\id ROM Romans, Bambam language, Sulawesi, Indonesia \h Roma \toc1 Suha'na Paulus lako Jumaa' dio Roma \toc2 Roma \toc3 Rm. \mt1 Suha'na Paulus lako Jumaa' dio Roma \imt1 Bätäna issinna \ip Inde suha' natuli' Paulus napakatuam jumaa' dio kota Roma. Indo kota Roma mesa kota kasalle anna kaissangam yolona. Ia anna kaissanganni aka naongei ma'tadongkongam tomahajanna kahajaam Roma wattu eta too. Indo anna natuli'i Paulus inde suha', tä'pi deem lako Roma. Sapo' natuli' anna napakatui lako jumaa' dio Roma aka naua anna mala naissam tongam indo to matappa' dio pepa'guhuam illaam kasahaniam. Anna natuli' toi anna mala naissam to matappa' dio Roma naua: “Ma'pattujum Paulus la sule inde Roma napellambi'ikam.” Aka situhu' pattujunna la lempä salapi dio Roma ke le'ba'um lako Spanyol umbaba Kaheba Katilallasam. \ip Too'na issinna inde suha'na Paulus naua: “Illaam indo Kaheba Katilallasam dipa'paissangam lalanna anna mala mepomalolo Puang Allataala. Lalanna mepomalolo, tä' duanna tä' tallunna, anggam kamatappasam lako Kristus” (1:17). Diona indo too'na napomakaleso Paulus illaam inde suha'na, diua ingganna hupatau susi to Yahudi teem taianna to Yahudi sangngim pahallu napomalolo Puang Allataala aka sangngim nakuasai dosa. Anggam mala mapia sule kasilombunganna hupatau anna Puang Allataala, battu diua napomalolo Puang Allataala hupatau, ke matappa'i lako Yesus Kristus. Naua toi: “Taia kamanuhusanta lako Pepaondonganna Musa nasuhum napomalolokia' Puang Allataala, sapo' ia anna napomalolokia' aka kamatappasanta lako Kristus” (3:27-28). Napomalolongkia' Puang Allataala aka nasolongkia' Yesus Kristus wattunna anna matei yabo kaju sitambem (3:22-25, 5:8). Dadi, maka' takatappa'i Puang Yesus la naangkahangkia' Puang Allataala dio mai kakuasaanna dosa lambi' tä'ungkia' la nalambi' pa'tahungkunganna aka napomalolongkia' (3:22, 26; 4:24-25; 5:1). Iam too indo diuaam Kaheba Katilallasam! \ip Natuli' toi Paulus diona pattujunna Puang Allataala lako to Yahudi battu diua to Israel (hondongam 9-11). Indo to Yahudi pessubunna Abraham, anna ia siam puha napilei Puang Allataala la mendadi umma'na. Sapo' tappana mentamai inde lino Puang Yesus, tappa natumpu pala' buda to Yahudi. Dadi, taiam pole' umma'na Puang Allataala aka moka ungkatappa'i Puang Yesus (9:31-10:4). Tappana moka matappa', iya tibukkam pole' lalanna ingganna hupatau inde lino anna mala mapia sule kasilombunganna Puang Allataala. Dadi mala diua indo natumpu pala' to Yahudi, iya tibukkaa' kita pole' lalanta taiannakia' to Yahudi la ullambi' pa'tamba' kasallena Puang Allataala battu diua kasalamasam (11:11-15, 30-31). Ingganna ia too abana tisuha' loppo' illaam Battakada Debata (9:25-29; 10:19-21). Moi anna moka salapi ia to Yahudi matappa' lako Puang Yesus, sapo' tä' la moka liu (11:25-26). \ip Illaam inde suha', natuli' toi Paulus diona indo la sihatanna napogau' to Sahani, battu diua to matappa' (12:1-15:13), susinna: pahallu si'da-si'dakia' sikamase mesa sola mesa umba susi to siundu'-undu'; pahallu toi tapalako manappa pengkähängam puha nabeengkia' Puang Allataala; pahallukia' duka' manuhu' lako to ma'pahenta; anna pahallukia' untahima manappa solata to matappa' to malammapi kamatappasanna anna tä' mala la ussipengkaia' indo issi penabanna. \iot Lesoanna issinna \io1 1. Kada passu'bä' (1:1-15) \io1 2. Pungngu' tannunna inde suha' (1:16-17) \io1 3. Ingganna hupatau sangngim madosa anna dihekem tä' malolo dio olona Puang Allataala (1:18-3:20) \io1 4. Lalanna hupatau mendadi malolo dio olona Puang Allataala (3:21-5:21) \io1 5. Kasilombunganta Yesus Kristus nasuhum lappa'ungkia' dio mai kakuasaanna dosa (6:1-8:39) \io1 6. Pattujunna Puang Allataala lako to Yahudi (9:1-11:36) \io1 7. La sihatanna napogau' to Sahani (12:1-15:13) \io1 8. Napomasiä' Paulus kasuhunganna anna natuli'i inde suha' anna pattujunna la lako Roma (15:14-33) \io1 9. Kada salama' sola katampasanna pepakilalaam (16:1-27) \ie \c 1 \p \v 1 Inde suha' buttu di kao Paulus mesaä' duka' sabua'na Kristus Yesus. Natuhoä' mendadi suhona anna natodinni la umpa'pakahebaam indo Kaheba Katilallasam buttu yabo mai Puang Allataala. \v 2 Kaheba Katilallasam ia too inna puha nadandi loppo'um Puang Allataala yolona napalombum ingganna nabi tisuha' illaam Suha' Maseho. \v 3-4 Inde Kaheba Katilallasam, Änä'na Puang Allataala diuaam, battu diua Yesus Kristus Debatanta. Di sesena mehhupataunna tihekem pessubunna Tomahaja Daud, anna di sesena menDebatanna anna kamasehoanna mannassa anna Änä'nai Puang Allataala, ma'tandaam aka puha dipatibangom dio mai alla'na to mate naponnoi kakuasaam. \v 5 Kahana pengkähäna Kristus napolalam napadokkoannä' lisu pala'ku Puang Allataala mana' pa'kamasena mendadi suhona la umpatette ma'hupatau, susi to Yahudi teem taianna to Yahudi, anna mala matappa' anna manuhu' lambi' dipa'kasallei sanganna Kristus. \v 6 Inde diuaam to matappa' anna manuhu', ikonna' too duka' to tihekem illaanna. Aka ikonna' too to puha ditambai mendadi umma'na Yesus Kristus. \p \v 7 Inde suha' kutuli' lu lako inggannakoa' to Roma to nakamasei Puang Allataala anna to puha napasähä' mendadi umma'na. Handandanni Puang Allataala Ambetaa' sola Debatanta Yesus Kristus la untamba'koa' anna namana' kamasakkeam sola kamasannangam. \s1 Napemulu Paulus la lako Roma \sr 1:8-15 \p \v 8 Uhu-uhuna sihatam anna sipäto' ma'kuhhu' sumanga'ä' längäm olona Puang Allataala umpolalam Yesus Kristus, aka molele-lele lako lino diona kamatappasammua' lako Yesus Kristus. \v 9 Kupalako liu pengkähänganna Puang Allataala sola ponno penaba umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam diona Änä'na. Anna Puang Allataala muitaä' keta ma'sambajam oä' too kupa'sambajangam ongkoa' duka'. \v 10 Si ma'sambajam liuä' längäm Puang Allataala umba ke napoelo'i anna nabukkaannä' lalam la umpellambi'ikoa'. \v 11 Ia anna maelo' punalaä' la matim umpellambi'ikoa', aka maelo'ä' la kupasandaikoa' pa'mana' di ada' buttu di Penaba Maseho anna mala matoto' kamatappasammua'. \v 12 Ia anna ma'pattuju susiä', aka kuua anna mala sipakatoto'kia' mesa sola mesa ingganta to matappa' lako Yesus Kristus. \p \v 13 O inggannakoa' solasubungku, pahallukoa' kupaissanni kuua pembuda punalamä' ma'tamba la matim, sapo' sule lako temo buda liupi laba-labaangku. Maelo'ä' la matim anna mala deem buana pengkähäku illaam alla'-alla'mua', umba susi lako ongeam senga' deemmi buana pengkähäku illaam alla'-alla'na taianna to Yahudi. \v 14 Aka kusi'dingam kuua kaindangam lalam penabaä' lako ingganna ma'hupatau situhu' pa'padudunninna Puang Allataala lako kaleku, susi to Yunani teem taianna to Yunani, susi to massikola teem to tä' deem massikola. \v 15 Iam too kasuhunganna anna maelo' punalamä' la umpa'pakahebaam indo Kaheba Katilallasam illaam alla'-alla'mua' to tohho itim kota Roma. \s1 Kaheba Katilallasam kuasa umpasalama' ma'hupatau \sr 1:16-17 \p \v 16 Kao-kao kukatappa'i si'da-si'da kuua inde Kaheba Katilallasam diona Kristus kuasanna Puang Allataala umpasalama' ingganna ma'hupatau to ungkatappa'i, mengkalao to Yahudi sule lako taianna to Yahudi. \v 17 Aka illaam indo Kaheba Katilallasam dipa'paissangam lalanna anna malai mepomalolo Puang Allataala. Lalanna mepomalolo, tä' duanna tä' tallunna, anggam kamatappasam, tä' deem lalam senga', umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Iai too kusangai malolo iam too la untahima katuboam bakahu kahana kamatappasanna.”\f + \fr 1:17 \ft Hab. 2:4.\f* \ms1 Ingganna hupatau sangngim madosa anna tä' malolo dio olona Puang Allataala (1:18-3:20) \s1 To tama'Debata la nahua aha'na Puang Allataala \sr 1:18-32 \p \v 18 Puang Allataala yabo suhuga umpahuai aha' lako hupatau to tama'Debata anna to kadake gau'. Aka tau susi ia too ma'gau' kadake liu, nasuhum indo gau' kadakena ullabai hupatau la muissam kaheba kamaloloanna Puang Allataala. \v 19 Setonganna kapaissangam diona Puang Allataala mala naissam hupatau, aka ma'kale Puang Allataala umpatitananni illaam penabanna ma'hupatau. \v 20 Pempom dadinna inde lino, mala ungkaleso manappa Puang Allataala hupatau. Moinna anna tä'i diita Puang Allataala, sapo' anggam diita pa'padadinna anna makalesom kapendebataanna anna kakuasaanna to la tontä liu sule lako salako-lakona. Dadi, tä' tia mala la naua hupatau: “Tä' kuissam diona Puang Allataala.” \v 21 Moi anna naissam siam hupatau naua: “Deem Puang Allataala,” sapo' tä' punala deem la naaku napa'kasallei anna napenombai anna tä' toi deem la ma'kuhhu' sumanga' dio olona. Sapo' buta hi pikkihanna anna anggam napikki' tää'na deem gunana. \v 22 Ussangai kalena manähä, sapo' setonganna to maho! \v 23 Moka umpenombai Puang Allataala to inna deemmi pempom dio mai anna la da'da' liu sule lako salako-lakona. Sapo' sanda-sanda bäbä hi tanapenombai susinna: tau-tau anna pa'pasusiam senga', deem ma'hupa dassi, olo'-olo' ma'bitti' appa'na anna susi toi tissollo'na dio litä', moi kela daa tä' ia la da'da' liu hupatau anna olo'-olo'. \p \v 24 Iam too kasuhunganna anna napäbäi bäbäm Puang Allataala untuhu'i kamohäeam sugali'na umpogau' gau' sessu', lambi' si sola-sola umpogau' indo dipa'kasihisanna. \v 25 Palla' ia penabanna hupatau deem siam Puang Allataala, iya napabala'i hi ia siam anna ia. Taia To ma'padadi napenombai, sapo' to dipadadi hi napenombai anna natuhu'. Moi kela daa indo hia To ma'padadi la sihatam dipuji anna dipa'kasallei sule lako salako-lakona! Abana inna la diua!\f + \fr 1:25 \fq Abana inna la diua!: \ft naua illaam basa Yunani, \fq Amin.\f* \p \v 26 Dadi, kahana inde hupatau untuhu'i kamohäeam sugali'na, nasuhum nalamba' bäbäm Puang Allataala lambi' napäbäi bäbäm untuhu'i kamohäeam sugali'na umpogau' indo la diposihi'na. Lambi' susinna baine taiam muane nasigausam, sapo' sabainenam nasigausam. \v 27 Susi siam duka' muane, taiam baine nasigausam, sapo' kende' lu lako hi samuanena kamohäeanna. Muane ia too ma'gau' dipomasihi'na sola samuanena nasuhum napalambi'i duka' Puang Allataala bala'na la sihatanna gau' kadakena. \p \v 28 Mane deenni, kahana mokam hupatau la umpengkalesoi manappa Puang Allataala, nasuhum illaam ia too napäbäi bäbäm Puang Allataala kadake pikkihanna lambi' umpalako gau' tala sihatanna dipogau'. \v 29 Anggam kende' illaam penabanna tau ia too ma'hupa-hupa gau' tää'na malolo anna kakadakeam senga'. Aka angga ma'podo kao, ma'penaba kadake, mailu anna matinna, angga maelo' la papateam, umpakende' kasipengkaam, manipu, anna si ma'pabali-ali kadake illaam penabanna lako solana. Susi toi angga untula'-tula' solana, \v 30 angga ma'pakolo'-kolo'i, ungkabassi Puang Allataala, moka umpehingngii pepatuduam, umpa'bahinni'i solana, malangka' penaba, anna ussanga-sanga kalena. Si manähä umpakende' kakadakeam, tä' manuhu' lako tomatuanna, \v 31 tä' naissam usse'la kamapiaam anna kakadakeam, tä' umpasule lako pa'tula'na, tä' deem pa'kamasena anna tä' pa'häntängam bua. \v 32 Tau susi ia too naissammi diona pahentana Puang Allataala indo naua: “To umpogau' gau' susi ia too la sipäto' dipalambi'i kamateam.” Sapo' moi anna susi, tontä liu siam ma'gau' kadake. Anna tä' angga mandi ia too, sapo' natilalla'ipi duka' ke deenni tau senga' umpogau'i kaha-kaha ia too. \c 2 \s1 Tä' deem ma'se'la-se'la Puang Allataala illaam pahhottosanna \sr 2:1-16 \p \v 1-2 Anna taissanna' pada-pada taua maka' napassala Puang Allataala indo to umpogau' kakadakeam, iya setonganna muundu' lollä illaam pahhottosanna. Anna ikoa'-iko, si umpasalakoa' solamu, sapo' setonganna tä' sihatam la umpateenna' aka indo gau' kadakena, iko sianna' duka' si umpogau'i. Dadi maka' umpasalakoa' solamu, iya kalembasanna ia too umpasalakoa' duka' kalemu. Dadi, tä' siakoa' la mala ummaloloam kalemu. \v 3 Maka' umpasalakoa' solamu, sapo' iko sianna' duka' ma'pogau' susi ia too, iya ussanga haka tä'koa' la napassala Puang Allataala? \v 4 Daa muula'-ula' solo'a' Puang Allataala, aka muua mapia penaba anna sa'baha' sola tä' deem pada sakasalle kamahammesanna! Pengkilalaia', ia anna umpa'patandaanni kamapiaam penabanna Puang Allataala aka pa'elo'na anna malakoa' untihokongam ingganna dosa budammu. \v 5 Sapo' aka makahha' penabakoa' anna mokakoa' untihokongam ingganna dosamu, lambi' la sasua'koa' nahua aha' kasallena Puang Allataala illaam indo allo ma'katampasanna. Illaam allo ia too la mahhotto' Puang Allataala sola undu' lollä anna la umpassala ingganna to kadake gau'. \v 6 Aka wattu eta too la napalambi'i Puang Allataala buana situhu' pa'pogausanna hupatau si mesa-mesa. \v 7 La napalambi'i ia Puang Allataala katuboam sule lako salako-lakona lako hupatau to tontä liu manontom umpogau' kamapiaam, aka maelo' la napomatande Puang Allataala anna napuji anna maelo' la ullambi' katuboam sule lako salako-lakona. \v 8 Sapo' lako