\id MAT Pohnpeian Bible \ide UTF-8 \h MADIU \toc1 Rongamwahu me Ntingdier sang rehn Madiu \toc2 MADIU \toc3 Mad. \mt2 Rongamwahu me Ntingdier sang rehn \mt1 MADIU \is1 Oaralap en Pwuhk wet \ip \bk Rongamwahu en Madiu\bk* koasoia duwen Sounkomour me inoupe wiawiher nan Kadehde Mering; eri, duwen Koht eh ketin kapwaiada sapwellime inou ong sapwellime aramas akan, kaidehkte ong mehn Suhs akan ni ahnsou me Sises ketiket rehtail, ahpw pil ong tohn sampah koaros. \ip Koasoiepen \bk Rongamwahu en Madiu\bk* me inenen soanamwahu. E tepkihda koasoiepen ipwidien Sises, ahpw doula koasoiahda duwen Sises eh ketin papidaisla oh ale songosong rehn Sehdan, oh pil duwen sapwellime doadoahk nan Kalili; eri, doadoahk en kapahrengki Rongamwahu, oh ketikihda padahk ong aramas koaros, oh kamwahwihala me soumwahu kan. Mwurin mepwukat Madiu ahpw usehla koasoakoasoia duwen Sises eh ketsang Kalili pwe en seiloaklahng Serusalem, oh duwen wiewia kan me pweida ni keimwiseklahn wihk me e ketin ieiaski nin sampah. Ni imwilah e ahpw kaimwisengkihla lokolok oh pwoula oh iasadahn Sounkomour. \ip Ehu irair me sansal mehlel nan \bk Rongamwahu en Madiu,\bk* iei kasansaldahn Sises duwen sounpadahk lapalap emen, me sapwellimaniki manaman en kawehwehda Kosonned en Koht, oh me kin ketin padahkihwei duwen Wehin Koht. Nan pwuhk wet sapwellime padahk kin kispeseng wiahda irair limau nin duwe met: (1) kapahrek pohn dohlo, me kasalehda mouren irail kan me uhdahn tohn Wehin Koht, pil arail pwukoa kan, kapai kan, oh kahrepen arail mour (ire laud 5-7); (2) kaweidpen tohndoadoahk ehk riemeno ong ni poaron me e ketikihong irail (ire laud 10); (3) karasaras kan duwen Wehin Koht (ire laud 13); (4) padahk duwen wehwehn wiahla tohnpadahk en Sises (ire laud 18); padahk duwen imwilahn irair en ahnsou wet oh duwen pwarodohn Wehin Koht (ire laud 24-25). \iot Audepe ni Oaralap \io1 Duwen irekidien kadaudok oh ipwidien Sises Krais 1.1—2-23 \io1 Duwen en Sohn Sounpapidais eh kapahrek kan 3.1-12 \io1 Sises ketin papidaisla rehn Sohn oh ale songosong pahn Sehdan 3.13—4.11 \io1 Sapwellimen Sises doadoahk nan Kalili 4.12—18.35 \io1 Sises ketsang Kalili ketilahng Serusalem 19.1—20.34 \io1 Keimwiseklahn wihk me e ketin ieiaski nan Serusalem oh limwahn Serusalem 21.1—27.66 \io1 Kaun-o ketin iasada oh pwarohng sapwellime tohnpadahk ko 28.1-20 \c 1 \s1 Duwen Kadaudok kan me Sises Krais ketin Ipwisang \r (Pil tehk Luk 3.23-38) \p \v 1 Iet irekidien dih kan me sapwellimen Sises Krais, me kisehn kadaudok en Depit oh kisehn kadaudok en Eipraam. \p \v 2 Iet irekidien dih kan sang Eipraam oh lel Nanmwarki Depit: Eipraam me semen Aisek; Aisek me semen Seikop; Seikop me semen Suda oh rie ko. \v 3 Suda me semen Peres oh Sera (inara Damar); Peres me semen Esron; Esron me semen Ram; \v 4 Ram me semen Aminadap; Aminadap me semen Nahson; Nahson me semen Salmon; \v 5 Salmon me semen Pohas (me ine Reap); Pohas me semen Oped (me ine Rud); Oped me semen Sehsi; \v 6 a Sehsi me semen Nanmwarki Depit. \p Iet irekidien dih kan sang Nanmwarki Depit lel ahnsou me mehn Israel kan kalipilipala nan wehin Papilon: Depit me semen Solomon, sang en Uraia eh pwoud. \v 7 Solomon me semen Reopoham; Reopoham me semen Apaisa; Apaisa me semen Asa; \v 8 Asa me semen Seosopat; Seosopat me semen Soram; Soram me semen Usaia; \v 9 Usaia me semen Sodam; Sodam me semen Ahas; Ahas me semen Esekaia; \v 10 Esekaia me semen Manase; Manase me semen Amon; Amon me semen Sosaia; \v 11 Sosaia me semen Sekonaia oh rie ko ahnsou me mehn Suhs ako sellahng Papilon. \x - \xo 1:11 \xo*\xt 2 Nan. 24.14-15; 2 Kron. 36.10; Ser. 27.20.\xt*\x* \p \v 12 Iet irekidien dih kan mwurin ar sellahng Papilon lel ni ipwidien Sises: Sehoakim me semen Sealtiel; Sealtiel me semen Serupapel; \v 13 Serupapel me semen Apiud; Apiud me semen Elaiakim; Elaiakim me semen Asor; \v 14 Asor me semen Sadok; Sadok me semen Akim; Akim me semen Eliud; \v 15 Eliud me semen Eliesar; Eliesar me semen Madan; Madan me semen Seikop; \v 16 Seikop me semen Sosep, en Mery eh pwoud, me kaipwiedi Sises, me mwarenki Mesaia. \p \v 17 Eri, dih eisek pahieu mie sang Eipraam lel Depit; a sang Depit lel ahnsou me mehn Suhs ako sellahng Papilon, pil dih eisik pahieu; a sang ahnsowo lel ipwidien Mesaiao, pil dih eisek pahieu. \s1 Duwen Ipwidien Sises Krais \r (Pil tehk Luk 2.1-7) \p \v 18 Eri, iet duwen ipwidien Sises Krais: ine Mery me kisinihniong Sosep, ira ahpw saikinte pwopwoudida, e pehmada duwen eh ketin liseian ahpw sang Ngehn Sarawi. \x - \xo 1:18 \xo*\xt Luk 1.27.\xt*\x* \v 19 Eh werek, Sosep, ni eh ohl lelepek oh pwung oh sohte men kahdsuwedihla Mery mwohn aramas akan, e ahpw lemehda en mweisang ni rir. \v 20 Eri, ni eh medemedewe met, iet tohnleng en Kaun-o men ahpw pwarodo nan eh meir oh mahsanihong, “Sosep kisehn kadaudok en Depit, ke dehr perki ale Mery omw werek, pwe wahn nan kupwure e ahpikihda Ngehn Sarawi. \v 21 E pahn ketin naitikihada sapwellime pwutak emen me ke pahn kihong mware Sises— pwe e pahn ketin kapitasang sapwellime aramas akan nan diparail kan.” \x - \xo 1:21 \xo*\xt Sir 46.1; Luk 1.31.\xt*\x* \p \v 22 Eri, mepwukat koaros wiawiher pwe en pweida me Kaun-o mahsanihong soukohpo pwe en lohkihda, ni eh mahsanih, \v 23 “Meipwono pahn liseianda oh naitikihda nah pwutak emen, me re pahn kamwarehki Emanuel” (me wehwehki, “Koht kin ketiket rehtail”). \x - \xo 1:23 \xo*\xt Ais. 7.14 (LXX).\xt*\x* \p \v 24 Sosep eri pirida, e ahpw kapwaiada me tohnleng en Kaun-o mahsanih. E ahpw ale Mery oh pwoudikihda. \v 25 Eri, Sosep sohte kapwaiada nsenen pwopwoud ong Mery mwohn eh naitikihada sapwellime pwutako. Sosep eri kihong mware, Sises. \x - \xo 1:25 \xo*\xt Luk 2.21.\xt*\x* \c 2 \s1 Pwihn Ohl Loalokong ehu sang Palimese \p \v 1 Sises lao ketin ipwidi nan kahnimw en Pedleem, nan wehin Sudia, ni mwehin Nanmwarki Erod, iet pwihn ohl loalokong ehu ahpw lel Serusalem. Re pwarodo sang palimese, \v 2 kalekalelapak wasa me seri pwelelo ketiket ie, me ahpwtehn ipwidi, Nanmwarkien mehn Suhs akan. Pwe re patohwan, “Se kilangada sapwellime usuwo ni mesenleng, ihme se patohkidohng pwongih.” \p \v 3 Nanmwarki Erod lao karongehda met, e ahpw salohkihda kowahlap, pil mehn Serusalem koaros iang salohda. \v 4 Ih eri ketin kapokonepene samworo lapalap koaros oh sounkawehwe koaros en Kosonnedo, oh keinemwe rehrail wasa me Mesaiao pahn ipwidi ie. \p \v 5 Irail eri sapeng patohwan, “Nan kisin kahnimw en Pedleem, nan wehin Sudia. Pwe ih duwen me soukohpo ntingdier, me mahsanih, \q1 \v 6 ‘A kowe, Pedleem, me kisehn wehin Suda, \q2 kaidehn kowe me keieu tikitik rehn poahsoan kaunen Suda kan; \q1 pwe sang rehmw kaun emen pahn pwarada \q2 me pahn kahluwa nei aramas akan en Israel.’” \x - \xo 2:6 \xo*\xt Maika 5.2.\xt*\x* \p \v 7 Erod eri ketin kapokonepene ni rir pwihnen ohl loalokong me pwarodo sang palimeseo oh kalelapak rehrail duwen ahnsou me usuwo pwarada. \v 8 Ih eri kadariraillahng Pedleem, oh kehkehlingkihong irail, “Kumwail douluhlwei oh rapahki mwahu seri pwelelen; ma kumwail pahn diarada, a kumwail pakairkidohng ie pwe I en pil kowohng iang pwongih.” \p \v 9 Irail lao rong mepwukat, re ahpw mwesel oh patopatohla; a iet usuwohte me re kilangada ni mesenleng pa pwarada pohrail nanialo oh tieng kahkahre irail, e lao kainenehdi wasa me seri pwelelo ketiket ie. \v 10 Ia uwen ar peren ni ar pwurehng kilangada usuwo! \v 11 Re ahpw pedolong nan ihmwo oh kilangada serio rehn ine, Mery. Re ahpw kapwarehda ar kepwe kan oh meirongkihong: kohl, insens, oh warpwohmwahu. \p \v 12 Koht ahpw ketin mahsanihong irail nan arail meir, re dehpa pwurala rehn Erod. Irail eri sapahllahng nan uhdakarail, keid ni apwoat ahl tohrohr. \s1 Lipalahng Isip \p \v 13 Irail lao patopatohla, tohnleng en Kaun-o men pwarodohng Sosep ni eh memeir oh mahsanihong, “Pwourda, ale serien oh ine, tangahkiniralahng Isip. Ke pahn koukousoante wasao I lao pil pwurehng kairehkin uhk dahme ke en wia. Pwe Erod pahn rapahki serien pwe en kemehla.” \p \v 14 Sosep eri pwourdahte ale serio oh ine ni pwohngohte oh mwesellahng Isip. \v 15 Ih eri kousoanla wasao, Erod lao sipalla. \p Met wiawiher pwe en pweida me Kaun-o mahsanihong soukohpo pwe en lohkihda, ni eh mahsanih, “I malipedohr nei pwutako sang Isip.” \x - \xo 2:15 \xo*\xt Os. 11.1.\xt*\x* \s1 Kamakamalahn Pwihnen Seri ehu \p \v 16 Erod lao mwahngihada me pwihnen ohl loalokongo pitihdier, e ahpw engiengda kowahlap oh mahsanih pwe seri ohl koaros me mi Pedleem oh limwah kan en kamakamala; eri, seri ohl koaros me sounpar riau kohdi. E koasoanehdi met pwehki eh mwahngihasang pwihnen ohl loalokongo ahnsou me usuwo tepin pwarada. \p \v 17 Ih duwen eh pweidahr kokohp en Seremaia, me ketihtihki, \q1 \v 18 “Ngihl ehu peido sang Rama, \q2 iei ngilen mauk oh mwahiei. \q1 Resel me sengisengki nah seri kan, \q2 oh solahr kak nsenamwahula, \q2 pwehki irail koaros ar melahr.” \x - \xo 2:18 \xo*\xt Ser. 31.15.\xt*\x* \s1 Sapahlsang Isip \p \v 19 Mwurin Erod eh sipalla, tohnleng en Kaun-o men pwarodohng Sosep ni eh memeir \v 20 oh mahsanihong, “Pwourda oh ale serien oh ine, ke ahpw pwurala nan wehin Israel, pwe irail ko me men kemehla serien, re melahr.” \v 21 Sosep eri pwourdahte ale serio oh ine, pwuralahng wehin Israel. \p \v 22 A ni eh rongada me Arkelaus me uhd wiliandi seme Erod, nanmwarkien Sudia, e perkihda douluhlla wasao. Poahngok en Kaun-o ahpw wiawihong ni eh memeir pwe en sipallahng nan wehin Kalili. \v 23 Ih eri douluhlla wasao oh kousoanla nan kisin kahnimw kis me adaneki Nasaret. Eri, met wiawiher pwe en pweida me soukohp ako mahsanih, dene: “E pahn kin mwarenki mehn Nasaret.” \x - \xo 2:23 \xo*\xt Mk 1.24; Luk 2.39; Sohn 1.45.\xt*\x* \c 3 \s1 Duwen en Sohn Sounpapidais eh Kapahrek kan nan Sapwtehn \r (Pil tehk Mk 1.1-8; Luk 3.1-18; Sohn 1.19-28) \p \v 1 Ni ahnsowo Sohn Sounpapidais tapihada kakahnseli oh kapakapahrekseli nan sapwtehn en Sudia. Eri, iet audepen eh kapahrek kan: \v 2 “Kumwail koluhla oh wiliakapwala, pwe Wehin Koht \f a \fr 3:2 \fr*\fk WEHIN KOHT: \fk*\ft Mehn Suhs ako mahs inenen lemmwiki ar pahn nda de ntingih mwaren Koht, ihme kahrehda Madiu kin ntingihedi “wehin nanleng”\ft*\f* ahpw ni mehlel mouren lepin mahsen pwukat iei “wehin Koht”. kerendohr.” \x - \xo 3:2 \xo*\xt Mad. 4.17; Mk 1.15.\xt*\x* \v 3 Eri, Sohn iei ohlo me soukohp Aiseia kohpadahr duwe, ni eh mahsanih, \q1 “Ngilen aramas emen me kin likilikwerki nan sapwtehn, \q2 ‘Kumwail kaunopada elen Kaun-o; \q2 kumwail kainenehla ahl akan me e pahn ketin keid ie!’” \x - \xo 3:3 \xo*\xt Ais. 40.3 (LXX).\xt*\x* \p \v 4 Eri wunen soangen mahn me ede kamel me kin wia en Sohn eh likou; e kin pirehki nan lukepe kateng kilin kou; oh mensiek oh sukehn loangalap en nanwel me e kin sakasakan. \v 5 Aramas tohto sang Serusalem, sang wasa koaros nan wehin Sudia, oh pil sang nan kousapw koaros me mi limwahn Pillap Sordan, kin pokonla reh. \v 6 Re ahpw kin wehkada diparail kan oh papidaisla rehn Sohn nan pillapo. \p \v 7 Ni Sohn eh kilangada Parisi oh Sadusi kei me mwur tohto, me iang pokopokondohng papidaisla reh, e ahpw patohwanohng irail, “Ia duwen kumwail me rasehng sineik kan? Ihs me padahkihong kumwail me kumwail kak pitsang engieng en Koht me nektehn leledohng kumwail? \x - \xo 3:7 \xo*\xt Mad. 12.34; 23.33.\xt*\x* \v 8 Kumwail kapwarehda tiahk kan me pahn kasalehda me kumwail wiliakapwalahr. \v 9 Kumwail dehr lemeleme me kumwail kak akpwungkin kumwail, me dene kumwail samanki Eipraam; pwe I men kumwail en ese pwe Koht kakete ketin wiahkihla nein Eipraam takai pwukat! \x - \xo 3:9 \xo*\xt Sohn 8.33.\xt*\x* \v 10 Kumwail tehk mwahu pwe sileo miher nin tepin tuhke; eri, tuhke koaros me sohte wa mwahu pahn paldi oh lekdekiong nan kisiniei. \x - \xo 3:10 \xo*\xt Mad. 7.19.\xt*\x* \v 11 Ngehi I kin papidaisihkin kumwail pihl, pwe en kasalehda amwail koluhla; a me pahn ketido mwuri, iei ih me pahn papidaisihkin kumwail Ngehn Sarawi oh kisiniei. E uhdahn lapalapasang ie; oh ngehi I sohte mwahn warohng sair sapwellime suht. \v 12 Sapwellime sapwel miher nin lime pwe en koahkoa wihd kan oh ketikipene wahn pilawa kan nan sapwellime imwen nahk, a dihpw oh wahn pilawa kan e pahn ketin isikala nan kisiniei sekehkun.” \x - \xo 3:12 \xo*\xt Kupw 5.14,23.\xt*\x* \s1 Sises ketin Papidaisla Rehn Sohn \r (Pil tehk Mk1.9-11; Luk 3.21-22) \p \v 13 Ni ahnsowo Sises ketsang Kalili ketidohng Sordan pwe en papidaisla rehn Sohn. \v 14 Sohn ahpw men kapweiekidihsang Sises en papidais reh, iei me e patohwankihong, “Ia duwe, Maing? Ngehi me uhdahn pahn papidaisla rehmwi, a komwi ahpw ketido pwe en papidais rehi?” \p \v 15 A Sises ketin sapeng, mahsanih, “Ke dehr kapweiek, pwe ih koasoandien met, pwe ih me konehng en, kita en kapwaiada mahs kupwur en Koht.” \p Sohn eri pwungkihla. \v 16 Sises lao ketin papidaisla, e ahpw ketida sang nan pihlo; a iet ahnsowo nanleng pa ritpeseng. Sises eri ketin mahsanihada Ngenen Koht eh ketket kohdi ni mwomwen mwuroi men oh ketidi powe. \v 17 A kapitie ieu ahpw peidihdo sang nanleng, me mahsanih, “Kowe, me iei nei pwutak kompoake, me I kin kupwurperenki.” \x - \xo 3:17 \xo*\xt Sen. 22.2; Mel.2.7; Ais. 42.1; Mad. 12.18; 17.5; Mk 1.11; Luk 9.35.\xt*\x* \c 4 \s1 En Sises eh ketin Songosong pahn Tepil \r (Pil tehk Mk1.12-13; Luk 4.1-13) \p \v 1 Kedekedeo, Ngehn Sarawi ahpw kahluwalahng Sises nan sapwtehn pwe en ketin songosong pahn Tepil. \x - \xo 4:1 \xo*\xt Ipru 2.18; 4.15.\xt*\x* \v 2 E lao ketin kaisihsol rahn 40 oh pwohng 40, e ahpw pwungitikla. \v 3 Tepil eri keiong mpe oh patohwanohng, “Ma sapwellimen Kohto komwi, a komw mahsanih pwe takai pwukat en wiahla pilawa.” \p \v 4 A Sises ketin sapeng, mahsanih, “E ntingdier nan Pwuhk Sarawi, ‘Kaidehkin pilawahte me aramas kak mourki, pwe mahsen koaros me kin pwilipwilsang nin doauesen Koht.’” \x - \xo 4:4 \xo*\xt Deud. 8.3.\xt*\x* \p \v 5 Tepil ahpw kahluwalahng Sises nan Serusalem, Kahnimw Sarawio, oh pwilikihdi pohn kengkeng en Tehnpas Sarawio; \v 6 e ahpw patohwan, “Ma sapwellimen Kohto komwi, a komw lusdihwei, pwe e ntingdier nan Pwuhk Sarawi, \q1 ‘Koht pahn ketin mahsanihong sapwellime tohnleng kan duwen komwi; \q2 re ahpw pahn kolekinkomwihda pehrail kan, \q2 pwe ke dehr dipekelekel ni takai kan.’” \x - \xo 4:6 \xo*\xt Mel. 91.11-12.\xt*\x* \p \v 7 Sises ketin sapeng, mahsanih “E pil ntingdier nan Pwuhk Sarawi, ‘Ke dehr kasongosonge Kaun-o, omw Koht.’” \x - \xo 4:7 \xo*\xt Deud. 6.16.\xt*\x* \p \v 8 Tepil eri pil kahluwadahla Sises pohn nahna ileile ehu oh kasalehiong wehi koaros en sampah oh duwen ar lingan. \v 9 E ahpw patohwan, “Mepwukat koaros I pahn kihong komwi, ma komw pahn poaridi oh pwongih ie.” \p \v 10 A Sises ketin sapeng, “Sehdan, kohkohweisang ie! Pwe e ntingdier, ‘Ke pahn pwongih Kaun-o, omw Koht, oh ihete me ke pahn papah.’” \x - \xo 4:10 \xo*\xt Deud. 6.13.\xt*\x* \p \v 11 Tepil eri kohkohlahsang Sises; a tohnleng kei ahpw pwarodo oh sewese. \s1 Sises ketin Tapihada sapwellime Doadoahk nan Kalili \r (Pil tehk Mk 1.14-15; Luk 4.14-15) \p \v 12 Sises lao mwahngihada me Sohn wisikdohngehr nan imweteng, e ahpw sipallahng Kalili. \x - \xo 4:12 \xo*\xt Mad. 14.3; Mk 6.17; Luk 3.19-20.\xt*\x* \v 13 Sises ahpw sohte ketin kousoan nan Nasaret, pwe e ketila oh kin ketiket Kapernaum, kahnimw ehu me mi ni oaroahr en Lehen Kalili, limwahn irepen Sepulon oh Napdali. \x - \xo 4:13 \xo*\xt Sohn 2.12.\xt*\x*\fig |alt="HK-21E Kapernaum" src="" size="col" ref="MADIU 4:13"\fig* \v 14 Met wiawiher pwe en pweida me soukohp Aiseia kohpadahr, ni eh mahsanih, \q1 \v 15 “Sapwen Sepulon, sapwen Napdali, \q2 ni elen kolahng sehdo, palio Sordan, \q2 Kalili, sapwen mehn liki kan! \x - \xo 4:15 \xo*\xt Ais. 9.1-2.\xt*\x* \q1 \v 16 Aramas me kin mihmi nan rotorot, \q2 re pahn kilangada marain lapalap ehu! \q1 Maraino pahn daker irail akan \q2 me kin mihmi nan rotorot en mehla.” \p \v 17 Sang ni ahnsowo me Sises ketin tapihada kapahrengkiseli sapwellime padahk, mahsanih, “Kumwail koluhla oh wiliakapwala! Pwe Wehin Koht kerendohr!” \x - \xo 4:17 \xo*\xt Mad. 3.2.