Jiu damsi viya kana diri itetei da ita kiivunui. Tuna kubiine ina nota ivirai da ita vovirame ku Masedoniya.  
\v 4 Pol ina baba kamonai na weni tomotomowisi ivi kaeturanei. Timoti, Sopata (ina kwanatu Bereya ma ina mamai Piras), Aristakas ma Sekundas (i kwanatu Tesalonika), Gayas (ina kwanatu Debe), ma Taikikas ma Toropimas (i dobu na Eisiya).   
\p
\v 5 Ku Pilipai kanekiibau ma nani tomotomowisi ivi nao inae ku Troas kwanatuna da ikoyakoyaghikai.  
\v 6 Ma tokai na Pilipai kwanatunai kamakai da Pasova kamna ikovi murinai na kukakuka kaviiya. Kaverau mara miikovi ma ku Troas kwanatuna kanekiibau. Ma nani tomotomowisi yavata kavi sagokai ma kamakai da taparoro sago ikovi.   
\s1 Troas kwanatunai Yutikas rabobowai ivomiiri.  
\p
\v 7 Sande na peyarikai kavi sagokai da kata kam patapata ma parawa Yesu notanai kata vogimai ma kata rereghi. Ma Pol idima inae da ku didibara puna, iyamna mara ita tom na ita nae.  
\v 8 Kiidamo numana sago tupayaraghinai kavivi dughu. Ma kamonai na rampa ipeyari kirakai ivivi karakarateyana.  
\v 9 Ma tomowa sago yaragina kana vava Yutikas na biri tarabogina tepanai imakamakai. Pol ivivi sisiya ma ina sisiya iguri kirakai na Yutikas ivi yana da matana ikiikovoghi na ikena nunuwapa na biri taraboginai irutabiri da ipeku ku tano. Ma numana ighe kirakai, kemakemana ivi aroba. Tuna kubiine wawaya ioru da tomowina iruepai ma ipanani da irabobo.  
\v 10 Pol ioru ma tomowina itaraghavui ma ivonesi bo, “Ke koni nuwapoya. Iyawasa.”  
\v 11 Ma peyarisi ivovira ighae ku numa tepana ma parawa ivogimagimai da Yesu notanai ikam. Ma muriyai na Pol ivivi sisiya da mara itom ma ikuyowesi.  
\v 12 Ma Yutikas ina wawaya irutini ina ku numa ma ivi nuwabiibii kirakai da tuna yawayawana.   
\s1 Pol inae Troas da ku Miletas.  
\p
\v 13 Pol dowiyai ibaba da ku Asos kwanatuna. Ma tokai ku waka kageru ma kakuka da ku Asos ma ikikava ivonekai na nakanani kavivi koyakoyagha da kati gerui.  
\v 14 Inekiibau ma kapanani na kavi gerui da kanae ku Mitilini kwanatuna.  
\v 15 Ma mara itom na kakuka da ku Kios nuwana kanekiibau. Ma maninina kanae da ku Samos nuwana, kawota da nani dobunai kakena. Mara itom na kageru da ku Miletas kwanatuna.  
\v 16 Muriyai da ku Miletas kata nekiibau na Pol ina nota ivirai da ku Epesas ke ita rui, iyamna ke ita kayokayowei da Eisiya dobunai ita makii kirakai. Ivivi yaghiyaghina da ita rui ku Jerusalem ma muriyai da Pentikos kamna kana mara.   
\s1 Pol Epesas damsi ivi kiruruwesi.  
\p
\v 17 Miletas kwanatunai Pol sisiya ivonatawei ku Epesas, vitumaghana damsi kii vinoraveraveyana kurisi da ita kiibau ma yavata iti sisiya.  
\v 18 Damsi inekiibau na ivonesi bo, “Karenai arui ami ku dobu Eisiya ma tapisi da karako weni, na kamonai tami koakoviku da ikikava yavata tamakii patapata.  
\v 19 Ma taku atereoruwe meyeku ma Bada ina biga ere matadogaku aberaberai. Ma Jiu babadisi ivivi diritetete da berona ita berai kuriku ma kegha da amiirikikina ma Bada ina biga ke ata voterei.  
\v 20 Ma tami koakovi da vivitemi kubiine na ke ata yabumana bo ati muritina. Vonavaghata sisiyina peyarina na debiiyai ma bade avivi numarui da avivi beyebeyena kurimi.  
\v 21 Ma taku sisiyina sago Jiu ma Grik damsi avonesi da i bera beroberosi itinimayei ma ita miirikupukuputei. Ma ita tavire God kurina ma ita Bada Yesu kava iti tumaghanei.  
\v 22 Ma karako Kanuma Vovokaravina inoweku da ana nae ku Jerusalem ma ke atakovi da nani dobunai na aviyavisina kava ina tupuwa kuriku.  
\v 23 Ma aku baba kwanatu nununai na Kanuma Vovokaravina namada ivi akoviku da maghinokuwai vokwarakwara ana panani ma ku gabura ina tereku.  
\v 24 Ma aku yawasa na ke ata vivinuwapoyei, tuna ke bera ghamana. Ma bera ghamana na avere meyeku da aku biga Bada Yesu ivereku na ana bera yavui. Nani bigana na varana biibiina ani debei da wawaya God ina agabiibai ma ina nuwaviina inakovi.”\x * \xo 20:24 \xt 2Tim 4:7\x*   
\p
\v 25 “Taku gwabimiyai ababa kirakai da God ina vikiivavona adimadimei kurimi. Ma karako na avonavonaveremi da ke kona kita meyeku.  
\v 26 Tuna kubiine karako avonavonemi da tami iyavo Yawasa Ketana kona barei na keyama karakaratina ina karimi ma wavuna ke taku ana kavari,  
\v 27 iyamna God ina kayowana ke sago ata gavui da peyarina avere yavumi.  
\v 28 Kokitaruvimi ma bade God ina ekalesiya kokoyagha bubunisi, iyamna tuna mani taranai igimaratawesi ma Kanuma Vovokaravina ivinemi da kota koyaghisi. Ti nakanani ma sipu yavona ma tami nakanani ma sipu kii koyakoyagha.  
\v 29 Ma kokitaruvimi, iyamna kukou dipa kayakayayisi ami ku kamo ina rui da sipu ina kugerisi ma ke ina nuwaghanesi. Ma nani kukusi na vibeyebeyena vibero wawayisi. Ana kuyowemi ma akovi da murikuwai na ina nekiibau kurimi.  
\v 30 Ma bade wawaya viya tami mani kamomiyai vonavaghata ina ruvovirei da vibeyebeyena vibero ina terei. Ma vitumaghana damsi ini nuwatinisi da ina kivinisi.  
\v 31 Tuna kubiine matami ekita! Konotai da ere matadogaku, madeghai ma didibarai avivi beyebeyena peyarimi kurimi da madegha aroba ikovi.”   
\p
\v 32 “Ma karako na God ku imana atereteremi. Ma ina agabiibai varana namada kovi yanei ma tuna sisiyina kovokovoghina da ina kiiepepimi da kona gogo ma koni rewapana. Ma bade kanuma ina mura ina rereghi ina wawaya vovinesi kurisi na tami yavata kami reregha kona viiya.  
\v 33 Ma taku na ke meyani wawaya i mane bo kii gara biibiina ata kitakirorowei.  
\v 34 Ma tami koakovi, abigabiga da taku mani akoyakoyagha meyeku. Ma wawaya ivivi kaeturaneku na ti bade ima kamokuwai imakamakai.  
\v 35 Ma aviyavisina peyarina aberai na tuna vibeyebeyena kurimi da ikikava tami bade ininimi ina pika da wawaya vivikamyuyuwisi tivitesi. Bada Yesu ina sisiya tanotai. Ivoneta bo, ‘Vibiibiina ghamana na verena kamonai tapanani, ke nakanani ma vopote.’”   
\p
\v 36 Pol ivi sisiya ikovi na peyarisi ivi tuwaporeruruwana ma inipowana.  
\v 37 Ma peyarisi ere matadogasi itaraghavui ma iyoni.  
\v 38 Ivi nuwapoya kirakai da tuna ivonesi da maghighina ke ina kita meyei. Ma ibaba patapata da ku waka.   
\c 21  
\s1 Pol ina baba ku Jerusalem.  
\p
\v 1 Keresiyana peyarisi Miletas kikirinai kavi kiruruwesi ikovi na ku waka kageru da maninina kakukadamana ku Kos nuwana da nani dobunai kakena. Ma mara itom na ku Rodes nuwana karui ma muriyai na kanae da ku Patara kwanatuna.  
\v 2 Ma nani dobunai waka sago kapanani da Ponisiya ina ku nevaneva inenae na kageru da kanae.  
\v 3 Ma kaveraverau da Saipras nuwana kakitakitai ma ku katagheyakai kataweyana kaverau da ku Siriya dobuna, da ku Taya kwanatuna kawota. Ma nani dobunai na kaoru ku tano da sawara iti oruni.  
\v 4 Ma vitumaghana damsi viya kapananisi da yavata kamakai taparoro sago. Ma Kanuma Vovokaravina ina rewapanai ti damsi Pol ivona kirakiiyei da ke ita ghae ku Jerusalem.  
\v 5 Ma kamakii ikovi na kavomiiri. Vitumaghana damsi peyarisi kakawasi ma natunatusi yavata ikivinikai da kwanatu kakiibutawei kaoru ku kikira. Ma nani dobunai kavi tuwaporeruruwana ma kanipowana.  
\v 6 Ma kanipowana ikovi na kavi kiruruwesi ma ku waka kageru, ma ti na ivovira i ku numa.   
\p
\v 7 Ma Taya kakiibutawei na kakuka da ku Tolemayas kwanatuna kawota. Ma nani dobunai vitumaghana damsi iverupotekai ma yavata kamakii kupom da kakena.  