to ma'podo kao anna moka manuhu' lako kamaloloam anna angga untuhu'i kakadakeam, tau ia too la nalambi' aha' kasallena Puang Allataala. \v 9 Menna-menna napohäe umpogau' kakadakeam, la ullambi' ia kamasussaam anna kamapi'disam, mengkalao to Yahudi sule lako taianna to Yahudi. \v 10 Sapo' menna-menna umpogau' kamapiaam, la napomatande ia Puang Allataala anna napuji anna nabeem kamasannangam, mengkalao to Yahudi sule lako taianna to Yahudi. \v 11 Aka ingganna ma'hupatau napapada-pada bäbä Puang Allataala. \p \v 12 Ingganna hupatau to umpogau' dosa sapo' tä' muissam Pepaondonganna Musa, tau ia too la napahuai pa'tahungkungam sule lako salako-lakona. La natahungkum Puang Allataala aka ma'gau' kadake, taia kahana untekka Pepaondonganna Musa. Susim too duka' to muissam Pepaondonganna Musa sapo' umpogau' siam duka' dosa, tau ia too la napahuai duka' pa'tahungkungam aka untekka Pepaondonganna Musa. \v 13 Aka taia tia to umpehingngii bäbä Pepaondonganna Musa napomalolo Puang Allataala, sapo' indo hi tia tau to untuhu'i asanni issinna paondom ia too. \v 14 Ingganna tau taianna to Yahudi tä' ia dibeem Pepaondonganna Musa. Sapo' deem si gatti kalena bäbä ma'pogau' sihondoi issinna Pepaondonganna Musa. Moinna anna tä' dibeem Pepaondonganna Musa, sapo' issi penabanna mato-mato napahe'um Pepaondonganna Musa. \v 15 Diissammi diua issi penabanna napahe'um paondom ia too, aka diita dio pa'palakoanna tubo illaam mai kalena. Ia anna diissanni diua buttu illaam si'da mai unä' penabanna aka maka' sala gau'na, iya naua: “Sala gau'ku,” anna maka' hua gau'na, iya naua: “Hua gau'ku.” \v 16 La susim too kadadiam illaam allo ma'katampasanna. Wattu eta too Kristus Yesus la umpalako pahhottosanna Puang Allataala, la uhhotto' ingganna indo tibuninna illaam issi penabanna hupatau. Ingganna ia too situhu' issinna Kaheba Katilallasam indo si kupa'pakahebaam. \s1 Sunna' anna Pepaondonganna Musa tä' la mala umpasalama' hupatau \sr 2:17–3:8 \p \v 17 Sapo' maakaa' iko susi diona kalemu solakukoa' to Yahudi? Aka anggakoa' iko si uhhannuam Pepaondonganna Musa anna si ussengkengangkoa' kasilombungammu Puang Allataala. \v 18 Muissanna' usse'la umbanna kamapiaam anna umbanna kakadakeam, anna muissam tookoa' pa'elo'na Puang Allataala aka muita illaanna' mai paondom ia too. \v 19 Si ussangaikoa' kalemu to mantettena to buta di ada' anna si ussangai tookoa' kalemu ballona to naluä kamalillingam. \v 20 Anna si ussangaikoa' duka' kalemu to mepatudunna to maho anna tuangguhunna to tä' muanda'i tongam pepatuduam, aka si muuaa': “Illaam Pepaondonganna Musa dilambi' ingganna kamanähängam anna pepatuduam tongam.” \v 21 Muissam lekoa' ia si umpatudu tau senga', sapo' tä' leko'a' ia muissam umpatudu kalemu! Si umpatudukoa' tau senga' muua: “Daa umpaboko,” moi kela daa iko sianna' duka' si maboko! \v 22 Si muuaangkoa' tau senga': “Daa ullullu' pa'bannetauam,” anna iko sianna' duka' si ullullu' pa'bannetauam. Si ungkahidi'koa' indo pa'pasusiam si napenombai tau, moi kela daa iko sianna' duka' si umbokoi indo pangkakka' illaam banua si naongei menomba. \v 23 Si ussengkengangkoa' Pepaondonganna Musa, moi kela daa si umpa'basisii leko'a' Ia Puang Allataala aka tä' si untuhu'ia' pahentana. \v 24 Abana sihondoi pa'palakoammua' indo puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Pa'palakoammua' inggannakoa' to Yahudi nasuhum untelle Puang Allataala taianna to Yahudi.” \p \v 25 Maka' untuhu'i manappakoa' Pepaondonganna Musa, iya deem too duka' gunana indo disunna'koa'! Sapo' maka' tä'koa' untuhu'i issinna paondom ia too, iya moi too la saidi' tala deenni gunana indo disunna'koa'.\f + \fr 2:25 \fq disunna': \ft kalembasanna, \fq ditille\ft . Petua' dioi pemasiä'na Luk. 1:59.\f* \v 26 Maka' hapanna deem taianna to Yahudi tä' disunna' sapo' untuhu'i issinna Pepaondonganna Musa, mannassam tia anna la naangga'um Puang Allataala sihhapam puham disunna'. \v 27 Maka' susi, iya indo kamanuhusanna to tä' disunna' la umpakaleänganna' kasalaammu inggannakoa' to Yahudi lambi' dipassalakoa'. Aka deenna' iko pepaondongam sola sunna' la mala umpehhondoi, sapo' tä' dia' untuhu'i issinna. Anna tä' ia deem disunna' taianna to Yahudi, sapo' ia leko' di untuhu'i issinna Pepaondonganna Musa. \v 28-29 Aka indo to Yahudi si'da-sia, battu diua umma'na Puang Allataala, taia tia la sanganna bäbä nakaeto-etongam, sapo' indo diuaam to Yahudi si'da-sia to malolo penaba dio olona Puang Allataala. Susi toi duka' indo diuaam disunna' si'da-sia, taia tia indo disasa' bäbä bale diuaam, sapo' disunna' illaam penaba battu diua puham ditandai mendadi umma'na Puang Allataala. Anna iam too pengkähäna Penaba Maseho, taia kahana untuhu'i indo Pepaondonganna Musa to puha tisuha'. Tau susi ia too moi anna tä' la napuji padanna hupatau, sapo' la napuji ia Puang Allataala. \c 3 \p \v 1 Maka' susi, iya akam la kagunaanna ke to Yahudii tau? Anna deem daka gunana disunna'? \v 2 Mannassa anna budai gunana! Uhu-uhuna, inde kitaa' to Yahudi, inna to nahannuangkia' Puang Allataala la muanda'i anna umpalako Battakadanna. \v 3 Sapo' maaka susi, aka deem to Yahudi tä' manuhu' lako Puang Allataala? La nasuhungam daka tä' umponnoi pa'dandianna Puang Allataala? \v 4 Mannassa anna tä'i! Aka moi anna ingganna hupatau illaam inde lino tä' deem la tappa' tula' natula', sapo' mannassa anna tontä liu Ia Puang Allataala siampuam kamaloloam, umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “La makaleso diua naponnoiko kamaloloam ke ma'tula'ko, \q1 anna pataloko ke napesalaangko hupatau.”\f + \fr 3:4 \ft Puj. 51:4-6.\f* \p \v 5 Maka' ma'gau' kadakekia', iya la tuttuam tandaam kamaloloanna Puang Allataala. Dadi maka' nakeaha'ikia' Puang Allataala ke ma'gau' kadakekia' moi kela daa indo gau' kadaketa umpatandaanni kamaloloanna, iya la sihatam daka ke tauaia': “Tä' malolo Puang Allataala?” Abana susi ke pikki' hupataui! \v 6 Sapo' setonganna mannassa anna tä'i susi lalanna! Aka maka' hapanna tä' la siampuam kamaloloam Puang Allataala, iya mannassa anna tä' la mala uhhotto' ingganna hupatau, aka tä' tia deem lalanna la mala mahhotto' to tä' siampuam kamaloloam. \v 7 Sapo' deem too duka' to sala pähäm la naua: “Maakam ia susi la napasalaä' Puang Allataala anna napahuai aha' kasallena susi to madosa senga' kahana gau' kadakeku, aka ia hi nasuhungam tuttuam makaleso kamaloloanna Puang Allataala lambi' napuji hupatau?” \v 8 Maka' la susi, iya iam tia isanga malaa' taua: “Päbäikia' ma'pogau' kadake anna mala kende' kamapiaam.” Anna abana deemmi duka' tau umpakolo'-kolo'iä' nasanga deem kuubum kada ia too. Ingganna tau susi ia too abana la sihatam napahuai pesämbä'na Puang Allataala sule lako salako-lakona. \s1 Ingganna hupatau dadi illaam dosa bakka' illaam kasalaam \sr 3:9-20 \p \v 9 Iya la mala haka taua: “Napohäe puhakia' kita Puang Allataala to Yahudikia' anna la taianna to Yahudi?” Mannassa anna tä'i susi! Aka inna puha kupayolo lambammi kuua: Ingganna hupatau susi to Yahudi teem taianna to Yahudi sangngim to dadi illaam dosa to bakka' illaam kasalaam. \v 10 Umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “Tä' punala deem la malolo hupatau moi podo la mesam. \q1 \v 11 Tä' punala deem diita hupatau moi podo la mesam la keakkalam dio olona Puang Allataala, \q1 anna tä' toi deem diita moi podo la mesa la umpeä Puang Allataala. \q1 \v 12 Ingganna hupatau umpemboko'im Puang Allataala \q2 lambi' tä' keguna dio olona. \q1 Anna tä' punala deem hupatau moi podo la mesam la umpogau' kamapiaam anna kamaloloam.\f + \fr 3:12 \ft Puj. 14:1-3, 53:2-4.\f* \q1 \v 13 Pessubungam pudu'na ingganna hupatau kadake sihhapam bauanna to mate diudu' dio mai ku'bu' so'bo, \q2 anna lilana naponnoi tula' tatappa'. \q1 Ingganna pessubungam pudu'na umpi'di' penaba solana, \q2 sihhapam liu pantombo'na ula' pabalu.\f + \fr 3:13 \ft Puj. 5:10, 140:4.\f* \q1 \v 14 Angga pantunda sola passassai buttu illaam mai pudu'na.\f + \fr 3:14 \ft Puj. 10:7.\f* \q1 \v 15 Anggam anna tibalikka' lelenni kela undahhai solana anna la papateam. \q1 \v 16 Angga katilakaam anna kamasussaam napakende' lako lino. \q1 \v 17 Silele tä' muita lalam kasiolaam,\f + \fr 3:17 \ft Yes. 59:7-8.\f* \q1 \v 18 anna tä' naissam ungkahea' anna umpa'kasallei Puang Allataala.”\f + \fr 3:18 \ft Puj. 36:2.\f* \p \v 19 Mane deenni, taissammia' pada-pada taua ingganna tisuha'na illaam Pepaondonganna Musa dipalulako to Yahudi to nakuasai pahenta ia too. Nasuhum illaam ia too, tä'um pole' deem hupatau moi podo la mesa la sihatam manteäi naua: “Maloloä' kao,” anna ingganna issinna inde lino la sipäto' asam nahua pa'tahungkunganna Puang Allataala. \v 20 Aka ingganna hupatau illaam inde lino tä' punala deem moi podo la mesa la napomalolo Puang Allataala kahana untuhu'i Pepaondonganna Musa.\f + \fr 3:20 \ft Indo diuaam \fq Pepaondonganna Musa\ft , ingganna pahenta illaam peadasanna to Yahudi, taia angga mandi Sapulo Pahenta.\f* Aka indo Pepaondonganna Musa angga bäbäm tia mala mepaissanni dosata. \ms1 Lalanna hupatau mendadi malolo dio olona Puang Allataala (3:21-5:21) \s1 Anggam anna mepomaloloi Puang Allataala ke matappa'i tau lako Kristus \sr 3:21-31 \p \v 21 Sapo' tentomai napa'paitaammi Puang Allataala mesa lalam la naola hupatau anna mala napomalolo. Anna illaanna ia too, taia kahana umpalako tau Pepaondonganna Musa, umba susi tisuha' illaam issinna Pepaondonganna Musa sola suha'na ingganna nabi. \v 22 Aka anggam anna malai mepomalolo Puang Allataala ke ungkatappa'i tau Yesus Kristus. Napadadi Puang Allataala kaha-kaha ia too anna mala ingganna hupatau taditole mesa taditandu-tandunganni la mala ullambi' kasalamasam umpolalam Yesus Kristus. \v 23 Aka ingganna hupatau puha metobä tama dosa mehonno' tama kasalaam, nasuhum pa'dem angga'na dio olo kamatandeanna Puang Allataala. \v 24 Sapo' tentomai kahana pa'kamasena taditondom, nasuhum napomalolongkia' Puang Allataala aka nasolongkia' Kristus Yesus. \v 25 Puang Allataala umpebeem Kristus Yesus dipatei anna dipatitollo hahana anna mala umpembala' dosana ma'hupatau, nasuhum tä'ungki' pole' la nahua aha'na Puang Allataala ke matappa'ungkia' lako Kristus. Ma'pogau' susi Puang Allataala anna mala tandaam diua umpalako undu' lollä. Aka indo anna tä'pi mate Kristus, tä'pi umpahuai aha' hupatau tanda kasa'bahasanna. \v 26 Ia anna dipatei Puang Yesus anna mala tandaam diua umpalako undu' lollä Puang Allataala, anna la makaleso toi duka' diua malolo Puang Allataala, aka ingganna dosana hupatau pahallu la dipabala'i. Anna duka' umpomalolo hupatau to ungkatappa'i Puang Yesus. \p \v 27 Dadi, tä'kia' la mala ussengkengam diona napomalolongkia' Puang Allataala, aka taia kamanuhusanta lako Pepaondonganna Musa nasuhum napomalolokia'. Sapo' ia anna napomalolokia', aka kamatappasanta lako Kristus. \v 28 Pungngu' tannunna inde tula' susi indee: “Anggam mala napomalolo Puang Allataala hupatau ke matappa'i lako Yesus Kristus, taia kahana untuhu'i Pepaondonganna Musa.” \v 29 Anggangka to Yahudi la mala umpenombai Puang Allataala? Mannassa anna tä'i angga! Aka susi to Yahudi teem taianna to Yahudi pada-pada mala umpenombai Puang Allataala. \v 30 Aka anggam mesa Puang Allataala! La umpomalolo to Yahudi ke matappa'i lako Yesus Kristus. Susi siam too duka' taianna to Yahudi la napomalolo Puang Allataala ke matappa'i lako Yesus Kristus. \v 31 Iya la mala haka diua: “La dipa'pa'deim ia pahentana Puang Allataala aka matappa'ungki' lako Kristus?” Mannassa anna tä'i, aka kamatappasanta nasuhum tapalakom pole' indo pahenta. \c 4 \s1 Abraham napomalolo Puang Allataala kahana kamatappasanna \sr 4:1-12 \p \v 1 Dadi, tentomai la mualaä' mesa pehapangam diona maaka susi anna malai malolo Abraham nene to taponene dio olona Puang Allataala. \v 2 Aka maka' hapanna la pa'pogausanna Abraham nasuhum naangga' malolo Puang Allataala, iya la deem lalanna ussengkengam kalena. Sapo' tä' mala la ussengkengam kalena dio olona Puang Allataala aka taia pa'pogausanna nasuhum diangga' malolo. \v 3 Aka illaam Battakada Debata deem tisuha' naua: “Ungkatappa'i Puang Allataala Abraham nasuhum nasangai to malolo.”\f + \fr 4:3 \ft Kad. 15:6.\f* \p \v 4 Maka' deem mesa to mengkähä anna dibeenni sahona, iya indo sahona tä' dibeem bäbä, sapo' setonganna kulle mammi'na aka to'doam appu'nam. \v 5 Sapo' kasilombunganta Puang Allataala tä' susi indo to mengkähä. Aka menna-menna tä' uhhannuam pa'palakoam kalena, sapo' angga matappa' längäm Puang Allataala to umpomalolo to kadake gau', tau ia too la napomalolo Puang Allataala kahana kamatappasanna. \v 6 Susi siam duka' tula'na tomahaja Daud. Aka ussangai kehongko' indo to napomalolo Puang Allataala taia kahana pa'pogausanna, \v 7 susi naua: \q1 “Kehongko' anna maupa' lako hupatau to diampunniam pa'pogausam kadakena, \q1 anna to tä' dipahandam dosa budanna. \q1 \v 8 Kehongko' anna maupa' lako hupatau to tä' nahekem Debata ingganna dosana.”