\id MRK Mark, Bambam language, Sulawesi, Indonesia \h Markus \toc1 Kaheba Katilallasam natuli' Markus \toc2 Markus \toc3 Mrk. \mt1 Kaheba Katilallasam natuli' Markus \imt1 Bätäna issinna \ip Situhu' to Sahani yolona, inde suha' natuli' mesa tau isanga Markus. Indo Markus si napasola Petrus illaam pa'laoanna umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam. Iai too natulasam Petrus, iam natuli' Markus tama inde suha'. \ip Illaam inde suha', natuli' Markus diona pa'palakoanna anna pepatuduanna Puang Yesus. Umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam buttu yabo mai Puang Allataala, naua: “Lambi'um wattunna la umpalako kapahentaanna Puang Allataala. Pengkatoba'koa' ammu katappa'i Kaheba Katilallasam” (1:14-15). Kuasa Puang Yesus la umpabono' to masaki anna uhhambai ingganna setam illaam mai kalena hupatau. Moi anna susi, sapo' untumpu pala' ia Puang Yesus to kasallena to Yahudi lambi' sipattuju-tuju la naaka susi anna malai dipatei Puang Yesus (3:6). Sapo' kaha-kaha ia too inna natula' loppo'um lako passikolanna naua: “La natelleä', la nasitikkudu-kuduiä', la nadahhaä', anna la napateiä',” (8:31, 9:31, 10:33-34). Moi anna naissam loppo'um indo pattujunna, sapo' le'ba' mandi längäm Yerusalem, aka inna la umbeho kalena dipatei anna mala ussolom hupatau dio mai dosana (10:45). Puhai mate Puang Yesus, tubom sule dio mai alla'na to mate (16:1-8). \ip Ia anna natuli'i inde suha' Markus anna mala makaleso diua Puang Yesus-um too indo To nalanti' Puang Allataala la mepasalama' anna Ia toi Änä'na Puang Allataala (1:1,11,24; 3:11: 5:7; 8:29; 9:7; 14:61-62; 15:39). Anna maelo' duka' Markus umpomatoto' kamatappasanna to umbatai anna mala tontä liu manontom untuhu'i Puang Yesus illaam muoloi ingganna-ingganna sia (8:34-38; 10:29-31). \iot Lesoanna issinna \io1 1. Pa'pahandusanna pengkähänganna Puang Yesus, Änä'na Puang Allataala (1:1-13) \io1 2. Tanda memängä-mängä napogau' Puang Yesus sola pepatuduanna illaam lembäna Galilea (1:14-6:13) \io1 3. Tanda memängä-mängä napogau' Puang Yesus sola pepatuduanna dio kota sikahuku'na Galilea (6:14-8:30) \io1 4. Längäm Yerusalem Puang Yesus aka la umbeho kalena dipatei (8:31-10:52) \io1 5. Pengkähänganna anna pepatuduanna Puang Yesus yabo kota Yerusalem (11:1-13:37) \io1 6. Puang Yesus disakka, dihotto', anna dipatei (14:1-15:47) \io1 7. Puang Yesus tubo sule (16:1-20) \ie \c 1 \s1 Yohanes umpa'pakahebaam la kasuleanna Puang Yesus \sr 1:1-8 \r Mat. 3:1-6, 11-12; Luk. 3:3-6, 15-17; Yoh. 1:19-28 \p \v 1 Iam too inde pa'pahandusanna Kaheba Katilallasam diona Yesus Kristus Änä'na Puang Allataala. \p \v 2 Deem tisuha' illaam suha'na nabi Yesaya naua: \q1 “Indem ia pesuaku kupake'de' la umpendioloangangko \q1 aka iam too to la umpatokaangko lalam.\f + \fr 1:2 \ft Mal. 3:1.\f* \p \v 3 La dio pohiallasam metamba-tamba naua: \q1 ‘Patokaanni lalam Debata, \q1 maloloanganni lalam la naolanna.’”\f + \fr 1:3 \ft Yes. 40:3.\f* \p \v 4 Iam too nakähä Yohanes to si mantedo' anna mengke'de'i dio pohiallasam anna umpalanda' kadanna Puang Allataala naua: “Tihokongannia' ingganna kasalaammu ammu behoia' kalemu ditedo', anna mala naampunniangkoa' dosamu Puang Allataala.” \v 5 Iya sulem buda tau buttu dio mai lembäna Yudea anna Yerusalem umpellambi'i Yohanes. Sangngim muakui dosana anna natedo'i dio Salu Yordan. \p \v 6 Indo Yohanes to si mantedo' umpa'poheba bulu unta anna ma'beke' lollo'.\f + \fr 1:6 \fq umpa'poheba bulu unta anna ma'beke' lollo': \ft Indo pohebana Yohanes susim too indo si napa'poheba nabi Elia yolona (2Haj. 1:8). Aka napemmitai liupi to Yahudi la sule pole Elia tama lino umpatokaam lalam indo To dilanti' la mepasalama' (Mal. 4:5-6, Mat. 11:14; 17:10-13).\f* Anna bati' sola duho si naande. \v 7 Anna si napa'pakahebaam naua: “Lessu'ä' too, iya la deemmi sule to kuasa puha Ia anna la kao, aka moi la ma'balinguntu'ä' dio olona umbukkaianni pekapu' sapatunna, tala sihatannä'. \v 8 Anna kao-kao uwai kupake untedo'koa'. Sapo' Ia-Ia Penaba Maseho la napake natedosangkoa'.” \s1 Puang Yesus natedo' Yohanes anna napa'sändä'i tomahajanna setam \sr 1:9-13 \r Mat. 3:13–4:11; Luk. 3:21-22; 4:1-13; Yoh. 1:32-43 \p \v 9 Wattu eta too sule Puang Yesus dio mai tondä' Nazaret dio lembäna Galilea, iya natedo'um Yohanes dio Salu Yordan. \v 10 Tappana kende' dio mai uwai, naitam tibukka langi' anna tuhunni Penaba Maseho susi dangam-dangam uhhampoi. \v 11 Anna dihingngi siaham kamaha buttu yabo mai suhuga naua: “Ikom too inde änä' pa'pakamajangku to umpomasannam penabangku.” \p \v 12 Puhanna ia too natettem Penaba Maseho Puang Yesus lako pohiallasam. \v 13 Iya tohhom dio appa' pulo benginna napa'sändä'i tomahajanna setam. Wattu eta too illaam alla' olo'-olo' to peande Puang Yesus anna buda duka' malaika' muolaanni. \s1 Puang Yesus umpahandu' pengkähänganna dio Galilea \sr 1:14-15 \r Mat. 4:12-17; Luk. 4:14-15 \p \v 14 Puhai ditahungkum Yohanes, iya le'ba'um Puang Yesus lako Galilea umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam buttu yabo mai Puang Allataala. \v 15 Naua: “Lambi'um wattunna la umpalako kapahentaanna Puang Allataala. Pengkatoba'koa' ammu katappa'i Kaheba Katilallasam.” \s1 Puang Yesus untambai appa' to modala napadadi passikolanna \sr 1:16-20 \r Mat. 4:18-22; Luk. 5:1-11 \p \v 16 Mahassanni mellao Puang Yesus uhhuttu' bihinna le'bo' Galilea, iya muitam to sipoadi isanga Simon anna Andreas mahassam modala aka abana inna to si modala. \v 17 Napa'kadaim naua: “Maikoa' ammu tuhu'ä' aka la kupadadikoa' to undala hupatau anna mala natuhu'ä'.” \v 18 Iya ullappa' siaham duka' dalana anna le'ba'i untuhu' Puang Yesus. \p \v 19 Napatahhu' oom mellao, iya tä'pi mambela naola anna muita oom to ma'solasubum isanga Yakobus anna Yohanes änä'na Zebedeus mahassam umpapiai dalana illaam lopi. \v 20 Natambai oom Puang Yesus iya mengkalao siaham umpellei ambena illaam lopi sola ingganna to mengkähäna anna le'ba'i natuhu'. \s1 Puang Yesus umpabono' to napentamai setam illaam pa'sambajangam dio Kapernaum \sr 1:21-28 \r Luk. 4:31-37 \p \v 21 Landa'um Puang Yesus sola passikolanna lako Kapernaum. Tappana lambi' allo Katohhoam, le'ba'um Puang Yesus tama pa'sambajanganna to Yahudi anna ma'pa'guhui. \v 22 Iya sangngim mängä-mängä tau uhhingngii pepa'guhuanna, aka tä' ia ma'pa'guhu susi indo to ullatta' Pepaondonganna Musa. Sapo' ma'pa'guhu Ia Puang Yesus sitonda kakuasaam. \p \v 23 Siampu' eta too illaam indo pa'sambajangam, deem mesa tau napentamai setam. Indo tau kaoli-oli naua: \v 24 “O Yesus to Nazaret, la muaka hakam kami'? Abana isanga suleko la ungkadakeikam? Aka kuissam kuua iko To Masehoko buttu di Puang Allataala.” \p \v 25 Sapo' tappa nakuapai Puang Yesus naua: “Pengkamma'ko, pessubungko illaam mai kalena itim tau.” \p \v 26 Indo setam undodä' yolo indo tau mane messubunni napasindum kumissä'. \v 27 Tä' deem pada sanakamängä-mängäi tau buda, napolalam sipa'tula'-tula' naua: “Aka hia isanga indea'i anna malai umpahe' ingganna setam nasua lao? Mesa pepa'guhuam bakahu ponno kakuasaam!” \p \v 28 Napolalam tappa molele-lele kaheba diona Puang Yesus illaam lembäna Galilea. \s1 Puang Yesus umpabono' buda to masaki \sr 1:29-34 \r Mat. 8:14-17; Luk. 4:38-41 \p \v 29 Messubunna illaam mai pa'sambajangam, le'ba'um Puang Yesus sola Yakobus anna Yohanes lako banuanna Simon sola Andreas. \v 30 Sulei lako, iya ullambi'um pasananna Simon baine, mahassam metindo aka lumalla'. Natulasam siaham sakinna lako Puang Yesus. \v 31 Iya le'ba' siahanni lako ongeanna indo baine, naanda'i limanna anna nabangonganni, iya tappa masapu eta siaham sakinna anna tappa nabela ma'tahia. \p \v 32 Tappana lendu' allo, le'ba'im tau lako Puang Yesus umpasola ingganna to masakinna anna to napentamai setam. \v 33 Tapakala anna ma'silullu'um pa'tondä' dio olo ba'ba. \v 34 Iya buda tau napabono' eta too, to ussi'dim ma'hupa-hupa saki anna buda setam nahambai. Anna tä' napäbäi indo setam ma'kada-kada aka sangngim naissam naua Puang Yesus-um too indo To dilanti' la mepasalama'. \s1 Puang Yesus ma'pa'guhu illaam lembäna Galilea \sr 1:35-39 \r Luk. 4:42-44 \p \v 35 Makale'na mane nannahi anna bangommi Puang Yesus anna le'ba'i lako ongeam mabuni-buninna ma'sambajam. \v 36 Sapo' le'ba' nahuttu' Simon sola solana. \v 37 Tappana nalambi' nauaammi: “O Tuangguhu nasipeä-peäiko tau.” \p \v 38 Sapo' natimba' naua: “La lu lako opakia' ongeam senga' lako inde botto sikahuku'ta, anna mala kupa'guhu duka' to eta diona Kaheba Katilallasam, aka iam too kutungka sule.” \v 39 Iya ulleleim pa'sambajanganna to Yahudi dio lembäna Galilea umpa'paissangam Kaheba Katilallasam anna buda duka' setam nahambai. \s1 Puang Yesus umpabono' mesa to dolengam \sr 1:40-45 \r Mat. 8:1-4; Luk. 5:12-16 \p \v 40 Pissam wattu, deem mesa to dolengam sule umpellambi'i Puang Yesus anna ma'balinguntu'i dio olona anna nauai: “Kuissam kuua malaä' umpabono' ke umpoelo'i.” \p \v 41 Iya tappa tigaha' penabanna aka häntä buana, lambi' uhhaka' indo tau anna nauai: “Maelo'ä', bono'ungko!” \v 42 Iya masapu eta siahanni sakinna. \v 43 Tappa nasua le'ba' anna napakahi'dii \v 44 naua: “Pengkilalai manappai le, tä' too la mala untulasam tau senga' inde pa'pogau'ku. Sapo' la le'ba'ko umpa'paitaam kalemu lako sando anna la umbabako bua pemala'mu, umba susi puha napepaondongam Musa. Aka la mendadi tanda lako tau buda diona kabonosammu.”\f + \fr 1:44 \ft Sand. 14:1-32.\f* \p \v 45 Sapo' indo tau le'ba' dia napalele diona ia too, anna natula' lako dio mai nasuhum tä'um pole' si ändä-ändängam Puang Yesus mentama kota, angga hanni tohho lako ongeam kasala-salaanna. Sapo' moi anna susi, tä' siam duka' kattu sule tau umpellambi'i dio mai ingganna ongeam. \c 2 \s1 Puang Yesus umpabono' mesa to mate kalena \sr 2:1-12 \r Mat. 9:1-8; Luk. 5:17-26 \p \v 1 Pissananna lessu'i sanaka amo benginna, sule pole oom Puang Yesus lako kota Kapernaum. Iya napelele siaham issinna kota kasuleanna dio indo banua. \v 2 Iya sule siahanni tau ma'silullu' ullombai lambi' sisippi'-sippi' illaam indo banua anna pihi' sule lako olo ba'ba napobua' tau buda. Iya ma'tula'um Puang Yesus umpalanda' kadanna Puang Allataala. \v 3 Mahassanni ma'tula', sule pole ohanni sanaka-naka tau umpasola mesa to mate kalena appa' tau umbullei. \v 4 Sapo' tä' deem naola umbabai lako olona Puang Yesus aka nalabai tau buda. Iya lu längännim ia papa anna naso'boii sipatunna Puang Yesus mane nalollohanni dokko olona indo to mate kalena sitonda ampa'na. \v 5 Tappana naita Puang Yesus kamatappasannai, iya ma'kadam lako indo to mate kalena naua: “O änä'ku, diampunnim dosamu.” \p \v 6 Sapo' eta too, dio duka' heem sanaka-naka to ullatta' Pepaondonganna Musa. Iya nauaim illaam penabanna: \v 7 “Akanna deenni tau ma'kada susi? Aka hia umbai' anna muangga'i kalena sipadaam Puang Allataala? Aka tä' deem tau moi podo la mesa la mala muampunni dosa, sulibanna Puang Allataala!” \v 8 Sapo' tappa nalosa Puang Yesus issi penabanna indo to ullatta' Pepaondonganna Musa. Iya ma'kadam Puang Yesus naua: “Akanna ma'pikki' susi hakoa' iko? \v 9 Mennaka la madomi' dadi lako inde to mate kalena, ke diuaanni: ‘Diampunniammoko dosamu;’ anna la diuaam: ‘Bangongko, äkä'ko ampa'mu ammu pellao’? \v 10 Sapo' la kupa'patandaam temo anna malaia' ungkaleso manappa muua illaam inde lino kuasaä' To diuaam Änä' Mentolino muampunni dosa.” Mane ma'kadai lako indo to mate kalena naua: \v 11 “Bangongko, babai ampa'mu ammu le'ba' lako banuammu!” \p \v 12 Iya bangom siaham indo to mate kalena muäkä' ampa'na anna messubunni naita indo tau buda. Iya sangngim pilla' to muitai anna umpa'kasallei Puang Allataala naua: “Maneanna si'da pole' diita inde susi.” \s1 Puang Yesus untambai Lewi napadadi passikolanna \sr 2:13-17 \r Mat. 9:9-13; Luk. 5:27-32 \p \v 13 Puhai ia too le'ba' oom Puang Yesus lako bihinna le'bo' Galilea. Eta too buda oom tau sule untammui iya napa'guhum. \v 14 Pissananna mahassam oi mellao, iya muitam mesa tuam passima isanga Lewi änä'na Alfeus muokko' illaam kätto'na. Napa'kadaim Puang Yesus naua: “Maiko anna untuhu'ä'.” Iya ke'de'um duka' anna le'ba'i natuhu'. \p \v 15 Mahassanni mangngande Puang Yesus sola passikolanna dio banuanna Lewi, iya deem duka' sanaka-naka tuam passima sola tau senga' sola-sola mangngande, aka budam tau susi untuhu'i. Ingganna indo to sule si nasangai to Yahudi to madosa. \v 16 Tappana naita sanaka-naka to ullatta' Pepaondonganna Musa to mentama kakalebuanna Parisi, ma'kadam lako passikolanna Puang Yesus naua: “Akanna naakui tuangguhummua' sola-sola mangngande tuam passima anna to madosa senga'?” \p \v 17 Sapo' nahingngi Puang Yesus indo pekutanaanna, iya natimba'um naua: “Tä' tia deem to bono' umpahalluam tuandotto', anggam tia to masaki. Kao-kao suleä' inde lino taia to ussanga kalena malolo la kutambai, sapo' suleä' untambai to madosa.” \s1 Pentimba'na Puang Yesus lako to umpekutanaam diona puasa \sr 2:18-22 \r Mat. 9:14-17; Luk. 5:33-39 \p \v 18 Pissam wattu mahassanni puasa passikolanna Yohanes anna passikolanna to illaam kakalebuanna Parisi. Iya sulem tau umpellambi'i Puang Yesus anna mekutanai naua: “Maaka hia anna puasai ia passikolanna Yohanes sola passikolanna to illaam kakalebuanna Parisi anna tä' ia passikolammu?”\f + \fr 2:18 \fq puasa: \ft Petua' dioi pemasiä'na Mat. 4:2.\f* \p \v 19 Natimba'im umpake pehapangam naua: “Aka la deem daka tia to ullomba kakabengam tä' la mangngande ke diopi heem indo to mane dipakebaine? Mannassa anna tä'i deem! \v 20 Sapo' la deem wattunna indo to mane dipakebaine la diäläi illaam mai alla'-alla'na to ullombai. Iya etapi too pole' mane puasai. \p \v 21 Tä' tia deem tau la umpopetampi' sampim bakahu lako poheba malusa, aka tingkahussui too indo sampim bakahu, iya tuttuam kalua'um sesse'na indo poheba malusa. \v 22 Susi toi duka' tä' tia deem tau la muala anggur bakahu anna napatamai pa'pongngeam malusa. Aka indo anggur bakahu mala untesseam pa'pongngeam malusa. Iya katampasanna bassim labu'. Dadi anggur bakahu manggi' duka' dipalutama pa'pongngeam bakahu.”\f + \fr 2:22 \ft Petua' dioi pemasiä'na Mat. 9:17.\f* \s1 Pentimba'na Puang Yesus lako to illaam Parisi diona passikolanna mengkähä illaam allo Katohhoam \sr 2:23-28 \r Mat. 12:1-8; Luk. 6:1-5 \p \v 23 Pissam wattu illaam allo Katohhoam umpa'tängäi bela' gandum Puang Yesus sola passikolanna. Mahassam siam mellao napasindum siam ia passikolanna muala gandum. \v 24 Iya ma'kadam sanaka-naka to illaam kakalebuanna Parisi lako Puang Yesus naua: “Petua'pi inde lako passikolammu, maaka hia anna untekkai pelahangam illaam peadasam umpogau' tala malanna dikähä illaam allo Katohhoam?” \p \v 25-26 Natimba'im naua: “Tä'paka' tiko deem umbata diona pa'pogau'na Daud indo anna tadea'i wattunna Abyatar muanda'i babanganna sando too'? Wattu eta too le'ba' Daud tama bahum kapenombaam anna naandei indo hoti puha dipehumalasam mane nabeenni duka' lako pentuhu'na, moi kela daa anggam tia sando mala muandei.