\v 8 Mara itom na kakuyowesi ma ku Sisariya kwanatuna kanekiibau da dima wawayina sago kana vava Piripo ina numiiyai kamakai. Ma rorova aposol vavai kana vovoreregha miikovimaruwa ivinesi na Piripo yavata kamonai.\x * \xo 21:8 \xt Apos 6:5, 8:5\x*  
\v 9 Ma Piripo natunatuna wiwikesi ivi ruwamaruwa na Kanuma Vovokaravina puyo iveresi da ti na peroperoveta.  
\v 10 Ma Piripo gwabinai kamakamakai ma peroveta sago kana vava Agabas, tuna Judiya kamonai ivomiiri ikiibau ku Sisariya.\x * \xo 21:10 \xt Apos 11:28\x*  
\v 11 Ma ipisi kurikai na Pol kana radi borinai ivotawei ma iviiya da tuna mani imana ma kaena ikutatana. Ma ivona bo, “Kanuma Vovokaravina ivoneku da meni wawayina weni radina ekotekotei na Jiu damsi i babada Jerusalem kamonai ina kutatani ma kupuna damsi ku imasi ina terei.”   
\p
\v 12 Ma weni sisiyina kavi yanei na tokai iyavo kava Pol yavata kabababa ma vitumaghana damsi Sisariya kamonai Pol kavona kirakiiyei da ke ita ghae ku Jerusalem.  
\v 13 Ma Pol ivonapotekai bo, “Avi kubiine kotutou na nuwanuwaku kopiropiroi? Taku aivaghinei da ina patumiku Jerusalem kamonai ma ke patuma kava ma bade aivaghinei da ini raboboku Bada Yesu kubiine.”   
\p
\v 14 Ma kavonatana kavai na kavoterei. Ma kavonei bo, “Bada ina kayowana ina tupuwa.”   
\p
\v 15 Ma nani dobunai kamakai mara gisina, ma kavovunagha ikovi na kavomiiri ku Jerusalem.  
\v 16 Ma vitumaghana damsi viya Sisariya kamonai yavata kabababa na irutinikai da Nason ina ku numa da nani dobunai kata makai. Tuna Saipras wawaya ma tuna namadani kava ivi karei da Bada ivivi tumaghanei.   
\s1 Pol inae Jemes kurina.  
\p
\v 17 Ma ku Jerusalem kanekiibau na vitumaghana damsi nuwabiibiiyai iverupotekai.  
\v 18 Ma mara itom na peyarikai Pol yavata kanae da Jemes kata kitai. Ma Keresiyana kii vinoraveraveyana kudubisi iriyesi.  
\v 19 Pol ivi kiikiiwesi ma ina biga kamonai aviyavisina peyarina God iberaberai kupuna damsi kubiisi na ivonaveresi.  
\v 20 Ma ina sisiya ivi yanei ikovi, na peyarisi God ivokavakavari. Ma Pol ivonei bo, “Varesikai, kevi yana. Jiu damsi kamosiyai na koroto ghamana Yesu itumaghanei ma bade peyarisi patana da Moses ina vonaviyoyovana evovokikini.  
\v 21 Ma sisiya ivi yanei da tam kuvi beyebeyena da Jiu damsi iyavo kava kupuna damsi kamosiyai emakamakai, ti na Moses ina vonaviyoyovana ke ina kivini. Kuvonesi da natunatusi tomotomowisi kwimata bekasi ke ina tuviviratawei ma Jiu damta ita kiki ke ina nunuri. Tuna kubiine nuwanuwasi epughupughu kurim.  
\v 22 Varam ini yanei da kupisi na inekwim da ina kiivunum. Tuna kubiine aviyavisina taberai?  
\v 23 Kana vonem da aviyavisina kuna berai. Tomotomowa ruwamaruwa gwabikiiyai na vonakiiyapa bagibagina Bada kurina iberai ma wekarakava ekivikivini.\x * \xo 21:23 \xt Num 6:13-21\x*  
\v 24 Ku kamosi kerui da yavata kona vovunagha meyemi, muriyai kona nae ku Taparoro Numana da ini biibiinimi. Ma i suwara kevi miiyei kubiisi ma muriyai da uyawimi ini gharitaweyana, ini matakira da bera kudubina ami vonakiiyapa bagibagina kamonai kovi kovini. Nakanani keberai da wawaya peyarisi ina kitim ma inakovi da tam Moses ina vonaviyoyovana kenununura bubuni.  
\v 25 Ma kupuna damsi kubiisi, iyavo kava Bada Yesu itumaghanei na sisiya namada kavonatawei kurisi. Kavonesi da kokoitau kana suwara ke ina kani, tara ke ina kani, ma ghamoghamo kaiyo kukupotana ke ina kani iyamna tarana uyuwina kamonai, ma bade ke ini pekana wapawapa.”\x * \xo 21:25 \xt Apos 15:29\x*   
\p
\v 26 Ma mara itom na Pol nani tomotomowisi yavata vibiibiina iviiya. Muriyai na irui ku Taparoro Numana da taparoro babadisi ivi akovisi da i vonakiiyapa bagibagina iberai na avi maranai iti koviya ma muriyai na sago sago duma i suwara ita kapuna kubiisi.   
\s1 Pol Taparoro Numana garina kamonai ipaniya.  
\p
\v 27-28 Pol nani tomotomowisi yavata i vonakiiyapa bagibagina ivotani da namada mara miikovimaruwa ikovi ma ku damona inenekiibau. Ma Taparoro Numana kamonai Jiu damsi viya i dobu Eisiya, Pol ikitai. Ma ivomiiri da yogoyogowai koroto nuwanuwasi ipirotawetawei. Ivivi kiirareyana bo, “Israel dami, kovi vitekai! Weni tomowina ina baba kamonai wawaya peyarisi ibeyebeye berosi da Jiu damta ma ita vonaviyoyovana ma ita Taparoro Numana ita barei. Ma bade ku tepana kupuna damsi irutinisi irui ku Taparoro Numana da gawara vovokaravina ipuyaki.”  
\v 29 Weni nakanani ivi sisiya iyamna Epesas wawaya kana vava Toropimas, ikitai da Pol yavata Jerusalem kamonai ibababa. Tuna kubiine inotai da nakanani ma Pol nani wawayina ita rutini ita rui ku Taparoro Numana.\x * \xo 21:29 \xt Apos 20:4\x*   
\p
\v 30 Ma kwanatu kamonai koroto kudubina nuwanuwasi ipirotawetawei da ivi veraveruwana ipisi da Pol ivotatani. Ma itinakwarokwaroi ikiibau ku matara ma yaghiyaghinai Taparoro Numana garina matuketisi igudu.  
\v 31 Ma nani korotona Pol kiivununa ivivi paparanei na wawaya sago iveru inae da Rome damsi i seri badana ivonei da wawaya peyarisi Jerusalem kamonai ikayakayaya.  
\v 32 Ma yaghiyaghinai seri badana ina seri wawayisi irutinisi ma iverau ioru viruwa ku gawarina.\f + \fr 21:32 \ft Seri badana na ‘kiriyaki,’ tuna na seri wawayisi ivi 600 ivivi badesi.\f* Nani korotona seri wawayisi ikitisi na Pol gudana ivoterei.  
\v 33 Ma seri badana inae da Pol ivotani ma seri wawayisi ivonesi da chein ruwa ita piyei da ita patumi. Ma koroto ivi tarakiiyanesi bo, “Weni wawayina na iyai? Ma aviyavisina ibera beroi?”  
\v 34 Ma koroto kamonai na wawaya viya sisiya sago ikiirarei ma viya na sisiya bogiiyai, da seri badana ina nota iragharagha da meni sisiyina na vonavaghata. Tuna kubiine ina seri wawayisi ivonesi da Pol ita rutinaneyei i numa garina ku kamona.  
\v 35 Irutinaneyei da ita ghae gari ku matuketina ma koroto ghamana ikayaya kirakai, tuna kubiine seri wawayisi Pol ivopawopawoi da wawaya ke ita ravi.  
\v 36 Nani korotona ikivikivinisi na ivivi kiirareyana bo, “Kokiivunui! Kokiivunui!”   
\s1 Pol kana papara ivowai.  
\p
\v 37 Seri wawayisi Pol gari ku kamona ita terei na Pol seri badana ivonei bo, “Aku kayowana da kati sisiya.”  
\p Ma seri badana ivonapotei bo, “O! Tam Grik gamosi kuakovi.  
\v 38 Anotanotai da tam na nani Egypt wawaya, tuna rorova ghaviya ivi karei da ina wawaya 4 tausan irutinisi ma iverau ikiibau ku warere.”  
\v 39 Ma Pol ivonapotei bo, “Kegha. Taku na Jiu wawaya, aku kwanatu na Tasus, tuna kwanatu ghamana Silisiya dobuna kamonai. Ma, vaghina bo kegha da koroto kurisi ati sisiya?”   
\p
\v 40 Ma seri badana ivi vaghinei na Pol matuketa maghinonai imiiri ma imana iruepai da koroto ita voguguba. Koroto ivoguguba na Pol Hibru gamonai ivi sisiya kurisi.   
\c 22  
\p
\v 1 Pol ivona bo, “Varevaresiku ma mami mau kovi yana. Taku ati akovimi da ke sago aviyavisina berona ata berai.”  
