\id 1CO 1 Corinthians, Bambam language, Sulawesi, Indonesia \h 1 Korintus \toc1 Uhuna Suha'na Paulus lako Jumaa' dio Korintus \toc2 1 Korintus \toc3 1Kor. \mt1 Uhuna Suha'na Paulus lako Jumaa' dio Korintus \imt1 Bätäna issinna \ip Inde suha' natuli' Paulus napakatuam jumaa' dio Korintus, mesa kota kasalle dio propinsi Akhaya. Buda to Korintus tä'pi muissam Puang Allataala wattunna anna natuli'i Paulus inde suha'. Indo tau ia too umpenombai debata lino pa'papia kalena anna ma'gau' kadake liu. Paulus handam yolo umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam lako to Korintus lambi' deem sanaka-naka tau ungkatappa'i Puang Yesus. Wattu eta too tohhom Paulus dio sataum anna annam bulanna umpa'pa'guhuam Battakada Debata illaam alla'-alla'na to Korintus (Suho 18:1-11). Masäe-säei lessu'na Paulus umpellei Korintus lu lako kota senga', iya sulem mesa to matappa' isanga Apolos to buttu dio mai Aleksandria. Mesa duka' to manähä ma'tula' anna to muissam si'da-si'da issinna Battakada Debata (Suho 18:24-19:1). Indo Apolos umpatahhu' pengkähänganna Paulus umpatudu to matappa' dio Korintus (1Kor. 3:6). \ip Sanaka amoi bulanna lessu'na Paulus, iya napakatum suha' to Korintus. Inde Uhuna Suha'na Paulus lako Jumaa' dio Korintus, iam too suha'na Paulus umbala' indo suha'na to Korintus. Illaam inde suha'na Paulus untimba'i sanaka-naka pekutanaanna to Korintus (7:1,25; 8:1; 12:1; 16:1,12) anna napatudupi diona gau' tää'na sihatam la dipogau' (5:1; 11:18; 15:12). Ia anna napatudui aka napelele deem si ma'gau' kadake anna tä' ma'mesa penaba. Aka deem muuai: “Paulus kao kutuhu'i,” deem muuai: “Apolos kao,” lambi' kende' kasipengkaam illaam jumaa' (1:10-12; 3:1-6). \ip Illaam inde suha'na Paulus napatudu duka' diona kasialaam (hondongam 7), diona muande bale puha dipehumalasam lako debata lino (hondongam 8-10), diona kabiasaam ussapu'i ulu illaam pa'sambajangam (11:2-16), diona sihatanna dipogau' illaam pa'tosabeam sanda maseho (11:17-34), diona kapaissangam namanasangkia' Penaba Maseho (hondongam 12, 14), anna diona katibangonganna sule to mate (hondongam 15). Illaam hondongam 13, napomakaleso Paulus diona handam pahallu la dipogau': sikamase mesa sola mesa. \iot Lesoanna issinna \io1 1. Kada passu'bä' anna katilallasanna Paulus napakende' längäm Puang Allataala (1:1-9) \io1 2. Sanaka-naka pepakilalaanna Paulus (1:10-6:20): \io2 a. Kasipengkaam illaam jumaa', anna deem to Korintus untumpu pala' Paulus (1:10-4:21) \io2 b. To matappa' tä' la mala sola indo to ma'gau' sessu' illaam jumaa' (5:1-13) \io2 c. Issinna jumaa' tä' la mala umbaba solana to matappa' lako to tä' matappa' la ia uhhotto'i (6:1-11) \io2 d. Bätä puntinna to matappa' tä' mala dipake ma'gau' sessu' (6:12-20) \io1 3. Kasialaam (7:1-40) \io1 4. Bale puha dipehumalasam lako debata lino (8:1-11:1) \io1 5. Kabiasaam ussapu'i ulu illaam pa'sambajangam (11:2-16) \io1 6. Sihatanna dipogau' illaam pa'tosabeam sanda maseho (11:17-34) \io1 7. Kapaissangam memanasam Penaba Maseho (12:1-14:40) \io1 8. Katibangonganna sule to mate (15:1-58) \io1 9. Doi' nahempum to Korintus la napamoloiam jumaa' dio Yerusalem (16:1-4) \io1 10. Kada pebubunna Paulus (16:5-24) \ie \c 1 \p \v 1 Inde suha' buttu di kao Paulus to puha ditambai mendadi suhona Kristus Yesus aka situhu' pa'elo'na Puang Allataala. Duka' buttu di solasubuntaa' Sostenes \v 2 lu lako inggannakoa' solasubungki umma'na Puang Allataala itim jumaa' Korintus. Puhangkoa' napasähä' anna nasehoi Puang Allataala mendadi umma'na aka kasilombungammua' Kristus Yesus, susi toi ingganna hupatau lako ongeam senga' to mengkaala längäm Debatantaa' Yesus Kristus indo to tapa'Debataia' pada-pada. \v 3 Handandanni Puang Allataala Ambetaa' sola Debatanta Yesus Kristus la untamba'koa' anna namana' kamasakkeam sola kamasannangam. \s1 Katilallasanna Paulus diona pa'mana' di ada'na Puang Allataala lako jumaa' Korintus \sr 1:4-9 \p \v 4 Tä' deem kattunna umpakende'ä' katilallasam längäm Puang Allataala aka malangkoa' nakamasei nabeem pa'mana' di ada'na kahana kasilombungammua' Kristus Yesus. \v 5 Aka pentuhu'nangkoa' Yesus Kristus, nasuhum puhangkoa' nabeem ingganna pa'mana' di ada'na illaam jumaa'mu susinna kamanähängam ma'tula' anna kapaissangam illaam ingganna kaha-kaha diona Puang Allataala. \v 6 Kaha-kaha iam too umpomannassai diua titanam tongammi illaam penabammua' indo kapaissangam diona Kristus, \v 7 nasuhum sundum illaam jumaa'mua' ingganna pa'mana' di ada' illaam inde wattu umpemmitai kasuleanna Debatanta Yesus Kristus ma'penduanna. \v 8 La napakatoto'koa' Debatanta Yesus Kristus sule lako allo ma'katampasanna anna mala tä' deem sassaimmua' nalambi' ke sulem ma'penduanna. \v 9 Puang Allataala tontä manontom umpasule lako pa'dandianna to puha untambaikoa' napasakalebu Änä'na, battu diua Yesus Kristus Debatanta. \s1 Kasipengkaam illaam jumaa' \sr 1:10-17 \p \v 10 O inggannakoa' solasubungku, sola sanganna Debatanta Yesus Kristus, kupelau anna sambättu'koa' anna mesa pengngolo illaam ingganna kaha-kaha. Daa umpakende'a' kasipengkaam illaam alla'-alla'mu, sapo' la mesa penaba hakoa' ia anna mesa pattuju. \v 11 Ia anna ma'kada susiä' matim inggannakoa' solasubungku, aka deem sanaka-naka tau sahapunna Kloe sule umpa'tulasannä' naua: “Deem kende' kasipengkaam dio.” \v 12 Indo kuuaam kasipengkaam, deem muuai: “Paulus kao kutuhu'i,” deem muuai: “Apolos kao,” deem toi duka' muuai: “Petrus kao kutuhu'i”\f + \fr 1:12 \fq Petrus: \ft illaam basa Yunani naua: \fq Kefas\ft . Batai duka' 3:22; 9:5 anna 15:5. Petrus battu diua Simon Petrus si disangai duka' Kefas.\f* anna deem piha muuai: “Pentuhu'naä' kao Kristus.” \v 13 Moi kela daa tä' kao deem kuissam dibahe-bahe Kristus! Tä' toi deem dipäso'ä' yabo kaju sitambem la umpendudungangkoa' dosamu! Tä' tookoa' deem ditedo' sola sangangku, le'? \v 14 Mapianna hia aka padakoa'i, iya anggam Krispus sola Gayus kao untedo'i, \v 15 nasuhum tä'koa' deem la mala muuai: “Natedo'ä' Paulus anna malaä' mendadi pentuhu'na.” \v 16 (O Stefanus-pi toda' sahapu kutedo' bale'! Sapo' situhu' pa'kilalaangku, tä'um deem tau senga' kutedo' sulibanna ia too). \v 17 Aka kao-kao tä' deem nasuaä' Kristus la mantedo', sapo' nasuaä' la umpa'pakahebaam indo Kaheba Katilallasam buttu yabo mai Puang Allataala. Anna taia kamanähängam hupatau kupake umpa'pakahebaam indo Kaheba Katilallasam lako hupatau. Aka maka' la ia nasuhum matappa' hupatau, iya la labu' bäbä indo kakuasaanna kamateanna Kristus yabo kaju sitambem. \s1 Kaheba Katilallasam diona Kristus naongei ma'tandaam kakuasaanna Puang Allataala \sr 1:18–2:5 \p \v 18 Anna maka' dipa'pakahebaam kaheba diona kamateanna Kristus yabo kaju sitambem, iya nasangai ia to inna la ullambi' katilakaam: “Tula'na to maho.” Sapo' lako kita to dipasalama', taissanna' kita pada-pada taua kaheba ia too naongei Puang Allataala umpa'patandaam kakuasaanna. \v 19 Aka deem tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “Indo kakeakasanna to ma'keaka'-aka' la kusapui, \q1 anna indo kapaissanganna to ma'manähä-nähä la kupempa'deam.”\f + \fr 1:19 \ft Yes. 29:14.\f* \p \v 20 Iya akam gunana indo to manähä? Akam gunana indo to ullatta' Pepaondonganna Musa? Anna akam gunana indo to manähä ma'tula'? Iya mannassa anna napa'patandaammi Puang Allataala indo kamanähänganna hupatau tä' deem gunana! \v 21 Aka moi la umba susi kakeakasanna hupatau, tala malai umpengngissanni Puang Allataala kela kakeakasam di kalenai. Sapo' situhu' kakeakasanna Puang Allataala nakattu naua menna-menna ungkatappa'i indo Kaheba Katilallasam kipa'pakahebaam, tau ia too la salama', moi anna nasangai hupatau indo kaheba ia too: “Tula'na to maho.” \v 22 To Yahudi ia moka matappa' ke tä'i deem tanda memängä-mängä naita. Anna to Yunani ia, moka matappa' ke taiai to manähä umpa'tula'i. \v 23 Sapo' kami'-kami', anggam diona kamateanna Kristus yabo kaju sitambem kipa'pakahebaam. Sapo' tä' ia naala akkalanna to Yahudi, anna nasangai ia to Yunani katomahoam. \v 24 Sapo' indo ia to puha natambai Puang Allataala, susi to Yahudi teem taianna to Yahudi, dibukkaiam ia mata di ada'na anna mala naissam naua indo kaheba diona Kristus naongei ma'tandaam kakuasaanna anna kakeakasanna Puang Allataala. \v 25 Aka indo kakeakasanna Puang Allataala to nasangai hupatau: “katomahoam,” setonganna keaka' puha ia anna la kakeakasanna hupatau. Susi toi pa'palakoanna Puang Allataala to nasangai hupatau: “kamalammaam,” setonganna matoho puha ia anna la kamatohoanna hupatau. \p \v 26 O inggannakoa' solasubungku, la ungkilalai hia' tia katuboammu indo anna wattunnai natambaikoa' Puang Allataala. Wattu eta too, anggam saidi' illaam alla'-alla'mua' indo to disangai to keaka', to kasalle, anna änä' puä. \v 27 Aka naägä'i hi tia Puang Allataala umpilei to nasangai hupatau to maho, anna mala masihi' ingganna to keaka'. Anna naägä'i toi duka' Puang Allataala umpilei to naangga' hupatau malamma, anna mala masihi' ingganna to ussangai kalena matoho. \v 28 Napilei Puang Allataala to nasangai hupatau tä' keangga', to napa'pa'dei solana, susi toi duka' to nasangai hupatau tä' deem gunana anna mala napa'dei Puang Allataala indo to nauaam hupatau to la dipa'kasallei. \v 29 Napateem anna mala tä' deem moi podo la mesa hupatau ussanga-sanga kalena dio olona Puang Allataala. \v 30 Aka ma'kale Puang Allataala ungkähäi lambi' malakoa' dipasakalebu Kristus Yesus, nasuhum malaa' taissam kakeakasanna Puang Allataala. Ia toi napolalam anna malakia' napomalolo Puang Allataala anna napasähä' mendadi umma'na anna nalappasam dio mai kakuasaanna dosa. \v 31 Dadi, “Menna-menna la tilalla', taia kalena la nasanga-sanga, sapo' indo to puha napogau' Puang Allataala, ia hi tia pahallu napa'kasallei,” umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata.\f + \fr 1:31 \ft Yer. 9:24.\f* \c 2 \p \v 1 O inggannakoa' solasubungku, indo anna itinnä' umpa'pakahebaam diona pattujunna Puang Allataala, iya tä' deem ma'tula'ä' la umpake kada ada' battu haka la kamanähänganna hupatau. \v 2 Aka abana inna kuua, tä' kao kuaku la untula' aka-aka senga' illaam alla'-alla'mua' sulibanna Yesus Kristus, la'bi-la'binna indo kamateanna yabo kaju sitambem. \v 3 Wattunna anna kupellambi'ikoa', iya malammaä' kusi'dim anna lumalla'ä' mahea'. \v 4 Indo pepatuduam kutulasangkoa' anna indo kaheba kupalandasangkoa' tä' deem kutula' umpake kamanähängam hupatau anna tä' toi deem kupamammisangkoa' tula', sapo' mesa-mesanna kakuasaanna Penaba Maseho umpomakalesoi diua tappa' indo kaheba ia too. \v 5 Susim too anna mala matappa'koa' lako Kristus kahana kakuasaanna Puang Allataala, taia kahana kamanähängam hupatau. \s1 Kakeakasanna Puang Allataala \sr 2:6-16 \p \v 6 Moi anna susi, sapo' maka' illaangkam alla'-alla'na to matappa' indo to matoto'um kapeimanganna, abana ma'tula'kam ia pole' umpake kada naponnoi kakeakasam. Sapo' kakeakasam ia too, taia kakeakasam di lino battu haka kakeakasanna ingganna to ma'kuasa illaam inde lino, indo to la dipa'dei kakuasaanna. \v 7 Indo kipepatuduam, iam too indo kakeakasanna Puang Allataala to napokada ditambimpi mengkalao dio mai. Sapo' setonganna tä'pi dadi inde lino anna nakattu loppo'um Puang Allataala naponnoi indo kakeakasanna la malakia' mangngala taba illaam kamatandeanna. \v 8 Tä' deem moi podo la mesam to kuasa illaam inde lino la umpelabilloi indo kakeakasam ia too. Aka indo kela deenni umpelabilloi, iya mannassa anna tä'i la umpäso' Debatanta to handam matande yabo kaju sitambem. \v 9 Sapo' inna puha tisuha' di tia illaam Battakada Debata naua: \q1 “Lako to ungkamasei Puang Allataala \q1 puha napatokaam kaha-kaha handam mapia \q1 indo to tää'napi deem diita sola mata, \q1 anna tää'napi deem dihingngi sola talinga, \q1 anna tää'napi nalambi' suhi'na hupatau.”\f + \fr 2:9 \ft Yes. 64:4.