\id PHP Bambam Philippians, South Sulawesi, Indonesia \h Filipi \toc1 Suha'na Paulus lako Jumaa' dio Filipi \toc2 Filipi \toc3 Flp. \mt1 Suha'na Paulus lako Jumaa' dio Filipi \imt1 Bätäna issinna \ip Inde suha' natuli' Paulus napakatuam jumaa' dio Filipi. Indo jumaa' Filipi mesa jumaa' handam yolo napake'de' Paulus dio Eropa. Indo Filipi mesa kota illaam paluäna Makedonia mesa propinsinna kahajaam Roma. Tappana sule Paulus dio Makedonia, iya napahandu'um umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam dio kota Filipi. Moi anna buda to Filipi umbahoi Paulus, sapo' deem siam duka' tau matappa' lako Puang Yesus (Suho 16:11-40). Tappana umpellei Filipi Paulus, iya pessanaka-nakam napakatu doi' to Filipi aka naua: “Anna mala deem napake illaam pengkähänganna.” Masäei puhanna umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam Paulus dio Filipi, iya ditahungkummi dio Roma. Tappana napekaheba to Filipi naua illaam tahungkum Paulus, iya napakatu pole oom doi'. Indo doi' nababa mesa to Filipi isanga Epafroditus. Landa'na Epafroditus lako Roma, iya nabeemmi Paulus indo doi' anna tohhopi dio sola, aka inna nauaam to Filipi: “La umpamoloi ke landa'ko lako.” Sapo' nasua Paulus ma'pasule lako Filipi la umbaba suha', iam too inde suha' lako jumaa' dio Filipi (2:25-30). Dadi, inde suha'na Paulus natuli' anna napakatui lako jumaa' Filipi wattunna anna illaanni tahungkum. \ip Illaam issinna inde suha' deem sanaka-naka handanna natula' Paulus susinna: Napelau lako to Filipi anna mala illaam ingganna pa'palakoanna la sihatannapi napogau', umba susi si napogau' to Sahani. Naua la pahallu ingganna to matappa' la tontä mesa penaba anna mesa pattuju illaam kakalebuam, anna mala tuttuam kehängäm to ungkatappa'i indo Kaheba Katilallasam (1:27-2:18; 4:2-3). Natula' toi duka' Paulus naua: “Ditahungkunnä' aka umpa'pakahebaannä' diona Kristus.” Moi anna ditahungkunni, sapo' tontä liu kehängäm to ungkatappa'i indo Kaheba Katilallasam (1:12-26). Napelau duka' lako to Filipi anna mala mahempo penaba si'da-si'da susi Kristus. Anna tä'i nakuasai kamalangkasam penaba anna ma'podo kao (2:3-4). Natulasam toi duka' kasuhunganna anna ussuai Epafroditus ma'pasule lako Filipi, anna napaissanni pattujunna la ussua duka' Timotius lako Filipi (2:19-30). Napakainga' toi duka' diona la pahallu to matappa' unjagai indo to si umbaba pepa'guhuam la mebaba bulim (3:1-2, 17-19). Napakilala polepi naua: Anggam kamatappasam lako Kristus napolalam mala tau malolo dio olona Puang Allataala, taia kahana pa'palakoam kalena hupatau untuhu'i ingganna kabiasaam illaam peadasam (3:1-11). Anna natulasampi duka' katilallasanna diona indo pepakatunna nababa Epafroditus (4:10-18). Anna deempi duka' senga'na natula'. \ip Moi anna mahassam illaam tahungkum Paulus wattunna anna natuli'i, sapo' situhu' moninna inde suha'na mala diissam diua naponnoi kakassiam anna katilallasam sola ponno pahhannuam. Ia anna susii aka tä' deem pada samatappa' Paulus lako Kristus. \ip Too'na issinna inde suha'na Paulus diona katilallasam, kamanontongam penaba, kamesaam, anna kasa'bahasanna to Sahani illaam muanda'i si'da-si'da kamatappasam lako Kristus anna ullingkai salu katuboam illaam kasahaniam. Inde suha' umpomakaleso maaka susi pa'pakamajanna Paulus lako jumaa' dio Filipi. \iot Lesoanna issinna \io1 1. Kada passu'bä' (1:1-2) \io1 