\f + \fr 2:25-26 \ft 1Sam. 21:1-6 2:26: Sand. 24:9.\f* \v 27 Aka allo Katohhoam dipadeem la napakeguna hupatau, taia hupatau la napakeguna allo Katohhoam. \v 28 Setonganna Kao hia Änä' Mentolino puäna allo Katohhoam.” \c 3 \s1 Puang Yesus umpabono' to mate limanna sabali illaam allo Katohhoam \sr 3:1-6 \r Mat. 12:9-14; Luk. 6:6-11 \p \v 1 Pissam wattu tama oom pa'sambajanganna to Yahudi Puang Yesus. Illaam indo pa'sambajangam deem mesa tau mate limanna sabali. \v 2 Eta too deem sanaka-naka tau maelo' umpeängam tuntungam su'be' Puang Yesus, iya napaolamata lium aka nauai: “Umba ke toko umpabono'i indo to masaki illaam allo Katohhoam anna mala deem dipa'palu'bi'i.” \p \v 3 Pissananna ma'kadam Puang Yesus lako indo to mate limanna sabali, naua: “Ke'de'ko illaam inde tängä-tängäna tau.” \p \v 4 Anna mane mekutana lako tau buda naua: “Umbanna la sihatam dipogau' ke illaanni allo Katohhoam, kamapiaam daka, kakadakeam daka? La umpesäkäi hakika solata, la dipatei haka?” Sapo' tä' deem tau mentimba' moi podo la mesa. \p \v 5 Iya keaha'um Puang Yesus lako to illaam kakalebuanna Parisi, sapo' häntä ohi buana aka tää'i ungkamasei solana. Unnenne'i asammi indo tau buda anna mane ma'kada lako indo to mate limanna naua: “Äkä'i limammu!” Iya muäkä'um duka' limanna, iya tappa bono' eta siaham. \p \v 6 Tappa messubunni siaham indo to illaam kakalebuanna Parisi anna le'ba'i sipattuju to muundu'i tomahaja Herodes la naaka susi anna mala dipatei Puang Yesus. \s1 Buda to masaki umpellambi'i Puang Yesus aka kakuasaanna umpabono'i \sr 3:7-12 \p \v 7 Lessu'na ia too muäläim kalena Puang Yesus sola passikolanna lu lako le'bo' Galilea. Iya buda tau muula'i, to buttu dio mai Galilea anna dio mai Yudea. \v 8 Susi duka' yabo mai Yerusalem, Idumea, dipe mai lambam libanna Salu Yordan tandai mata allo, dio mai lembäna Tirus anna lembäna Sidon. Aka napeleleim ingganna indo puha napogau' Puang Yesus. \v 9 Ussuam passikolanna napatokaam lopi la naongei aka indana nasisippi'-sippi'i tau buda. \v 10 Aka ingganna to masaki ma'silullu' lako sa'dena maelo' asam muantii aka budam napabono'. \v 11 Anna ingganna to napentamai setam muitanna Puang Yesus tappa menomba dio olona anna metambai naua: “Ikom too Änä'na Puang Allataala!” \v 12 Sapo' indo ingganna setam tä' si'da-si'da napäbäi Puang Yesus la naua pole susi indo to naua ingngena'. \s1 Puang Yesus muäkä' sapulo dua pesuana \sr 3:13-19 \r Mat. 10:1-4; Luk. 6:12-16 \p \v 13 Puhai, lu längämmi tanete Puang Yesus anna untambai tau pada indo to napohäe. Iya suleim. \v 14 Napileim sapulo dua to la napasola lelem anna nauaanni: “Ikonna' too inde la mendadi pesuaku la umpa'paissangam Kaheba Katilallasam \v 15 anna la kubeengkoa' kakuasaam uhhambai setam.” \v 16-19 Indem ia sanganna indo to sapulo dua: \q1 Simon (si nauaam toi Puang Yesus Petrus) \q1 Yakobus anna Yohanes (bassim änä'na Zebedeus nasangai Boanerges, kalembasanna “peänäsanna guntu' yabo langi'”). \q1 Andreas \q1 Filipus \q1 Bartolomeus \q1 Matius \q1 Tomas \q1 Yakobus (änä'na Alfeus) \q1 Tadeus \q1 Simon to illaam kakalebuanna Zelot,\f + \fr 3:16-19 \fq kakalebuanna Zelot: \ft kakalebuanna to umbali kapahentaanna Roma.\f* \q1 Yudas Iskariot indo to la umbalu' Puang Yesus. \s1 Kuasanna Puang Yesus anna tomahajanna setam \sr 3:20-30 \r Mat. 12:22-32; Luk. 11:14-23 \p \v 20 Puhanna ia too ma'pasulem Puang Yesus anna tamai banua. Iya ma'silullu' oom tau buda ullombai lambi' tä'um napempakalai mangngande sola passikolanna. \v 21 Iya nauam piha tau: “Tatta'um.” Iya nahingnginna kasahapuanna, le'ba' siaham natambai. \p \v 22 Eta too sule duka' sanaka-naka to ullatta' Pepaondonganna Musa yabo mai Yerusalem. Iya nauaim: “Kuasanna hi tia Beelzebul battu diua tomahajanna setam illaam kalena anna malai uhhambai lao setam.” \p \v 23 Iya natambaim Puang Yesus anna natulasanni pehapangam naua: “La maakam ia susi tomahajanna setam la uhhambai lao setam? \v 24 Aka to mesa kapahentaam la pantam lao anna la sibali-bali paka iai, tä' tia la mala manontom. \v 25 Susi duka' to sahapu illaam dapo'. Maka' tä' deem kakalebuanna, kasahapuam ia too la henggä. \v 26 Susi siam too duka' kapahentaanna setam. Maka' tä' deem kamesaanna anna anggam sipobali-bali, kapahentaam ia too tä' la masäe anna pa'dem. \v 27 Umba susi mesa to maboko mentama banuanna mesa to matoho la napabokoi la napungo hi tia yolo indo to matoho mane naalai indo la nabokona, susimä' too duka' kutaloi yolo tomahajanna setam anna mane kuhambai lao indo pentuhu'na. \p \v 28 Aka kutulasangkoa' temo kuua: ingganna hupanna dosa anna pantelle mala asam naampunni Puang Allataala, sulibanna untelle Penaba Maseho. \p \v 29 Sapo' to untelle Penaba Maseho tä'um ia la mala diampunni aka pa'pogausam ia too dipodosam ia sule lako salako-lakona.” \p \v 30 Ma'kada susi Puang Yesus aka deem tau untellei naua: “Napentamai setam.” \s1 Iai too umpogau' pa'elo'na Puang Allataala iam too sahapunna Puang Yesus \sr 3:31-35 \r Mat. 12:46-50; Luk. 8:19-21 \p \v 31 Puhai ia too sulem indona anna solasubunna Puang Yesus. Iya naampaim dio sulibam anna nauai: “Pa'kadaiannä' Puang Yesus.” \v 32 Wattu eta too buda tau muokko' umpali'i. Iya nauaammi: “O Tuangguhu, illaam sulibam indomu anna solasubummu napeäko!” \p \v 33 Natimba' naua: “Aka mennaa' iko diuaam indoku anna solasubungku?” \v 34 Mane napalelei mata indo to umpali'i anna nauai: “Indem ia mai diuaam indoku anna solasubungku ä. \v 35 Aka menna-menna umpalako pa'elo'na Puang Allataala, tau iam too sihhapam solasubungku anna indoku.” \c 4 \s1 Pehapangam diona mesa to mangngambo' \sr 4:1-20 \r Mat. 13:1-23; Luk. 8:4-15 \p \v 1 Pissam wattu ma'pa'guhu oom Puang Yesus dio bihinna le'bo' Galilea. Iya sulem buda tau ma'silullu' ullombai nasuhum tä'um ia deem naongei napobua' tau buda. Iya lu längämmi Ia lopi illaam le'bo' anna muokko'i. Anna yabo ia galantangam tau buda. \v 2 Iya umpalaom buda pepa'guhuam sapo' natula' umpake pehapangam. Ma'kada naua: \v 3 “Pehingngiia', deem mesa tau le'ba' mangngambo'. \v 4 Tappana naambo' indo bannena, iya deemmi sabaheam tappa lako lalam. Iya suleim dassi naande sampe puha. \v 5 Deem tappa lako bobom batu, nasuhum masimpam tubo aka manipi' litä'na. \v 6 Sapo' tappana naalloi, iya malasso siaham nasuhum mabangi aka tä' mandalam waka'na. \v 7 Deem toi tappa lako alla' kuhha keduhi. Tappana tuttuam mahombo indo kuhha, iya umpissim indo tanangam nasuhum tä' mala kembua. \v 8 Anna sabaheam tappa lako litä' malompo. Iya mapi'dä' ia tubona nasuhum kembua tiluppi'-luppi'. Deem tiluppi' tallu pulo, deem tiluppi' annam pulo, anna deem tiluppi' sahatu'.” \p \v 9 Puhai ia too nauam Puang Yesus: “Lako ingganna ma'hupatau pahallu la umpatanam talinganna umpalempe sulim patomalinna anna napaillaam penabai inde tula'ku!” \p \v 10 Tappana angga ham Puang Yesus sola pentuhu'na anna sapulo dua pesuana, iya mekutanaim naua: “Aka hia kalembasanna indo pehapangam ingngena'?” \p \v 11 Iya natimba'im naua: “Angganna' iko dipaissanni indo kada ditambim diona kapahentaanna Puang Allataala. Sapo' ditula' pehapangam ia lako tau senga'. \v 12 Anna mala: \q1 ‘Moi la naita, tala naalai akkalanna, \q1 moi la nahingngi, tä' siam la naissam napekalembasam. \q1 Aka ma'pasule manii anna naampunnii Puang Allataala.’”\f + \fr 4:12 \ft Yes. 6:9-10.\f* \p \v 13 Mane nauai: “Tä' daka tiko muissanna' inde pehapangam? Aka maka' susi, iya la tä' dia' too muissam pehapangam senga'. \v 14 Indo to mangngambo' dipasihhapam to untula' Battakadanna Puang Allataala. \v 15 Banne tappa lako lalam dipasihhapam to uhhingngi Battakadanna Puang Allataala sapo' nahappai siam tomahajanna setam. \v 16 Banne tappa lako bobom batu, dipasihhapam ia to uhhingngi Battakadanna Puang Allataala anna tappa natahima sola ponno penaba. \v 17 Sapo' tä' siam masäe aka tä' kewwaka' illaam kalena. Deenna too kamasussaam anna pandahhaam uhhuai aka untuhu'i Battakadanna Puang Allataala, iya soho' boko' siaham. \v 18-19 Banne tappa tama alla' kuhha keduhi dipasihhapam ia to uhhingngi Battakadanna Puang Allataala sapo' anggam malallam umpikki' salu katuboanna. Iya napakalandom ia kulle, muula' dam ia kamohäeanna lako ingganna-ingganna sia, ungkalembeim ia Battakadanna Puang Allataala nasuhum tä' mala kembua. \v 20 Anna banne tappa lako litä' malompo dipasihhapam ia to uhhingngi Battakadanna Puang Allataala anna natahima mapiai nasuhum kembua tiluppi'-luppi'. Deem tiluppi' tallu pulo, deem tiluppi' annam pulo, anna deem tiluppi' sahatu'.” \s1 To deem kamohäeanna umpehingngii Battakadanna Puang Allataala la dihängänniam polepi \sr 4:21-25 \r Luk. 8:16-18 \p \v 21 Iya ma'kada oom Puang Yesus lako tau buda naua: “Tä' tia deem tau la umpau' lampu anna nasalongo'i baka battu diua napadio ibi' sahigam sapo' napayabo hi tia inna ongeanna. \v 22 Anna mala tä' deem aka-aka la tibuni sapo' la dipatandaam asam anna tä' deem aka la disamboi sapo' la dipakaleängam asam. \v 23 Lako ingganna ma'hupatau pahallu la umpatanam talinganna umpalempe sulim patomalinna anna napaillaam penabai inde tula'ku! \p \v 24 Dadi pehingngii manappaia' inde pepatuduangku! Aka maka' deem kamohäeammu umpehingngii Battakadanna Puang Allataala la nahängänniam polepoko Puang Allataala. \v 25 Aka menna-menna umpaillaam penabai, tau ia too la dihängänniam polepi kapaissanganna. Sapo' to moka umpaillaam penabai, iya la diäläi pissam ia lao indo kapaissangam nasanga deemmi illaam kalena.” \s1 Kapahentaanna Puang Allataala mellao tibuni sapo' manontom \sr 4:26-29 \p \v 26 Umpatahhu' liupi pepa'guhuanna Puang Yesus naua: “Kapahentaanna Puang Allataala sihhapam to muambo' banne lako litä'. \v 27-28 Puhai naambo' napelleim lao. Iya napahandu'um mukku', lobo', kendaum, kembua, sule lako kessi, tä' ia naissam indo to mangngambo' aka abana inna litä' ia umpatuboi. \v 29 Tappana matäsä' buana, iya sulem indo puäna anna nakandaoi aka lambi'um wattunna dipepahe.” \s1 Pehapangam diona kapahentaanna Puang Allataala la tuttuam tiballa' kalua' \sr 4:30-34 \r Mat. 13:31-35; Luk. 13:18-19 \p \v 30 Ma'kada pole oom Puang Yesus naua: “Akam la dipasihhapangam kapahentaanna Puang Allataala? \v 31 Kapahentaanna Puang Allataala sihhapam mesa lise'na sesawi ditanam lako bela'. Ingganna tanangam ma'lise', lise'nam kaju sesawi handam bahinni'. \v 32 Sapo' tappana ditanam dio bela', iya tubom dio mai mahombo lambi' kasalle ia anna la tanangam senga' illaam bela', nasuhum mala naongei dassi ma'sehä täkena aka kationgam.” \p \v 33 Susim too Puang Yesus umpalanda' kadanna Puang Allataala sola ma'hupa-hupa pehapangam la malanna naissam to uhhingngii. \v 34 Dadi tä' deem si ma'tula' senga' ke tä'i nababa illaam pehapangam. Anna maka' lu lako mandi passikolanna si napomasiä' si mesa ia. \s1 Puang Yesus umpamattam hibu' tatta' \sr 4:35-41 \r Mat. 8:23-27; Luk. 8:22-25 \p \v 35 Kahubenni indo allo eta too, ma'kada oom lako passikolanna naua: “Maikoa' anna ma'lopikia' lambam libam inde le'bo'.” \v 36 Iya umpelleim tau buda anna ma'mesai längäm indo lopi naongei muokko' Puang Yesus ingngena' aka la napasola lao. Yabo asanni, iya mengkalaom, anna budapi lopi senga' untuhu'i. \p \v 37 Sapo' tä'pi mambela-bela naola, anna sule ham hibu' tatta' sitonda bombam kasalle untappi indo lopinna, napolalam nasopa'i uwai, iya saidi' tatallam. \p \v 38 Wattu eta too mahassam Ia mamma' Puang Yesus dio ampa' illau' tämpä'na lopi. Iya natundammi napasindum naua: “O Tuangguhu akanna ma'lembe-lembe hako Iko? Moi kela daa la tallammakia'.” \p \v 39 Iya bangommi duka' anna umpamattanni indo hibu' tatta' anna mane ma'kada tama le'bo' naua: “Hapa'ko, mattangko!” Iya mattam siaham indo hibu' tatta' anna hapa' indo bombam sampe malino siaham indo le'bo'. \v 40 Puhai ia too ma'kadam lako passikolanna naua: “Akanna mahea' sugali' hakoa' iko? Tä' liu pokoka' tiko uhhannuannä'?” \p \v 41 Iya silelem mängä-mängä anna mane sipa'tula'-tula' naua: “Tau menna hia isanga inde! Aka moi hibu' sola bombam mala toi napahe'!” \c 5 \s1 To napentamai setam dio Gerasa napabono' Puang Yesus \sr 5:1-20 \r Mat. 8:28-34; Luk. 8:26-39 \p \v 1 Puhai ia too, iya landa'um Puang Yesus sola passikolanna libam bihinna le'bo' Galilea dio attasa'na to Gerasa. \v 2 Ia sia tuhunna Puang Yesus yabo mai lopi, iya napellambi'im mesa to napentamai setam, buttu dio mai ku'bu'. \p \v 3 Indo tau sitohho lakom ku'bu', anna tä'um mala disäke', aka moi hante bassi nakattu-kattu toi. \v 4 Aka deemmi si nasändä' tau nasangkala anna nahante bassii sapo' nakattu-kattu indo hante bassi anna napolo-polo indo sangkala. Iam too anna nasoho'i asammi tau. \v 5 Allo bengi si ussambai ku'bu' anna tanete-nete napasindum kaoli-oli, anna si untuttu'i kalena batu lambi' basa-basa. \p \v 6 Tappana muita mambela Puang Yesus tuhum yabo mai lopi, iya lumumpa'um napellambi'i anna menombai dio olona. \p \v 7-8 Iya ma'kadam Puang Yesus lako indo setam illaam kalena indo tau naua: “Pessubungko lao setam!” Iya kumissä' gegem anna meolii naua: “O Yesus Änä'na Puang Allataala To Handam Matande, la muaka hä' kao? Pa'pindaiko Puang Allataala keta tä'i la undahhaä'.” \p \v 9 Iya nakutanaim Puang Yesus naua: “Aka sangammu?” \p Natimba'um naua: “Isangaä' Legion aka budakam.”\f + \fr 5:9 \fq Legion: \ft kalembasanna, \fq Massa'bu.