\f* \p \v 10 Sapo' inna napalosaingkia' kita Puang Allataala umpolalam Penaba Masehona. Aka Penaba Maseho Ia ullosa ingganna aka-aka, sule lako ingganna pattujunna Puang Allataala moinna anna tibuniangam pihi'. \v 11 Aka umba susi hupatau anggam ia duka' kalena muissanni issi penabanna, susim too duka' diona Puang Allataala, anggam tia duka' Penaba Masehona muissanni tama penabanna! \v 12 Kitaa'-kita tä'kia' dibeem pikkiham hupatau, sapo' indo dibeengkia' ma'kale Penaba Maseho indo to napatamaangkia' kaleta Puang Allataala anna mala takaleso manappaa' indo ingganna mana' pa'kamasena Puang Allataala lako kita. \v 13 Anna maka' kipepatuduam ingganna ia too, tä'kam kami' ma'pa'guhu situhu' kamanähängam hupatau. Sapo' kada napatuduangkam Penaba Maseho kipake umpomasiä' kaha-kaha mendebatanna lako to puha untahima Penaba Maseho. \v 14 Lako to tä'pi napentamai Penaba Masehona Puang Allataala, mannassa anna moka untahimai indo to buttu dio mai Penaba Maseho. Aka nasangai mandi tia kaha-kaha ia too, katomahoam. Lako tau susi ia too, mannassa anna tä'i naala pikkihanna, aka anggam to tibukka mata di ada'na mala natama pikkihanna. \v 15 Lako to napentamai Penaba Maseho, mannassa anna naissanni umpikki' ingganna kaha-kaha mendebatanna. Sapo' lako to tä' muissam Puang Allataala, tä' ia deem moi podo la mesa muissanni pikkihanna indo to napentamai Penaba Maseho. \v 16 Umba susi tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “Mennangka la muissanni diona pikkihanna Puang Allataala? \q2 Anna mennangka la mala umpatudui?”\f + \fr 2:16 \ft Yes. 40:13.\f* \m Sapo' kitaa'-kita siampuammakia' pikkiham susi pikkihanna Kristus! \c 3 \s1 Diona kasipengkaam illaam jumaa' \sr 3:1-23 \p \v 1 Setonganna inggannakoa' solasubungku, indo lessu' anna itinnä' tä'koa' mala kupa'tula'i susi to puham napentamai Penaba Maseho. Sapo' anggam kupa'tula'i susikoa' to untuhu'pi sipa' dosana hupatau battu diua to manipi'pi kamatappasanna lako Kristus, aka sihhapampokoa' änä'-änä' malea illaam kamatappasam. \v 2 Umba susi änä'-änä' sumusupi tä'pi mala dibeem kinande makahha', susingkoa' too duka' wattu eta too, kupatudukoa' pepatuduam la sihatanna dipatuduam lako tau to tä'pi matoto' kamatappasanna, aka abana tä'pi umbelaa' untahima pepatuduam mandalam. Anna sule lako temo tä' liupia' umbela untahima, \v 3 aka nakuasai liupokoa' sipa' dosana hupatau. Aka maka' deem liupia' illaam alla'-alla'mu to si ma'kembuhu anna to sipengka, mannassa ia umpatandaanni diua tubo liupokoa' situhu' sipa' dosana hupatau, susi to tä'pi ungkaleso Puang Allataala. \v 4 Aka maka' deengkoa' muuai: “Pentuhu'naä' kao Paulus,” anna piha muuai: “Pentuhu'naä' kao Apolos,” iya mannassa anna iai umpatandaanni diua susi liupia' pa'palakoammu to tä' ungkaleso Puang Allataala. \p \v 5 Aka setonganna, Apolos anna kao tontä bäbäm. Bassim sabua'na bäbäkam Puang Allataala to umpatettekoa' anna mala matappa'koa' lako Kristus. Anggangkam bassim umpalako pengkähängam puha napapassanniangkam Debata. \v 6 Aka kutanam kao sihhapam tanangam anna nalima'i ia Apolos, sapo' ma'kale Puang Allataala umpatuboi anna napalobo'. \v 7 Dadi, taia tia to mantanam anna to mallima'i la dipaitoo'na sapo' Puang Allataala hia pahallu dipaitoo'na, aka Ia to umpatuboi anna umpalobo'i. \v 8 To mantanam anna to mallima'i pada bäbäm. Anna bassim la untahima sahona situhu' kamahesoanna. \v 9 Kami'-kami' bassim to mengkähänakam Puang Allataala. Anna ikoa'-iko bela' di ada'nakoa' Puang Allataala. \p Anna mala toi kakalebuammua' dipasihhapam banuanna Puang Allataala napake'de'. \v 10 Aka pa'kamasena Puang Allataala nasuhum namana'ä' kao kamanähängam umpaokko' batu longkahhim la dipa'pake'de'i banua ia too. Anna tau senga' pole' umpake'de' banua yabona indo batu longkahhim. Sapo' anggam ia, aka pahallu napetua' manappa to la ungkähäi indo banua la naaka susi anna mala sihondoi indo batu longkahhim ia too. \v 11 Aka anggam mesa-mesanna Yesus Kristus napadadi Puang Allataala batu longkahhinna banua di ada' ia too. Dadi tä' la mala deem batu longkahhim senga' dipaokko'. \v 12 Indo to umpake'de' banua yabona indo batu longkahhim ia too, deem tau umpake pangkakka' mapia susinna bulabam, peha', anna batu masuli'. Anna deem toi duka' umpake pangkakka' tää'na mapia susinna kaju, humpu', anna dalame. \v 13 Illaampi tia allo kasuleanna Puang Yesus ma'penduanna mane dipangngitai pengkähäna si mesa-mesa tau sihhapam disudi tama api. Etapi too pole' mane diissanni diua mapia haka indo pengkähäna, kadake haka. Dadi maka' too tä' naande api indo banua, iya pangkakka' mapia too napake umpake'de'i. Anna maka' too naande api, iya pangkakka' kadake too napake. \v 14 Maka' too tä' naande api indo pengkähäna mesa to mengkähä, iya mannassa anna tau ia too la untahima sahona. \v 15 Sapo' maka' naande api pengkähäna ke puham nasudi Debata, iya la ussi'dim too kahugiam. Kalembasanna, moi anna la salama' ia kalena, sapo' tä' ia la disahoi. Aka la sihhapam mesa tau to naande api banuanna: ingganna pohebana pa'de, sapo' salama' ia kalena. \p \v 16 Tä' isanga muissanna' diona kalemu? Kakalebuammunna' too banuanna Puang Allataala anna Penaba Masehona tohho illaam kalemua'! \v 17 Menna-menna ungkadakei indo banuanna Puang Allataala, mannassa anna la nakadakei duka' Puang Allataala tau ia too. Aka maseho indo banuanna Puang Allataala, anna kakalebuammunna' too indo banuanna Puang Allataala. \p \v 18 Daa umpasalanduanna' kalemu la anggam uhhannuam kamanähängam di lino. Aka maka' deem illaam alla'-alla'mua' ussangai kalena to manähä situhu' passangainna hupatau, iya pahallu la natampeam ia too lambi' mendadi to maho situhu' passangainna hupatau anna mala mendadi manähä situhu' passangainna Puang Allataala. \v 19 Aka indo to nasangai hupatau kamanähängam, nasangai Ia Puang Allataala katomahoam, umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: \q1 “Kamanähänganna siam hupatau napake Puang Allataala umpatumäi.”\f + \fr 3:19 \ft Ayb. 5:13.\f* \m \v 20 Anna naua polepi illaam Battakada Debata: \q1 “Naissam Debata naua pikkihanna ingganna hupatau to manähä di lino tä' deem gunana.”\f + \fr 3:20 \ft Puj. 94:11.\f* \m \v 21 Iam too anna tä'ungkoa' la mala umpakate'de' padammu hupatau. Aka ingganna kaha-kaha umpahalluanna' abana inna dipadokkoammokoa' lisu pala'mu la muampuam. \v 22 Aka susi kami' sola Apolos anna Petrus, teem inde lino sitonda issinna, katuboam anna kamateam, wattu temo anna wattu mane la sulena, ia asanna ia too dipadokkoam asammokoa' lisu pala'mu la muampuam. \v 23 Anna ikoa'-iko, ampuannakoa' Kristus anna Kristus Ia ampuanna Puang Allataala. \c 4 \s1 Suhona Kristus la dipotandengam \sr 4:1-21 \p \v 1 La uhhekem sabua'nakam kami' Kristus to dipapassanni babaam la umpa'paissangam kada ditambinna Puang Allataala indo tä'pi deem napelabillo hupatau. \v 2 Inde isanga to disua tau, pahallu iannapi anna ia dipalako situhu' pa'elo'na to ussuaki'. \v 3 Maka' deem illaam alla'-alla'mua' to umpasalaä', iya tä' maaka aka tä' siam la kupehingngii. Moi menna la umpasalaä' tä' manggi' kupehingngii. Susi toi duka' kaleku, tä' bahaniä' la ussangai inde pengkähängangku mapia haka, kadake haka. \v 4 Sapo' anggam ia, aka maka' kupasalui penaba, iya tä'pi deem kasalaangku kusi'dim. Sapo' ia hia, takao la ussangai kaleku, Debata ham ussangai inde pengkähäku, mapia haka, kadake haka. \v 5 Dadi, daa ummasimpanna' ungkattui kamapiaanna anna kakadakeanna pengkähäna mesa tau, aka taiapi wattunna. Sulepa Debata mane Iai ungkattui kamapiaanna anna kakadakeanna pengkähäna si mesa-mesa hupatau. Ia ham umpa'patandaanni ingganna tibuninna illaam kamalillingam anna la umpakaleängam ingganna pattuju penabanna hupatau. Wattu etapi too mane napujii Puang Allataala ingganna to la sihatam napuji. \p \v 6 O inggannakoa' solasubungku, inde kaha-kaha kutuli' illaam suha'ku, kao nahua anna Apolos. Malakam umpehapanni aka kami'-kami' kituhu'im indo paondom naua: “Antii manda' tobei matoto' indo to puha tisuha'.” Aka maka' umpehapannikam, iya tä'koa' deem moi podo la mesa malangka' penaba la umpakate'de' mesa tau anna muita dokkoa' mesa tau. \v 7 Menna ussangaikoa' mentando längäm puhakoa' iko anna la solamu? Tä' daka tia ingganna aka-aka illaannaa' kalemu buttu yabo asam mai Puang Allataala? Sapo' akanna malangka' penaba hakoa'? Mato-mato indo muampuanna' illaam kalemu deem bäbä, tä'koa' dibeem! \p \v 8 Ussanga haka' iko tä'um deem kakuhängammua'? Umbai' malangkoa' disangai to makaka! Anna umbai' mala toongkoa' mendadi tomahaja! Anna kami'-kami' tä' bäbä deem aka. Mala hi tia kela mendadi tomahaja si'da-siakoa' anna malakia' pada-pada ma'pahenta! \v 9 Ia anna ma'kada susiä' matim aka situhu' kao pikkihangku, kami'-kami' inggannakam suhona Yesus Kristus abana napadadikam Puang Allataala hupatau to handam matuna. Napasusikam to handam matuna to la dipahuai pa'tahungkungam sampe mate napengkitai tau buda anna ingganna malaika'. \v 10 Nasangaikam kami' hupatau to maho aka ungkatappa'ikam Kristus, anna ikoa'-iko ussangaikoa' kalemu to matappa' keaka'! Malammakam kami' anna umbai' matohokoa' iko! Naita dokkokam kami' hupatau anna umbai' napa'kasalleikoa' iko! \v 11 Sule lako temo sitammu liupakam kami' kakobeam anna kamabähhängam, angga ham illaanna kaleki poheba kadäkke' anna diuai deem siapi pa'sampingangki. Si nadahha polepakam liu tau anna tä' toi deem ongeam ma'lesoam si kiongei tohho. \v 12 Anna si mengkähä kahha' liukam kami' umpeä kapahalluangki. Maka' deem tau umpetunakam, iya si kipelauam mandi pa'tamba'. Maka' didahhakanni, iya anggangkam sa'baha'. \v 13 Susi siam ke deenni tau umpakolo'-kolo'ikam, si kipabala'i mandi tula' bulabam. Sule lako temo dipasihhapam bäbäkam kami' humpä, anna bubosinna inde lino. \p \v 14 Inde kuuaangkoa' temo, tä' kuua anna malakoa' masihi', sapo' inde pepakilalaangku matim kupasusikoa' änä' to kupakamaja. \v 15 Aka moinna anna deem massa'bu-sa'bu tuangguhummua' to umpatettekoa' illaam kamanuhusam lako Kristus, sapo' anggamä' mesa ambe di ada'mua'. Aka anggamä' mesa uhuna umpaissannikoa' Kaheba Katilallasam lambi' matappa'koa' lako Kristus Yesus. \v 16 Iam too kasuhunganna anna kupelau si'da-si'danna' matim anna umpotandengam manappaä'. \v 17 Iam too anna kusuam Timotius matim umpellambi'ikoa'. Mesa duka' to untuhu'i Kristus, sihhapam änä' ikaleku to kupakamaja, anna ia toi to mala dihannuam. La napakilalakoa' diona maaka susi pa'palakoangku illaam untuhu'i Kristus Yesus, indo sihondoinna pepatuduangku lako ingganna jumaa'. \p \v 18 Deem sanaka-naka tau illaam alla'-alla'mua' malangka' penaba, aka nasanga tä'mä' la matim. \v 19 Sapo' maka' naua Debata, tä'um la masäe anna matimmä' umpellambi'ikoa'. Etapi too mane kuitai aka amo la napogau' indo to malangka' penaba, battu la deem si'da hi kakuasaanna, battu la kadanna bäbä hi. \v 20 Aka maka' la kakuasaanna Puang Allataala illaam kalena tau ia too, mannassa anna la napatandaanni illaam pa'palakoanna, tä' la angga tula'na bäbä. \v 21 Dadi la umpise'ia' umpohäena! La matim däkä' anna kukeaha'ikoa', la matim däkä' anna kupatudukoa' memmaja-maja? \c 5 \s1 Diona dosa illaam jumaa' \sr 5:1-13 \p \v 1 Kukapilla'i si'da-si'da gau'mua', aka deem kutahima kaheba diona gau' sessu' liba' sugali' kadakena kende' illaam alla'-alla'mua'. Ditula' diua deem illaam alla'-alla'mua' umpasola metindo pohona battu diua bainena ambena. Tandana kadake gau'na tau ia too, moi to tä' ungkaleso manappa Puang Allataala tä' toi napogau' gau' susi ia too. \v 2 Sapo' ikoa'-iko, tontä liupokoa' malangka' penaba, moi kela daa la sihatangkoa' masussa penaba umpikki'i kaha-kaha ia too. Aka setonganna la pahallua' muäläi illaam mai alla'-alla'mu tau ia too anna mane hua. \v 3-4 Maka' di sesena mehhupataunna, sikambelakia', sapo' maka' dipikki' di sesena mendiada'na, mala diua illaam siamä' alla'-alla'mua' nasuhum kao la ungkattui kaha-kaha ia too, mato-mato itim siamä'. Dadi sola sanganna Puang Yesus Debatanta kukattum temo kuua indo tau to umpalako gau' sessu' liba' sugali' kadakena, pahallu la dipahuai pa'tahungkungam. Dadi maka' ma'hempungkoa', la muangga'a' mato-mato dio siamä' heem. Sola sanganna Puang Yesus Debatanta \v 5 la muäläia' tau ia too illaam mai kakalebuanna jumaa' anna umbehoia' tama pala' limanna tomahajanna setam anna mala nalambi' katilakaam bätä puntinna, umba ke malai untihokongam gau'na anna salama' ia sungnga'na ke sulem Debatanta ma'penduanna. \p \v 6 Tä'koa' sihatam la malangka' penaba ussangai kalemu mapia. Aka umbai' ungkilalai hia' tia indo deem mesa kada naua: “Sai'di' bibi' hoti mala ussamba buda tappum lambi' ma'pakembea' kela dipapiai hoti.”