2. Ma'kuhhu' sumanga' Paulus längäm Puang Allataala anna umpa'sambajangam to Filipi aka mesa penaba illaam pengkähänganna (1:3-11) \io1 3. Moi anna ditahungkunni Paulus, sapo' tuttuam buda hia tau ungkatappa'i indo Kaheba Katilallasam (1:12-26) \io1 4. To matappa' la tontä liu mesa penaba anna la ma'gau' mapia anna mala tuttuam kehängäm to ungkatappa'i indo Kaheba Katilallasam (1:27-2:18) \io1 5. Timotius anna Epafroditus dipuji aka umpalako si'da-si'da indo pengkähängam nabeem Puang Allataala (2:19-30) \io1 6. Naua Paulus la pahallu dijagai manappa indo to si umbaba pepa'guhuam la mebaba bulim (3:1-4:1) \io1 7. Napelau Paulus la mesa penaba tau anna la dipaillaam penaba ingganna hupanna kamapiaam (4:2-9) \io1 8. Natilalla'i Paulus diona indo doi' napakatuam to Filipi (4:10-20) \io1 9. Kada pebubum (4:21-23) \ie \c 1 \p \v 1 Inde suha' buttu di kao Paulus anna Timotius, bassim sabua'nakam Kristus Yesus, \p lu lako ingganna umma'na Puang Allataala illaam kota Filipi to mesam Kristus Yesus. Susi toi duka' ingganna to ma'kambi' illaam jumaa' anna pebaba ada' to si umpamoloi to masussa.\f + \fr 1:1 \fq to si umpamoloi to masussa: \ft naua ia basa Indonesia \fq diaken \ft battu diua \fq syamas.\f* \p \v 2 Handandanni Puang Allataala Ambetaa' sola Debatanta Yesus Kristus la untamba'koa' anna namana' kamasakkeam sola kamasannangam. \s1 Sambajanna anna pa'kuhhu' sumanga'na Paulus längäm Puang Allataala diona jumaa' Filipi \sr 1:3-11 \p \v 3 Kukilalai okoa' too, iya ma'kuhhu' sumanga' omä' längäm Puang Allataala to kupenombai. \v 4 Ma'sambajam oä' too kupa'sambajangam ongkoa' sola katilallasam, \v 5 aka mesa penaba liukia' umpatiballa' kalua' indo Kaheba Katilallasam mengkalao diopi mai pahandu'na anna matappa'koa' sule lako temo. \v 6 Puang Allataala puha umpahandu'i inde pengkähängam mapianna illaam penabammua'. Anna ponnoä' pahhannuam kuua la tontä liu napatahhu' Puang Allataala sule lako la nasuppisam illaam allo kasuleanna Kristus Yesus ma'penduanna. \p \v 7 Abana sihatam anna sipäto' ma'pikki' susiä' kusi'dim aka tontä liukoa' illaam penabangku. Aka mangngala tabangkoa' duka' illaam indo pengkähängam namanasannä' Puang Allataala. Tontä liukoa' umbaliiä', susi inde tentomai mahassannä' illaam tahungkum, teem indo wattunna kupomasiäsam manappa lako hupatau to umbahoi indo Kaheba Katilallasam anna kupapähänni manappa lambi' naissam anna natappasam. \v 8 Puang Allataala muitai maaka susi kamamallisangku anna pa'pakamajangku matim, umba susi pa'pakamajanna Kristus Yesus lako ikoa'. \p \v 9 Anna indem ia issinna sambajangku: kupa'sambajangangkoa' anna mala tuttuam ponnokoa' pa'kamase sitonda kapaissangam diona pa'elo'na Puang Allataala anna kakeakasam. \v 10 Kupelau ia too anna mala muissanna' usse'la indo handam mapianna la dipogau' anna la maseho katuboammua', tä' deem nahua pambasa'-basa' penaba, sule lako kasuleanna Kristus ma'penduanna. \v 11 Anna la ponnoa' salu katuboammu ingganna pa'pogausam malolo kahana pengkähäna Yesus Kristus, napolalam dipa'kasallei anna dipomatande Puang Allataala. \s1 Kamasussaanna Paulus ia hi napolalam tuttuam tiballa' kalua' Kaheba Katilallasam \sr 1:12-26 \p \v 12 O inggannakoa' solasubungku, kupa'kalandoim ke muissammia' muua inde illaannä' tahungkum temo, ia hi napolalam tuttuam tiballa' kalua' indo Kaheba Katilallasam. \v 13 Nasuhum ingganna to si unjagai