\f* \v 10 Iya napa'sule-suleim mengkahumase-mase lako Puang Yesus anna napelaui naua: “Kela mala anna tä'kanni uhhambai lako lembä senga'.” \p \v 11 Sikahuku' indo ongeam naongei deem buda babi mahassam menduhu' lako pili' tanete. \v 12 Iya napelaum indo setam lako Puang Yesus naua: “Kela mala ussua tamakam kalena inde lako babi.” \v 13 Napatuhu'im duka' Puang Yesus pelauanna, iya messubum siaham illaam mai kalena indo tau anna umpentamai indo babi buda. Pissananna ham ia sikakondä indo babi buda untobängam bäbä kalena dokko kumila' tahhu' dokko le'bo', lambi' mate asam napusa'i uwai (umbai' deem la dua sa'bu budanna). \v 14 Iya sikalumpa'um le'ba' indo to unjagai babi napalele diona kaha-kaha ia too lako kota anna tondä' sikahuku'na. Iya le'ba'im duka' tau umpetua'i kadadiam ia too. \v 15 Sulei lako Puang Yesus indo tau, iya ullambi'um indo to bali napentamai setam mahassam muokko' anna ma'pohebam pole', aka malinom. Sangngim mahea'um tau muitai. \v 16 Ingganna to muitai umpa'tulasam indo to sule maaka susi indo to napentamai setam ingngena' anna indo babi buda. \v 17 Iya napelaum indo pa'botto lako Puang Yesus naua: “Kela mala anna tä'ko inde bottoki.” \p \v 18 La längänni lopi Puang Yesus, iya napelaum indo to bali napentamai setam naua: “O Tuangguhu, mala haka ke umpasolaä' kao?” \p \v 19 Sapo' tä' napäbäi, anggam nauaam: “Pa'pasuleko lako tondä'mu anna untulasanni kasahapuammu anna satondä'mu indo puha napogausangko Debata, anna maaka susi pa'kamasena Debata tama kalemu.” \v 20 Iya le'ba'um indo tau anna natula'i illaam lembäna Sapulo Kota indo puha napogau' Puang Yesus tama kalena. Iya sangngim pilla' tau uhhingngii. \s1 Änä'na Yairus napatubo sule Puang Yesus anna umpabono' mesa baine masäem nahua saki baine \sr 5:21-43 \r Mat. 9:18-26; Luk. 8:40-56 \p \v 21 Tappana lambam Puang Yesus anna passikolanna ma'pasule, iya ma'silullu' oom tau ulleboi dio bihim le'bo'. \p \v 22 Iya sulem duka' mesa tau isanga Yairus. Tau ia too mesa to pebaba illaam pa'sambajanganna to Yahudi dio kota eta too. Muitanna Puang Yesus, iya sule siaham menomba dio olona anna \v 23 mengkahumase-masei melau naua: “Deem mesa änä'ku baine mahassam masaki masanta' sapo' kela malako laoki' sola anna uhhaka'i anna mala bono'.” \p \v 24 Iya le'ba' siaham sola Yairus. Buda tau untuhu'i nasisippi'-sippi'i. \p \v 25 Sapo' illaam alla'-alla'na indo tau buda, deem mesa baine sapulo duam taunna nahua saki baine tä' deem monda. \v 26 Budam tuandotto' naongei ma'pakuli, iya puha mandam kullena napopamaja' sapo' tä' deem moi podo la mesam mala umpabono'i. Tuttuam kehängäm mandi sakinna. \v 27 Baine ia too pembudam uhhingngi tanda memängä-mängä si napogau' Puang Yesus. Iya umpealla'um tau buda anna umpengkahuku'i boko'na Puang Yesus \v 28 aka naua: “Assala'na mala moi podo kuantim bajunna, iya la malamä' bono'.” \p \v 29 Iya naantinna bajunna, monda siaham sakinna anna maläppu'um nasi'dim. \p \v 30 Puhanna ia too, nasi'dim siaham Puang Yesus deem kuasa messubum illaam mai kalena. Iya menggihi'um lako boko'na anna mekutanai naua: “Menna hia muanti bajungku?” \p \v 31 Iya natimba'im passikolanna naua: “Muita haka inde mai tau mesisippi'-sippi'i, akanna mekutana ohako?” \p \v 32 Sapo' tontä umpalilim lao matanna umpeä indo to muantii bajunna. \v 33 Iya ussi'dingammi kalena indo baine to muantii, lambi' tappa lumalla' mahea' napasindum le'ba' lako olona menomba anna naakui naua: “O Tuangguhu, kao hi to kao muantiko aka maelo'ä' la bono'.” \p \v 34 Iya ma'kadam Puang Yesus lako indo baine naua: “O änä'ku, bono'ungko aka ungkatappa'iä'. Laongko, la naundu'ko masakke naapi' mahuhindim, aka bono' manappangko tia.” \p \v 35 Mahassampi ma'tula' anna sule hanni to untambai Yairus dio mai banuanna naua: “Indo änä'mu, matem. Damom too ussussai Tuangguhu.” \p \v 36 Tä' napehingngii Puang Yesus pada indo to ma'tula' anna ma'kadai lako Yairus naua: “Daa ummahea', pomanontonni kamatappasammu!” \v 37 Iya napatahhu' siam mellao sapo' anggam napäbäi untuhu'i Petrus anna indo to sipoadi Yakobus anna Yohanes. \p \v 38 Pissananna landa'i lako banuanna Yairus ullambi'um tau sikaoli muuhhu'. \v 39 Iya tamam banua Puang Yesus anna ma'kadai lako indo to sikauhhu' naua: “Daa ussahhoa' aka itim änä'-änä' tä' tia mate sapo' mamma' bäbä hi tia!” \v 40 Sapo' napetabai mandi. Iya nasuaim Puang Yesus messubum mane tamai tambinna indo to mate, anggam napasola indona sola ambena anna tallu passikolanna. \p \v 41 Sulena tama naanda'im limanna anna nauai: \tl “Talita kum,”\tl* kalembasanna: O änä'ku, bangongko! \v 42 Iya tappa bangom siaham indo änä'-änä' anna kalao-laoi. (Indo änä'-änä' sapulo duam taunna.) Ingganna to muitai kadadiam ia too sangngim mängä-mängä. \v 43 Iya ma'pakahi'dim Puang Yesus lako indo to muitai naua: “Pissa'-pissa' ahanna' la untula' lako tau inde kadadiam.” Mane nauai: “Beennia' kinande.” \c 6 \s1 Ditumpu pala' Puang Yesus dio Nazaret \sr 6:1-6 \r Mat. 13:53-58; Luk. 4:16-30 \p \v 1 Iya umpelleim indo ongeam Puang Yesus anna lu lakoi tondä'na sola passikolanna. \v 2 Lambi'i allo Katohhoam napahandu'um Puang Yesus ma'pa'guhu illaam pa'sambajanganna to Yahudi. Eta too buda tau umpehingngii pepa'guhuanna. Sapo' mängä-mängä asam uhhingngii pepa'guhuanna aka naponnoi kuasa lambi' sipa'tula'-tula' naua: “Naala umba hia ngei isanga kamanähängam? Kakeakasam aka hia isanga illaam kalena? Maaka hia anna malai Ia umpapia tanda memängä-mängä? \v 3 Taia haka tia indo tukam kaju änä'na Maria, solasubunna Yakobus, Yoses, Yudas, anna Simon? Anna indo solasubunna baine sola-sola liukia' inde?” Ingganna to uhhingngii sangngim meali-ali nasuhum untumpu pala' Puang Yesus. \p \v 4 Iya ma'kadam Puang Yesus lako indo tau buda naua: “Mesa nabi dipa'kasallei ke lakoi ongeam senga', sapo' tä' ia dipa'kasallei ke illaanni botto litä'na, alla'-alla'na kasahapuanna anna illaam banuanna.” \v 5 Dadi tä'um umpogau' tanda memängä-mängä sulibanna uhhaka' sanaka-naka to masaki lambi' bono'. \p \v 6 Tä' deem pada samängä-mängä Puang Yesus muita satondä'na aka tä' nakatappa'i. \s1 Puang Yesus ussua suhona umpa'pakilalaam diona katihokongam \sr 6:6-13 \r Mat. 10:5-15; Luk. 9:1-6 \p Iya le'ba'um Puang Yesus ullelei mobotto-bottoam napasindum ma'pa'guhu. \v 7 Untambai indo sapulo dua suhona anna nabeenni kakuasaam uhhambai setam, mane nasuai tungga' lao si dua. \v 8-9 Anna napakahi'di naua: “Angganna' mala umbaba poheba illaam kalemu, tekkem, anna sapatummu. Sapo' tä'um ia la manggi'a' umbaba tinallo, ongeam tinallo, anna doi'.” \v 10 Mane napakahi'di polei naua: “Maka' mentamakoa' mesa tondä', iai too banua muongei, iya eta liungkoa' too lambi' umpelleia' indo tondä'. \v 11 Angga hia ke deenni mesa tondä' untumpu pala'koa', iya pelleia' lao indo ongeam sapo' pempassiannia' sobä' dio bitti'mu, aka la mendadi tanda lako tondä' ia too la natumpu pala' Puang Allataala.” \p \v 12-13 Iya le'ba'im indo passikolanna anna napa'paissanganni lako ingganna tau naua: “La pahallukoa' untihokongam gau'mu.” Anna buda setam nahambai, buda to masaki si napasussui minnä'-minnä' anna napabono'i. \s1 Tulasanna kamateanna Yohanes to si mantedo' \sr 6:14-29 \r Mat. 14:1-12; Luk. 9:7-9 \p \v 14 Napelele duka' tomahaja Herodes diona Puang Yesus aka molele-lelem sanganna anna buda tau muuai: “Indo Yohanes to si mantedo' tubo sule! Iam too anna deemmi kakuasaanna umpogau' tanda memängä-mängä.” \p \v 15 Piha tau muuai: “Nabi Elia hi tia.” \p Deem duka' muuai: “Mesa hi tia nabi yolona tubo sule.” \p \v 16 Tappana nahingngi Herodes diona kaha-kaha ia too, iya ma'kadam naua: “Yohanes to si mantedo' si'da hi tia itim, indo to bali kupopelempo'i ulunna sapo' tubo sule.” \p \v 17 Aka abana Herodes si'da hi tia ussua tau ussakka Yohanes napopesangkala illaam tahungkum aka nasalla indo anna natappakadai Yohanes diona indo umpobaine Herodias bainena Filipus, solasubunna. \v 18 Nauaam Yohanes eta too: “Tä' punala sipäto' mualako Herodias bainena Filipus solasubummu umpobaine, aka tä' sihondoi peadasantaa'.” \v 19 Iam too napolalam Herodias umpemannaam Yohanes, sapo' tä'pi mala tappa napatei, \v 20 aka ungkalaja'pi Yohanes Herodes eta too, aka naissam naua inde tau to malolo anna to maseho. Dadi napengkamma'ipi. Sapo' uhhingngi oi too Yohanes, iya ma'dua penaba oom, pissam husa' penabanna, sapo' deem ohi napohäe. \p \v 21 Sapo' katampasanna sule lako duka' pattujunna Herodias wattunna anna umpakahoa'i allo kadadianna Herodes. Indo allo eta too untambai asam to kasallena illaam kapahentaam, anna ingganna pangngulunna sohodadu sola ingganna to kasalle illaam lembäna Galilea. \v 22 Illaam indo kamahoasam eta too, sumajo änä'na Herodias baine lambi' tä' deem pada salosso' inabanna Herodes sola ingganna tosabena muitai. Iya ma'kadam tomahaja lako indo to sumajo naua: “Iai too umpemulu iam kubeengko.” \v 23 Anna ma'dandi lako naua: “Ia mammo anna ia umpelau, moi la sasesena inde kapahentaangku kubeem tooko.” \p \v 24 Iya le'ba'um indo to sumajo ungkutanai indona naua: “Aka la kupelau?” \p Natimba' naua: “Ulunna Yohanes to si mantedo'.” \p \v 25 Iya napasihha' siaham le'ba' lako tomahaja anna nauai: “Temo kupelau anna umpadioannä' baki ulunna Yohanes to si mantedo'.” \p \v 26 Tappana nahingngi tomahaja pelauanna, tä' deem pada samasussa penabanna aka la dipatei Yohanes. Sapo' tä'um mala natumpu pala' aka puham ma'pinda lako indo baine nahingngi tosabena. \v 27 Ussua siaham mesa passappi'na indo tomahaja lao muäläi ulunna Yohanes. Iya le'ba' siaham indo tau lako tahungkum anna ullempo'i ulunna Yohanes. \v 28 Mane nababai sule indo ulu napadio baki anna nabeenni indo to sumajo. Iya naalam duka' anna nababaanni lako indona. \p \v 29 Tappana naissam passikolanna Yohanes diona ia too, iya le'ba'im naala indo bakkena anna nalamunni. \s1 Lima hoti anna dua bau natamba' Puang Yesus umpadea' tau la'bi lima sa'bu \sr 6:30-44 \r Mat. 14:13-21; Luk. 9:10-17; Yoh. 6:1-13 \p \v 30 Tappana ma'pasulei indo suhona Puang Yesus, iya ma'hempummi anna natulasanni indo puha nakähä anna puha napepa'guhuam. \p \v 31 Anu' aka tuttuam buda tau sule anna le'ba', lambi' tä' deem mala mangngande Puang Yesus sola passikolanna. Iya ma'kadam lako passikolanna naua: “Maikoa' talulako ongeam kasala-salaanna anna malai pakakitaa' mellube säpäi'.” \v 32 Iya mengkalao siaham ma'lopi le'ba' lako ongeam kasala-salaanna umpasähä' kalena. \v 33 Sapo' naitanna tau buda le'ba' anna naissam la naongei lao, tappa sikakondä lao naheba' muola galantangam lambi' nayoloi landa'. Indo tau buda buttu dio mai kotana si mesa-mesa illaam pa'lembängam eta too. \p \v 34 Tuhunna Puang Yesus yabo mai lopi, iya muitam tau buda lambi' häntä buana aka sihhapam domba tä' deem to ungkambi'i. Nasuhum nabeem ma'hupa-hupa pepa'guhuam. \p \v 35 Kahubenni, iya napellambi'im passikolanna anna nauaanni: “La bengi bäbäm! Moi kela daa pohiallasam inde taongeia'. \v 36 Mapia ke ussuai inde lako tau buda anna mala lao mualli kinande lako tondä' anna lako to ma'liangam.” \p \v 37 Sapo' natimba'i naua: “Iko hanna' umpandei.” \p Iya nauam passikolanna: “Umba bäbäm too kami' ngei la kipangngalai pealli pada buda aka umbai' la pa'duapuloam bidä mane ganna'i dialliam hoti dipandeam?” \p \v 38 Iya nakutanaim naua: “Sanakapia' hotimmu? Petua'pi!” \p Puhai napetua', iya nauam: “Angga ham lima kalebu hoti anna dua käju bau.” \p \v 39 Lambi' naua Puang Yesus lako indo tau buda: “Äto'koa' kalemu, ammu okko'a' lako alla' humpu'.” \v 40 Iya muokko'im duka'. Deem sahatu' sallaoam, deem lima pulo. \v 41 Iya naalam Puang Yesus indo lima hoti anna dua bau mane mentongai längäm langi' nakuhhu'i sumanga' längäm Puang Allataala. Puhai ia too napiä'-piä'um indo hoti mane nabeenni passikolanna natabaam lako indo tau buda. Susi siam duka' indo bau. \v 42 Iya mangngandeim sampe dea'. \p \v 43 Tappana puhai mangngande, iya nahempummi passikolanna indo tää'nam naande, iya sapulo duapi baka ponno. Senga'pi la'bi bau. \v 44 To mangngande wattu eta too lima sa'bu muane mandi dihekem. \s1 Puang Yesus mellao yabona uwai \sr 6:45-52 \r Mat. 14:22-33; Yoh. 6:16-21 \p \v 45 Puhai ia too, muuaam siaham passikolanna Puang Yesus: “Längängkoa' inde lopi ammu pendiolonna' lambam libam Betsaida,” napasindum siam ussua duka' lao indo tau buda. \v 46 Iya lessu' asanni indo passikolanna sola tau buda, iya le'ba'um ia längäm tanete ma'sambajam. \p \v 47 Bengii, iya illaammi tängä le'bo' indo lopi naongei passikolanna anna Puang Yesus Ia tohho yabo galantangam mesa-mesanna. \v 48 Iya tappana la tibukka' kale baja, muitam passikolanna sängä' nabela umbose lopinna aka napobua' hibu' tatta'. Iya le'ba' siaham napellambi'i mellao yabona uwai sapo' mato-mato la tahhu' napelebanni. \v 49-50 Naitanna indo passikolanna mellao yabona uwai, iya mahea'im anna kaoli-olii aka nasanga anitu. Sapo' tappa ma'kada naua: “Pahapa'ia' penabammu, daa ummahea', aka Kao hi to Kao!” \v 51 Lambi' le'ba' längäm lopi umpellambi'i passikolanna, iya mattam siaham hibu'. Lambi' tä' deem pada samängä-mängä anna tä' naala akkalanna. \v 52 Susi siam tanda memängä-mängä diona lima hoti tä' liupi mentama pikkihanna anna mapahhi' napenabaam aka tä' nalambi' penabanna diona kakuasaanna Puang Yesus. \s1 Puang Yesus umpabono' buda to masaki dio Genesaret \sr 6:53-56 \r Mat. 14:34-36 \p \v 53-54 Tappana tisampo lopinna Puang Yesus sola passikolanna dio Genesaret, iya umpatuhunnim sampahajana anna mane le'ba'i längäm galantangam. Iya tappa naissam siaham tau naua: “O, sule Puang Yesus!” \v 55 Iya sikakondä siaham ullelei tondä'na, anna mualai to masakinna mane nababai le'ba' napasitonda ampa'na anna iai too naongei Puang Yesus etam too napambabai lako. \v 56 Umba-umba ongeam naongei sule, lako haka mesa tondä', lako haka kota, battu ongeam senga', buda liu tau sule umbaba to masakinna tihempum dio pasa' anna napelaui lako naua: “Kela mala anna naantii moi podo tähämpä' jubamum to masakingki, iya la malam too bono'.” Lambi' ingganna to muantii mala asam bono'. \c 7 \s1 Kabiasaanna to Yahudi sisala pahentana Puang Allataala \sr 7:1-23 \r Mat. 15:1-20 \p \v 1 Pissam wattu sulei yabo mai Yerusalem sanaka-naka to illaam kakalebuanna Parisi anna to ullatta' Pepaondonganna Musa umpellambi'i Puang Yesus. \v 2 Wattu eta too muita sanaka-naka passikolanna Puang Yesus mangngande bäbä, tä' umbasei yolo limanna situhu' kabiasaanna to Yahudi. \v 3 Aka situhu' kabiasaanna nene to naponene to illaam kakalebuanna Parisi anna to Yahudi senga', si tä' mala mangngande ke tä'i umbasei yolo limanna. \v 4 Anna maka' sule dio mai pasa' tä' mala mangngande ke tä'i membase yolo. Anna napepaondongam toi duka' lako peampoanna naua: “Manggi' tau umbasei ihusam, tehhesam, anna ingganna pangkakka' gällä,” anna budapi kabiasaam senga' manggi' natuhu'i. \p \v 5 Iam too anna mekutanam lako Puang Yesus naua: “Akanna tä'i untuhu'i kabiasaanna nene to taponene indo passikolammu, mangngandei bäbä, tä' umbasei yolo limanna?” \p \v 6 Natimba' naua: “Ikoa'-iko anggangkoa' ma'pudu' pandem anna ma'lila manähä. Abana tappa' kadanna Puang Allataala natula' loppo' nabi Yesaya yolona diona panggauammua' naua: \q1 ‘Itim matim tau dio bäbä pudu'na napa'kasalleiä' \q2 sapo' setonganna illaam penabanna napemboko'iä'. \q1 \v 7 Alla'um napenombaiä' \q2 aka anggam pepa'guhuam hupatau napepatuduam, \q2 mato-mato ia kupepatuduam anna taia hia.’”\f + \fr 7:7 \ft Yes. 29:13.\f* \p \v 8-9 Mane nauai Puang Yesus: “Umpa'bahinni'ikoa' pahentana Puang Allataala anna muanda'-anda'ikoa' kabiasaam hupatau. Si manähhäkoa' untampeam pahentana Puang Allataala anna umpasulleia' kabiasaammu! \v 10 Puham napaondom Musa naua: ‘Pa'kasalleiko ambemu sola indomu;’ anna: ‘Menna-menna umpakaänä'-änä' ambena battu haka indona, tau ia too la dipatei.’