\v 2 Ma koroto ivi yanei da Pol Hibru gamonai ivivi sisiya na kawasi ipota. Ma ivonesi bo,   
\p
\v 3 “Taku na Jiu wawaya, aku kwanatu na Tasus, Silisiya dobuna kamonai. Ma taku na Jerusalem kamonai amagura. Weni dobunai Gamariyel ivi beyebeyeku da ita mami mau i bera kudubina Moses ina vonaviyoyovana kamonai na peyarina anunura bubuni. Ma tami ikikava nuwanuwami kudubinai God kovovokaravei na taku bade nakanani aberaberai.\x * \xo 22:3 \xt Apos 5:34-39\x*  
\v 4 Ma iyavo kava Yawasa Ketana ikivikivini na taku avivi kiivunuwana. Ma tomotomowa ma wivine apanipanisi da ku gabura atereteresi.\x * \xo 22:4 \xt Apos 8:3, 26:9-11\x*  
\v 5 Taparoro badana ghamana ma kwanatu babadisi peyarisi Sanhidran kamonai na aku bera iakovi ma ina vonemi da avonavona bubuna. Rorova vivaghina sisiyina igirumi ma ivonataweku ku Damaskas kwanatuna, babada turaturasi kurisi. Nani girumina ivona da iyavo kava Damaskas kamonai Yawasa Ketana ikivikivini na ata panisi ma ata rutinisi ku Jerusalem da kovogha ita viiya.”   
\s1 Pol ina tupuwavira ivi sisiyei.  
\r (Apos 9:1-19, 26:12-18)  
\p
\v 6 “Madegha punai anenae ku Damaskas ma keta borinai kadenima kunuma ivokadari ma gweyurina ioru da iveruviviriku,  
\v 7 da apeku ku dowa ma wawaya gamona avi yanei kuriku ivi sisiya bo, ‘Sol, Sol, avi kubiine kitupaketowaneku?’  
\v 8 Ma avonapotei bo, ‘Tam iyai, Bada?’ Ma ivonapoteku bo, ‘Taku Yesu, Nasaret wawaya. Taku kitupaketowaneku.’  
\v 9 Ma iyavo kava ivi kaeturaneku na gweyurina kava ikitai ma wawaya gamona na ke iti yanei.  
\v 10 Ma avonapotei bo, ‘Bada, aviyavisina ana berai?’ Ma Bada ivoneku bo, ‘Kevomiiri ma kerui ku Damaskas ma nani dobunai wawaya ina vonem da aviyavisina kuna berai.’  
\v 11 Ma turaturaku imaku iviiya ma irutiniku da ku Damaskas, iyamna nani yaseganina mataku ikarapotai.”   
\p
\v 12 “Ma nani kwanatunai tomowa sago kana vava Ananayas ipisi da ita kitiku. Tuna wawaya maninina ma vonaviyoyovana peyarina inununura bubuni. Ma bade nani dobunai Jiu damsi kudubisi iakovi da tuna wawaya biibiina.  
\v 13 Ma ipisi da maghinokuwai imiiri ma ivona bo, ‘Varesiku Sol, kekita!’ Ma yaghiyaghinai mataku ikiigigiri ma akitabanenega da Ananayas akitai.  
\v 14 Ma ivoneku bo, ‘Ita kaekiki mau i God tam ivinem da ina kayowana kutakovi ma ina Wawaya Maninina kuta kitai ma kawanai sisiya kuti yanei.\f + \fr 22:14 \ft Wawaya Maninina na Yesu ivi sisiyei.\f*  
\v 15 Ma tam aviyavisina kukitai ma kuvi yanei na wawaya peyarisi kurisi kuni mamatarei.  
\v 16 Ma aviyavisina kekoyakoyaghi? Kevomiiri ma kuna babataito. Bada kevi tumaghanei ma kuna nipowana kurina da am bera beroberosi ina kowatawei.’”   
\s1 God, Pol ikwatui da kupuna damsi kurisi idima.  
\p
\v 17 “Avovirame ku Jerusalem ma Taparoro Numanai aniponipowana da anipowana nunuwapa ma bera sago itupuwa kuriku.  
\v 18 Bada akitai kuriku ivivi sisiya. Ivona bo, ‘Kevi yaghiyaghina! Wekarakava Jerusalem kekiibutawei, iyamna kubiiku kuna dima na wawaya weni dobunai am sisiya ke ini tumaghanei. Ma nuwanuwasi ina pughu kirakai.’  
\v 19 Ma avonapotei bo, ‘Bada, weni wawayisi iakoviku da taku kiki numasi nununai arurui da wawaya ivivi tumaghanem na avunuvunuwisi ma ku gabura atereteresi.  
\v 20 Maranai wawaya ivomiiri da kam kivikivina Sitivin wakimiyai iraravi na taku yavata nani kamonai. Taku na kii tarasovo akoyakoyagha ma avi vaghinei da ita kiivunui.’\x * \xo 22:20 \xt Apos 7:58\x*  
\v 21 Ma Bada ivoneku bo, ‘Kenae. Avonavonatawem ku rabaraba, kupuna damsi kurisi.’”   
\p
\v 22 Ma Pol weni sisiyina iberaberai na koroto kudubina ke iti vaghinei na ivomiiri da iratatani. Ikiirara bo, “Nani wawayina kokiivunutawei, ke kata kayokayowei da dobuwai ina makai!”  
\v 23 Peyarisi ikiikiirara ma kii tarasovo ivi votaweyana da itapitapi ma bade popoku ku kiidamo itawetawei.  
\v 24 Ma seri badana ina seri wawayisi ivonesi da Pol ita rutinaneyei i numa garina ku kamona. Ma ivonesi da ita kwapui ma iti tupavirei da avi kubiine na koroto nuwanuwasi ipughu kurina da ikiikiirara.  
\v 25 Ma ikutatani da ita kwapui, ma Pol senturiyon ivonei bo, “Taravatu emakamakai da Rome damkai na ke kona kwapu wapawapikai. Koti tupavireku ma kota pananiku da berona aberai na murinai kota kwapuku.”\f + \fr 22:25 \ft Rorova maranai Rome damsi dobu kudubina ivivi badei ma kii vava irakata. Keta aroba imakamakai da wawaya kana vava ina girumi da tuna na Rome wawaya. Sago na wawaya ina mamai da ina maduwa na Rome wawayisi. Kana viruwa na mane ghamana ini miiyei na kana vava ina girumi da tuna na Rome wawaya. Kana viaroba na biga ghamana ina berai da Rome damsi ini vitesi na bade kana vava ina girumi da tuna na Rome wawaya. Iyavo kava itupuwa da Rome wawaya na ighe kirakai, ke Rome wawaya viya nakanani. I taravatu ghamana da Rome wawayisi ke meyani ina tuparatusi bo debiiyai ina widisi bo ina kwapusi.\f*   
\p
\v 26 Ma senturiyon weni sisiyina ivi yanei na inae ina bada kurina ma ivonei bo, “Aviyavisina kuna berai? Nani tomowina na Rome wawaya.”   
\p
\v 27 Ma seri badana ipisi Pol kurina ma ivi tarakiiyanei bo, “Kevoneku. Vonavaghata da tam Rome wawaya bo?”  
\p Ma Pol ivonapotei bo, “E, taku nakanani.”   
\p
\v 28 Ma seri badana ivona bo, “Taku na mane ghamana avi miiya ma muriyai da Rome iviiniku da i wawaya.”  
\p Ma Pol ivonapotei bo, “Taku na atupuwa da Rome wawaya.”   
\p
\v 29 Ma seri wawayisi Pol iti tupavirei na ina sisiya ivi yanei ma yaghiyaghinai ivi muritina. Ma seri badana iyabumana kirakai, iyamna namada Pol ipatumi.   
\s1 Pol ivi sisiya Sanhidran babadisi maghinosiyai.  
\p
\v 30 Mara itom na seri badana ina kayowana da itakova bubuni da avi kubiine Jiu damsi Pol ivi wavui. Tuna kubiine sisiya ivonatawei da taparoro babadisi i babada ma Sanhidran babadisi iriyesi. Ma Pol kana chein ivotawei ma irutinaneyei da maghinosiyai imiiri.   
\c 23  
\p
\v 1 Pol Sanhidran babadisi ikita bogiisi ma ivonesi bo, “Varevaresiku, mara nonowa aku yawasa God ku matana na maninina kavakava da nuwanuwaku yagharina.”  
\v 2 Taparoro badana ghamana Ananayas weni sisiyina ivi yanei na nuwanuwana ipughu. Tuna kubiine wawaya Pol ririnai ivivi miiriyana na ivonesi da mutuna iravi.  
\v 3 Ma Pol ivona bo, “Tam, God ina ravim! Tam miiriruwaruwam! Wawaya kurisi na kam kita na biibiina ma nuwanuwam kamona na idadabu kirakai! Am kayowana da Moses ina vonaviyoyovana tepanai kuti tupavireku, ma kegha da tam mani nani vonaviyoyovanina kuvi kiigiiyei na wawaya kuvonesi da iraviku!”\x * \xo 23:3 \xt Mat 23:27-28\x*   
\p
\v 4 Ma wawayisi Pol ririnai imiimiiri na ivona bo, “Avi kubiine na God ina taparoro badana ghamana kuvi avaberowei? Kuta vokaravei.”   
\p
\v 5 Ma Pol ivona bo, “Varevaresiku, taku ke atakovi da tuna na taparoro badana ghamana. Giruma katamana evonavona bo, ‘Am bada ghamana ke kuni avaberowei.’”\x * \xo 23:5 \xt Exod 22:28\x*   
\p
\v 6 Ma Pol iakovi da Sanhidran kamonai wawaya viya na Sadusi damsi ma wawaya viya na Perisi damsi. Tuna kubiine ikiirara kurisi, “Varevaresiku! Taku na Perisi ma bade aku mamai na Perisi. Aku vitumaghana da wawaya raborabobosi karakava ina vomiiri, tuna kubiine na koitupavireku!”\x * \xo 23:6 \xt Apos 26:5; Plp 3:5\x*   
\p
\v 7 Ma weni sisiyina ikaratawei na Perisi damsi ma Sadusi damsi vigamowana ivi karei da dughu iyaraghi da dam ruwa.  