banuanna tomahaja anna ingganna tau illaam inde kota, naissam asammi kasuhunganna anna ditahungkunnä' aka umpa'pakahebaannä' diona Kristus. \v 14 Mane deenni, buda solasubunta to matappa' illaam inde kota tuttuam mahannu lako Debata aka naissam naua napamoloiä' Debata inde ditahungkunnä' temo, nasuhum tä' deem kamaheasanna sapo' sangngim tuttuam bahani mandi umpa'pakahebaam Battakadanna Puang Allataala. \p \v 15 Abana deem sanaka-naka tau maelo' duka' umpa'pakahebaam diona Kristus aka kembuhu anna masihi ate lako kaleku.\f + \fr 1:15 \ft Indo tau ia too kembuhu anna masihi ate aka maelo' duka' kaissangam susi Paulus.\f* Sapo' deem duka' tau senga' umpa'pakahebaam diona Kristus aka pattuju mapia si'da-sia ia. \v 16 Inde mai tau to ma'pattuju mapia ma'pogau' susi aka nakamaseiä' anna ungkamasei Puang Allataala. Aka naissammi naua nasuaä' Puang Allataala sule inde umpomasiäsam manappai lako to umbahoi diona Kaheba Katilallasam ia too. \v 17 Sapo' indo to masihi ate, umpa'pakahebaam duka' diona Kristus aka deem pattuju penabanna maelo' ia la dipa'kasallei. Ma'pogau' susi aka maelo' la tuttuam masussaä' illaam tahungkum. \v 18 Sapo' päbäi mammi. Aka moi la deem tau napalako ia too kahana pattuju mapia, battu haka deem tau napalako ia kahana pattuju kadake, sapo' bassim Kristus siam duka' napa'pakahebaam. Dadi illaanna ia too tontää' tilalla'. \p Anna la tontä liuä' tilalla' \v 19 aka kuissam kuua pa'sambajammua' anna panto'lonninna Penaba Masehona Yesus Kristus nasuhum la malaä' dilappasam.\f + \fr 1:19 \fq malaä' dilappasam: \ft kalembasanna, (1) mala dilappasam illaam mai tahungkum, battu haka (2) mala dilappasam illaam mai inde lino ponno kakadakeam.\f* \v 20 Aka kuhannuam si'da-si'da anna kupemulu kuua la tä' deem kupomasihi'na kupogau' dio olona Kristus illaam inde pengkähängangku. Sapo' umba susi indo si kupogau' liu, la tontä liu hä' too bahani umpa'tulasam hupatau diona Kristus, anna mala susi tuboku teem mateku Kristus dipomatande kahana pengkähäku. \v 21 Aka kao-kao tuboä' anna mate tontä bäbäm. Tuboä' umpasatutui penabangku Kristus, mateä' iya kakehongkosangku. \v 22 Sapo' tä' bäbäm pole' kuissam kupise'i. Aka maka' tuboä' illaam inde lino, malapä' umpalako pengkähängam keguna. Iam too anna tä'um kuissam umbannam la kuola \v 23 aka nasihuntu'iä' inde dua kaha-kaha. Maelo'ä' la umpellei inde lino le'ba' tohho sola Kristus, aka abana ia handam mapia. \v 24 Sapo' aka pahallupokoa' la kupamoloi, dadi ahamä' tohhopi inde lino. \v 25 Kukatappa'i kuua la mapia ke tohhopä' inde lino, nasuhum kuissam kuua la tubopä' anna la sola-solapakia' lambi' malakoa' kupamoloi, nasuhum la tuttuam manda'a' kamatappasammu anna la tuttuam kasalle katilallasammua' illaam matappa' lako Kristus. \v 26 Dadi maka' too ma'pasulemä' matim, iya la tuttuam sundedea' buamu umpa'kasallei Kristus Yesus aka Ia unjagaiä'. \s1 Kamanontongam illaam muoloi pangngebaam \sr 1:27-30 \p \v 27 Mane deenni, handam too'na illaam ingganna pa'palakoammua' la sihatannapi umpogau' umba susi si napogau' to untuhu'im indo Kaheba Katilallasam diona Kristus. Aka maka' ma'pogau' susikoa', susi ke silambi'kia' teem ke tä'kia' silambi', inna la kuissam liu kuua tontäkoa' mesa penaba anna mesa pattuju illaam kakalebuam ke'de' matoto' anna matitta mangngeba umpasatutui penabammu lako indo Kaheba Katilallasam anna mala tuttuam