\f + \fr 7:10 \ft Täss. 20:12, 21:17, Sand. 20:9, Pass. 5:16.\f* \v 11-12 Sapo' si muua hia' iko ma'patudu lako tau: Tä' tau pahallu muola oloanta lako ambeta sola indota ke diuai: ‘Indo la kutahiaiangkoa' battuam, puham kupehumalasam lako Puang Allataala.’ \v 13 Kahana umpateenna', iya umpa'pa'deingkoa'i pahentana Puang Allataala anna kabiasaammuia' umpalako. Anna budapi susinna si umpogau'a'.” \p \v 14 Puhai ia too, iya untambaim tau buda Puang Yesus anna napa'tula'i naua: “Pehingngii manappaia' inde tula'ku anna umpaillaam penabai! \v 15 Ingganna lu tamanna kalena tau tä' ia la nakadakei, sapo' messubunna hi tia illaam mai kalena iam too ungkadakei. \v 16 [Pehingngiia' anna umpaillaam tambu'ia' inde tula'ku!]” \p \v 17 Puhai ma'tula', umpelleim indo tau buda anna lu tamai mesa banua, iya nakutanaim passikolanna naua: “Aka kalembasanna indo pehapangam untula' ingngena'?” \p \v 18 Iya natimba'um naua: “Aka tä'paka' tiko duka' muissam? Aka kinande dipatama sädä tä' ia ungkadakei hupatau, \v 19 aka ia too tä' lu tama penaba sapo' lu tama tambu', anna tahhu' ditibe lao.” Naägä'i Puang Yesus natula' kada ia too, anna mala naissam tau buda naua tä' deem kinande pemali diande. \p \v 20-22 Mane ma'kada polei Puang Yesus naua: “Indo hia mengkalao illaanna penabanna hupatau lemba' dio panggauanna ia hi tia ungkadakei, susinna: pikkiham kadake, gau' sessu', maboko, papateam, lullusam bannetau, mailu anna matinna, gau' kadake, manipu, mohäe sugali', kembuhu, ma'pakolo'-kolo'i, malangka' penaba, anna tä' muissam se'la. \v 23 Ingganna kakadakeam ia too mengkalao illaam penaba anna iam too ungkadakei hupatau.” \s1 Mesa baine taia to Yahudi matappa' \sr 7:24-30 \r Mat. 15:21-28 \p \v 24 Puhai ia too umpelleim Galilea Puang Yesus anna le'ba'i lako lembäna Tirus. Sulei lako melolo tamam mesa banua, aka pattujunna indana deenni muissanni kasuleanna. Sapo' tä' dia mala aka naissam liu tau kasuleanna. \p \v 25-26 Pissananna deem mesa baine tappa naissam kasuleanna, iya napellambi'im napasindum ma'balinguntu' dio olona anna nauai: “Kupelau kela mala umpabonosannä' änä'ku baine, aka napentamai setam.” (Indo baine taia to Yahudi sapo' to Siro-Penesia.) \p \v 27 Sapo' natimba'i Puang Yesus naua: “Päbäii duka' medea' yolo änä' ikale aka tä' mapia kela dialai kinande dipatokaam änä'-änä' anna ditibeanni lako asu.” \p \v 28 Naua oom indo baine: “Abana tappa'ko, Tuam! Sapo' kuua hi kao, indo asu dio ibi' meja mala hi tia duka' muande kinande honno'na änä'-änä'.” \p \v 29 Nasuhum ma'kada Puang Yesus naua: “Uhhuako kada, dadi le'ba'ungko aka indo setam to umpentamai änä'mu, mäläim illaam mai kalena.” \p \v 30 Iya le'ba'um indo baine lako banuanna. Sulei lako, ullambi'um änä'na metindo masannam, aka indo setam to umpentamai mäläim lao. \s1 Puang Yesus umpabono' to ia binga ia mämä \sr 7:31-37 \p \v 31 Lessu'i eta too, umpelleim lembäna Tirus Puang Yesus anna untahhusanni pa'laoanna lako le'bo' Galilea naola lako Sidon, muolai lembäna Sapulo Kota. \v 32 Wattu eta too deem sanaka-naka tau sule umpasola mesa tau ia binga ia mämä. Napelaum naua: “O Tuangguhu, antiangkam inde to bingangki anna mala bono'.” \v 33 Iya natässu'im duka' Puang Yesus indo to binga dio mai alla'na tau buda anna napalao senga'i mane napehhosisanni tahuno-hunona tama talinganna mane untikkudui tahuno-hunona anna natu'doanni lilana. \v 34 Anna mentongai längäm langi' napasindum umbussangam penabanna mane ma'kadai naua: \tl “Efata!” \tl* (kalembasanna: “Titungka'ko!”). \p \v 35 Iya tappa titungka' siaham talinganna indo tau anna makalesom pole' pa'tula'na. \v 36 Ingganna indo to sule wattu eta too napakahi'di asam Puang Yesus nauaam: “Deem aia' untula' le, moi la menna tala untulasanni.” Sapo' tuttuam dilaham, tuttuam napalele mandi sau' dekke. \p \v 37 Ingganna to uhhingngii kaheba ia too sangngim pilla' anna mängä-mängä naua: “Tä' deem tanaissam napadadi. Mala umpopahingngi to binga anna mala umpatappa' tula'na to mämä.” \c 8 \s1 Pitu hoti natamba' Puang Yesus mala umpadea' tau appa' sa'bu \sr 8:1-10 \r Mat. 15:32-39 \p \v 1 Pissam wattu, ma'hempum oom tau buda sola Puang Yesus. Indo tau buda tappu'um kinandena. Tappa untambaim passikolanna anna nauai: \v 2 “Tä' deem pada sahäntä buaku muitai inde lako tau, aka tallungngallo tallu bengingkia' inde sola-sola, iya pa'dem la naande. \v 3 Sapo' maka' la kusua bäbä lako banuanna, iya lako manii lalam anna tissämbä'i malimpä. La'bi-la'binna to sule mambela.” \p \v 4 Sapo' natimba'i passikolanna naua: “Pusa'kam pole' aka diokia' inde pohiallasam, umbam ia ngei la dipangngalaiam kinande pada budanna?” \p \v 5 Iya nauam: “Anu' sanakapia' hotimmu?” \p Natimba' passikolanna naua: “Angga ham pitu.” \v 6 Iya nauam Puang Yesus lako indo tau buda: “Okko'koa' lako itim paha'baja.” Anna mane naala indo hoti pitu anna nasambajannii längäm Puang Allataala, mane napiä'-piä'i anna mane nabeem passikolanna natabaam lako indo tau buda. \v 7 Deempi duka' baunna saidi' sapo' si bahinni'. Iya naala oom duka' anna nakuhhu'i oi sumanga' mane nabeenni passikolanna anna nataba pole oi. \v 8 Dea' asanni indo tau buda, iya nahempummi passikolanna indo tää'nam naande, iya ponno polepi pitu baka. \v 9 Indo to mangngande kiha-kiha appa' sa'bunna. Puhai mangngande nasuam Puang Yesus ma'pasule lako ongeanna. \v 10 Lessu'na tau buda, längäm siaham lopinna solai passikolanna anna le'ba'i lako lembäna Dalmanuta. \s1 To Parisi umpelau tanda \sr 8:11-13 \r Mat. 16:1-4 \p \v 11 Dioi, iya sulem sanaka-naka to illaam kakalebuanna Parisi umpellambi'i Puang Yesus anna nateläi tula'na aka la napa'sändä'i. Iya napellambi'im anna nauaanni: “Paitaikam tanda yabo mai suhuga.” \p \v 12 Tappa umbussangam penabanna anna ma'kadai naua: “Maaka hia inde mai hupatau temo anna umpelaui tanda? Aka kutulasangkoa', setonganna tä' deem la kupaitai tanda inde mai hupatau.” \p \v 13 Anna le'ba'i umpellei indo tau, längäm sule lopinna anna lambanni. \s1 Tä' liupi naissam passikolanna naua Puang Yesus to ponno kuasa \sr 8:14-21 \r Mat. 16:5-12 \p \v 14 Tappana längänni lopi, iya tä' dia nakilalai indo passikolanna Puang Yesus umbaba hoti buda-buda, anggam sakalebu nababa. \v 15 Siampu' eta too umpakainga' passikolanna naua: “La majagakoa' too indana nasägäikoa' bibi' hotinna Herodes anna to illaam kakalebuanna Parisi.” \p \v 16 Tappana nahingngii passikolanna, iya sipa'tula'-tula'um naua: “Umbai' ia hi tia anna ma'kada susii aka tä'kia' umbaba hoti.” \p \v 17 Sapo' naissam Puang Yesus indo tula'na passikolanna iya tappa ma'kadam naua: “Akanna ussitimba'-timba'i hakoa' iko diona pa'dena hotimmu? Tä' liupia' isanga natama pikkihammu? Tä' liupia' isanga muissam manappaä'? \v 18 Kusanga siampuangkoa' mata, akanna tä'ia' umpetua'; siampuangkoa' talinga, akanna tä'ia' umpehingngii? Tä' daka tia ungkilalaia' \v 19 indo anna kupiä'-piä'i lima hoti dipandeam lima sa'bu tau? Sanakapi baka ponno tää'nam naande tau buda indo uhhempunna'?” \p Natimba' naua: “Sapulo duapi.” \p \v 20 Mane naua polei: “Ungkilalai haka' anna kupandei appa' sa'bu tau anggam pitu hoti dipiä-piäsam, iya sanakapi baka tää'nam diande uhhempunna'?” \p Natimba' oom naua: “Pitupi baka gege.” \p \v 21 Iya nauam Puang Yesus: “Tä' liupaka' tiko umpähäm?” \s1 To buta napabono' Puang Yesus dio Betsaida \sr 8:22-26 \p \v 22 Landa'i Puang Yesus sola passikolanna lako Betsaida, iya deem tau untette to buta lako Puang Yesus anna nauai: “O Tuangguhu, antiangkam inde to butangki anna malai paita.” \v 23 Iya naanda'im limanna anna natettei lako sulibam kota, anna mane natikkudui matanna napasindum naanda'i anna nakutanai naua: “Deemmaka aka-aka muita temo?” \p \v 24 Iya mennenne'um lako olona anna nauai: “Io, kuitam tau kalao-lao, sapo' susi bäbä too' kaju.” \v 25 Iya naanti pole oom matanna. Puhai, napengkalissä'-lissä'im mennenne' lao, iya masiä' siahanni naita anna makaleso asammi ingganna aka-aka. \p \v 26 Puhanna ia too, nasuam ma'pasule lako banuanna sapo' nauaam: “Anggam ia tä'ko la mala ma'pasule tama indo kota anna untulasanni solamu.” \s1 Pangngakuanna Petrus naua Puang Yesus To dilanti' la mepasalama' \sr 8:27-30 \r Mat. 16:13-20; Luk. 9:18-21 \p \v 27 Puhai ia too le'ba'um Puang Yesus sola passikolanna ullelei mobotto-bottoam lako Kaisarea Filipi. Muolai lalam, nauam Puang Yesus: “Situhu' tula'na tau, aka si nasangaiannä'?” \p \v 28 Iya natimba'im naua: “Deem tau muuai: ‘Yohanes to si mantedo' tubo sule;’ deem muuai: ‘Nabi Elia sule sule;’ deem duka' muuai: ‘Mesa nabi senga' tubo sule.’” \p \v 29 Iya mekutanam lako passikolanna naua: “Maka' susi, iya akaa' iko ussangaiannä'?” \p Tappa natimba' Simon Petrus naua: “Ikom too indo To dilanti' la mepasalama'.” \p \v 30 Iya nauam Puang Yesus: “Io, tappa', sapo' daa untula' poleia' lako tau senga'!” \s1 Puang Yesus umpaissanni loppo' passikolanna diona la kamateanna anna diona la napogau' to maelo' untuhu'i \sr 8:31–9:1 \r Mat. 16:21-28; Luk. 9:22-27 \p \v 31 Lessu'i ia too napahandu'um Puang Yesus ma'pa'guhu naua: “Kao to disangai Änä' Mentolino la ussi'dim ma'hupa-hupa pandahhaam anna la natumpu pala'ä' matua ulunna to Yahudi anna ingganna kapala sando sola to ullatta' Pepaondonganna Musa lambi' la napateiä'. Sapo' illaam allo katallunna la tibangonnä' sule dio mai alla'na to mate.” \p \v 32 Napomasissä' Puang Yesus natula' kaha-kaha ia too, sapo' tappa nababai lao Petrus umpelle-pellei solana anna nauaanni: “Daa umpa'kada susi.” \p \v 33 Iya tappa menggihi' Puang Yesus umpalelei mata passikolanna anna ungkeaha'i Petrus naua: “Pälläiko lao Setam! Aka taia iko pa'elo'na Puang Allataala umpikki', sapo' angga iko pikkiham hupatau illaam penabammu.” \v 34 Mane uhhempunni tau buda sola passikolanna anna nauaanni: “Menna-menna maelo' untuhu'iä' pahallu la ullappa' pa'elo' kalena anna umpassam kaju sitambenna, anna natuhu'ä'.\f + \fr 8:34 \fq umpassam kaju sitambenna: \ft kalembasanna, ahu' muoloi kamasussaam sule lako ahu' la dipatei.\f* \v 35 Aka menna-menna umpakalando puha ia katuboam di lino anna la Kao, tau ia too tä' ia la ullambi' katuboam sule lako salako-lakona. Sapo' menna-menna ahu' mate aka natuhu'ä' anna umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam, tau ia too la ullambi' indo katuboam sule lako salako-lakona. \v 36 Tä' deem gunana lako mesa tau moi la muampuam ingganna issinna lino kela sägä hi sungnga'na. \v 37 Aka setonganna tä' ia deem bala'inna sungnga'na hupatau. \v 38 Aka menna-menna umpa'kasihisannä' anna umpa'kasihisam pepa'guhuangku illaam inde alla'-alla'na to umpogau' kasedaam anna to sässä' lalam, tau ia too la kupa'kasihisam duka' ke sulemä' to disangai Änä' Mentolino naponnoi kamatandeanna Ambeku anna natuhu'ä' ingganna malaika' maseho.” \c 9 \p \v 1 Mane nauai: “Aka kutulasangkoa', setonganna deengkoa' to dio heem temo tä'pi la mate anna muitam Puang Allataala umpalako kapahentaanna sola kakuasaanna.” \s1 Tallu passikolanna muita Puang Yesus dipomatande yabo tanete \sr 9:2-13 \r Mat. 17:1-13; Luk. 9:28-36 \p \v 2 Annanni benginna puhanna ia too, iya umbabaim Petrus, Yakobus, anna Yohanes Puang Yesus le'ba' längäm mesa tanete malangka', anna yaboi paka-paka ia. Iya muitaim Puang Yesus tieli' hupanna. \v 3 Anna pangkähhä pohebana tä' deem tau illaam inde lino la mala umpasusii mabusanna. \v 4 Iya tappa muitam Puang Yesus mahassam sipa'tula' indo dua nabi yolona isanga Elia anna Musa. \p \v 5 Iya ma'kadam Petrus naua: “O Tuangguhu tä'um deem la susi kamasannangantaa' eta inde. Mapia ke kipake'desangkoa' tallu bahum: mesa Iko, mesa Musa, anna mesa Elia.” \v 6 Ia anna ma'kada susii Petrus aka tä' bäbä naissam aka la naua aka sangngim mahea'. \p \v 7 Iya nasikuku'im gabum anna nahingngii kamaha buttu illaam mai indo gabum naua: “Iam too inde Änä' pa'pakamajangku. Pahallua' la umpehingngii!” \v 8 Pissananna ham ia sikapeä indo passikolanna aka angga ham mesa-mesanna Puang Yesus naita, pa'de bäbäm ia indo to dua. \p \v 9 Tappana tuhunni Puang Yesus sola indo to tallu yabo mai indo tanete, iya napakahi'dim naua: “Deem aia' la untula' säkä indo to puhaa' muita yabo tanete le, ke tä'i puhaä' dipatibangom to disangai Änä' Mentolino dio mai alla'na to mate!” \p \v 10 Sangngim napehingngii indo pepakahi'dinna napasindum sipa'tula'-tula' naua: “Aka hia umbai' nasanga ‘la tubo sule dio mai alla'na to mate?’” \v 11 Iya nakutanaim passikolanna naua: “Sapo' maaka hia anna nauai to ullatta' Pepaondonganna Musa: ‘Tä' mala tala sule yolo nabi Elia anna mane sule indo To dilanti' la mepasalama'?’” \p \v 12 Natimba' Puang Yesus naua: “Abana pahallu la sule yolo Elia umpatoka ingganna-ingganna sia. Sapo' naala haka' ia inabammu indo to puha tisuha' diona Änä' Mentolino la ussi'dim ma'hupa-hupa kamasussaam anna la ia siam anna ia dipogausam? \v 13 Sapo' kuuaangkoa' tentomai: Abana puham sule Elia, anna ia siam napogausam tau anna ia, umba susi indo puha tisuha' illaam Battakada Debata.” \s1 Puang Yesus umpabono' mesa änä'-änä' to napentamai setam \sr 9:14-29 \r Mat. 17:14-21; Luk. 9:37-43 \p \v 14 Tappana ma'pasule Puang Yesus sola Petrus, Yakobus, anna Yohanes, iya ullambi'um indo passikolanna to kasehapi nalebo tau buda sola sanaka-naka to ullatta' Pepaondonganna Musa mahassanni sitimba'-timba'. \v 15 Iya muitanna sia Puang Yesus indo tau buda sangngim pilla' anna sikalumpa' untammuii. \v 16 Iya mekutanam lako passikolanna naua: “Aka hia' iko ussitimba'-timba'ianna' inde lako tau?” \p \v 17 Iya ma'kadam mesa tau illaam mai alla'na indo tau buda naua: “O Tuangguhu, kubabangko sule inde änä'ku aka napentamai setam nasuhum maho. \v 18 Aka maka' too nasulei oom indo setam, iya si angga' dipehhabisam dokko litä', si ma'tambuha-buha sädäna, sikukku isinna anna mato'do' kalena. Iya puham kupelau lako itim matim passikolammu anna nahambaii lao indo setam sapo' tä' dia mala.” \p \v 19 Iya ma'kadam Puang Yesus naua: “Kukapusa'i si'dakoa' pole' inde to tubo lapi' temo, aka kuhäm sugali'a' kamatappasammu! La pada polepi isanga umba masäena sola-solakia' anna la pada polepi isanga umba masäena la kusa'bahasangkoa'?” Mane nauai: “Babaannä' mai itim änä'-änä'.” \p \v 20 Iya nababaammi lako. Muitanna sia Puang Yesus indo setam, tappa undodä' indo änä'-änä', iya tissämbä' siahanni anna tibalintam lelem ma'tambuha-buha sädäna. \p \v 21 Mekutanam Puang Yesus lako ambena indo änä'-änä' naua: “Masäengka ma'pateem?” \p Iya naum indo ambena: “Bahinni'pi anna