\xt*\x* \s1 Sises ketin Malipe Soused Pahmen \r (Pil tehk Mk 1.16-20; Luk 5.1-11) \p \v 18 Rahn ehu Sises ketiket kohla pohn oaroahr en Lehen Kalili, e ahpw ketin mahsanihada soused riemen, pirien ehu, Saimon (me adaneki Piter) oh rie me adaneki Andru; ira lalaidki ara uhk nan leho. \v 19 Sises eri mahsanihong ira, “Kumwa kohdo iangiehla. I ahpw pahn padahkihong kumwa duwen laidih aramas akan.” \v 20 Ni ahnsowohte ira pwilikihdi ara uhk ko oh iangala Sises. \p \v 21 Ni eh ketin douluhlsang wasao, e ahpw pil mahsanihada pil ehu pirien Seims oh Sohn, nein Sepedi pwutak riemen. Ira iang ara pahpao mihmi pohn wararail pwoht pwoat, onohne arail uhk kei. Sises eri ketin malipe ira. \v 22 Ni ahnsowohte ira mehndahkihla samarao oh wararail pwohto, ira ahpw iangala Sises. \s1 Sises ketin Padahk, oh Kapahrek, oh Kamwahwihala Soumwahu tohto \r (Pil tehk Luk 6.17-19) \p \v 23 Sises eri ketin kakahnseli nan Kalili pwon, kawekawehweseli nan sinakoke \f b \fr 4:23 \fr*\fk SINAKOKE: \fk*\ft Soangen ihmw ehu me mehn Suhs kan kin wiahki imwen kapakap de wiekupwur de wia padahk ie.\ft*\f* kan en mehn Suhs akan, kapakapahrengki Rongamwahu en Wehin Koht, oh kamwakamwahwihala soangen soumwahu oh luwet koaros rehn aramas akan. \x - \xo 4:23 \xo*\xt Mad. 9.35; Mk 1.39.\xt*\x* \v 24 Eri, mware ahpw ndandkihla wasa koaros nan Siria, me kahrehda aramas koaros me soumwahuki soangen soumwahu kan oh soangen apwal akan, duwehte aramas me ngehn suwed tiadahr powe, me sahliel kan, me mwoator kan, koaros kin wisikpene reh - Sises ahpw kin ketin kakehlairailda. \v 25 Lapalahn pokon ahpw kin idihdawehnseli sang Kalili, sang Kahnimw Eisek ko, sang Serusalem oh Sudia, oh pil sang wehi kan me mi palio Sordan. \c 5 \s1 Kapahrek en Pohn Dohl \p \v 1 Ni Sises eh mahsanihada pokono, e ahpw ketidahla pohn dohl ehu oh ketidiong powe; a sapwellime tohnpadahk ko ahpw keiong mpe. \v 2 Ih eri tapihada padahki irail, mahsanih: \s1 Pai mehlel \q1 \v 3 “Meid pai me koapworopworki Koht ni mehkoaros; \q2 pwe iei arail wehi, Wehin Koht! \q1 \v 4 “Meid pai me kin mwahiei; \q2 pwe Koht pahn ketin kaloalamwawihirailla! \x - \xo 5:4 \xo*\xt Ais. 61.2.\xt*\x* \q1 \v 5 “Meid pai me nan kapehd opampap akan; \q2 pwe re pahn ale dahme Koht ketin inoukihong irail! \x - \xo 5:5 \xo*\xt Mel. 37.11.\xt*\x* \q1 \v 6 “Meid pai me kin ngoangki kapwaiada kupwur en Koht; \q2 pwe Koht pahn ketin kaitarirailla! \x - \xo 5:6 \xo*\xt Ais. 55.1-2; Sir 24.21.\xt*\x* \q1 \v 7 “Meid pai me kin kalahngan ong meteikan; \q2 pwe re pahn diar kalahngan rehn Koht! \q1 \v 8 “Meid pai me nan kapehd mwakelekel kan; \q2 pwe re pahn udiahl Koht! \x - \xo 5:8 \xo*\xt Mel. 24.3-4.\xt*\x* \q1 \v 9 “Meid pai me kin wia doadoahk en kamwahu nanpwungen aramas akan; \q2 pwe Koht pahn ketin wiahkinirailla uhdahn sapwellime! \q1 \v 10 “Meid pai me kin ale lokolok pwehki ar kapwaiada kupwur en Koht; \q2 pwe iei arail wehi, Wehin Koht! \x - \xo 5:10 \xo*\xt 1 Pit. 3.14.\xt*\x* \p \v 11 “Meid pai kumwail ma aramas akan pahn lahlahwei kumwail oh kalokei kumwail oh karaunkin kumwail soangen suwed oh likamw koaros pwehki ngehi. \x - \xo 5:11 \xo*\xt 1 Pit. 4.14.\xt*\x* \v 12 Kumwail nsenamwahu oh perenda, pwe ketingpamwail me laud kowahlap nanleng. Ih duwen ar kaloke soukohp ako me tiengehr mwohmwail.” \x - \xo 5:12 \xo*\xt 2 Kron. 36.16; Sir 2.8; Wie. 7.52.\xt*\x* \s1 Soahl oh Kamarainpen Sampah \r (Pil tehk Mk 9.50; Luk 14.34-35) \p \v 13 “Kumwail me soahlepen sampah. Eri, ma nemenemen soahl pahn sarasang, sohte mehkot kitail pahn wiahiong pwe nemenemen soahlo en pwurehng miehla. Solahr katepen soahlo, ihte me pahn mwahuwong, en lekdekla wasa me aramas akan pahn tiakpeseng ie. \x - \xo 5:13 \xo*\xt Mk 9.50; Luk 14.34-35.\xt*\x* \p \v 14 Kumwail me kamarainpen sampah. Kahnimw ehu me mi pohn dohl ehu sohte kak rirla. \x - \xo 5:14 \xo*\xt Sohn 8.12; 9.5.\xt*\x* \v 15 Aramas pil sohte kin isikada lamp oh kihdiong pahn kohpwa, pwe pohn dewe pwe en kamarainihada koaros me mi nan ihmwo. \x - \xo 5:15 \xo*\xt Mk 4.21; Luk 8.16; 11.33.\xt*\x* \v 16 Ih pil duwen kumwail, amwail marain en sansal mwohn aramas akan pwe re en kilang amwail wiewia mwahu kan oh kapikapingahki Samamwail me ketiket nanleng.” \x - \xo 5:16 \xo*\xt 1 Pit. 2.12.\xt*\x* \s1 Duwen Kosonned en Moses oh Padahk en Soukohp ako \p \v 17 “Kumwail dehr lemeleme me I kodohng kasohrehla Kosonned en Moses oh padahk en soukohp ako. Soh! I sohte kodohng kasohrehla, pwe I kodohng kapwaiada arail padahk ni mehlel. \v 18 Pwe I men kumwail en ese pwe lahng oh sampah lao pahn sohrala, sohte ire pisetik ehu en Kosonnedo pahn sohrala, soahng koaros lao pahn imwisekla. \x - \xo 5:18 \xo*\xt Luk 16.17.\xt*\x* \v 19 Eri, mehmen me pahn kauwehla kosonned ehu, mehnda ma me keieu tikitik, oh pil pahn padahkihong aramas teikan en kauwehla, nahn e pahn keieu tikitik nan Wehi Koht. A mehmen me pahn kapwaiada audepen Kosonnedo oh pahn padahkihong aramas teikan en kapwaiada, ih me pahn lapalap nan Wehin Koht. \v 20 Eri, I men kumwail en ese, pwe ma amwail mour sohte pahn mwahusang en sounkawehwehn Kosonnedo oh en Parisi kan ar mour, kumwail sohte pahn kak towehda Wehin Koht.” \s1 Padahk duwen Lingeringer \p \v 21 “Kumwail rongehr padahk me kohieng mehn mahs ako: ‘Dehr kemehla aramas; a mehmen me pahn kemehla aramas, e pahn ale kadeikpe.’ \x - \xo 5:21 \xo*\xt Eks. 20.13; Deud. 5.17.\xt*\x* \v 22 A ngehi I ndaiong kumwail met: mehmen me pahn lingeringer pahn rie mehn Suhs men, e pahn wisikiong ni mwoalen kopwung; oh mehmen me pahn ndahng emen rie mehn Suhs me e iahk, e pahn wisikiong ni Mwoalen Kopwung Lapalap; oh mehmen me pahn ndaiong emen rie mehn Suhs eh mwalaun suwed, e pahn konehng ale kalokolok en kisiniei nan ehl. \v 23 Eri, ni omw pahn wiahiong Koht omw meirong pohn pei sarawi ehu, ke ahpw tamanda me riomw mehn Suhs men nsensuwed pahmw, \v 24 pwilikihdi mahs omw meirongo mwohn pei sarawio, ke ahpw kohwei oh kapwungala nanpwungamwa; mwuri, ke ahpw pwurodo wia omw meirong ong Koht. \p \v 25 “Ma mehmen men lelekin uhk ni mwoalen kopwung, kadeke oh kapwungala mahs nanpwungamwa; pwe e dehr panguhkala rehn sounkopwung, a sounkopwung uhd panguhkala rehn pilismen kan, ke ahpw selidiong nan imweteng. \v 26 Mehlel I ndaiong uhk, me ke sohte pahn pitla, ke lao kapwungala pweipwand koaros me kileldier.” \s1 Padahk duwen Kamwahl \p \v 27 “Kumwail rongehr padahk pwoatet: ‘Ke dehr kamwahl.’ \v 28 A ngehi I ndaiong kumwail met: mehmen me pahn kilikilang lih emen oh men dihpki, nahn e wiadahr dipen kamwahl nan kapehde. \x - \xo 5:28 \xo*\xt Eks. 20.14; Deud. 5.18.\xt*\x* \v 29 Eri, ma palimaun en pwoaren mesomwen pahn kahrehiong uhk nan dihp, pwadikasang oh kesehweisang uhk, pwe e mwahuwong uhk kisehn paliwaromwen en lekdekla sang eh pwonte kolahng nan ehl. \x - \xo 5:29 \xo*\xt Mad. 18.9; Mk 9.47.\xt*\x* \v 30 Oh ma palimaun en pehmwen pahn kahrehiong uhk nan dihp, lupukasang oh kesehweisang uhk; pwe e mwahuwong uhk kisehn paliwaromwen en lekdekla sang eh pwonte kolahng nan ehl.” \x - \xo 5:30 \xo*\xt Mad. 18.8; Mk 9.43.\xt*\x* \s1 Padahk duwen emen eh pahn Mweisang eh Pwoud \r (Pil tehk Mad. 19.9; Mk 10.11-12; Luk 16.18) \p \v 31 “Kumwail pil rongehr padahk pwoatet: ‘Mehmen me pahn kesehla eh pwoud, e uhdahn pahn kihong liho kisinlikoun kamweid.’ \x - \xo 5:31 \xo*\xt Deud. 24.1-4; Mad. 19.7; Mk 10.4.\xt*\x* \v 32 A ngehi I ndaiong kumwail met: mehmen me kesehla eh pwoud ni kahrepe ieu me kaidehkin kamwahl, eri, ohlo kahrehiongehr liho nan kamwahl ma liho pahn pwopwoudida sapahl. A mehmen me pwoudikihda lih emen me mweisangehr eh pwoud, e pil wiadahr dipen kamwahl.” \x - \xo 5:32 \xo*\xt Mad. 19.9; Mk 10.11-12; Luk 16.18; 1 Kor. 7.10-11.\xt*\x* \s1 Padahk duwen Kahula \p \v 33 “Kumwail pil rongehr padahk wet me kohiengehr mehn mahs ako: ‘Ke dehr kauwehla omw inou ong Koht, a kapwaiada dahme ke kahukihla me ke wiahda mwohn silangin Koht.’ \x - \xo 5:33 \xo*\xt Lip 19.12; b Nempe 30.2; Deud. 23.21.\xt*\x* \v 34 A ngehi I ndaiong kumwail: kumwail dehr mwahn kahula nan amwail inou kan. Kumwail dehr kahukihla nanleng, pwe nanleng iei mwoalen Koht; \x - \xo 5:34 \xo*\xt Seims 5.12; b Ais. 66.1; Mad. 23.22.\xt*\x* \v 35 kumwail dehr kahukihla sampah, pwe sampah iei wasahn kommoalepen aluweluwe kan; pil dehr kahukihla Serusalem, pwehki Serusalem ih me poahsoan kaunen Nanmwarki Lapalap. \x - \xo 5:35 \xo*\xt Ais. 66.1; b Mel. 48.2.\xt*\x* \v 36 Pil dehr kahukihla moangamwail kan, pwe sohte mehkot kumwail kak wiahda pwe pitenmoangamwail en pwetepwetala de toantoalla. \v 37 Amwail koasoi kan en kin ndahte, ‘Ei’ de ‘Soh.’ Pwe me kin daulihala met, e kin tepisang rehn Me Suwedo.” \s1 Padahk duwen Akdupuk Suwed \r (Pil tehk Luk 6.29-30) \p \v 38 “Kumwail rongehr padahk wet me kohieng mehn mahs ako: ‘Pwoaren mas ehu pahn pwainla pwoaren mas ehu, oh ngih pwoat pil pahn pwainla ngih pwoat.’ \x - \xo 5:38 \xo*\xt Eks. 21.24; Lip 24.20; Deud. 19.21.\xt*\x* \v 39 A ngehi I ndaiong kumwail met: kumwail dehr dupungki me suwed ong emen me wia suwed ong kumwail. Ma mehmen pahn pohr uhk ni palimaun en likin sepomw, a kihong pali teio pwe en pil pohr. \v 40 Oh ma mehmen men lelekin uhk ni mwoalen kopwung pwe en adihasang omw sehten, a pil mweidohng omw sekiden. \v 41 A ma sounpei en liki men pahn itonehng uhk ke en wa eh koaruk mwail ehu, iangala mwail riau. \v 42 Ma mehmen pahn peki rehmw mehkot, mweidohng. Ma mehmen pahn peki rehmw mehkot pwe en kapwuredohng uhk mwuhr, pil mweidohng.” \s1 Padahk duwen Limpoak ong Atail Imwintihti kan \r (Pil tehk Luk 6.27-28, 32-36) \p \v 43 “Kumwail pil rongehr padahk pwoatet: ‘Ke en poakohng mehn mpomw kan, a kailongki omw imwintihti kan.’ \x - \xo 5:43 \xo*\xt Sir 12.4-7.\xt*\x* \v 44 A ngehi I ndaiong kumwail met: kumwail poakohng amwail imwintihti kan oh kapakapki me kin kalokei kumwail, \v 45 pwe kumwail en wiahla sapwellimen Sahm me ketiket nanleng, me kin ketin dakerki sapwellime ketipin pohn me suwed oh me mwahu kan, oh kin ketin kamwerehdi keteu pohn me lelepek kan oh me dipan akan. \x - \xo 5:45 \xo*\xt Sir 4.10.\xt*\x* \v 46 Eri, keting da me kumwail pahn kasikasik sang rehn Koht, ma kumwail pahn poakohngete irail kan me poakohng kumwail? Pwe sounrik daksis kan pil kin wia soahng wet! \v 47 Oh ma ihte kompoakepahmwail kan me kumwail pahn kin rahnmwahwih, eri, kumwail sohte siksang meteikan, pwe mehn liki kan pil kin wia soahng wet. \v 48 Eri, mourimwail en unsekla—duwehte ieias unsek en Samamwail me ketiket nanleng.” \x - \xo 5:48 \xo*\xt Lip 19.2; Deud. 18.13.\xt*\x* \c 6 \s1 Padahk duwen Kadek \p \v 1 “Kumwail kaleke pwe kumwail dehr kin wia amwail wiewia mwahu kan en souleng mwohn mesen aramas akan pwe re en kin kilang. Pwe ma kumwail wia met, kumwail sohte pahn ale ketingpamwail sang rehn Samamwail me ketiket nanleng. \x - \xo 6:1 \xo*\xt Mad. 23.5.\xt*\x* \p \v 2 “Eri, ma kumwail pahn sewese emen me paisuwedlahr, a kumwail dehr lohkiseli duwen me mwalaun akan kin wia nan imwen kapakap akan oh nanial akan, pwe aramas en kin kapinga irail. I men kumwail en ese pwe re aleier ketingparail. \v 3 Eri, ni amwail pahn kin sewese me paisuwed men, kumwail dehr pil kin kehsehki kompoakepahmwail kan, \v 4 pwe amwail sawas en rir. Oh Samamwail me kin mwahngih amwail wiewia rir kan, en ketin katingihkin kumwail.” \s1 Padahk duwen Kapakap \r (Pil tehk Luk 11.2-4) \p \v 5 Pil ehu, ni amwail kin wia amwail kapakap, kumwail dehr alasang me mwalaun kan, me kin mwahuki uhda oh wia ar kapakap akan nan imwen padahk kan oh nanial akan, pwe aramas koaros en kin kapinga irail. I men kumwail en ese pwe re aleier ketingparail. \x - \xo 6:5 \xo*\xt Luk 18.10-14.\xt*\x* \v 6 Eri, ni amwail pahn kin kapakap, kumwail pedolong nan amwail pere, ritingedi wenihmw, kumwail ahpw kapakapohng Samamwail me kumwail sohte kin kilangki masamwail kan. Samamwailo me kin mwahngih amwail wiewia rir kan, e ahpw pahn ketin katingihkin kumwail. \p \v 7 “Kumwail dehr kin doadoahngki lokaia mwahl tohto nan amwail kapakap akan, duwehte me rotorot akan kin wia, me kin lemeleme me Koht pahn kupwure irail pwehki ar kapakap reirei. \x - \xo 6:7 \xo*\xt Sir 7.14.\xt*\x* \v 8 Kumwail dehr alasang irail; pwe Koht iei Samamwail, oh e ketin mwahngih dahme konehng kumwail mwohn amwail saikinte kin peki mehkot. \v 9 Eri, iet duwen amwail pahn kin kapakap: \q1 ‘Samat me ketiket nanleng: \q2 Mwaromwi en sarawihla rehn aramas koaros, \q2 \v 10 mweimwi en pweida wasa koaros, \q2 kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng. \q2 \v 11 Komw ketikihdo rahnwet at tungoal me itarohng kiht. \q2 \v 12 Komw ketin mahkikihong kiht dipat akan, \q2 duwen at kin mahkohng koaros me kin wia dihp ong kiht. \v 13 Komw dehr ketin mweidohng kiht se en kin lelohng nan songosong laud, \q2 a komw ketin nekid kiht sang ni me suwed en Sehdan.’ \p \v 14 “Pwe ma kumwail pahn mahkikihong meteikan sapwung kan me re wiahiong kumwail, nahn Samamwail me ketiket nanleng pahn pil ketin mahkikihong kumwail dipamwail kan. \x - \xo 6:14 \xo*\xt Mk 11.25-26.\xt*\x* \x - \xo 6:14 \xo*\xt Sir. Sir 28.1-5.\xt*\x* \v 15 A ma kumwail sohte pahn mahkikihong meteikan ar sapwung kan ong kumwail, eri, Samamwail me ketiket nanleng pil sohte pahn ketin mahkikihong kumwail sapwung kan me kumwail kin wiahda.” \s1 Padahk duwen Kaisihsol \p \v 16 “Ni amwail pahn kin kaisihsol, kumwail dehr kin seren pahtou duwehte me mwalaun kan, me kin kawekala mwomwen masarail kan pwe aramas akan en ese me re kaikaisihsol. I men kumwail en ese pwe re aleier ketingparail. \v 17 Eri, ni amwail kin kaisihsol, kumwail epwinekda oh usoarada, \x - \xo 6:17 \xo*\xt Sudid 10.3.\xt*\x* \v 18 pwe aramas teikan en dehr ese me kumwail kaikaisihsol—a Samamwailohte me kumwail sohte kin kilang, ihete en ketin mwahngih. Eri, Samamwailo me kin mwahngih amwail wiewia rir kan, e ahpw pahn ketin katingihkin kumwail.” \s1 Duwen Kepwehpwehkihla Paien Nanleng \r (Pil tehk Luk 12.33-34) \p \v 19 “Kumwail dehr kin ngoangki kepwehpwehkihla kepwehn sampah, me mer oh loangenmwet kin kauwehla, oh wasa me aramas lipirap akan kin dapengpeseng ihmw kan oh pirap ie. \x - \xo 6:19 \xo*\xt Seims 5.2-3.\xt*\x* \v 20 A kumwail ngoangki kepwehpwehkihla paien nanleng, me mer oh loangenmwet sohte kin kauwehla, oh wasa me aramas lipirap akan sohte kak dapengpeseng ihmw akan oh pirap ie.”. \v 21 Pwe ahnsou koaros kapehdamwail kin uhlahng wasa me amwail dipwisou kesempwal kan kin mi ie.” \s1 Serepen Paliwar \r (Pil tehk Luk 11.34-36) \p \v 22 “Pwoaren masamwail kan iei mehn sere paliwaramwail. Eri, ma pwoaren masamwail kan pahn mwakelekel oh marain, paliwaramwail unsek pahn diren marain; \v 23 a ma pwoaren masamwail kan pahn edied, paliwaramwail kan pahn diren rotorot. Eri, ma marain me mi loalamwail pahn rotorotala, ia pahn uwen lauden rotorot wet!” \s1 Koht oh Kepwehn Sampah kan \r (Pil tehk Luk 16.13; 12.22-31) \p \v 24 “Sohte aramas emen kak liduwih soumas riemen; pwe e pahn kailongki emen, e ahpw pahn poakepoake meteio; e pahn loalopwoatohng emen, e ahpw pahn mwamwahliki meteio. Eri, ih pil duwen kumwail: kumwail sohte kak papah Koht oh pil kepwehn sampah kan. \p \v 25 “Ihme I ndahkihong kumwail: kumwail dehr kin pwunodki kisin mwenge oh pihl ong mourimwail kan, dahme kumwail pahn kin kang de dahme kumwail pahn kin nim; de amwail likou, dahme kumwail pahn kin likawih. Pwe ia duwe, mour soh kesempwalasang kisin mwenge, oh paliwar soh kesempwalasang likou? \v 26 Kumwail tehk mwahu menpihr en pahnlahng kan: re sohte kin padok wahntuhke, re sohte kin dolung, re sohte kin nahkpene nan imwen nekinek kan; a Samamwail me ketiket nanleng kin ketin apwalih irail. A ia duwe, kumwail soh kesempwalasang menpihr kan? \v 27 Ihs rehmwail me kak kareireikihla eh mour kisin ahnsou kis pwunupwunodki eh mour? \v 28 “A mehnda kumwail pahn pwunodki likou? Kumwail kilang kiopw en nansapw akan ar kin keirda; re sohte kin doadoahk, re sohte kin pein wiahda ar likou. \v 29 A I ndaiong kumwail pwe pil Solomon, nan eh kepwehpwe mehlel, sohte mwahn kapwatkihda likou kaselel ehu duwehte apwoat irail. \x - \xo 6:29 \xo*\xt 1 Nan. 10.4-7; 2 Kron. 9.3-6.