kehängäm to matappa'. \v 28 Anna moi aka la napogausangkoa' ingganna balimmu, tä'koa' la mahea'. Aka maka' tä'koa' mahea', iya la tandaammi too diua la ullambi' ia katilakaam, sapo' ikoa'-iko la ullambi'koa' iko kasalamasam. Ia asanna ia too Puang Allataala ungkähäi. \v 29 Aka taia angga mandi kamatappasam lako Kristus namanasangkoa', sapo' dipadudunnipokoa' duka' pandahhaam inde lino anna mala dipa'kasallei sanganna Kristus. \v 30 Tentomai mangngala tabangkoa' duka' illaam indo pangngebaangku umba susi puhaa' muita indo kuoloi, anna muissanna' muua tontä liupi kukähä sule lako temo. \c 2 \s1 Kristus mahempo penaba la napotandengam hupatau \sr 2:1-11 \p \v 1 Aka kamesaammua' Kristus nasuhum matoto'a' penabammu. Kahana pa'kamasena Kristus nasuhum mala liukoa' tipakahanga. Anna tontä liukoa' naolaam Penaba Masehona Puang Allataala. Anna siampuammokoa' pa'häntängam bua sola pa'kamase. \v 2 Dadi la sundum anna sule lako katilallasangku ke umpasahandangkoa' penaba, la sikamasekoa' mesa sola mesa, anna la mesa pangnginaba-naba. \v 3 Illaam ingganna pa'palakoammua' tä' si'da-si'dakoa' la mala ma'podo kao, anna tä' tookoa' la malangka' penaba. Sapo' ia hia, la umpomahempokoa' penabammu la siangga' mesa sola mesa. \v 4 Penabannia' duka' kapahalluanna solamu, daa angga kalemu umpikki'. \p \v 5 Anna lalam inabammua' la susi Kristus Yesus: \q1 \v 6 Aka moi anna Debata duka' Yesus Kristus susi siam Puang Allataala, \q2 sapo' tä' muanti puli kapendebataanna. \q1 \v 7 Sapo' untampeam kamatandeanna sule inde lino mehhupatau \q2 anna mendadi sihhapam mesa sabua'. \q1 \v 8 Tappana mendadi hupatau, \q2 iya umpomahempom kalena anna tuboi untuhu'i pa'elo'na Puang Allataala, \q2 lambi' mate yabo kaju sitambem. \q1 \v 9 Iam too anna napomatandem Puang Allataala \q1 anna nabeem kakuasaam la ungkuasai asam ingganna kuasa senga', \q1 \v 10 anna mala ingganna-ingganna sia \q2 susi issinna suhuga, susi issinna inde lino, \q2 teem tando dokkona lino, \q1 la sangngim menomba dio olona Puang Yesus, \q1 \v 11 anna la sangngim naakui hupatau naua: “Yesus Kristus abana Debata si'da-sia,” \q2 nasuhum dipomatande Puang Allataala Ambeta. \s1 To matappa' la mendadi ballo lako to tamuissam Kaheba Katilallasam \sr 2:12-18 \p \v 12 Dadi inggannakoa' solasubungku to kupakamaja, umba susi kamanuhusammua' lessu'-lessu'na, la susi siam too duka' la ditingngajona. Tä' angga mandi indo anna dioä' heem, sapo' la la'bi puha ia inde temo tä'ä' dio heem. Kähä liuia' indo la sihondoinna kasalamasam to puha nabeengkia' Puang Allataala. Palakoia' ia too sola mahea' anna masihi' dio olona. \v 13 Aka ma'kale Puang Allataala mengkähä illaam penabammua', nasuhum deem kamelosammua' umpogau'i indo pa'elo'na anna umbelaa' umpalako. \p \v 14 Illaam ingganna pa'palakoammu tä'koa' la mala ma'menu-menu anna tä' tookoa' la sipengka-pengka, \v 15 anna mala masehokoa' tä' deem nahua pambasa'-basa' penaba, anna tandaanni diua änä'na si'dangkoa' Puang Allataala, tä' deem sassaimmu illaam alla'-alla'na to pengko' penaba anna kadake gau'. La pahallukoa' sihhapam pangkähhäna bintä ummasiä'i kamalillingam \v 16 ke umpa'tulasangkoa' indo to kadake gau' diona Battakada Debata to la mebaba lako katuboam. Aka maka' malangkoa' ma'pogau' susi, iya la deemmi too napolalam sundede buaku ke sulem Kristus ma'penduanna. Aka la tandaammi too diua indo lupu' hesoku tä' labu' bäbä, sapo' la mala sule lako. \p \v 17 Puhangkoa' ungkatappa'i Puang Allataala anna indo kamatappasammu mendadim mesa pehumala' dio olona, tandaam illaam ingganna pa'palakoammua'. Maka' dipateiä' kahana inde pengkähängangku umpatudukoa' lalam kasalamasam, iya indo hahaku sihhapam la ditolloam yabona pehumala'mua' battu diua kamatappasammua'.