\v 8 Sadusi damsi evonavona da wawaya raborabobosi ke ina vomiiri ma bade aneya da kanukanuma kegha. Ma Perisi damsi na weni berasi peyarina itumaghanei.\x * \xo 23:8 \xt Mat 22:23; Mak 12:18; Luk 20:27\x*  
\v 9 Vaghina ma dughu kamonai vigamowana irakata. Ma vonaviyoyovana vibeyebeyena wawayisi viya, ti na Perisi damsi kamosiyai, ivomiiri da ivona bo, “Weni tomowina gwabinai ke sago berona kata panani! Ma mikeda kanuma bo aneya ivi sisiya kurina.”   
\p
\v 10 Ma vigamowana ighakighaki kirakai da seri badana iyabumana da Pol iti tinabediyanei. Tuna kubiine seri wawayisi ivonatawesi da Pol ita rutini ita vovira i ku numa garina kamona.   
\p
\v 11 Ma nani didibarinai Pol ririnai Bada imiiri ma ivonei bo, “Am nota evi rewapana! Ma ikikava Jerusalem kamonai varaku biibiina kudimadimei na nakanani Rome kamonai kuna dima.”   
\s1 Wawaya Pol ita kiivunui.  
\p
\v 12 Mara itom na Jiu damsi viya ivi dirigiigai da peyarisi ivi vaghinei da ke ita kam bo ituma da kunona Pol iti raboboi.  
\v 13 I koroto irakata da 40 ruvana ikuyowei ma peyarisi i vonakiiyapa bagibagina iterei da weni berana ita berai.  
\v 14 Inae da taparoro babadisi i babada ma kwanatu babadisi kurisi ma ivonesi bo, “Tokai akii vonakiiyapa bagibagina katerei ma kavi vaghinei da ke kana kam bo kanuma da kunona Pol kana kiivunui.  
\v 15 Weni nakanani taberai. Tami Sanhidran babadimi sisiya kona vonatawei seri badana kurina da Pol ina rutinapiyei wike. Kovonei da vitupavira kubiine ina pisi da ina sisiya viya kona vii bubuni. Ma tokai na keta borinai kana potai da kana kiivunui.”   
\p
\v 16 Ma damsi weni sisiyina iberaberai na Pol novuna natuna ivi yanesi na inae seri wawayisi i ku numa da Pol ivonei.  
\v 17 Ma Pol seri wawaya sago ikwatui ma ivonei bo, “Weni tomowa kikina kerutinaneyei am bada kurina da ini sisiya na am bada ini yanei.”  
\v 18 Ma senturiyon tomowa kikei irutini da ina bada kurina ma ivonei bo, “Gabura wawayina Pol ikwatuku ma ivoneku da weni tomowina ata rutinapiyei kurim da ina sisiya kuti yanei.”   
\p
\v 19 Ma seri badana tomowa kikei imana iviiya ma itinaviviri ma ivi tarakiiyanei bo, “Avi sisiyina kuna voneku?”   
\p
\v 20 Ma tomowa kikei ivona bo, “Jiu damsi ivi vaghinei da ini nowi kurim. I kayowana da maram Pol kona rutinaneyei Sanhidran ku maghinosi. Ini beroberowem da nakanani ma gwabinai sisiya kamowa viinina kubiine.  
\v 21 Ke kuni yanesi, iyamna wawaya ivi 40 kana pota ina kenei. Vonakiiyapa bagibagina iterei da Pol ina kiivunui ma muriyai da ina kam bo inuma. Ekoyakoyaghim da i vinowi kuni vaghinei bo kegha.”   
\p
\v 22 Ma seri badana tomowa kikei ita vonatawei na ivonei bo, “Kekitaruvai da ke sago iyai inakovi da weni sisiyina kuvi mamatareku.”   
\s1 Pol ivonatawei kiivavo Pirikis kurina.  
\p
\v 23 Seri badana ina senturiyon wawayisi ruwa ikwatusi ma ivonesi bo, “Ita seri wawayisi ivi 200 ma hosi wawayisi ivi 70 ma bade iyo wawayisi ivi 200 kovonesi da evovunagha. Ma karako didibarai\f + \fr 23:23 \ft 9:00 o’clock\f* na kona vomiiri ku Sisariya kwanatuna.  
\v 24 Ma hosi viya korutinapiyesi da Pol ina geru ma kana papara kovowai, kokoyagha bubuni da kiivavo Pirikis kurina.”  
\v 25 Ma seri badana weni nakanani igiruma,   
\pi1
\v 26 “Taku Korodiyus Lisiyas agirugiruma tam Pirikis, kiivavo ghamam kurim. Kiiwa kiiwa.   
\pi1
\v 27 Weni tomowina na Pol, ma Jiu damsi iviiya da gisina kava ma ita kiivunui. Ma apanani da tuna na Rome wawaya, tuna kubiine aku seri wawayisi yavata kanae da kavi yawai.  
\v 28 Aku kayowana da atakovi da aviyavisina ibera beroi na ivivi wavui. Tuna kubiine arutini anae da Sanhidran babadisi ku maghinosi.  
\v 29 Ma apanani da Pol, Jiu damsi yavata Moses ina vonaviyoyovana kubiine ivivi vonapasipasiyana. Ma ke sago ina berona ata panani da ku gabura ata terei bo ati raboboi.  
\v 30 Ma wawaya ivonavereku da Jiu damsi ivi dirigiigai da weni tomowina ita kiivunui na yaghiyaghinai avonatawei kurim. Ma bade viwavu wawayisi avonesi da itoru kurim da ina berona iti mamatarem.”   
\p
\v 31 Seri badana igiruma ikovi na ina seri wawayisi ikikava ivonavonesi na nakanani iberai. Didibarai Pol irutini ma ivomiiri inae da ku Antipatirisi kwanatuna.  
\v 32 Ma mara itom na seri ma iyo wawayisi ivovira ku Jerusalem, ma hosi wawayisi kava Pol yavata inae.  
\v 33 Ma ku Sisariya inekiibau na seri badana ina giruma pepana ma Pol na kiivavo Pirikis ku imana iterei.  
\v 34 Ma kiivavo Pirikis nani girumina ivi yavi ikovi na Pol ivi tarakiiyanei da tuna na meni dobuna wawayina. Ma ipanani da tuna Silisiya wawaya, na  
\v 35 ivonei bo, “Iyavo kava ivivi wavum na ina pisi wike ma muriyai da ani tupavirem.” Ma ina seri wawayisi ivonesi da Pol ita rutini da numa sago kiivavo Herodi rapenai ku kamona ita terei ma ita pota bubuni.   
\c 24  
\s1 Jiu damsi Pol ivi wavui.  
\p
\v 1 Mara miikovi murinai na taparoro badana ghamana Ananayas ma Jiu damsi i babada viya ma tomowa sago kana vava Tetulas irutini da yavata ikiibau ku Sisariya. Tetulas na vitupavira wawayina\f + \fr 24:1 \ft Vitupavira wawayina na ‘public solicitor’ bo ‘lawyer.’\f* ma Rome damsi i taravatu iakova bubuni. Ma peyarisi inae da kiivavo Pirikis kurina Pol iti wavui.  
\v 2 Ma Pol ikwatui irui na Tetulas ivomiiri da Pirikis kurina ivona bo,  
\p “Tokai kavi nuwabiibii kirakai da weni marana gurina am vibadana kamonai na kamakiimakiinuwapota. Ma am nuwagiura irakata da bera ipeyari kuterevimanini akii dobu kamonai.  
\v 3 Weni berasi kubiine na dobu ku kudubina mara nonowa kaigheghena kirakiiyem, kiivavo biibiim Pirikis.  
\v 4 Ke kata kayokayowei da kaninibarim, ma akii kayowana da akii sisiya tupona kava kuti yanei.  
\v 5 Kapanani da weni tomowina Pol tuna yawasa kana kiikiivibero wawayina. Ma wawaya viya Nasaret tomowa sago ekivikivini da vokavara vibero eberaberai, ma kamosiyai weni tomowina Pol na bada ghamana. Tuna dobu ku kudubina Jiu damsi inotaragharaghisi da viruwa etuputupuwa.  
\v 6 Ma bade ibera tovoni da Taparoro Numana vovokaravina ita puyaki na kapatumi.  
\v 7 (-)\f + \fr 24:7 \ft Mara katamaninai giruma damsi peyarisi ves 6-7 ke ita terei. Ma viya na weni nakanani igirumi: ‘Kakayowei da akii vonaviyoyovana nununai kati tupavirei. 7 Ma kegha, seri badana Lisiyas ina seri wawayisi yavata ipisi ma imakiiyai inebokai. Ma ivonekai da kata pisi kurim da tam maghinomuwai kati wavui.’\f*  
\v 8 Ma tam mani kevi tupavirei na kuna panani da aviyavisina kaiwavui na vonavaghata.”   
\p
\v 9 Ma Jiu damsi peyarisi Tetulas ku murina imiiri da Pol ivi wavui ma ivona da weni sisiyisi kudubina na vonavaghata.   
\s1 Pol kana papara ivowai Pirikis maghinonai.  
\p
\v 10 Ma kiivavo Pirikis ituparorona Pol kurina da iti sisiya. Pol ivona bo,  
\p “Akovi da madegha ipeyari wawaya kuvi tupaviresi weni dobuna kamonai, tuna kubiine ainuwabiibii kirakai da maghinomuwai amiimiiri da kaku papara ana vowai.  