\xt*\x* \v 30 Koht me kin ketin kapwatahda dipwen nansapw akan—dihpw me mie rahnwet a e kin mengila lakapw oh lekdekiong nan kisiniei; eri, ia duwe, e soh pahn ketin apwalih kumwail mwahusang e kin ketin apwalih mepwukat, oh ketin kalikawihkumwailda? Kumwail meid pwoson tikitik! \v 31 Eri, kumwail dehr kin pwunodki ndinda, ‘Se pahn kihsang ia at tungoal kisin mwenge, de nimat pihl? Se pahn diar ia at likou?’ \v 32 (Pwe me rotorot akan kin ngoangki rapahki mepwukat koaros.) A Samamwail me ketiket nanleng ketin mwahngih duwen amwail kin anahne mepwukat koaros. \v 33 Eri, kumwail rapahki mahs Wehin Koht oh dahme e kin ketin kupwurki, a soahng teikan koaros e ahpw pahn kin ketikihong kumwail. \v 34 Eri, kumwail dehr kin pwunodki dahme pahn wiawi lakapw; pwe lakapw pahn pwukoahki pein eh pwunod. E sohte konehng kumwail en kin katohtowehla kahpwal akan me rahn akan kin wadohng kumwail.” \c 7 \s1 Duwen Kadeikada Meteikan \r (Pil tehk Luk 6.37-38; 41-42) \p \v 1 “Kumwail dehr kadeik aramas teikan, pwe Koht en dehr ketin kadeingkumwailda. \v 2 Pwe Koht pahn ketin kadeik kumwail nin duwen amwail kin kadeik meteikan, oh e pahn ketin sohngkin kumwail mehn sohngohte me kumwail kin sohngki meteikan. \x - \xo 7:2 \xo*\xt Mk 4.24.\xt*\x* \v 3 Dahme ke kin tehngki diper me mi nan pwoaren mesen riomw men, a ke ahpw sohte kin nsenohki lepin tuhke me mi nan pwoaren mesomwen? \v 4 Ia duwen omw kak ndahng riomwo, ‘Nahn, sepit mahs pwe I en kihsang diperen nan pwoaren mesomwen,’ nin lepin tuhke lep eh mi nan pwoaren mesomwen? \v 5 Mwalaun ahmwen! Kihsang mahs lepin tuhkehn nan pwoaren mesomwen, ke ahpw pahn kak kilang mwahu duwen omw pahn kihsang diperen nan pwoaren mesen riomwo. \p \v 6 “Kumwail dehr kihong kidi kan mehkot me sarawi, pwe re de sohpeiong kumwailte ngaliskumwailpene; kumwail dehr pil kesehdiong mwohn pwihk kan noumwail kisin takai kesempwal akan, pwe ihte me re pahn wia, tiakpeseng.” \s1 Peki, Rapahki, Letelet \r (Pil tehk Luk 11.9-13) \p \v 7 “‘Kumwail peki, kumwail ahpw pahn ale; kumwail rapahki, kumwail ahpw pahn diar; kumwail letelet, e ahpw pahn ritidahng kumwail. \v 8 Pwe koaros me kin peki, re pahn ale; me kin rapahki, re pahn diar; oh me kin letelet, e pahn ritidahng. \v 9 Mie pahpa men rehmwail me kak kihong nah pwutak takai, ma e peki pilawa? \v 10 De kemisik, ma e peki kisin mwomw? \v 11 Nan amwail suwed, kumwail ahpw kin ese kihong noumwail seri kan dahme kin mwahuwong irail; eri, a ia uwen soahng tohto me Samamwail me ketiket nanleng pahn ketikihong irail kan me kin patohwan peki reh! \p \v 12 “Eri, kumwail wiahiong meteikan me kumwail kin anahne aramas akan en kin wiahiong kumwail: ih met wehwehn Kosonned en Moses oh padahk en soukohp ako.” \x - \xo 7:12 \xo*\xt Dop 4.15; Luk 6.31.\xt*\x* \s1 Wenihmw Wetikitik \r (Pil tehk Luk 13.24) \p \v 13 “Kumwail keid nan ewen kehl wetikitik, pwe elen kolahng nan ehl me tehlap oh mengei, oh aramas ngeder kin keid ie. \x - \xo 7:13 \xo*\xt Sir 15.17.\xt*\x* \v 14 A wenihmw me kolahng mour me wetikitik oh elen kolahng ie me apwal, eri, me malaulau me kin diar.” \s1 Kitail kin Esehki Tuhke kan Wah kan \r (Pil tehk 6.43-44) \p \v 15 “Kumwail kalekeikumwailsang soukohp likamw akan, me kin pwarodohng kumwail ni mwomwen sihpw, a loalarail re uhdahn rasehng kidien wel kan. \v 16 Kumwail pahn esehkin irail arail wiewia. Pwe da? Kumwail kak dolungasang wahn wain ni dihpw tekatek, de kehngid ni tuhke leles? \x - \xo 7:16 \xo*\xt Sir 27.6.\xt*\x* \v 17 Tuhke mwahu kin wa mwahu, a tuhke sakanakan kin wa suwed. \v 18 Tuhke mwahu sohte kin kak wa suwed, oh tuhke sakanakan sohte kak wa mwahu. \v 19 Tuhke pwoat me sohte kin wa mwahu kin paldi oh lekdekiong nan kisiniei. \x - \xo 7:19 \xo*\xt Mad. 3.10; Luk 3.9.\xt*\x* \v 20 Eri, kumwail pahn kin esehki soukohp likamw akan mwomwen ar wiewia kan.” \x - \xo 7:20 \xo*\xt Mad. 12.33.\xt*\x* \s1 I Sehsei Kumwail \r (Pil tehk Luk 13.25-27) \p \v 21 “Kaidehn aramas koaros me kin likwerih ie, ndinda, ‘Maing ei Kaun, Maing ei Kaun,’ me pahn pedolong nan Wehin Koht, pwe irail kan me kin kapwaiada kupwur en Semei me ketiket nanleng. \v 22 Ni Rahnen Kadeiko eh pahn leledo, me tohto pahn ndahng ie, ‘Maing at Kaun, Maing at Kaun! Se kohpadahr ni mwaromwi; ni mwaromwi se kausekihsangehr tepil kan, oh se wiadahr manaman tohto!’ \v 23 A ngehi I ahpw pahn ndahng irail, ‘I sohte mwahn esei kumwail. Kumwail kohkohweisang ie, pwe I sehsei kumwail, kumwail me mouren tiahk suwed kan!’” \x - \xo 7:23 \xo*\xt Mel. 6.8.\xt*\x* \s1 Sounkou Ihmw Riemen \r (Pil tehk Luk 6.47-49) \p \v 24 “Eri, mehmen me kin rong ei padahk pwukat oh kin kapwaiada, e pahn rasehng ohl loalokong men me kin kauwada imwe pohn paip ehu. \v 25 Ni ahnsou eh pahn keteuda oh lapakehda, oh lapalahn kisinieng ipidohng ihmwo, e sohte pahn ohla, pwehki e kokoudahr pohn paip ehu. \p \v 26 “A mehmen me kin rong ei padahk pwukat oh sohte kin kapwaiada, e pahn rasehng ohl pweipwei men me kauwada imwe pohn pihken ni oaroahr. \v 27 Ni eh pahn keteuda oh lapakehda, oh lapalahn kisinieng ipidohng ihmwo, e pahn pwupwudi ohla. Oh ia pahn uwen ohla wet!” \s1 Sapwellimen Sises Manaman \p \v 28 Kedekedeo, Sises lao ketin kaimwisekala sapwellime mahsen pwukat, pokono ahpw pwuriamweikihla kowahlap duwen mwomwen eh kin ketikihwei sapwellime padahk. \x - \xo 7:28 \xo*\xt Mk 1.22; Luk 4.32.\xt*\x* \v 29 Pwe e sohte kin duwehte arail sounkawehwehn Kosonnedo kan; pwe e kin ketin kawehwehda ni manaman. \c 8 \s1 Sises ketin Kakehlahda me Tokutok men \r (Pil tehk Mk 1.40-45; Luk 5.12-16) \p \v 1 Ni Sises eh ketidihsang pohn dohlo, lapalahn pokon ehu ahpw idawehnla. \v 2 A iet, ohl tokutok men ahpw keiong mpe, kelehpwikihdi oh patohwanohng, “Maing, ma komw ketin kupwurki, komw kak ketin kamwakeleiehda.”\f c \fr 8:2 \fr*\fk KAMWAKELEIEHDA: \fk*\ft Dene soumwahu wet kin kasaminehla aramas ong kaudok.\ft*\f* \p \v 3 Sises eri mahsanih, “I mwahuki,” e ahpw ketikihda lime ko powe oh ketin sair ohlo, mahsanih, “Eri, mwakelekelda!” Ni ahnsowohte eh tokutok pa mohdisang. \v 4 Sises eri ketin mahsanihong, “Kilang! Kaleke ke ndahng emen, a kohwei kasalehiong samworo pein kowe pwe en kasawihiuk. Ke ahpw kihong meirong me Moses kileledier, pwe en kadehdehiong aramas koaros me ke mwakelekellahr.” \x - \xo 8:4 \xo*\xt Lip 14.1-32.\xt*\x* \s1 Sises ketin Kakehlahda en Soumas en Sounpein Rom men eh Ladu \r (Pil tehk Luk 7.1-10) \p \v 5 Ni Sises eh ketilong nan Kapernaum, soumas en sounpei men mehn Rom ahpw tuhwong oh ngidingidki en ketin sewese, patohwanohng, \v 6 “Maing, ei ladu men wonohn ni imweio, e sohte kak mwekid, ahpw e kin weiweirek kowahlap.” \p \v 7 A Sises ketin mahsanih, “Me mwahu! I pahn kowohng kakehlahda.” \p \v 8 A soumaso sapeng, patohwan, “Maing ieremen komw ketila. Pwe I sohte warohng komwi en ketilong ong nan imweio. Komw mahsente, a ei laduwo pahn kehlailda. \v 9 Pwe pil aramas emen ngehi me mi pahn kaun ekei, oh sounpei kei me I kaunda. Eri, ma I kin patohwanohng emen en kohwei, a e pahn kohwei; a ong emen en kohdo, a e pahn kohdo; a ong ei laduwo en wia mehkot, a e pahn wiahda.” \x - \xo 8:9 \xo*\xt Par 3.33-35.\xt*\x* \p \v 10 Sises eri ketin pwuriamweikihla ni eh karongehda met; e ahpw mahsanihong irail ko me idihdawehn, “Mehlel pwe I saikinte diarada nan Israel soangen pwoson me uwe met. \v 11 Kumwail en ese pwe me ngeder pahn kohdo sang ni palimese oh palikapi, me pahn iang Eipraam, Aisek, oh Seikop mwohdohng tehpel en Wehin Koht. \x - \xo 8:11 \xo*\xt Luk 13.29.\xt*\x* \v 12 A irail ko me uhdahn pahn towehda wehio, re pahn lekdekla liki nan rotorot mosul, wasa re pahn sengiseng ie oh ngihrail kan tehtehrek.” \x - \xo 8:12 \xo*\xt Mad. 22.13; 25.30; Luk 13.28.\xt*\x* \v 13 Sises eri ketin mahsanihong soumaso, “Eri, ukuwei ni imwomwo, pwe duwen omw pwoson, e pahn pweida rehmw.” \p A ni ahnsowohte eh laduwo kehlailda sang eh soumwahwo. \s1 Sises ketin Kakehlahda Aramas Tohto \r (Pil tehk Mk 1.29-34; Luk 4.38-41) \p \v 14 Sises ketila ni imwen Piter, e ahpw mahsanihada duwen soulap en Pitero eh wonohnki nan kie soumwahu karakar. \v 15 Sises eri ketin sair pehn liho, a ni ahnsowohte karakaro pa kohsang reh. Liho eri pwourda oh tapihada papah Sises. \p \v 16 Ni eh soutikpene, aramas akan ahpw wapenehng reh me tohto me ngehn suwed tiadahr pohrail. Sises ahpw kin ketin kauskihsang sapwellime mahsente ngehn suwed ko oh ketin kakehlahda me soumwahu koaros. \v 17 E kin ketin wiahda met, pwe en pweida me soukohp Aiseia lohkidohr, ni eh mahsanih, “Pein ih ketin sapwellimanikihla atail luwet akan oh ketikihweisang atail soumwahu kan.” \x - \xo 8:17 \xo*\xt Ais. 53.4.\xt*\x* \s1 Mahnakapw Riemen me Mwomwehda ira men Iangala Sises \r (Pil tehk Luk 9.57-62) \p \v 18 Sises lao ketin mahsanihada duwen pokon en aramas ehu eh kapilpene ih, e ahpw ketin mahsanihong sapwellime kan re en iang kotehla leho sipallahng palio. \v 19 A iet sounkawehwehn Kosonnedo men pa uh mpe, patohwanohng, “Maing sounpadahk, iet ngehi, me pahn idawehnkomwihwei wasa koaros me komw pahn ketila ie.” \p \v 20 A Sises ketin sapeng, mahsanih, “Kidien wel kan mie deurail, oh menpihr en pahnlahng kan mie pasarail, a Nein-Aramas sohte wasa e kak kaulewei ie tapwi.” \p \v 21 Pil emen sang rehn tohnpadahk ko patohwanohng, “Maing, komw ketin mweidohng ie mahs I en kolahng sarepedi ei pahpa.” \x - \xo 8:21 \xo*\xt Dop 4.3-4.\xt*\x* \p \v 22 A Sises mahsanilahng, “A kowe, idihdawehniehte, oh mweidohng pwe irail akan me melahr en sarepedi arail mehla kan.” \s1 Sises ketin Kameleileidi Melimel ehu \r (Pil tehk Mk 4.35-41; Luk 8.22-25) \p \v 23 Sises eri ketidahng pohn pwoht ehu, sapwellime tohnpadahk ko ahpw pil iangala. \v 24 Ni ahnsowohte lapalahn kisinieng ehu pa kohda nan leho, oh iloak kan pwungudahng pohn pwohto, likamwete re pahn koaduhpwaldi; a Sises ketin seiseimwok. \v 25 Tohnpadahk ko eri keiong mpe oh kaupehda, patohwanohng, “Maing at Kaun, komw ketin sewesei kiht, pwe se pahn melahr!” \p \v 26 Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “Dahme kumwail salohkidahr? Kumwail meid pwoson tikitik!” Ih eri ketida oh angiangihada kisiniengo oh iloak kan, e ahpw mwelehdi kowahlap. \p \v 27 Tohnpadahk ko koaros ahpw pwuriamweikihla mehlel, re ahpw ndinda, “Soangen aramas da men met, me kisinieng oh iloak kan pil kin peikiong?” \s1 Kakehlepen Ohl Riemen me Ngehn Suwed Tiada Pohra \r (Pil tehk Mk5.1-20; Luk 8.26-39) \p \v 28 Ni Sises eh ketin lel palio leho, nan sapwen mehn Kadara, ohl riemen me ngehn suwed tiadahr pohra ahpw tuhwong, ira kohdo sang nan pwoaren paip kei me sousou kei mi loale wasa ira kin mihmi ie. Ira inenen kommwad, iei me sohte me kin men keid nanial me karanih ara wasa. \v 29 Ni ahnsowohte ira weriwer, ndinda, “Komwi, Sapwellimen Koht, dahme komw kupwukupwurehiong kiht? Komw soh ketidohng kalokei kiht mwohn ahnsou me kileldi se en kalokolok?” \p \v 30 Eri, mie pelin pwihk ehu wie mwengemwenge kereniong wasao. \v 31 Ngehn suwed ko eri pekihda rehn Sises, patohwanohng, “Ma komw pahn ketin kausasang kiht met, a komw ketin kadarkitalahng rehn pelin pwihko.” \p \v 32 Sises eri mahsanihong ngehn saut ko, “Kohla.” Ngehn saut ko eri kohieisang rehn ohl riemeno oh keseulahng rehn pwihk ko. Pelin pwihko pwon eri wiahkihteieu tangdihla ni aul ehu kodilahng nan leho oh koaruhsie duhla nan leho. \p \v 33 Silepen pelin pwihko ko eri tangdoaui, oh tangolong ong nan kahnimwo pwe en pakairki soahng koaros me wiawiher, oh pil me wiawihong ohl riemen me ngehn suwed tiadahr pohra. \v 34 Tohn kahnimwo eri pwonte kohiei oh tuhwong Sises, re ahpw pekihda en ketiketla sang nan sapwarailo. \c 9 \s1 Sises ketin Kakehlahda me Mwoator men \r (Pil tehk Mk 2.1-12; Luk 5.17-26) \p \v 1 Sises eri ketidahng pohn pwohto oh ketin kotehla leho, ketin sapahllahng nan sapwellime kahnimw.\f e \fr 9:1 \fr*\fk SAPWELLIME KAHNIMW: \fk*\ft Kapernaum (tehk 4.13.)\ft*\f* \v 2 Aramas ekei ahpw patohwandohng reh me soumwahu mwoator men me mi nan kie. Ni Sises eh mahsanih uwen ar pwoson, e ahpw mahsanihong me mwoatoro, “Lao, koapworopwor, pwe dipomw kan lapwadahr.” \v 3 A sounkawehwehn Kosonnedo kei ahpw mengimengloalki, “Ohl menet wie lahlahwe Koht.” \p \v 4 Sises ketin mwahngih dahme re lemelemehiong ihme e mahsanihkihong irail, “Dahme kumwail kolokolki lamalam suwed pwukan nan kapehdomwail kan? \v 5 Me soh mengei nda, ‘Dipomw kan lapwadahr,’ sang nda, ‘Uhda oh alu’? \v 6 Eri, I pahn kadehdehiong kumwail duwen Nein-Aramas eh ahneki manaman en lapwahda dihp nin sampah.” Ih eri mahsanihlahng me mwoatoro, “Uhda, ale kiomwen oh kohkohwei ni imwomwo!” \p \v 7 Me mwoatoro uhdahte kohkohla ni imweo. \v 8 Pokono lao kilangehr met, re ahpw malamalawangkihla oh kapikapinga Koht me ketikihong aramas soangen manaman wet. \s1 Sises ketin Malipe Madiu \r (Pil tehk Mk 2.13-17; Luk 5.27-32) \p \v 9 Sises lao ketila sang wasao, e ahpw mahsanihada ohl emen, sounrik daksis, ede Madiu, me mwomwohd nan eh ohpiso, Sises ahpw ketin mahsanihong, “Kohdo, iangiehla.” \p Eri, Madiu uhdahte iangala Sises. \v 10 Kedekedeo, Sises lao ketidiong nin tehpel ni imwen Madiuwo, sounrik daksis tohto oh aramas sekeniken kei iang ih oh sapwellime tohnpadahk ko mwohdohng tehpelo. \x - \xo 9:10 \xo*\xt Luk 15.1-2.\xt*\x* \v 11 Ekei Pariso ko lao kilangehr met, re ahpw idekda rehn tohnpadahk ko, nda, “Dahme amwail sounpadahken kin iangki sounrik daksis kan oh aramas sekeniken akan mwohdohng tehpel?” \p \v 12 Sises ketin karongeirailda, ih eri ketin sapeng, mahsanih, ‘Kaidehkin me kehlail ni paliwar me kin anahne sounwini, pwe me soumwahu kan. \v 13 Kumwail kohwei oh rapahki ia wehwehn mahsen en Pwuhk Sarawi pwoatet, ‘I sohte anahne meirong en mahn akan, pwe kalahngan.’ Pwe I sohte kodohng luke aramas lelepek kan, pwe me dipan akan.” \x - \xo 9:13 \xo*\xt Mad. 12.7; b Os. 6.6.\xt*\x* \s1 Peidek duwen Kaisihsol \r (Pil tehk Mk 2.18-22; Luk 5.33-39) \p \v 14 Nein Sohn Sounpapidais tohnpadahk kei ahpw pwarodo rehn Sises oh idek reh, “Dahme kahrehda kiht oh Parisi kan kin kalap kaisihsolki, a sapwellimomwi tohnpadahk kan sohte kin iang?” \p \v 15 A Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “Ia duwe, ma ohl kamwohd emen pahn wiahda kamadipw en kapwopwoud oh lukehiong kompoakepah kan, kompoakepah kan pahn kak nsensuwed nindokon ohl kamwohdo eh mihmi rehrail? Re sohhte kak nsensuwed! Ahpw ehu rahn pahn kohdo me ohl kamwohdo pahn pehdsang irail, oh ih ahnsowo me re pahn kaisihsol. \p \v 16 “Sohte me kin deipinahiong nin sekid mering kisin likou kapw, pwe deipino pahn teisang nin sekido, oh wasa teio pahn laudla. \v 17 Pil sohte me kin kodiahiong wain kapw nan edin kilin mahn mering; pwe ma met pahn wiawi, edin waino pahn ohla, oh waino pahn wudekla, eri, ehdo sohte pahn kak doadoahk. Aramas kin kodiahiong wain kapw nan ehd kapw, koaros ahpw pahn kak nekinek mwahu.” \s1 Nein Opiser men nah Serepein oh Lih emen me Doahke sapwellimen Sises Likou \r (Pil tehk Mk 5.21-43; Luk 8.40-56) \p \v 18 Ni Sises eh mahmahsanihong irail mepwukat, iet opiser en mehn Suhs men pa lel reh. E ahpw dairukidi mwohn Sises, patohwanohng, “Maing, nei serepein men ahpwtehn mehla. Komw kupwur kalahngan ketila mahs oh ketikidahng limomwien powe, a e pahn mourda.” \p \v 19 Sises eri ketida oh ketin idawehnla opisero; sapwellime tohnpadahk ko pil iangada. \p \v 20 A iet lih emen me sosoumwahukiher mehn warmwowi erein sounpar eisek riau, e ahpw keilahng pohnpelikien Sises oh doahke pwungipen sapwellime likowo. \v 21 Pwe e kin mengimengloalki, “Ma I pil doahkehte sapwellime likowo, I uhdahn pahn mwahula.” \p \v 22 Sises ketin pirekekte mahsanihada liho, e ahpw ketin mahsanihong, “Koapworopwor, lao; pwe omw pwosonen me kakehlaiukadahr.” Ni ahnsowohte liho pa kehlailda sang eh soumwahwo. \v 23 Sises eri ketin lel ni imwen opisero. Ni eh ketin mahsanihada duwen sounkeseng kan oh duwen aramas akan ar mwoaromwoarong laud wasao, \v 24 e ahpw mahsanih, “Kumwail koaros pedoisang men! Pwe kisin serepeinen wie memeir, e sohte mehla!” \p Irail koaros ahpw tapihada kepikepitki oh kokouruhrki. \v 25 Ni aramas ako ar pedoisang wasao, Sises ahpw ketilong nan en kisin serepeino eh pereo oh ketin kolada peho; kisin serepeino ahpw pwourda oh kesihnenda. \v 26 Eri, rongen wiewia wet ahpw lohkseli wasa koaros nan sahpwo. \s1 Sises ketin Kakehlahda Maskun Riemen \p \v 27 Sises lao ketiket kohla sang wasao, iet ohl maskun riemen idawehnla. Ira ahpw weriwer kohla, patopatohwan, “Maing, komwi me kisehn Depit, komw ketin kupwurei kiht!” \p \v 28 Sises lao ketilong nan ihmw ehu, ira ahpw lel reh; ih eri ketin keinemwe rehra, mahsanih, “Kumwa pwoson me I uhdahn kak kamwahwihkumwahla?” \p Ira ahpw sapeng, patohwan, “Ei, Maing at Kaun.” \p \v 29 Sises eri ketin doahke masaro ko, oh mahsanih, “En wiawihong kumwa duwen amwa pwoson.” \v 30 Masara ko eri pehdpeseng. Sises eri ketin kalikirahdi ira dehpa ndahng aramas emen met. \p \v 31 A ira kohlahte, lohkiseli wasa koaros nan sahpwo duwen Sises. \s1 Sises ketin Kakehlahda Ohl Lohteng men \p \v 32 Ira lao kohkohla, aramas ekei ahpw kahredohng Sises ohl emen me sohla kak lokaia pwehki ngehn suwed eh ti powe. \v 33 Ngehn suwedo lao pekeussang reh, ohlo ahpw lokaiahda. Aramas koaros ahpw malamalawangkihla oh ndinda, “Soangen wiewia wet se saikinte kilang nan Israel!” \p \v 34 A Parisi ko ahpw ndapene, “Ni manaman en kaunen ngehn suwed akan me e kin kauski ngehn suwed sang rehn aramas akan.” \x - \xo 9:34 \xo*\xt Mad. 10.25; 12.24; Mk 3.22; Luk 11.15.