\f + \fr 4:8 \ft Puj. 32:1-2.\f* \p \v 9 Inde kakehongkosam tä' la lu lako mandi to disunna' battu diua to untuhu'i peadasanna to Yahudi, sapo' duka' la lu lako to tadisunna'. Aka inna puha kipayolo lambammi kiua: “Napomalolo Puang Allataala Abraham kahana kamatappasanna.” \v 10 Iya umba wattunna anna napomaloloi Puang Allataala Abraham? Inna puhangka disunna' Abraham, tä'paka! Abana mannassa wattu eta too tä'pi deem disunna'. \v 11 Aka inna puham napomalolo Puang Allataala Abraham anna mane disunna'. Aka diona sunna'na anggam mendadi mesa tanda diua napomalolom Puang Allataala kahana kamatappasanna. Tä'pi deem disunna' anna inna natahimam Puang Allataala. Iam too anna disangaim Abraham ambe di ada'na ingganna to matappa' moi anna tä'i deem disunna'. La mala duka' napomalolo Puang Allataala ingganna änä' di ada'na Abraham kahana kamatappasanna, umba susi Abraham matappa'. \v 12 Indo Abraham ambe di ada'napi duka' ingganna to disunna' battu diua to Yahudi ke matappa'i. Napekaambe taia kahana anggam disunna', sapo' duka' kahana ungkatappa'i Puang Allataala, umba susi Abraham matappa' wattunna anna tä'pi disunna'. \s1 Pa'dandianna Puang Allataala ditahima umpolalam kamatappasam, taia kahana untuhu'i tau Pepaondonganna Musa \sr 4:13-25 \p \v 13 Ma'dandi Puang Allataala lako Abraham sule lako pessubunna la napadokkoam lisu pala'na inde lino. Ia anna ma'dandi susii Puang Allataala lako Abraham, aka kamatappasanna lako Puang Allataala, taia kahana untuhu'i Pepaondonganna Musa. Anna kamatappasannam too nasuhum napomalolo. \v 14 Aka maka' hapanna la mala tau untahima pa'dandianna Puang Allataala ke untuhu'i tau Pepaondonganna Musa, mannassa anna tä'i deem gunana kamatappasam lako Puang Allataala, anna indo pa'dandianna tä' toi duka' deem gunana. \v 15 Pepaondonganna Musa umpasule aha' kasallena Puang Allataala, aka si ditekka siam pahenta ia too. Pissananna anna pa'dei indo pahenta ia too, mannassa anna tä'i duka' deem la natekka hupatau. \p \v 16 Dadi, kamatappasam nasuhum dibeem tau pa'dandiam ia too. Pa'dandiam ia too mendadi mana' pa'kamasena Puang Allataala lako hupatau, taia kahana pengkähäna hupatau, anna mala mannassa diua tä' mala tala natahima Abraham sule lako ingganna pessubunna. Indo pa'dandiam dipalulako ingganna hupatau to matappa' umba susi Abraham matappa', susi to Yahudi to untuhu'i Pepaondonganna Musa, teem taianna to Yahudi. Aka inde Abraham ambe di ada'taa' inggannakia' to matappa'. \v 17 Aka deem tisuha' illaam Battakada Debata naua: “La kupadadiko pentoosanna hupatau to la umpangngissi lao mobotto-bottoam.”\f + \fr 4:17 \ft Kad. 17:5.\f* Indo Abraham mendadi ambetaa' pada-pada dio olona Puang Allataala, aka matappa' Abraham lako kalena Puang Allataala to kuasa umpatubo sule to mate anna to umpadeem pa'de umpake kadanna. \p \v 18 Tontä liu matappa' anna mahannu Abraham moi anna tä'um deem paleleanna la dadi kaha-kaha ia too aka matusse' sugali'um. Iam too anna mendadim pentoosanna buda hupatau lako lino, umba susi puha nadandi Puang Allataala naua: “Padai too budanna bintä, la padam too duka' budanna pessubummu.”\f + \fr 4:18 \ft Kad. 15:5.\f* \v 19 Wattu eta too, tä'um deem nalambi' pikkihanna Abraham la deem pessubunna aka matusse' sugali'um, kiha-kiha la nalambi' kalem sahatu' taunna dadinna. Dipala'bi indo Sara bainena Abraham mesa to tämänä. Moi anna susi, sapo' tontä liu mahannu Abraham längäm Puang Allataala. \v 20 Tä' deem la bata-bata lako pa'dandianna Puang Allataala, sapo' tontä liu matappa' nasuhum indo kamatappasanna umpomatohoi penabanna lambi' umpuji anna umpa'kasallei Puang Allataala, \v 21 aka nakatappa'i si'da-si'da naua kuasa Puang Allataala umpasule lako pa'dandianna. \v 22 Iam too anna deemmi tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Napomalolo Puang Allataala Abraham,” aka kamatappasanna. \v 23 Inde kada naua: “Napomalolo Puang Allataala,” dituli' tä' lu lako mandi Abraham, \v 24 sapo' nahuaki' duka' to napomalolo aka ungkatappa'iki' Puang Allataala to umpatubo sule Puang Yesus Debatanta dio mai alla'na to mate. \v 25 Dipopepatei Puang Yesus kahana dosata, anna mane napatubo sule Puang Allataala anna malaki' napomalolo Puang Allataala. \c 5 \s1 Kasilombunganna sule hupatau anna Puang Allataala \sr 5:1-11 \p \v 1 Inde tentomai puhangkia' napomalolo Puang Allataala kahana kamatappasanta, nasuhum mapiam sule kasilombunganta Puang Allataala kahana pengkähäna Debatanta Yesus Kristus. \v 2 Pengkähäna siam duka' napolalam malangkia' mangngala taba illaam ussi'dingam pa'kamasena Puang Allataala aka matappa'ungkia'. Anna si tilalla'ungkia' aka deem pahhannuanta la mangngala taba illaam kamatandeanna Puang Allataala. \v 3 Sapo' sulibanna ia too la tontä liukia' duka' tilalla' illaam ussi'dingam kamapi'disam, aka taissanna' pada-pada taua kamapi'disam umpakende' kamanontongam illaam kaleta, \v 4 anna maka' manontongkia', iya la tuttuam matoto'kia' muoloi pa'sändäsam. Anna maka' matoto'kia' illaam indo pa'sändäsam, la tuttuam mahannukia' längäm Puang Allataala. \v 5 Anna maka' mahannukia' längäm Puang Allataala, tä' siakia' la salanduam aka napaponnoi illaam penabanta pa'kamasena umpolalam pengkähänganna Penaba Maseho to puha nabeengkia'. \p \v 6 Tappana lambi'i indo wattu puha napa'tantu Puang Allataala, indo wattunna anna malammapakia' aka nakala'pakia' dosa, iya mate Kristus nabala'kia' inggantaa' to madosa. \v 7 Maka' hapanna deem to meada' la dipatei, madähä dalle busa la deem tau la maelo' umbala'i. Anna maka' hapanna la deem to mapia gau' la dipatei, la si messä' tau la ahu' umbala'i. \v 8 Sapo' Puang Allataala Ia umpa'patandaam pa'kamasena lako kita wattunna anna tubopakia' illaam dosa. Aka eta too umpebeem Kristus nabala'kia' dipatei. \p \v 9 Puhangkia' napomalolo Puang Allataala kahana kamateanna Kristus. Iam too anna mannassam diua lappa'ungkia' dio mai aha' kasallena Puang Allataala kahana pengkähäna Kristus. \v 10 Wattunna anna umpobalipakia' Puang Allataala, iya illaam indo kamateanna Änä'na napapiaim sule Puang Allataala kasilombunganta anna kalena. Temo mapiam sule kasilombunganta, dadi mannassa anna tä' mala tala lappa'kia' dio mai aha' kasallena Puang Allataala aka tubom sule Kristus. \v 11 Anna sulibanna ia too, iya untilalla'ikia' duka' kamapiaam penabanna Puang Allataala tasi'dim kahana Debatanta Yesus Kristus. Aka umpolalam pengkähäna Kristus, nasuhum mapiam sule kasilombunganta Puang Allataala. \s1 Adam nasuhum mehonno' hupatau tama dosa lambi' mate, sapo' Kristus naongei hupatau ullambi' katuboam \sr 5:12-21 \p \v 12 Mesai Adam untekka pelahanganna Puang Allataala nasuhum mentama dosa inde lino, anna indo dosa ungkembuaam kamateam. Nasuhum ingganna hupatau illaam inde lino nahua asam kamateam aka silolem loppo'um dosa. \v 13 Wattunna anna tä'pi deem Pepaondonganna Musa, inna madosa loppo'um hupatau illaam inde lino. Sapo' tä'pi dihekem si mesa-mesa dosana hupatau eta too aka tä'pi deem pahenta ditekka. \v 14 Sapo' moi anna susi, mengkalao dio Adam sule lako Musa nahua asam kamateam ingganna hupatau. Moi anna tä' deem untekka mesa pahentana Puang Allataala susi indo natekka Adam, sapo' tontä siam duka' nalambi' kamateam. \p Buana pa'pogausanna Adam eta too mala dipasibandim bua pa'pogausanna mesa tau to tä'pi mentama inde lino eta too, iam too indo diuaam Yesus Kristus. \v 15 Sapo' sisala pengkähäna Yesus Kristus anna pengkähäna Adam, aka indo pa'mana'na Puang Allataala lako kita mambela alla'na dosana Adam. Abana inna dosana mesa tau napolalam mate asam ingganna hupatau. Sapo' kasalle puha ia pa'kamasena Puang Allataala lako hupatau umpolalam pa'kamasena mesa tau, indo diuaam Yesus Kristus. \v 16 Mambela sisala pa'kamasena Puang Allataala anna la indo buana dosana pamula tau. Aka mesa tau untekka pahentana Puang Allataala napolalam napasala asam Puang Allataala ingganna hupatau lambi' la ditahungkum. Sapo' tappana tuttuam buda hupatau umpogau' dosa, iya sulem pa'kamasena Puang Allataala umpomalolokia'. \v 17 Kahana pa'pogau' kadakena indo pamula tau, nasuhum nakuasai asam kamateam ingganna ma'hupatau aka pessubunna indo pamula tau. Sapo' kasalle puha ia buana pa'pogausanna indo mesa tau diuaam Yesus Kristus! Aka menna-menna untahima indo pa'kamasena Puang Allataala tadisihanteam anna napomalolo toom, tau ia too la ullambi' katuboam ponno kakuasaam kahana indo puha napogau' Yesus Kristus. \p \v 18 Dadi umba susi indo pamula tau untekka pahentana Puang Allataala lambi' sipäto' ditahungkum ingganna ma'hupatau, iya susi siam too duka' indo mesa tau diuaam Yesus Kristus puha umpogau' kamaloloam lambi' la deemmi pole' lalanna ingganna hupatau la mala napomalolo Puang Allataala anna ullambi' katuboam sule lako salako-lakona. \v 19 Ia anna mendadi to madosa asanni ingganna hupatau, aka tä' manuhu' lako Puang Allataala indo mesa tau isanga Adam. Susim too duka', ia anna deenni lalanna napomalolo Puang Allataala ingganna hupatau aka kamanuhusanna indo mesa tau diuaam Kristus Yesus. \p \v 20 Indo Pepaondonganna Musa dibeem hupatau anna mala tuttuam makambam kasalaanna hupatau. Sapo' moi anna tuttuam madosa hupatau, sapo' tuttuam napaponnoi mandi pa'kamasena Puang Allataala. \v 21 Aka umba susi yolona nakuasai asam dosa ingganna hupatau nasuhum tä' mala tala mate, susim too duka' tentomai nakuasaikia' pa'kamasena Puang Allataala nasuhum napomalolokia', lambi' malakia' ullambi' katuboam sule lako salako-lakona. Ia asanna ia too mala dadi aka indo nakähä Yesus Kristus Debatanta. \c 6 \ms1 Kasilombunganta Yesus Kristus nasuhum lappa'ungkia' dio mai kakuasaanna dosa (6:1-8:39) \s1 Kakuasaanna dosa napa'dei Kristus \sr 6:1-14 \p \v 1 Puha diua tuttuam madosa hupatau, iya tuttuam nakamasei mandi duka' Puang Allataala. Maka' susi, iya la sihatam dakika umpogau' liu dosa anna mala tuttuam nakamaseikia' Puang Allataala? \v 2 Mannassa anna tä'i sihatam! Aka tä'ungkia' la sihatam umpogau' dosa aka tä'ungkia' nakuasai dosa. \v 3 Muissam daka' muua kitaa' to bali ditedo' sakalebungkia' Kristus Yesus? Kalembasanna matekia' duka' sola Kristus. \v 4 Indo ditedo'kia', mala diua matekia' duka' anna dilamum sola Kristus anna mala umba susi Kristus napatibangom kuasa kamatandeanna Puang Allataala dio mai alla'na to mate, susingkia' too duka' mala tubo bakahu. \p \v 5 Aka maka' sakalebungkia' Kristus illaam kamateanna, iya mannassa anna sakalebungkia' duka' illaam katibangonganna aka la dipatibangongkia' duka' dio mai alla'na to mate umba susi Kristus dipatibangom. \v 6 Taissanna' pada-pada taua indo sipa' dosata puham ia mate sola Kristus yabo kaju sitambem anna mala dipa'dei kuasanna dosa illaam kaleta lambi' tä'ungkia' kita la naposabua' dosa. \v 7 Aka umba susi mesa tau ke matem, dipasitäntängammi ia kuasanna dosa. \v 8 Iya maka' sakalebungkia' Kristus illaam kamateanna, takatappa'ia' duka' taua la tubongkia' sola Kristus. \v 9 Taissanna' duka' pada-pada taua puham dipatibangom sule Kristus dio mai alla'na to mate anna tä'um deem la mate pole; tä'um la mala nakuasai kamateam. \v 10 Anggam pissam mate Puang Yesus, anna indo kamateanna untaloi kakuasaanna dosa sule lako salako-lakona. Anna inde tubo Puang Yesus tentomai yabo suhuga satutu umpalako pa'elo'na Puang Allataala. \v 11 Susim too duka' la pahallua' naua illaam penabanta: “Diona ia dosa tentomai, sihhapammä' to mate aka tä'mä' nakuasai. Tentomai tubomä' la umpasatutui penabangku pa'elo'na Puang Allataala aka kasilombungangku Kristus Yesus.” \p \v 12 Dadi, daa umpäbäi dosa la ungkuasai katuboammu inde lino indana untuhu'iko pa'elo'na sipa' dosamu. \v 13 Daa umpäbäi bätä puntimmu madosa la umpogau' kakadakeam. Sapo' la umbehokoa' sakalebu bätä puntimmu lako olona Puang Allataala, aka puhangkoa' nalappasam dio mai kamateam anna nabeem katuboam bakahu. Anna umbehokoa' sakalebu kalemu napopangkakka' la umpalako pa'pogausam malolo. \v 14 Aka tä'unna' nadakka' bata' ulummu dosa aka tä'ungkoa' nakuasai Pepaondonganna Musa. Sapo' tubongkoa' nakuasai pa'kamasena Puang Allataala. \s1 To matappa' dilappasam dio mai passabua'inna dosa \sr 6:15-23 \p \v 15 Maka' susi, iya la sihatam daka ke tauaia': “Malakia' umpogau' dosa aka tä'ungkia' nakuasai Pepaondonganna Musa?” Mannassa anna tä'i sihatam! \v 16 Mannassa anna muissannia' muua, maka' hapanna umbehoki' kaleta lako mesa tau la naposabua'ki', tä' mala tala tatuhu'i asam ingganna pa'elo'na. Susi siam too duka' ke untuhu'ikoa' pa'elo'na sipa' dosamu, iya la naposabua'koa' duka' dosa. Katampasanna la nababakoa' lako kamateam sule lako salako-lakona. Sapo' maka' manuhu'koa' längäm