\v 11 Ma tam vonavaghata akovina kuna kayowei na wawaya kuni tarakiiyanesi da ina vonem. Taku raviraviyota aghae ku Jerusalem vokavakavara kubiine, karako na mara kana vi 12 ikovi.  
\v 12 Ma viwavu damsi ke sago ita pananiku da Taparoro Numana kamonai wawaya yavata kata vivigamowana. Ma bade ke sago ita pananiku da kiki numasiyai bo kwanatu kamonai wawaya ata vivinuwapughupughusi da ita viviruwa.  
\v 13 Ma weni wawayisi na iwavu wapawapiku ma ke kovokovoghina da nani viwavuna ini debei kurim da vonavaghata isisiyei.  
\v 14 Ma vona bubuna da taku na akii kaekiki i God avovokavakavari ma Yawasa Ketana akivikivini. Ma weni damsi evonavona da tuna ketana na vibero. Ma bade Moses ma peroperoveta i giruma kudubina aitumaghanei.  
\v 15 Ma taku aitumaghana da God ina berai da wawaya maninisi ma beroberosi kudubina rabobowai ina vomiiri. Ma weni viwavu damsi na bade nakanani itumaghana.  
\v 16 Tuna kubiine na mara nonowa God ma wawaya matasiyai aberabera tovoni da aku yawasa maninina da nuwanuwaku yagharinai ata makai.”   
\p
\v 17 “Ma Jerusalem namadani kava akiibutawei ma bade raviraviyota avovirame. Aku wawaya moyamoyakisi i puyo akavaraneyei ma bade aku suwara Taparoro Numanai ata kapuni.\x * \xo 24:17 \xt Apos 21:17-28\x*  
\v 18 Ma aku vonakiiyapa bagibagina avi koviya da taparoro babadisi ivi biibiiniku ma aku suwara ikapukapuni ma weni viwavu damsi ipananiku. Nani kamonai na koroto kegha da ita nipu bo ita kayaya.  
\v 19 Ma Jiu damsi viya Eisiya kamonai irui ku Jerusalem da Taparoro Numana garina kamonai ikitiku. Ti damsi karako ita pisi wike ku Sisariya da aviyavisina matasiyai ikitai da abera beroi na maghinomuwai iti wavuku.  
\v 20 Ma Jerusalem kamonai Sanhidran babadisi maghinosiyai amiiri ma ivi tupavireku. Ma weni viwavu damsi ita vonem da aku berona ipanani bo kegha.  
\v 21 Mikeda weni sisiyina sago kava kubiine iwavuku. Sanhidran babadisi maghinosiyai amiiri ma akiirara bo, ‘Taku aitumaghana da wawaya raborabobosi karakava ina vomiiri, tuna kubiine na koitupavireku!’”\x * \xo 24:21 \xt Apos 23:6\x*   
\p
\v 22 Ma kiivavo Pirikis na Yawasa Ketana iakova bubuni. Pol ina sisiya ivi yanei ikovi ma dughu igudui. Ma ivonesi bo, “Seri badana Lisiyas ina nekiibau na ina sisiya tiyanei ma muriyai ana vonakiiyaragha da Pol berona iberai bo kegha.”  
\v 23 Ma kiivavo Pirikis, senturiyon sago ivonei da Pol ita pota bubuni ma ke ina kitatawei. Ma ivi vaghinei da Pol turaturana ita rugenari da ina kayowana avai na iti vitei.   
\s1 Pol imiiri Pirikis da Durusira maghinosiyai.  
\p
\v 24 Mara viya ikovi ma Pirikis kawana Durusira yavata ivovira ku dughu gawarina. Ma kawana na Jiu wavine. Ma Pol kana sisiya ivonatawei na ipisi. Ma ikikava wawaya i vitumaghana Yesu Keriso kurina etereterei na Pol ivi beyebeyena da Pirikis ivi yanei.  
\v 25 Ma ina sisiya kamonai ivonesi da God ekayokayowei da ita yawasa na maninina kavakava. Ma bade ikikava wawaya ini potepote meyesi da berona ke ina berai ma ikikava mara damonai God ini tupavirevireta ivi sisiyei na Pirikis iyabumana. Tuna kubiine ivonei bo, “Kevoterei. Kenae ma taraboga ana panani na kam sisiya ana vonatawei.”  
\v 26 Nani murinai Pirikis mara nonowa Pol kana sisiya ivonavonatawei da yavata ivivi sisiya, iyamna Pol na gabura kamonai imakamakai ma Pirikis ina kayowana da gavunai iti miiyei na ita votawei.   
\p
\v 27 Madegha ruwa ikovi na Posiyas Pestas ipisi da kiivavo Pirikis kana gawara iviiya. Pirikis na Jiu babadisi ku murisi imiiri, tuna kubiine na Pol gabura kamonai ivoterekuyowei.   
\c 25  
\s1 Pol ivonesi da Kiivavo Sisa kurina ita nae.  
\p
\v 1 Kiivavo Pestas ku Sisariya kwanatuna inekiibau ma imakai da mara aroba ikovi. Muriyai ivomiiri ighae ku Jerusalem.  
\v 2 Ma nani dobunai taparoro babadisi i babada ma Jiu damsi i babada na Pestas yavata ivi dughu ma Pol ivi wavui.  
\v 3 Ivi nowi da Pestas iti vitesi da Pol ita rutinagheyei ku Jerusalem da iti tupavire meyei. Ma ivi kaetina, iyamna ivovunagha da keta borinai Pol kana pota ita kenei da ita kiivunui.  
\v 4 Ma Pestas ivonapotesi bo, “Pol tuna Sisariyai avovotani gabura kamonai emakamakai. Ma taku na ke mara gurina ma ana vovira nake.  
\v 5 Tuna kubiine ami babada viya yavata toru ku Sisariya ma nani dobunai, Pol aviyavisina ibera beroi, na titupavirei.”   
\p
\v 6 Pestas Jerusalem kamonai imakai da mara 8 bo 10 ikovi. Muriyai ioru ku Sisariya. Mara itom na vitupavira ivotawei ma seri wawayisi ivonesi da Pol gabura kamonai ita rutini da maghinosiyai ita miiri.  
\v 7 Pol inekiibau ma Jiu damsi Jerusalemuwai ioru na imiirigwagwari ma ivi karei da wavu bogii ma bogiiyai ivereverei. Ma ke kovokovoghina da wawaya sago iti mamatara da Pol bera berona iberai.  
\v 8 Ma tuna mani kana papara ivowai, ivona bo, “Taku ke sago aviyavisina ata bera beroi Jiu damsi i taravatu kamonai, bo Taparoro Numana kamonai, bo Kiivavo Ghamana Sisa kurina.”   
\p
\v 9 Ma Pestas na Jiu babadisi ku murisi imiiri, ina kayowana da iti nuwabiibiinisi. Tuna kubiine Pol kurina ivona bo, “Tam kivaghinei bo kegha da taghae ku Jerusalem da nani dobunai ani tupavirem weni viwavuna kubiine?”   
\p
\v 10 Ma Pol ivona bo, “Kegha! Taku na Kiivavo Sisa ina vitupavira gawarinai amiimiiri, na weni gawarinai kava koti tupavireku. Tam kuakovi da taku ke sago aviyavisina berona Jiu damsi kurisi ata berai.  
\v 11 Ma mikeda bera berona ghamana ata berai na kaku kovogha da kota kiivunuku na ati vaghinei. Ma kegha, ke sago bera berona ata berai. Weni wavusi ivereku na ke vonavaghata. Tuna kubiine ke sago meni wawayina ina rewapana ita makamakai da Jiu babadisi ku imasi ina tereku. Taku akayokayowei da Kiivavo Sisa maghinonai ana miiri da tuna mani ini tupavireku.”   
\p
\v 12 Ma Pestas ina wawaya akakovisi ikwatusi da yavata ivi sisiya ikovi, ma Pol ivonapotei bo, “Tam am kayowana Kiivavo Sisa, na Kiivavo Sisa kurina kuna nae.”   
\s1 Pestas, Agripa yavata ivi sisiya.  
\p
\v 13 Ke mara gurina na kiivavo Agripa novuna Benis yavata inumataya ku Sisariya kwanatuna, kiivavo Pestas kurina da iti kiikiiwei.  
\v 14 Imakai gisina gurina na kamonai Pestas, kiivavo Agripa kurina Pol ivi sisiyei. Ivona bo, “Pirikis weni dobunai ivivi kiivavo na tomowa sago ku gabura iterei na patana da emakamakai.  
\v 15 Aghae ku Jerusalem na Jiu damsi i babada ma taparoro babadisi i babada ipisi kuriku da tomowina ivi wavui na ivoneku da ati raboboi.  
\v 16 Ma avonesi da tokai Rome damkai akii taravatu da kovogha wawaya ke kana vere wapawapai. Ma kunona kiivavo maghinonai viwavu damsi yavata ita miiri da tuna mani kana papara ita vowai.  
\v 17 Ma Jiu babadisi yavata kaoru patapata na ke ati koyakoyagha. Mara itom na vitupavira avotawei ma sisiya avonatawei da seri wawayisi tomowina irutinapiyei.  
\v 18 Ma viwavu damsi ivomiiri na anotai da ita voneku da tomowina bera berona ghamana iberai.  
\v 19 Ma kegha da ivi gheviravira ma Jiu damsi aviyavisina itumaghanei ma bade tomowa raborabobona kana vava Yesu ivi vonapasipasiyanei. Tuna wawayina na Pol evonavona da yawayawasina.  
\v 20 Aekwa kavai da ikikava sisiya kiimatana ata viiya. Tuna kubiine Pol avona tovoni da kata ghae ku Jerusalem da nani dobunai kati tupavirei ma akovina kata viiya da berona iberai bo kegha.  