\f + \fr 5:6 \fq Sai'di' bibi' hoti mala ussamba buda tappum lambi' ma'pakembea' kela dipapiai hoti: \ft susi ke diuai: \fq Mesa tedom ma'tombä ullelei solana saballa galum.\f* \v 7 Umba susi to Yahudi si muäläi illaam mai banuanna ingganna bibi' hoti masäem ke lambi' oom allo Kalappasam, iya la susingkoa' too duka' anna mane. La muäläia' duka' illaam mai kakalebuanna jumaa' indo to madosa anna mala masehoa' katuboammu sihhapam hoti bakahu tä' diboloi bibi', aka abana to puhangkoa' nasehoi Puang Allataala. Aka Yesus Kristus puha dipatei aka nalappasangkia' dio mai dosata sihhapam änä' domba si natunu to Yahudi la diande illaam allo Kalappasam. \v 8 Dadi la tontä liukia' allo-allo tilalla' illaam penabanta umpengkilalai kalappasanta. La tatibea' indo bibi' hoti masäem, kalembasanna gau' kadaketa anna gau' bubosinta. Anna la taandea' indo hoti bakahu to tä' diboloi bibi', kalembasanna ingganna pa'palakoanta la tapalako sola unä' penaba sambulo-bulo. \p \v 9 Kupaillaangangkoa' suha'ku indo lessu' kuua: “Tä'koa' la mala ma'mesa sola indo to ma'gau' sessu'.” \v 10 Indo to kuuaam tä'koa' la mala ma'mesa sola, taia indo ingganna to tä' ungkaleso Puang Allataala anna ma'gau' sessu'i battu haka ma'podo kao battu haka manähhä-nähhä battu haka umpenombai debata lino pa'papia kalena. Aka maka' hapanna la ia kuuaam, iya anggam tia anna la malakoa' sisähä' ke mäläikoa' illaam mai inde lino. \v 11 Sapo' inde kuuaam tä'koa' la mala ma'mesa sola, indo to ussangai kalena to matappa' duka' lako Kristus sapo' ia hi umpogau' gau' sessu', ma'podo kao, umpenombai debata lino pa'papia kalena, battu haka napohäe si untula'-tula' kadake solana, battu haka to si umpamäbo' kalena battu haka to manähhä-nähhä. Moi la solakoa' mangngande tau susi ia too, tä' toi la mala! \v 12-13 Setonganna, taia kao uhusangku la umpassala mesa tau ke taiai solata to matappa'. Puang Allataala ia la umpopa'tadongkonganni kasalaanna. Sapo' diona jumaa'mua' setonganna pahallukoa' la ma'kale umpassalai indo to ma'gau' kadake illaam. Aka deem tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Äläia' illaam mai alla'-alla'mu indo to ma'gau' kadake.”\f + \fr 5:12-13 \ft Pass. 13:5, 17:7.\f* \c 6 \s1 Kaha-kahana to matappa' tä' mala la dipalulako to tä' matappa' la ia uhhotto'i \sr 6:1-11 \p \v 1 Maaka anna deenni illaam alla'-alla'mua' palla' penabanna umbaba kaha-kahana lako to tä' matappa' la nahotto'? Akanna tä'i ma'kalekoa' to matappa' umpapiai ke deenni kende' kaha-kaha illaam alla'-alla'mua'? \v 2 Tä' daka' tiko muissam muua inde issinna lino abana inna umma'na Puang Allataala la uhhotto'i? Maka' ikoa' la uhhotto' issinna inde lino, iya maaka hi anna tä'ia' umbela la uhhotto' kaha-kaha bahinni'? \v 3 Tä' daka' tiko muissam muua malaika' duka' anna la kitaia' uhhotto'i? Damoaham ia kaha-kaha katuboam allo-allo! \v 4 Maka' deem kende' mesa kaha-kaha illaam jumaa', iya akanna manggi' ohi dibaba lako to mahhotto' taia issinna jumaa'?\f + \fr 6:4 \fq taia issinna jumaa': \ft Deem duka' muuai: to tä' deem okkosanna illaam jumaa'.\f* \v 5 Ia anna ma'tula' susiä' aka kuua anna malakoa' masihi'! Tä' daka tia deem siam illaam alla'-alla'mua' to manähä la uhhotto'i ke deenni sisala bingkum bassim to matappa'? \v 6 Sapo' deem di to matappa' palla' ia penabanna umpahapa' padanna to matappa' lako to tä' matappa'! \p \v 7 Maka' deem liupi kende' kasipengkaam illaam alla'-alla'mua', iya iam tia isanga to talongkoa'. Aka setonganna aha leko'um tia ia siam anna ia napogausangkoa' padammu to matappa', battu haka nahugiangkoa' anna la umbaba lako olona to mahhotto'. \v 8 Moi kela daa iko sianna' duka' si ma'pateem ia siam anna ia umpogausam padammu anna uhhugiam, moi kela daa padammu sianna' to matappa' umpateem. \p \v 9 Tä' daka' tiko muissam muua tä' sia ia la mala mangngala taba illaam kapahentaanna Puang Allataala ingganna to kadake gau'? Daa umbulinna'! Aka ingganna to ma'gau' sessu', to umpenombai debata lino pa'papia kalena, to ullullu' pa'bannetauam, susi toi duka' muane to kende' penabanna la sigau' samuanena, \v 10 to kaboko-boko, to ma'podo kao, to si umpamäbo' kalena, to si untula'-tula' kadake solana, anna to manähhä-nähhä, ingganna tau susi ia too tä' sia ia la mala mangngala taba illaam kapahentaanna Puang Allataala. \v 11 Setonganna deem siangkoa' duka' ma'gau' susi indo yolona. Sapo' temo puham nabasei Puang Allataala indo dosamua' anna napasähä'ungkoa' mendadi umma'na anna napomalolo. Kaha-kaha ia too napogau' Puang Allataala umpolalam pengkähäna Debatanta Yesus Kristus sola kakuasaanna Penaba Maseho. \s1 Kabebasanna to Sahani tä' diua la beba' umpogau' dosa \sr 6:12-20 \p \v 12 Ingganna-ingganna sia mala asam kupogau'. Sapo' ia hia aka tä' la keguna asam tama kaleku. Dadi kao-kao, moi anna la mala asanni kupogau', sapo' tä' kuaku la nakuasai mesa pa'pogausam. \v 13 Deem tau muuai: “Dipadeem kinande kahana tambu' anna tambu' duka' dipadeem kahana kinande.” Sapo' inde kinande anna tambu' tä' la da'da' liu, pissam wattu la napa'dei siam Puang Allataala. Inde bätä puntinta napadadi Debata tä' la dipake ma'gau' sessu', sapo' anggam la dipake umpalako pa'elo'na, anna Debata ham umponnoiangki' kapahalluam bätä puntinta. \v 14 Puang Allataala puha umpatibangom sule Puang Yesus Debatanta dio mai alla'na to mate. La napasusingkia' too duka' Puang Allataala umpake kakuasaanna. \v 15 Mannassa anna muissannia' muua bätä puntinta pangkakka'na duka' bätä puntinna Kristus. Dadi la sihatam daka tapake inde pangkakka' bätä puntinna Kristus umpasola baine passunda'? Mannassa anna tä'i sihatam! \v 16 Tä' daka' tiko muissam muua menna-menna sola metindo baine passunda', mannassa anna mendadi mesam indo baine passunda'? Aka puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Duai la mendadi mesa illaam ingganna-ingganna sia.”\f + \fr 6:16 \ft Kad. 2:24.\f* \v 17 Sapo' menna-menna umpamesa kalena Debata, mannassa anna sihondäm ia penabanna tau ia too anna Penabanna Debata. \p \v 18 Pasikambelaia' kalemu gau' sessu'. Ingganna hupanna dosa napogau' hupatau sulibanna gau' sessu', tä' ia madosa lako bätä puntinna. Sapo' ma'gau' sessu' ia madosa lakoki' bätä puntinta. \v 19 Tä' daka' tiko muissam muua bätä puntimmua' banua di ada'na Penaba Maseho to tohho illaam kalemua'? Ma'kale Puang Allataala umpatamaangkoa' kalemu Penaba Maseho. Anna kalemua' taikoa' umpuänganni, sapo' Puang Allataala umpuänganni. \v 20 Aka puhangkoa' naalli ponno Puang Allataala. Dadi pakeia' bätä puntimmu umpuji sanganna Puang Allataala. \c 7 \s1 Kasialaam \sr 7:1-16 \p \v 1 Tentomai la kutimba'i indo pekutanaammua' illaam suha'mu. Mapia duka' ke tä'i kebaine mesa muane. \v 2 Sapo' aka buda tau si ma'gau' sessu', dadi mapia puha ia ke kebainei mesa muane, battu kemuane mesa baine. \v 3 Sapo' anggam ia aka mesa muane pahallu la sola metindo bainena, battu haka baine la pahallu sola metindo muanena. Aka bassim pahallu la napalako indo si biasanna dipogau' illaam kasipobaineam. \v 4 Aka bätä puntinna mesa baine taia kalena ungkuasai, sapo' setonganna muanena ungkuasai. Susim too duka' bätä puntinna mesa muane taia kalena ungkuasai, sapo' setonganna bainena ungkuasai. \v 5 Lako ikoa' to sipobaine, tä'koa' la mala masäe sisähä' metindo. Mala ia ke si sanaka-nakai benginna anna mala umpasatutuikoa' penabammu sambajam, sapo' la sipattujukoa' yolo. Puhai too, iya sola ongkoa' sule metindo indana deenni naola tomahajanna setam napa'sändä'ikoa' aka tä' sianna' la umbela ungkuasai kalemu. \v 6 Inde kuuaangkoa' taia pahenta, sapo' pepakilalaam. \v 7 Setonganna kupohäe puha ia ke napasusiiä' ingganna tau tä' duka' mandapo'. Sapo' tä'kia' susi-susi aka pantam namana'kia' Puang Allataala. Deengkia' dimana' la mandapo' anna deengkia' dimana' la masannam disi'dim ke tä'i tau mandapo'. \p \v 8 Indo to tä'pi mandapo' battu haka to balu baine matem muanena kupakilala kuua: mapia puha ia ke tä'um manggi' mandapo', susiä'. \v 9 Sapo' maka' tä' la ussahaa' untähäm kamohäeam sugali'mu, iya aha pissammokoa' mandapo' anna la nakadakeikoa' kamohäeam sugali'mu. \p \v 10 Lu lako to mandapo'um la napaillaam tambu' inde pahentaku (setonganna taia pahenta kaleku, sapo' pahenta buttu yabo mai Debata): mesa baine ke kemuanem, tä' mala untibe muanena. \v 11 Sapo' maka' deem baine untibe muanena, tä'um mala la kemuane pole. Anggam mala ke ussulei sule muanena. Susi siam duka' muane tä' si'da-si'da mala la untibe bainena. \p \v 12 Anna mane deenni, pepakilalaangku ia (taia paondom Debata) la lu lako ia solata to siala taianna to matappa'. Lako muane indo to tä' matappa' bainena, sapo' naakupi indo bainena siala, iya tä' mala la natibe indo baine ia too. \v 13 Susi siam duka' lako baine indo to tä' matappa' muanena, sapo' naakupi indo muanena siala, iya tä' mala la natibe indo muane ia too. \v 14 Aka indo muane to tä' matappa' la ussi'dim duka' pa'kamasena Puang Allataala kahana siala baine to matappa'um. Susi siam duka' baine to tä' matappa' la ussi'dim toi duka' pa'kamasena Puang Allataala kahana siala indo muane to matappa'um. Hapanna tä' la susi, iya indo pessubunna la dihekem änä'na to tä' matappa', anna setonganna to nakamaseim Puang Allataala indo änä'na. \p \v 15 Sapo' tä' la ullabaia' indo to tä' matappa' ke maelo'i untibe muanena battu haka bainena indo to matappa'um. Maka' susi, iya indo to matappa' baine haka muane haka beba'um ia, tä'um tisäke'. Sapo' pa'elo'na Puang Allataala la tubokia' illaam kasiolaam. \v 16 Aka tä' diissam umba ke toko mala hi indo baine to matappa'um umbaba muanena lako kasalamasam. Anna tä' toi duka' diissam umba ke toko mala hi indo muane to matappa'um umbaba bainena lako kasalamasam. \s1 La tubokoa' umba susi inna susinna wattunna anna natambaikoa' Puang Allataala mendadi umma'na \sr 7:17-24 \p \v 17 Si mesa-mesa tau pahallu la tontä liu tubo umba susi inna susinna lako kalena indo puha nabeem Debata wattunna anna natambai Puang Allataala la mendadi to matappa'. Iam too inde ätoham la dipehhondoi si kupepatuduam lako si mesa-mesa jumaa'. \v 18 Susinna to inna balim disunna' battu diua to Yahudi indo anna natambai Puang Allataala la matappa', tä'um pahallu la napa'dei sule indo sunna'na. Susi toi duka' ke deenni to tä' disunna' battu diua taianna to Yahudi wattunna anna natambai Puang Allataala la mendadi to matappa', tä'um duka' pahallu la naua: “La manggi'ä' disunna'.” \v 19 Aka dituhu'i haka ätoham sunna' tä' daka, tontä bäbäm anu' bassim tä' deem gunana lako to matappa'. Anggam pahallu, untuhu'i tau pahentana Puang Allataala. \v 20 Si mesa-mesa tau pahallu la tontä liu tubo umba susi inna susinna lako kalena wattunna anna natambai Puang Allataala la matappa'. \v 21 Maka' deengkoa' mahassam illaam kasabuasam wattunna anna natambaikoa' Puang Allataala mendadi umma'na, tä' la umpomasussaa' penabammu umpikki'i kaha-kaha ia too. Sapo' maka' toko malakoa' lappa' illaam mai kasabuasammu, iya mapiam too. \v 22 Aka lako sabua' to natambai Debata la matappa', tau ia too lappa'um dio mai passabua'inna dosa, aka mendadim umma'na Debata. Anna lako ia taianna sabua' to natambai Debata la matappa', mendadim ia sabua'na Kristus. \v 23 Puhangkoa' naalli ponno Puang Allataala. Iya daa ummaelo'a' la naposabua' pa'elo'na hupatau illaam inde lino. \v 24 Dadi inggannakoa' solasubungku, si mesa-mesa tau la pahallu tubo dio olona Puang Allataala umba susi inna susinna wattunna anna ditambai la mendadi to matappa'. \s1 To tä'pi mandapo' anna to balu baine \sr 7:25-40 \p \v 25 Mane deenni, diona ia to tä'pi mandapo', tä' ia deem nabeennä' pahenta Debata. Moi anna susi, sapo' la kubeem siangkoa' duka' pepakilalaam situhu' issi penabangku. Aka pa'kamasena Debata mesaä' duka' to mala dikatappa'i. \v 26 Susi kao inde pikkihangku: pahallu dikilalai diua inde tentomai buda kamasussaam ditammu. Dadi, kuua kao, mapia puha ia lako mesa tau ke tontä