Puang Allataala, iya la naposabua'koa' nasuhum umpalakoa' kamaloloanna. \v 17 Yolona abana naposabua'koa' dosa. Dadi sihatam anna sipäto' dipakende' kuhhu' sumanga' längäm olona Puang Allataala, aka tentomai mengkalao illaammia' unä' penabammu untuhu'i indo pepa'guhuam kamaloloam puha dipatuduangkoa'. \v 18 Tentomai dilappasammokoa' dio mai passabua'inna dosa, anna mendadingkoa' sabua'na Puang Allataala la umpalako kamaloloanna. \v 19 Kahana tä'koa' madomi' si ussakka tula', nasuhum umpakeä' pehapangam diona kasabuasam anna mala madomi'a' umpähäm. Yolona umbehokoa' sakalebu kalemu naposabua' ingganna hupanna gau' sessu' anna pa'pogausam kadake, nasuhum tuttuam nababakoa' lako kakadakeam. Sapo' tentomai, la umbehokoa' sakalebu kalemu lako kamaloloanna Puang Allataala anna malakoa' naposabua' anna tubo maseho. \p \v 20 Wattunna anna naposabua'pokoa' dosa, mannassa anna tä'koa' nakuasai pa'elo'na Puang Allataala. \v 21 Iya kauntungam akanna' muala illaam mai? Mannassa anna tä'i deem! Aka indo pa'pogausammua' lessu'-lessu'na la masihi' mandakoa' ke ungkilalai, aka buana ia too anggam nababakoa' lako kamateam sule lako salako-lakona. \v 22 Sapo' tentomai, lappa'ungkoa' dio mai passabua'inna dosa anna naposabua'ungkoa' Puang Allataala. Anna kagunaanna ia too, la tubo masehokoa' anna ma'katampasanna la ullambi'koa' katuboam sule lako salako-lakona. \v 23 Aka buana dosa la ullambi' tau kamateam sule lako salako-lakona, sapo' mana' pa'kamasena Puang Allataala katuboam ia sule lako salako-lakona la talambi' kahana kasilombunganta Kristus Yesus Debatanta. \c 7 \s1 Tä'ungkia' nakuasai Pepaondonganna Musa aka silombummakia' Kristus \sr 7:1-6 \p \v 1 O inggannakoa' solasubungku, muissammia' diona ätoham. Iya muissam toia' muua anggam anna mekuasai ätoham ke tubopi tau. \v 2 Mala diala mesa pehapangam: mesa baine ke mahassampi kemuane, situhu' ätoham pa'bannetauam tä' mala kemuane senga' ke tubopi muanena. Sapo' maka' matem muanena, iya lappa'um dio mai ätoham ia too battu diua malam pole' kemuane senga'. \v 3 Maka' tubopi muanena baine ia too anna kemuane senga'i, baine ia too ullullu' pa'bannetauam. Sapo' maka' matem muanena, iya beba'um, tä'um tisäke' anna tä' toom la disangai ullullu' pa'bannetauam ke kemuane polei. \v 4 O inggannakoa' solasubungku, susi liungkia' too. Aka yolona tisäke'kia' duka' lako Pepaondonganna Musa, sapo' tentomai puhangkia' mate sola Kristus, nasuhum kattum kasilombunganta Pepaondonganna Musa. Lambi' naampuammakia' pole' Kristus to puha dipatibangom dio mai alla'na to mate anna malakia' ungkembuaam kamapiaam dio olona Puang Allataala. \v 5 Aka indo anna nakuasaipakia' pa'elo' sipa' dosana hupatau, iya si kende' liu illaam kaleta kamohäeam la umpogau' dosa. Ia anna si kende' liu illaam kaleta maelo' la umpogau' dosa, aka nalaham Pepaondonganna Musa. Katampasanna indo pa'pogausanta napatinandaki' lako kamateam. \v 6 Sapo' tentomai tä'ungkia' tisäke' lako Pepaondonganna Musa. Aka matengkia' sola Kristus nasuhum sitäntängammakia' ätoham ia too, moi anna nakuasaikia' yolona. Tä'ungkia' untuhu'i indo ätoham tisuha' illaam Pepaondonganna Musa susi indo yolona. Sapo' tentomai lalam bakahunna' taola, umpalako pa'elo'na Puang Allataala sola pantettena Penaba Maseho. \s1 Pepaondonganna Musa umpatandaam sipa' dosa \sr 7:7-13 \p \v 7 Maka' susi, iya la mala haka diua: “Kadake hia päläe' indo Pepaondonganna Musa?” Mannassa anna tä'i la mala diua! Aka indo Pepaondonganna Musa, ia umpaissanniki' dosata. Anu' maka' hapanna la tä' deem pahenta naua: “Daa ummailu anna matinna,” iya mannassa anna tä' kao la kuissam kuua kadake hi ia päläe' indo si mailuä' anna matinna. \v 8 Tappana kuissam indo pahenta, iya mengkähä dosa illaam penabangku, nasuhum tuttuam kende' kamailuam anna kamatinnaam illaam kaleku. Aka maka' hapanna tä' deem Pepaondonganna Musa, iya mannassa anna tä'i duka' deem kuasanna dosa. \v 9 Indo anna tä'pi kuissam Pepaondonganna Musa, iya malinoä' kusi'dim illaam katuboangku. Sapo' tappana kuissam, iya kende'um pole' indo dosa illaam penabangku \v 10 lambi' sihhapam matemä' dio olona Puang Allataala. Indo Pepaondonganna Musa dihannuam sala la mepatinanda lako katuboam, iya ke mebaba lako hia kamateam. \v 11 Aka tappana kuissam Pepaondonganna Musa, iya deemmi pole' naola sipa' dosaku nababa bulinnä' lambi' napatinandaä' lako kamateam sule lako salako-lakona. \v 12 Dadi indo Pepaondonganna Musa buttu yabo mai Puang Allataala anna ingganna pahenta illaam paondom ia too maseho, malolo, anna mapia. \p \v 13 Maka' susi, iya la mala haka diua napatinanda lakoä' kamateam indo Pepaondonganna Musa moi kela daa mapia ha? Mannassa anna tä' mala diua! Sapo' indo pahenta mapia, ia napake sipa' dosaku umbabaä' lako kamateam sule lako salako-lakona. Lambi' illaam indo Pepaondonganna Musa masiä'um pole' diita kakadakeanna sipa' dosaku anna ma'tandaam toi diita kakadakeanna dosa. \s1 Pahentana Puang Allataala anna kuasanna dosa \sr 7:14-25 \p \v 14 Taissanna' pada-pada taua Pepaondonganna Musa buttu yabo mai Penaba Masehona Puang Allataala. Sapo' kao-kao hupatau biasaä' to naposabua' dosa. \v 15 Aka indo kamapiaam maelo'ä' la kupogau', iya iam tä' kupogau'. Sapo' indo kakadakeam kukahidi'na la kupogau', iya ia hi kupogau'! Maaka amo bäbä isanga illaam pikkihangku anna si kupateenni! \v 16 Maka' ma'gau' kadakeä' battu diua kupogau' indo tää'na kupohäe, sapo' kuakui kuua tä' mapia ke kupogau'i, iya mannassa anna makalesoi diua kuakui kamapiaanna indo Pepaondonganna Musa. \v 17 Dadi mannassa anna indo pa'pogausangku taia gatti kaleku bäbä umpogau'i, sapo' indo dosa illaam kaleku ungkuasaiä'. \v 18 Kuissam kuua indo sipa' dosa ungkuasai kaleku tä' punala deem kamapiaanna. Aka maelo'ä' la umpogau' kamapiaam, sapo' tä' kubela kupogau'. \v 19 Aka maka' maelo'ä' la umpogau' kamapiaam, iya taia hi si kupogau'. Anna maka' kupeä oom lalanna anna tä'i umpogau'ä' kakadakeam, iya iam pole' si kupalako. \v 20 Dadi, maka' umpogau' omä' indo kukahidi'na, mannassa anna taia gatti kaleku bäbä umpogau'i, sapo' indo dosa ungkuasai kaleku. \p \v 21 Dadi iam too inde si dadi illaam katuboangku: si kupeä liu lalanna anna indoi kamapiaam kupogau', sapo' angga liu hi kakadakeam si kupogau'. \v 22 Illaam kao duka' unä' penabangku tä' deem pada sakupohäe pahentana Puang Allataala, \v 23 sapo' abana deem kusi'dim illaam kaleku kuasa senga' si mengkähä. Aka maelo'ä' la untuhu'i pahentana Puang Allataala, sapo' indo kuasa senga' si sipengka kusi'dim indo pa'elo'na unä' penabangku, nasuhum nasäke'mä' indo kakuasaanna dosa to ungkuasai kaleku. \v 24-25 Dadi maelo'ä' la manuhu' lako pahentana Puang Allataala, sapo' sipa' hupataungku hi manuhu' lako sipa' dosa. Abana inna hupatau to tilakaä' kao, nasuhum ma'kada illaam penabangku kuua: “Mennam la mala ullappasannä' dio mai inde pa'elo'na bätä puntingku to la umbabaä' lako kamateam sule lako salako-lakona?” Sapo' sihatam anna sipäto' umpakende'ä' kuhhu' sumanga' längäm olona Puang Allataala, aka Ia ullappasannä' dio mai katilakaangku umpolalam Debatanta Yesus Kristus! \c 8 \s1 Penaba Maseho melappasam dio mai kuasanna dosa \sr 8:1-17 \p \v 1 Dadi tentomai mannassa anna tä'um deem la nahua aha'na Puang Allataala lako hupatau to sakalebum Kristus Yesus. \v 2 Aka illaam kasilombunganta Kristus Yesus, iya indo kakuasaanna Penaba Maseho to mebeem katuboam bakahu, iam too ullappasangkia' dio mai kakuasaanna dosa anna kamateam. \v 3 Indo Pepaondonganna Musa tä' mala ullappasangkia' dio mai kakuasaanna dosa, aka kitaa'-kita hupatau inna tä' sia la tabela taponnoi. Sapo' umpadadi lalam senga' Puang Allataala umpasalama' ma'hupatau ussua Änä' mesanna mentama inde lino mendadi hupatau, anggam alla'na aka tä' Ia madosa. Anna indo Änä'na mate ussolom hupatau dio mai dosana lambi' napa'deim Puang Allataala indo kakuasaanna dosa. \v 4 Nakähä Puang Allataala kaha-kaha ia too anna malakia' malolo dio olona umba susi dituntu' illaam Pepaondonganna Musa. Aka kitaa'-kita tä'ungkia' untuhu'i kamohäeanna sipa' dosata, sapo' untuhu'ingkia' pa'elo'na Penaba Maseho. \p \v 5 Menna-menna untuhu'i liu sipa' dosana hupatau, tau ia too angga ia pa'elo'na hupatau napaillaam penaba. Sapo' menna-menna untuhu'i liu pa'elo'na Penaba Maseho, tau ia too angga ia pa'elo'na Penaba Maseho napaillaam penaba. \v 6 Maka' anggam sipa' dosana hupatau ungkuasai pikkihammu, ma'katampasanna la ullambi'ko kamateam sule lako salako-lakona. Sapo' maka' pa'elo'na Penaba Maseho ungkuasai pikkihammu, ma'katampasanna la ullambi'ko katuboam bakahu anna kamasannangam penaba. \v 7 Menna-menna anggam nakuasai sipa' dosana, tau ia too umpobali ia Puang Allataala. Tä' manuhu' lako pahentana Puang Allataala, aka abana inna tä' la mala manuhu' lako pahenta ia too. \v 8 Menna-menna angga untuhu'i sipa' dosana hupatau, tau ia too tä' ia umpomasannam Puang Allataala. \p \v 9 Sapo' ikoa'-iko, ke tohho si'da-siai Penabanna Puang Allataala illaam kalemua', tä'koa' si untuhu'i sipa' dosana hupatau, sapo' si untuhu'ikoa' pa'elo'na Penaba Maseho. Sapo' menna-menna tä' deem Penabanna Kristus illaam kalena, tau ia too taia ia umma' petauanna Kristus. \v 10 Sapo' maka' tohhom Kristus illaam penabammua', tä' mala tala ullambi' katuboam bätä sungnga'mua' aka napomalolongkoa' Puang Allataala, moi anna la ullambi' ia kamateam bätä puntimmu kahana dosa. \v 11 Puang Yesus puha napatibangom kuasanna Penaba Masehona Puang Allataala dio mai alla'na to mate, anna indo Penaba Maseho Iam too tohho illaam penabanta. Dadi, moi anna la mate bätä puntinta, sapo' mannassa anna la napatuboi duka' sule Puang Allataala umpolalam kakuasaanna Penaba Maseho to tohho illaam penabanta. \p \v 12 Dadi, inggannakoa' solasubungku, tä' mala tala untuhu'ikia' Puang Allataala. Tä'kia' pahallu la untuhu'i sipa' dosata. \v 13 Aka maka' untuhu'ikoa' sipa' dosana hupatau, katampasanna la ullambi'koa' kamateam sule lako salako-lakona. Sapo' maka' pantakka'na Penaba Maseho umpopatalo illaam kalemu lambi' la napa'dei indo pa'pogausam kadakemu, iya mannassa anna la ullambi'ko katuboam bakahu. \v 14 Menna-menna umbeho kalena napatette Penaba Masehona Puang Allataala, tau ia too änä'na Puang Allataala. \v 15 Aka yolona sihhapangkoa' sabua' to mahea' lako aha'na Puang Allataala. Sapo' tentomai aka indo Penaba Maseho napatamaiangkoa' kalemu Puang Allataala, nasuhum tä'ungkoa' pole' la si mahea', aka napopendadingkoa' Penaba Maseho änä'na Puang Allataala. Anna umpolalam Penaba Maseho malangkia' pole' metamba längäm Puang Allataala taua: “O Papa', O Ambeku!” \v 16 Penaba Maseho sola penaba kaleta umpomannassai diua änä'nangkia' Puang Allataala. \v 17 Dadi, maka' änä'nangkia' Puang Allataala, iya mannassa anna la tatahima duka' indo mana' puha nadandi dipatokaam Kristus. Mana' ia too la tatahimaa' sola Kristus, aka ussi'dimmakia' duka' pandahhaam susi indo puha naola Kristus anna mala untahimakia' duka' kamatandeam susi kamatandeanna Kristus. \s1 Kamatandeam la natahima umma'na Puang Allataala \sr 8:18-30 \p \v 18 Situhu' kao pikkihangku, ingganna inde kamasussaam tasi'dinganna' tentomai, tä' pada umba ke dipasibandinni indo kamatandeam la dibeengkia' ke lambi'um wattunna la dipa'patandaam. \v 19 Ingganna pa'padadinna Puang Allataala tä' deem pada saumpemmitai wattunna la napopa'lesoam Puang Allataala kamatandeanna ingganna änä'na. \v 20 Aka indo lessu' inde pa'padadinna ditädo aka natumä gau' kadakena hupatau. Taia pa'elo' kalena inde pa'padadinna nasuhum ullambi' kakadakeam, sapo' abana ma'kale Puang Allataala umpateenni. Moinna anna susi, sapo' deempi duka' kapahhannuanna la mapia sule ke lambi'um wattunna. \v 21 Aka pissam wattu inde pa'padadinna Puang Allataala la nalappasam dio mai indo kuasanna to la mangkadakei lambi' la londa sola-sola ingganna änä'na Puang Allataala. Anna tä' deem la susi mapianna indo kalondaanna. \v 22 Aka taissanna' pada-pada taua sule lakom tentomai ingganna pa'padadinna Puang Allataala silele mengkaloa' muampai wattunna la ullambi' indo kalondaam, sihhapam mesa baine mahassam mangnguhiba' umpemmitai kasubunganna änä'na. \v 23 Anna taia angga mandi pa'padadinna Puang Allataala mengkaloa', sapo' kitaa' duka' to matappa' mengkaloa'kia' duka' illaam penabanta. Puha salangkia' kita nabeem Penaba Masehona Puang Allataala. Moi anna susi sapo' tapemmitai sianna' duka' temo wattunna la napasitäntängam dosa inde bätä puntinta anna la tepum mendadikia' änä' ikalena. \v 24 Aka indo kasalamasam inna silolemmi pahhannuam. Sapo' maka' taitam indo to la tapemmitai, iya tä'um tia la mala taua: “Dipemmitai,” aka diitam. Aka tä' tia deem tau la ma'pemmita liu ke naitam indo to napemmitai. \v 25 Sapo' aka