\xt*\x* \s1 Sises ketin Kupwurehla Aramas akan \p \v 35 Sises eri kin ketin kakahnseli nan kahnimw koaros oh nan kousapw akan koaros. E kin ketin padapadahk nan sinakoke kan, kapakapahrengki Rongamwahu en Wehin Koht, oh kin ketin kakehlahda aramas akan sang nan ar soumwahu oh luwet akan koaros. \x - \xo 9:35 \xo*\xt Mad. 4.23; Mk 1.39; Luk 4.44.\xt*\x* \v 36 Ni eh kin mahsanihada pokon en aramas akan, e kin kupwureirailla, pwehki ar pwunod akan oh sohte epwelparail, pwe re rasehng sihpw kei me sohte silepahr. \x - \xo 9:36 \xo*\xt Nempe 27.17; 1 Nan. 22.17; 2 Kron. 18.16; Esek 34.5; Mk 6.34.\xt*\x* \v 37 Ihme e mahsanihkihong sapwellime tohnpadahk ko, “Mehlel pwe rahket me inenen laud, a tohndoadoahk kan me malaulau. \x - \xo 9:37 \xo*\xt Luk 10.2.\xt*\x* \v 38 Kumwail eri kapakap oh peki rehn Kaunen rahket pwe en ketin kadarodo tohndoadoahk tohto pwe re en iang doadoahk.” \c 10 \s1 Wahnpoaron Ehk Riemeno \r (Pil tehk Mk 3.13-19; Luk 6.12-16) \p \v 1 Sises eri malipepene sapwellime tohnpadahk ehk riemeno oh ketikihong irail manaman en kausasang rehn aramas ngehn saut akan oh kakehlahda soangen soumwahu oh luwet koaros. \v 2 Iet kan mwaren wahnpoaron ehk riemeno: keieu, Saimon (me pil mwarenki Piter) oh rie Andru; Seims oh rie Sohn, nein Sepedi; \v 3 Pilip oh Pardolomiu; Tomas oh Madiu, sounrik daksis; Seims, nein Alpius, oh Tadius; \v 4 Saimon, tohn pwihnen Selod,\f f \fr 10:4 \fr*\fk SELOD: \fk*\ft Pwihnen aramas ehu me kin uhwong mehn Rom ni rir.\ft*\f* oh Sudas Iskariot, ohl me pangala Siseso. \s1 Sises ketin Poaronepeseng me Ehk Riemeno \r (Pil tehk Mk 6.7-13; Luk 9.1-6) \p \v 5 Sises ketin poaronepeseng me ehk riemen pwukat mwurin eh ketikihong irail kehkehlik kei, mahsanih, “Kumwail dehr kohwei nan sapwen mehn liki kan de nan kahnimw en mehn Sameria kan. \v 6 Kumwail kohwei mahs rehn sihpw kan me salongalahr me kisehn keinek kan en Israel. \v 7 Kumwail kohwei oh kapahrengkihong irail me Wehin Koht kerendohr! \v 8 Kumwail kakehlahda me soumwahu kan, komourada me melahr akan, kamwakelehda me tokutok kan, kausasang ngehn suwed kan rehn aramas akan. Nin duwen amwail aleier nin sohte pweipwei, kumwail pil kihwei nin sohte pweipwei. \v 9 Kumwail dehr wa kohl, silper, de mwohni nan amwail pwekid kan; \v 10 pil dehr wa edin seiloak, de sekid riau, de suht, de sokon. Pwe tohndoadoahk kin warohng ale soahng kan me e anahne. \x - \xo 10:10 \xo*\xt 1 Kor. 9.14; 1 Tim. 5.18.\xt*\x* \p \v 11 “Ni amwail pahn kin lel nan kahnimw de nan kousapw ehu, kumwail pedolong oh rapahki mahs aramas emen me pahn kin men kasamwo kumwail; kumwail eri kin mihmihte reh, kumwail lao pahn kin mwesel. \v 12 Ni amwail pahn kin pedolong nan ihmw ehu, amwail rahnmwahu en kin duwe met: ‘Popohl ong tehnpas wet.’ \v 13 Ma tohn imwo pahn kasamwo kumwail, amwail popohl pahn mihmihte rehrail; a ma re sohte men kasamwo kumwail, a kumwail pwurehng amwail popohl. \v 14 Oh ma ihmw de kahnimw ehu sohte men kasamwo kumwail de rong amwail padahk, a kumwail pedoisang nan wasa ko oh sipedasang pwelpar akan nin nehmwail akan. \x - \xo 10:14 \xo*\xt Wie. 13.51.\xt*\x* \v 15 I men kumwail en ese pwe ni Rahnen Kadeiko Koht pahn ketin kasalehda sapwellime kupwur kalahngan ong tohn Sodom oh Komora laudsang ong tohn kahnimw pwukan!” \x - \xo 10:15 \xo*\xt Mad. 11.24; b Sen. 19.24-28.\xt*\x* \x - \xo 10:15 \xo*\xt Luk 10.4-12.\xt*\x* \s1 Kamakam akan me Pahn Lelohng Kumwail \r (Pil tehk Mk 13.9-13; Luk 21.12-17) \p \v 16 “Kumwail rong mwahu pwe I kadarkumwailwei duwehte sihpw kei ong nanpwungen kidien wel kan! Kumwail uhdahn pahn kanahieng kumwail duwehte sineik kan, oh pil mpahi duwehte mwuroi kan. \x - \xo 10:16 \xo*\xt Luk 10.3.\xt*\x* \v 17 Kumwail mwasahn pwe aramas akan pahn salihkumwaildi oh pangkumwaillahng ni mwoalen kopwung kan, oh re pahn wokihkumwail nan arail sinakoke kan. \x - \xo 10:17 \xo*\xt Mk 13.9-11; Luk 12.11-12; 21.12-15.\xt*\x* \v 18 Kumwail pahn wisikiong mwohn kaun oh nanmwarki kan pwehki ngehi, pwe kumwail en kadehdehiong irail oh mehn liki kan duwen Rongamwahu. \v 19 Ni arail pahn pangkumwaillahng ni mwoalen kopwung kan, kumwail dehpa pwunodki dahme kumwail pahn sapengki de ia duwen amwail pahn lokaia; pwe ni ahnsowo e pahn kohieng kumwail dahme kumwail pahn nda. \v 20 Pwe koasoi kan me kumwail pahn koasoia, e sohte pahn kohsang rehmwail, ahpw e pahn sang rehn Ngenen Samamwail, me pahn kalokaiahkin kumwail. \p \v 21 “Aramas akan pahn pangala riarail kan pwe en kamakamala, oh pahpa kan pil pahn wia duwehte ong nair seri kan. Seri kan pahn pelianda ar pahpa oh ar nohno kan, oh re pahn kemeirahla. \x - \xo 10:21 \xo*\xt Mk 13.12; Luk 21.16.\xt*\x* \v 22 Aramas koaros pahn kailongkinkumwailla pwehki ngehi. A me pahn dadaurete lel ni imwi, ih me pahn mourla. \x - \xo 10:22 \xo*\xt Mad. 24.9; Mk 13.13; Luk 21.17; b Mad. 24.13; Mk 13.13.\xt*\x* \v 23 Ma kumwail kamakam nan ehu kahnimw, a kumwail tangalahng nan ehu kahnimw tohrohr. Pwe kumwail en ese pwe kumwail sohte pahn kanekehla amwail doadoahk nan kahnimw koaros en Israel, mwohn Nein-Aramas eh pahn pwurodo. \p \v 24 “Sohte tohnsukuhl men kin laudsang eh sounpadahk; pil sohte lidu men kin laudsang eh kaun. \x - \xo 10:24 \xo*\xt Luk 6.40; b Sohn 13.16; 15.20.\xt*\x* \v 25 Eri, tohnsukuhl uhdahn pahn kin perenki duwehla eh sounpadahk; oh lidu pahn kin perenki duwehla eh kaun. Ma re kahdaneki kaunen peneinei ehu Peelsepwul, a tohn peneineio pahn pil iang ale ahd kei me pil suwedsang!” \x - \xo 10:25 \xo*\xt Mad. 9.34; 12.24; Mk 3.22; Luk 11.15.\xt*\x* \s1 Ihs me Aramas pahn Masak \r (Pil tehk Luk 12.2-7) \p \v 26 “Eri, kumwail dehr masak aramas akan. Mehkoaros me ekiek uhdahn pahn dierekda, oh me rir koaros pahn sansalada. \x - \xo 10:26 \xo*\xt Mk 4.22; Luk 8.17.\xt*\x* \v 27 Me I ndaiong kumwail ni rir, kumwail kasalehda ni pokon sansal; oh me I mwengininginkihong kumwail, kumwail lohkiseli sang pohn ihmw kan. \v 28 Kumwail dehr masak irail kan me kin kemehla paliwar, re ahpw sohte kak kemehla pali ngehn; a kumwail masak Koht me kak ketin kemehla paliwar oh pali ngehn oh kesepwekelahng ira koaros nan ehl. \v 29 Kumwail kak pwainkihda kisin menpihr riemen sens ehu; ahpw sohte emen ira pahn pwupwudiong nanpwel, ma Samamwail sohte ketin mweidohng. \v 30 A ong kumwail, pil pitenmoangamwail koaros iangehr wadawadedi. \v 31 Eri, kumwail dehr masak, pwe kumwail kesempwalsang mehlel menpihr tohto!” \s1 Kadehdehda Krais Mwohn Aramas akan \r (Pil tehk Luk 12.8-9) \p \v 32 “Mehmen me pahn kadehdehda oh uhkin ie mwohn aramas akan, nahn I pahn pil kadehde oh uhki mwohn Semei me ketiket nanleng. \v 33 A mehmen me pahn kahmahmkin ie mwohn aramas akan, nahn I pahn pil kahmahmki mwohn Semei me ketiket nanleng.” \x - \xo 10:33 \xo*\xt 2 Tim. 2.12.\xt*\x* \s1 Kaidehkin Meleilei me I Kohkihdo pwe Kedlahs \r (Pil tehk Luk 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 “Kumwail dehr lemeleme me I kohdohn kamweimwahwihala sampah; soh, kaidehkin meleilei me I wa kohdo, pwe kedlahs. \v 35 I kodohng kamwakidada liaktohrohr nanpwungen sahm akan oh nair pwutak kan, nanpwungen ihn akan oh nair serepein kan, nanpwungen lih pwopwoud pwulopwul kan oh en arail pwoud kan ar nohno kan; \x - \xo 10:35 \xo*\xt Maika 7.6.\xt*\x* \v 36 en emen eh imwintihti me keieu suwed, iei kiseh kan. \p \v 37 “Mehmen me kin poakohng seme oh ine laudsang e poakohng ie, nahn e sohte warohng ie; oh mehmen me kin poakohng nah pwutak oh nah serepein laudsang e poakohng ie, nahn e pil sohte warohng ie. \v 38 Mehmen me sohte kin ale oh kapaikada eh lohpwu oh idawehniehdo, nahn e sohte warohng ie. \x - \xo 10:38 \xo*\xt Mad. 16.24; Mk 8.34; Luk 9.23.\xt*\x* \v 39 Mehmen me men kolokol eh mour, nahn e pahn pwupwusang; a mehmen me pahn kesehla eh mour pwehki ngehi, nahn e pahn diar.” \x - \xo 10:39 \xo*\xt Mad. 16.25; Mk 8.35; Luk 9.24; 17.33; Sohn 12.25.\xt*\x* \s1 Pwaisen Wiewia Mwahu \r (Pil tehk Mk 9.41) \p \v 40 “Mehmen me kin kasamwo kumwail, ngehi me e kin kasamwo; a me kin kasamwo ie, nahn e kin kasamwo ih me ketin kadariehdo. \x - \xo 10:40 \xo*\xt Luk 10.16; Sohn 13.20; b Mk 9.37; Luk 9.48.\xt*\x* \v 41 Mehmen me kin kasamwo soukohp en Koht emen pwehki eh soukohp en Koht, e pahn iang ahneki pwaisen soukohp men; a mehmen me kin kasamwo aramas pwung, e pahn iang ahneki pwaisen aramas pwung men. \v 42 Kumwail en pil ese pwe mehmen me pahn kihong mehkot emen me keieu tikitik en iengei kat, pwehki eh iengeilahr, mehnda ma pil kilahs en pihl lemwlemwirteieu, a e uhdahn pahn ale pwaise.” \c 11 \s1 Meninkeder kei Sang Rehn Sohn Sounpapidais \r (Pil tehk Luk 7.18-35) \p \v 1 Ni Sises eh ketin kaimwisekala sapwellime kehkehlik kan ong me ehk riemeno, e ahpw ketiketla sang wasao pwe en wia sapwellime padahk oh kapahrek nan ar kahnimw kan. \p \v 2 A Sohn Sounpapidais, me sensel nan imweteng, lao rongada wiewia kapwuriamwei kan en Krais, e ahpw kadarala nah tohnpadahk kei pwe en patohwan wiahiong Sises peidek pwoatet: \v 3 “Ih komwi me Sohn koasoiaiong kiht me pahn ketido, me ketidohret, de se en awiawihete emen tohrohr?” \p \v 4 Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “Kumwail pwurowei kairehki Sohn dahme kumwail rongehr oh kilangehr: \v 5 duwen me maskun kan ar kin kilangada wasa, duwen me nehtuk kan ar kin alu, duwen me tokutok kan ar kin mwakelekella,\f g \fr 11:5 \fr*\fk MWAKELEKELLA: \fk*\ft Tehk 8.2.\ft*\f* duwen me salengopon kan ar kin rongada wasa, duwen me melahr akan ar kin mourda, duwen Rongamwahu eh lohkseliher rehn me paisuwedlahr akan. \x - \xo 11:5 \xo*\xt Ais. 35.5-6; b Ais. 61.1.\xt*\x* \v 6 Meid pai me sohte kin peikasalkin ie!” \p \v 7 Nein Sohn Sounpapidais tohnpadahk ko lao patopatohla, Sises ahpw uhd mahsanihong pokono duwen Sohn, “Ni amwail kohieilahng rehn Sohn nan sapwtehno, dahme kumwail kasikasik en kilang? Ahlek pwoat me kin tutuwelengkiseli kisinieng? \v 8 Dahme kumwail kilangada ni amwail kohieilao? Pala aramas emen me kin mi nan likou melengileng? Soangen aramas me kin mi nan soangen likowo, iei me kin kousoan nan tehnpas en nanmwarki kan. \v 9 Eri, dahme kumwail kasikasik en kilang ni amwail kohieilao? Kumwail kolahng kilang soukohp emen? Ei, me pwung, a kumwail en ese pwe kumwail kilangehr mehmen me lapalapasang soukohp. \v 10 Pwe Sohn iei ih me ntingdier duwe nan Pwuhk Sarawi, ‘Koht mahsanih, iet nei meninkeder; I pahn kadarowei mwohmw, pwe en kaunopada alomw kan.’ \x - \xo 11:10 \xo*\xt Mal 3.1.\xt*\x* \v 11 Kumwail en pil ese pwe sohte aramas emen nin sampah mie me lapalapasang Sohn Sounpapidais. Ahpw me keieu tikitik nan Wehin Koht, lapalapasang ih. \v 12 Sang ni mwehin Sohn lel rahnwet, Wehin Koht kin apwalkihda mwekid idihd kan, oh aramas me kin wia mwekid idihd pwukat me kin songosong en kalowehdi. \x - \xo 11:12 \xo*\xt Luk 16.16.\xt*\x* \v 13 Soukohp ako koaros oh Kosonned en Moses kohpadahr duwen Wehin Koht sang mahso lel ni mwehin Sohn; \v 14 oh ma kumwail men kamehlelehte ar mahsen ko, a kumwail en ese pwe Sohn iei Elaisa, me re kohpadahr me pahn kohdo. \x - \xo 11:14 \xo*\xt Mal. 4.5; Mad. 17.10-13; Mk 9.11-13.\xt*\x* \v 15 Eri, ma mie salengamwail mehn rong wasa, a kumwail en rong! \p \v 16 “A met, dahme I pahn karasahiong aramas akan en ahnsou wet? Re seu rasehng pwihnen seri riau me kin mwadomwadong nan wasahn netinet kan? Re kin weriwerkipene, ndinda, \v 17 ‘Se kesekesengohng kumwail, kumwail ahpw sohte kahlek! Se kadekadepwudepwiong kumwail, kumwail ahpw sohte mwahn kin mwahiei.’ \v 18 Pwe Sohn ni eh pwarodohr oh wiewia kaisihsol oh sohte kin nim wain, a aramas akan ahpw kin nda, ‘Aramas iahk emen ih!’ \v 19 A Nein-Aramas ni eh pwarodohr oh sakasak oh niminim, a re ahpw kin nda, ‘Kumwail kilang mahs ewen mwenge oh kemem sakau menen, kompoakepahn sounrik daksis oh me sekeniken kan!’ Eri, kupwurokong en Koht kin dehdehda sang ni wahn sapwellime doadoahk kan.” \s1 Kahnimw kei me Seupwoson \r (Pil tehk Luk 10.13-15) \p \v 20 Sises eri tapihada angiangih kahnimw ko me e ketin wiahda ie pali laud en sapwellime manaman ako, pwehki towe ko ar sohte koluhla oh wiliakapwala; \v 21 e ahpw mahsanih, “Meid suwediong uhk, Korasin! Meid suwediong uhk, Pedsaida! Pwe ma manaman ako me wiawihiongkumwahier, wiawihong tohn Dair oh Saidon, nahn re pwuhriongehr nan likoun nsensuwed oh kamwerehdiongehr pohrail pehs, pwe en kasalehda ar koluhla oh wiliakapwalahr! \x - \xo 11:21 \xo*\xt Ais. 23.1-18; Esek 26.1—28.26; Soel 3.4-8; Eimw 1.9-10; Sek. 9.2-4.\xt*\x* \v 22 Eri, I men kumwa en ese pwe ni Rahnen Kadeiko, Koht pahn ketin kasalehda sapwellime kalahngan ong tohn Dair oh Saidon laudsang ong kumwa! \v 23 A kowe, Kapernaum! Kowe me kin men leldalahng nanleng, ke pahn pisikendilahng nan ehl! Pwe ma manaman ako me wiawihonguhkehr, wiawihong tohn Sodom, ele Sodom pahn mihmihte lel rahnwet! \x - \xo 11:23 \xo*\xt Ais. 14.13-15; b Sen. 19.24-28.\xt*\x* \v 24 Eri, ke en ese pwe ni Rahnen Kadeiko, Koht pahn ketin kasalehda sapwellime kalahngan ong Sodom laudsang ong kowe!” \x - \xo 11:24 \xo*\xt Mad. 10.15; Luk 10.12.\xt*\x* \s1 Kumwail kohdo Rehi, I ahpw pahn Kommoaleikumwailla \r (Pil tehk Luk 10.21-22) \p \v 25 Ni ahnsowo Sises ketin mahsanih, “Semei, Kaunen nanleng oh sampah! I kapingahkin komwi omwi ketin kasalehiong me soaloalokong kan mehkan me komw ketin ekihsang me koahiek oh loalokong en sampah kan. \v 26 Ei, Maing Semei, met wiawiher sang ni pein kupwuromwi. \p \v 27 “Mehkoaros mweimweiongieier sang rehn Semei. Sohte me ese Sapwellimeo, pwe Sahmohte; oh sohte me ese Sahm, pwe Sapwellimeo, oh irail ko me Sapwellimeo ketin kupwurki en kasalehiong. \x - \xo 11:27 \xo*\xt Sohn 3.35; b Sohn 1.18; 10.15.\xt*\x* \p \v 28 “Kumwail kohdo rehi, kumwail koaros me pwangadahr oh toutoukilahr amwail mehn wisik kan, I ahpw pahn kommoaleikumwailla. \x - \xo 11:28 \xo*\xt Sir 6.24-30; 24.19; 51.23-26.\xt*\x* \v 29 Kumwail ale oh kapaikada ei mehn wisiket, oh kumwail padahngki sang ie, pwe I me opampap oh nan kapehd karakarahk; kumwail ahpw pahn diar kommoalpen ngenomwail kan. \x - \xo 11:29 \xo*\xt Ser. 6.16.