napahandu'um ma'pateem. \v 22 Si kapuhaammi la umpatei inde änä'ku indo setam si natobängam tama api anna dokko uwai. Sapo' kela mala ungkamaseikanni anna umpamoloikam umba ke malai bono'.” \p \v 23 Iya natimba'im naua: “Akanna muuai: ‘Umba ke malai’? Aka kutulasangko, tä' ia deem nakapusa'i lako to deem kamatappasanna.” \p \v 24 Tappa ma'kada kasalle indo ambena naua: “Kukatappa'iko sapo' pamoloiä' anna malai tuttuam kehängäm kamatappasangku.” \p \v 25 Pissananna naita Puang Yesus tuttuam buda tau sule ulleboi, iya nakissä'im indo setam to si ma'pabinga anna ma'pamaho naua: “Pessubungko illaam mai kalena inde änä'-änä', anna tä'ungko mala la tama pole.” \p \v 26 Iya messubum eta siaham indo setam napasindum kumissä' anna undodä'i indo änä'-änä', iya diita siahanni anggasannam to mate. Iya budam tau muuai: “Matem.” \v 27 Sapo' tappa naanda'i Puang Yesus limanna indo änä'-änä' la nabangongam, iya bangom siahanni. \p \v 28 Pissananna illaanni banua Puang Yesus sola passikolanna paka-paka ia ham, iya nakutanaim passikolanna naua: “Maaka hia isanga anna tä'i kami' mala kihambai lao indo setam?” \p \v 29 Natimba'im naua: “Indo setam susi tä' mala dihambai ke tä'i ma'sambajam tau yolo.” \s1 Kapenduanna Puang Yesus untula' diona la kamateanna \sr 9:30-32 \r Mat. 17:22-23; Luk. 9:43-45 \p \v 30 Iya mengkalaom Puang Yesus sola passikolanna umpatahhu' pa'laoanna muolai Galilea. Eta too napeä lalanna anna malai tä' naissam tau senga' ongeanna, \v 31 aka angga opi passikolanna mahassam nabeem pepa'guhuam. Natula'um lako passikolanna naua: “Kao to disangai Änä' Mentolino la dibeho tama pala' limanna hupatau. La napateiä', sapo' illaam allo katallunna la tibangonnä' sule.” \p \v 32 Sapo' tula' ia too tä' natama akkalanna passikolanna kalembasanna, sapo' sangngim malaja' umpekutanaanni. \s1 To la kesanga dio olona Puang Allataala la mengkadio anna maelo' dipahe' \sr 9:33-37 \r Mat. 18:1-5; Luk. 9:46-48 \p \v 33 Pissam wattu landa' oom Puang Yesus sola passikolanna lako Kapernaum. Tappana illaanni banua, mekutanam lako passikolanna naua: “Aka hia' iko ussibetä'-betä'i dio mai lalam ingngena'?” \v 34 Sapo' sangngim mengkamma' aka indo nasibetä'-betä'i naua: “Mennakia' handam matande?” \p \v 35 Iya muokko'um Puang Yesus anna untambai indo to sapulo dua anna nauaanni: “Iai too maelo' la kesanga, la mengkadio anna maelo' dipahe'.” \v 36 Mane untettei änä'-änä' tama alla'-alla'na anna nakalapu'i mane nauai: \v 37 “Menna-menna untahima änä'-änä' susi inde aka umpolalam kamatappasanna di Kao, tau ia too sihhapam siam Kao natahima. Anna menna-menna untahimaä', tä' anggam Kao natahima sapo' To ussuaä' duka' natahima.” \s1 Pa'kamase lako to ussa'bii kasalamasam tä' la pa'de sahona \sr 9:38-41 \r Luk. 9:49-50 \p \v 38 Iya ma'kadam Yohanes lako Puang Yesus naua: “O Tuangguhu deem kiita mesa tau uhhambai setam umpake sangammu, sapo' tä' kipäbäi aka taia indo to si tapasolaa'.” \p \v 39 Sapo' natimba' naua: “Daa ullahanni, aka tä' tia umpogau'na tanda memängä-mängä mesa tau umpake sangangku, iya la natelle-tellemä' Kao. \v 40 Aka iai too tä' umbalikia', iam too solata. \v 41 Kutulasangkoa' setonganna menna-menna umbeengkoa' uwai saihusam aka to untuhu'koa' Kristus, mannassa anna tau ia too la untahima sahona.” \s1 Ingganna kaha-kaha la mebulingam la ditibe lao anna umpamasinni tau kale \sr 9:42-50 \r Mat. 18:6-9; Luk. 17:1-2 \p \v 42 Mane naua polei Puang Yesus: “Menna-menna umpabulim inde änä'-änä' to puha matappa' nasuhum la tä'um nakatappa'iä', tau ia too aha leko'um dipatoke'i batu peepe' bahokona anna dipa'tumbusanni tama le'bo'. \v 43 Anna maka' hapanna limammu la umpomadosako, mapia leko'um tia ke umpoloi lao. Aka aham tia sabali-bali limammu sapo' la ullambi'ko katuboam sule lako salako-lakona, anna la tontä liu dua limammu, sapo' ditibe hako tama nahaka api tapi'de-pi'de.[ \v 44 Aka ongeam ia too tala mate olli'na tala pi'de apinna.] \v 45 Anna maka' hapanna bitti'mu la umpomadosako, mapia leko'um tia ke umpoloi lao. Aka aham tia kempo'ko sapo' la ullambi'ko katuboam sule lako salako-lakona, anna la tontä liu dua bitti'mu, sapo' ditibe hako tama nahaka.[ \v 46 Aka ongeam ia too tala mate olli'na tala pi'de apinna.] \v 47 Anna maka' matammu la umpomadosako, kalessu'i lao. Aka aha leko'um tia sabali-bali matammu sapo' mendadiko umma'na Puang Allataala illaam kapahentaanna, anna la tontä liu dua matammu sapo' ditibe tama hako nahaka. \v 48 Aka ongeam ia too tala mate hia olli'na tala pi'de apinna. \p \v 49 Si mesa-mesa tau la disehoi umpake api umba susi tunuam disehoi umpake sia. \p \v 50 Setonganna sia mapia, sapo' maka' matämmä'um la malapaka tia dipamasim sule? Dadi la pahalluko too umpamasim liu kalemu, anna la tubokoa' sikamase mesa sola mesa.” \c 10 \s1 Diona kasisähäsam anna lullusam banne tau \sr 10:1-12 \r Mat. 19:1-9 \p \v 1 Mengkalao etam too Puang Yesus le'ba' lako lembäna Yudea anna lambanni libam Salu Yordan iya nalebo oom tau buda. Iya ma'pa'guhu oom, umba susi si napogau'. \v 2 Eta too deem sule sanaka-naka to illaam kakalebuanna Parisi maelo' la umpeängam tuntungam su'be' Puang Yesus lambi' nakutanai naua: “La situhu' daka peadasam ke untibei bainena mesa muane?” \p \v 3 Sapo' natimba' naua: “Akaka napaondongangkoa' Musa?” \p \v 4 Iya natimba'um naua: “Napäbäi Musa sisähä' sapo' manggi' napapiaam suha' kasisähäsam muanena.”\f + \fr 10:4 \ft Pass. 24:1-4.\f* \p \v 5 Iya nauam Puang Yesus: “Ia hi tia anna natuli'i Musa pepaondongam ia too aka kamakahhasam penabammua'. \v 6 Aka dadinna inde lino, iya napadadim Puang Allataala muane anna baine,\f + \fr 10:6 \ft Kad. 1:27, 5:2.\f* \v 7-8 anna nauai: ‘Iam too anna mesa muane la umpellei indona sola ambena anna sialai mesa baine, nasuhum duai la mendadi mesa illaam ingganna-ingganna sia.’\f + \fr 10:7-8 \ft Kad. 2:24.\f* Dadi, tä'um la dua sapo' la mendadi mesam. \v 9 Iam too kasuhunganna anna iai too puha napamesa Puang Allataala tä'um mala napasisähä' hupatau.” \p \v 10 Tappana illaanni banua, mekutana oom passikolanna lako Puang Yesus naua: “Aka kalembasanna indo tula'mu ingngena'?” \p \v 11 Iya natimba'im naua: “Menna-menna untibe bainena anna laoi kebaine pole, tau ia too ullullu' pa'bannetauam. \v 12 Anna maka' baine untibe muanena anna kemuane polei, ullullu' duka' pa'bannetauam.” \s1 Puang Yesus untamba' änä'-änä' \sr 10:13-16 \r Mat. 19:13-15; Luk. 18:15-17 \p \v 13 Pissam wattu sule sanaka-naka tau umbaba änä'-änä' bahinni'na lako Puang Yesus anna mala natamba', sapo' nakeaha'i hi passikolanna. \v 14 Pissananna naitai Puang Yesus, iya keaha'um naua: “Päbäi mammi napellambi'iä' itim matim änä'-änä'. Daa ullabai, aka tau susim too itim matim la mendadi umma'na Puang Allataala illaam kapahentaanna. \v 15 Aka kutulasangkoa', setongam-tonganna, menna-menna tä' susi änä'-änä' untahima kapahentaanna Puang Allataala, tau ia too tä' la mendadi umma' petauanna.” \v 16 Iya nakalapu'im indo änä'-änä' anna naanda'i ulunna natamba'. \s1 Mesa to makaka mapahhi' la mendadi umma' illaam kapahentaanna Puang Allataala \sr 10:17-31 \r Mat. 19:16-30; Luk. 18:18-30 \p \v 17 Tappana mengkalao Puang Yesus la umpatahhu' pa'laoanna, iya sulem mesa tau ma'sihha'-sihha' umpellambi'i anna ma'balinguntu'i dio olona, anna mekutanai naua: “O Tuangguhu to mapia gau', aka la kupogau' anna malaä' ullambi' katuboam sule lako salako-lakona?” \p \v 18 Natimba' naua: “Akanna muuaannä' to mapia gau'? Tä' deem mesa tau la mapia gau' sulibanna Puang Allataala. \v 19 Mannassa muissammi ingganna pahentana Puang Allataala naua: ‘Daa umpapateam, daa ullullu' pa'bannetauam, daa umpaboko, daa ussa'bi tatappa' diona padammu hupatau, daa untengko solamu, anna pa'kasalleiko indomu sola ambemu.’”\f + \fr 10:19 \ft Täss. 20:12-16, Pass. 5:16-20.\f* \p \v 20 Iya natimba'um indo tau naua: “O Tuangguhu, kutuhu'i asammi pahenta ia too mengkalao bahinni'ku.” \p \v 21 Iya nanenne'im Puang Yesus nakamase-masei mane nauaanni: “Deempi mesa tä' umpogau', le'ba'ko balu'i ingganna aka-akammu, anna umbeenni to mase-mase. Aka maka' umpateem, iya la muampuammoko too kulle yabo suhuga. Puhai too, sulengko pole' untuhu'ä'.” \v 22 Sapo' tappana uhhingngi tula'na Puang Yesus, hosso siaham penabanna anna ma'pasulei masussa, aka buda kullena. \p \v 23 Iya umpaleleim mata passikolanna anna nauai: “Tä' deem pada samapahhi' to buda kullena la mendadi umma'na Puang Allataala illaam kapahentaanna.” \v 24 Iya sangngim mängä-mängäm passikolanna uhhingngii tula'na. Anna mane naua pole Puang Yesus: “Oa' änä'ku, mapahhi' si'da-si'da tau mentama kapahentaanna Puang Allataala. \v 25 Aka madomi' leko'um ia mesa unta muola tama tottä'na dahum, anna la mesa to makaka la mentama kapahentaanna Puang Allataala.” \p \v 26 Tuttuam mängä-mängäm pole' passikolanna uhhingngii, nasuhum sipa'tula'-tula' naua: “Maka' susi, iya menna bäbä hi umbai' la mala dipasalama'?” \p \v 27 Iya unnenne'im passikolanna anna nauai: “Nakapusa'i ia hupatau, sapo' tä' Ia Puang Allataala aka tä' ia deem tanaissam nagahagai.” \p \v 28 Iya ma'kadam Petrus lako Puang Yesus naua: “Kitampeam asammi kami' aka-akangki aka kituhu'ko!” \p \v 29 Natimba'im naua: “Kutulasangkoa': setonganna menna-menna umpellei banuanna, battu haka solasubunna, battu haka indona, battu haka ambena, battu haka änä'na, battu haka bela'na, aka natuhu'ä'i anna umpa'pakahebaanni Kaheba Katilallasam, \v 30 la natahima siam sule bala' sullena tau ia too wattu temo tiluppi' sahatu': banua, solasubum, indo', änä', anna bela', moinna anna la silolem pandahhaam. Anna illaam wattu mane la sule la untahima katuboam sule lako salako-lakona. \v 31 Sapo' la deem too dadi ke dako'i buda to matande tentomai, la mendadi to madio, anna to madio tentomai la mendadi to matande.” \s1 Kapentallunna umpa'paissangam la kamasussaanna Puang Yesus \sr 10:32-34 \r Mat. 20:17-19; Luk. 18:31-34 \p \v 32 Tappana le'ba'i längäm Yerusalem Puang Yesus sola passikolanna, iya mendiolo Ia Puang Yesus. Muolai lalam sangngim tillä'bä' buana passikolanna, anna ingganna indo to untuhu'i sangngim mahea'. Iya untambaim indo sapulo dua passikolanna anna natulasanni aka la dadi lako kalena. \v 33 Naua: “Inde tentomai la längämmakia' Yerusalem. Yabokia' too, iya dibehomä' to disangai Änä' Mentolino lako ingganna kapala sando sola to ullatta' Pepaondonganna Musa anna la nakattu naua: ‘Pahallu la dipopepatei.’ Anna la nabehoä' lako to tamuissam Puang Allataala. \v 34 Aka la natelleä', la nasitikkudu-kuduiä', la nadahhaä', anna la napateiä', sapo' allo katallunnai too la dipatibangonnä' sule.” \s1 Pelauanna Yakobus sola Yohanes \sr 10:35-45 \r Mat. 20:20-28 \p \v 35 Puhai ia too sulem Yakobus sola Yohanes, änä'na Zebedeus anna ma'kadai lako Puang Yesus naua: “O Tuangguhu kipelau kela mala anna untahimai pelauangki.” \p \v 36 Iya natimba'um naua: “Aka umpohäe la kupogausangkoa'?” \p \v 37 Iya ma'kadam naua: “Maelo'kam la muokko'kia' sola yabo kamatandeammu ke lambi'um wattunna, mesakam dio tandai kanammu, mesa dio tandai kaihimmu.” \p \v 38 Sapo' natimba' Puang Yesus naua: “Setonganna tä' muissanna' itim pelauammu. La untuaka' duka' umpendudum indo kamapi'disam la kupendudum anna umpassam indo pandahhaam la kupassam?” \p \v 39 Iya natimba'um naua: “Kitua!” \p Iya nauam Puang Yesus: “Tappa' tula'mu, abana la umpendudunna' duka' indo kamapi'disam la kupendudum anna la umpassam indo pandahhaam la kupassam.\f + \fr 10:39 \fq umpassam indo pandahhaam la kupassam: \ft Indo dituli' illaam basa Yunani, naua ia ke basa Bambanni: \fq ditedo' sola pantedosam indo tä' mala tala kutahima\ft . Indo nauaam \fq pantedosam\ft , mesa pehapangam anna kalembasanna \fq pandahhaam\ft . Batai Rm. 6:3-4.\f* \v 40 Sapo' anggam ia indo diona la muokko' dio tandai kanangku anna tandai kaihingku, taia Kao issangku. Aka ongeam ia too dipatokaam lako hupatau to puha napa'tantu Ambeku” \p \v 41 Tappana naissanni indo to sapulopi passikolanna kaha-kaha ia too, iya tä' deem pada sakeaha' lako Yakobus anna Yohanes. \v 42 Nasuhum natambai asam Puang Yesus anna napa'tula'i naua: “Muissanna' muua indo to disangai to ma'pahenta umpahenta pakketauanna umpake palu-palu bassi, anna ingganna to kasallena umpalao makahha' kakuasaanna lako to nalumbäi. \v 43 Sapo' ikoa'-iko, tä'koa' la mala ma'pateem. Aka iai too maelo' la diangga' illaam alla'-alla'mua', iam too la umpopengkadio kalena dio olona solana sihhapam mesa sabua'. \v 44 Anna menna-menna maelo' la mendadi to kasalle, tau ia too la pahallu umpomahempo penabanna anna la ahu' dipakasua-sua illaam ingganna-ingganna sia. \v 45 Aka susimä' Kao to disangai Änä' Mentolino tä' suleä' la dipamoloi, sapo' suleä' la umpamoloi hupatau anna la ahu'pä' dipakattu sungnga' aka la ussolonnä' tau buda dio mai dosana anna malai lappa'.” \s1 Mesa to buta isanga Bartimeus napabono' Puang Yesus \sr 10:46-52 \r Mat. 20:29-34; Luk. 18:35-43 \p \v 46 Pissam wattu Puang Yesus sola passikolanna lambi' lako kota Yerikho. Messubunni illaam mai indo kota, iya ma'silullu'um tau untuhu'i. Iya deemmi mesa to buta isanga Bartimeus änä'na Timeus, muokko' dio bihim lalam aka si kapelau-lau lako to liu lalam. \v 47 Tappana nahingngi dio hia heem Puang Yesus to Nazaret iya metamba-tamba siaham naua: “O Yesus peampoanna tomahaja Daud, kamaseiä' kao.” \p \v 48 Sapo' nakuapai hi tau buda naua: “Pengkamma'ko!” Sapo' tuttuam napekasallei mandi metamba naua: “O peampoanna tomahaja Daud kamaseiä' kao!” \p \v 49 Iya tohhom Puang Yesus anna ma'kadai naua: “Tambaiannä' mai.” \p Iya sikauntambaim duka' indo to buta anna nauaanni: “Pomahannui penabammu ammu ke'de' aka natambaingko!” \v 50 Iya untampe bäbäm bajunna anna napasihha'i ke'de' le'ba' napellambi'i. \p \v 51 Iya nakutanaim Puang Yesus naua: “Aka umpohäe la kupogausangko?” \p Iya natimba'um naua: “O Tuangguhu, maelo' punalaä' duka' la paita.” \p \v 52 Iya nauaammi: “Bono'ungko aka ungkatappa'iä'. Le'ba'ungko too.” Iya paita eta siahanni anna le'ba'i untuhu' Puang Yesus. \c 11 \s1 Puang Yesus dipa'kasallei anna dipakahoa' sulena lako Yerusalem \sr 11:1-11 \r Mat. 21:1-9; Luk. 19:28-38; Yoh. 12:12-15 \p \v 1 Tappana la umpenandai Yerusalem Puang Yesus sola passikolanna, sikahuku'pi tondä' Betfage anna Betania dio Tanete Zaitun, iya ussuam dua passikolanna mendiolo \v 2 naua: “Le'ba'koa' lako dio tondä' tapenandaia'. Aka sulekoa' too lako, iya ullambi'unna' mesa keledai lundaha disäke' lombe', tadeempi disäkei. Bukkaia' anna umbabaia' dio mai. \v 3 Anna maka' too deengkoa' ungkutanai naua: ‘Akanna mualaia'?’ uaanni: ‘Aka napahalluam Debata, anna la bale' dipasule siam sule.’” \p \v 4 Iya le'ba'i siaham anna nalambi' si'da mesa keledai lundaha dio olo ba'ba disäke' lombe', dio bihim lalam. Iya nabukkaim. \v 5 Wattu eta too deem sanaka-naka tau dio nalambi'. Naitanna indo tau nabukkai, iya tappa nakambahoannim naua: “Akanna umbukkaia'?” \p \v 6 Iya natimba'im susi indo tula' bali napakahi'diam Puang Yesus. \p Iya nauai mandam indo tau: “O, iya babaia' lao.” \v 7 Iya naalam indo keledai anna le'ba'i nababaam Puang Yesus. Sulei lako, muäläiim jubana anna nalapi'ianni, mane nasäkei Puang Yesus. \v 8 Wattu eta too buda tau muäläi jubana anna naampa'i lako lalam la naolanna Puang Yesus tanda pa'pakasallena, anna deem toi duka' tau muampa' palapa andulam naala lako bela'. \v 9 Ingganna tau to ullahui susi yolona teem ibundinna sikaahhe naua: \q1 “Tapujia' Puang Allataala! \q1 Katambasam to sule illaam sanganna Debata! \q1 \v 10 Natamba' Puang Allataala pessubunna tomahaja Daud to la dipotomahaja allo di dako'na. \q1 Tapa'kasalleia' Puang Allataala To Handam Matande!”\f + \fr 11:10 \ft Puj. 118:26.\f* \p \v 11 Landa'na Puang Yesus lako Yerusalem, tappa melolo tama Banua Debata anna napahessa asanni lao pali'. Sapo' aka la bengim, iya bale' le'ba' lako Betania solai sapulo dua passikolanna. \s1 Puang Yesus umpanata'i kaju ara \sr 11:12-14 \r Mat. 21:18-19 \p \v 12 Masiä polei, mengkalao oom Puang Yesus sola sapulo dua passikolanna. Umpelleinna tondä' Betania, iya tadea'um ia Puang Yesus. \v 13 Mennenne'um lao, iya muita mambelam kaju ara tumalumbum daunna. Iya napenandaim lako aka naua inabanna: “Umba ke deenni buana.” Sapo' sulei lako, anggam daunna nalambi', tadeem buana aka abana taia opi wattunna la kembua. \v 14 Tappa napanata'i Puang Yesus naua: “Tä'um iko deem la naande hupatau buamu sule lako salako-lakona.” Iya indo tula'na nahingngi asam duka' passikolanna. \s1 Puang Yesus ussua lao to sibalu'-balu' illaam Banua Debata \sr 11:15-19 \r Mat. 21:12-13; Luk. 19:45-48; Yoh. 2:13-16 \p \v 15 Tappana sulei lako Yerusalem Puang Yesus sola passikolanna, iya le'ba'im tama pa'hanteanna Banua Debata. Sulei tama, iya ullambi'um to si balu'-balu' illaam. Tappa nasua siaham lao Puang Yesus anna napembalisannii mejana indo to si ussuka'i doi'na to buttu dio mai botto senga' anna usseham okkosanna to si umbalu' dangam-dangam. \v 16 Anna ingganna to la umbaba aka-aka tä' napäbäi muola tama Banua Debata. \v 17 Mane ma'pa'guhui lako tau buda naua: “Tä' daka tia puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 ‘Banuangku la naongei ingganna hupatau ma'sambajam,’ \m sapo' umpadadi hia' iko pa'mesaanna pa'bulele kalasi anna pa'tombonganna to maboko allo.”\f + \fr 11:17 \ft Yes. 56:7.\f* \p \v 18 Tappana nahingngi kapala sando sola to ullatta' Pepaondonganna Musa kadadiam ia too, iya ma'pattujuim la napeä lalanna anna mala dipatei Puang Yesus. Aka silele mahea' lako tappana muita buda tau nakapilla'i pepa'guhuanna. \p \v 19 Mahammoi, messubum oom Puang Yesus sola passikolanna umpellei Yerusalem. \s1 Diona sambajam diala pepa'guhuam dio mai kaju ara mahekko' \sr 11:20-26 \r Mat. 21:20-22 \p \v 20 Tappana masiä pole, mebengngi'-bengngi'pi anna liu oom Puang Yesus sola passikolanna lako indo kaju ara. Iya naitam mahekko'um sule dokko waka'na. \v 21 Iya nakilalai siaham Petrus indo puha naua Puang Yesus teem isamai' lako indo kaju ara. Iya ma'kadam Petrus naua: “O Tuangguhu, petua' siai dio kaju ara puhanna umpanata'i, iya mahekko' siaham.” \p \v 22 Iya nauam Puang Yesus: “Katappa'ikoa' Puang Allataala! \v 23 Aka maka' ussua inde dio buntu mentieli' tama le'bo', iya la mala si'da tiäkä' tama ke deennia' kamatappasammu. Sapo' maka' bata-batakoa', iya tä' la mala dadi. \v 24 Iam too anna kuuaammokoa', iai too umpelaua' längäm Puang Allataala sola ponno kapahhannuam, tä' mala tala untahimaa'. \v 25 Anna maka' la ma'sambajangkoa' anna deenni pi'di' penabammua' lako mesa tau, ampunniia' yolo mane ma'sambajangkoa' anna mala naampunniangkoa' kasalaammu Ambemu yabo suhuga.” \v 26 [Sapo' maka' tä'koa' muampunni kasalaanna padammu, iya tä'koa' too duka' la naampunniam kasalaammu Ambemu yabo suhuga.] \s1 Pekutanaanna to umpeängam tuntungam su'be' Puang Yesus \sr 11:27-33 \r Mat. 21:23-27; Luk. 20:1-8 \p \v 27 Iya ma'pasuleim sule lako Yerusalem Puang Yesus sola passikolanna. Pissam wattu mahassanni ma'lao-lao illaam Banua Debata, iya sulem sanaka-naka kapala sando anna to ullatta' Pepaondonganna Musa sola matua ulunna to Yahudi umpellambi'i Puang Yesus \v 28 anna nauai: “Aka isanga umpolalam anna umpogau'i inde mai ingganna pa'pogausam, anna menna umbeengko kakuasaam?” \p \v 29 Sapo' natimba' naua: “La kukutanaikoa' duka' yolo, puhapia' untimba'i mane kutulasangkoa' duka' menna umbeennä' inde kakuasaam. \v 30 Menna umbeenni kakuasaam Yohanes anna si mantedo'i? Puang Allataala haka hupatau haka? Timba'ipia'!” \p \v 31 Iya sipa'tula'-tula'um naua: “Mapahhi' la ditimba'i, aka taua hia' manii: ‘Kakuasaanna Puang Allataala,’ iya la nauaammakia' too: ‘Akanna tä'ia' ungkatappa'i?’ \v 32 Iya taua hia' manii: ‘Kakuasaanna hupatau,’ iya tä' ohi aka inde Yohanes nakatappa'i asam tau naua: ‘Abana mesa nabi.’” \p \v 33 Lambi' angga ham pentimba'na lako Puang Yesus naua: “Tä' kiissam la kitimba'i indo pekutanaammu.” \p Nasuhum naua Puang Yesus: “Maka' susi, iya tä' duka' kuaku la kutulasangkoa' menna umbeennä' kakuasaam nasuhum kupogau' kaha-kaha ia too.” \c 12 \s1 To untumpu pala' Puang Yesus dipasihhapam to untesam bela' anggur \sr 12:1-12 \r Mat. 21:33-46; Luk. 20:9-19 \p \v 1 Anna mane umpalao pehapangam Puang Yesus lako indo to mekutana ingngena' naua: “Pissam wattu deem mesa tau umbukka bela' anggur anna nabalai lao pali'. Puhai, umbo'bä'um pallullusam anggur mane umpake'de'i lempo batu la naongei to mangngampa. Puha asanni, iya napa'petesangammi anna le'ba'i lako botto mambela. \v 2 Tappana naagiam la matäsä' indo bua anggurna, iya ussuam mesa sabua'na le'ba' umpellambi'i indo to mantesanna aka la natahimaam bahena. \v 3 Sapo' sulei lako, iya ke nasakka hi ia, anna natembe' pusoi mane nasuai ma'pasule ma'pala' lo'bä. \v 4 Iya ussua pole oom mesa sabua'na le'ba' pole lako indo to mantesam. Sulei lako, natembe' pole oom lambi' basa-basa ulunna anna napakasihi'-sihi'i. \v 5 Iya ussua pole oom mesa sabua'na. Sapo' sulei lako, tä'um ia pole' angga natembe', sapo' toko napateim ia. Tä' angga ia mandi inde, sapo' budapi senga'na, deem natembe' anna deem napatei. \v 6 Nasuhum angga ham änä' pangkaha'na da'da'. Katampasanna nasua pissammi indo änä'na aka naua inabanna: ‘La nakalaja'um tia pole' inde änä'ku.’ Sapo' sulei lako indo änä'na, \v 7 iya sipattuju-tuju oom indo to mantesam naua: ‘Iam too inde to la ullombum kullena tomatuanna. Tapateia' anna mala taalaa' inde bela'na.’ \v 8 Lambi' nasakka anna napatei, mane natibei lako bihim bela'.” \p \v 9 Puhai umpalao pehapangam Puang Yesus, iya ma'kadam naua: “Aka umbai' la napogausam indo puäna bela'? Tä' mala tala lao napempa'deam indo to mantesanna anna napa'petesangam polei indo bela'na lako tau senga'.\f + \fr 12:9 \ft Petua' dioi pemasiä'na Mat. 21:33-41.\f* \v 10 Tä' daka' tiko deem umbata illaam Battakada Debata naua: \q1 ‘Indo batu natibe tukam, \q1 ia leko' di diala dipobatu longkahhim. \q1 \v 11 Kaha-kaha ia too mala dadi aka pa'pogau'na Debata, \q1 anna takamängä-mängäia' kita pa'pogausam ia too!’”\f + \fr 12:11 \ft Puj. 118:22-23.\f* \p \v 12 Sapo' tappana nahingngi pangngulunna to Yahudi indo pa'tula'na Puang Yesus, iya nauam: “Kitaa' napasihim.” Iya umpeäm lalam anna mala disakka Puang Yesus sapo' mahea' lako tau buda sampe napellei bäbäpi. \s1 Pangngulunna to Yahudi umpalilingam tangnga' Puang Yesus umpake pekutanaam diona pamajasam sima \sr 12:13-17 \r Mat. 22:15-22; Luk. 20:20-26 \p \v 13 Puhai ia too, ussuam sanaka-naka to illaam kakalebuanna Parisi anna to muundu'i tomahaja Herodes indo pangngulunna to Yahudi umbaba mesa pekutanaam lako Puang Yesus, aka pattujunna umba ke malai napetidom. \v 14 Iya umpellambi'im Puang Yesus indo to disua anna natede-tedei naua: “O Tuangguhu, kiissam kiua mesako to umpake tappa' anna sindoho anna moi menna tala ungkahea'i. Aka Iko to umpapada-pada bäbäko hupatau, anna anggako umpepa'guhuam ulalanna Puang Allataala sola undu' lollä.” Anna mekutanai naua: “Situhu' peadasam, sipäto' dakika' umbaja' sima lako tomahaja dio Roma, tä' daka?” \p \v 15 Sapo' naissam Puang Yesus pudu' pandenna lila manähäna lambi' ma'kada naua: “Akanna umpalilingannä' tangnga'? Babaampä' mai mesa doi' peha'mua' angku petua'i!” \v 16 Iya mualam doi' peha' anna nabeenni. Iya mekutana pole oom naua: “Menna kegamba' anna menna kesanga inde dio doi'?” \p Iya natimba'im naua: “Gamba'na anna sanganna tomahaja dio Roma.” \p \v 17 Iya nauam Puang Yesus: “Maka' susi, iya beennia' tabana tomahaja dio Roma la sipäto'na umbeem, anna beennia' duka' Puang Allataala la sipäto'na umbeem.”\f + \fr 12:17 \ft Petua' dioi pemasiä'na Mat. 22:21.\f* \p Iya pilla' asam uhhingngii lambi' ma'kada naua: “Tä' deem diola lako.” \s1 To Saduki umpa'sändä'i Puang Yesus umpekutanaam diona katuboanna sule to mate \sr 12:18-27 \r Mat. 22:23-33; Luk. 20:27-40 \p \v 18 Puhai ia too, iya sulem sanaka-naka to illaam kakalebuanna Saduki battu diua to tä' ungkatappa'i katuboanna sule to mate umpellambi'i Puang Yesus, anna nakutanai naua: \v 19 “O Tuangguhu, puhangkia' nasuhasam Musa illaam suha' pepaondonganna naua: ‘Maka' deem mesa muane mate anna tä'i deem änä'na, iya indo siam solasubunna la umpobainei indo bainena, anna mala deem pessubunna.’ \v 20 Iya la maakam ia susi indee: aka pissam wattu deem pitu muane ma'solasubum. Uhuna kebaine indo handam ulua. Sapo' tä'pi deem änä' nasibalii indo bainena anna matem indo muane. \v 21 Iya napessullem mesa solasubunna napobaine indo bainena. Sapo' tä'pi masäe napobainena anna mate pole oom duka', tä'pi duka' deem änä'na nasibalii indo baine. Iya susi siam duka' indo solasubum katallunna. \v 22 Ma'sahha' tula', sampe indo pitu to ma'solasubum sibala'-bala' umpobaine indo mesa baine sapo' sangngim tä' deem änä' nasibalii. Iya tappana tappu'i indo muane mate asam, iya matem duka' indo baine. \v 23 Dadi, maka' lambi'um wattunna la tubo sule to mate, iya mennannam kabam la napomuane indo baine, aka bali asam di napomuane indo to pitu ma'solasubum?” \p \v 24 Natimba' Puang Yesus naua: “Inna la muua hia' tia, aka bulingkoa'. Aka tä'koa' muissam manappa kalembasanna Battakada Debata anna tuli tamuissangkoa' ia kakuasaanna Puang Allataala. \v 25 Aka susi hia' tia inde ä: maka' too tubom tau sule dio mai alla'na to mate, iya tä'um tia deem to la siala anna tä' toi deem to la ma'pasiala. Sapo' umba susi katuboanna malaika' yabo suhuga tä' kemuane tä' kebaine, la susim too duka' hupatau. \p \v 26 Mane deenni, tä' paka' tiko deem umbata diona katuboanna sule to mate illaam suha' Pepaondonganna Musa, indo tulasanna api ma'nala-nala illaam satoo' kaju-kaju naongei buttu kadanna Puang Allataala lako Musa naua: ‘Kaom too inde Puang Allataala to napenombai Abraham, Ishak, anna Yakub?’\f + \fr 12:26 \ft Täss. 3:6.\f* \v 27 Dadi moinna anna puham mate indo to tallu, sapo' mannassa anna tuboi temo aka anggam to tubo mala umpenombai Puang Allataala. Dadi mannassa anna bulim si'da-si'dakoa'!” \s1 Pahenta handam pahallu dipa'kasallei \sr 12:28-34 \r Mat. 22:34-40; Luk. 10:25-28 \p \v 28 Tappana mahassam sipa'tula' Puang Yesus sola indo to illaam kakalebuanna Saduki, iya sulem mesa to ullatta' Pepaondonganna Musa anna napehingngii indo kasitimbasanna. Nahingnginna, tappa naakui illaam penabanna naua: “Tappa' inde pentimba'na Puang Yesus.” Nasuhum mekutana lako naua: “Umbannam kabam handam pahallu dipa'kasallei pada indo pahenta?” \p \v 29 Iya natimba'im naua: “Handam too'na pahenta indo to puha napepaondongam Musa naua: ‘Pehingngiia' to Israel, anggam mesa Debatanta, diuaam Puang Allataala. \v 30 La ungkamaseia' sola sakalebu penabammu anna mentu' pikkihammu anna mentu' kamatohoammu.’ \v 31 Mane deenni: ‘La ungkamaseikoa' padammu hupatau umba susi ungkamasei kalemu.’ Iam too inde dua too'na pahenta. Tä'um deem tando längänna pole.” \p \v 32 Iya ma'kadam indo to ullatta' Pepaondonganna Musa naua: “Tappa' tula'mu Tuangguhu, Puang Allataala anggam mesa aka tä'um deem debata senga'. \v 33 Anna abana hupatau pahallu la ungkamasei Puang Allataala sola sakalebu penabanna anna mentu' pikkihanna anna mentu' kamatohoanna, anna la ungkamasei padanna hupatau umba susi ungkamasei kalena. Kalando hi tia pa'pogausam susi anna la umpadeem tunuam sola pemala' senga' lako olona Puang Allataala.” \p \v 34 Tappana nahingngi Puang Yesus indo tula'na mapia, iya nauaammi: “Saidi' danni anna tamendadingko pakketauanna Puang Allataala.” \p Lessu'na eta too tä'um pole' deem tau la bahani umpadeem pole pekutanaam lako Puang Yesus. \s1 Diona kasilombunganna Puang Yesus anna tomahaja Daud \sr 12:35-37 \r Mat. 22:41-46; Luk. 20:41-44 \p \v 35 Mahassanni ma'pa'guhu Puang Yesus illaam Banua Debata, iya umpalaom pekutanaam naua: “Maaka hia anna nauai to ullatta' Pepaondonganna Musa: ‘Indo To nalanti' Puang Allataala la mepasalama' peampoanna Daud?’ \v 36 Aka Daud duka' to nasahum Penaba Maseho anna nauai: \q1 ‘Ma'kada Puang Allataala lako Debatangku naua:\f + \fr 12:36 \fq Debatangku: \ft To dilanti' la mepasalama' diuaam, battu diua Mesias.\f* \q2 Okko'ko dio tandai kanangku \q2 sule lako wattunna la kupopa'bukku ingganna balimmu \q2 dio olomu lambi' uhhondoi dokko.’\f + \fr 12:36 \ft Puj. 110:1.\f* \p \v 37 Dadi makaleso anna ma'kalei Daud muuai: ‘Debatangku To nalanti' Puang Allataala.’ Iya maaka hi susi anna la ia ohi umpoampoi?” \p Tula'na Puang Yesus napatananni talinga tau buda aka tä' deem pada sanapohäe. \s1 Puang Yesus umpakilala tau buda indana napabulinni to ullatta' Pepaondonganna Musa \sr 12:38-40 \r Mat. 23:5-7; Luk. 20:45-47 \p \v 38 Illaam pepa'guhuanna Puang Yesus naua: “Majagakoa' lako to ullatta' Pepaondonganna Musa indana napabulingkoa'. Aka si biasa too ma'lao-lao tama pasa' ma'baju tihui' anna maelo' dipa'kasallei. \v 39 Anna si moka muokko' illaam pa'sambajangam ke tä'i dio olo, anna si umpise'i toi ongeam dipa'kasalleinna ke illaanni pa'hame-hameam. \v 40 Anna si umpamasingam tula' to balu-balu baine lambi' sule lako banuanna naala. Si naägä'i umpakalando sambajanna anna mala nauaam tau: ‘Tau mapia’ anna ke tau kadake hia. Nasuhum la nalambi' pesämbä' mabanda'na Debata.” \s1 Bua pemala'na mesa to balu-balu baine mase-mase \sr 12:41-44 \r Luk. 21:1-4 \p \v 41 Pissam wattu muokko' Puang Yesus untingngajoi patti pehumalasam illaam Banua Debata, anna umpetua'i to umpatama patti bua pemala'na. Iya sulem buda to makaka umbaba doi' anna si buda napatama. \v 42 Pissananna iya sulem duka' mesa to balu-balu baine anna mase-mase polepi, umbaba dua doi' gällä handam saidi' angga'na napatama. \p \v 43 Iya untambaim passikolanna anna nauai: “Kutulasangkoa', buda puha ia bua pemala'na inde to balu-balu baine anna la ingganna inde to umpatama bua pemala'na. \v 44 Aka inde lako tau la'binna ia kullena napatama. Sapo' inde ia to balu-balu baine moi anna mase-mase, napebeem asam ia indo deenna lako kalena, moi anna anggam ia la napotubo.” \c 13 \s1 Banua Debata la ditaleam anna pa'pahandusanna kamasussaam \sr 13:1-13 \r Mat. 24:1-14; Luk. 21:5-19 \p \v 1 Tappana messubum Puang Yesus illaam mai Banua Debata, iya ma'kadam mesa passikolanna naua: “Tuangguhu, petua'pi Iko inde dio hindim batu tä' deem pada samatoto' anna inde banua tä' deem pada samapia.” \p \v 2 Iya natimba'im naua: “Muita inde banua tä' deem la susi mapianna sapo' tä' deem moi podo la mesa batunna la tiäto' liu sitodo' solana aka pissam wattu la ditaleam asam.” \p \v 3 Anna mane le'ba' längäm Tanete Zaitun Puang Yesus sola Petrus, Yakobus, Yohanes, anna Andreas anna muokko'i yabo paka-paka ia, mengngolo libam Banua Debata. Iya mekutanaim naua: \v 4 “O Tuangguhu, tulasampakam piham la dadi ingganna indo puha untula' ingngena'? Anna aka la tandana kela lambi'um wattunna la ditaleam?” \p \v 5 Sapo' ma'kada Puang Yesus naua: “Majagakoa' indana deenni tau la umbaba bulingkoa'! \v 6 Aka la buda too tau sule umboko sangangku anna la buda tau nababa bulim aka la naua: ‘Kaom too inde To nalanti' Puang Allataala.’ \v 7 Maka' too uhhingngingkoa' ahhena to sipate-patei anna kahebanna to sibundu'-bundu', iya tä'koa' too la mahea' aka abana hi tia inna la dadi kaha-kaha ia too, sapo' taiapi indo allo ma'katampasanna. \v 8 Aka la sipate-patei hupatau anna kahajaam pada kahajaam la sibundu'-bundu'. Anna umba-umba ngei ongeam la dadi lino' kasalle anna la sule kakobeam. Sapo' ia asanna ia too mane pa'pahandusanna kamapi'disam sihhapam mesa baine mane mahassam mangnguhiba'. \p \v 9 Sapo' pahallukoa' majaga, aka la disakkakoa' anna dibehokoa' lako to mahhotto' illaam peadasam anna la ditembe'koa' illaam pa'sambajangam. Anna mane dibabakoa' lako olona to ma'pahenta anna tomahaja aka untuhu'ä'. Iya wattu etam too la muongeia' mendadi sa'bingku dio olona. \v 10 Aka Kaheba Katilallasam la dipa'paissangam yolo sule lako lili'-lili'na lino. \v 11 Mane deenni, maka' too disakkakoa' anna dibabakoa' lako to ma'pahessa, iya tä'koa' la umpakabeba penabammu la muua: ‘Aka amom isanga la diua mentimba'?’ Sapo' wattu eta too la untula'a' indo to napasondoiangkoa' Puang Allataala. Aka indo tula' la umpopentimba'a' taia tula' di kalemu bäbä, sapo' tula'na Penaba Maseho. \p \v 12 Anna la kende' too tatta' asu lambi' to ma'solasubum la palla' penabanna umpopepatei solasubunna. Susi toi duka' ambe la umpallasam änä'na anna änä' la umbali tomatuanna sampe napatei. \v 13 Anna la nakabassi asangkoa' too tau aka ungkatappa'iä'. Sapo' iai too mentobe manda' anna mengnganti matoto' illaam kamatappasam lako kaleku sule lako ma'katampasanna, tau iam too la dipasalama'.” \s1 Puang Yesus umpa'paissangam loppo' kamasussaam la dadi ke dako'i \sr 13:14-23 \r Mat. 24:15-28; Luk. 21:20-24 \p \v 14 “Maka' muitakoa' ‘To ungkähä kakadakeam la metallangam,’ ke'de' illaam ongeam tasihatanna la naongei, indo to dio Yudea pahallu sikalumpa' längäm tanete. (Inde kada la pahallu napasalui manappa penabanna to mambata.) \v 15 Anna to sulibanna banua tä'um la tama banua muala pahuhunna \v 16 anna to mahassam dio bela' tä'um la ma'pasule lako banuanna muala pohebana, anna mala masimpam muäläi kalena le'ba' umpellei indo kamasussaam. \v 17 Tä' ia deem pada samasussa lako baine to mahassam kebättä anna to ma'pasusu. \v 18 Pa'sambajangkoa' anna mala tä' dadi indo kadadiam ia too illaam wattu palauham. \v 19 Aka wattu eta too la kende' pi'di' tanggana-gana. Pi'di' susi ia too tä'pi deem nasi'dim hupatau handu' napadadinna Puang Allataala inde lino sule lako temo. Sapo' lessu'i too, iya tä'um deem la kende' pole pi'di' susi. \v 20 Aka maka' hapanna la masäe wattunna mane napamondai Puang Allataala kaha-kaha ia too, iya tä'um deem la tubo hupatau moi podo la mesa. Sapo' kahana pa'kamasena lako hupatau to puha napilei mendadi umma'na, nasuhum la bale' napamonda kamasussaam ia too. \p \v 21 Mane deenni, maka' too deem tau muuaangkoa': ‘Indem indo To nalanti' Puang Allataala!’ battu haka naua: ‘Dionnä!’ iya tä' la umpehingngiia'. \v 22 Aka la buda too tau naägä'i naua: ‘Kaom too indo To nalanti' Puang Allataala.’ Anna deem toi la muuai: ‘Kaom too mesa nabi.’ Anna indo tau la deem duka' pa'pogausam mepilla'-pilla' napadadi anna tanda memängä-mängä, aka naua pattujunna: ‘Umba ke deenni tau to puha dipilei kubaba bulim.’ \v 23 Dadi la muissanna' unjagai aka puhangkoa' kupayolo lambangam ingganna kaha-kaha ia too.” \s1 Kasuleanna Änä' Mentolino \sr 13:24-37 \r Mat. 24:29-36; Luk. 21:25-33 \p \v 24 “Puhai too indo kamasussaam, iya la pi'de mata allo anna tä'um la paindo bulam, \v 25 anna la honno'i yabo mai langi' bintä anna ingganna issinna langi' la titehha' bäbä. \v 26 Anna wattu eta too ingganna hupatau la naitaä' to disangai Änä' Mentolino tuhum yabo mai langi' illaam gabum naponnoi kakuasaam taditondom anna kamatandeam. \v 27 Anna la ussuaä' ingganna malaika'ku lao nahempungannä' ingganna hupatau to puha kupilei illaam inde lino mengkalao illaam mata allo sule sau' katampusam anna mengkalao illaam inde lino sule lako handanna langi'. \p \v 28 Diona kaha-kaha ia too, mala diala pehapangam dio mai mesa kaju ara. Maka' too mukku'um tähe'na anna kendaum händäm, iya la muissammia' too muua la bale' sulem kulla' kalando. \v 29 La susim too ke muitanna' dadi indo puha kutulasangkoa', iya la muissammia' too duka' muua la bale' sule lakom indo pattujunna Puang Allataala. \v 30 Setongam-tonganna, ingganna kaha-kaha ia too la dadi yolo anna mane mate asam ingganna to tubo lapi' temo. \v 31 Langi' anna lino la pa'de ke dako'i, sapo' kadangku ia, la da'da' liu sule lako salako-lakona. \p \v 32 Sapo' setonganna tä' deem moi podo la mesa tau muissanni wattunna kaha-kaha ia too. Moi malaika' yabo suhuga tala naissanni, moi Änä'na Puang Allataala, anggam mesa-mesanna Ambeku yabo suhuga muissanni. \v 33 Dadi la majaga si'da-si'dakoa' aka tä' la muissanna' wattunna. \v 34 La sihhapam mesa puäna banua la le'ba', sapo' umbeem kakuasaam sabua'na anna nabahe-baheanni pengkähängam. Anna umpakahi'dii to unjagai ba'ba naua: ‘La majaga si'da-si'dako too le!’ \v 35 Iam too anna la majagangkoa' aka tä' la muissanna' wattu kasuleanna indo puäna banua. Battu la mahammo hi, battu la tängä hi bengi, battu la moni hi mäne', battu la mebengngi' di. \v 36 Aka toko sule säkä-säkä manii anna nalambi'koa' mamma'. \v 37 Inde tula'ku tä' anggam ikoa' kuuaam sapo' kuuaam asam duka' ingganna tau: La majagakoa'!” \c 14 \s1 Pangngulunna to Yahudi ma'pattuju la umpatei Puang Yesus \sr 14:1-2 \r Mat. 26:1-5; Luk. 22:1-2; Yoh. 11:45-53 \p \v 1 La dua bengipi mane lambi' oi wattunna dipakahoa' pengkilalaam allo Kalappasanna to Yahudi dio mai kasabuasam anna allo kasalle Hoti Tä' Diboloi Bibi' Hoti. Iya umpeäm lalam kapala sando sola to ullatta' Pepaondonganna Musa la ussakka membuni Puang Yesus aka la napatei.\f + \fr 14:1 \fq allo Kalappasam: \ft Petua' dioi pemasiä'na Mat. 26:2.\f* \v 2 Sapo' nauai: “Tä' la tapasipatuia' allo kasalle, indana kende'i passikallaam illaam botto.” \s1 Puang Yesus natolloi minnä'-minnä' masulli' mesa baine \sr 14:3-9 \r Mat. 26:6-13; Yoh. 12:1-8 \p \v 3 Pissam wattu dio tondä' Betania Puang Yesus mahassam mangngande illaam banuanna Simon indo to dolengam yolona. Iya sulem mesa baine umbaba mesa buli-buli mapindäm, kessi minnä'-minnä' bubanau' si masulli' allinna. Iya tappa napoloi siahanni ulunna indo buli-buli, anna natolloanni yabo ulunna Puang Yesus tanda pa'pakasallena. \v 4 Deem sanaka-naka tau meali-ali muitai, lambi' sipa'tula'-tula' naua: “Aka oom ia duka' gunana minnä'-minnä' masulli' dikatoa-toai? \v 5 Dotam tia dibalu' anna ditabaanni to mase-mase allinna, aka maka' la dibalu' deem la si tallu pulo bidä allinna.” Lambi' silele keaha' lako indo baine. \p \v 6 Sapo' naua Puang Yesus: “Akanna umpasalakoa' inde baine? Päbäi mammi napateem. Aka inde napateem, mesa pa'pogausam mapia lako kaleku. \v 7 Aka to mase-mase ia la sola-sola liukoa'. Malaa' umpamoloi ke abanai deenna' kamamaseammu. Sapo' Kao-Kao tä'kia' la sola liu. \v 8 Iya inde ia baine napogau' loppo'um ia indo malanna napogau'. Aka inde natolloiä' minnä'-minnä'na temo, napogau' loppo'um ia indo la dipogau' ke dilamummä'. \v 9 Setongam-tonganna, umba-umba naongei Kaheba Katilallasam dipa'pakahebaam, etam too duka' la dipotulasam pa'pogausanna inde baine anna mala dikilalai liu.” \s1 Yudas umpeä lalam la umbalu' Puang Yesus \sr 14:10-11 \p \v 10 Deem mesa to tihekem sapulo dua passikolanna Puang Yesus isanga Yudas Iskariot, le'ba' umpellambi'i sanaka-naka kapala sando aka illaam penabanna maelo' la umbalu' Puang Yesus. \v 11 Sangngim kassi uhhingngii anna ma'dandi la nabeem doi'. Iya umpeä lium lalam Yudas la umbalu' Puang Yesus. \s1 Puang Yesus sola passikolanna muande kinande Kalappasam \sr 14:12-21 \r Mat. 26:17-25; Luk. 22:7-14, 21-23; Yoh. 13:21-30 \p \v 12 Illaam pa'pahandusanna allo kasalle Hoti Tä' Diboloi Bibi' Hoti si ditunu domba pengkilalaam Kalappasanna to Yahudi dio mai Kasabuasam. Allo eta too ma'kada passikolanna lako Puang Yesus naua: “La lu umbakam ngei umpatokaangko kinande indo si diande ke umpengkilalai tau allo Kalappasam?” \p \v 13 Iya ussuam dua passikolanna naua: “Le'ba'koa' libam kota Yerusalem, iya la silambi'ungkoa' too mesa muane umbaba busso kessi uwai. Tuhu'ia' \v 14 lako banua naongei anna muuaannia' indo to ma'banua: Nauaangkam Tuangguhu: ‘Uaanni: Umba ngei tambim to bali umpatoka la kiongei sola Tuangguhungki mangngande kinande allo Kalappasam?’ \v 15 Iya la napaitaingkoa' too mesa tambim kalua' tando längäm puha asammi napatoka sule lako pangkakka'. Etanna' too la muongei ma'patoka.” \p \v 16 Iya le'ba'um indo dua passikola libam Yerusalem. Sulei libam, nalambi' si'da susi liu indo tula'na Puang Yesus. Iya napatokam indo kinande si diande illaam allo Kalappasam. \p \v 17 Bengii, sulem Puang Yesus umpasola sapulo dua passikolanna. \v 18 Mahassanni mangngande, iya nauam Puang Yesus: “Setongam-tonganna, deem mesa solamua' illaam inde alla'-alla'taa' la umbalu'ä'.” \p \v 19 Iya sangngim masussa penabanna anna sibala'-bala'i mekutana naua: “Taia mammaka kao, Tuangguhu?” \p \v 20 Natimba'im naua: “Sala'-sala' mennammua' inde to sapulo duakoa'. Iai too kusolapihingam unduho hoti, iya iam too. \v 21 Abana hi tia Kao to disangai Änä' Mentolino inna la mateä', umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata. Sapo' tä' deem pada satilaka lako indo to umbalu'ä'. Mala leko'um ia kela tä'um ia didadiam!” \s1 Hahana Puang Yesus la dipatitollo la ungganna'i pa'dandianna Puang Allataala \sr 14:22-26 \r Mat. 26:26-30; Luk. 22:15-20; 1Kor. 11:23-25 \p \v 22 Mahassanni mangngande, iya mualam mesa hoti Puang Yesus anna nakuhhu'i sumanga' längäm Puang Allataala mane napiä'-piä'i anna nabeenni lako passikolanna napasindum naua: “Iam too inde baleku, alaia' ammu andei.” \p \v 23 Puhai, mualam mesa ihusam kessi anggur anna nakuhhu'i sumanga' mane nabeem oi lako passikolanna. Iya naalam duka' anna nasibala'-bala'i naihu'. \v 24 Anna mane ma'kadai naua: “Iam too inde hahaku la dipatitollo la umpomannassa pa'dandianna Puang Allataala lako buda tau. \v 25 Setonganna kutulasangkoa': Tä'mä' Kao deem la muihu' pole anggur sampe lambi' wattunna la muihu'ä' anggur bakahu illaam kapahentaanna Puang Allataala.” \p \v 26 Puhai, iya umpenaniammi mesa pampujiam, mane le'ba'i längäm Tanete Zaitun. \s1 Petrus la umbahoi Puang Yesus \sr 14:27-31 \r Mat. 26:31-35; Luk. 22:31-34; Yoh. 13:36-38 \p \v 27 Iya umpatahhu'um tula'na Puang Yesus lako passikolanna naua: “La le'ba'koa' umpelleiä' aka deem tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 ‘La kupatei to ma'kambi'na \q1 anna ingganna dombana la tisembu' lao.’\f + \fr 14:27 \ft Za. 13:7.\f* \p \v 28 Sapo' maka' too dipatibangommä' sule, la kupendioloikoa' lako Galilea.” \p \v 29 Iya ma'kadam Petrus naua: “Moi la le'ba' asam solaku napelleiko, inna tä' sia kao deem la kupelleiko.” \p \v 30 Natimba' Puang Yesus naua: “Setongam-tonganna, illaam inde bengi tä'pi la penduam moni mäne' anna pentallummä' umbahoi.” \p \v 31 Sapo' tuttuam napomatohhä mandi duka' pa'kadanna Petrus naua: “Toko moiä' kao la dipatei solaki', tala kubahoiko!” Anna ingganna solana Petrus ma'kada susi siam duka'. \s1 Puang Yesus ma'sambajam illaam Getsemani \sr 14:32-42 \r Mat. 26:36-46; Luk. 22:39-46 \p \v 32 Puhai ia too, iya le'ba'um Puang Yesus sola passikolanna lu lako mesa ongeam isanga Getsemani. Dioi, muuaammi passikolanna: “Okko'ungkoa' too eta inde anna laopä' ma'sambajam.” \p \v 33 Umbabaim Petrus sola Yakobus anna Yohanes napasola. Tä' deem pada samahea' Puang Yesus anna husa' penabanna nasi'dim. \v 34 Nauam: “Masussa si'da-si'da penabangku kusi'dim, angga' la mateä'. Tohhongkoa' too eta inde, sapo' tä'koa' la lembe.” \p \v 35 Iya mentudendem saidi' anna untapposanni kalena dokko litä' napasindum ma'sambajam kela mala anna lappa'i dio mai kamasussaam ia too. \v 36 Naua: “O Papa', O Ambeku, tä' Iko deem aka ungkapusa'i ke umpoelo'i. Lappasannä' dio mai inde kamasussaam kuoloi temo, sapo' la pa'elo'mu dadi, taia la pa'elo'ku.” \p \v 37 Puhai ma'sambajam ma'pasulem. Iya ullambi'um indo to tallu to napasola ingngena' mahassam mamma'. Iya ma'kadam lako Petrus naua: “Simon, mamma'ko isanga? Tä' dakoka tiko mala majaga moi podo satette'um? \v 38 Majagakoa' ammu pa'sambajam indana napa'sändä'ikoa' setam. Aka abana hi tia mohäe penabammua' la umpalako kamaloloam, sapo' napomalammakoa' sipa' hupataummu.” \p \v 39 Anna mane le'ba' pole oo ma'sambajam, susi siam indo pa'sambajanna ingngena'. \v 40 Puhai, ma'pasule oom sule, iya nalambi' mamma' oo sule aka nataloi sugali'um matanna. Iya sangngim tä' bäbä naissam aka la naua mentimba'. \p \v 41 Tappana ma'pasule kapentallunna iya nauam: “Mamma' liupokoa' isanga? Tä' liupokoka' tiko malube! Sihuam tia! Aka lambi'um wattunna Kao to disangai Änä' Mentolino la dibehoä' tama pala' limanna to madosa. \v 42 Bangommokoa' anta laoa'. Petua'ia' diom