uhhannuangki' indo tää'napi deem taita, nasuhum la tapemmitaia' sola ponno kasa'bahasam. \p \v 26 Susi siam duka' tontä liuki' napamoloi Penaba Maseho illaam kamalammaanta. Aka kitaa'-kita setonganna tä' taissam aka la sihatanna taua ma'sambajam. Sapo' Penaba Maseho illaam kaleta ma'tula'-tula' nababaangki' pelauanta längäm Puang Allataala. Indo tula'na Penaba Maseho tä' ia naissam natula' hupatau. \v 27 Puang Allataala ullosa tama penabanna ma'hupatau. Anna muissam toi pattujunna Penaba Maseho, aka indo Penaba Maseho umpa'sambajangam umma'na Puang Allataala situhu' pa'elo'na Puang Allataala. \p \v 28 Taissanna' pada-pada taua ingganna kaha-kaha Puang Allataala muäto'i, nasuhum ungkembuaam kamapiaam lako hupatau to ungkamasei, battu diua to napilei mendadi umma'na situhu' pattujunna. \v 29 Aka tä'pi dadi inde lino anna naissam loppo'um Ia Puang Allataala ingganna hupatau indo to inna la napilei. Anna mengkalao eta toi anna napa'tantu loppo'i la mendadi susi Puang Yesus anna mala Puang Yesus mendadi Änä' ulua anna ingganna indo to dipilei la mendadi ia adinna. \v 30 Anna ingganna indo to puha napa'tantu Puang Allataala mengkalao dio mai, iam too indo to inna natambai la mendadi änä'na. Anna ingganna indo to natambai, tau ia siam too duka' napomalolo. Anna indo to napomalolo, tau ia siam too duka' napomatande. \s1 Tä' deem aka-aka la mala umpasilappa'ki' pa'kamasena Puang Allataala \sr 8:31-39 \p \v 31 Maka' tapenabaam ingganna kaha-kaha ia too, iya mala diua: “Maka' naundu'ikia' Puang Allataala, iya mennam la umbelai umbalikia'?” \v 32 Änä'napa duka' anna naahusanni tä' nakaha'i nasua mentama inde lino lambi' dipatei kahana nasolongkia', damoaham ia aka-aka senga' mannassa anna tä'i deem la nakaha'iangkia'. \v 33 Mennangka la mala untula' kasalaanta inggantaa' to puha napilei Puang Allataala? Mannassa anna tä'i deem, aka ma'kalem Puang Allataala umpomalolokia'. \v 34 La deem daka tau la mala umpassalakia'? Mannassa anna tä'i deem! Aka la ma'kalem Kristus Yesus umbala'kia' ma'tula' dio olona Puang Allataala. Aka Kristus puha mate yabo kaju sitambem ussolongkia', sapo' dipatibangom sule dio mai alla'na to mate lambi' tiäkä' längäm ongeam kamatandeam dio tandai kananna Puang Allataala. \v 35 Iya la deem daka aka-aka la mala umpasilappa'kia' pa'kamasena Kristus? Moinna anna nalambi'kia' kamasussaam, battu haka kamapi'disam, battu haka pandahhaam, battu haka katadeasam, battu haka kapemase-maseam, battu haka katilakaam senga', battu haka la dipateikia', sapo' setonganna tä' deem aka-aka la mala umpasilappa'kia' pa'kamasena. \v 36 Aka inna puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “Allo-allokam nahua kamasussaam mabanda' kahana kituhu'ko. \q1 Dipasusingkam kami' domba la ditunu.”\f + \fr 8:36 \ft Puj. 44:23.\f* \m \v 37 Sapo' moi aka la uhhuakia', aka illaanna ia too ullambi'ungkia' kapataloam kasalle aka napamoloikia' Kristus to ungkamaseikia'! \v 38-39 Aka kukatappa'i si'da-si'da kao kuua tä' deem aka-aka la mala umpasilappa'kia' pa'kamasena Puang Allataala. Moi la matekia' battu haka la tubokia', tontä liukia' nakamasei. Moi la malaika' battu haka kakuasaanna setam, moi aka la uhhuakia' temo battu haka illaam wattu mane la sulena, anna teem toi kakuasaam senga' susi yabo langi' teem illaam inde lino sola ingganna issinna, inna tä' sia la nabela napasilappa'kia' indo pa'kamasena Puang Allataala to puha napa'patandaam illaam kalena Kristus Yesus Debatanta. \c 9 \ms1 To Israel anna Kaheba Katilallasam (9:1-11:36) \s1 Kuasa Puang Allataala umpilei to la mendadi umma'na \sr 9:1-29 \p \v 1-2 Inde tula'ku kada tongam tä' kuua bäbä, aka pentuhu'naä' Kristus. Penaba Maseho ungkuasai unä' penabangku, nasuhum kuissam kuua tappa' inde tula'ku kuua: Tä' deem pada samasussa penabangku umpikki'i diona solaku to Israel. \v 3 Tandana masussa penabangku diona solaku to Israel, iya meangga la nahuaä' tädona Debata sule lako salako-lakona anna la dipasitäntängannä' Kristus, iya la ahu'pä', assala'na mala ullambi' kasalamasam to Israel. \v 4 Aka abana inna to puha napilei Puang Allataala napopendadi änä' ikalena. Anna umpa'paitaam kamatandeanna anna napadeengam pa'dandiam la mendadi umma'na anna nabeem Pepaondonganna Musa. Anna napaissanni toi Puang Allataala lalanna diona mehumala' anna nabeempi ingganna pa'dandiam senga'na. \v 5 Inde to Israel pessubunna Abraham, Ishak, anna Yakub, kabuttuanna duka' tandai mehhupataunna To dilanti' la mepasalama'.\f + \fr 9:5 \fq To dilanti' la mepasalama': \ft illaam basa Yunani diua \fq Kristus\ft ; illaam basa Ibrani diua \fq Mesias.\f* Anna indo To dilanti' la mepasalama' Ia handam matande yabona ingganna-ingganna sia. Ia siam ma'kale Puang Allataala anna sihatam dipuji anna dipa'kasallei sule lako salako-lakona. Abana inna la diua! \p \v 6 Tentomai buda to Yahudi taia umma'na Puang Allataala. Tä' diua tä' napasule lako Puang Allataala indo pa'dandianna. Sapo' abana hi tia inna tä' napilei asam Puang Allataala to Israel la mendadi umma'na. \v 7 Tä' tia diua ingganna pessubunna Abraham la mendadi asammi umma'na Puang Allataala. Aka ma'kale Puang Allataala ma'dandi lako Abraham naua: “Ishak la naongei buttu pessubummu situhu' pa'dandiangku.”\f + \fr 9:7 \ft Kad. 21:12.\f* \v 8 Kalembasanna ia too, tä' diua ingganna pessubunna Abraham la disangai asammi änä'na Puang Allataala. Sapo' indo pessubunna Abraham, anggam mala diuaam pessubunna indo dadi kahana situhu' pa'dandianna Puang Allataala. \v 9 Aka puha nadandi Puang Allataala diona kadadianna Ishak naua: “Katenanna inde taum pole la suleä', iya wattu eta too la deemmi änä'na Sara muane-ane.” \p \v 10 Mane deenni, Ribka duka' undadiam dua muane-ane, mesa ambena isanga Ishak. Ishak mesa duka' nene to taponene inggannakia' to Yahudi. \v 11-12 Sapo' tä'pi subum indo dua änä'-änä' anna naua loppo'um Puang Allataala lako Ribka: “Indo kakanna la napahe' leko' adinna.” Wattu eta too, indo dua änä'-änä' tä'pi deem ma'pogau' mapia haka kadake haka, aka illaampi tambu'na indona. Sapo' inna natuho loppo'um Puang Allataala mesa to la untahima pa'tamba'na, anna mala tontä liu sule lako pattujunna la umpilei hupatau situhu' pa'elo'na Puang Allataala taia kahana pa'palakoanna hupatau. \v 13 Umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Kukamasei ia Yakub anna tä' ia kukamasei Esau.” \p \v 14 Maka' susi, iya la mala haka diuaam Puang Allataala tä' malolo aka ma'se'la-se'la? Mannassa anna tä'i mala, \v 15 aka inna puham ma'battakada Puang Allataala lako Musa naua: \q1 “La ma'kaleä' ungkamasei to la kukamasei, \q2 anna la ma'kale tooä' uhhäntängam bua to la kuhäntängam bua.”\f + \fr 9:15 \ft Täss. 33:19.\f* \m \v 16 Dadi, hupatau napilei Puang Allataala taia kahana pa'elo'na hupatau battu haka pengkähäna, sapo' ia too mesa-mesanna pa'kamasena Puang Allataala. \v 17 Aka maka' moka ungkamasei mesa tau, iya tä' too nakamasei, umba susi puha napogau' lako Firaun indo tomahaja Mesir yolona. Tä' nakamasei Puang Allataala, sapo' nauaam: “Ia anna kuäkä'ko mendadi tomahaja, aka la kupa'paolai kupatandaam kakuasaangku, anna mala kaleleam sangangku illaam inde lino.”\f + \fr 9:17 \ft Täss. 9:16.\f* \v 18 Dadi, Puang Allataala ungkamasei mesa tau ke abanai napoelo', anna Puang Allataala toi duka' umpomakahha' penabanna mesa tau ke abanai inna napoelo' la susi ia. \p \v 19 Umbai' la muuaannä' tentomai: “Maka' susi, iya maaka hi anna la umpasala liupi hupatau Puang Allataala? Aka mennam la mala ullabai pa'elo'na?” \v 20 Akaa' la ussangaiam kalemu anna la bahanikoa' umbali-bali Puang Allataala? Moi kela daa hupatau biasa hakoa'! La mala haka to dipapiai ma'kada lako to umpapiai naua: “Akanna umpateenni kao tampaku?” \v 21 Tä' daka tia la mala beba' mesa pa'tampa kuhim muala litä' pulu' sabokkom anna natampai dua kuhim situhu' pa'elo'na, mesa napapi'dä' anna mesa napapia susi biasa? \p \v 22 Susim too duka' Puang Allataala kuasa ma'pogau' lako hupatau situhu' pa'elo'na. Aka maelo' la umpa'paitaam kakuasaanna anna umpahuai aha'na lako ingganna tau to sihatammi napahuai aha' kasallena sule lako salako-lakona. Moi anna susi, sapo' tontä liupi sa'baha' lako tau ia too. \v 23 Ponno sa'baha'pi Puang Allataala anna malai umpa'patandaam kamatandeanna taditondom lako inggannakia' to nakamasei battu diua to napatoka la mangngala taba illaam kamatandeanna. \v 24 Kitanna' too indo to napilei, deem diala dio mai to Yahudi anna deem diala dio mai taianna to Yahudi. \v 25 Umba susi indo puha napayolo lambam Puang Allataala napalanda' nabi Hosea naua: \q1 “Indo taianna umma' petauangku yolona \q1 anna to tä' kukamasei, \q1 iam too pole' la kupopendadi umma'ku, \q2 anna la kukamasei.\f + \fr 9:25 \ft Hos. 2:23.\f* \q1 \v 26 Anna dio indo ongeam naongei Puang Allataala ma'kada naua: \q2 ‘Taiakoa' umma'ku,’ \q1 iya ongeam eta siam too la naongei hupatau disangai, \q2 ‘änä'nam Puang Allataala Debata tubo.’”\f + \fr 9:26 \ft Hos. 1:10.\f* \p \v 27 Naua toi duka' nabi Yesaya yolona lu lako to Israel: \q1 “Moi anna pada budanna bungim dio bihim le'bo' to Israel, \q2 sapo' anggam saidi' la dipasalama'. \q1 \v 28 Aka abana inna la sule Puang Allataala \q2 anna sulena too tappa untahungkum ingganna hupatau to la sihatam natahungkum.”\f + \fr 9:28 \ft Yes. 10:22-23.\f* \m \v 29 Anna napayolo lambam polepi nabi Yesaya naua: \q1 “Maka' hapanna tä' la napada'dasangkia' Puang Allataala Debata To Handam Kuasa sanaka-naka pessubuntaa', \q1 iya mannassa anna la pa'de asammi duka' pessubuntaa' umba susi issinna kota Sodom anna Gomora.”\f + \fr 9:29 \ft Yes. 1:9.\f* \s1 Anggam mesa-mesanna kamatappasam mala mepomalolo Puang Allataala \sr 9:30–10:4 \p \v 30 Dadi illaam inde tula'ku susi inde pungngu' tannunna: Indo taianna to Yahudi tä' ia si napeä lalanna anna mala napomalolo Puang Allataala. Sapo' ia leko' di napomalolo Puang Allataala kahana kamatappasanna. \v 31 Anna to Israel ia, si untuhu'i liu Pepaondonganna Musa aka napeä lalanna anna mala napomalolo Puang Allataala, sapo' ia leko' di tä' napomalolo. \v 32 Akanna tä' ia mala? Tä' mala, aka indo pa'palakoam kalena nahannuam, tä' ungkatappa'i Puang Allataala. Nasuhum illaam ia too, titedo lako mesa “Batu Katitedoam”.\f + \fr 9:32 \fq titedo lako mesa Batu Katitedoam: \ft kalembasanna, moka matappa' lako Puang Yesus nasuhum ullambi' katilakaam.\f* \v 33 Inna puham tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “Paalaia' penaba inde tula'ku: \q1 Kupaokko' mesa Batu dio Sion\f + \fr 9:33 \fq Sion: \ft mesapi sanganna kota Yerusalem.\f* \q1 nasuhum buda tau la untitedoi. \q1 Sapo' menna-menna ungkatappa'i, \q1 tä' ia la salanduam.”\f + \fr 9:33 \ft Yes. 28:16.\f* \c 10 \p \v 1 Inggannakoa' solasubungku, tä' deem pada sakupemulu kela mala ullambi' duka' kasalamasam solaku to Yahudi. Iam too anna si kupelau lium längäm Puang Allataala. \v 2 Kusa'bii kuua indo solaku to Yahudi abana tontä liu umpalako kapenombaam längäm Puang Allataala sola ponno penaba, sapo' tä' di naissam untuhu'i lalam pa'elo'na Puang Allataala. \v 3 Tää'i naissam naaka susi Puang Allataala umpomalolo hupatau. Anna pa'palakoam kalena hi nahannuam, nasuhum tä' untuhu'i lalanna Puang Allataala la umpomalolo hupatau. \v 4 Sapo' setonganna anggam mesa-mesanna Kristus umbala' Pepaondonganna Musa, lambi' ingganna hupatau to ungkatappa'i la napomalolo Puang Allataala. \s1 Kasalamasam dipatokaam lako hupatau to ungkatappa'i Puang Yesus \sr 10:5-21 \p \v 5 Puha natuli' nabi Musa la dituhu'i issinna Pepaondonganna Musa anna mala malolo katuboam dio olona Puang Allataala naua: “Menna-menna untuhu'i asam issinna Pepaondonganna Musa la ullambi' katuboam mapia.”\f + \fr 10:5 \ft Sand. 18:5.\f* \v 6-7 Sapo' diona ia napomalolokia' Puang Allataala kahana kamatappasanta puha tisuha' naua: \q1 “Tä' la mekutana illaam penabammua' muua: \q1 ‘Menna la längäm suhuga?’ \q1 battu haka la muua: ‘Menna la dokko ongeanna to mate?’” \m (Kalembasanna, tä'koa' pahallu la längäm suhuga umpeä Kristus anna umpasolaia' sule inde lino. Anna tä' tookoa' manggi' la dokko ongeanna to mate umpeä Kristus la umpatibangom.) \v 8 Ia anna tä'i la mekutana susi illaam penabammua' aka deem tisuha' naua: \q1 “Kaheba Katilallasam buttu di Puang Allataala mahuku' siam, \q1 aka dio sianna' pudu'mu anna illaam sianna' penabammu.”\f + \fr 10:8 \ft Pass. 30:12-14.\f* \m Iam too indo kaheba puha kipa'pakahebaam kiua: “Ingganna hupatau pahallu la matappa' lako Kristus.” \v 9 Maka' lemba' dio pudu'mua' muua: “Debata si'da-sia Puang Yesus,” anna matappa' illaam penabammua' muua: “Puang Allataala puha umpatibangom Puang Yesus dio mai alla'na to mate,” iya mannassa anna la ullambi'koa' kasalamasam. \v 10 Aka kamatappasam lako Puang Yesus illaam penaba nasuhum mepomalolo Puang Allataala, anna pangngakuam lemba' dio pudu' nasuhum mepasalama'. \v 11 Aka illaam Battakada Debata deem tisuha' naua: “Lako hupatau to matappa', inna tä' sia la salanduam.”