\xt*\x* \v 30 Pwe mehn wisik me I pahn kihong kumwail me mengei, oh audepe kan me marahra.” \c 12 \s1 Peidek duwen Rahnen Sapad \r (Pil tehk Mk 2.23-28; Luk 6.1-5) \p \v 1 Rahnen Sapad ehu Sises ahpw ketin weidla nan mwetin wihd kei. Sapwellime tohnpadahk ko, nan ar men mwengedahr, re ahpw dolungada wahn wihd kei oh kangkang kohla. \x - \xo 12:1 \xo*\xt Deud. 23.25.\xt*\x* \v 2 Parisi kei lao kilangada met, re ahpw patohwanohng Sises, “Maing, komw mahsanih pwe sapwellimomwi tohnpadahk kan wiewia mehkot me atail Kosonnedo keinapwih en wiawi rahnen Sapad!” \p \v 3 A Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “Kumwail sohte kin wadek dahme Depit wiadahro, ahnsou me ih oh ienge ko kerenieng mehkihla ar duhpeklahro? \x - \xo 12:3 \xo*\xt 1 Sam. 21.1-6.\xt*\x* \v 4 Duwen eh pedolong nan tehnpas en Koht, ih oh ienge ko, ahpw sakanla lopwon en pilawa sarawi ko, me keinepwihsang ih oh irail en sakan—pwe samworo kohte me mweimweiong en kin sakan. \x - \xo 12:4 \xo*\xt Lip 24.9.\xt*\x* \v 5 De kumwail pil sohte kin wadek nan Kosonned en Moses duwen samworo kan en Tehnpas Sarawio ar kin kauwehla kosonned en Sapado, ni ar kin doadoahk rahnen Sapad koaros, re ahpw sohte kin wiahkihda dihp? \x - \xo 12:5 \xo*\xt Nempe 28.9-10.\xt*\x* \v 6 Kumwail en ese pwe mie met emen me lapalapasang Tehnpas Sarawio. \v 7 Pwe Pwuhk Sarawi mahsanih: ‘I sohte kin anahne meirong en mahn, pwe kadek oh kalahngan.’ Eri, ma kumwail uhdahn wehwehki mouren mahsen pwoatet, kumwail sohte pahn kin kadeikada me mwakelekel kan; \v 8 pwe Nein-Aramas me pil Kaunepen rahnen Sapad.” \x - \xo 12:8 \xo*\xt Mad. 9.13; b Os. 6.6.\xt*\x* \s1 Ohl emen me Mwoator Apali Peh \r (Pil tehk Mk 3.1-6; Luk 6.6-11) \p \v 9 Sises lao ketiketla sang wasao, e ahpw ketilong nan sinakoke ehu. \v 10 A iet, ohl emen, me mwoator apali peh, iang mihmi wasao. Pil ekei aramas mihmi wasao me kin reperepen mehn kadipohng Sises. Irail eri idek reh, “E soh kin uhwong atail Kosonnedo aramas en kakehlahda me soumwahu men rahnen Sapad?” \v 11 Ih eri ketin sapeng irail, mahsanih, “Ihs rehmwail me nah sihpw men mie me pwupwudiong nan pwoahr loal ehu rahnen Sapad, e seu pahn pitipit ale oh kihda sang nan pwoahro? \x - \xo 12:11 \xo*\xt Luk 14.5.\xt*\x* \v 12 A ia duwen, aramas seu kesempwalsang sihpw? Iei me atail Kosonnedo mweidohng kitail, kitail en kak sewese emen ni rahnen Sapad.” \v 13 Sises eri mahsanihong ohlo, “Kapahwei pehmwen.” \p Ohlo ahpw kapahla peho, e ahpw mwahula ahnsowohte, duwehte pali teio. \v 14 Parisi ko ahpw pedoisang nan imwen kapakapo oh pokonpene pwe en kapwungada duwen ar pahn kammatahla Sises. \s1 Sapwellimen Koht Papah me Pilipildahro \p \v 15 Sises lao mwahngihada met, e ahpw ketiketla sang wasao; lapalahn pokon ehu ahpw idawehnla. A e ahpw ketin kakehlahda irail koaruhsie me soumwahu ko, \v 16 oh ketin kehkehlingkihong irail re en dehr kin lohkiseli duwen ih. \v 17 Ih duwen me Koht ketin mahsanihong soukohp Aiseia pwe en patowanohng aramas akan, \q1 \v 18 “Iet ei laduwo, me I piladahr, \q2 kompoakepahio me I kin popohlki. \q1 I pahn audehkihda Ngeni, \q2 oh e pahn padahkihong aramas koaros duwen pwungen ei kadeik. \x - \xo 12:18 \xo*\xt Ais. 42.1-4 (LXX).\xt*\x* \q1 \v 19 E sohte pahn kamworongada wasa, e sohte pahn weriwer, \q2 e pil sohte pahn lokaia ni ngihl laud pohn ahl akan; \q1 \v 20 sohte ahlek pu pwoat e pahn kauwehla, \q2 sohte lamp me pahn kunlahr ehu e pahn kakunla, \q2 sapwellime pwuhng lao pahn kaunda wasa; \q2 \v 21 oh tohn wehi koaros pahn koapworopworkihla mware.” \s1 Sises oh Peelsepwul \r (Pil tehk Mk 3.20-30; Luk 11.14-23) \p \v 22 Eri, aramas ekei ahpw wadohng Sises ohl me maskun oh lohteng men pwehki ngehn suwed eh tiadahr powe. Sises eri ketin kakehlahda ohlo; e ahpw lokaiahda oh kilangada wasa. \v 23 Aramas koaros eri malamalawangkihla oh ndinda, “Kaidehkin ih kisehn kadaudok en Depito men?” \p \v 24 Parisi ko lao rongada met, re ahpw nda, “E kin kausasang ngehn suwed akan rehn aramas pwehki Peelsepwul, kaunen ngehn suwed kan, me kin kihong manaman en wia met.” \x - \xo 12:24 \xo*\xt Mad. 9.34; 10.25.\xt*\x* \p \v 25 Sises mwahngih ar lamalam, iei me e ketin mahsanihkihong irail, “Wehi ehu me towe kan pahn uhpene oh peipene nanpwungahr, sohte pahn mour werei. Oh kahnimw ehu de peneinei ehu me towe kan pahn uhpene nanpwungahr oh peipene, uhdahn pahn mwerpeseng! \v 26 Eri, ma ekei pahn uhwong ekei nan wehin Sehdan, met wehwehki me wehin Sehdan pwalpesengehr oh e pahn mwadang mwerpeseng. \v 27 Kumwail ndinda me I kin kausasang ngehn suwed kan pwehki Peelsepwul eh kin kihong ie manaman en kausasang. Eri a, ihs me kin kihong iangamwail kan manaman en kausasang ngehn suwed akan? Pein iangamwail kan kadehdehiong kumwail duwen amwail sapwung! \v 28 Eri soh, pwe Ngenen Koht me kin ketikihong ie manaman en kausasang ngehn suwed kan rehn aramas, iei met me kasalehda duwen Wehin Koht eh leledohngkumwailehr. \p \v 29 “Sohte aramas emen kak wehdpeseng imwen ohl kehlail emen oh pirapahla eh kepwe kan, ma e sohte salihedi mahs me kehlailo; e ahpw pahn kulihasang eh kepwe kan. \x - \xo 12:29 \xo*\xt Dop 8.3.\xt*\x* \p \v 30 “Mehmen me sohte iang uhpalihkin ie, nahn e kin pelian ie; oh mehmen me sohte kin iang ie dolungpene, nahn e kin kamwerepeseng. \x - \xo 12:30 \xo*\xt Mk 9.40.\xt*\x* \v 31 Iei me I ndakihong kumwail: me dihp koaros oh soangen lahlahwe koaros kak lapwasang aramas akan; a ihte, dipen lahlahwe Ngehn Sarawi, me sohte kak lapwasang. \v 32 Mehmen me pahn lahlahwe Nein-Aramas, dipeo pahn lapwasang; a mehmen me pahn lahlahwe Ngehn Sarawi, e sohte pahn lapwasang, met oh pil kohkohlahte.” \x - \xo 12:32 \xo*\xt Luk 12.10.\xt*\x* \s1 Tuhke pwoat oh Wah kan \r (Pil tehk Luk 6.43-45) \p \v 33 “Ma kumwail padokedi tuhke mwahu, e pahn wa mwahu. Ma kumwail padokedi tuhke suwed pwoat, e pahn wa suwed. Pwe kumwail kin esehki iren tuhke kan wahrail akan. \x - \xo 12:33 \xo*\xt Sir 27.6; Mad. 7.20; Luk 6.44.\xt*\x* \v 34 A ia duwen kumwail me rasehng sineik kan? Ia duwen amwail lokaia kan eh kak mwahu, nan amwail loal suwed? Pwe ewen aramas kin kapwadewei audepen nan kapehde. \x - \xo 12:34 \xo*\xt Mad. 3.7; 23.33; Luk 3.7; b Mad. 15.18; Luk 6.45.\xt*\x* \v 35 Aramas mwahu men kin kasalehda mehkot mwahu pwehki eh direki me mwahu; a aramas suwed men kin kasalehda mehkot suwed pwehki eh direki me suwed. \p \v 36 “Eri, kumwail en ese pwe ni Rahnen Kadeiko, aramas koaros uhdahn pahn pwukoahki lokaia mwahl koaros me re wiahier. \v 37 Pwe pein amwail koasoi kan me pahn kadeingkumwailda; re pahn kasalehda amwail mwakelekel de amwail dipan.” \s1 Pekpen Manaman ehu \r (Pil tehk Mk 8.11-12; Luk 11.29-32) \p \v 38 Sounkawehwehn Kosonnedo kei oh Parisi kei ahpw patohwanohng Sises, “Maing at Sounpadahk, se men kilang ehu manamanen sang rehmwi.” \x - \xo 12:38 \xo*\xt Mad. 16.1; Mk 8.11; Luk 11.16.\xt*\x* \p \v 39 A Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “Ia uwen suwed oh soaloalopwoat en aramas en ahnsou wet kan! Kumwail pekipeki rehi ehu manamanen? Eri soh, ihte manaman me pahn kohieng kumwailen, manaman en soukohp Sona. \x - \xo 12:39 \xo*\xt Mad. 16.4; Mk 8.12.\xt*\x* \v 40 Pwe duwen Sona eh mihmihki nan kapehd en rohso rahn siluh oh pwohng silipwong, ih duwen Nein-Aramas eh pahn mihmihte rahn siluh oh pwohng silipwong pahn sampah. \x - \xo 12:40 \xo*\xt Sona 1.17.\xt*\x* \v 41 Ni Rahnen Kadeiko, tohn Ninipe kan pahn uhwong kumwail oh kadeingkumwailda, pwehki ar koluhla oh wiliakapwala ni ar rongada en Sona kapahreko; a iet, kumwail en ese pwe me mihmi meto, iei e lapalapasang Sona. \x - \xo 12:41 \xo*\xt Sona 3.5.\xt*\x* \v 42 Ni Rahnen Kadeiko, lih nanmwarkien Sipa men pahn uhwong kumwail oh kadeingkumwailda, pwehki eh seiloak sang ni imwin sampah pwe en ketidohng karonge padahk kupwurokong en Solomon; a met, kumwail en ese pwe me mihmi meto, iei e lapalapasang Solomon.” \x - \xo 12:42 \xo*\xt 1 Nan. 10.1-10; 2 Kron. 9.1-12.\xt*\x* \s1 Ngehn Saut Pwurodohng nan Dewe \r (Pil tehk Luk 11.24-26) \p \v 43 “Ngehn saut lao kin kohieisang rehn aramas emen, e kin kohkohseli nan sapwtehn, raparapahki wasa e pahn kommoaldi ie. A ni eh sohte kin diar, \v 44 e kin mengimengloalki, ‘I pahn pwurowohng nan imweio wasa I pidoisang ieo.’ Ih eri lao kin pwurolong oh diar eh tehnlahr oh mwakelekellahr oh kapwadahr, \v 45 e ahpw kin kohieisang, ale ngehn isimen me suwedsang, irail ahpw kin pedolong loale oh kousoanla ie. A ni imwilah, aramas meno kin suwedsang nin tapio. Ih duwen me pahn wiawihong aramas suwed en dih wet.” \s1 Inen Sises oh Rie kan \r (Pil tehk Mk 3.31-35; Luk 8.19-21) \p \v 46 Sises ketin mahmahseniong pokono, a ineo oh rie ko pa lel likin ihmwo. Re uh liki oh sekerehki me re men tuhwong. \v 47 A emen tohn ihmwo ahpw patohwanohng Sises, “Komw mwahngih pwe inomwi oh riomwi kei patopato liki, oh men tuhwong komwi.” \p \v 48 A Sises ketin sapeng, mahsanih, “Ihs me inei? Ihs me riei?” \v 49 Ih eri ketin kapahla limeo oh idihada sapwellime tohnpadahk ko, mahsanih, “Ien inei oh riei kan! \v 50 Pwe me kin kapwaiada kupwur en Semei me ketiket nanleng, iei me riei ohl, riei lih, oh inei.” \c 13 \s1 Karasaras en Sounkamwarak \r (Pil tehk Mk 4.1-9; Luk 8.4-8) \p \v 1 Ni rahnohte Sises ketiketla sang ni ihmwo, e ahpw ketila ketidiong ni keilen leho, wasa e pahn ketin wia ie sapwellime padahk. \v 2 A lapalahn pokon ehu ahpw kapilpene. Ih eri ketidahng pohn pwoht ehu oh ketidiong powe; a pokono mi ni oaroahro. \x - \xo 13:2 \xo*\xt Luk 5.1-3.\xt*\x* \v 3 E ahpw mahseniong irail, kaukauwehwehda soahng tohto ni karasaras. \p E mahsanih, “Mie sounkamwarak emen me kohieilahng kamwarak eh kisin werentuhke kei. \v 4 A ni eh kamwakamwarak, ekei werentuhke ko pwupwudiong pohn kisinial akan en nan mwahto, oh menpihr kei ahpw pihrdo kangala. \v 5 A ekei mwerediong nan wasa takain, wasa me pwehl pedeped mi ie. Re wosada mwadang, pwehki pwehlo eh sohte loal. \v 6 A ni ketipin eh dakerada kisin werentuhke ko me ahpwtehn wos, re ahpw mwoatoredi oh mengila, pwehki kalewahr sohte lel wasa loal. \v 7 Ekei kisin werentuhke ko pwupwudiong nanpwungen dihpw tekatek kei. A dihpw tekatek ko lao keirda, re kasokehla kisin tuhke ko. \v 8 Ekei mwerediong nan wasa pwelmwahu, wosada oh keirda oh kihda waren kaparapar: ekei war epwiki, ekei war woneisek, oh ekei war silihsek.” \p \v 9 Sises eri kaimwisekala sapwellime padahk wet, mahsanih, “Eri, kumwail rong, ma mie salengamwail mehn rong wasa!” \s1 Kahrepen Karasaras kan \r (Pil tehk Mk 4.10-12; Luk 8.9-10) \p \v 10 Tohnpadahk ko eri keiong mpen Sises oh idek reh, “Dahme komw kin ketin doadoahngkihki karasaras ong irail, ni omwi kin mahseniong irail?” \p \v 11 A Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “Pwehki e mweimweiong kumwail en ese soahng rir kan en Wehin Koht, a ong irail, soh. \v 12 Pwe aramas emen me ahneki mehkot, kalaudpe pil pahn kohwong pwe en ahneki me laudsang. A me sohte ahneki mehkot, a mehkis me mihmi reh pahn kohsang. \x - \xo 13:12 \xo*\xt Mad. 25.29; Mk 4.25; Luk 8.18; 19.26.\xt*\x* \v 13 Ih met kahrepen ei kin lokaiahkihong irail ni karasaras: pwe re kin kilang, re ahpw sohte kin tehk; re kin rong, re ahpw sohte kin men rong de dehdehki. \v 14 Iei me kokohp en Aiseia pweida mehlel rehrail, me ketihtihki, \q1 ‘Kumwail pahn rongorong, ahpw sohte wehwehki; \q1 kumwail pahn kilikilang, ahpw sohte dehdehki. \x - \xo 13:14 \xo*\xt Ais. 6.9-10 (LXX).\xt*\x* \q1 \v 15 Pwe kapehd en aramas pwukat keptakailahr, \q2 salengarail kan ponlahr, \q2 oh masarail kan rotalahr. \q1 Pwe ma soh, re pahn kilangki masarail kan, \q2 re pahn rongki salengarail kan, \q2 re pahn dehdehki kapehdirail kan, \q1 re ahpw pahn wekidekiong ie, Koht ahpw ketin mahsanih, \q2 a I ahpw pahn kakehlairailda.’ \p \v 16 “A kumwail, meid pai kumwail! Pwehki masamwail kan kin kilang wasa oh salengamwail kan kin rong wasa. \x - \xo 13:16 \xo*\xt Luk 10.23-24.\xt*\x* \v 17 Kumwail en ese pwe soukohp tohto oh me lelepek tohto anahne kowahlap kilang dahme kumwail kilikilang, re ahpw sohte kak, re pil men rong dahme kumwail rongorong, re ahpw sohte mwahn rong.” \s1 Sises ketin Kawehwehda Karasaras en Sounkamwarako \r (Pil tehk Mk 4.13-20; Luk 8.11-15) \p \v 18 “Kumwail eri rong oh padahngki wehwehn karasaras en sounkamwarako. \v 19 Irail kan me kin rong mahsen duwen Wehin Koht, ahpw sohte kin wehwehki, re rasehng kisin werentuhke me pwupwudiong pohn kisinial akan en nan mwahto. Ngehn suwed ahpw kin kohdo oh adihasang dahme kin kamweremwerdiong nan kapehdirail. \v 20 Kisin werentuhke me pwupwudiong nan wasa takaino wehwehki irail kan me kin rong mahseno oh mwadang perenkihda rongorong. \v 21 Ahpw e sohte kin tengala rehrail. Ma apwal ehu de kamakam kin lel irail pwehki mahseno, re kin mwadang lohdi. \v 22 A me kamweremwerdiong nanpwungen dihpw tekatek ko, wehwehki irail kan me kin rong mahseno, ahpw anahn en sampah kan oh poakepen dipwisou kan kin kasokehla mahseno rehrail, iei me e sohte kin wahki. \v 23 A me pwupwudiong nan pwelmwahwo, wehwehki irail kan me kin rong mahseno oh wehwehki mwahu mehlel; e ahpw kin wa rehrail, rehn ekei uwen tohtohn wa epwiki, a rehn ekei woneisek, a rehn ekei silihsek.” \s1 Karasaras en Dihpw Suwed kan \p \v 24 Sises pil mahsanihong irail pil apwoat karasaras: “Wehin Koht rasehng aramas emen me kamwerediong kisin war mwahu kei nan eh mwaht. \v 25 Nipwong ehu, nindokon aramas koaros ar memeir, eh imwintihti men ahpw kohla kamwerehdi weren dihpw suwed kei nanpwungen war mwahu ko, oh kohkohlahsang. \v 26 War mwahu ko lao wosada oh keirda, oh wa kan pwerla, dihpw suwed ko ahpw pil pwarada. \v 27 En ohlo eh ladu ko ahpw pwarodo reh oh patohwanohng, ‘Maing, kaidehn war mwahu kei me komw kamwerediong nan omwi mwahto? A ia duwe, dihpw suwed ko kohsang ia?’ \v 28 Ih eri sapengkin irail, ‘Imwintihti men me wiahda met.’ A ladu ko ahpw idek reh, ‘Komw soh kupwurki se en kolahng usadahsang dihpw suwed ko?’ \v 29 A e sapengkin irail, ‘Soh, ieremen; pwe kumwail dehr pil iangahkihsang kisin tuhke mwahu ko, ma kumwail pahn mwatihasang dihpw suwed ko. \v 30 Kumwail mweidohng pwe irail koaros, dihpw suwed ko oh kisin tuhke mwahu ko, en keirda lao lel ahnsoun rahk. Eri, ni ahnsowo I nek ndaiong soundolung kan, ‘Kumwail usada mahs dihpw kan oh kihpene ni kapakap kei pwe en isihsla; a wahntuhke mwahu kan kumwail kihpene oh nekidala nan imwei imwen nahk.’” \s1 Karasaras en Werentuhke Tikitik \r (Pil tehk Mk 4.30-32; Luk 13.18-19) \p \v 31-32 Sises pil mahsanihong irail apwoat karasaras: “Wehin Koht rasehng kisin werentuhke tikitik kis, me keieu tikitik rehn kisin werentuhke koaros. Aramas emen ahpw ale oh kamwerediong nan sapwe. E lao keirda, e ahpw wiahla tuhke laud pwoat nanpwungen kisin tuhke kan koaros. Ni eh wiahla tuhke laud pwoat, menpihr kan ahpw kin pihrdo oh wiahda pasarail nin rah kan.” \s1 Karasaras en Ihs \r (Pil tehk Luk 13.20-21) \p \v 33 Sises pil mahsanihong irail karasaras pwoatet: “Wehin Koht rasehng ihs, me lih emen ale oh doalohkihda nesen pilawa ieu, nesen pilawao pwon lao mpwosada.” \s1 Sises kin ketin Doadoahngki Karasaras \r (Pil tehk Mk 4.33-34) \p \v 34 Mepwukat koaros Sises kin ketin padahkihong pokono ni karasaras; pwe ihte ni karasaras me e kin mahsanihong irail mehkot, ni eh kin ketin wia sapwellime padahk. \v 35 E kin ketin wia met pwe en pweida me soukohpo mahsaniher: \q1 “I pahn doadoahngki karasaras ni ei pahn kin koasoi ong irail, \q2 I pahn kasalehiong irail soahng rir kan sang ni tepin kawa.” \x - \xo 13:35 \xo*\xt Mel. 78.2.