\v 21 Ma Pol ina kayowana da Kiivavo Sisa maghinonai ita miiri da tuna iti tupavirei. Tuna kubiine seri wawayisi avonesi da ku gabura itere meyei. Taraboga ana panani na Sisa kurina ana vonatawei.”   
\p
\v 22 Ma Agripa ivona bo, “Aku kayowana da tomowina ina sisiya ati yanei.”  
\p Ma Pestas ivonapotei bo, “Vaghina, maram kuni yanei.”   
\p
\v 23 Mara itom na kiivavo Agripa da Benis ere tuturesi iderisi ma seri babadisi ma kwanatu babadisi yavata ku dughu numana irui. Ma Pestas ivona na seri wawayisi Pol irutinaruwei.  
\v 24 Ma Pestas sisiya ivi karei. “Kiiwa kiiwa, kiivavo Agripa kurim ma tami iyavo kava weni. Weni tomowina kokitai. Jiu damsi kudubisi weni dobunai ma Jerusalem kamonai ere kiikiirarisi ivi nowi da tomowina ati raboboi.  
\v 25 Ma ke sago aviyavisina berona gwabinai ata panani da ita rabobo. Ma tuna ina kayowana da Kiivavo Sisa maghinonai ina miiri, tuna kubiine ana vonatawei ku Rome, Sisa ina ku kwanatu.  
\v 26 Ma ke sago sisiya maninina ata panani da Kiivavo Ghamana Sisa kurina ata giruma. Tuna kubiine arutinapiyei peyarimi ku maghinomi da tam kiivavo Agripa yavata koni tupavirei. Ma nani kamonai sisiya vaghata ana viiya da ana giruma Sisa kurina.  
\v 27 Ke ita biibai da gabura wawayina ana vonatawe wapawapai. Kunona na ina berona ana panani ma kana sisiya yavata ana vonatawei Sisa kurina.”   
\c 26  
\s1 Agripa maghinonai Pol kana papara ivowai.  
\p
\v 1 Kiivavo Agripa dughu ivotawei ma Pol ivonei bo, “Aivaghinei da tam mani kam papara kuna vowa tovoni. Kevi sisiya.” Ma Pol imana iruepai ma sisiya ivi karei.   
\p
\v 2 “Kiivavo Agripa, ainuwabiibai da karako tam maghinomuwai amiimiiri ma Jiu i babada iwavuku na ana vonapotesi da kaku papara ana vowai.  
\v 3 Ainuwabiibiiyei, iyamna tam na Jiu damsi i kiki ma i vigheviravira kuakova kirakiiyei. Tuna kubiine ainowi kurim da aku sisiya kuni yana bubuni.”   
\p
\v 4 “Jiu babadisi kudubisi aku yawasa iakova yavui da ikikava amakamakai. Aku dobuwai, gisikuwai avi karei da Jiu damsi i kiki ma Moses ina vonaviyoyovana kudubina avotana bubuni da amagura. Ma muriyai aghae ku Jerusalem da bade yawasina sago avovotani.  
\v 5 Namadani kava iakoviku ma ke ita kayowei da ita vonem da taku na Perisi damsi kamosiyai amakamakai da i kiki bagibagisi kudubina anununura bubuni.\x * \xo 26:5 \xt Apos 23:6; Plp 3:5\x*  
\v 6 Ma taku God aitumaghanei da ina vonakiiyapa bagibagina ita kaekiki mau kurisi iterei na ina berai. Tuna kubine na karako koitupavireku.  
\v 7 Jiu damkai kaitumaghana da ikikava God vonakiiyapa bagibagina iterei kurikai na karakava ina berai. Tuna kubiine na kamokiiyai dam ivi 12 nuwanuwakii kudubinai mariyai ma didibarai God kavovokavakavari. Kiivavo Agripa, God ina vonakiiyapa bagibagina aitumaghanei kubiine na Jiu damsi viya iwavuwapawapiku.  
\v 8 Ma tami Jiu dami, avi kubiine konotanotai da God ke kovokovoghina da wawaya raborabobosi ina berisi da ina vomiiri?”   
\p
\v 9 “Rorova taku anotanotai da nani Nasaret wawaya Yesu ati ghaviyei ma avi paparana kirakai da kana vava ati beroi.\x * \xo 26:9 \xt Apos 8:3, 22:4-5\x*  
\v 10 Ma taparoro babadisi i babada rewapana ivereku da kana kivikivina peyarisi Jerusalem kamonai ku gabura ateresi. Ma ivivi tupaviresi ma ivonakiiyaragha da iti rabobosi na taku yavata kavi vaghinei da iti kiivunuwana.  
\v 11 Mara ipeyari wawaya avonavonesi da kiki numasiyai kana kivikivina ikwapukwapusi ma inivisi ivereveresi. Ma aberabera tovoni da Keriso ita vonabarei. Aku nuwapughu kurisi irakata kirakai da ayebayebaghisi ma bade dobu viruwai aekwekwisi da ati tupaketowanesi.”   
\s1 Pol ikikava itupuwavira na ivi sisiyei.  
\r (Apos 9:1-19, 22:6-16)  
\p
\v 12 “Mara sago taparoro babadisi i babada rewapana ivereku ma ivi yoneku ku Damaskas kwanatuna da Yesu kana kivikivina ati tupaketowanesi.  
\v 13 Kiivavo Agripa, kevi yana. Kababa kanenae da madegha punai kadenima yasegana kunumai ivokadari ma gweyurina ioru da taku turaturaku yavata iveruvivirikai. Yaseganina ivi rewapana kirakai, ke madegha nakanani.  
\v 14 Peyarikai karirigha ku tano ma wawaya gamona avi yanei da kuriku Hibru gamosiyai ivivi sisiya bo, ‘Sol, Sol, avi kubiine kitupaketowaneku? Am vikawakiikai kubiine kevowavowa meyem.’\f + \fr 26:14 \ft Weni dobunai Yesu miiba iterei. Ivona da Pol na nakanani ma ox kawakiikiina. Ox na kau tomowina ma ina bada keyama ina papai da gamgamna na ox ina surini da ini yaghiyaghina. Ox kawakiikiina na ku murina ina ruwa na nani keyamina gamgamna ina kiituturi da gubaga ina panani.\f*  
\v 15 Ma avi tarakiiyana bo, ‘Bada, tam iyai?’ Ma ivona bo, ‘Taku na Yesu, taku kitupaketowaneku.  
\v 16 Kevomiiri. Avinem da tam aku bigabiga ma vimamatara wawayim, tuna kubiine arumatara kurim. Wawaya kuna vonesi da karako kukitiku, ma bade mara muriyai ana rumatarame kurim na kuni mamatarei.  
\v 17 Ma ani tarapaparanem da kupuna damsi ma bade am wawaya vaghata Jiu damsi ke ina kiivunum. Ma ana vonatawem kupuna damsi kurisi da  
\v 18 tam matasi kuna votawei da nubakutuva ina barei ma ina kiibau ku yasegana. Ma Seitan ina vibadana ina barei ma ina damana God kurina da i bera beroberosi ina notatawei. Ma wawaya ini tumaghaneku na kii gawara God ina wawaya vovokaravisi kamosiyai ina panani.’”   
\s1 Pol ina biga ivi sisiyei.  
\p
\v 19 “Kiivavo Agripa, tuna kubiine na weni matakirina kunumai akitai na avotekatekei, ke ata bara.  
\v 20 Damaskas kamonai dima avi karei ma muriyai ku Jerusalem da Judiya dobuna adima yavui. Ma muriyai akiibau kupuna damsi kurisi. Aku dima kamonai avonesi da i bera beroberosi itinimayei ma ita tavira God kurina da yawasa manininai ita makai, nakanani iti matakira da bera beroberosi ibarei.\x * \xo 26:20 \xt Apos 9:20, 28-29\x*  
\v 21 Tuna kubiine na Jiu damsi Taparoro Numana garina kamonai ivotataniku ma ibera tovoni da ita kiivunuku.  
\v 22 Ma kegha da God ina rewapanai kaku papara ivowai da karako yawayawaku, maghinomiyai amiimiiri da kiikiivavo ma wawayota kurimi aisisiya. Moses ma peroperoveta aviyavisina ivonavonei da ita tupuwa, na tuna sisiyina kava atereterei.  
\v 23 Ivoneta da God ina Vivinevine Wawayina ita vokwarakwara ma ita rabobo. Ma iti nao da rabobowai ita vomiiri. Nakanani ita berai da yasegana ma yawasa ketana Jiu damsi ma kupuna damsi kudubisi iti beyesi.”\x * \xo 26:23 \xt Isa 42:6, 49:6; 1Kor 15:20\x*   
\p
\v 24 Pol patana da ivivi sisiya na Pestas ikiirara bo, “Pol, tam neghanegham! Am akova ineghaneghim.”   
\p
\v 25 Pol ivona bo, “Kiivavo Pestas, tam varatetem. Taku ke ata neghanegha. Aviyavisina avonavonemi na sisiya kamowa ma vonavaghata.  
\v 26 Ma tam, Kiivavo Agripa, weni berasi peyarina namada kuakovi, tuna kubiine debapunai aisisiya. Ma anotanotai da weni sisiyisi peyarina kuvi yana bubuni, iyamna weni berasi kudubina na debiiyai itupuwa.  
\v 27 Kiivavo Agripa, peroperoveta i giruma kitumaghanei da vonavaghata bo kegha? Akovi da tam kitumaghanei.”   
\p
\v 28 Ma Agripa ivi gheviravira da Pol ivonei bo, “Kenotanotai da wekarakava kisisiya na nuwanuwaku kuna tinavirai da ani Keresiyana bo?”   