\f + \fr 10:11 \ft Yes. 28:16.\f* \v 12 Ingganna hupatau tä' deem se'lana nahua asam kaha-kaha ia too, susi to Yahudi, teem taianna to Yahudi. Aka anggam mesa Puang Allataala Debatanna ingganna ma'hupatau, Ia toi umbeem pa'tamba' di ada'na tadisihanteam lako hupatau to mengkaala dio olona umpelau kasalamasam. \v 13 Aka deem tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Menna-menna mengkaala längäm Debata, tau ia too la salama'.”\f + \fr 10:13 \ft Yl. 2:32.\f* \p \v 14 Sapo' maakam ia susi la mala mengkaala längäm Debata ke tä'i deem kamatappasanna? Sapo' la mala haka tia ungkatappa'i Debata ke tä'i deem nahingngi ditula'? Anna la mala haka tia naissam diona Kaheba Katilallasanna Debata ke tä'i deem umpaissannii? \v 15 Sapo' la mala haka tia umpa'pakahebaam bäbä Kaheba Katilallasam mesa tau ke tä'i deem disua? Aka puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Tä' deem pada samapia kasuleanna to umbaba Kaheba Katilallasam.”\f + \fr 10:15 \ft Yes. 52:7.\f* \v 16 Sapo' tä' la natahima asam hupatau Kaheba Katilallasam ia too, umba susi puha natuli' nabi Yesaya yolona naua: “O Debata, si messä' tau ungkatappa'i inde tula' kipalanda'.”\f + \fr 10:16 \ft Yes. 53:1.\f* \v 17 Dadi, deem kamatappasanna hupatau kahana uhhingngi Kaheba Katilallasam. Ia anna malai nahingngi aka deem tau umpa'pakahebaanni indo kaheba diona Kristus. \p \v 18 Sapo' la deem pekutanaangku: “Abana si'da haka inna tä'pi deem nahingngi to Israel kaheba ia too?” Tä' mala tala deemmi nahingngi! Aka illaam Battakada Debata deem tisuha' naua: \q1 “Nahingngi asammi lako lino kamahanna, \q1 anna ingganna pa'tula'na nasambai asammi ingganna tadongkongam.”\f + \fr 10:18 \ft Puj. 19:5.\f* \m \v 19 Deem polepi la kuua: Tä' la mala tauaa' tä' napähäm to Israel pattujunna Puang Allataala! Aka mengkalao diopi nabi Musa anna natula' loppo'um naua: “Susi inde kadanna Puang Allataala lako to Israel: \q1 ‘La ma'kaleä' umpakende' kakembuhuammua' aka pa'kamaseku la kupalulakom to tadihekem umma'ku, \q1 anna la kupasule aha'mua' aka indo to si disangai to tamuissannä' la untahimam pa'kamaseku.’”\f + \fr 10:19 \ft Pass. 32:21.\f* \m \v 20 Anna makahha' puha ia kadanna Puang Allataala lako to Israel napalombum nabi Yesaya naua: \q1 “Indo hupatau to tä' umpeää' yolona, iya iam pole' ullambi'ä' temo, \q2 anna ma'kalemä' umpa'paitaam kaleku lako to tä' umpengngissanniä' indo lessu'.”\f + \fr 10:20 \ft Yes. 65:1.\f* \m \v 21 Anna diona ia to Israel, naua Puang Allataala napalanda' nabi Yesaya: \q1 “Tontä liu tibukka ba'ba penabangku \q1 la untahima ingganna to moka manuhu' anna to matoho tambu'.”\f + \fr 10:21 \ft Yes. 65:2.\f* \c 11 \s1 Puang Allataala tontä umpaillaam penaba umma'na \sr 11:1-10 \p \v 1 Dadi, deem la kupekutanaam temo: natumpu pala'ungka Puang Allataala to Israel, indo diuaam yolona umma'na? Mannassa anna tä'i! Aka mala hi tia umpaalaia' penaba, kao duka' mesaä' to Israel peampoanna Abraham to buttu illaannä' mai pessubunna Benyamin. \v 2 Tä' sia la untibe bäbä umma'na Puang Allataala indo to inna napilei mengkalao dio mai. Mannassa anna muissammia' indo tisuha' illaam Battakada Debata diona nabi Elia ussalla solana to Israel dio olona Puang Allataala naua: \v 3 “O Debata, petua'i inde mai hupatau, buda punalam nabimmu napatei anna buda toi ongeam pehumalasam matim olomu nataleam. Angga hamä' mesa-mesa manuhu' dio olomu, sapo' napeä siam duka' lalanna la napateiä'!”\f + \fr 11:3 \ft 1Haj. 19:10, 14.\f* \p \v 4 Sapo' aka pentimba'na Puang Allataala lako nabi Elia? Naua: “Tä'ko angga mesa, aka deempi pitu sa'bu tau tontä manontom dio oloku anna tä'pi deem moi podo la pissammi umpenombai Baal.”\f + \fr 11:4 \fq Baal: \ft sanganna debata si napenombai to Kanaan yolona. Indo anna tamai lembäna Kanaan to Yahudi, iya si umpenombai duka' Baal nasuhum nakeaha'i Puang Allataala. 1Haj. 19:18.\f* \v 5 Indo puha dadi wattunna nabi Elia, susim too duka' dadi temo: aka temo saidi' tamoka asammi to Yahudi matappa', sapo' deem siapi to matappa' aka napilei Puang Allataala kahana pa'kamasena. \v 6 Puang Allataala umpilei to Israel kahana pa'kamasena taia kahana pa'pogausanna to Israel. Aka maka' tia la pa'pogausanna hupatau nasuhum la napilei Puang Allataala, iya tä' tia la mala disangai pa'kamase indo pampileinna Puang Allataala. \p \v 7 Dadi, iam too anna budam to Israel tä' ullambi' indo maelo' la napomalolo Puang Allataala, aka pa'palakoam kalena nahannuam. Anggam sanaka-naka to inna puha napilei Puang Allataala ullambi'i, anna sulibanna ia too nalabai asam kamakahhasam penabanna. \v 8 Aka inna deem tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “Ma'kale Puang Allataala umpomakuhibo-hiboi pikkihanna, \q1 anna nabutai mata di ada'na lambi' tä' paita, \q1 napabinga talinga di ada'na lambi' tä' pahingngi, \q1 sule lako temo.”\f + \fr 11:8 \ft Pass. 29:4; Yes. 29:10.\f* \m \v 9 Deem toi duka' natula' tomahaja Daud naua: \q1 “Kupelau anna mala indo hame-hamena la mendadi tolombunna anna tendam lendu'na, \q2 lambi' nahonnosam anna mendadii bala'na gau' kadakena. \q1 \v 10 Pabutai mata di ada'na anna malai tä' muita lalam malolo, \q2 anna pahussu'i babaam anna mala bungku'.”\f + \fr 11:10 \ft Puj. 69:23-24.\f* \s1 Taianna to Yahudi dipasihhapam täke dipopendekke' \sr 11:11-24 \p \v 11 Iya, la susi liungka ia ingganna to Yahudi? Mannassa anna tä'i la susi liu. Sapo' puha umpogau' dosa, nasuhum indo kasalamasam napalulako duka' taianna to Yahudi Puang Allataala anna mala kende' kakembuhuanna lako taianna to Yahudi nasuhum maelo' pole' matappa'. \v 12 Dadi, indopa duka' umpogau' kasalaam to Yahudi sola moka untuhu'i pa'elo'na Puang Allataala, nasuhum lu lako taianna to Yahudi pa'tamba'na, iya senga'um tia kasallena pa'tamba'na Puang Allataala lako hupatau ke mengkatoba'i to Yahudi! \p \v 13 Inde tula'ku kupalumatim inggannakoa' solasubungku taianna to Yahudi. Kaom too suhona Puang Allataala nasua umbaba Kaheba Katilallasam lako taianna to Yahudi. Dadi illaanna ia too sihatam anna sipäto' kupa'kasallei inde dudungangku. \v 14 Aka kuua umba ke malai umpakende' kakembuhuanna solaku to Yahudi lako ikoa' taiannakoa' to Yahudi umba-umba aka la mala duka' ullambi' kasalamasam moi podo sabaheammi ke mengkatoba'i. \v 15 Aka tappana natumpu pala' Puang Allataala to Yahudi, iya tibukkam pole' lalanna ingganna hupatau illaam inde lino anna mala mapia sule kasilombunganna Puang Allataala. Iya maka' natahimam sule Puang Allataala to Yahudi, iya tä' deem pada samapia aka la sihhapam to mate tubom sule. \p \v 16 Maka' dibeho lako Puang Allataala pangkahingi', kalembasanna ingganna bua pengkähä naampuam asam Puang Allataala. Susim too duka', ke naampuanni Puang Allataala mesa waka' kaju, kalembasanna naampuam asam sule lako ingganna täkena.\f + \fr 11:16 \fq mesa waka' kaju: \ft indo nene to naponene to Yahudi dipasihhapam mesa waka' kaju, anna täkena pessubunna, battu diua to Yahudi.\f* \v 17 To Yahudi dipasihhapam täkena kaju zaitun pantanam. Indo täkena kaju napoloi lao piha Puang Allataala anna mualai täkena kaju zaitun tubo bäbä anna napopendekke'i lako, lambi' indo täke dipadekke' la ussi'dim duka' kamapiaam buttu dio mai waka'na indo kaju zaitun pantanam. Indo täke to dipopendekke', ikonna' too taianna to Yahudi diuaam. \v 18 Sapo' ia hi ia, aka tä'koa' la mala umpa'bahinni'i indo täke kaju to dipoloi lao. Aka pahallua' muissam inggannakoa' täke to dipopendekke', tä' la ikoa' umpande waka', sapo' waka' di tia la umpandekoa'. \v 19 Madomi' muuaa': “Akapia, kusanga diäläim ia lao anna kami'um umpembala'i ongeanna.” \v 20 Abana hua hi tia duka' ke muuaia'! Sapo' ia hi tia anna diäläi lao, aka tää'i matappa', anna ikoa'-iko tubo matoto'ungkoa' illaam kahana kamatappasammu. Dadi, tä' la malaa' ussengkengam kaha-kaha ia too, sapo' la pahallu hakoa' ia mengkahea' längäm Puang Allataala. \v 21 Aka maka' napoloi lao Puang Allataala indo täke inna tubo illaam mai kaju ia too, iya senga'unna' tiko to dipasihhapam täke dipopendekke' ke tä'koa' matappa'. \v 22 Dadi penabaam siaia' too maaka susi kamakahhasanna Puang Allataala anna maaka susi kamapiaam penabanna. Makahha' untingngajo to mehonno' tama dosa, sapo' tä' deem pada samapia penaba untingngajokoa' assala'na tontä liukoa' manontom tubo illaam pala' pa'kamasena. Sapo' maka' tä'koa' ma'pateem, mannassa anna la naäläikoa' duka' lao. \v 23 Anna indo ia to Yahudi, to dipasihhapam täke dipoloi lao, la mala duka' napopendekke' sule Puang Allataala, ke ussossoi kalena indo tä' matappa'. Aka naponnoi kakuasaam Puang Allataala la untahimai sule. \v 24 Inggannakoa' to buttu dio mai sulibanna to Yahudi, sihhapangkoa' iko täkena kaju zaitun tubo bäbä, tä' nakala' bela' di ada'na Puang Allataala. Iya mala hakoa' duka' napopendekke' lako kaju pantananna, iya senga'um tia la natahimanna sule Puang Allataala indo inna täke kajunna battu diua to Yahudi to puha napoloi lao. \s1 Pa'kamasena Puang Allataala lako ingganna ma'hupatau \sr 11:25-32 \p \v 25 Anna mane deenni inggannakoa' solasubungku, tä' too mapia ke tä'ia' muissam manappa indo to napokada ditambim Puang Allataala inde dio mai. La kutulasangkoa' temo indana malangka' penabakoa'. Indo kada ditambinna susi indee: buda to Yahudi kahha' ulu, sapo' ia too tä' la susi liu anu' anggam la naolaam Puang Allataala umpilei taianna to Yahudi sampe ganna' napopendadi umma'na. \v 26 Iya etam too pole' naongei dipasalama' ingganna to Israel umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “To dilanti' la mepasalama' la buttu dio mai Sion, \q1 anna la ussapui ingganna kakadakeanna pessubunna Yakub.\f + \fr 11:26 \fq Sion: \ft mesapi sanganna kota Yerusalem; \fq pessubunna Yakub\ft , kalembasanna to Yahudi, battu diua to Israel. Yes. 59:20-21.\f* \q1 \v 27 Anna indem ia pa'dandiangku lako pessubunna Yakub, \q1 ke wattunnam la kuampunni asam dosana.” \m \v 28 Tentomai umpobalim Puang Allataala to Yahudi aka moka untahima Kaheba Katilallasam. Sapo' ia too mendadi kakehongkosammua' iko inggannakoa' solasubungku taianna to Yahudi. Moi anna susi, sapo' inde to Yahudi tontä liu nakamasei Puang Allataala, aka abana inna umma' to napilei mengkalao dio nene to naponene. \v 29 Aka maka' alu' umpileim hupatau Puang Allataala anna natamba'um tau ia too, mannassa anna tä'um la nahuntu' sule indo puha napogau'. \v 30 Yolona tä'koa' manuhu' lako Puang Allataala. Sapo' tentomai nalambi'ungkoa' pole' pa'kamasena Puang Allataala, kahana tä' manuhu' to Yahudi. \v 31 Susim too duka' to Yahudi. Tentomai tä' manuhu' lako Puang Allataala anna malakoa' nalambi' pa'kamasena Puang Allataala. Sapo' dako'i too, la nalambi' duka' sule pa'kamasena Puang Allataala, umba susi puha ussi'dinna'. \v 32 Aka napäbäi bäbä Puang Allataala ingganna hupatau nakuasai kamakahhasam penabanna nasuhum tä' manuhu', anna mala deem napa'paolai Puang Allataala umpatandaam pa'kamasena lako ingganna hupatau. \s1 Pampujiam längäm Puang Allataala \sr 11:33-36 \p \v 33 Taditondom kamapiaam penabanna Puang Allataala! Tadilantum kakeakasanna anna tadilosa kamanähänganna. Tadilambam si'da ulu salunna kattuanna anna taditekka ba'ba minanganna lalam pikkihanna. \v 34 Aka illaam Battakada Debata deem tisuha' naua: \q1 “Mennangka la muissanni diona pikkihanna Debata? \q2 Anna mennangka la mala umpatudui?\f + \fr 11:34 \ft Yes. 40:13.\f* \q1 \v 35 Mennangka la deem umbeem aka-aka Debata \q2 nasuhum la natuntu' sule bala'na?”\f + \fr 11:35 \ft Ayb. 41:11.