\xt*\x* \s1 Sises ketin Kawehwehda Karasaras en Dihpw Suwedo \p \v 36 Sises eri ketiketla sang pokono oh ketilong nan ihmw ehu. Sapwellime tohnpadahk ko ahpw keiong mpe oh patohwanohng, “Maing, komw ketin kawehwehiong kiht mahs karasaras en dihpw suwedo ko nan mwahto.” \p \v 37 Sises eri ketin sapeng irail, mahsanih, “Sounkamwarak war mwahwo, iei Nein-Aramas; \v 38 mwahto iei sampah; war mwahwo, iei aramas akan me towedahr Wehin Koht; dihpw suwed ko, iei aramas akan me iengen Sehdan; \v 39 oh imwintihtio me kamwerehdi weren dihpw suwed ko, iei Tepil. Ahnsoun rahk, iei imwin kawa; oh tohndoadoahk kan, iei tohnleng kan. \v 40 Eri, duwen dihpw suwed ar kin oaroahrpene oh isihsla nan kisiniei, e pil pahn duwehte ni imwin kawa: \v 41 Nein-Aramas pahn poaronepeseng sapwellime tohnleng kan pwe re en kapokonepene sang nan eh Wehio irail koaros me kin kahrehiong aramas dihp, oh me suwed teikan koaros, \v 42 pwe re en keseiraillahng nan uhmw mwehl, wasa re pahn sengiseng ie oh ngihrail kan tehtehrek. \v 43 A me lelepek kan pahn lingalingla nan Wehin Samarailo duwehte ketipin. Eri, kumwail rong, ma mie salengamwail mehn rong wasa!” \s1 Karasaras en Pai Kesempwal Rir ehu \p \v 44 “Wehin Koht rasehng pai kesempwal rir ehu, me wie ekiek pahn pwehl nan sahpw ehu. Aramas emen ahpw diarada pahn pwelen sahpwo, e ahpw pwurehng ekihla pahn pwehlo. Ih eri pereperen kohla netkihla mehkoaros me e ahneki oh pwurala pwainda sahpwo.” \s1 Karasaras en Takai Kesempwal ehu \p \v 45 “Pil Wehin Koht rasehng sounnet emen me reperepen takai kesempwalseli. \v 46 E lao diarada me ieu me keieu kesempwahlie, e ahpw kohla netkihla eh dipwisou kan koaros, pwe en pwainda takai kesempwalo.” \s1 Karasaras en Uhk \p \v 47 “Pil ehu, Wehin Koht rasehng uhk pwoat me kin sehkpeseng nansed pwe en kehldi soangen mwahmw koaros. \v 48 Ni eh diralahr, soused kan ahpw kin wurahdekidahng ni oaroahr oh mwohndi pwe re en pilehng mwomw mwahu kan nan ar pekid kan, a me sakanakan kan kin lekdekla. \v 49 Eri, ih duwen me pahn wiawi ni imwin kawa: tohnleng kan pahn pekederpeseng pwe en katohrehsang aramas suwed kan rehn me mwahu kan, \v 50 oh kesepwekeiraillahng nan uhmw mwehl, wasa re pahn sengiseng ie oh ngihrail kan tehtehrek.” \s1 Kepwe Kesempwal me Kapw oh me Mering \p \v 51 Sises eri ketin keinemwe rehrail, “Kumwail wehwehki soahng pwukat koaros?” \p A irail patohwanohng, “Ei Maing, se wehwehki.” \p \v 52 A e ahpw uhd mahsanihong irail, “Eri, met wehwehki me sounpadahk koaros en Kosonnedo me pahn wiahla tohnpadahk nan Wehin Koht, re rasehng kaunen peneinei men me kin kapwarehda sang nan imwe imwen nahk kepwe kapw oh kepwe mering kan.” \s1 Sises ketin Sekeniken pahn mehn Nasaret \r (Pil tehk Mk 6.1-6; Luk 4.16-30) \p \v 53 Kedekedeo, Sises lao ketin kaimwisekala karasaras pwukat, e ahpw ketiketla sang wasao, \v 54 ketiketlahng nan uhdakeo. E ahpw ketin kawehwehda mahsen en Koht nan arail sinakokeo. Irail ahpw pwuriamweikihla, ndinda, “E padahngki sang ia soangen loalokonget? Oh sapwellime manaman akan kohsang ia? \v 55 Kaidehkin ine Mery, oh rie kan, Seims, Sosep, Saimon, oh Sudas? \v 56 Rie lih kan koaros soh kin mihmi rehtail? Eri, e padahngki sang ia soahng pwukat koaros?” \v 57 Irail eri soaikala Sises. \p A Sises ahpw ketin mahsanihong irail, “Aramas akan kin wauneki soukohp akan wasa koaros likin nan ar kahnimw oh nan ar peneinei.” \x - \xo 13:57 \xo*\xt Sohn 4.44.\xt*\x* \v 58 Ih eri sohte wiahda manaman tohto wasao, pwehki ar seupwoson. \c 14 \s1 Sohn Sounpapidais Kamakamala \r (Pil tehk Mk 6.14-29; Luk 9.7-9) \p \v 1 Ni ahnsowo Erod, kaunen Kalili, ahpw karongehda duwen Sises. \v 2 Ih eri mahsanihong sapwellime papah ko, “Uhdahn iei Sohn Sounpapidais met, me pwurehngehr mourda, ihme e wiewiahki manaman pwukat.” \p \v 3 Pwe Erod ketin saikidi Sohn oh ketikihong nan selipe oh kapedolong nan imweteng. E ketin wiahda met pwehki Erodias, en rie Pilip eh pwoud. \x - \xo 14:3 \xo*\xt Luk 3.19-20.\xt*\x* \v 4 Pwe Sohn kin mahsanihong Erod, “E sohte mweimweiong komwi en ale lih menen.” \x - \xo 14:4 \xo*\xt Lip 18.16; 20.21.\xt*\x* \v 5 Erod uhdahn men kemehla Sohn, ahpw e perki kowahlap pwehki mehn Suhs ako ar kin wiahki Sohn soukohp emen. \p \v 6 Ni rahnen ipwidien Erod, nein Erodias serepeino ahpw uhda oh kahkahlek mwohn pokono nan tehnpaso. Erod inenen perenkihda kowahlap, \v 7 e ahpw inoukihda oh kahukihong serepeino me e pahn mweidohng mehkot sohte lipilipil me e pahn peki. \p \v 8 Ni serepeino eh lao pwilikihsang eh nohno, e ahpw peki rehn Erod, “Komw ketikidohng ie ahnsou wet moangen Sohn Sounpapidais nan ehu dahl.” \p \v 9 Nanmwarkio ahpw kupwursuwedkihla, a pwehki kahula oh inou me e ketin wiadahr mwohn tohn kamadipwo koaros, e mahsanih pwe en serepeino eh pekipeko en pweida. \v 10 Ih eri poaronla pwe moangen Sohn en lupsang nan imwetengo. \v 11 Moangen Sohn ahpw wisikdo mi nan dahl ehu, ahpw kohieng serepeino; e ahpw uhda walahng eh nohno. \v 12 Nein Sohn tohnpadahk ko ahpw pwarodo, ale kahlepeo, oh nekidediong nan sousou. Irail ahpw kohla kairehki Sises. \s1 Sises ketin Katungoalehda Ohl Limekid \r (Pil tehk Mk 6.30-44; Luk 9.10-17; Sohn 6.1-14) \p \v 13 Ni Sises eh ketin karongehda rohng pwoatet, e ahpw ketiketla sang wasao, ketin iangala pwoht ehu, ketlahng kalapwukala wasa kis. Ni aramas ako ar rongada met, re ahpw pil mweselsang nan ar kahnimw kan oh idawehnla sapasapal kohla. \v 14 Ni eh ketin keredihsang pohn pwohto, e mahsanihada lapalahn pokon ehu; e ahpw ketin kakehlahda me soumwahu ko rehrail. \v 15 Nin soutikpene, sapwellime tohnpadahk ko ahpw keiong mpe, patohwanohng, “Maing, wasa pwongier oh sapwtehn ehu met. Komw ketin kupwure oh ketin kadarpeseng pokon wet pwe re en patolahng pein pwain ar tungoal kisin mwenge nan kisin kahnimw kan.” \v 16 A Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “Sohte kahrepen ar pahn kohkohpeseng; pein kumwail nek katungoale irail.” \v 17 A irail patohwanohng, “Sohte mehkot reht wasaht, ihte lopwon en pilawa limau oh kisin mwomw riakis.” \v 18 A Sises ketin mahsanih, “Eri, kumwail wadohng ie.” \v 19 Ih eri mahsanihong pokono en mwohndiong pohn reh kan; e ahpw ketin ale lopwon en pilawa limawo oh kisin mwomw riakiso, mahsendalahng nanleng oh kapingkalahngkihong Koht. E ahpw ketin pilitikipeseng lopwon en pilawa limawo oh ketikihong sapwellime tohnpadahk ko, tohnpadahk ko ahpw uhd nehkohng pokono. \v 20 Irail koaros eri kepin konot oh medla; tohnpadahk ko ahpw deukada luhwen konoto oh kadirehla kopwou eisek riau. \v 21 Tohtohn ohl me iang konot wet me limekid, lih oh seri kan sohte wadawadohng. \s1 Sises ketin Alu Pohn Leho \r (Pil tehk Mk 6.45-52; Sohn 6.15-21) \p \v 22 Sises eri ketin mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko re en keradahng pohn pwoht ehu oh tiengla palio leho, ni ahnsou eh pahn ketin kadarpeseng pokono. \v 23 Ni eh ketin kadarihrpeseng, e ahpw ketidahla kalapwukala pohn dohl ehu oh loulou ie. E ahpw ketikette wasao kelekelehpw, wasa lao rotorotpene. \v 24 Ih ahnsowo me pwohto dohlahr oh miher nanwerengen leho, pedipediang kohla oh pwungupwungudengkiseli iloak en nan leho. \v 25 Kedekedeo, kodahng ninsohrahn, nanpwungen kulok siluh oh weneu, Sises ahpw ketila rehrail, ketiket kohla pohn leho. \v 26 Ni tohnpadahk ko ar kilangada eh ketiket kohla pohn leho, re ahpw masepwehkada kowahlap oh weriwerki ar masakadahro, ndinda, “Eni men!” \p \v 27 A Sises mwadangete mahsanihong irail, “Kumwail koapworopwor; ngehi met, kumwail dehr masepwehk!” \p \v 28 A Piter ahpw patohwanlahng, “Maing at Kaun, ma uhdahn komwi men, a komw mahsanih pwe I en patohwei rehmwi alu pohn lehn.” \p \v 29 Sises ketin sapeng, mahsanih, “Nna, kohdo!” Piter eri keredihsang pohn pwohto, sok pohn leho pwe en patolahng rehn Sises. \v 30 A ni eh pehmada uklahn kisiniengo, e salohda oh tapihada pahn kihrla; e ahpw werda, patohwan, “Maing, komw ketin kupwure ie!” \p \v 31 Ni ahnsowohte Sises ketin kapahla limeo oh ketin kolada, mahsanih, “Ke meid pwoson tikitik! Dahme ke peikasalki?” \v 32 Ira ahpw ketidahng pohn pwohto, kisiniengo ahpw tokedi. \v 33 Tohnpadahko ko eri poaridiong Sises pohn pwohto, patohwanohng, “Mehlelete me komwi me Sapwellimen Kohto!” \s1 Sises ketin Kakehlahda me Soumwahu kan nan Kenesaret \r (Pil tehk Mk 6.53-56) \p \v 34 Irail eri kotehla leho oh ketila peidi Kenesaret. \v 35 Ni tohn wasao ar kadehdehda Sises, re ahpw pakairkihong me soumwahu kan en wasao oh limwah kan koaros pwe re en wisikpenehng rehn Sises. \v 36 Re ahpw pekihda reh en ketin mweidohng pwe me soumwahu ko en patohwan doahkehte pwungipen sapwellime likowo. Eri, koaros me kin doahke pwungipen sapwellime likowo, re kin kehlailda. \c 15 \s1 Padahk en mehn Mahs ako \r (Pil tehk Mk 7.1-13) \p \v 1 Eri, Parisi kei oh sounkawehwehn Kosonnedo kei ahpw pwarodo sang Serusalem, re ahpw kalelapak rehn Sises, patohwan, \v 2 “Dahme sapwellimomwi tohnpadahk kan kin mwamwahlikihki tiahk kodoudou sang samatail mehn mahs ako, ni ar sohte kin omwiomw mwohn ar kin mwenge?” \p \v 3 Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “A kumwail dahme kumwail pil kin mwamwahlikihki kosonned en Koht, pwe kumwail en dadaur pein amwail tiahk kan? \v 4 Pwe Koht ketin mahsanih, ‘Ke en kahkahki semomw oh inomw’, oh ‘Mehmen me pahn lahlahwe seme de ine pahn kamakamala’. \x - \xo 15:4 \xo*\xt Eks. 20.12; Deud. 5.16; b Eks. 21.17; Lip 20.9.\xt*\x* \v 5 A kumwail ahpw kin padahngkihwei ma mehmen me ahneki mehkot me e kak sewesehki seme de ine, e ahpw nda, ‘Met sapwellimen Koht,’ \v 6 dene e solahr pahn kahkahki seme. Eri, ih duwen amwail kin mwamwahliki mahsen en Koht pwe kumwail en daur pein amwail tiahk kan. \v 7 Mwalaun amwailen! Melelete pwe e uhdahn pwungiong kumwail me soukohp Aiseia kohpadahro, me mahsanih, \q1 \v 8 ‘Koht mahsanih, aramas pwukat kin kahkahkin ie arail lokaiahte, \q2 a kapehdirail kan me inenen dohsang ie. \x - \xo 15:8 \xo*\xt Ais. 29.13 (LXX).\xt*\x* \q1 \v 9 Sohte katepen ar kin pwongih ie, \q2 pwehki re kin padahngkihwei kosonned en aramas dene e pwilisang rehn Koht!’” \s1 Dahme kin Kasaminehla Aramas \r (Pil tehk Mk 7.14-23) \p \v 10 Sises ketin malipepene aramas ako oh mahsanihong irail, “Kumwail rong oh dehdehki mwahu met: \v 11 kaidehkin me kohwohng nan ewen aramas me kin kasaminehla, pwe me kin kohsang nan ewe.” \p \v 12 Tohnpadahk ko eri keiong mpe oh patohwanohng, “Komw mwahngih duwen Parisi ko ar mwakarkidahr me komw ahpwtehn mahsanihen?” \p \v 13 A e ketin sapeng irail, mahsanih, “Tuhke koaros me Semei me ketiket nanleng sohte ketin padokedi, pahn usuhsdahsang. \v 14 Kumwail dehr nsenohkin irail; pwe sounkaweid maskun kei irail. Eri, ma sounkaweid maskun men pahn kahluwa emen maskun, ira koaros pahn pwupwudiong nan pwoahr.” \x - \xo 15:14 \xo*\xt Luk 6.39.\xt*\x* \p \v 15 Piter eri patohwanohng, “Maing, komw ketin kawehwehiong kiht karasaras pwoaten.” \v 16 A Sises ketin mahsanih, “Da? Kumwail saikinte marainla duwehte meteiko? \v 17 Kumwail sehse me mehkoaros me kin kohlong nan ewen aramas, kin kohdihla nan kapehde, oh ahpw kin kohieisang ni paliwere? \v 18 A mehkan me kin kohieisang nan ewe, kin tepisang nan kapehde, oh ih me kin kasaminehla aramas. \x - \xo 15:18 \xo*\xt Mad. 12.34.\xt*\x* \v 19 Pwe lamalam suwed kan kin pwilisang nan kapehd en aramas oh kin kahrehda kam aramas, kamwahl, nenek, pirap, likamw, oh karaun likamw ape. \v 20 Ih soahng pwukat me kin kasaminehla aramas; a kaidehkin mwenge ahpw sohte omwiomw.” \s1 En Lih Emen Eh Pwoson \r (Pil tehk Mk 7.24-30) \p \v 21 Sises eri ketiketla sang wasao, ketiketlahng wasa kis limwahn kahnimw en Dair oh Saidon. \v 22 A iet lihen Kenan men, me kin koukousoan wasao, ahpw pwarala reh, ngihl laudida, patohwanohng, “Maing, komwi me kisehn kadaudok en Depit, komw ketin kupwure ie mahs. Nei serepein men mie me ngehn suwed tiadahr powe; e kin mihmi nan apwal laud.” \p \v 23 A Sises sohte mwahn ketin sapeng. Sapwellime tohnpadahk ko ahpw keiong mpe oh ngidingid, patohwanohng, “Komw ketin kadarala mahs lihen pwe me kedirepw, pwe e weriwer kohdo mwuritail!” \p \v 24 A Sises ketin sapeng, “Ngehi I pekederdohngete rehn sihpwen wehin Israel ko me salongalahr.” \p \v 25 A liho keilahngete kelepwikihdiong mwohn aluweluwe kan, patohwan, “Maing, komw ketin sewese ie!” \v 26 A Sises mahsanih, “E sohte konehng kihsang kenen seri kan kanarail mwenge oh keselahng kidi kan.” \p \v 27 A liho patohwanohng, “Mehlel, Maing; ahpw kidi kan pil kin kang mweremwer en kisin mwenge kan me kin pwupwudihsang nin tehpel en ar soumas akan.” \p \v 28 Sises eri ketin sapeng, mahsanihong, “Eri, lih! Omw pwosonen me laud! E pahn wiawihong uhk duwen me ke inengieng.” Ni ahnsowohte nah serepeino pa kehlailda. \s1 Sises ketin Kakehlahda Aramas Tohto \p \v 29 Sises eri ketiketla sang wasao, ketin peianla oaroahr en Lehen Kalili. E ahpw ketidahla pohn dohl ehu oh ketidiong wasao.\fig |alt="HK-36A Lehen Kalili" src="" size="col" ref="MADIU 15:29"\fig* \v 30 Lapalahn pokon ahpw kohpene reh, ekei me wa me nehtuk kei, a ekei kahre me maskun kei, a ekei me dengideng, a ekei me lohteng kei, oh soangen soumwahu tohto teikan, re ahpw kin pwilikihdiong mwohn aluweluwe kan; e ahpw kin ketin kakehleirailda. \v 31 Pokono ahpw kin pwuriamweikihla ar kin kilangada duwen me lohteng kan ar kin lokaiahda, me poakolong kan ar mwahula, me nehtuk kan ar kin aluhki neh pokon, oh me maskun kan ar kin kilangada wasa; re ahpw kin kapikapingahki Koht en Israel. \s1 Sises ketin Katungoalehda Aramas Pahkid \r (Pil tehk Mk 8.1-10) \p \v 32 Sises eri ketin malipepene sapwellime tohnpadahk ko oh mahsanihong irail, “I poakelahr pokon wet, pwe rahnehr siluh me re mihmihki rehi, oh met solahr kanarail kisin mwenge. A I sohte men kadarirailpeseng, nan ar sohte mwenge, pwe re de kohpeseng oh lipwongmasala nanial akan.” \v 33 Tohnpadahk ko ahpw patohwanohng, “Se pahn patohwan sang ia kisin sak nan sapwtehn wet me pahn itar ong pokon wet?” \p \v 34 Sises eri keinemwe rehrail, mahsanih, “Lopwon en pilawa depe mie rehmwail?” \p A irail patohwanohng, “Me isuh, oh pil kisin mwomw kei.” \p \v 35 Sises eri mahsanihong pokono en mwohndiong nanpwel. \v 36 Ih eri ketin ale lopwon isuhwo oh kisin mwomw ko, oh loulouki; e ahpw ketin pilitikipeseng oh ketikihong sapwellime tohnpadahk ko, tohnpadahk ko ahpw uhd nehkohng pokono. \v 37 Irail koaros eri kepin konot oh medla. Tohnpadahk ko ahpw deukada luhwen konoto oh kadirehla kopwou isuh. \v 38 Tohtohn ohl me iang kepin konot wet me pahkid, lih oh seri kan sohte iang wadawadohng. \p \v 39 Sises eri ketin kadarihrpeseng; e ahpw ketidahng pohn pwoht ehu oh sipallahng limwahn Makadan. \c 16 \s1 Pekpen Manaman ehu \r (Pil tehk Mk 8.11-13; Luk 12.54-56) \p \v 1 Parisi oh Sadusi kei ahpw patohdo rehn Sises pwe re en lidipihedi, iei me re patohwan pekihki en ketin wiahiong irail ehu manamanen, pwe en kasalehda en Koht eh ketin kadehde duwen ih. \x - \xo 16:1 \xo*\xt Mad. 12.38; Luk 11.16.\xt*\x* \v 2 Sises ahpw ketin sapeng irail, mahsanih, “Ni eh kin soutikpene, kumwail kin nda, ‘Lakapw e pahn kaselel, pwe pahnlahng me poh weitahta.’ \v 3 A nimenseng kumwail kin nda, ‘Rahnwet e pahn keteu, pwe pahnlahng me poh weitahta oh mahliok.’ Eri, kumwail kak kasawihada iren ahnsou sang ni mwomwen pahnlahng; ahpw kumwail sohte kak kasawihada kilel kan duwen ahnsou pwukat! \v 4 Ia uwen suwed oh soaloalopwoat en aramas en ahnsou wet kan!” E ahpw pil ketin mahsanih, “Kumwail pekipeki rehi ehu manamanen? Soh! Ihte manaman me pahn kohieing kumwailen, manaman en Sona.” \x - \xo 16:4 \xo*\xt Mad. 12.39; Luk 11.29.\xt*\x* \p Ih eri ketiketla sang irail, ketiketlahng ekis wasa. \s1 Ihsen Parisi oh Sadusi kan \r (Pil tehk Mk 8.14-21) \p \v 5 Ni tohnpadahk ko ar kotehla leho oh lel palio, re ahpw diarada me re manokehla sehrehda konotarail pilawa. \v 6 Sises eri mahsanihong irail, “Kumwail mwasahn, oh kalikasang kumwail ihsen Parisi oh Sadusi kan.”\x - \xo 16:6 \xo*\xt Luk 12.1.\xt*\x* \p \v 7 Irail eri tapihada ndindapene nanpwungarail, “E mahsanih met pwehki atail sohte wisik pilawa kohdo.” \p \v 8 Sises mwahngihada dahme re ndindapene nanpwungarail, ihme e ketin keinemwehki rehrail, mahsanih, “Dahme kumwail ndindahki duwen eh sohte pilawa rehmwail? Kumwail meid pwoson tikitik! \v 9 Kumwail saikinte marainla? Kumwail sohte tamataman lopwon en pilawa limawo me I piltikihpeseng rehn aramas limekido? Kopwou depe me kumwail deukada? \x - \xo 16:9 \xo*\xt Mad. 14.17-21.