mai indo to la umpopesakkaä'!” \s1 Puang Yesus disakka \sr 14:43-52 \r Mat. 26:47-56; Luk. 22:47-53; Yoh. 18:1-11 \p \v 43 Mahassampi ma'tula' Puang Yesus, iya sule ham Yudas indo to tihekem duka' sapulo dua passikolanna Puang Yesus umpasola tau buda sanda pa'dam sola bose, nasua kapala sando anna to ullatta' Pepaondonganna Musa sola matua ulunna to Yahudi. \v 44 Indo Yudas to umbalu'i, puham untula' loppo' tanda lako indo to napasola naua: “Iai too kuudum, iam too la ussakkaa' anna umbabai, sapo' jagai manappai.” \p \v 45-46 Iya landa'i lako, tappa umpellambi'im Puang Yesus anna nauai: “O Tuangguhu!” anna mane naudum, iya sikanasakkam. \v 47 Deem mesa tau eta too ussintä' pa'danna anna umbattai mesa sabua'na sando too', iya mäläi talinganna. \v 48 Iya ma'kadam Puang Yesus lako indo tau buda naua: “Ussangaa' isanga pehampo'ä' anna sulekoa' sanda pa'dam sanda bose la ussakkaä'? \v 49 Kusanga allo-allokoa' kupa'guhu illaam Banua Debata iya tä' dä' ussakka. Sapo' abana hi tia la susi anna mala sule lako indo puha tisuha' illaam Battakada Debata.” \p \v 50 Iya sikalumpa'um lao ingganna indo passikolanna napellei. \v 51 Deem mesa änä' muane anggam sambu' illaam kalena le'ba' ia untuhu' Puang Yesus. Naanda'im duka' tau buda la nasakka, \v 52 sapo' nalappa' indo sambu'na anna lumumpa'i lao ma'kambelä bäbä. \s1 Puang Yesus dio olona to si mahhotto' illaam peadasam \sr 14:53-65 \r Mat. 26:57-68; Luk. 22:54-55, 63-71; Yoh. 18:12-14, 19-24 \p \v 53 Iya dipasolam Puang Yesus lako sando too'. Eta too ma'hempum ingganna kapala sando anna matua ulunna to Yahudi sola to ullatta' Pepaondonganna Musa. \v 54 Iya natuhu' kalamba'um Petrus sule lako pa'hanteanna sando too' anna muokko'i mendähä sola to unjagai Banua Debata. \p \v 55 Iya umpalilimmi tangnga' kapala sando sola ingganna solana to tihekem duka' To Mahhotto'na to Yahudi la umpeängam tuntungam su'be' Puang Yesus anna nadakasam pa'posanga-sanga anna mala dipatei, sapo' tä' deem nalambi'. \v 56 Budapi tau si umpakolo'-kolo'i Puang Yesus, sapo' tä' deem mala sipako-pako tula'na. \v 57 Sanaka-nakapi tau ke'de' uhhängänni pa'pakolo'-kolo'inna solana naua: \v 58 “Deem kihingngi tula'na inde tau naua: ‘La kukadakeam inde Banua Debata pa'papianna hupatau angku papia polei senga'na, la tallungngallo liu anna dadim aka taia pa'papia hupatau.’” \v 59 Sapo' tä' asam deem mala mentama tula'na. \p \v 60 Iya ke'de'um sando too' illaam alla'-alla'na tau anna ungkutanai Puang Yesus naua: “Tä' liu siam isanga la untimba'i inde lako pa'pahapa'na tau?” \p \v 61 Sapo' mengkamma' mandi Puang Yesus. Iya mekutana pole oom sando too' naua: “Iko si'da haka To dilanti' la mepasalama', Änä'na Puang Allataala To handam dipa'kasallei?” \p \v 62 Iya natimba'im naua: “Kaom too, anna illaam allo la taoloinna la muitakoa' Änä' Mentolino, battu diua Kao, la muokko' dio tandai kananna To Handam Kuasa anna la suleä' sule illaam gabum yabo langi'!” \p \v 63 Iya tappa umpessepäsam siaham pohebana sando too' aka keaha' anna nauai: “Akapi gunana la umpeä liukia' sa'bi? \v 64 Aka uhhingngi asammia' kadanna inde dio tau untelle Puang Allataala! Dadi maakaa' iko susi lalam penabammu?” \p Sangngim umpasala Puang Yesus anna nauai: “La dipatei.” \p \v 65 Iya deem sanaka-naka tau untikkudui anna mane nasapu'iam matanna anna nadänggu'i napasindum naua: “O nabi, pentopaipi, menna untappai limako?” Anna to ma'honda duka' untampilinni Puang Yesus. \s1 Petrus umbahoi Puang Yesus \sr 14:66-72 \r Mat. 26:69-75; Luk. 22:56-62; Yoh. 18:15-18, 25-27 \p \v 66 Wattu eta too mahassampi dio pa'hanteam Petrus, iya sulem mesa baine sabua'na sando too'. \v 67 Tappana muita Petrus mahassam mendähä, iya napengkaleso-lesoim lindona anna nauaanni: “Iko duka' si sola liuko indo Yesus to Nazaret.” \p \v 68 Sapo' tappa ma'baho naua: “Tä' kuissam aka hi iko isanga untula',” anna le'ba'i lako olo ba'ba, [iya moni siaham mäne']. \p \v 69 Puhai ia too, naita pole oom mesa sabua' baine. Iya ma'kadam indo baine lako to dio heem eta too naua: “Inde dio tau abana solana.” \p \v 70 Iya nabahoi pole oom Petrus. Tä' masäe, iya ma'kadam duka' indo to dio heem eta too naua: “Mannassa anna solanako aka to Galileako duka'.” \p \v 71 Iya ma'pindam pole' Petrus naua: “Naitaä' Debata, kela kuissanni indo to muuaanna'!” \p \v 72 Iya moni siaham mäne' kapenduanna. Iya tappa nakilalaim pole' Petrus indo tula'na Puang Yesus naua: “Tä'pi la penduam moni mäne' anna pentallummä' umbahoi.” Iya ma'pase'go'um sumahho. \c 15 \s1 Puang Yesus dio olona gubernur Pilatus \sr 15:1-15 \r Mat. 27:1-2, 11-26; Luk. 23:1-5, 13-25; Yoh. 18:28–19:16 \p \v 1 Mebengngi'-bengngi'pi anna umpasahandammi kada kapala sando sola matua ulunna to Yahudi anna to ullatta' Pepaondonganna Musa sola to si mahhotto' illaam peadasanna to Yahudi. Iya umpungom Puang Yesus anna nababai lako olona Pilatus. \v 2 Mekutanam Pilatus lako Puang Yesus naua: “Ikongka indo tomahajanna to Yahudi?” \p Natimba'um naua: “Ikom ma'kale muuai.” \p \v 3 Iya ma'tula'um ingganna kapala sando umpakolo'-kolo'i Puang Yesus. \v 4 Mekutana pole oom Pilatus naua: “Tä' isanga la untimba'i inde mai tau? Uhhingngi haka buda natandasangko?” \p \v 5 Sapo' tä' liu siam mentimba' nasuhum mängä-mängä bäbä Pilatus. \p \v 6 Maka' lambi' oom allo kasalle ia too, si biasa dilappasam mesa to ditahungkum situhu' pelauanna tau buda. \v 7 Wattu eta too deem mesa to ditahungkum isanga Barabas anna budapi solana to puha papateam aka umbali-bali to ma'pahenta. \v 8 Iya sulem tau buda melau lako Pilatus anna mala dipalako kaha-kaha ia too susi biasa. \v 9 Iya mekutanam Pilatus naua: “La muaku haka' ke kulappasanni inde tomahajanna to Yahudi?” \v 10 Ia anna ma'kada susii Pilatus aka naissam naua ia hi tia anna nababai sule ingganna indo kapala sando aka nakembuhui. \p \v 11 Sapo' umpatudui tau buda indo kapala sando naua: “Pelauia' anna mala Barabas dilappasam.” \p \v 12 Iya mekutana pole oom Pilatus lako indo tau buda naua: “Maka' susi, iya aka la kupogausam inde to ussangaia' tomahajanna to Yahudi?” \p \v 13 Iya sikatambam naua: “Päso'i yabo kaju sitambem anna malai mate!” \p \v 14 Mekutana pole oom Pilatus naua: “Anu' aka hia kasalaanna?” \p Sapo' tuttuam sikaoli mandi naua: “Päso'i yabo kaju sitambem anna malai mate!” \p \v 15 Mohäe Pilatus la umpalossosam penabanna tau buda lambi' ullappasam ia Barabas anna ussuai tau untembe' talukum Puang Yesus mane napesuaanni dipäso' yabo kaju sitambem. \s1 Puang Yesus natelle sohodadu to dio mai Roma \sr 15:16-20 \r Mat. 27:27-31; Yoh. 19:2-3 \p \v 16 Iya napasolam sohodadu Puang Yesus lako Banua Gubernur indo si diongei ma'bisaha, anna untambai asanni ingganna sohodadu ma'hempum. \v 17 Anna napapakei juba mellolo pao susi bajunna tomahaja anna muananni songko' susi songko'na tomahaja sapo' keduhi anna napasongko'ianni. \v 18 Anna mane napekatabe'i lelem naua: “O tomahajanna to Yahudi, kipa'kasalleiko!” \v 19 Nahabi' bulo ulunna, natikkudui anna ma'balinguntu' lelenni menomba. \v 20 Puhai natelle, naäläiammi sule indo juba mellolo pao napapakeiam anna napapohebai sule indo inna pohebana. \s1 Puang Yesus dipäso' yabo kaju sitambem \sr 15:20-32 \r Mat. 27:27-44; Luk. 23:26, 33-43; Yoh. 19:2-3, 17-24 \p Anna mane dibaba lao Puang Yesus la dipäso' yabo kaju sitambem anna malai mate. \v 21 Wattu eta too deem mesa tau isanga Simon to Kirene, ambena Aleksander sola Rufus, mane sule dio mai sulibanna kota Yerusalem. Iya napassaim umpassam kaju sitambenna Puang Yesus. \v 22 Indo sohodadu umpasola Puang Yesus lako mesa ongeam isanga Golgota, kalembasanna ongeanna kahohä' ulu. \v 23 Anna mane nabeem anggur sihau mur, sapo' tä' naaku naihu'.\f + \fr 15:23 \ft Petua' dioi pemasiä'na Mat. 27:34.\f* \v 24 Iya napalängämmi kaju sitambem anna mane nataba-taba pohebana sapo' naundi. \v 25 Tette' kaseham mebengngi' anna dipalängänni kaju sitambem Puang Yesus. \v 26 Yabo indo kaju sitambenna dituli' kasuhunganna anna dipäso'i, naua: TOMAHAJANNA TO YAHUDI. \v 27 Deem duka' dua pehampo' nasimbahaam dipäso' yabo kaju sitambem, mesa dio tandai kananna anna mesa dio tandai kaihinna.[ \v 28 Iya diganna'im issinna Battakadanna Puang Allataala naua: “La dihekem duka' mesa tau kadake illaam alla'na tau kadake.”] \p \v 29 Ingganna to muolai ongeam ia too si muillim-illim tandana untelle Puang Yesus napasindum naua: “Kusanga paha' la ungkadakeangko Banua Debata anna la tallungngallo muolaam umpake'de' sule! \v 30 Iya lappasangko kalemu anna tuhungko yabo mai itim kaju sitambem!” \v 31 Susi toi duka' kapala sando anna to ullatta' Pepaondonganna Musa sipa'tula'-tula' mantelle naua: “Maka' tau senga' mala napasalama', sapo' maka' kalena tä' ohi ia mala napasalama'. \v 32 Maka' abana si'da tomahajanna to Israel anna To nalanti' Puang Allataala, iya la tuhummi too yabo mai inde dio kaju sitambem anna mala taitaia' anta katappa'ia'.” Moi duka' indo to dua to nasimbahaam dipäso' yabo kaju sitambem untelle duka' Puang Yesus. \s1 Kamateanna Puang Yesus \sr 15:33-41 \r Mat. 27:45-56; Luk. 23:44-49; Yoh. 19:28-30 \p \v 33 Tappana tängä allo, iya malillim pättäm dio indo pa'lembängam sule lako tette' tallu kahubem. \v 34 Tette' tallui kahubem, iya metambam Puang Yesus naua: \tl “Eloi, Eloi, lama sabakhtani?”\tl* Kalembasanna, O Puang Allataala, Debatangku, aka hi anna untampeannä'? \p \v 35 Nahingnginna petambana indo to ke'de' eta too, iya deemmi sanaka-naka muuai: “Pehingngiia'i, untambai nabi Elia!” \v 36 Iya napasihha'um mesa tau muala bunga karang\f + \fr 15:36 \fq bunga karang: \ft mangnguhanna batu panga' si tubo dio le'bo', susi lomo' malunä'na.\f* anna nahammei dokko anggur maissu', mane napadekke'i lako pesoka anna napadu'dui pudu'na Puang Yesus napasindum naua: “Taampaipia' anna tapetua'ia' battu la sule si'da hi nalappasam Elia.” \p \v 37 Iya metamba pole oom mane kattui penabanna. \p \v 38 Wattu eta too, indo sampim pesapa' illaam Banua Debata tappa sesse' tipa'dua mengkalao yabo sule dokko. \v 39 Deem mesa punggabana sohodadu mahassam ke'de' dio olona Puang Yesus. Tappana naitai maaka susi kamateanna, iya nauam: “Abana Änä'na si'da hia päläe' Puang Allataala!” \p \v 40 Deem duka' sanaka-naka baine umpetua' mambelai, susinna Maria Magdalena, Salome, anna Maria indona Yakobus Mangnguha sola Yoses. \v 41 Baine ia too sangngim to untuhu'um Puang Yesus, anna si natahiai indo anna si diopi Galilea. Anna budapi baine senga' dio duka' heem eta too, to napasola sule dio Yerusalem. \s1 Bakkena Puang Yesus dipatama lokko' \sr 15:42-47 \r Mat. 27:57-61; Luk. 23:50-56; Yoh. 19:38-42 \p \v 42 Allo eta too allo pa'patokaam la mentama allo Katohhoam. Tappana mahammo, \v 43 iya deemmi mesa tau isanga Yusuf to Arimatea, mesa to kasalle illaam bilanganna To Mahhotto' Handam Malangka', napengkasahai umpellambi'i Pilatus anna umpelaui bakkena Puang Yesus. Indo Yusuf mesa to masäe allom muampai kapahentaanna Puang Allataala. \v 44 Mängä-mängä Pilatus tappana napekaheba diua matem Puang Yesus. Iya untambaim pangngulunna sohodadu anna nakutanai naua: “Mate si'dangka Yesus?” \v 45 Tappana nahingngi pa'tula'na, iya umpäbäim Yusuf lao muala bakkena Puang Yesus. \v 46 Iya muallim sampim mabusa Yusuf anna laoi napatuhum anna nabalunni. Anna mane laoi napandam tama lokko' dipapia dio mesa tanete batu. Puhai, iya ullolimmi batu kasalle natutu'iam ba'bana. \v 47 Indo ongeam dipampandanni bakkena naita Maria Magdalena sola Maria indona Yoses. \c 16 \s1 Puang Yesus tubo sule dio mai alla'na to mate \sr 16:1-8 \r Mat. 28:1-10; Luk. 24:1-12; Yoh. 20:1-10 \p \v 1 Tappana lessu' allo Katohhoam, muallim bauam bubanau' Maria Magdalena anna Maria indona Yakobus anna Salome aka la lao nasussuiam bakkena Puang Yesus illaam lokko'. \v 2 Buttunna allo indo allo Minggu eta too, iya le'ba'im lako ku'bu'. \v 3 Iya sipa'tula'-tula'um naua: “Mennangkia' la umbehoiam indo batu pelapa'na ku'bu'?” \v 4 Sapo' mahuku'i lako, iya naitam indo batu dilapasam ba'ba lokko' puham dilolim lao. \v 5 Iya le'ba'im tama indo ku'bu', iya naitam mesa to mangnguha ma'poheba mabusa muokko' dio tandai kanam, iya sileleim tikkedu' anna mängä-mängä. \p \v 6 Sapo' ma'kada indo to mangnguha naua: “Daa ummahea'a'! Kuissam kuua umpeäkoa' Yesus to Nazaret indo to puha dipäso' yabo kaju sitambem, sapo' pa'dem inde aka tubom sule. Petua'ia' indem ongeanna. \v 7 Dadi le'ba'ungkoa' temo anna umpaissanni Petrus sola passikola senga'na muua: ‘Mendiolom ia lako Galilea Puang Yesus, diopi mane silambi'koa' umba susi puha nauaangkoa'.’” \p \v 8 Iya le'ba'i siaham sikalumpa' umpellei indo lokko' aka tikkedu' lambi' lumalla' mahea' muita kadadiam ia too. Tandana mahea'i, iya tä' deem natula' lako tau. \s1 Puang Yesus umpa'patandaam kalena anna mane tiäkä' längäm suhuga \sr 16:9-20 \p \v 9 [Tappana puha tubo sule Puang Yesus indo mebengngi'-bengngi' allo Minggu eta too, iya uhu-uhuna umpa'paitaam kalena lu lako Maria Magdalena indo to puha nahambaiam pitu setam illaam mai kalena. \v 10 Iya tappa le'ba'um indo baine napa'paissangam lako ingganna to si untuhu'i anu' mahassannipi ma'bahata anna tää'i liupi tipoli' uwai matanna wattu eta too. \v 11 Sapo' tappana sikanahingngi naua tubom sule Puang Yesus anna deemmi umpa'paitaam kalena, tä' liu siaham nakannangam. \v 12 Lessu'i eta too umpa'paitaam pole oom kalena, sapo' senga'um hupanna, lako dua pentuhu'na wattunna anna le'ba'i umpellei tondä'. \v 13 Iya ma'pasulem sule aka la natula' lako solana indo pangngitanna. Sapo' tää'i liupi kannam. \v 14 Katampasanna umpa'paitaam kalena lako sapulo mesa passikolanna wattunna mahassanni mangngande. Sangngim nasosso Puang Yesus aka tä' ungkannangam pa'tula'na to puha muitai katuboanna sule. \v 15 Iya ma'kadam Puang Yesus lako naua: “Le'ba'koa' lako lili'-lili'na lino ammu pa'pakahebaannia' Kaheba Katilallasam lako ingganna hupatau. \v 16 Menna-menna ungkatappa'i anna ditedo'i iam too la salama', sapo' menna-menna tä' matappa' la ditahungkum ia. \v 17 Tanda-tandana to matappa' mala la umpogau' susinna: uhhambai lao setam umpake sangangku, anna la umpake basa maneanna natula', napalosaiam Penaba Maseho. \v 18 Moi anna la muanda'i ula' battu la muihu' hasum sapo' tä' la mala nasägäi, anna la uhhaka' to masaki napolalam bono'.” \p \v 19 Puhai ma'tula' lako passikolanna, iya tiäkä'um längäm suhuga anna muokko'i dio tandai kananna Puang Allataala. \v 20 Iya le'ba'im passikolanna umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam lako si mesa-mesa ongeam illaam lino anna napasolai Debata mengkähä umpakatoto' kadanna napa'patandaam umpadadi tanda memängä-mängä.]