\f* \m \v 36 Aka ingganna-ingganna sia, Puang Allataala umpadadii anna nalima'i lambi' umpuji Puang Allataala. Dipuji anna dipa'kasallei Puang Allataala sule lako salako-lakona! Abana inna la diua! \c 12 \ms1 La sihatanna napogau' to Sahani (12:1-15:13) \s1 Behoia' kalemu mendadi bua pemala' tubo \sr 12:1-8 \p \v 1 O inggannakoa' solasubungku, kahana pa'kamasena Puang Allataala tadisihanteam lako kita, nasuhum kupelau si'da-si'daa' matim anna mala umbehokoa' sakalebu kalemu mendadi bua pemala' tubo to dipasähä' mendadi umma' la umpomasannam penabanna Puang Allataala. La susim too umpogau'a', aka iam too diuaam kapenombaam si'da-sia dio olona Puang Allataala. \v 2 Tä' si'da-si'dakoa' mala la untuhu'i sipa'na hupatau to tä' muissam Puang Allataala. Sapo' behokoa' kalemu lako olona Puang Allataala anna mala Ia umbakahui liu pikkihammu lambi' tä'koa' la satontä-tontäna. Aka maka' umpateemmia', la malangkoa' too muissam pa'elo'na Puang Allataala, indo la mapianna, la napomasananna penabanna, anna tää'na deem sassainna. \p \v 3 Puhamä' napadudunni mana' pa'kamasena Puang Allataala mendadi suhona nasuhum kupanännä'koa' kuua: Tä'koa' la mala ussanga-sanga kalemu, sapo' sangai mammokoa' kalemu si mesa-mesa indo setappa'na sihondoi indo kapeimangammu puha napatamaangkoa' kalemu Puang Allataala. \v 4 Aka inde bätä puntinta, buda pangkakka'na. Sahhupa oi too, deem oom ia duka' pengkähänganna. \v 5 Susingkia' too duka' to ungkatappa'i Kristus. Moi anna budakia', sapo' napasakutu'kia' kalena Kristus mendadi sihhapam mesa bätä puntinna hupatau. Anna tungga'kia' si pahalluam mesa sola mesa umba susi pangkakka'na mesa bätä kalena hupatau. \v 6 Pantangkia' muampuam pengkähängam indo namanasangkia' Puang Allataala. Iam too anna la pahallunna' tapalako manappa pengkähängam ia too. Susinna to dimana' la umpalombum kadanna Puang Allataala, la pahallu napalako manappa ia duka' situhu' indo kapeimangam naampuam. \v 7 Lako to dimana' la umpamoloi padanna, pahallu la napalako manappa ia duka' pengkähängam ia too. Lako to dimana' la ma'patudu, la pahallu ia duka' ma'patudu manappa. \v 8 Lako to dimana' la umpakatoto' penabanna padanna, la pahallu ia duka' umpakatoto' manappa penabanna padanna. Lako to dimana' la umpebeem aka-akanna lako padanna, la pahallu ia duka' napalako sola ponno penaba. Lako to dimana' la mampahe', la pahallu bassa' umpalakoi. Lako to dimana' la ma'kamase, la pahallu napalako sola masannam penaba. \s1 Pepatuduam diona pa'kamase \sr 12:9-21 \p \v 9 Palakoia' pa'kamase sola unä' penabammu. Pahallu si'da-si'dakoa' ungkahidi' kakadakeam anna anggai kamapiaam la umpaillaam penaba. \v 10 La pahallu si'da-si'dakoa' sikamase mesa sola mesa umba susi to siundu'-undu'. Anna pahallu toia' umpeä lalanna anna sipa'kasalleikoa' mesa sola mesa. \v 11 Tä'koa' mala la mali-malisam, sapo' la pahallukoa' bassa' umpalako pengkähängammu. Palakoia' pengkähänganna Debata sola ponno penaba. \v 12 Pomasannannia' penabammu aka to mahannukoa' längäm Debata. La sa'baha'koa' muoloi kamasussaam, anna tä' la ungkattui ma'sambajam. \v 13 Pamoloikoa' padammu to matappa' to ussi'dim kakuhängam, anna la untahima manappakoa' to liu lalam. \p \v 14 Pelauanni tamba' längäm Puang Allataala to undahhakoa'. La pahallu umpelauam tamba', tä' mala la untädo. \v 15 La pahallukoa' tilalla' sola to tilalla', anna la sumahho sola to sumahho. \v 16 Pahallukoa' la siala penaba padammu. Tä'koa' la malangka' penaba, sapo' la pahallua' duka' umpasola to handam madio.\f + \fr 12:16 \fq umpasola to handam madio\ft , mala duka' kalembasanna, \fq la ahu'koa' ungkähä pengkähängam handam madio.\f* Anna tä' tookoa' la mala ussanga-sanga kalemu. \p \v 17 Daa umpabala'i to umpogausangkoa' kakadakeam. Pogau'koa' kamapiaam umba susi napohäena ingganna hupatau. \v 18 Peä si'da-si'daia' lalanna anna malakoa' siolaam asam ingganna hupatau. \v 19 O inggannakoa' solasubungku, tä' si'da-si'dakoa' too la mala ma'gau' situmpu, anna Puang Allataala ham umpabala'i gau' kadakena indo balimmu. Aka illaam Battakada Debata deem tisuha' naua: “Kao ham umpabala'i! Kao ham umpahuai pa'tahungkungam. Susim too kadanna Debata.” \v 20 Sapo' la untuhu'i hia indo issinna Battakada Debata naua: \q1 “Maka' tadea' balimmu, beenni naande. \q1 Anna maka' mabähhäm, beenni naihu'. \q1 Aka maka' ma'pogau' susikoa', \q1 iya etam too pole' la naongei masihi' balimmu.”\f + \fr 12:20 \fq etam too pole' la naongei masihi' balimmu: \ft Indo dituli' illaam basa Yunani, naua ia ke basa Bambanni: \fq Dipadudunni hobaja\ft . Pep. 25:21-22.\f* \m \v 21 Daa umpabala'i lako to umpogausangkoa' kakadakeam, aka iam tia isanga nataloikoa' kakadakeam. Sapo' la umpogau' dakoa' ia kamapiaam lako to umpogausangkoa' kakadakeam, anna mala kamapiaam untaloi kakadakeam. \c 13 \s1 Kamanuhusam lako to ma'pahenta \sr 13:1-7 \p \v 1 Si mesa-mesa tau pahallu la manuhu' lako to ma'pahenta, aka ingganna to ma'pahenta ma'kale Puang Allataala umpatadongkonni. Anna Puang Allataala toi umbeenni kakuasaam la ma'pahenta. \v 2 Dadi menna-menna umbali-bali to ma'pahenta, setonganna tau ia too umbali-bali indo pa'patadongkonna Puang Allataala. Anna menna-menna ma'pogau' susi, tau ia too tä' mala tala ullambi' pa'tahungkungam. \v 3 Aka menna-menna umpogau' kamapiaam, tau ia too tä' ia la mahea' dio olona to ma'pahenta. Aka anggam tia to umpogau' kakadakeam sihatam la mahea'. Maka' maelo'koa' tä' la mahea' dio olona to ma'pahenta, iya pa'gau' mapiakoa' anna malakoa' napuji. \v 4 Aka inde to ma'pahenta to tihekem duka' pesuana Puang Allataala anna ia toi mengkähä anna mala ullambi'koa' kamapiaam. Sapo' maka' umpogau'koa' kakadakeam, abana sihatangkoa' la mahea' dio olona, aka abana inna kuasa napahuaikoa' pa'tahungkungam. Aka abana inna to puha natuho Puang Allataala la umpahuai pa'tahungkungam lako hupatau to kadake gau'. \v 5 Iam too anna la pahallungkoa' manuhu' si'da-si'da dio olona to ma'pahenta. Tä' anggam anna la manuhu'koa' aka muua: “Mahea'kam la ditahungkum,” sapo' la'bi-la'binna, la manuhu'koa' mengkalao illaam unä' penabammu. \p \v 6 Iam too anna la pahallungkoa' duka' umbaja' manappa simammu. Aka inde to ma'pahenta, abana inna sabua'na duka' Puang Allataala la umbännäi kapahentaam. \v 7 Dadi, pahallua' umpebeem asam indo la sihatanna umpebeem, susinna sima anna tuntusam senga' pahallua' la umbaja' manappa. Anna la ahu'koa' umpa'kasallei to la sihatam dipa'kasallei, anna la muangga'a' to la sihatam diangga'. \s1 Pepaondonganna Musa tipungngu' tannum illaam pa'kamase \sr 13:8-14 \p \v 8 Tä'koa' la mala katondoam aka-aka senga' lako padammu ma'hupatau sulibanna pa'kamase. Aka menna-menna ungkamasei padanna, tau ia too untuhu'i asammi issinna Pepaondonganna Musa. \v 9 Aka illaam indo Pepaondonganna Musa deem tisuha' naua: “Daa ullullu' pa'bannetauam, daa umpapateam, daa umpaboko, daa ummailu anna matinna.” Ingganna pahenta ia too anna budapi senga'-senga'na ungkamaseim tau padanta ke dituhu'i, anna ia too puha tipungngu' tannum illaam mesa pahenta naua: “Kamaseiko padammu hupatau umba susi ungkamasei kalemu.”\f + \fr 13:9 \ft Täss. 20:13-15, 17, Sand. 19:18, Pass. 5:17-19, 21.\f* \v 10 Menna-menna ungkamasei padanna hupatau, mannassa anna tä'i la ma'gau' kadake lako padanna. Dadi, menna-menna ungkamasei padanna, tau ia too untuhu'i asammi issinna Pepaondonganna Musa. \p \v 11 Ingganna ia too pahallu umpogau'a', aka muissammia' kalembasanna inde wattu taongei tentomai. Lambi'um wattunna la pahallukoa' bangom dio mai kamammasammu, aka temo tuttuam mahuku'um wattunna la dipasalama'kia'. Mahuku' puham ia anna la indo wattunna mane tapahandu'a' matappa'. \v 12 Tentomai sihhapam bengi la masiä kalem. Dadi, la pahallua' taäläi illaam mai kaleta indo pa'pogausam si tapogau' indo anna nakuasaipakia' kamalillingam, anna tapabala'ia' indo ingganna pangkakka' si dipakena illaam pa'bundusam di ada' la situhu'na kamasiäsam. \v 13 La pahallukia' umpogau' pa'pogausam mapia umba susi si biasa napogau' hupatau illaam wattu kamasiäsam. Tä'koa' mala la ma'mahoa'-hoa' ma'doä battu haka la si umpamäbo' kalemu. Daa ullullu' pa'bannetauam anna daa untuhu'i pangngua penabammu. Daa umpakende' kasipengkaam anna tä' tookoa' la mala ma'kembuhu. \v 14 La pahallukoa' untuhu'i pa'elo'na Debatanta Yesus Kristus illaam mentu'na pa'palakoammu. Tä'koa' la mala untuhu'i pa'elo'na sipa' dosana hupatau la umponnoi pangngua penabammu. \c 14 \s1 Tä' tau mala umpasala padanta hupatau \sr 14:1-12 \p \v 1 La untahima manappaa' indo solata to matappa' to malammapi kamatappasanna, anna tä' mala la ussipengkaia' indo issi penabanna. \v 2 Aka deem tau matoto'um kamatappasanna, lambi' naua: “Mala asam diande ingganna hupanna kinande.” Sapo' deem duka' solata to malammapi kamatappasanna si naua ia: “Pemali diande bale, anggam utam mala diande.” \v 3 Maka' deem tau tä' umpise'i kinande, tä' la mala umpa'basisii to umpise'i kinande. Anna indo to umpise'i kinande, tä' duka' la mala umpasala to muande asam ingganna hupanna kinande. Aka tau ia too inna natahimam duka' Puang Allataala. \v 4 Pasalui siaia' too penaba diona kalemu. Akanna bahanikoa' la umpasala indo sabua'na Debata? La hua haka la sala haka, tä' iko pahallu ullambanni, aka deem siam ia duka' puäna umpoissanni. Anna tä' mala tala matoto' kamatappasanna aka kuasa Debata umpakatoto'i. \p \v 5 Deem tau muuai: “Deem allo maseho puha ia anna la allo senga'.” Anna deem duka' tau muuai: “Tontä bäbäm tia allo, sangngim mapia.” Sapo' handam mapia lako si mesa-mesa tau la ma'palako ia duka' situhu' kamahingngangam penabanna. \v 6 Menna-menna umpise'i allo, tau ia too napateem aka umpa'kasallei Debata. Anna menna-menna tä' umpise'i kinande, napasusi anna mala umpa'kasallei Debata ke nakuhhu'i sumanga' längäm olona Puang Allataala kinande ia too. Susi toi to umpise'i kinande, napateem anna mala umpa'kasallei duka' Debata anna ma'kuhhu' sumanga' längäm olona Puang Allataala. \v 7 Aka kitaa'-kita to matappa', tubo hakika' mate hakika', tä'kia' la untuhu'i pa'elo' kaleta. \v 8 Aka tubokia' la umpalako liu pa'elo'na Debata, anna maka' matekia' la situhu' duka' pa'elo'na Debata. Aka susi tubota teem mateta Debata muampuanni. \v 9 Aka iam too kasuhunganna anna matem Kristus lambi' tubo sule anna mala Ia mendadi Debatanna to tubo anna to mate. \p \v 10 Dadi tä' deem lalanna la malakoa' umpasala padammu to matappa'. Anna tä' toi la mala umpa'basisii. Aka la pada-padakia' tinanda lako olona Puang Allataala dihotto'. \v 11 Aka puha tisuha' naua: \q1 “Susi inde Battakadanna Debata: Ma'dandiä' kuua: \q2 Si mesa-mesa hupatau la ma'balinguntu' dio oloku menomba, \q2 anna ingganna hupatau la naakuiä' naua: ‘Anggam Iko Puang Allataala.’”\f + \fr 14:11 \ft Yes. 45:23.\f* \m \v 12 Dadi, la pantangki' mengngolo lako Puang Allataala untula' ingganna pa'palakoanta. \s1 Daa umpogau'i indo la napotitedona solasubummu to matappa' \sr 14:13-23 \p \v 13 Iam too kasuhunganna anna la tä'ungki' mala la sipasala mesa sola mesa. Sapo' la umpeä hia' ia lalanna anna malaa' tä' umpogau' indo la nasuhunna metobä tama dosa padammu to matappa'. \v 14 Kao-kao aka sakalebumä' Puang Yesus Debatanta, nasuhum kukatappa'i si'da-si'da kuua tä' deem moi podo la mesa kinande la pemali diande. Sapo' maka' deem padangku to matappa' muuai: “Pemali hi tia diande kinande ia too,” iya mannassa anna la madosai ke naandei. \v 15 Maka' muandeko mesa kinande anna deenni solamu ma'tula'-tula' penabanna kahana manipi'pi kamatappasanna, iam tia isanga tä'ko ma'palako situhu' pa'kamase. Iam too anna kuuam: tä' tau mala muande mesa kinande kela napolalanni masapu kamatappasanna solata to matappa'. Aka indo solata to matappa' naangkaham duka' Kristus dio mai dosana umpolalam kamateanna. \v 16 Daa umpalako mesa pa'palakoam, moi la umpemapiaam iko, ke napekadakeanni ia solamu, indana iai pole' napolalam nasassaiko. \v 17 Aka maka' tuboki' illaam kapahentaanna Puang Allataala, taia kaha-kaha kinande sola ihu' dipaitoo'na. Sapo' handam dipaitoo'na illaanna: kamaloloam penaba, kasiolaam, anna katilallasam. Ia asanna ia too buttu dio ia mai Penaba Maseho. \v 18 Menna-menna umpalakoi inde pa'elo'na Kristus puha ditula', tau ia too umpomasannammi ia penabanna Puang Allataala anna la napa'kasallei padanna hupatau. \p \v 19 Iam too anna la tapeä liunna' lalanna anna mala umpadeem liukia' kasiolaam anna la sipakatoto'kia' mesa sola mesa. \v 20 Daa muandeia' indo kinande napemaliinna solamu indana napolalanni kadake indo puha nakähä Puang Allataala ke umpogau'i. Moi anna taissammia' pada-pada taua ingganna hupanna kinande mala asam diande, sapo' maka' la muandeki' mesa kinande anna la iai nasuhungam mesa solata mehonno' tama dosa, mannassa anna umpogau'ki' kasalaam. \v 21 Dotam tia tä'ki' muande bale anna tä'ki' muihu' anggur battu haka la umpogau'ki' pa'palakoam senga', kela umpakendesanni dosa padanta to matappa'. \v 22 Handam mapia hia ke taanda'-anda'i kita duka' indo la mahingnganna penabanta, anggam Puang Allataala la muissanni. Kehongko' anna maupa' lako to tä' umpasala kalena ke umpogau'i mesa pa'palakoam indo tää'na napesalaam ke napogau'i. \v 23 Sapo' menna-menna ma'tula'-tula' penabanna kela muandei mesa kinande anna naande siam, mannassa anna napassalai Puang Allataala tau ia too aka indo pa'pogausanna tä' situhu' kamahingngangam penabanna. Aka ingganna-ingganna sia ke tä'i situhu' kamatappasanta sola kamahingngangam penabanta anna tapogau'i, iya mannassa anna dosai kakendesanna. \c 15 \s1 Pahallu tapikki' indo la napomasannanna penabanna padanta to matappa' \sr 15:1-6 \p \v 1 Lako kita to matoto'um kamatappasanta, la pahalluki' sa'baha' illaam muoloi kamabandasam penabanna padanta to matappa' to malammapi kamatappasanna. Tä' la mala angga kamasannangam kaleta tapikki', \v 2 sapo' la pahallu hakia' ia ma'palako indo la napomasannanna penabanna padanta to matappa' anna napomapianna, lambi' tuttuam matoto' duka' kamatappasanna. \v 3 Aka napateemmi Ia Kristus tä' deem umpikki' kamasannangam kalena umba susi tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Ingganna passassai tama Kalemu, Kao asammi umpendudunni.”