\f + \fr 2:17 \ft Hahana Paulus ke dipatei napasihhapam anggur indo si natolloiam yabona pehumala'na to Yahudi yolona. Anna kamatappasanna to Filipi napasihhapam ia bale dipake mehumala'. Batai Täss. 29:38-41.\f* Maka' abana inna la susi, iya la ma'kuhhu' sumanga'ä' anna la pada-padakia' kassi anna tilalla'. \v 18 Susi sianna' iko duka' la pahallukoa' ma'kuhhu' sumanga', anna la pada-padakia' kassi anna tilalla'. \s1 Timotius anna Epafroditus \sr 2:19-30 \p \v 19 Inggannakoa' solasubungku, deem pattujungku ke nauai Debatanta Puang Yesus, diona maelo'ä' la ussua matim Timotius napellambi'ikoa' anna mala tiala inabangku ke ma'pasulem mai natulasannä' kahebamua'. \v 20 Aka angga si'da-si'dam Timotius kusiala-penabaam anna si napikkisam si'da-si'dakoa' kamasannangammu. \v 21 Anna ingganna tau senga' sangngim angga pengkähängam kalena nabumbu' anna umpaiboko'na ia pa'elo'na Yesus Kristus. \v 22 Sapo' Timotius ia, muissammia' muua abana to la mala dihannuam. Puhangkam sola mengkähä kahha' sihhapam to sipoänä' umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam. \v 23 Dadi kattupi inde kaha-kahaku mane kusuai matim ke nauai Debata. \v 24 Anna ponno pahhannuannä' längäm Debata la Ia mengkähä anna mala tä' masäe anna matimmä' kao duka' umpellambi'ikoa'. \p \v 25 Anna diona ia Epafroditus to kuangga' solasubum, indo to puha ussuaa' mai napamoloiä', siajokakanni illaam pengkähängangku anna mendadim sababangangku illaam pa'bundusam di ada'. Sapo' pahallum la kusua sule matim \v 26 aka nakamalli'i punalakoa', la'bi-la'binna tä' masannam penabanna tappana naissam naua umpelelea' masaki. \v 27 Moi anna tappa' si'da masaki anna saidi' tamate, sapo' pa'kamasena Puang Allataala lambi' bono'um. Tä' ia mandi nakamasei Puang Allataala, sapo' nakamaseiä' duka' anna mala tä' tuttuam masussa penabangku. \v 28 Iam too anna tigaha' sugali'um penabangku kuua: “Mapia ke bale' ma'pasulei matim.” Aka kuua anna mala tilalla'koa' ke silambi'koa', anna kuua toi anna mala kuhäm duka' sussa penabangku ke tä'ungkoa' ungkasahaam liu Epafroditus. \v 29 Dadi tahimaia' sola ponno katilallasam umba susi la sihatanna untahima solasubunta to matappa' lako Debata. Pa'kasalleia' ingganna tau to susi Epafroditus \v 30 aka saidi' tamate umpalako indo pengkähängam nabeem Kristus. Umbotoham sungnga'na anna mala napamoloiä' ungkähä indo tää'na mala ungkähäa'. \c 3 \s1 Anggam kamatappasam lako Kristus mala tau malolo dio olona Puang Allataala \sr 3:1-11 \p \v 1 Sulibanna ia too, inggannakoa' solasubungku, sihatam anna sipäto' la tilalla'koa' aka sakalebungkoa' Debata. Tä' maaka kusulei pole indo puha kutulasangkoa' aka kujagai indana nababa bulingkoa' pepa'guhuam senga'. \v 2 Jagai manappaia' indo to si uhhängänni pehhondoam illaam peadasam. Indo tau ia too kuangga' asu aka mebaba bulim. Daa umpehingngiia' tula'na indo to ma'gau' kadake aka si naua: “Tä' mala tala disunna' to la mendadi umma'na Puang Allataala.”