\p
\v 29 Ma Pol ivonapotei bo, “Wekarakava bo karakava, ainowi God kurina da mara sago kuni Keresiyana. Ma ke tam kava ma wawaya kudubimi karako koiyaneku na aku kayowana da peyarimi kona berai da tami taku nakanani. Ma bera sago kava aku yawasa kamonai ke ata kayokayowei da damina kona viiya. Tuna na weni, chein imakuwai.”   
\p
\v 30 Ma kiikiivavo Agripa ma Pestas ma Benis ma i wawaya na peyarisi ivomiiri.  
\v 31 Ikiibau ku matara ma ti mani kamosiyai ivivi sisiya da ivona bo, “Nani tomowina ke sago ina berona avai da ku gabura ita terei bo iti raboboi.”  
\v 32 Ma Agripa, Pestas ivonei bo, “Nani tomowina gabura kamonai kati kiibuni da ita nae. Ma namada ivona da ina kayowana da Sisa maghinonai ina miiri da ini tupavirei. Tuna kubiine ke kovokovoghina da tikiibuni.”   
\c 27  
\s1 Pol ivomiiri ku Rome.  
\p
\v 1 Kiivavo Pestas ivi vaghinei da gabura damsi viya Pol yavata ita vonatawesi ku Itali dobuna. Tuna kubiine senturiyon sago kana vava Jiuriyas, ku imana iteresi. Jiuriyas na Kiivavo Sisa tuna mani ina seri wawayisi i senturiyon.  
\v 2 Ma Adramitiyam damsi i waka ivovunaghi da ita vomiiri ku Eisiya dobuna da kawasusu nununai ita rukiibau. Weni ku wakana kageru ma tomowa sago, kana vava Aristakas na yavata. Tuna ina kwanatu na Tesalonika, Masedoniya kamonai.  
\v 3 Mara itom na ku Saidon kwanatuna kawota ma senturiyon Jiuriyas ivi vaghinei da Pol ita nae turaturana ita kitisi da ina kayowana avai na iti vitei.  
\v 4 Nani dobunai katenutaweyana kanenae da yanunu ivopotekai, tuna kubiine katereviviri da Saipras nuwana rogurogunai kava kaverau.  
\v 5 Muriyai na dobu ruwa, Silisiya ma Pampiriya bogasi kaveruyaraghi da ku Maira kwanatuna kanekiibau, tuna Lisiya dobuna kamonai.  
\v 6 Maira kamonai senturiyon Jiuriyas waka iekwai da kata nae ku Itali ma Ariksandiriya damsi i waka ipanani. Ivona na nani ku wakana ivi gerukai.   
\p
\v 7 Yanunu ivopotekai da nuwatuwai kaverau da taparoro ruwa ikovi ma muriyai Nidus kwanatuna ku bogana kanekiibau. Yanunu ivopotekai kubiine waka katereviviri ma kaverau kaoru da Samone mutubina kakenaviviri. Ma Kriti nuwana rogunai kava kaverau.  
\v 8 Yanunu irakata kubiine kikira baranai kakuka kanenae da dobu sago, kana vava Kawasusu Biibiina, nani ku dobuna karui. Tuna kawasusuna na Laseya kwanatuna ririnai.   
\p
\v 9 Namada yanunu ma tovava berona ikamowanikai tuna kubiine nuwatuwai kaveraverau da biimara kana mara ikovi. Jiu damsi i visiya marana ghamana namada itupuwa ma tuna marana imatakira da tovava ma yanunu kana mara inekiibau. Tuna kubiine Pol waka babadisi ivonaveresi bo,  
\v 10 “Aku wawaya, anotanotai da maghinotiyai nuwapoya tapanani. Mikeda tatenutaweyana takiibau na yanunu ma tovava ami waka ma sawara kouwani na ini beroi ma bade wawaya viya kamotiyai inumadodo.”  
\v 11 Senturiyon Jiuriyas, Pol ina sisiya ivi yanei na ke iti vaghinei da nani dobunai kata makai. Ma waka babadisi yavata ivi sisiya da ita kuka ita kiibau na peyarisi ivi vaghinei,  
\v 12 iyamna nani dobuna na ke dobu biibiina. Waka damsi peyarisi ke ita kayowei da kata makai mara gurina da nuba ghamana kana mara ita nekiibau. Peyarisi ivi vaghinei da kata tenutaweyana ma kata bera tovoni da ku Piniks kwanatuna kawasusuna kata rui. Ma nani dobunai kata makai da nuba kana mara ita kovi. Piniks kawasusuna na Kriti nuwana rogunai ma mara nonowa biimara biibiina ekenakena.   
\s1 Tovava ma yanunu berona ipanani.  
\p
\v 13 Yanuyanunu biibiina ivi karei na waka damsi inotai da mara biibiina ma waka kana sopa itinagheyei. Katenutaweyana da Kriti kikirina baranai kava kaverau,  
\v 14 da ke rabaraba ma yanunu bero kirakiina katagheyakiiyai koyiyai ioru da iravikai. Tuna na yabarata.  
\v 15 Yanunu ibero kirakai, waka iraravi da ke kovokovoghina da waka maghinona ku yanunu matana kata terei. Kavi bagunei ma waka kakavaraviviri da yanunu ikiinunurikai  
\v 16 da ku nuwa gisina sago, kana vava Kauda. Nani nuwana rogurogunai kaveraverau. Nani kamonai ivi paparana kirakai da kana vivitaravonavona wakana itinepai.  
\v 17 Ma ikutani ikovi na urava iyuna da waka ghamana iveruviviviri ma ikutatani da bagibagina da tovava waka ghabaghabana ke ita kiigavovori. Ma iyabumana da Suritis ku maratetena ita tawanepikai. Tuna kubiine kuka ivi votaweyana da katenatenam ma yanunu ikiikiinunurikai.  
\v 18 Mara itom na tovava iraravi kirakiiyekai, tuna kubiine ivi karei da sawara waka kamonai ivivi tawetaweyana ku yegai.  
\v 19 Ma mara kana viaroba na bade kuka, uravisi, keyamisi ma aviyavisina peyarina waka tepanai imakamakai na ivi tawetaweyana ku yegai.  
\v 20 Mara ibero kirakai da kaveru wapawapa ma madegha ma gwamegwame ke kata kitai da taparoro ruwa ikovi. Ma yanunu ivi rewapana kirakai da akii nota ipeku, kanotanotai da kata rabobo.   
\p
\v 21 Ma nani kamonai wawaya wakiiyai ke ita kam tovona. Tuna kubiine Pol maghinosiyai imiiri ma ivonesi bo, “Kokitai, avonemi da Kriti ke kata kiibutawei ma aku sisiya kobarei. Tuna kubiine karako ami waka ivi beroi ma ami sawara kovi tawetaweyana.  
\v 22 Ma wekarakava na avonavonemi da ke kona yabumana ma ami nota evi rewapana. Waka kava ina monu ma ke sago wawaya ina rabobo.  
\v 23 God na aku Bada ma taku na ina bigabiga. Ma didibarai ina aneya sago ivi yonei da ririkuwai imiimiiri,  
\v 24 ma weni nakanani ivoneku, ‘Pol, ke kuna yabumana. Tam Kiivavo Ghamana Sisa maghinonai kuna miiri da ini tupavirem. Tuna kubiine God am nipowana ivi yanei ma ina agabiibiiyai tam ma wawaya peyarisi wakiiyai ini yawasimi.’  
\v 25 Aku wawaya, tuna kubiine ami nota evi rewapana. Taku God aitumaghanei da aviyavisina ivoneku na ina tupuwa.  
\v 26 Ma kegha da yanunu ina tapitapita da ku nuwa sago kikirina ina kiiribeta.”   
\p
\v 27 Meditereniyan Yegiiyai tovava ma yanunu ikiikiinunurikai da taparoro ruwa ikovi. Didibara punai ma waka damsi damisi iviiya da namada ku tano kanenekiibau.  
\v 28 Tuna kubiine bogapu iruvai da ioru meni kana pata.\f + \fr 27:28 \ft Bogapu ruvana kubiine urava damonai kirama ikuni ma ivi yoyowi ma bogapu iruvai da ioru meni kana pata.\f* Ma ipanani da 40 mita nakanani. Imakai mara gisina ma bade iruva meyei ma ipanani da 30 mita nakanani.  
\v 29 Iyabumana kirakai ma inotai da waka iti tawanepei ku wakima tepasi. Tuna kubiine waka murinai kana sopa ruwamaruwa itawei da ita tinatani. Ma i kayowana da mara ita tom yaghina.  
\v 30 Ma waka damsi ibera tovoni da waka ita verukuyowei na ivi beroberowekai da nakanani ma waka maghinonai sopa viya ita tawei. Ma gavunai taravonavona wakana iteretereoruwei.  
\v 31 Ma Pol senturiyon ma seri wawayisi ivonesi bo, “Waka damsi ina verukuyoweta na peyarimi kona rabobo.”  
\v 32 Tuna kubiine seri wawayisi taravonavona wakana kana urava ivi kiiyaraghana da ipeku ku yegai da yanunu ikaruwei.   
\p
\v 33 Mara iruruterei na Pol wawaya peyarisi ivona kirakiiyesi da ita kam. Ivonesi bo, “Tami nuwanuwami ikaragavovori da ke sago avai kota kani da taparoro ruwa ikovi.  
\v 34 Akayokayowei da kota kam da koti rewapana. Ke tarabobo. Ke sago gubaga tapanani.”  
\v 35 Pol ivi sisiya ikovi ma peyarisi maghinosiyai parawa iviiya da God ivi kiikiiwei ma parawa ivogimai ma kam ivi karei.  
\v 36 Ma peyarikai weni berana kakitai na akii nota ivi rewapana da tokai bade yavata kakam.  
\v 37 Ma waka kamonai tokai na akii vi 276.  