\xt*\x* \v 10 A lopwon en pilawa isuhwo rehn aramas pahkido? Kopwou depe me kumwail deukadao? \x - \xo 16:10 \xo*\xt Mad. 15.34-38.\xt*\x* \v 11 Dahme kumwail sohte dehdehkihki me kaidehn pilawa me I ndindahki? Kumwail kalikasang kumwail ihsen Parisi oh Sadusi kan.” \p \v 12 Tohnpadahk ko eri dehdehkihda me kaidehkin ihsen nan pilawa me re en kalikasang irail, pwe padahk en Parisi oh Sadusi ko. \s1 En Piter eh Kadehde duwen Sises \r (Pil tehk Mk 8.27-30; Luk 9.18-21) \p \v 13 Sises eri ketiketlahng wasa kis limwahn kahnimw en Sesaria Pilipai, wasao e ahpw keinemwe rehn sapwellime tohnpadahk ko, mahsanih, “Dahme aramas akan kin ndinda duwen Nein-Aramas, ihs ih?” \p \v 14 Irail eri sapeng, patohwanohng, “Ekei kin patohwan me komwi iei Sohn Sounpapidais; a ekei dene Elaisa, a ekei me Seremaia de emen soukohp ako.” \x - \xo 16:14 \xo*\xt Mad. 14.1-2; Mk 6.14-15; Luk 9.7-8.\xt*\x* \p \v 15 A Sises keinemwe rehrail, “A kumwail, ihs me kumwail wiahkin ie?” \p \v 16 Saimon Piter ahpw sapeng, patohwanohng, “Komwi me Mesaiao, Sapwellimen Koht ieias.” \x - \xo 16:16 \xo*\xt Sohn 6.68-69.\xt*\x* \p \v 17 Sises ahpw ketin sapeng, mahsanih, “Meid pai kowe, Saimon, nein Sohn, pwe kaidehkin aramas me kasalehiong uhk mehlel pwoatet, pwe Semei me ketiket nanleng. \v 18 Eri, met I ndaiong uhk, pwe kowe Piter, paipalap ehu, oh pohn paipalap wet I pahn kauwada ei mwomwohdiso. Oh mehla sohte pahn kak kalowehdi. \v 19 I pahn kihong uhk kih kan en Wehin Koht: mehkoaros me ke pahn keinapwihdi nin sampah pil pahn keinapwihdi nanleng; oh mehkoaros me ke pahn mweidada nin sampah, e pahn mweimweida nanleng.” \x - \xo 16:19 \xo*\xt Mad. 18.18; Sohn 20.23.\xt*\x* \p \v 20 Sises eri mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko, re dehpa ndaiong emen, me iei ih Mesaiao. \s1 Sises ketin Kohpada duwen eh pahn Lokolok oh Pwoula \r (Pil tehk Mk 8.31—9.1; Luk 9.22-27) \p \v 21 Sang ni ahnsowo kohla, Sises ketin tapihada mahsen sansal ong sapwellime tohnpadahk ko, “I uhdahn pahn kohdalahng Serusalem oh ale lokolok laud sang rehn soumas oh samworo lapalap oh sounkawehwehn Kosonnedo kan. I pahn kamakamala, a I ahpw pahn iasada ni kesiluhwen rahn.” \p \v 22 Piter ahpw kelehpwkihla Sises oh tapihada kapwungohng, patohwan, “Maing ei Kaun, Koht ketin keinapwih soahng wet, mepwukat sohte mwahn pahn lelohng komwi!” \p \v 23 Sises ahpw ketin pirekeksang Piter oh mahsanih, “Kohla mwuri, kowe Sehdan! Meninkau men kowe rehi, pwe ke kin lemelemehte mehkan me en aramas, a kaidehkin mehkan me sapwellimen Koht.” \p \v 24 Sises eri mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko, “Mehmen me men idawehniehdo, en tounmeteikihla pein ih, kapaikada eh lohpwu, oh idawehniehdo. \x - \xo 16:24 \xo*\xt Mad. 10.38; Luk 14.27.\xt*\x* \v 25 Pwe aramas emen me men doarehla eh mour, e pahn pwupwusang; a mehmen me men tounmeteikihla eh mour, pwehki ngehi, e pahn diar. \x - \xo 16:25 \xo*\xt Mad. 10.39; Luk 17.33; Sohn 12.25.\xt*\x* \v 26 Pwe da katepehiong aramas emen, ma e alehdi kepwe koaros en sampah pokon, e ahpw pahn pwupwusang eh mour? Sohte mehkot aramas kak kihda pwe en wiliankihla pwupwulahn eh mour. \v 27 Pwe Nein-Aramas pahn ketido nin lingaling en Seme, oh sapwellime tohnleng kan pahn iang; e ahpw pahn katingih emenemen aramas nin duwen eh wiewia kan. \x - \xo 16:27 \xo*\xt Mad. 25.31; b Mel. 62.12; Rom 2.6.\xt*\x* \v 28 Kumwail en ese pwe ekei me iang mihmi met, re sohte pahn mehla, irail lao pahn kilang Nein-Aramas eh pahn ketido nin duwen Nanmwarki men.” \c 17 \s1 Sises ketin Wekila oh Linganla \r (Pil tehk Mk 9.2-13; Luk 9.28-36) \p \v 1 Mwurin rahn weneu Sises ahpw ketin kahredahla Piter oh pirieno, Seims oh Sohn, pohn nahna ileile ieu pwe re en kalapwukala ie. \v 2 Ih eri ketin wekila mwohrail: silangi marainla duwehte ketipin, oh sapwellime likou pwetepwet linganla. \v 3 Tohnpadahk silimeno ahpw kilangada Moses oh Elaisa, me wie koasokoasoi ong Sises. \v 4 Piter eri patohwanohng Sises, “Maing ei Kaun, meid nohn mwahu atail ketiket met; ma komw ketin kupwurki, I pahn wiahda impwal siluh wasaht; ehu tehnpasomwi, ehu en Moses, oh en Elaisa.” \p \v 5 Nindokon eh patopatohwan met, pelien depwek marain pali pa kipeiraildi oh ngihl ehu peidihdo sang nan pelien depweko me mahsanih, “Iei met nei pwutak kompoake me I kin popohlki— kumwail rong sapwellime padahk!” \x - \xo 17:5 \xo*\xt Sen. 22.2; Mel. 2.7; Ais. 42.1; Mad. 3.17; 12.18; Mk 1.11; Luk 3.22; b Deud. 18.15.\xt*\x* \x - \xo 17:5 \xo*\xt 2 Pit. 1.17-18.\xt*\x* \p \v 6 Tohnpadahk ko rongadahte ngihlo, masepwehkada kowahlap, iei me re poarikidiong nanpwel. \v 7 Sises ahpw ketido doahke irail oh mahsanih, “Kumwail uhda, kumwail dehr masak!” \v 8 Ni ar sarada, solahr emen me re patohwan wasao pwe Sises kelehpw. \p \v 9 A ni ar ketiket kohdi sang pohn nahnao, Sises ketin kehkehlingkihong irail, mahsanih, “Kumwail dehpa ndaiong emen duwen wiewia wet me kumwail udiahlehr, Nein-Aramas lao iasada sang me melahr akan.” \v 10 Sapwellime tohnpadahk ko ahpw idek reh, patohwanohng, “Dahme sounkawehwehn Kosonnedo kin ndahki me Elaisa me pahn tiengdo mahs?” \x - \xo 17:10 \xo*\xt Mal. 4.5.\xt*\x* \p \v 11 Sises ahpw ketin sapeng irail, mahsanih, “Mehlel, Elaisa me pahn tiengdo, oh ih me pahn onopada mehkoaros. \x - \xo 17:11 \xo*\xt Sir 48.10.\xt*\x* \v 12 Ahpw iet I ndaiong kumwail me Elaisa pwarodohr, aramas akan ahpw pohnsehse, pwe re wiahiong ih mehkoaros nin duwen nsenarail. Ih me pahn pil wiahiong Nein-Aramas, me pahn pil ale lokolok sang rehrail.” \x - \xo 17:12 \xo*\xt Mad. 11.14.\xt*\x* \p \v 13 Tohnpadahk ko ahpw dehdehkihla me e ketin sensererehkin irail Sohn Sounpapidais. \s1 Sises ketin Kakehlahda Pwutak emen me Ngehn Suwed Tiadahr Powe \r (Pil tehk Mk 9.14-29; Luk 9.37-43a) \p \v 14 Ni ar lellahng rehn aramas ako, ohl emen ahpw patohdo rehn Sises kelepwikihdi mwowe, \v 15 oh patohwanohng, “Maing, komw ketin kupwure nei pwutak emen, pwe e kin soumwahu rerrer oh kin wie lokolok laudki! Pwe soumwahwo kin lelete kesepwekediong nan kisiniei oh nan pihl pak tohto. \v 16 I patohwandohngehr sapwellimomwi tohnpadahk kan, re ahpw sohte kak kamwahuwihala.” \p \v 17 Sises ahpw ketin sapeng, mahsanih, “Kumwail meid nohn seupwoson oh loal suwed! Ia erein ei pahn mihmi rehmwail? Ia uwen ei pahn kanengamahiong kumwail? Eri, ia pwutako? En wisikdo met.” \v 18 Sises eri ketin kidahwehda ngehn suwedo rehn pwutako, ngehno ahpw kohieisang, a ni ahnsowohte pwutako pa kehlailda. \p \v 19 Tohnpadahk ko eri kalehpwla rehn Sises oh idek, patohwanohng, “Maing, dahme kahrehda kiht se sohte kak kauskihsang ngehn suwedo rehn pwutako?” \p \v 20 A Sises ketin sapeng irail mahsanih, “Pwehki amwail pwoson sohte itar. Kumwail en ese pwe ma mie pwoson rehmwail, mehnda ma e pahn uwehte kisin weren kadiring kis, kumwail pahn kak ndahng nahna wet, ‘Tohrekweisang met, tohrekla mwo,’ a e pahn wiawi. Kumwail pahn kakohng mehkoaros. \x - \xo 17:20 \xo*\xt Mad. 21.21; Mk 11.23; 1 Kor. 13.2.\xt*\x* \v 21 [Ahpw soangen ngehn saut wet sohte kin pekeuskihsang mehkot pwe kapakapte.]” \s1 Keriapak en Sises eh ketin Kohpada duwen eh pahn Pwoula \r (Pil tehk Mk 9.30-32; Luk 9.43b-45) \p \v 22 Tohnpadahk ko koaros lao pokonpene nan wehin Kalili, Sises ketin mahsanihong irail, “Nein-Aramas nektehn pengpengla rehn aramas akan; \v 23 re pahn kemehla, ahpw ni kesiluhwen rahn e pahn iasada.” \p Tohnpadahk ko eri nsensuwedkihla kowahlap mahsen wet. \s1 Sises Ketikihda Sapwellime Daksis ong Tehnpas Sarawio \p \v 24 Sises oh sapwellime tohnpadahk ko lao ketidohng Kapernaum, a iet sounrik daksis kei en Tehnpas Sarawio keiong mpen Piter oh idek, “Ia duwen amwail sounpadahk, e kin iang kihda daksis en Tehnpas Sarawio, de soh?” \x - \xo 17:24 \xo*\xt Eks. 30.13; 38.26.\xt*\x* \p \v 25 Piter eri sapeng, “Iei, e kin iang ketkihda.” \p Piter lao patohlong nan ihmwo, Sises ahpw mwadangete mahsanihong, “Saimon, dahme omw lamalam ong irair wet? Nanmwarkien sampah kan kin rikasang ia ar daksis kan, de ar nohpwei kan? Sang rehn sapwellimarail seri kan, de sang rehn mehn liki kan?” \p \v 26 Piter ahpw patohwanohng, “Sang rehn mehn liki kan.” \p Sises eri ketin mahsanih, “Eri, ma ih duwen men, a sapwellimen nanmwarki seri sohte uhdahn pahn iang kihda daksis. \v 27 Eri soh, pwe kitail dehr kamwakarahkihda sounrik daksis kan, kohwei nan lehn, kakihrdi ehu kehsen, oh keieun mwahmw me ke pahn apihada, kasarapeseng ewe, ke ahpw pahn diar sens kei loale, me pahn itarohng pwainla ata daksis; ke ahpw ale oh kihong irail pweinen ata daksis.” \c 18 \s1 Ihs me Keieu Lapalap nan Wehin Koht? \r (Pil tehk Mk 9.33-37; Luk 9.46-48) \p \v 1 Ni ahnsowohte tohnpadahk ko keiong mpen Sises oh kalelapak reh, “Ihs me keieu lapalap nan Wehin Koht?” \x - \xo 18:1 \xo*\xt Luk 22.24.\xt*\x* \p \v 2 Sises eri malipedohng reh kisin seri kis, ketikihdiong nanpwungarail \v 3 oh mahsanih, “Kumwail en ese pwe ma kumwail sohte wekila oh rasehngala kisin seri kan, kumwail sohte pahn pedolong nan Wehin Koht. \x - \xo 18:3 \xo*\xt Mk 10.15; Luk 18.17.\xt*\x* \v 4 Pwe me kin aktikitik oh rasehngala kisin seri menet, ih me keieu lapalap nan Wehin Koht. \v 5 Oh me kin kasamwo kisin seri duwehte met ni mwarei, e kin kasamwo ie.” \s1 Kahrehiong Nan Dihp \r (Pil tehk Mk 9.42-48; Luk 17.1-2) \p \v 6 “Mehmen me pahn kahrehiong en emen me tikitik pwukat me pwoson ie eh pahn dipada, e pahn mwahwong ma lapalahn peitehl ehu pahn pirapiriong nin tepinwere e ahpw kekihrlahng nan kepin madau. \v 7 Meid suwediong sampah mehn kau pwukat en kin pwarada! Eri soh, soahng pwukat pahn kin mie ahnsou koaros - ahpw meid suwediong aramaso me mehn kau pwukat tepisang reh! \p \v 8 “Ma apali pehmw oh apali nehmwen kahrehiong uhk nan dihp, lupukasang oh kesehweisang uhk, pwe e mwahwong uhk pedolong nan mour soutuk peh pali oh neh pali sang peh oh neh pokon lekdeklahng nan kisiniei soutuk. \x - \xo 18:8 \xo*\xt Mad. 5.30.\xt*\x* \v 9 Oh ma apali mesomwen me kin kahrehiong uhk nan dihp, pwadikasang oh kesehweisang uhk, pwe e mwahwong uhk pedolong nan mour soutuk mas pali sang mas pokon lekdeklahng nan kisinieien nan ehl.” \x - \xo 18:9 \xo*\xt Mad. 5.29.\xt*\x* \s1 Karasaras en Sihpw me Salongalahr \r (Pil tehk Luk 15.3-7) \p \v 10 “Kumwail kaleke pwe kumwail dehr mwamwahlki emen me tikitik pwukat. Kumwail en ese pwe arail tohnleng kin aririh Semei me ketiket nanleng ahnsou koaros. \x - \xo 18:10 \xo*\xt Dop 12.15.\xt*\x* \v 11 [Pwe Nein-Aramas ketidohng kamourala me salongalahr akan] \x - \xo 18:11 \xo*\xt Luk 19.10.\xt*\x* \p \v 12 “Dahme kumwail lemeleme? Ma aramas emen naineki sihpw epwiki, emen irail ahpw salongala, e seu pahn mweidala mahs me duwehk duwemeno re en mwengemwengeseli pohn nahna, a e ahpw pahn kohwei raparapahkiseli me salongalahro? \v 13 A ma e pahn diarada, kumwail en ese pwe eh perenki memeno inenen laudsang eh perenki me duwehk duwemeno me sohte salongala. \v 14 Ih pil duwen Samamwail me ketiket nanleng, e sohte kin ketin kupwurki emen me tikitik pwukat en kin salongala.” \s1 Mahkohng Riomw me kin Wia Suwediong Uhk \p \v 15 “Ma riomw wiahda dihpiong uhk, kohwei reh oh kapwungohng dipeo. Ahpw met en wiawi nanpwungamwahte. Ma e pahn rong uhk, eri a, ke kasapahldohr riomwo. \x - \xo 18:15 \xo*\xt Luk 17.3.\xt*\x* \v 16 A ma e sohte pahn rong uhk, a emen de riemen en ianguhkada, pwe me riemeno de silimeno en wia kadehdehn soahng koaros nin duwen me Pwuhk Sarawi mahsanih. \x - \xo 18:16 \xo*\xt Deud. 19.15.\xt*\x* \v 17 A ma e pil sohte men rong irail, a ke lelki mwomwohdiso. A ma e pil sohte men rong mwomwohdiso, a wiahkihla ih mehn liki men de sounrik daksis men.” \s1 Manaman en Salihedi oh Lapwahda \p \v 18 “I men kumwail koaros en ese pwe mehkoaros me kumwail pahn keinapwihdi nin sampah, e pahn pil keinapwihdi nanleng; oh mehkoaros me kumwail pahn mweidada nin sampah, e pahn pil mweimweida nanleng. \x - \xo 18:18 \xo*\xt Mad. 16.19; Sohn 20.23.\xt*\x* \p \v 19 “A pil ehu, ma riemen rehmwail pahn miniminkipene ara kapakap nin sampah oh peki mehkot, e uhdahn pahn pweiong ira sang rehn Semei me ketiket nanleng. \v 20 Pwe wasa kis me riemen de silimen kin kohpene ie ni mwarei, I kin iang irail mi wasao.” \s1 Karasepen Ladu Sempoak \p \v 21 Piter eri keiong mpen Sises oh patohwanohng, “Maing ei Kaun, pak depe I pahn mahkohng rieio me kin wia dihpiong ie? E itar ma I pahn mahkohng pak isuh?” \x - \xo 18:21 \xo*\xt Luk 17.3-4.\xt*\x* \p \v 22 Sises ketin sapeng, mahsanih, “Soh, e sohte itar pahn pak isipak, ahpw pahn pak isuh wad isihsek. \x - \xo 18:22 \xo*\xt Sen. 4.24.\xt*\x* \v 23 Pwe Wehin Koht kin rasehng nanmwarki men me kupwuredahr en wia kopwungpen pweipwand en sapellime papah kan. \v 24 Ni eh ketin tapihada kopwungo, iet emen me wisikdohng reh, me pweipwandkihong toala million kei. \v 25 A ni eh sohte nah mwohni me itar mehn pwainla pweipwando, mwohnsapwo mahsanih pwe en netila duwehte ladu men, iangahki eh pwoud, nah seri kan oh mehkoaros me e ahneki, pwe en kapwungkihla eh pweipwando. \v 26 Papaho ahpw kelehpwikihdi mwowe, patohwanohng, ‘Maing, komw kupwurmahk, ketin kanengamahiong ie, pwe I pahn pwainohng komwi mehkoaros!’ \v 27 Mwohnsapwo ahpw kupwurehla oh mahkikihong eh pweipwand oh mweidohng en kohkohla. \p \v 28 “E kohieisangete wasao, kasaingedi kiseh papah men me pweipwandkihong ih toalahte depe. E ahpw poarohng, padikpene tepinwere, ndahng, “Mwadang kapwungodo omw pweipwand ong ie!’ \v 29 Papaho ahpw poaridi mwowe, ndahng, ‘Kanengamahiong ie mahs, I pahn pwainohng uhk!’ \v 30 A e kahng rong, pwe e uhdahte kesehlong nan imweteng, e lao pahn kak kapwungala eh pweipwand. \v 31 Ni kiseh papah ko ar kilangehr me wiawihero, re ahpw nsensuwedkihla kowahlap oh kohla kairehki ar mwohnsapwo mehkoaros. \v 32 Mwohnsapwo ahpw malipehdo sapwellime papaho oh mahsanihong, ‘Papah suwed men kowe! I mahkikihong uhk omw pweipwand ong ie koaros pwehki omw peki mahk rehi; \v 33 a dahme ke sohte mahkikihong iengomw papaho, duwehte ei mahkohng uhk?’ \v 34 Mwohnsapwo eri angiangihada kowahlap oh ketikihlong nan imweteng pwe en lokolok e lao pahn kapwungala eh pweipwand koaros. \v 35 “Ih duwen me Semei me ketiket nanleng pahn ketin wiahiong kumwail, ma emenemen kumwail sohte pahn mahkohng rie sang nan kapehde.” \c 19 \s1 Padahk duwen Mweipeseng en Pwopwoud \r (Pil tehk Mk 10.1-12) \p \v 1 Kedekedeo, Sises lao ketin kaimwisekala mahsen pwukat, e ahpw ketiketla sang Kalili, ketin pwuralahng nan wehin Sudia, palio Pillap Sordan. \v 2 Lapalahn pokon ehu ahpw idawehnla; e ahpw ketin kakehleirailda wasao. \p \v 3 Parisi kei ahpw patohla rehn Sises oh song lidipiheki ar peidek ni ar kalelapak, “Ia duwe, atail Kosonnedo mweidohng ohl emen en mweisang eh pwoud pwehki kahrepe ieu sohte lipilipil?” \p \v 4 Sises ahpw ketin sapengkin irail, “Kumwail sohte kin wadek mahsen wet nan Pwuhk Sarawi duwen Sounwiepen aramas eh ketin wiahda ohl oh lih nin tapio? \x - \xo 19:4 \xo*\xt Sen. 1.27; 5.2.\xt*\x* \v 5 Oh Koht mahsanih, ‘Iei kahrepen me ohl pahn mweikihsang seme oh ine oh patehng eh pwoud, oh ira riemen pahn wiahla warteieu.’ \x - \xo 19:5 \xo*\xt Sen. 2.24.\xt*\x* \v 6 Ira eri solahr wia riemen, pwe warteieu. Eri, kaleke aramas de kamweidpeseng me Koht ketin kapatapenehr.” \p \v 7 Parisi ko ahpw kalelapak reh, “A dahme Moses koasoanehkihdi ohl en kihda kisinlikoun kamweid, e ahpw pahn kak mweisang eh pwoud?” \x - \xo 19:7 \xo*\xt Deud. 24.1-4; Mad. 5.31.\xt*\x* \p \v 8 Sises ketin sapengkin irail, “Moses mweidohng kumwail en mweisang amwail pwoud kan pwehki amwail nohn keptakai. A sang nin tapio met sohte kin wiawi. \v 9 Eri, kumwail en ese pwe mehmen mweisang eh pwoud ni kahrepe ieu me kaidehn kamwahl, e ahpw pwoudikihda emen lih tohrohr, e wiadahr dipen kamwahl.” \x - \xo 19:9 \xo*\xt Mad. 5.32; 1 Kor. 7.10-11.