\f + \fr 3:2 \fq disunna': \ft kalembasanna, \fq ditille\ft . Indo disunna' mesa kabiasaanna to Yahudi. Anna nasanga ia to Yahudi la pahallu tau untuhu'i asam ingganna kabiasaam illaam peadasanna to Yahudi ke maelo'i tau mendadi umma'na Puang Allataala.\f* Sapo' indo diuaam sunna', ussasa'-sasa' bäbä hi tia tau kale. \v 3 Aka kita hia' ia mala disangai to puha disunna' si'da-sia aka angganna' kita mendadi umma'na Puang Allataala.\f + \fr 3:3 \ft Eta too to Yahudi si diuaam \fq to disunna' \ft aka tandana diua umma'na Puang Allataala. Sapo' naua Paulus: tontä bäbäm disunna' tau anna tää', aka indo diuaam umma'na si'da-si'da Puang Allataala to ungkatappa'i Yesus Kristus.\f* Malakia' kita umpenombai Puang Allataala aka pantettena Penaba Masehona, anna kitaa'-kita tilalla'kia' umpuji Debata aka sakalebungkia' Kristus Yesus. Taiakia' kita to uhhannuam pa'pogau' kaleta. \v 4 Kela deem gunana ia too, setonganna kao hia la mala uhhannuam pa'pogau' kaleku. Aka maka' deem tau muangga' kalena to la sihatam uhhannuam pa'pogau' kalena, iya kaom-kao handam. \v 5 Aka kao-kao mane kahua benginna subungku anna disunna'mä' aka situhu' Pepaondonganna Musa. Kao duka' didadiam inna to Israel, buttu illaannä' mai pessubunna Benyamin, poko' to Ibraniä'. Diona hi manii kamanuhusam lako ingganna pahenta illaam peadasanna to Yahudi, kao duka' mesa to illaam kakalebuanna Parisi battu diua to manuhu' si'da-si'da lako ingganna pahenta ia too. \v 6 Kao handam to matuhhum illaam peadasanna to Yahudi lambi' si undahhaä' kakalebuanna to matappa'. Maka' ma'tula' tau diona kamanuhusam lako Pepaondonganna Musa, kao duka' mesa to tadeem sassaingku. \v 7 Ingganna ia too kuangga' mapia yolona, sapo' temo tä'um aka kuua mehugiam mandi, aka silombummä' Kristus. \v 8 Tä' angga ia too, sapo' ingganna-ingganna sia illaam inde lino, sangngim kuangga' mehugiam bäbä, aka tä' deem pada angga'na kusi'dim ke kuissam si'da-si'dai Kristus Yesus Debatangku. Kutampeam ingganna-ingganna sia kahana Kristus. Aka ingganna ia too sangngim kuangga' humpä, aka kuua anna malaä' mendadi pentuhu'na Kristus \v 9 anna malakam sakalebu. Tä' mala diua pa'palakoam kaleku untuhu'i Pepaondonganna Musa nasuhum maloloä' dio olona Puang Allataala. Sapo' ia anna napomaloloä' Puang Allataala, aka matappa'ä' lako Kristus. Dadi kamaloloangku buttu di Puang Allataala aka ungkatappa'iä' Kristus. \v 10 Anggam kuinaba-naba kuua kela malaä' muissam manappa Kristus anna kusi'dim toi indo kakuasaanna to umpatibangonni dio mai kamateam. Kupohäe ke didahhaä' duka' umba susi nasi'dim Kristus lambi' mateä' duka' umba susi Kristus mate, \v 11 anna mala dipatibangonnä' duka' sule dio mai kamateam. \s1 Umpa'kadua-duai lalam kasalamasam \sr 3:12–4:1 \p \v 12 Tä' kuua kulambi'um kao indo kuinaba-naba la susi Kristus, battu haka la kuua tepumä' kao. Sapo' la tontä liuä' ma'kadua-dua umpellambi'-lambi'i kamasehoanna Kristus. Aka iam too kasuhunganna anna napellambi'imä' Kristus Yesus napileiä' mendadi umma'na. \v 13 O inggannakoa' solasubungku, setonganna tä' deem kuua kulambi'um kao indo kamasehoam la susi Kristus. Sapo' ia hia deemmi kupogau': kao-kao kutampeam asammi ingganna indo pa'palakoangku puha kuboko'inna anna kupasatutui penabangku indo to la kupellambi'i. \v 14 Sihhapam mesa to lumumpa' illaam passilumbaam, susim too duka' pa'palakoangku tamessaile kanannä' anna tamessaile kaihi anna malaä' ullambi' songko' kapataloam