lium tubo umba susi tentomai. \v 27 Lako to puham kebaine, kupelau anna tä'i untibe bainena. Anna lako to tä'pi kebaine, la napeä lalanna anna tä' lium kebaine. \v 28 Sapo' maka' deem maelo' kebaine, ia too setonganna tä' la madosa. Susi siam duka' ke deenni änä' daha maelo' la kemuane, tä' duka' la madosa. Anggam ia aka buda too kamasussaam disitammuam ke mandapo'i tau. Ia hi kao kupemulu kela tä'koa' deem sitammu sussa. \p \v 29 Kalembasanna inde tula'ku inggannakoa' solasubungku kuua: illaam inde lino saidi' mandam wattuntaa'. Dadi, mengkalao temo, lako to kebainem, la pahallu mato-mato tä' kebaine battu diua taia pandaposanna la napaitoo'na; \v 30 to sumahho la tubo mato-mato tä' masussa penaba battu diua taia sussana la napikki'; lako tau to metaba la mato-mato tä' tilalla'; lako tau to deem mangngalli, la mato-mato tä' deem muampuam aka-aka; \v 31 anna lako to umpeä kapahalluanna illaam inde lino, la pahallu illaam katuboanna mato-mato tä' napalulako napaludio mai kaha-kaha ia too. Aka tä'um la masäe anna pa'dem inde lino. \p \v 32 Ia hi kao pa'elo'ku kela mala anna tä'koa' deem nakakende'i kamalallangam penaba. Aka indo to tä'pi kebaine umpasatutui ia pikkihanna pengkähänganna Debata, aka naua: “Anna mala masannam penabanna Debata.” \v 33 Sapo' indo ia to kebainem, si lu lako liu ia penabanna kaha-kaha lino, aka naua: “Anna mala masannam penabanna baineku,” \v 34 ma'katampasanna illaam ia too ma'dua penaba. To balu baine ia battu haka änä' daha, anggam ia pengkähänganna Debata napasatutui pikkihanna, aka napemulu ke naampuanni Puang Allataala mengkalao bätä puntinna sule lako sungnga'na. Sapo' indo ia baine to kemuanem, si lu lako ia kaha-kaha lino pikkihanna, aka naua: “Anna mala masannam penabanna muaneku.” \p \v 35 Inde ma'kada susiä' tentomai setonganna kuua anna malakoa' ullambi' kamapiaam. Aka tä' kuaku kela tisäke'koa' lako ma'hupa-hupa pahenta. Anggam kao kupohäe ke gau' maloloia' umpalako anna sihatanna dipogau', anna la umpasatutua' pikkihammu lako Debata. \p \v 36 Sapo' maka' hapanna deem tau situnangam anna nauai illaam penabanna indo muane: “Tä' sihatam ke tä'i kupobaine indo tunangangku, aka tuttuam matuam anna tä' toi la kubela untähäm liu kamohäeangku,” iya aha pissammi napobaine, aka tä' tihekem umpogau' dosa. \v 37 Sapo' maka' deem mesa muane nakattu sola unä' penabanna naua: “Tä' ohi la kupobaine indo tunangangku,” anna tä' toi deem tau umpassai sapo' ma'kale ia duka' muuai, setonganna mapia ke tä'i kebaine. \v 38 Dadi, mapia ke deenni tau umpobaine tunanganna, sapo' mapia puha ke deenni tau tä' umpobaine tunanganna. \p \v 39 Mesa baine ke tubopi muanena mannassa anna tisäke'i. Sapo' maka' matem muanena, iya malam kemuane pole assala'na to matappa' indo la napomuane. \v 40 Sapo' situhu' kao pikkihangku, la kehongko' puha ia ke tä'um kemuane pole. Moi anna kuua inde tula'ku situhu' pikkiham kaleku, sapo' setonganna naua inabangku kupengkadaam sola kakuasaanna Penaba Masehona Puang Allataala. \c 8 \s1 Diona bale puha dipehumalasam lako debata lino \sr 8:1-13 \p \v 1 Mane deenni, la kutulasangkoa' diona muande bale puha dipehumalasam lako indo to napa'debatai taianna to matappa'. Si tauaa': “Deemmi kapaissangantaa' inggannakia' to matappa'.” Abana deemmi, sapo' anggam ia, aka deem illaam alla'-alla'mua' si umbaba malangka' penabai indo kapaissanganna. Moi kela daa anggam pa'kamase umpakatoto' kakalebuanna to matappa'. \v 2 Maka' deem tau ussangai kalena manähä, setonganna tau ia too anggam umpomasikki' bäbä pennenne'na. \v 3 Sapo' menna-menna ungkamasei si'da-sia Puang Allataala, tau ia too naissam lalam penabanna Puang Allataala. \p \v 4 Indo pekutanaammua' diona muande bale puha dipehumalasam lako indo to napa'debatai taianna to matappa', setonganna taissam asammia' pada-pada taua indo to napenombai mannassa anna taiai debata, aka anggam mesa Puang Allataala Debata. \v 5 Abana deem ma'hupa-hupa indo si napa'debatai anna napepuäi to umpenombai, susi yabo langi' teem illaam inde lino. \v 6 Sapo' taissanna' kita pada-pada taua anggam mesa Puang Allataala, tä' deem Debata senga'. Iam too Ambeta to umpadadi ingganna-ingganna sia. Anna iam too anna napadadingkia' anna mala tapenombaia'. Taissam toia' taua anggam mesa Debata, indo diuaam Yesus Kristus. Anna Kristus ungkähäi indo anna napadadii Puang Allataala ingganna aka-aka, anna pengkähänam too anna malangkia' tubo. \p \v 7 Sapo' deem duka' piha solata to matappa' tä' napähäm manappa diona inde kaha-kaha. Aka indo anna tä'pi matappa', si umpenombai debata lino pa'papia hupatau nasuhum ussosso kalena, aka nasangai ia madosa ke naandei indo kinande puha dipehumalasam lako debata lino, aka nasanga debata si'da-sia dibeem. Aka indo tau ia too, malammapi kamatappasanna. \v 8 Setonganna, taia kinande la umpasilombungkia' Puang Allataala. Aka maka' taande indo kinande ia too, tä' deem la kauntunganta dio olona Puang Allataala; anna maka' tä' taande, iya tä' siam duka' deem la kahugianta. \p \v 9 Moi anna mala asanni kita taande ingganna kinande aka tä' kita taangga' madosa ke diandei, sapo' pahallu la tajagai indo solasubunta to tä'pi matoto' kamatappasanna. Aka maka' naitaki' taande nasuhum naande duka', katampasanna napomadosa ia aka naua illaam penabanna: “Madosaä' aka kuande.” \v 10 Kalembasanna inde tula'ku kuua: ikoa'-iko to matoto'unna' kamatappasammu muissammia' muua tä' maaka ke diandei indo kinande to puha dipehumalasam lako debata lino. Sapo' maka' hapanna mahassangkoa' mangngande illaam banua si diongei umpenombai debata lino pa'papia hupatau anna naitakoa' to malammapi kamatappasanna, iya la umpobahanim too duka' kalena muande indo kinande moi anna bata-bata ia penabanna. \v 11 Maka' umpateenna', iya iam tia isanga indo kapaissangammua' la umpatinanda lako katilakaam solamu to bata-batapi illaam penabanna, moi kela daa nakala' da duka' kamateanna Kristus. \v 12 Pissananna anna ma'pogau' susikoa' lako padammu to matappa' indo to bata-batapi illaam penabanna, mannassa anna kasalaangkoa' lako Kristus, aka ungkadakeikoa' kamatappasanna padammu. \v 13 Dadi, kaha-kaha iam too nasuhum tä' kao kuaku si muande bale kela iai nasuhungam metobä tama dosa indo padangku to matappa', indana kao untumäi. \c 9 \s1 Paulus duka' abana mesa suho anna anggam ia napeä lalanna anna mala buda tau napatette lako Kristus \sr 9:1-27 \p \v 1 Tä' daka beba'ä' duka'? Ussanga haka' taiaä' mesa duka' suhona Puang Yesus? Ussanga haka' tä'pä' deem muita Puang Yesus Debatanta sola matangku? Taia hakoka' too bua pengkähäku indo ungkähää' pengkähänganna Debata? \v 2 Moi anna tä'i naakuiä' tau piha naua: “Mesa duka' suhona Puang Yesus Paulus,” sapo' ikoa'-iko mannassa anna muakuiä', aka kao umpatettekoa' lako Kristus nasuhum matappa'koa'. Iya kamatappasammunna' too umpomannassai diua mesaä' duka' suhona Puang Yesus. \p \v 3 Maka' deem tau umpesalaannä', iya la kutimba'i kuua: \v 4 Tandana suhonakam Puang Yesus, iya la sihatangkam dipande anna dipaihu' kahana pengkähäki kela kiakui. \v 5 Hapanna la kiaku duka' kebaine anna umpobainekam to matappa', iya sihatam duka' la kipasola lelem umba susi napogau' Petrus \f + \fr 9:5 \fq Petrus: \ft basa Yunani, diua \fq Kepas: \ft illaam basa Ibrani; kalembasanna, \fq batu. \f* anna suho senga', anna napogau' toi duka' indo solasubunna Puang Yesus. \v 6 Anggangka too kami' sola Barnabas la dipapassai umpeä ikale kapahalluangki? \v 7 Sapo' situhu' kao pikkihangku, tä' tia deem mesa sohodadu la muanggoso'i kalena illaam pangngebaam. Anna tä' tia deem mesa to mengkähä la untanam anggur illaam bela'na tä' la mala muande indo bua anggurna. Tä' toi deem mesa to ma'kambi' domba tä' la mala muihu' indo bumbunganna dombana. \p \v 8 Inde pehapangam, kuala dio mai indo si dipogau' allo-allo, sapo' abana inna Battakada Debata muuai. \v 9 Aka deem tisuha' illaam Pepaondonganna Musa naua: “Daa ungkambu pudu'na sapim mahassam mengkähä anna mala napasindum ia duka' mangngande-ande.”\f + \fr 9:9 \ft Pass. 25:4.\f* La anggangka sapim nauaam Puang Allataala inde illaam Battakadanna, \v 10 iya la nahua hakika' duka'? Abana inna kitaa' duka' nahua indo kada dituli' yolona. Aka si mesa-mesa tau to disua ma'tengko la umpemmitai katabaanna buana indo pengkähäna. Anna susi siam duka' lako to disua ullullu' gandum, la sihatam duka' umpemmitai katabaanna. \v 11 Iya ikoa'-iko dipasihhapangkoa' bela', puhangkoa' kiambo'i banne di ada'na Puang Allataala. Dadi, tä' daka la sihatam kipemmitai la umbeengkam kapahalluanna bätä puntingki? \v 12 Maka' sihatanna' umbeem aka-akammu lako tau senga' to umpatudukoa', iya senga'um too kami'! \p Sapo' tä' kami' kituntu' kaha-kaha ia too. Aka dotam kami' buda kamasussaam kipendudum anna la ullabaikam katiballasanna Kaheba Katilallasam diona Kristus. \v 13 Tantu muissammia' muua indo to mengkähä illaam Banua Debata mannassa anna la tubo eta ia duka'. Anna ingganna sando mannassa anna la sihatanni duka' naala sabaheam indo to dipehumalasam yabo ongeam pehumalasam. \v 14 Susim too duka' puha napa'pahentaam Debata naua: “Lako tau to umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam, sihatam la diitaam katuboanna.” \p \v 15 Moi anna sihatanni la muitaannä' katuboangku, sapo' mokaä'. Inde kuuaangkoa' temo, tä' kuua anna mala umbeennä' aka-akammua'. Aka ahamä' mate anna la kuala dio mai inde pengkähängangku katuboam. Aka anggam anna la malai tontä liu sundede buaku kusi'dim ke taiai inde pengkähängangku kuhannuam la kupangngalai katuboam. \v 16 Mala ia kutilalla'i, sapo' tä' ia la sihatam umpujiä' kaleku inde umpa'pakahebaannä' Kaheba Katilallasam, aka tä' kuala ikale sapo' napadudunniä' Puang Allataala. Setonganna la ullambi'ä' katilakaam ke tä'i kupalako. \v 17 Aka maka' hapanna la gatti kaleku bäbä umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam, abana la sihatannä' umpemmitai sahoku. Sapo' aka tä' susi laoanna. Aka inde umpa'pakahebaannä' Kaheba Katilallasam, setonganna Puang Allataala umpadudunniä' babaam ia too, anna tä' mala tala kukähä. \v 18 Maka' susi, iya aka hi kao la sahoku? Sahokum too kao, ke malamä' umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam tä' disahoi. Inde umpa'pakahebaannä' Kaheba Katilallasam, abana sihatannä' la diitaam katuboangku, sapo' mokaä' la untuntu'i kaha-kaha ia too. \p \v 19 Kao-kao, to beba'ä' tä' deem moi podo la mesa tau ungkuasaiä'. Sapo' moi anna susi, umpadadiä' kaleku sihhapam sabua' anna mala kupeä liu lalanna umpatette buda tau lako Kristus. \v 20 Maka' solaä' to Yahudi, iya mentoYahudi opä', anna mala kupatette lako Kristus. Maka' solaä' to manuhu' lako Pepaondonganna Musa, iya si kutuhu'i duka' mato-mato nakuasaipä' duka' indo paondom. Aka moi anna tä'ä' nakuasai Pepaondonganna Musa, sapo' kutuhu'i siam aka kuua: “Assala'na mala kupatette indo tau ia too lako Kristus.” \v 21 Maka' solaä' taianna to Yahudi, iya indo pa'palakoangku si kupasusii to tä' nakuasai Pepaondonganna Musa. Ma'pogau' susiä' aka kuua anna mala deem taianna to Yahudi kubaba lako Kristus. Sapo' tä' mala diua tä' kutuhu'i pahentana Puang Allataala indo kupateem, aka illaam ia too si untuhu'i liu siamä' pahentana Kristus. \v 22 Susim too ke solaä' to malammapi kamatappasanna, iya kupasusii pa'palakoanna aka kuua anna mala deem kupatette lako kasalamasam. Kada kapodi'na, lako ingganna hupanna tau kuägä'i kupasusii pa'palakoanna umba-umba aka deem la mala kupatette lako kasalamasam. \v 23 Ia asanna ia too kupalako anna mala tuttuam buda tau ungkatappa'i indo Kaheba Katilallasam, anna malaä' duka' nalambanni indo pa'tamba'na Debata. \p \v 24 Mannassa anna muissammia' muua indo tau to tama passilumbaam pada-pada lumumpa', sapo' anggam tia mesa tau to lamoho' mesa nasuhum la ullambi' songko' tanda kapataloam. Dadi umba susi to silumba lumumpa' umpasumpu läpu'na, la susingkoa' too duka' illaam ingganna pa'palakoammu la umpeä liua' lalanna anna malakoa' untuhu'i pa'elo'na Puang Allataala lambi' untahima indo songko' tanda kapataloam. \v 25 Si mesa-mesa tau to mahassam umpakabiasa kalena la massilumba, napeä hi tia lalanna