\v 38 Ma peyarikai kakam dodo na waka kamonai whiti kavi kiibuni ma kavi tawetaweyana ku yegai da waka ita tekateka.   
\s1 Waka igavovori.  
\p
\v 39 Mara itom na waka damsi dobu ikitai da ke ita vogiiya. Ma kawasusu ikitai da nani dobunai kikira biibiina. Ma inotai da ita bera tovoni da waka nake ita veruwei da iti tawanepei.  
\v 40 Tuna kubiine waka damsi sopa uravisi ivi kiiyaraghana ma bade waka kana yabiyabi irupama da iti yabiyabi. Ma kuka gisina maghinonai kava itinepai da yanunu ita viiya da itoru ku kikira.  
\v 41 Kaverau ke gurina ma ku maratete kavi tawanepekai. Waka maghinona idogiya da ke iti dagu, ma tovava ghamaghamasi waka murina ikiigavovori.   
\p
\v 42 Seri wawayisi ivi diritete da gabura damsi kudubisi iti kiivunuwana, iyamna ita yeka itoru ku kikira na iti veraveruwana.  
\v 43 Ma senturiyon ke ina kayowana da Pol ita kiivunui. Tuna kubiine kii papara ivowai na seri wawayisi ivonesi da ke iti kiivunuwana. Ma ivi vaghinei da iyavo kava yeka iakovi na ita tawesi da ita yeka ku kikira.  
\v 44 Ma wawaya makiiterena na i keta itekwai da waka keyamina tovava ikiitawetawei na keyamisiyai ita vokikita ma ita yeka da ku kikira. Ma vaghina nakanani itupuwa da wawaya kudubisi ku kikira ivoghae da iyawasa.   
\c 28  
\s1 Malta nuwana kamonai.  
\p
\v 1 Ku kikira kavoghae na kapanani da nuwana kana vava na Malta.  
\v 2 Ma nuwa damsi ivi agabiibii kirakai da inepotekai ma keyama ikiiri iyamna garewa ikatukatuna da nuba irakata kirakai.  
\v 3 Ma Pol keyama gisigisi iraguna ma ita terei ku keyama da ita karai. Ma nani kamonai mota berona keyama muyana damina iviiya da itarukapoka ma Pol imana ikaratani da iroroke.  
\v 4 Ma nuwa damsi mota berona ikitai Pol imanai irororoke na ti mani kamosiyai ivona bo, “Agunai weni tomowina na kiivunuwa wawayina. Waka imonu ma ke ita rabobo ma wekarakava na mota berona ikani. Tuna na kana kovogha. Ita god ke ita kayokayowei da ina makai.”  
\v 5 Ma Pol mota ivi rupiitawei da ku keyama karakaratina, ma ke sago visina bo gubagina ita panani.  
\v 6 Ma nuwa damsi inotanotai da imana ita gwaru bo yaghiyaghinina ita peku da ita rabobo. Ma ivi koyakoyagha kirakai, ikitakitai da aviyavisina kurina ita tupuwa ma ke sago. Ikita kava na i nota ivirai ma ivona da Pol na god sago.   
\p
\v 7 Ke rabaraba na nuwana kana kiivavo Pobiliyas ina tano ghamana ma ina numa imakamakai. Ipisi ma nuwabiibiiyai irutinikai da ina ku numa ma ikoyagha bubunikai da mara aroba ikovi.  
\v 8 Gwabinai kamakamakai na akovina kaviiya da ina mamai na gubagubagina, ininina imuyamuya ma manawa tara iviiya. Pol irui kurina ma inipowana. Ma imana ku tepana iterei da iyawasa.  
\v 9 Weni berana itupuwa na nani nuwana kamonai wawaya gubagubagisi ikam pupuni da Pol kurina ma ivi yawasisi.  
\v 10 Nuwa wawayisi ikoyagha bubunikai ma ivi vite kirakiiyekai. Mara ipisi da kata geru na wawaya ipuyokai ma kakii keta tamiina na peyarina iverekai.   
\s1 Pol inekiibau ku Rome kwanatuna.  
\p
\v 11 Malta damsi gwabisiyai kamakamakai da nawaravi aroba ikovi ma ku waka sago kageru. Tuna na Ariksandiriya damsi i waka ma maghinona ipapai da kokoitau, i god ruwa kii vava Kasto ma Poruks. Waka na nani nuwanai imiimiiri da nuba ma yanunu kana mara ikovi ma kavomiiri.  
\v 12 Kakuka da ku Sirakusa kwanatuna. Kawota ma nani kwanatunai kamakai da mara aroba ikovi.  
\v 13 Ma nani dobunai kakuka da ku Regiyam kwanatuna. Ma mara itom na yavara iveraverau kubiine kavomiiri, kaverau mareba da ku Puteyori kwanatuna da kawota.  
\v 14 Ma nani dobunai vitumaghana damsi viya kapananisi da ivonatanikai, yavata kamakai da taparoro sago ikovi.  
\p Ma vaghina ku Rome kanenekiibau.  
\v 15 Ma vitumaghana damsi Rome kamonai sisiyikai ivi yanei da viya ighae ku vigimara gawarina kana vava Apiyas ma viya ighae ku dobu kana vava Numataya Numasi Aroba. Nani dobusiyai ikoyakoyaghikai da ita nepotekai. Ma peyarisi Pol ivi kiikiiwei da ina nota ivi rewapana ma God ivi ghegheni.   
\s1 Rome kamonai.  
\p
\v 16 Ku Rome kanekiibau ma Rome babada ivi vaghinei da Pol ina kina kava ita makai. Ina numa iverei ma seri wawayina sago kava iterei da iti matatetei.   
\p
\v 17 Mara aroba ikovi ma Pol ivi yonayona da Jiu babadisi ita riyesi. Iriyesi ma Pol ivonesi bo, “Varevaresiku, taku ke sago avi berona ata berai ita wawaya kurisi ma bade ita kaekiki mau i kiki ke ati kiigiiyei. Ma kegha da, Jerusalem kamonai ipatumiku da Rome damsi ku imasi itereku.  
\v 18 Ivi tupavireku ma ipanani da ke sago berona ata berai da iti raboboku, tuna kubiine ita votaweku.  
\v 19 Ma Jiu damsi ivi gheviravira, tuna kubiine avonesi da Kiivavo Sisa maghinonai ata miiri da iti tupavireku. Ma ke aku wawaya viwavusi kubiine.\x * \xo 28:19 \xt Apos 25:11\x*  
\v 20 Weni berasi kubiine akwatumi kopisi da ata kitimi ma yavata kati sisiya. Israel damta kudubita titumaghana da God ina Vivinevine Wawayina kurita ina nekiibau da ini yawasita. Ma taku aitumaghanei da wawayina namada inekiibau. Tuna kubiine imaku chein iwarimi.”   
\p
\v 21 Ma ivonapotei bo, “Ke sago kam sisiya Judiya dobunai kata viiya ma varevaresita ivivi piyana na ke sago iyai iti avaberowem.  
\v 22 Akii kayowana da tam am vitumaghana kuti sisiyei da kati yanem. Kakovi da wawaya dobu ma dobu tami ami vikeresiyana eteretereoruwei.”   
\p
\v 23 Ma i mara sago iterei da Pol iti yanei. Nani maranai koroto ghamana iriyesi Pol ina ku numa. Mara boiboiyai Pol ivi karei da God ina vikiivavona ivi beyebeyena kupomei, Moses ma peroperoveta i giruma tepanai ivivi sisiya kurisi. Ina kayowana da nuwanuwasi ita tinavirai da Yesu iti tumaghanei.  
\v 24 Ina sisiya na wawaya ivi yanei ma viya nuwanuwasi ivirai da ivi tumaghana ma viya na kegha.  
\v 25 Tuna kubiine ti mani kamosiyai ivi gheviravira. Muriyai da ita nae na Pol ina sisiya turina iterei kurisi, ivonesi bo, “Kanuma Vovokaravina ami kaekiki mau kurisi vonavaghata ivi sisiyei. Peroveta Aisaya igiruma bo,   
\q1
\v 26 ‘Kenae aku wawaya kurisi ma kevonesi bo,  
\q2 Weni wawayisi ini yana ma ini yana ma akovina ke ina viini.  
\q2 Ina kita ma ina kita ma ke ina kitai.  
\q2 Matasiyai ita kita,  
\q2 bo tinisiyai iti yana,   
\q2
\v 27 ma nuwanuwasi ita votawei,  
\q2 na ita tupuwavira ma ati yawasisi.  
\q2 Ma kegha da nuwanuwasi igudui,  
\q2 ma tinisi itupapotapota,  
\q2 ma matasi itapotapota.’”\x * \xo 28:27 \xt Isa 6:9-10\x*   
\m
\v 28 “Tami Jiu dami vonavaghata ke kota viviyanei, tuna kubiine ani akovimi da God yawasa makamakii nonowina kana sisiya ivonatawei kupuna damsi kurisi. Ma ti damsi na ini yana.”  
\v 29 (-)\f + \fr 28:29 \ft Mara katamaninai giruma damsi peyarisi ves 29 ke ita terei. Ma viya na weni nakanani igirumi: ‘Pol weni nakanani ivi sisiya ikovi ma Jiu damsi ivomiiri ma inae, ma kamosiyai ivivi gheviravira kirakai.’\f*   
\p
\v 30 Ma vaghina, Pol madegha ruwa Rome kamonai tuna mani ina rewapanai imakai. Ma iyavo kava ipipisi irurugenari na peyarisi ivivi kiikiiwesi.  
\v 31 Ere tepatorana ma nuwanuwana kudubinai God ina vikiivavona ma Bada Yesu Keriso varana biibiina idimadimei. Ma ke sago wawaya iti ketagudugudu.