yabo suhuga. Aka iam too kasuhunganna anna natambaimä' Puang Allataala umpolalam Kristus Yesus. \p \v 15 Dadi kitaa'-kita to matoto'um kapeimanganta, la tapasatutuia' penaba kaha-kaha ia too. Sapo' maka' deem illaam alla'-alla'mua' tä' ma'pikki' susi, sapo' senga' ia pikkihanna, la ma'kale Ia Puang Allataala umpapähännii. \v 16 Sapo' anggam sahhupa la pahallu dipaalai liu penaba: Illaam ingganna pa'palakoanta la ma'pogau' susi liukia' umba susi indo si tapogau'um. \p \v 17 O inggannakoa' solasubungku, potandengannia' pa'palakoangku. Anna la umpetua' manappaa' ingganna tau to malam umpotandengangkam anna umpasusiia'. Si ma'pogau' mapiakam aka kiua anna mala muissanna' indo la sihatanna dipogau'. \v 18 Aka pembudam kupaissannikoa' lessu'-lessu'na. Sapo' tentomai la kusulei pole oom kupasindum sumahho kuua buda tau illaam salu katuboanna ungkadakei kalembasanna kamateanna Kristus yabo kaju sitambem.\f + \fr 3:18 \fq buda tau illaam salu katuboanna ungkadakei kalembasanna kamateanna Kristus yabo kaju sitambem: \ft indo to ussangai kalena to Sahani sapo' ma'gau' kadake hi.\f* \v 19 Tau susi ia too ma'katampasanna la lu tama ia nahaka aka moka untuhu'i pa'elo'na Debata, sapo' nakuasai leko' ia kamohäeam bätä puntinna. Ingganna pa'palakoam kalena, indo setonganna la dipa'kasihisam, ia hi nasengkengam. Anna anggam kaha-kaha inde lino napikki'. \v 20 Sapo' tä'kia' kita la ma'pogau' susi aka issinnangkia' suhuga. Etam too la naongei buttu Debatantaa' Yesus Kristus To Mepasalama'taa'. Kristus-um too indo to tapemmitai liua'. \v 21 Wattu eta too la napapiai pole inde kaletaa' to buda sassainna, la napopendadi susi kalena, tä' Ia deem sassainna. La nakähä ia too aka abana muampuam kakuasaam ungkuasai ingganna-ingganna sia. \c 4 \p \v 1 Dadi la susi inde inggannakoa' solasubungku to kupakamaja anna to kukamalli'i: illaam salu katuboammua' la tontä liukoa' umpomatoto' kapeimangammu lako Debatanta. Inggannakoa' to kupakamaja, ikonna' too umpakassiä' anna tilalla' umpayaboä' pangka-pangka bulabam. \s1 Sanaka-naka handanna kada pepatuduam \sr 4:2-9 \p \v 2 Mane deenni, kupelau si'da-si'da lako solasubungku Euodia anna Sintikhe kuua: “La mesa penabakoa' umba susi la sipäto'na napogau' to matappa'um lako Debata.” \v 3 Anna kupelau duka' lako sababangangku\f + \fr 4:3 \fq sababangangku: \ft illaam basa Yunani naua \fq Sunsugos\ft , mala ma'kalembasam \fq sababangangku \ft mala ma'kalembasam sanga tau.\f* to tontä manontom anna mala umpasikapiai sule indo dua baine. Aka bassim si nabaliiä' mengkähä kahha' indo lessu' umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam, susi duka' Klemens anna ingganna tau senga' to umpasolaiä' mengkähä. Tituli' asammi sanganna illaam Suha' Katuboam yabo suhuga.\f + \fr 4:3 \ft Tituli' sanganna ingganna to matappa' illaam Suha' Katuboam aka ullambi'um kasalamasam. Batai Los. 20:11-15.