anna mala ungkuasai si'da-si'da kalena illaam ingganna-ingganna sia. Napogau' susi, aka naua: “Anna malaä' dipasongko'i songko' tanda kapataloam,” moi kela daa bambannam la malasso bäbä indo songko' bunga-bunga. Sapo' kitaa'-kita, pahallukia' la ungkuasai kaleta illaam ingganna-ingganna sia, anna malakia' dipasongko'i songko' tanda kapataloam tä' la malasso, la da'da' liu sule lako salako-lakona. \v 26 Kaha-kaha iam too nasuhum illaam inde pengkähängangku iannapi anna ia kupalako sihhapam to silumba lumumpa' umpasatutuä' pennenne'ku lako indo to la dipenandai anna malaä' patalo. Tä' tooä' susi indo to padänggu' ia siam anna ia nadänggu' tä' napenoto la sihatanna. \v 27 Sapo' kupakabiasa kao madahha anna ungkuasai kaleku indana puhaä' too umpa'pakahebaam Kaheba Katilallasam, iya kao leko' di nauaam Puang Allataala: “Tä'ko iko la sihatam untahima songko' tanda kapataloam.” \c 10 \s1 Pepakilalaam diona to umpenombai debata lino \sr 10:1–11:1 \p \v 1 O inggannakoa' solasubungku, tä' too mapia ke tä'ia' ungkilalai liu diona maaka susi nene to taponene napalullunni gabum Puang Allataala wattunna anna dioi pohiallasam anna napomabangiampi le'bo' sampe mala nalambam sola kamasakkeam. \v 2 Indo dipalullunni gabum anna muola le'bo' nene to taponene mala dipasihhapam ditedo' mendadi tanda diua pentuhu'na si'da-si'da Musa. \v 3 Ingganna indo nene to taponene pada-pada si muande sahhupa kinande nabeem Puang Allataala, \v 4 anna susi toi duka' si pada-pada muihu' sahhupa uwai nabeem Puang Allataala. Indo uwai naihu' buttu illaam mai batu tonggo napadeengam Puang Allataala, anna indo batu tonggo mala dipasihhapam Kristus aka si naolaam lelem. \v 5 Moi anna susi wattu eta too, sapo' sabaheam kasalle siam to Israel tä' napohäe Puang Allataala pa'palakoanna, nasuhum tiseham bäbä bakkena dio pohiallasam. \p \v 6 Ia asanna ia too la mendadi pepakilalaam lako kita pada-pada indana tapolai indo gau' kadakena nene to taponene yolona. \v 7 Tä'kia' la mala umpenombai debata lino pa'papia kaleta susi napogau' sabaheam kasalle nene taponene, umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Pada-pada mangngande mangngihu' anna sikasajo umpenombai indo to napa'debatai.”\f + \fr 10:7 \ft Täss. 32:1-6.\f* \v 8 Tä' si'da-si'dakia' kita la mala ma'gau' sessu' susi indo napogau' sabaheam to Israel, nasuhum napissanni mate illaam allo sangngallo dua pulo tallu sa'bu tau budanna.\f + \fr 10:8 \ft Pah. 25:1-18.\f* \v 9 Anna tä' si'da-si'da tookia' la mala umpa'sändä'-sändä'i Debata susi indo napogau' to Israel yolona, nasuhum sabaheam mate natombo' ula' pabalu.\f + \fr 10:9 \ft Pah. 21:5-6.\f* \v 10 Anna duka' tä' si'da-si'dakia' la mala ma'menu-menu dio olona Puang Allataala susi indo napogau' to Israel yolona, nasuhum sabaheam napatei indo malaika' to si umbaba kamateam.\f + \fr 10:10 \ft Pah. 16:41-49.\f* \p \v 11 Ingganna kaha-kaha ia too dadi anna mala napehapanni tau senga'. Ia asanna ia too tisuha' illaam Battakada Debata anna mala mendadi pepakilalaam lako kita to tubo illaam inde la kapuhaanna lino. \v 12 Lako to ussangai kalena matoto'um kamatappasanna, la pahallu majaga si'da-si'da indana mehonno'i tama dosa susi indo nene to taponene. \v 13 Ingganna pa'sändäsam indo si ussi'dinna', abana sangngim si nasi'dim asam duka' ingganna tau illaam inde lino. Sapo' tontä liu Puang Allataala umponnoi pa'dandianna, nasuhum la najagaikoa' indana nahuakoa' pa'sändäsam la'bi ia anna indo kamatohoammu. Illaam wattu nahuakoa' pa'sändäsam, Ia la ma'kale umbukkaangkoa' lalam la muola ullappasam kalemu anna mala tontä liukoa' ke'de'-ke'de' matoto'. \p \v 14 Dadi inggannakoa' solasubungku to kupakamaja, la umpasikambela si'da-si'dakoa' kalemu kapenombaam lako debata lino pa'papia hupatau. \v 15 La pahallua' umpaela' umpenabaam inde tula'ku, aka sangngim kusangaingkoa' to manähä. \v 16 Maka' muihu'kia' anggur illaam pa'tosabeam sanda maseho takuhhu'i sumanga' längäm Puang Allataala, kalembasanna umpengkilalaikia' katitolloam hahana Kristus. Iam too tapotanda diua petauannangkia' Kristus indo to ussolongkia' umpolalam kamateanna. Susi siam duka' ke umpiä'-piä'kia' hoti illaam pa'tosabeam sanda maseho mendadi tanda diua sakalebungkia' illaam bätä puntinna Kristus. \v 17 Kahana deem mesa hoti, iya moi anna budakia' sapo' malakia' sakalebu aka pada-padakia' mangngala taba muandei indo hoti ia too. \p \v 18 Penabaam siaia' too kabiasaanna to Israel. Indo to muande bale dipehumalasam dio ongeam pehumalasam, mannassa tau ia too anna mangngala tabam duka' illaam kapenombaam ia too. \v 19 Mannassa anna muissannia' muua indo debata lino pa'papia limanna hupatau taia debata si'da-sia, anna muissam toia' duka' muua tä' deem kalembasanna indo olo'-olo' dipehumalasam dio olona. \v 20 Aka indo olo'-olo' dipehumalasam lako debata lino pa'papia limanna hupatau, tä' napehumalasam längäm Puang Allataala sapo' setonganna napehumalasam lako hi tia setam. Anna tä' kao kuaku kela ma'mesakoa' setam. \v 21 Tä' si'da-si'dakoa' la mala umpatakai pata' kalemu la umpasibala' muihu' anggur dipake umpenombai Puang Yesus anna anggur puham dipake umpenombai setam. Susi siam duka', tä'koa' la mala umpasibala' mangngala taba muande hoti illaam pa'tosabeam sanda masehona Debata anna mangngala taba illaam muande hoti puha dipehumalasam lako setam. \v 22 Iya la umpakende' dakoka' too kakembuhuanna Puang Allataala? Ussanga haka' too matoho puhakia' kita anna la Puang Allataala? \p \v 23 Deem tau muuai: “Ingganna-ingganna sia mala asam dipogau'.” Tappa'! Sapo' ia hia, tä' la keguna asam tama kaleta. Ingganna-ingganna sia mala asam dipogau', sapo' tä' diua pada indo tapogau'na la mala asam umpakatoto' penabanna solata. \v 24 Kita hupatau tä'ki' la mala umpikki' kaleta, sapo' la pahalluki' umpikki' solata. \p \v 25 Ingganna bale dibalu' tama pasa' mala asanna' muande. Tä'unna' manggi' la umpekutanaam muua: “Bale dipehumalasam lako haka debata lino inde, taia haka?” Tä'um manggi' umpengngissannia' indana deenni napolalam ma'tula'-tula'a' penabammu. \v 26 Aka illaam Battakada Debata deem tisuha' naua: “Inde lino sola ingganna issinna, Debata umpuänganni.”\f + \fr 10:26 \ft Puj. 24:1.\f* \p \v 27 Maka' natambaikoa' mesa tau taianna to matappa' anna ullombaia', iya ande mammia' indo to nabeengkoa'. Tä'unna' manggi' umpekutanaam muua: “Bale dipehumalasam lako haka debata lino inde, taia haka?” Tä'um manggi' umpengngissannia' indana deenni napolalam ma'tula'-tula'a' penabammu. \v 28 Sapo' maka' deem solamua' muuaangko: “Inde bale puham dipehumalasam lako debata lino,” iya daa muandei indana masussai penabanna. \v 29 Kalembasanna inde tula'ku, taia la kamabandasanna penabammu kuuaam la napolalam tä' muande, sapo' kamabandasanna penabanna indo solamu. \p Madomi' deem muuai: “Akanna la kamabandasam penabannai solaku la ullabaiä' ke mahingngammi kao penabangku la muandei? \v 30 Maka' muandeä' mesa kinande ke ma'kuhhu' sumanga' siaä' längäm olona Puang Allataala, maaka anna la deem ohi tau umpasalaä', moi kela daa puham kutilalla'i längäm Puang Allataala?” \p \v 31 Sapo' situhu' kao pikkihangku, la umpeä liua' iko lalanna anna malakoa' umpomatande sanganna Puang Allataala moi akaa' la umpogau', susinna la mangngande hakoka', battu haka la mangngihu'koa', battu haka aka-aka senga' la umpogau'. \v 32 Pahallukoa' ma'palako umba susi la sipäto'na anna mala taikoa' napolalam metobä tama dosa padammu hupatau, susi to Yahudi, teem taianna to Yahudi, anna susi toi solata to matappa' lako Puang Allataala, \v 33 umba susi si kupogau'. Aka illaam ingganna kaha-kaha si kupeä liu kao lalanna anna mala masannam asam penabanna hupatau. Mokaä' la umpeä kamasannangam kaleku, sapo' indo la kegunanna lako tau senga' si kupogau', aka kuua anna mala ullambi' duka' kasalamasam tau buda. \c 11 \p \v 1 Potandengannia' pa'palakoangku umba susi umpotandengammä' kao Kristus. \s1 Kabiasaam ussapu'i ulu illaam pa'sambajangam \sr 11:2-16 \p \v 2 Sihatam anna sipäto' kusangakoa' anna kutilalla'i, aka tontä liukoa' duka' ungkilalaiä', anna untuhu'i liua' indo pepa'guhuam puha kupalandasangkoa'. \p \v 3 Sapo' deempi mesa kaha-kaha pahallua' muissam: lako si mesa-mesa muane Kristus umpahe'i sihhapam ulu ullumbäi kale, anna baine ia muanena umpahe'i, anna Kristus Ia Puang Allataala umpahe'i. \v 4 Maka' deem mesa muane ma'sambajam battu haka untula' kada napa'palosaam Puang Allataala anna tä'i muäläi pesapu' ulunna, iya tau ia too umpa'bahinni'i Kristus to umpahe'i. \v 5 Anna baine ia ke ma'sambajanni battu haka untula' kada napa'palosaam Puang Allataala anna tä'i ussapu'i ulunna, mannassa anna umpa'bahinni'i muanena aka indo muanena sihhapam ulunna baine ia too, anu' ia umpahe'i. Indo baine ia too sihhapammi dikalapesei ulunna. \v 6 Aka maka' deem mesa baine moka ussapu'i ulunna, indo baine ia too aha pissammi ma'gontim. Sapo' maka' la masihi' indo baine ke digontinnii beluä'na battu haka la dikalapesei, iya dotam si ussapu'i ulunna. \v 7 Muane ia tä' la mala ussapu'i ulunna ke ma'sambajanni, aka abana napadadi Puang Allataala susi kalena anna ia siam umpa'patandaam kamatandeanna Puang Allataala. Sapo' baine ia, indo ia pa'palakoanna umpa'patandaam angga'na muanena. \v 8 Aka muane ia tä' diala illaam mai kalena baine ditampa, sapo' baine hia diala illaam mai kalena muane ditampa. \v 9 Mane deenni, tä' dipapia muane kahana la umpamoloi baine, sapo' baine hia dipapia kahana la umpamoloi muane. \v 10 Iam too anna pahallum baine la ussapu'i ulunna anna mala tandaam diua umpa'kasallei muanena, anna mala toi masannam duka' ingganna malaika' yabo suhuga muitai. \v 11 Moi anna susi, sapo' illaam kamesaanna umma'na Debata muane anna baine tä' mala silappa' salu katuboanna, aka abana sipahalluam mesa sola mesa. Anu' mesa oi too tä' oom mala tubo kaju-kaju bäbä. \v 12 Aka umba susi diala illaam ia mai kalena muane indo anna dipapiai baine, susim too duka' muane, baine siam duka' undadianni. Anna ingganna-ingganna sia buttu yabo mai Puang Allataala. \p \v 13 Penabaam siaia' too: La sihatam daka' iko ussi'dim ke ma'sambajanni mesa baine längäm Puang Allataala anna tä'i ussapu'i ulunna? Mannassa anna tä'i sihatam. \v 14 Situhu' kabiasaanna hupatau, tä' sihatam kela kalandoi beluä'na muane. \v 15 Sapo' keangga' ia baine ke kalandoi beluä'na. Anna abana dimana' beluä' baine aka ia la ussapu'ianni ulunna. \v 16 Sapo' maka' deem tau ussipengkai inde tula'ku, iya anggam too kao kuissam kuua: ia lium too inde si dipehhondoi susi kami' teem ingganna jumaa'na Puang Allataala. \s1 Sihatanna dipogau' illaam pa'tosabeam sanda maseho \sr 11:17-34 \p \v 17 Deempi kaha-kaha senga' pahallu la kutulasangkoa', anna illaam ia too tä' mala kupujikoa' aka tä' kuakui pa'palakoammua'. Aka deem kupelele diona indo pa'hempungammua' tä' umpakende' kamapiaam, sapo' buda puha ia kakadakeanna anna la kamapiaanna. \v 18 Uhu-uhuna kupekaheba diua deem si kende' kasipengkaam illaam alla'-alla'mua' ke ma'hempungkoa', aka ma'sapa'-sapa'koa'. Anna madomi' tappa' si'da indo kaheba. \v 19 Abana inna la deem kende' kasipengkaam illaam jumaa'mua', anna mala ma'lesoam pissam diua iai too sipengka iam too tä' matappa' si'da-sia, anna iai too tä' sipengka iam too disangai to matappa' si'da-sia. \v 20 Sapo' indo illaam wattunna ma'mesakoa' la umpalako pa'tosabeam sanda maseho, setonganna taia pa'tosabeam sanda maseho si'da-siaa' umpalako, aka taia diona kamateanna Kristus umpaitoo'naa'. \v 21 Aka illaam wattunna mangngandekoa', tä'koa' deem umpenabaam solamu. Sapo' silomba-lomba bäbäkoa' mangngande anna muihu' lambi' mäbo'koa' piha anna kamata-mata bäbä solamua' piha tadea'. \v 22 Akanna malai susi? Kusanga deem sianna' toda' banuammu la muongei mangngande anna muihu'! Iya abana haka too muägä'ia' umpa'basisii kakalebuanna umma'na Puang Allataala anna umpakasihi'koa' to mase-mase? Aka amo iko la disangaiangkoa'? Umbai' la ussanganna' too la kupujikoa'. Sapo' mannassa anna tä'koa' mala kupuji. \p \v 23 Kusanga puhangkoa' kupatudu diona indo pa'tosabeam sanda maseho! Anna indo kupa'guhuangkoa', setonganna ma'kale