\f + \fr 15:3 \ft Puj. 69:10.\f* \v 4 Ingganna indo tisuha' illaam Battakada Debata dituli' anna mala mendadi pepatuduam lako kita. Aka maka' mala tatahima indo pepatuduam, iya la malakia' too sa'baha' muoloi kamasussaam anna matoto' lambi' mahannuki' längäm Puang Allataala. \v 5 Handandanni Puang Allataala kabuttuanna kasa'bahasam anna kamatotosam penaba la umpaponnoikoa' kasiolaam illaam untuhu'i pa'palakoanna Kristus Yesus, \v 6 nasuhum la malakoa'i mesa penaba anna mesa kada umpuji Puang Allataala Ambena Debatanta Yesus Kristus to napenombai. \s1 Kaheba Katilallasam lako tau taianna to Yahudi \sr 15:7-13 \p \v 7 Iam too anna pahallungkoa'i la sitahima mesa sola mesa sola masannam penaba umba susi Kristus masannam penaba untahimakoa'i. Aka maka' umpateemmia', iya la dipuji Puang Allataala. \v 8 Paillaam penabaia' inde tula'ku: Puha mentama inde lino Kristus umpamoloi to Yahudi anna mala tandaam diua manontom Puang Allataala illaam umponnoi pa'dandianna lako nene to diponene. \v 9 Anna umpopendadipi duka' taianna to Yahudi umpuji Puang Allataala aka untilalla'i pa'kamasena, umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “Kahana ingganna indo puha umpogau' lako kaleku, \q2 nasuhum umpakende'ä' pampujiam matim olomu \q2 illaam alla'-alla'na hupatau taianna to Yahudi; \q1 anna sule sumanga'ku kende' pahajangku menani umpuji sangammu.”\f + \fr 15:9 \ft 2Sam. 22:50, Puj. 18:50.\f* \m \v 10 Anna deem toi tisuha' naua: \q1 “O inggannakoa' taianna to Yahudi, \q2 pakende'koa' katilallasam kasalle längäm Puang Allataala \q2 sola-sola umma' to puha napilei.”\f + \fr 15:10 \ft Pass. 32:43.\f* \m \v 11 Anna naua polepi: \q1 “O inggannakoa' taianna to Yahudi, \q2 pa'kasalleikoa' sanganna Debata; \q1 inggannakoa' ma'hupatau \q2 äkä'koa' pampujiam längäm Debata!”\f + \fr 15:11 \ft Puj. 117:1.\f* \m \v 12 Anna nauapi duka' nabi Yesaya yolona: \q1 “Pessubunna Isai la naongei kende' mesa tau\f + \fr 15:12 \ft Indo \fq Isai \ft ambena tomahaja Daud. Yes. 11:10.\f* \q1 to la umpahenta ingganna hupatau taianna to Yahudi, \q1 anna anggam Ia la naongei pahhannuanna hupatau.” \p \v 13 Handandanni Puang Allataala kabuttuanna pahhannuam la umpaponnoikoa' katilallasam anna kamasakkeam sola kamasannangam kahana kamatappasammua' lako kalena, anna mala kakuasaanna Penaba Maseho la umpaponnoikoa' pahhannuam lako Puang Allataala. \s1 Napomasiä' Paulus kasuhunganna anna natuli'i inde suha' \sr 15:14-21 \p \v 14 Inggannakoa' solasubungku, kukatappa'i kuua abana ma'gau' mapia liungkoa'. Anna kuissam toi duka' kuua muissam asammia' indo pahallunna la muissanna', anna abana la malangkoa' sipatudu mesa sola mesa. \v 15 Moi anna susi, sapo' illaam inde suha'ku tä'ä' malaja' umpakilalakoa' diona sanaka-naka kaha-kaha, aka abana inna napadudunniä' Puang Allataala mana' pa'kamasena \v 16 la mendadi to mengkähäna Kristus Yesus lako hupatau taianna to Yahudi. Anna illaam inde pengkähängangku malaä' dipasihhapam mesa sando, aka kupa'pakahebaam Kaheba Katilallasam lako taianna to Yahudi anna mala ingganna tau ia too mendadi sihhapam mesa bua pemala' natahima Puang Allataala, aka puha nasehoi Penaba Maseho. \v 17 Dadi, kao-kao aka sakalebumä' Kristus Yesus, iya yabomä' pangka-pangka bulabam kusi'dim tentomai inde napadudunniä' pengkähängam Puang Allataala. \v 18 Anggam kao bahani untula'i diona indo pengkähänganna Kristus to puha kukähä, aka kakuasaanna mengkähä illaam kaleku, lambi' deemmi tau taianna to Yahudi manuhu' lako Puang Allataala, aka nahingngi pa'tula'ku anna naita pa'palakoangku \v 19 anna naita toi indo buda pa'pogausam mepilla'-pilla' anna tanda memängä-mängä kukähä kahana kakuasaanna Penaba Maseho. Illaam pellaoam mambela mengkalao dio Yerusalem sule lako Ilirikum puha kupa'pakahebaam indo Kaheba Katilallasam diona Kristus takukuhänni anna takuhängänni. \v 20 Si kupeä liu lalanna la kuaka susi anna mala umpa'pakahebaannä' Kaheba Katilallasam lako ingganna ongeam tää'napi deem ditula' diona Kristus. Aka mokaä' kao la umpake'de' banua yabona batu longkahhim pa'paokko'na solaku, \v 21 umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “Lako hupatau to tuli tadeempi napekaheba, la naissammi pole'. \q2 Anna lako hupatau to tuli tadeempi nahingngi, la napähämmi pole'.”\f + \fr 15:21 \ft Yes. 52:15.\f* \s1 Pattujunna Paulus la lako Roma \sr 15:22-33 \p \v 22 Ia anna tä' liupä' mala matim umpellambi'ikoa', aka la matim oä' too, iya nalabai omä' inde pengkähängangku. \v 23 Sanaka amom taunna lessu' anna kupahandu'i ma'pattuju la matim umpellambi'ikoa', sapo' aka mane puha hi pole' pengkähängangku inde temo. \v 24 Dadi situhu' pattujungku, maka' too lakomä' Spanyol, iya la muola matinnä', aka kupemulu punala kela mala silambi'kia' moi podo säpäi'um anna mala sule lako katilallasantaa' pada-pada. Sapo' illaanna ia too, kupelau anna malakoa' umpamoloiä' ke umpatahhu'mä' pa'laoangku lako Spanyol. \v 25-26 Sapo' inde temo, la lu längäm salapä' yolo Yerusalem umpellambi'i umma'na Puang Allataala yabo. Aka deem doi' pepakatunna ingganna jumaa' dio propinsi Makedonia sola jumaa' dio propinsi Akhaya la kubabaam längäm. Anu' puham nakattu sola masannam penaba maelo' la umpamoloi to mase-mase indo solasubuntaa' to matappa' yabo Yerusalem. \v 27 Sangngim masannam penaba ussama-sama uhu'i nakattu diona kaha-kaha ia too. Aka setonganna abana sihatam si'da-si'da duka' inde taianna to Yahudi umpamoloi solana to Yahudi, aka abana kaindangam lalam penaba lako. Aka to Yahudi napolalam mala duka' nalambi' mana' pa'kamasena Puang Allataala taianna to Yahudi. Iam too anna sihatammi la umpamoloi to mase-mase yabo Yerusalem ma'hupa baham-baham kapahalluanna bätä puntinna. \v 28 Maka' too ke puhamä' längäm Yerusalem anna malam natahima inde to la kubaba, iya la le'ba'mä' pole' lako Spanyol, sapo' kupattuju la lempäpä' yolo itim bottomua'. \v 29 Kukatappa'i si'da-si'da kuua, maka' sulemä' matim tä' mala tala naponnoikoa' pa'tamba' buttu yabo mai Kristus indo la kupalandasangkoa'. \p \v 30 O inggannakoa' solasubungku, kupelau si'da-si'da anna umpa'sambajangannä' kao duka' längäm olona Puang Allataala, aka ma'mesangkia' illaam Debatanta Yesus Kristus anna sikamasengkia' aka indo pengkähäna Penaba Maseho. \v 31 La umpa'sambajangannä' anna mala napasikambelaä' Debata pattuju kadakena indo to tä'pi matappa' dio Yudea. Anna umpa'sambajangam tooä' duka' anna mala maelo' solasubunta to matappa' yabo Yerusalem untahima manappai inde kapahalluanna la kubabaam. \v 32 Maka' sule lako indo sambajammua', iya la malaä' too le'ba' matim umpellambi'ikoa' sola masannam penaba ke nauai Debata. Ma'katampasanna la tipakahangaä' pole' illaam alla'-alla'mua'. \v 33 Handandanni Puang Allataala kabuttuanna kamasakkeam sola kamasannangam la tontä liukoa' naundu' anna naolaam. Abana inna la diua! \c 16 \s1 Kada salama' \sr 16:1-16 \p \v 1 Illaam inde suha'ku la kupa'paissangam inde solasubunta isanga Febe mesa baine to si umpamoloi jumaa' dio kota Kengkrea. \v 2 Kupelau anna untahima manappaia', umba susi la sihatanna untahima umma' to matappa' längäm Debata. Aka abana inna la sihatam hupatau to matappa'um lako Puang Allataala la untahima manappa padanna to matappa'. Anna la umpamoloia' ke deenni kapahalluanna. Aka si napamoloiä' anna buda toi duka' tau senga' si napamoloi. \p \v 3 Palandasannä' salama'ku lako Priskila anna Akwila indo sababangangku illaam umpalako pengkähänganna Kristus Yesus. \v 4 Bassim umbotoham sungnga'na aka napa'kadua-duai la umpesäkäi sungnga'ku. Sihatam anna sipäto' kukuhhu'i sumanga', anna tä' angga mandi kao tilalla', sapo' tilalla' asam duka' ingganna jumaa'na taianna to Yahudi. \v 5 Palandasannä' duka' salama'ku lako issinna jumaa' indo to si ma'hempum dio banuanna indo to dua. \p Salama'ku duka' lako Epenetus to kupakamaja, indo to handam yolo matappa' lako Kristus illaam propinsi Asia. \v 6 Salama'ku duka' lako Maria indo to ullämmä' kalena napamoloikoa'. \v 7 Palandasannä' duka' salama'ku lako Andronikus anna Yunias. Bassim solaku to Yahudi, anna puhangkam sola-sola ditahungkum. Tä'pä' kao matappa' lako Kristus anna matappa'um ia mendiolo, anna tä' deem pada sakaissangam anna napa'kasallei ingganna suho. \p \v 8 Salama'ku duka' lako Ampliatus to kupakamaja aka sakalebungkam illaam sanganna Debata. \v 9 Palandasannä' duka' salama'ku lako Urbanus indo sababanganta illaam pengkähänganna Kristus. Susi toi duka' salama'ku lako Stakhis to kupakamaja. \v 10 Salama'ku duka' lako Apeles, to tontä manontom lako Kristus moi anna nahuai kamasussaam. Salama'ku duka' lako sahapunna Aristobulus, \v 11 anna lako duka' Herodion indo solaku to Yahudi. Anna salama'ku duka' lako Narkisus sahapu, solasubunta to matappa'. \p \v 12 Salama'ku duka' lako Trifena anna Trifosa to ullämmä' kalena ungkähä pengkähängam Debata, anna duka' lako Persis to kupakamaja, to angga duka' ullämmä' kalena ungkähä pengkähängam Debata. \v 13 Palandasannä' duka' salama'ku lako Rufus anna indona to sihhapam indo dadiangku. Rufus, mesa umma' petaunna Debata to meada' si'da-si'da. \v 14 Palandasannä' duka' salama'ku lako Asinkritus, Flegon, Hermes, Patrobas, Hermas anna ingganna solasubunta to matappa' to si napasola itim. \v 15 Salama'ku duka' lako Filologus anna Yulia, susi toi duka' lako Nereus anna indo solasubunna baine, anna susi toi duka' lako Olimpas anna lako ingganna to matappa' indo si napasola itim. \p \v 16 Sisalama'-lama'koa' mesa sola mesa sola ponno penaba umba susi la sihatanna napogau' to matappa'um. Anna salama'na duka' matim ingganna to matappa' lako Kristus to kupasola illaam si mesa-mesa jumaa' inde. \s1 Katampasanna pepakilalaanna Paulus lako jumaa' Roma \sr 16:17-24 \p \v 17 O inggannakoa' solasubungku, kupelau si'da-si'da kuua, jagai manappaia' indo to la umpakende' kasipengkaam anna indo to la umpakabeba kamatappasanna hupatau lako Debata, aka indo pepatuduanna sikampeä indo to puha dipatuduangkoa'i. Pasikambelaia' kalemu tau ia too! \v 18 Aka ingganna to ma'pogau' susi ia too, mannassa anna taiai pengkähänganna Kristus Debatanta napalako, sapo' napalako aka deem pattujunna la umponnoi pa'lalam penabanna. Manähhä-nähhä umpomatannim tula' lako ingganna hupatau to la mala napa'tomaho-mahoi. \v 19 Sapo' ikoa'-iko naissam asammi tau naua manuhu' si'da-si'dakoa' lako pepatuduanna Puang Allataala, nasuhum tä' deem pada samasannam penabangku diona indo pa'palakoammua'. Kupelau anna umpaillaam penabaia' ingganna hupanna kamapiaam, anna umpa'talinga lenda'ia' ia ingganna hupanna kakadakeam. \v 20 Puang Allataala kabuttuanna kamasakkeam sola kamasannangam la bale' umpadahi ambum tomahajanna setam lambi' uhhondoi dokkoa'. \p Handandanni Puang Yesus Debatanta untamba'koa' pada-pada. \p \v 21 Kupalandasam duka' matim salama'na Timotius, indo sababangangku illaam pengkähängam di ada'. Salama'na toi duka' matim Lukius, Yason anna Sosipater, sangngim solaku to Yahudi. \p \v 22 Kao Tertius untulisanni inde suha'na Paulus. Kupopentunalla' duka' tula'ku saidi': salama'ku matim inggannakoa' solasubungku itim. \p \v 23 Kupalandasam duka' matim salama'na Gayus. Banuanna si kiongei tohho inde, anna banuanna toi si kiongei ma'sambajam solakam issinna jumaa' inde. Kupalandasam toi duka' salama'na Erastus indo kapalana to si muanna doi' illaam inde kota. Anna salama'na duka' Kwartus mesa solasubuntaa' to matappa'.[ \v 24 Handandanni Debatanta Yesus Kristus untamba'koa' pada-pada. La sule lako hi too!] \s1 Kada pebubunna Paulus \sr 16:25-27 \p \v 25 Dipuji anna dipa'kasallei Puang Allataala! Anggam Ia kuasa umpakatoto' kamatappasammua' umpolalam indo Kaheba Katilallasam to puha kupa'pakahebaam diona Yesus Kristus. Inde Kaheba Katilallasam to kupa'pakahebaam, iam too indo pattuju kada ditambinna Puang Allataala mahhatu'-hatu'um taunna tä' deem napelabillo hupatau. \v 26 Sapo' tentomai pattuju ia too dipa'patandaammi illaam suha'na ingganna nabi situhu' pahentana Puang Allataala to tubo liu sule lako salako-lakona. Pattuju ia too dipa'patandaammi anna dipa'pakahebaam lako ingganna hupatau anna mala matappa' anna manuhu' lako Puang Allataala. \v 27 Anggam mesa-mesanna Puang Allataala anna angga toi Ia ullosa limbä anna untahhu' mandalam. Sihatam anna sipäto' la angga Ia dipa'kasallei sule lako salako-lakona umpolalam sanganna Yesus Kristus. Abana inna la diua! \p Padam too.