\f* \v 4 Sihatam anna sipäto' kassikoa' anna tilalla' liu aka sakalebungkoa' Debata. Kusulei pole kuua la tontä liukoa' too kassi anna tilalla'! \v 5 Anna mapia duka' ke naissam asanni tau naua mapia penabakoa'. Aka mahuku'um la kasuleanna Debata. \v 6 Tä'koa' la malallam diona ingganna kaha-kaha. Sapo' illaam ingganna kaha-kaha la tontä liukoa' ma'sambajam umpakende' pelauam längäm Puang Allataala. Iai too umpahalluam pelaui längäm Puang Allataala sitonda ma'kuhhu' sumanga'. \v 7 Maka' umpateemmia', iya la napomasannammi too penabammu Puang Allataala. La tontä najaga penabammua' anna pikkihammu aka mesangkoa' Kristus Yesus. Indo kamasannangam penaba nabeengkoa' Puang Allataala la nakamängäi hupatau anna tä' ia mala napähäm. \p \v 8 Mane deenni inggannakoa' solasubungku, kupelau matim anggam mapianna la umpaillaam penabaa' susinna: kada tongam, gau' tongam, kamaloloam, kamasehoam, indo la mapianna dipikki', anna sihatanna dipuji. Susi toi duka' ke deenni aka-aka mapi'dä'na battu haka sihatanna la dipa'kasallei, iam too duka' la umpaillaam penabaa'. \v 9 Pahallu la umpalakoa' ingganna indo puha kupatuduangkoa' anna kupepaondongam. Anna ingganna pa'palakoammu la situhu' indo tula'ku puhaa' uhhingngi anna panggauangku puhaa' muita. Maka' umpateenna', iya la tontä liukoa' naundu' anna naolaam Puang Allataala kabuttuanna kamasakkeam sola kamasannangam. \s1 Katilallasanna Paulus diona pa'pebeenna to Filipi \sr 4:10-20 \p \v 10 Tilalla' punalaä' kusi'dim temo lambi' ma'kuhhu' sumanga'ä' längäm olona Debata, aka mala pole ongkoa' umpamoloiä' ma'hupa anggoso' temo illaam inde kamasussaangku susi indo lessu'. Tä' kuua umpa'lembeimä', sapo' taakammu bäbäa' umpalakoi. \v 11 Taia kakuhängangku nasuhum ma'kada susiä' indo ingngena', aka kupakabiasam kao kaleku kuangga' sundummi pada deenna. \v 12 Illaam salu katuboangku bassim kusi'dimmi kakuhängam anna kabosasam. Kuissam toi umpomasannam penabangku muoloi ingganna kaha-kaha, susi dea'ä' teem tadea'ä', susi katomakakaam teem kapemase-maseam. \v 13 Kubela muoloi ingganna kaha-kaha uhhuaä' aka napakatoto' penabangku Kristus. \v 14 Sapo' abana mapia indo umpamoloiä' illaam inde kamasussaangku. \p \v 15 Inggannakoa' solasubungku itim jumaa' Filipi, tappana la umpelleiä' propinsi Makedonia yolona, indo anna uhuna umpa'pakahebaannä' Kaheba Katilallasam itim, muissammia' muua angganna' iko mesa-mesanna jumaa' to umbeennä' anggoso'. \v 16 Anna tä' angga ia too sapo' pembudaä' umpakatu indo wattunna anna kakuhängannä' dio Tesalonika. \v 17 Taia kahana mohäeä' untahima pa'pebeem nasuhum ma'kada susiä', sapo' kupohäe ke tuttuam kehängänni buana pa'palakoam mapiammua' yabo suhuga. \v 18 Mane deenni, indo pa'pebeemmua' puha asammi kutahima. Anna mala diua la'bi pole ia anna indo kupahalluaanna. Tä' deem kakuhängannä' aka ingganna pepakatummua' kutahima asammi indo nababa Epafroditus. Ingganna indo pa'pebeemmua' sihhapam tunuam bubanau' dipehumalasam dio olona Puang Allataala. Napohäe anna masannam penabanna untahimai. \v 19 Anna Puang Allataala to kupenombai la umpaponnoi ingganna kapahalluammua' situhu' katomakakaanna tadisihanteam aka silombummokoa' Kristus Yesus. \v 20 Dipa'kasallei sanganna Puang Allataala Ambetaa' mengkalao temo sule lako salako-lakona! Abana inna la diua.\f + \fr 4:20 \fq Abana inna la diua: \ft naua illaam basa Yunani \fq Amin.\f* \s1 Kada pebubunna Paulus \sr 4:21-23 \p \v 21 Palandasannä' salama'ku lako ingganna umma' to napasähä' Puang Allataala to matappa' lako Kristus Yesus. Anna salama'na duka' matim ingganna solasubunta to kupasola inde. \v 22 Kupalandasam asam duka' salama'na matim ingganna umma'na Puang Allataala to tohho illaam inde kota Roma, la'bi-la'binna to si tohho dio banuanna tomahaja. \p \v 23 Handandanni Debatanta Yesus Kristus untamba'koa' pada-pada. \p Padam too.