Debata umpaissanniä'. Aka wattunna anna la dibalu'i Puang Yesus Debatanta lako balinna, iya bengi eta too muala hoti Puang Yesus \v 24 anna mane nakuhhu'i sumanga' längäm Puang Allataala mane napiä'-piä'i anna nauai: “Iam too inde baleku kupebeem kahana kusolongkoa'. Pogau' liuia' susi indee anna malaä' ungkilalai.” \v 25 Susi siam tappana puha mangngande, muala ihusam kessi anggur anna nabeenni lako suhona napasindum ma'kada naua: “Inde ihusam kessi anggur, iam too dipasihhapam pa'dandiam bakahunna Puang Allataala lako hupatau. Indo pa'dandiam bakahu, hahaku la dipatitollo la umpomannassai diua dadim indo pa'dandiam. Ia anna la umpogau'ia' aka la umpengkilalaiä'. Dadi umpogau' oia' too, ungkilalai omä'.” \v 26 Aka muande okoa' too hoti anna muihu' anggur susi inde, iya umpa'pakahebaam ongkoa' kamateanna Debata sule lako kasuleanna ma'penduanna. \p \v 27 Dadi, menna-menna muande hotinna Debata anna naihu' anggurna ke tä'i situhu' indo la sihatanna dipogau', tau ia too madosa lako Debata, aka tä' umpa'kasallei balena anna hahana Debatanta. \v 28 Dadi, si mesa-mesa hupatau pahallu la ungkalempei yolo kalena anna mane mala muande indo hoti anna muihu' indo anggur. \v 29 Aka menna-menna muande indo hoti anna muihu' anggur ia too ke tä'i umpa'kasallei bätä puntinna Debata, tau ia too umpasuleam kalena pa'tahungkunganna Puang Allataala. \v 30 Iam too kasuhunganna anna budangkoa' nahua saki lambi' tä' umbelaa' maaka anna deem toom solamua' mate. \v 31 Sapo' maka' ungkalempeiki' yolo kaleta, iya mannassa anna tä'ki' la napahuai pa'tahungkunganna Puang Allataala. \v 32 Sapo' maka' nahuakia' pa'tahungkunganna Debata, setonganna ia too pepakilalaam lako kita anna malakia' tä' napasitahungkum to tamatappa' illaam inde lino. \p \v 33 Iam too kasuhunganna inggannakoa' solasubungku anna kuuam: maka' too ma'hempum ongkoa' la mangngande illaam pa'tosabeam sanda maseho, la si muampaikoa' solamu anna malakoa' simbaha-baha mangngande. \v 34 Maka' deem illaam alla'-alla'mua' tadea', la pahallu mangngande yolo dio banuanna indana umpogau'i indo tää'na sihatam illaam pa'hempungammua', napolalam la umpasuleam kalena pa'tahungkunganna Puang Allataala. Anna sulibanna ia too sulepä' ia matim mane kupomasiäsangkoa'. \c 12 \s1 Namana'kia' Penaba Maseho kapaissangam anna malakia' sipakatoto' mesa sola mesa \sr 12:1-11 \p \v 1 Mane deenni inggannakoa' solasubungku, la kutulasangkoa' diona indo kapaissangam namanasangkia' Penaba Maseho si mesa-mesa. Aka abana tä' too mapia kusi'dim ke tä'ia' muissam manappa diona kaha-kaha ia too. \v 2 Ungkilalaipia' tia inggannakoa' solasubungku, indo anna tä'pokoa' matappa' dibaba bulingkoa' nasuhum umpenombaikoa' debata lino pa'papia kalemu, moi kela daa moi ma'kada tanaissanni. \v 3 Iam too anna kutulasammokoa' kuua: lako to umbeho kalena napatette Penaba Masehona Puang Allataala, tä' sia la naaku naua: “To nahua tädo Puang Yesus!” Susim too duka' tä' deem moi podo la mesa tau la naaku naua: “Debata si'da-sia Puang Yesus,” ke tä'i napatette Penaba Maseho. \p \v 4 Ma'hupa-hupa kapaissangam namanasangkia' Penaba Maseho, sapo' mesa Penaba Maseho naongei buttu. \v 5 Deem ma'hupa-hupa pengkähängam di ada'na Puang Allataala dikähä, sapo' anggam mesa Debata dipengkähängam. \v 6 Ma'hupa-hupa toi lalanna napake Puang Allataala umpa'patandaam kakuasaanna illaam pa'palakoanta. Sapo' anggam mesai Puang Allataala ungkähä asanni ingganna ia too illaam kalena si mesa-mesa to matappa'. \p \v 7 Ingganta to matappa' nabeengkia' Penaba Maseho kapaissangam tanda kakuasaanna anna malakia' sipamoloi mesa sola mesa illaam kakalebuanta. \v 8 Aka deem tau namana' Penaba Maseho kapaissangam ma'tula' ponno kakeakasam, anna deem siam duka' namana' Penaba Maseho kapaissangam la manähä untula' diona Puang Allataala. \v 9 Anna Penaba Maseho Ia siam ummana' tau senga' kamatappasam matoto' lako Kristus. Anna Penaba Maseho Ia siam too duka' ummana' tau senga' kakuasaam la mala umpabono' to masaki. \v 10 Anna deem toi dimana' kakuasaam la umpadadi tanda memängä-mängä, anna deem piha dimana' la untula' kada napa'palosaam Puang Allataala. Anna deem dimana' kapaissangam diona la usse'laam hupatau, umbanna kapaissangam buttu di Penaba Maseho, anna umbanna taia. Deem duka' dimana' ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho, anna deem toi duka' dimana' kamanähängam la umpomasiä' kalembasanna basa ia too. \v 11 Dadi, si mesa-mesa to matappa' dimana' kapaissangam situhu' pa'elo'na Penaba Maseho. Ia asanna ia too, mesa Penaba Maseho ungkähäi. \s1 Kakalebuanna to matappa' sihhapam bätä puntinna hupatau \sr 12:12-31 \p \v 12 Kakalebuanna ingganna to matappa' lako Kristus mala dipasihhapam bätä puntinna hupatau. Inde bätä puntinna hupatau mesa diita, sapo' setonganna buda pangkakka'na. Moi anna susi sapo' tontä siam sakalebu. \v 13 Susim too duka' lako kita, mengkalao to Yahudi sule lako taianna to Yahudi, susi sabua' teem taianna sabua', mesa Penaba Maseho ditedosangkia' lambi' mendadikia' mesa bätä punti di ada', anna pada-padakia' dipatamai Penaba Maseho Ia too. \p \v 14 Indo bätä puntinta, tä' angga mesa pangkakka'na, sapo' buda hupanna. \v 15 Maka' hapanna la naua bitti': “Taiaä' kao lima, dadi tä' kao tihekem illaam bätä,” ia too tä' susi, aka tontä liu tihekem illaam bätä. \v 16 Susi toi duka' hapanna la naua talinga: “Taiaä' kao mata, dadi tä' kao tihekennä' illaam bätä,” iya tä' duka' susi ia too, aka tontä liu tihekem illaam bätä. \v 17 Maka' hapanna la angga mandi mata inde bätäta, iya akam la ma'pehingngi? Battu haka la angga mandi talinga, iya akam la ma'peudu'? \v 18 Sapo' abana inna naäto' susi Puang Allataala bätäna hupatau lambi' ma'hupa-hupa pangkakka' illaam. Ingganna hupanna pangkakka' napaokko'i ongeanna situhu' pa'elo'na Puang Allataala. \v 19 Maka' hapanna la sahhupa mandi pangkakka', iya taia hi tia isanga bätä. \v 20 Sapo' abana inna buda pangkakka', sapo' anggam mesa bätä kale. \p \v 21 Dadi tä' la mala naua mata: “Tä'ko kupahalluam, lima!” Battu haka ulu la muuai: “Tä'ko kupahalluam, bitti'!” \v 22 Sapo' susi hia inde, indo pangkakka'na bätä to si disangai handam malamma, ia hia handam pahallu. \v 23 Anna indo pangkakka' lako bätäta to disangai tä' keangga', ia leko' di si dipa'kasallei. Anna indo pangkakka' lako bätäta to disangai tä' dipohäe diita, ia leko' dipohebai mapia. \v 24 Anna indo pangkakka' lako bätäta dipohäena diita, tä'um pahallu dipapia liu. Ingganna pangkakka' illaam bätäta puha naäto' Puang Allataala anna mala indo pangkakka' to tangkaam keangga' dikasahaam puha ia anna la pangkakka' to si diangga'. \v 25 Napateem Puang Allataala anna mala tä' deem pa'sapa'-sapa' illaam inde bätäta, sapo' ingganna pangkakka'na la sipenabaam mesa sola mesa. \v 26 Maka' hapanna deem mesa pangkakka' illaam bätäta mapi'di', la nasi'dingam asam duka' solana. Susi toi duka' ke deenni mesa dipa'kasallei, la pada-pada duka' tilalla' solana. \p \v 27 Susim too duka' kakalebuammua' sihhapam bätäna Kristus, anna si mesa-mesakoa' sihhapam pangkakka'na. \v 28 Anna illaam inde kakalebuanta to matappa' ma'kale Puang Allataala umpopa'tadongkongam si mesa-mesa hupatau: uhuna naposuho, kaduanna naponabi, katallunna napadadi tuangguhu. Deem duka' to dimana' la umpalako tanda memängä-mängä, deem to dimana' la umpabono' to masaki, deem la mampamoloi, deem la mendadi pekutu'na hupatau anna mala mesa pa'palakoam, anna deem toi dimana' ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho. \v 29 Tä' mendadi suho asam, tä' mendadi nabi asam anna tä' toi mendadi tuangguhu asam. Tä' dimana' asam kuasa la umpogau' tanda memängä-mängä, \v 30 battu haka la umpabono' to masaki, battu haka dimana' ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho, battu haka dimana' kamanähängam la umpomasiä' kalembasanna basa ia too. \v 31 Iam too kasuhunganna anna la umpeä si'da-si'danna' lalanna anna malakoa' nahampoi indo sanaka-naka kapaissangam handam keguna lako jumaa'. \p Moi anna susi, inde la sitahhu'na tula'ku deempi la kutulasangkoa' la handam mapia la umpogau'a'. \c 13 \s1 Pa'kamase handam pahallu dipogau' \sr 13:1-13 \p \v 1 Moi la maaka susi kamanähängangku umpake ma'hupa-hupa basana hupatau battu basana malaika', sapo' tä' dä' ungkamasei padangku, iya indo tula'ku sihhapam moninna balle' lo'bä, tä' deem gunana. \v 2 Moi la dimana'ä' kapaissangam la untula' kada napa'palosaam Puang Allataala anna kulosa indo kada ditambinna to tä' nalambam pikkihanna hupatau, anna tä' toi deem kuhä'dä' ingganna indo la malanna dipengngissanni, anna ungkatappa'i si'da-si'da tooä' Puang Allataala lambi' malaä' ussua buntu mentieli' lako ongeam senga', sapo' tä' dä' ungkamasei padangku, mannassa anna tä'i deem gunana ingganna ia too. \v 3 Moi la kubeem asam to mase-mase ingganna aka-akangku anna la umbehopä' kaleku ditunu mampu' dio olona Puang Allataala tanda kamanuhusangku, sapo' tä' dä' ungkamasei padangku, ia asanna ia too tä' deem gunana lako kaleku. \p \v 4 Iya aka hi indo diuaam pa'kamase? Indo diuaam pa'kamase: la sa'baha', mapia penaba, tä' bassa' umpakende' kakembuhuam illaam penaba, tä' ussanga-sanga kale, tä' malangka' penaba, \v 5 tä' umpalako indo pa'palakoam tää'na la sihatam dipogau', tä' angga kale dipikki', tä' madomi' keaha', anna tä' umpaillaam penaba kasalaanna sola. \v 6 To ma'kamase tä' untilalla'i kakadakeam, sapo' anggam kamaloloam. \v 7 To ma'kamase tontä manontom, tontä ungkatappa'i padanna, tontä mahannu, anna sa'baha' liu umpendudum ingganna-ingganna sia. \p \v 8 Indo kapaissangam la untula' kada napa'palosaam Puang Allataala, pissam wattu la pa'de. Susi toi kapaissangam ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho, pissam wattu la pa'de. Teem toi indo kapaissangam ma'tula' ponno kamanähängam, pissam wattu la pa'de. Sapo' pa'kamase ia la tontä liu sule lako salako-lakona. \v 9 Aka tentomai tä'pi tepu indo kamanähängam namanasangkia' Puang Allataala. Susi toi indo kapaissangam la untula' kada napa'palosaam Puang Allataala, tä'pi duka' tepu. \v 10 Sapo' maka' lambi'um wattunna la napatepu Puang Allataala ingganna-ingganna sia, iya ingganna indo kapaissangam tä'pi tepu la napa'dei aka tä'um pahallu. \v 11 Umba susi wattunna anna bahinni'pä', ma'tula' änä'-änä'ä', ma'gau' änä'-änä'ä', anna ma'pikki' änä'-änä' tooä'. Sapo' tappana kasalleä', iya kutampeam asammi pole' gau'ku indo anna änä'-änä'pä'. \v 12 Susim too duka' tentomai tä'pi taissam manappa ingganna-ingganna sia, aka sihhapam taita tama dahammim buta. Sapo' pissam wattu la taissam asammi pole' aka la sitingngajongki' indo tungka ianna. Tentomai tä'pi kuissam asam ingganna-ingganna sia, sapo' pissam wattu la kuissam asammi pole' umba susi Puang Allataala nakalesoä' mengkalao dio pala' bitti'ku sule längäm lamba' beluä'ku. \p \v 13 Dadi tentomai tallu kaha-kaha pahallu la tontä liu tapogau': matappa', mahannu, anna ma'kamase. Sapo' ma'kamase handam pahallu dipogau' inde tallu kaha-kaha. \c 14 \s1 Indo kapaissangam namanasangkia' Penaba Maseho la dipake sipakatoto' mesa sola mesa \sr 14:1-25 \p \v 1 La pahallua' umpeä si'da-si'da lalanna anna malakoa' ungkamasei padammu hupatau. La umpemulu toia' indo kapaissangam namanasangkoa' Penaba Maseho, la'bi-la'binna kapaissangam untula' kada napa'palosaam Puang Allataala. \v 2 Aka indo to dimana' ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho, tau ia too tä' ma'tula' lako hupatau, sapo' ma'tula' längäm Puang Allataala. Mannassa ma'tula' längäm, aka indo tula'na tä' ia nalambam pikkihanna hupatau. Pengkähängannam too Penaba Maseho illaam kalena nasuhum untula' kada tää'na mala napähäm hupatau. \v 3 Sapo' menna-menna untula' kada napa'palosaam Puang Allataala, abana padanna ia hupatau napa'tula'i. Anna indo tula'na umpomatoho, umpatigaha', anna umpakahanga padanna. \v 4 Lako to ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho, tau ia too anggam kalena napakatoto'. Sapo' indo ia to untula' kada napa'palosaam Puang Allataala, tau ia too umpakatoto' ia kakalebuanna to matappa'. \p \v 5 Tä' deem pada samapia ke mala asangkoa' ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho. Sapo' handam mapia ke malakoa' untula' kada napa'palosaam Puang Allataala. Aka keguna puha ia indo to untula' kada napa'palosaam Puang Allataala anna la indo to ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä, sulibanna ke malai napomasiä' kalembasanna indo basa ia too anna mala umpakatoto' ingganna issinna jumaa'. \p \v 6 O inggannakoa' solasubungku, maka' hapanna la matinnä' anna ma'tula'ä' illaam alla'-alla'mua' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä napalosaiannä' Penaba Maseho, setonganna tä' deem gunana ia too moi podo la sai'di'um ke tä'i muissanna' kalembasanna. Sapo' maka' indo la kupaissannikoa' tula' napalosaiä' Puang Allataala, battu haka umpomakalesoä' kaha-kaha tää'napia' muissam diona Puang Allataala, battu haka umpalanda'ä' tula'na Puang Allataala, battu haka ma'pa'guhuä', ia hi tia la kegunaa' tama kalemu. \p \v 7 Mala diala pehapangam dio mai pangkakka' tää'na menaba, susinna sulim anna katapi. Indo sulim anna katapi ke tä'i diponi manappa tä' deem gunana aka tä' diissam dipebattuam moninna. \v 8 Mala polepi duka' diala pehapangam diona sangkakala. Indo sangkakala ke tä'i diponi manappa, mannassa anna tä'i la naissam taja sohodadu lao ma'bundu'. \v 9 Iya susingkoa' too duka': aka maka' ma'tula'koa' umpake basa tää'na mala naissam tau, iya mannassa anna la tä'i napähäm kalembasanna. Katampasanna la susi bäbäkoa' to umpa'tula'i loa. \v 10 Illaam inde lino abana tä' deem pada sabuda basa, anna si mesa-mesa basa tä' punala deem la tä' ma'kalembasam. \v 11 Sapo' maka' tä' kuissam kalembasanna tula'na mesa tau, tau ia too sihhapam to sule. Susi siam duka', la nasangaiä' to sule indo tau ke tä'i naissam tula'ku. \v 12 Susi siangkoa' too duka'. Aka maelo' sugali'koa' muampuam kapaissangam pa'mana'na Penaba Maseho, sapo' peäia' lalanna anna mala umpalako indo sanaka-naka kapaissangam handam la kegunanna illaam umpakatoto' ingganna issinna jumaa'. \p \v 13 Iam too kasuhunganna anna ingganna to dimana' la ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho la pahallu ma'sambajam längäm Puang Allataala, anna mala nabeem kapaissangam la umpomasiä' kalembasanna kada ia too lako padanna. \v 14 Aka maka' ma'sambajannä' umpake indo ma'hupa-hupa basa memängä-mängä, setonganna anggam penabangku ma'sambajam, sapo' tä' ia naissam pikkihangku. \v 15 Dadi, akam la kupogau'? La ma'sambajannä' illaam penabangku umpake indo basa memängä-mängä anna la ma'sambajam tooä' duka' umpake basa la diissanna kalembasanna. Anna la menaniä' illaam penabangku anna menani tooä' duka' umpake basa la diissanna kalembasanna. \v 16 Aka maka' hapanna la umpakende'ko pa'kuhhusam sumanga' längäm Puang Allataala anna la umpakeko indo basa memängä-mängä, anna deenni tau senga' uhhingngii sapo' tä' naissam kalembasanna, mannassa anna tä'i la mala naua: “Kuua duka',” aka tä' naissam kalembasanna indo tula'mu. \v 17 Moinna anna tä' deem pada samapia indo pa'kuhhusam sumanga'mu längäm Puang Allataala, sapo' tä' di mala umpakatoto' penabanna padammu, aka tä' ia naissam kalembasanna. \p \v 18 Ma'kuhhu' sumanga'ä' längäm Puang Allataala, aka la'bi puha kao indo kapaissangam ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho anna la ikoa'. \v 19 Sapo' maka' mahassam menomba jumaa', aham tia lima mandi battana kada kutula' ke malai diissam kalembasanna, nasuhum mendadi pepatuduam lako padangku anna la sapulo sa'bu battana kada umpake basa memängä-mängä ke tä' di la diissam kalembasanna. \p \v 20 O inggannakoa' solasubungku! Illaam ia too daa umpa'pikki' susia' änä'-änä'. Anggam diona kakadakeam la pahallukoa' sihhapam änä'-änä' sumusu, tä'pi naissam umpogau' kakadakeam. Sulibanna ia too la pahallukoa' ma'pikki' umba susi sihondoinna pikkihanna tomatua. \v 21 Illaam Battakada Debata deem tisuha' naua: \q1 “Basana to sule la kupake umpa'kadai umma'ku, \q2 pudu'na tau senga' la kupa'passubunni tula'ku lako pakketauangku; \q1 Moi anna susi, sapo' tä' la naaku napehingngiiä'.”\f + \fr 14:21 \ft Yes. 28:11-12.\f* \m \v 22 Dadi, susim too duka' indo kapaissangam umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä namanasam Penaba Maseho lako to matappa', ia too umpa'patandaam kakuasaanna Puang Allataala lako taianna to matappa', tä' ia lako to matappa'. Sapo' indo ia kapaissangam untula' kada napa'palosaam Puang Allataala mendadi tanda lako to matappa', taia lako to tä' matappa'. \v 23 Iya maka' hapanna ma'mesakoa' issinna jumaa' anna sangngim ma'tula'koa' umpake basa memängä-mängä, sapo' deem to tä'pi muissam manappa Battakada Debata sule battu haka taianna to matappa' napehingngiikoa', tä' mala tala naua: “Tatta' inde mai tau.” \v 24 Sapo' maka' sangngim untula'koa' kada napa'palosaam Puang Allataala anna sulei mesa tau taia to matappa' battu haka to tä'pi muissam manappa Battakada Debata anna nahingngi asanni tula'mua', iya la tappa naissam anna naakui illaam penabanna naua: “Abana mesaä' to madosa. Ingganna indo tula'na, kao asam nahua.” \v 25 Lambi' ingganna tibuninna illaam penabanna sihhapam dikaleäi asam, nasuhum ma'balinguntu' menomba dio olona Puang Allataala anna nauai: “Abana tappa' si'da tohho Puang Allataala illaam alla'-alla'mua'!” \s1 Katiätosam illaam kapenombaam \sr 14:26-40 \p \v 26 Dadi illaam inde tula'ku susi inde pungngu' tannunna: Illaam wattunna ma'mesakoa' la menomba, la pahallu si mesa-mesa tau deem napogau': deem to la menani, deem to la ma'patudu, deem to la untula' kada napalosaiam Puang Allataala, deem to la ma'tula' umpake basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho, anna deem toi la untula' kalembasanna indo basa memängä-mängä ia too. Sapo' ingganna ia too pahallu la dipakeguna illaam umpakatoto' penabanna issinna jumaa'. \v 27 Maka' deem tau la ma'tula' umpake basa memängä-mängä, handam budannam ke duai battu haka tallu tau sibala'-bala'. Sapo' la pahallu deem tau umpomasiä'i kalembasanna kada ia too. \v 28 Sapo' maka' tä' deem tau la muissanni umpomasiä'i kalembasanna lako issinna jumaa' kada ia too, iya dotam mengkamma' indo to muissanni untula' basa memängä-mängä wattunna ma'hempungkoa' menomba. Tä' mala la natula' kada ia too sapo' mala illaam mandi penabanna ma'tula' längäm Puang Allataala. \p \v 29 Indo tau to si untula' kada napa'palosaam Puang Allataala, handam budannam ke duai battu haka tallu tau sibala'-bala', anna senga'na la napenabaam ia indo tula'na. \v 30 Sapo' maka' deem illaam alla'-alla'na indo to muokko' napalosai duka' Puang Allataala maelo' la ma'tula', mapia ke mengkamma' salapi ia indo to mahassam ma'tula' anna mala ma'tula' ia duka' indo solana. \v 31 Maka' umpateenna', iya la mala asangkoa' too sibala'-bala' umpalanda' indo kada napalosaiangkoa' Puang Allataala, nasuhum mala asangkoa' pole' untahima pepa'guhuam anna la dipakatoto'a' penabammu. \v 32 Indo to dimana' kapaissangam untula' kada napa'palosaam Puang Allataala tä' mala tala nabela muoppo' penabanna muampai wattu la dibeem ma'tula'. \v 33 Aka Puang Allataala abana Debata to umpohäe ke tiäto'i ingganna aka-aka. Tä' napohäe kela tä'i tiäto'. \p Umba susi si napogau'um lako jumaa' senga', \v 34 ingganna baine pahallu la mengkamma' wattunna ma'mesakoa' menomba. Tä' ia la mala ma'tula' illaam kapenombaam anna la ahu' dilumbäi, umba susi inna puha tisuha' illaam Pepaondonganna Musa. \v 35 Maka' deem la maelo' napengngissanni, la ungkutanai muanena dio banuanna. Aka diposihi' kela bainei ma'tula' illaam kapenombaam. \p \v 36 O ussangaa' umbai' ikoa' naongei buttu indo Battakadanna Puang Allataala! Ussangaa' umbai' angganna' iko untahima Battakada Debata ia too! \v 37 Maka' deem tau illaam alla'-alla'mua' nasi'dim naua: “Mesaä' to dimana' si untula' kada napa'palosaam Puang Allataala,” battu haka naua: “Namana'ä' Penaba Maseho kapaissangam senga',” iya tau ia too tä' mala tala naakui naua: “Inde issinna suha'na Paulus taia tula' kalena bäbä sapo' pahentana Debata napalanda'.” \v 38 Sapo' maka' deem tau untumpu pala'i inde tula'ku, pa'talinga lenda'i mammia' tula'na. \p \v 39 Dadi inggannakoa' solasubungku, la umpeä si'da-si'daa' lalanna anna mala nahampoikoa' indo kapaissangam la untula' kada napa'palosaam Puang Allataala. Anna tä' la ullabai ke deenni tau maelo' ma'tula' umpake ma'hupa-hupa basa memängä-mängä pa'palosainna Penaba Maseho. \v 40 Sapo' ia asanna ia too pahallu la dipalako umba susi la sipäto'na anna la tiäto'na. \c 15 \s1 Katibangonganna sule Kristus dio mai alla'na to mate \sr 15:1-11 \p \v 1 O inggannakoa' solasubungku, maelo'ä' la umpakilala polekoa' diona indo Kaheba Katilallasam to puha kupakahebaiangkoa' lessu'. Wattu eta too untahimanna' indo Kaheba Katilallasam anna sule lako temo tontä liu mendadi pennumpuammua'. \v 2 Maka' mala siakoa' mentobe manda' anna mengnganti matoto' illaam indo Kaheba Katilallasam to puha kutulasangkoa', mannassa anna la iai umpasalama'koa', assala'na mengkalao illaanna' unä' penabammu tä' dio bäbäa' pudu'mu. \p \v 3 Indo kaheba kutulasangkoa', ia siam too indo to puha kutahima. Anna indem ia handam too'na la dipengngissanni: Kristus puha umpebeem kalena dipatei anna mala nasolongkia' dio mai dosata, umba susi inna puha dipayolo lambam illaam Battakada Debata. \v 4 Puhai dipatei, dipatamam lokko', sapo' illaanni allo katallunna dipatibangommi sule dio mai alla'na to mate, umba susi inna puha dipayolo lambam illaam Battakada Debata. \v 5 Puhai dipatibangom sule, iya umpa'paitaammi kalena lako Petrus mane lakoi indo suho senga'na. \v 6 Puhai ia too, umpa'paitaam oom kalena lako pentuhu'na la'bi lima hatu' tau budanna illaam mesa ongeam. Tau ia too budapi tubo sule lako temo, anggam sanaka-naka puham mate. \v 7 Mane umpa'paitaanni duka' kalena lako Yakobus anna mane umpa'paitaam oo kalena lako ingganna suhona. \v 8 Katampasanna umpa'paitaam kalena lako kaleku. Kao-kao tä' susi indo suho senga', aka indo anna mendadi suhoä' sihhapannä' kao änä'-änä' to subum taiam wattunna kasubunganna.\f + \fr 15:8 \ft Suho 9:3-6.\f* \p \v 9 Aka kao handam madiongam padakam suhona Kristus. Tä' kao sihatannä' la diuaam suho, aka puhaä' undahha umma'na Puang Allataala. \v 10 Sapo' pa'kamasena Puang Allataala tama kaleku nasuhum malaä' susi inde tentomai. Anna tä' labu' bäbä indo pa'kamasena tama kaleku, aka mengkähä kahha' puha hä' kao anna la ingganna solaku suho. Sapo' taia kamatohoam kaleku nasuhum mala kupateem, sapo' pa'kamasena Puang Allataala muundu' liuä'. \v 11 Dadi, ia mammo anna ia indo to puha umpatudukoa' indo Kaheba Katilallasam, battu la kao hi, battu la solaku hi, tontä bäbäm aka sahhupa hia indo Kaheba Katilallasam kipaissanniangkoa' anna iam too ungkatappa'ia'. \s1 Katibangonganna sule to mate \sr 15:12-34 \p \v 12 Indo lessu' kitulasangkoa' kiua: “Puham dipatibangom sule Kristus dio mai alla'na to mate,” iya akanna deem ohi solamua' muuai: “Tä' la dipatibangom sule to mate?” \v 13 Indo kela tappa' tä' la dipatibangom sule to mate, iya tä' di tia duka' isanga dipatibangom sule Kristus dio mai alla'na to mate. \v 14 Maka' hapanna la tappa' diua tä' tibangom sule Kristus dio mai alla'na to mate, iya tä' di tia isanga deem gunana kitulasangkoa' indo Kaheba Katilallasam, anna tä' toi deem gunana matappa'koa'. \v 15 Mane deenni, kaägä'-ägä' dakam too kami' duka' isanga indo kitulasangkoa' diona Puang Allataala. Aka balikoa' kipatudu kiua puha napatibangom sule Puang Allataala Kristus dio mai alla'na to mate. Aka maka' tappa' si'da diua tä' la dipatibangom sule to mate, iam tia isanga tä' duka' napatibangom sule Puang Allataala Kristus. \v 16 Aka maka' tä' la dipatibangom sule to mate, iya tä' duka' la dipatibangom sule Kristus dio mai alla'na to mate. \v 17 Hapanna tä' la dipatibangom sule Kristus dio mai alla'na to mate, iya tä' tia isanga deem gunana indo kamatappasammua' anna la tontä liupokoa' nalumbäi kakuasaanna dosa. \v 18 Maka' la susi, iya la tilaka hi tia isanga ingganna pentuhu'na Kristus to matem. \v 19 Maka' hapanna anggam la puha illaam lino indo kapahhannuanta lako Kristus, iam tia isanga ingganna pa'padadinna Puang Allataala kitanna' handam memase-mase. \p \v 20 Sapo' mannassa anna puhai tibangom sule Kristus dio mai alla'na to mate. Iam too umpomannassai lako ingganna to mate indo pentuhu'na Kristus la dipatibangom duka' sule dio mai alla'na to mate. \v 21 Aka umba susi pa'pogau' kadakena mesa tau isanga Adam napolalam mate hupatau, susim too duka' pa'pogau'na mesa tau isanga Puang Yesus napolalam mala tibangom sule hupatau dio mai alla'na to mate. \v 22 Umba susi ingganna hupatau mate kahana kasilombunganna Adam, susim too duka' hupatau dipatibangom sule kahana kasilombunganna Kristus. \v 23 Sapo' si mesa-mesa tau la dipatibangom sule situhu' wattunna: uhuna Kristus yolo mendadi pebate lalanna ingganna to ungkatappa'i. Sulei too ma'penduanna, iya umpatibangommi sule ingganna pentuhu'na. \v 24 Puhai too, sulem allo ma'katampasanna. Wattu eta too Kristus la umpempa'deam asam ingganna to ma'pahenta, tomahaja, anna ingganna to kuasa senga'. Mane umbehoi kapahentaanna Kristus lako Puang Allataala Ambeta. \v 25 Aka la tontä liupi ma'pahenta Kristus sule lako wattunna la napopa'bukku Puang Allataala ingganna balinna dio olona Kristus lambi' nahondoi dokko. \v 26 Pada indo balinna Kristus, kamateammi handam katampasam la napempa'deam. \v 27 Aka puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Puang Allataala la umpopa'bukku ingganna-ingganna sia dio olona lambi' nahondoi dokko.”\f + \fr 15:27 \ft Puj. 8:7.\f* Moi anna susi, sapo' mannassa anna tä' Ia la dipopa'bukku Puang Allataala dio olona Kristus aka Ia siam indo to umpopa'bukku ingganna-ingganna sia dio olona Kristus. \v 28 Puhai too dipopa'bukku ingganna-ingganna sia dio olona Kristus, iya Ia opi umpopengkadio kalena dio olona Ambena To puha umpopa'bukku ingganna-ingganna sia dio olona. Nasuhum Puang Allataala opi la ungkuasai ingganna-ingganna sia. \p \v 29 Maka' tä' la dipatibangom sule to mate, iya aka hi anna deenni tau si ditedo' umbala' indo to puham mate? Aka gunana napogau' kaha-kaha ia too kela tä' siam la dipatibangom sule? \v 30 Tä' deem naondai balingki nadahhakam allo-allo. Sapo' maka' hapanna tä' la dipatibangom sule to mate, iya akam gunana ahu'kam untingngolo indo pandahhaam ia too? \v 31 Si'da-si'danna inggannakoa' solasubungku tä' kuua bäbä, allo-alloä' muoloi pandahhaam to la mala umbaba kamateam. Ia anna ma'tula' susiä', aka yabomä' pangka-pangka bulabam muita kamatappasammua' lako Kristus Yesus Debatanta. \v 32 Indo kela pikki' hupataui, iya aka la kauntungangku mengkähä susi illaam inde kota Efesus sihhapannä' sidallo' olo'-olo' to peande? Aka indo kela tä'i tibangom sule to mate, iya aha leko'um tia ke tatuhu'ia' indo deem tula' naua: “Maikoa' tapomasannam-sannam kaleta mangngande anna mangngihu', aka tontänna' mateta makale'.”\f + \fr 15:32 \ft Yes. 22:13.\f* Anna abana deem tau ma'pikki' susi ia too. \p \v 33 Daa umma'dinna' nababa bulim tau susi ia too. Aka indo pa'pogausam kadakena la ungkadakei indo kamapiaam puha titanam illaam kalemua'. \v 34 Pengkilalai manappaia' indo la sihatanna dipogau', anna tä'ungkoa' la umpogau' liu dosa. Aka deem liupia' illaam alla'-alla'mu to tä' muissam menna setonganna diuaam Puang Allataala. Ia anna ma'tula' susiä' aka kuua anna malakoa' masihi'! \s1 Katibangonganna sule bätä puntinna to mate \sr 15:35-58 \p \v 35 Sapo' madomi' deem mekutana naua: “La maakam ia susi to mate la mala tibangom sule? La maaka susi hupanna indo bätä puntinna ke tibangommi sule?” \v 36 Tä' deem pada satomaho to ma'pikki' susi! Aka tanangam dio bela' tä' tia mala tubo ke tä'i ditanam yolo lise'na dokko litä' sihhapam to mate dilamum. \v 37 Anna indo to ditanam dio bela', la gandum daka la tanangam senga' daka, taia hi tia indo tanangam ia too ditanam, sapo' lise'na hi tia ditanam anna mane tubo dio mai indo tanangam. \v 38 Puhai too ditanam, iya Puang Allataala la umbeenni hupa situhu' pa'elo'na. Sahhupa oi too lise' ditanam, iya tubo oom ia duka' situhu' hupanna nabeem Puang Allataala. \v 39 Anna mane diona menabanna illaam inde lino, sahhupa oi too, senga' oom ia duka' tampana. Hupatau senga' ia duka' tampana, olo'-olo' senga' oom ia duka', dassi senga' oom ia duka', anna bau senga' ia duka' tampana. \v 40 Anna maka' tapetua' duka' ingganna issinna langi' anna issinna inde lino, issinna langi' senga' oom ia duka' kamapiaanna, anna issinna lino senga' oom ia duka' kamapiaanna. \v 41 Susi siam duka' kamapiaanna mata allo sisala kamapiaanna bulam. Susi toi duka' bintä, senga' oom ia duka' kamapiaanna. Anna indo duka' bintä, tungga' senga' kamapiaanna. \p \v 42 La susim too duka' katibangonganna sule to mate. Aka bätä puntinna hupatau inde lino la bosi ke dilamunni. Sapo' la tä'um susi indo bätä puntinta ke dipatibangommakia' sule aka tä'um ia pole' la mala bosi. \v 43 Wattunna dilamum inde bätä puntinta abana kadake anna malu'bä', sapo' maka' dipatibangommi sule, iya la mapindämmi pole' anna la matohhä. \v 44 Indo bätä punti to dilamum, bätä punti inde lino. Sapo' maka' dipatibangommi sule, iya la mengkubalimmi mendadi bätä punti buttu yabo mai suhuga. Aka umba susi deem bätä puntinna hupatau sihatanna dipake illaam inde lino, susim too duka' la deem bätä puntinna hupatau sihatanna dipake illaam suhuga. \v 45 Umba susi puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Indo pamula tau diuaam Adam dipenabai nasuhum tubo.”\f + \fr 15:45 \ft Kad. 2:7.\f* Sapo' Kristus to diuaam Adam ma'katampasanna, mebeem ia penaba mepatubo sule lako salako-lakona. \v 46 Taia indo bätä punti buttu illaam mai suhuga yolo mebeem Puang Allataala. Aka uhuna mebeem indo bätä punti la sihatanna dipake illaam inde lino. Dako'pi mane mebeenni indo bätä punti buttu yabo mai suhuga. \v 47 Indo Adam uhuna, litä' ditampa, sapo' indo ia Adam kaduanna battu diua Kristus buttu yabo ia mai suhuga. \v 48 Inde hupatau tentomai susi liu Adam, litä' ditampa. Sapo' hupatau to la tama suhuga la susi liu bätä puntinna indo to buttu yabo mai suhuga. \v 49 Umba susi bätä puntinta tentomai susi bätä puntinna Adam litä' ditampa, la susim too duka' bätä puntinta dako', la susi bätä puntinna Kristus to buttu yabo mai suhuga. \p \v 50 Kalembasanna inde tula'ku inggannakoa' solasubungku kuua: inde bätä puntinta to dipapia dio mai bale anna haha tä' la mala tama kapahentaanna Puang Allataala yabo suhuga. Battu diua inde bätä puntinta to la mala bosi, abana inna tä' mala sola indo to la da'da' liu sule lako salako-lakona. \p \v 51 Pehingngiia' anna umpaillaam penabaia' inde kada ditambinna Puang Allataala: Tä'kia' la mate asam yolo, mane sulei Puang Yesus ma'penduanna. Sapo' la dipopengkubalim asangkia', susi to tubo teem to mate. \v 52 Kaha-kaha ia too tä' tau la bali mekkappi'de anna dadi bäbäm ke monim sangkakalana Puang Allataala ma'katampasanna. Wattunna moni indo sangkakala, ingganna to mate la tibangom asam sule ma'bätä punti bakahu la da'da' liu sule lako salako-lakona, anna kitaa'-kita to tubopi la dipopengkubalingkia' duka'. \v 53 Aka inde bätä puntinta to la mate anna to la bosi, la dibala'i bätä punti tala deem mate anna tala deem bosi. \v 54 Maka' puham dibala'i inde bätä puntinta to la mate anna la bosi, la dibala'i bätä punti tala mate anna tala bosi, iya etapi too mane ganna'i indo puha tisuha' illaam Battakada Debata naua: “Kende'um kapataloam aka dipa'deim kamateam.”\f + \fr 15:54 \ft Yes. 25:8.\f* \q1 \v 55 “O kamateam, umbangka kapataloammu? \q2 O kamateam, umbangka ipomu?”\f + \fr 15:55 \ft Hos. 13:14.\f* \m \v 56 Indo diuaam ipona kamateam, dosana hupatau. Anna Pepaondonganna Musa naongei kuasanna dosa, aka maka' ditekka indo pahenta, iya mebaba lako kamateam. \v 57 Sapo' sihatam anna sipäto' umpakende'kia' pa'kuhhusam sumanga' längäm olona Puang Allataala, aka nabeengkia' kapataloam untaloi dosa anna kamateam umpolalam Debatanta Yesus Kristus! \p \v 58 O inggannakoa' solasubungku to kupakamaja, iam too kasuhunganna anna la tontä liungkoa' mentobe manda' anna mengnganti matoto' illaam kamatappasam. La pahallukoa' ma'kadua-dua liu umpalako pengkähänganna Debata, aka muissanna' muua lupu' hesomu lako Debata tä' la labu' bäbä. \c 16 \s1 Doi' nahempum to Korintus la napamoloiam jumaa' yabo Yerusalem \sr 16:1-4 \p \v 1 Mane deenni, la kutulasangkoa' diona indo doi' la umpamoloianna' solata to matappa' yabo Yerusalem. Kupelau anna umpasusiia' indo puha kupatuduam ingganna jumaa' dio lembäna Galatia. \v 2 Allo minggu oi too umpasehe onna' piha doi'mu situhu' indo pallolongammua'. Annaia' indo doi' anna mala tihempum loppo' ke suleä' matim. Landa'ku too, iya tappa umbeemmä', tä' mane la dihempum. \v 3 Anna suleä' too matim, iya umpapiamä' suha' diona indo doi' anna kusuai sanaka-naka tau indo to uhhannuanna' anna ungkatappa'i le'ba' längäm Yerusalem nababa indo suha' sola indo doi' la umpamoloianna'. \v 4 Anna maka' umpenabaanna' anna la pahallupä' duka' le'ba', iya la laoä' kupasolai längäm. \s1 Pattujunna Paulus \sr 16:5-12 \p \v 5 Puhapä' lako propinsi Makedonia mane matinnä' kupellambi'ikoa', aka abana inna la lakoä' yolo. \v 6 Maka' too ke sulemä' matim, iya la tohhopä' itim masäe-säe, umbai' la puhapi wattu kamadingingam mane le'ba'ä'. Lessu'i too wattu kamadingingam, iya umpamoloimä' anna mala deem kupake umpatahhu' pa'laoangku lu lako ongeam senga'. \v 7 Tä' kuaku matim temo kela kulempäi bäbäkoa' säpäi'. Sapo' maka' naua Debata ke matinnä', iya maelo'ä' la masäepi tohho itim. \v 8 Sapo' yolona anna la matinnä', iya la tohho indepä' kota Efesus sule lako allo kasalle Pentakosta,\f + \fr 16:8 \ft Sand. 23:15-21; Pass. 16:9-11.\f* \v 9 aka tibukkam temo lalam la umpalakoä' pengkähängam la keguna inde, moinna anna buda siam duka' to umbaliä'.\f + \fr 16:9 \ft Suho 19:8-10.\f* \p \v 10 Maka' sule matim Timotius, la untahima manappaa' anna mala tä' deem kamalajasanna illaam alla'-alla'mua', aka mesa duka' sabangangangku to ungkähä pengkähänganna Debata.\f + \fr 16:10 \ft 1Kor. 4:17.\f* \v 11 Tä'koa' deem la umpa'bahinni'i. Anna maka' la ma'pasulem mai, iya la umpamoloia' anna mala deem napake anna masannanni lako lalam. Aka kiampai lium kasuleanna solakam sanaka-naka solasubunta inde. \p \v 12 Mane deenni, diona solasubuntaa' Apolos, pembuda punalam kusua matim umpasolai sanaka-naka solasubunta napellambi'ikoa'. Sapo' sule lako temo moka liupi matim. Battu pihampa ke deemmi wattunna mane matinni napellambi'ikoa'. \s1 Kada pebubunna Paulus \sr 16:13-24 \p \v 13 La pahallu si'da-si'dakoa' majaga! Anna la tontä liungkoa' mentobe manda' anna mengnganti matoto' illaam kamatappasammu! La bahanikoa' anna matoho muanda'i liui. \v 14 Ingganna pa'palakoammua' la pahallua' umpalako sola pa'kamase. \p \v 15 Muissanna' muua indo solasubuntaa' Stefanus sahapui handam yolo matappa' lako Kristus dio propinsi Akhaya, anna puha umbeho ponno kalena umpamoloi umma'na Puang Allataala. \v 16 Kupelau si'da-si'daa' matim anna manuhu'koa' lako tau susi ia too. Susi siam duka' la manuhu'koa' lako ingganna indo sababanganna to mangngala taba ullämmä' kalena illaam pengkähänganna Debata. \p \v 17 Tä' deem pada satilalla'ä' tappana sule Stefanus sola Fortunatus anna Akhaikus aka mala napamoloiä' ungkähäi indo tää'na mala ungkähäa'. \v 18 Tilalla'ä' aka napatialaannä' inabangku umba susi puha napatialaangkoa' inabammu. Tau susi ia too pahallu la dipa'kasallei. \p \v 19 Kupalandasam salama'na ingganna jumaa' inde propinsi Asia. Kupalandasam duka' salama' pa'pakamajanna illaam sanganna Debata Akwila sola Priskila anna ingganna indo to matappa' to si ma'sambajam dio banuanna indo to dua. \p \v 20 Kupalandasam toi duka' salama'na ingganna solasubuntaa' inde. Sisalama'-lama'koa' mesa sola mesa sola ponno penaba umba susi la sihatanna napogau' to matappa'um. \v 21 Salama' buttu di kao, Paulus. Ma'kalem too pole' limangku untuli'i inde kada salama'ku. \p \v 22 Lako to tä' ungkamasei Debata la tilaka! \tl Maranata\tl*, battu diua o Debata bale' sulengko! \p \v 23 Handandanni Puang Yesus Debatanta untamba'koa' pada-pada. \p \v 24 Tä' deem pada sakukamaseikoa' anna kupakamaja illaam sanganna Kristus Yesus. \p Padam too.