\xt*\x* \p \v 10 Sapwellime tohnpadahk ko ahpw patohwanohng, “Ma ih pahn duwen met, koasoandien nanpwungen ohl oh lih pwopwoud, me pahn mwahusang ma ieremen pwopwoudida.” \v 11 Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “Kaidehn koaros me kakohng ale padahk wet, pwe irailte me mweimweiong sang powe. \v 12 Pwe kahrepe kei mie me kahrehda aramas sohte kak pwopwoudida: rehn ekei, pwehki sang ni ar ipwidi paliwararail kan sohte unsek; rehn ekei, sang ni ar lekalahr paliwararail sohte unsek; a rehn ekei, sang ni pein nsenarail pwehki Wehin Koht re sohte kin men pwopwoud. Mehmen me kak ale padahk wet, a en ale.” \s1 Sises ketin Kupwuramwahwih kisin Seri kei \r (Pil tehk Mk 10.13-16; Luk 18.15-17) \p \v 13 Kisin seri kei ahpw wisikdohng rehn Sises pwe en ketikidahng pohrail lime kan oh kasakaskin irail. Tohnpadahko ko ahpw kidahwehda irail ko me patohwando seri ko. \v 14 Sises eri mahsanihong tohnpadahk ko, “Kumwail pweisang kisin seri kan, kumwail dehr keinepwihsang irail re en kohdo rehi, pwe Wehin Koht iei wehin soangen aramas pwukat.” \p \v 15 Ih eri ketikidahng pohrail lime ko, e ahpw ketiket sang wasao. \s1 Mwahnakapw Kepwehpwe men \r (Pil tehk Mk 10. 17-31; Luk 18.18-30) \p \v 16 Rahn ehu mwahnakapw men ahpw patodohng rehn Sises oh patohwanohng, “Maing Sounpadahk, soangen wiewia mwahu da me I uhdahn pahn wia pwe I en alehki mour soutuk?” \p \v 17 A Sises ketin sapeng, mahsanih, “Dahme ke idengki rehi duwen me mwahu? Mehtehmen me mwahu. Ma ke men kowohng nan mour soutuk, a kapwaiada kosonned akan.” \p \v 18 A e patohwanohng, “Mehnia?” \p A Sises ketin sapengki, “Dehr kemehla aramas; dehr kamwahl; dehr pirap; dehr karaun likamw; \x - \xo 19:18 \xo*\xt Eks. 20.13; Deud. 5.17; b Eks. 20.14; Deud. 5.18; c Eks. 20.15; Deud. 5.19; d Eks. 20.16; Deud. 5.20.\xt*\x* \v 19 kahkahki semomw oh inomw; poakohng mehn mpomw duwen omw kin poakohng pein uhk.” \x - \xo 19:19 \xo*\xt Eks. 20.12; Deud. 5.16; b Lip 19.18.\xt*\x* \p \v 20 Mwahnakapwo ahpw patohwanohng Sises, “Mepwukat koaros I kapwaiadahr. Dahme I en pil wia?” \p \v 21 Sises ketin mahsanihong, “Ma ke men unsekla mehlel, kohwei oh netikihla omw kepwe kan koaros, pweine kan ke ahpw kihong me semwehmwe kan, a e ahpw pahn mie omw pai nanleng; eri, ke ahpw kohdo iangiehla.” \p \v 22 Mwahnakapwo lao rong mahsen pwukat, e ahpw kapehd toutoula patopatohla sang wasao, pwe mwahnakapw kepwehpwe men ih. \p \v 23 Sises eri mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko, “Kumwail en ese pwe me apwal mehlel ong aramas kepwehpwe men en pedolong nan Wehin Koht. \v 24 I pil men padahkihong kumwail duwen eh pahn apwal ong soangen aramaso en pedolong nan Wehin Koht, sang lapalahn mahn emen duwehte kamel, en dil nan pwoaren dikek ehu.” \p \v 25 Tohnpadahk ko lao rong met, re ahpw pwuriamweikihla mehlel, patopatohwan, “Eri a, ihs me pahn kak mourla ma ih pahn duwen met?” \p \v 26 Sises ketin sohpeilahng irail oh koamoleiraildi, mahsanih, “Met sohte kak pahn aramas, ahpw rehn Koht mehkoaros kak pweida.” \p \v 27 Piter eri patohwanohng, “Maing, iet kiht me keselahr at mehkoaros oh ideidawehn komwi; eri, dahme pahn pwaisat?” \p \v 28 Sises ketin mahsanih, “I men kumwail en ese pwe kumwail me ehk riemen me ideidawehn ie, kumwail pahn iang mwohd nan mwoalen kadeik oh iang kadeikada kadaudok eisek riaun Israel, ahnsou me Nein-Aramas pahn ket nan mwoale lingan nan sapwellime Mwei Kapw. \x - \xo 19:28 \xo*\xt Mad. 25.31; b Luk 22.30.\xt*\x* \v 29 Oh irail koaros me tounmeteikilahr imwarail kan, riarail kan, samarail de inarail kan, de neirail seri kan, de sapwarail kan, pwehki ngehi, re pahn ale pak epwiki iangahki mour soutuk. \v 30 Eri, me tohto me kin mwowe ahnsou wet, re pahn ikmwurihla; a me tohto me kin mwuri ahnsou wet, re pahn mwowehla.” \x - \xo 19:30 \xo*\xt Mad. 20.16; Luk 13.30.\xt*\x* \c 20 \s1 Tohndoadoahk en nan Mwetin Wain \p \v 1 “Wehin Koht rasehng soumwet en wain emen me sangkeneiong rapahki tohndoadoahk en nan eh mwetin wain. \v 2 Ih eri inoukihong tohndoadoahk ko me e pahn pwainkin irail toala ehu rahn ehu; e ahpw kadarirailpeseng nan eh mwetin waino. \v 3 E ahpw pil pwurehng kohieila kulok duwau nan wasahn netinet kan, oh kilangada ekei aramas me mwomwohd mwahl; \v 4 e ahpw ndaiong irail, ‘Kumwail pil kohwei iang doadoahk nan ei mwetin waino, I pahn pwainohng kumwail duwen me pwung.’ \v 5 Irail eri kohla. A e pil pwurehng kohieila kulok eisek riau oh kulok siluh, e ahpw pwurehng wia soahng me e wia nimensengo. \v 6 A nin soutik, kolahng kulok limau, e pil pwuralahng wasahn netinet kan, oh pil diarada ekei aramas me pil mwomwohd mwahl. Ih eri idek rehrail, ‘Dahme kumwail mwomwohd mwahlki oh kauwelahr ahnsou sohte wia mehkot rahnwet pwon?’ \v 7 Irail ahpw sapeng, nda, ‘Ahki sohte me men koadoadoahkih kiht.’ Ih eri ndaiong irail, ‘Eri, kumwail pil kohwei iang doadoahk nan ei mwetin waino.’ \p \v 8 “Wasa lao soutikpene, soumwet en waino ahpw ndaiong nah sounkohwa, ‘Ekerpene tohndoadoahk kan, ke ahpw pwainohng irail tepisang me kohdo mwuhr kan lao lel rehn me kohdo mahs ako.’ \x - \xo 20:8 \xo*\xt Lip 19.13; Deud. 24.15.\xt*\x* \v 9 Me tapihada doadoahk kulok limau, emente ale toala ehu, ihr koaros. \v 10 A me tapihada doadoahk sang nimenseng re lao leledo, pwe re en ale pweipwei, re kihkihong me ar pweipwei pahn laudsang en mehn mwuhr ko—re ahpw pil alehte toala ehu emenemen irail. \v 11 Ni ar ale nair mwohni ko, re ahpw tapihada lipahnedih soumwet en waino, ndinda, \v 12 ‘Aramas pwukat, re doadoahk awateieu, a kiht, se pwangada doadoahk rahnwet pwon pahn ketipin—komw ahpw kihong kiht soangen pweipweiteieu!’ \v 13 Soumweto ahpw sapeng emen irail, nda, ‘Nahn, kaidehn sapwung ehu me I wiahiong uhk. Kita seu pwungkipene me e pahn toala ehu rahn ehu? \v 14 Ale pweinomwen oh kohkohwei ni imwomwo. Pwe nsenei, ma I men pwainohng me pwandodo kat duwehte uwen me I pwainohng uhk. \v 15 Ia duwe, e seu pwung I en doadoahngki nei mwohni kat nin duwen nsenei? De ke peirinki ei kadek?’” \p \v 16 Sises eri kaimwisekala eh mahsen, mahsanih, “Eri, mehn mwuri kan pahn mwowehla, oh mehn mwowe kan pahn mwurihla.” \x - \xo 20:16 \xo*\xt Mad. 19.30; Mk 10.31; Luk 13.30.\xt*\x* \s1 Kesilipak en Sises eh ketin Kohpada duwen eh pahn Pwoula \r (Pil tehk Mk 10.32-34; Luk 18.31-34) \p \v 17 Ni Sises eh pahn ketiketdalahng Serusalem, e ahpw ketin kelehpwla rehn sapwellime tohnpadahk ehk riemeno wasa kis nanialo, oh mahsanihong irail, \v 18 “Kumwail kilang, pwe kitail kohkolahng Serusalem, wasa me Nein-Aramas pahn pengpengla rehn samworo lapalap akan oh sounkawehwe kan en Kosonnedo. Re pahn kadeikada pwe en kamakamala; \v 19 re ahpw pahn pangala rehn mehn liki kan pwe en wiahla mehn kepit rehrail, pwe en wowoki oh kalohpwuwala; ahpw ni kesiluhwen rahn e pahn iasada.” \s1 Pekipek en Ihn emen \r (Pil tehk Mk 10.35-45) \p \v 20 Eri, inen nein Sepedi ko ahpw patohdo rehn Sises; pwutak riemeno iang ara nohno. Liho eri poaridi mwohn Sises pwe en wia eh pekipek. \p \v 21 Sises eri keinemwe rehn liho, “Dahme ke anahne?” \p A liho sapeng, patohwan, “Maing, komw inoukihong ie me ei tungoal pwutak riemenet en iang mwohd mpomwi nan mwoalomwi, emen ni palimaun, a emen ni palimeing, ni omw pahn wiahla Nanmwarki.” \p \v 22 Sises ahpw ketin sapeng pwutak ko, mahsanih, “Kumwa sehse dahme kumwa pekipekien. Kumwa kak nim dahl me I nektehn pahn nim?” \p Ira patohwanohng, “Ei Maing, se kak patohwan nim.” \p \v 23 A Sises ketin mahsanihong ira, “Me mwahu, kumwa pahn iang nim nimei dahlet, ahpw sohte ahiong kilelehdi ihs me pahn mwohd ni palimaun oh palimeingi, pwe met pweisen irailte me Semei ketin onopadahng.” \p \v 24 Ni tohnpadahk ehk teiko ar rongada met, re inenen lingeringerda pahn pirieno. \v 25 Sises eri malipeirailpene koaros oh mahsanihong irail, “Kumwail ese duwen nin sampah wet kaun kan kin ahneki manaman en kaunda tohn ar wehi kan, oh me lapalap akan ar kin kakaun irail. \x - \xo 20:25 \xo*\xt Luk 22.25-26.\xt*\x* \v 26 A e sohte pahn duwehte rehmwail. Mehmen me men lapalap rehmwail, e pahn papah meteikan; \x - \xo 20:26 \xo*\xt Mad. 23.11; Mk 9.35; Luk 22.26.\xt*\x* \v 27 a mehmen rehmwail me men soumasala, e uhdahn pahn wiahla lidu— \v 28 duwehte Nein-Aramas me ketido, kaidehn pwe aramas akan en papah, a pwe en papah aramas akan; oh pwe en tounmeteikihla moure, pwe me ngeder en maiauda.” \s1 Sises ketin Kamwahwihala Ohl Maskun Riemen \r (Pil tehk Mk 10.46-52; Luk 18.35-43) \p \v 29 Ni arail ketiketla sang Seriko, lapalahn pokon ehu idawehnla Sises. \v 30 A iet, ohl maskun riemen me wie mwomwohd ni keilenialo, rongada me Sises ketiket kohla wasao, ira ahpw ngihl laud patohwanohng, “Maing, komw me kisehn kadaudok en Depit, komw ketin kupwurei kiht!” \p \v 31 Pokono eri kidahweirahda oh ndahng ira en nennenla. A ira ahpwte kalaudehla ngilara ko, ndinda, “Maing, komwi me kisehn kadaudok en Depit, komw ketin kupwurei kiht!” \p \v 32 Sises eri ketin uhdi oh malipeiradohng reh, mahsanih, “Dahme kumwa anahne I en wiahiong kumwa?” \p \v 33 A ira patohwanohng, “Maing, se men kilangada wasa!” \p \v 34 Sises eri ketin kupwureirahla oh ketin sair pwoaren masara ko; ni ahnsowohte pwoaren masara ko pa pehdpeseng; ira eri kilangada wasa oh idawehnla Sises. \c 21 \s1 Sises Ketilong nan Serusalem ni Roson en Powehdi \r (Pil tehk Mk 11.1-11; Luk 19.28-40; Sohn 12.12-19) \p \v 1 Ni arail ketin kerenlahng Serusalem oh ketin lel Pedpeiti, limwahn Nahnahn Olip, Sises ahpw poaronehla sapwellime tohnpadahk riemen, \v 2 mahsanihong ira, “Kumwa kohwei nan kahnimw me mi mwohnen, ni ahnsowo kumwa ahpw pahn diar ahs emen me wie sensel oh nah me pwul emen me mihmi limwah; kumwa lapwairahda oh kahredohng rehi. \v 3 A ma emen pahn ndahng kumwa mehkot, kumwa sapengki me Kaun-o me ketin anahne; ni ahnsowohte e ahpw pahn mweidohng kumwa.” \p \v 4 Mepwukat wiawi pwe en pweida me soukohpo mahsanih: \q1 \v 5 “Kumwail kairehki kahnimw Saion: \q2 Iet omw nanmwarki ketiket kohdo rehmw, \q2 ni opampap, ket pohn ahs lih men, \q2 ket pohn nein ahs me pwul men.” \x - \xo 21:5 \xo*\xt Sek. 9.9.\xt*\x* \p \v 6 Tohnpadahk ko eri patohla oh wiahda mehkoaros duwen me Sises ketin mahsanihong ira. \v 7 Ira eri kahrehdo ahso oh nah me pwulo, irepehkihdi pohra ara likou ko; Sises ahpw ketida oh ketidiong powe. \v 8 A pokon kalaimwun ehu ahpw irepehkihdi ar likou kan nanialo, a ekei pelehdi rahntuhke kei oh pil irepehkihdi nanialo. \v 9 Pokono me tieng mwohn Sises oh me alu mwuhr ko, ahpw ngisingiski ar koul, ndinda, “Kaping ong ih me kisehn kadaudok en Depit! Koht en ketin kupwuramwahwih me ketiket kohdo ni mwaren Kaun-o! Kaping ong Koht!” \x - \xo 21:9 \xo*\xt Mel. 118.25-26.\xt*\x* \p \v 10 Ni Sises eh ketilong nan Serusalem, tohn kahnimwo pwon mwoarongada oh idihdek, “Ihs ohl menet?” \p \v 11 A pokono ahpw kin sapengkin irail, “Soukohp Siseso met, mehn Nasaret wehin Kalili.” \s1 Sises Ketilong nan Tehnpas Sarawio \r (Pil tehk Mk 11.15-19; Luk 19.45-48; Sohn 2.13-22) \p \v 12 Sises ahpw ketilong nan Tehnpas Sarawio oh ketin kasarehieisang loale irail koaros me wie netinet oh pwapwain dipwisou. E ahpw ketin wekidedi en sounkawilian mwohni ko ar tehpel oh kiedpeseng dewen sounnet mwuroi ko. \v 13 E ahpw mahsanihong irail, “E ntingdier nan Pwuhk Sarawi me Koht mahsanih, ‘Tehnpeseiet pahn kin adaneki tehnpas en kapakap,’ a kumwail ahpw wiahkilahr dewen lipirap akan!” \x - \xo 21:13 \xo*\xt Ais. 56.7; Ser. 7.11.\xt*\x* \p \v 14 Me maskun kei oh nehtuk kei ahpw patohla rehn Sises nan Tehnpas Sarawio; ih eri ketin kakehleirailda. \v 15 Samworo lapalap ako oh sounkawehwe kan en Kosonnedo ahpw lingeringerda ni ar kilangada manaman ako me e ketin wiewia oh seri ko me wie weriwerki nan Tehnpas Sarawio, ndinda, “Kaping ong ih me kisehn kadaudok en Depit!” \p \v 16 Irail eri patohwanohng Sises, “Komw karonge dahme seri pwukat wie patopatohwan?” \p Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “Iei, I rong. Eri da? Kumwail sohte mwahn kin wadek mahsen en Pwuhk Sarawi me mahsanih, ‘Komw ketin aleier kaping unsek sang ni ewen seri kan oh sang rehn me kin wie dihdi kan?’” \x - \xo 21:16 \xo*\xt Mel. 8.2 (LXX).\xt*\x* \p \v 17 Sises eri ketiketieisang rehrail, ketiketlahng likin kahnimwo nan Pedani, wasa e ketin pweiekidi ie. \s1 Sises ketin Keriahla Tuhke Pwoat \r (Pil tehk Mk 11.12-14, 20-24) \p \v 18 Mandahn rahno nimenseng, ni Sises eh ketin sapahllahng ni kahnimwo, e ahpw ketin pwungitikla. \v 19 E ahpw mahsanihada tuhke pwoat limwahnialo, soangen tuhke me adaneki pik; e ahpw ketilahng kadehde ma mie wah; oh nan eh ketin diarada me sohte wah, pwe losolos en teh tohr, e ahpw mahsanihalahng tuhkeo, “Sang met kohla, oh pil kohkohlahte, ke solahr pahn wa!” Eri, ni ahnsowohte tuhkeo pa mengila. \p \v 20 Ni tohnpadahk ko ar kilang met, re inenen pwuriamweikihla, re ahpw patohwan, “Ia duwen tuhke pwoatet eh mengila mwadang?” \p \v 21 Sises eri ketin sapeng irail, mahsanih, “Kumwail en ese pwe ma kumwail pahn kin pwoson oh sohte peikasal, kumwail kak wiahda soahng me I wiahiong tuhke pwoatet; a kaidehkte met, pwe kumwail pil kak ndaiong nahna wet, ‘Keiweisang men oh pein keseiukowohng nansed,’ eri, e pahn pweida. \x - \xo 21:21 \xo*\xt Mad. 17.20; 1 Kor. 13.2.\xt*\x* \v 22 Pwe ma mie amwail pwoson, kumwail pahn ale mehkoaros me kumwail pahn kin peki nan amwail kapakap akan.” \s1 Peidek duwen Sapwellimen Sises Pwungen Wiahda Manaman \r (Pil tehk Mk 11.27-33; Luk 20.1-8) \p \v 23 Ni Sises eh ketin lel nan Tehnpas Sarawio, e ahpw ketin pwurehng wia sapwellime padahk. A iet samworo lapalap ako oh kaunen mehn Suhs ekei patodohng reh oh wiahiong peidek pwoatet: “Ni manaman en ihs me komw ketin wiewiahki soahng pwukat? Ihs me ketikihong komwi manaman wet?” \p \v 24 Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “I pahn pil wiahiong kumwail peidek ehu; eri, ma kumwail pahn sapeng ie, I pil pahn ndawohng kumwail ni manaman en ihs me I wiewiahki soahng pwukat. \v 25 Sohn Sounpapidais ketikihsang ia eh manaman en papdaisih aramas? Sang rehn Koht, de sang rehn aramas?” \p Irail ahpw tapihada mwoarongada nanpwungarail, ndinda, “Ma kitail pahn sapengki me ‘sang rehn Koht,’ e pahn mahsanihong kitail, ‘A dahme kumwail sohte kamehlelehki Sohn?’ \v 26 A ma kitail pahn sapengki me ‘sang rehn aramas,’ met me keperohng kitail, pwe aramas koaros kin wiahki Sohn soukohp emen.” \v 27 Irail eri sapeng Sises, patohwanohng, “Se sohte patohwan.” \p A Sises uhd mahsanihong irail, “Eri, I pil sohte pahn ndaiong kumwail ni manaman en ihs me I wiewiahki soahng pwukat.” \s1 Karasaras en Pwutak Riemen \p \v 28 “A dahme kumwail lemelemeiong karasaras wet? Ohl emen mie me naineki pwutak riemen. E ahpw kohla rehn me laudo oh ndahng, ‘Lao, kohwei mahs doadoahk rahnwet nan atail mwetin waino.’ \v 29 A pwutako ahpw sapeng eh pahpao oh nda, ‘I kahng.’ Mwuhr, e ahpw koluhla oh wekidala eh lamalam, oh kohieila nan mwetin waino. \v 30 A sahmo ahpw pil kohla rehn meteio oh ndahng soangohte. Meteio ahpw sapeng eh pahpa oh nda, ‘Me mwahu, I pahn kohla.’ E ahpw sohte kohla. \v 31 Eri, ihs rehn pwutak riemenet me kapwaiada nsenen semeo?” \p Irail ahpw patohwanohng Sises, “Me laudo.” \p A Sises ketin mahsanihong irail, “Eri, kumwail en ese pwe sounrik daksis kan oh lih tiahk suwed kan pahn tiengla mwohmwail pedolong nan Wehin Koht. \v 32 Pwe Sohn Sounpapidais pwarodohng kumwail pwe en padahkihong kumwail elen komour, kumwail ahpw sohte kamehlele; a sounrik daksis oh lihen netiki paliwararail kan ahpw kamehlele. Ahpw nan amwail kadehdehier met, kumwail ahpw sohte wekidala amwail lamalam pwe en kamehlele Sohn.” \x - \xo 21:32 \xo*\xt Luk 3.12; 7.29-30.\xt*\x* \s1 Karasaras en Tohndoadoahk en nan Mwetin Wain \r (Pil tehk Mk 12.1-12; Luk 20.9-19) \p \v 33 “Kumwail pil rong apwoat karasaras: Mie soumwet emen me ahneki mwetin wain ehu. Ih eri kelepene oh weirada dewen wengid wain ehu loale, oh kauwada wasahn doulik ehu. Ih eri silehkihdi tohndoadoahk kei, e ahpw mwemweitlahng nan wai. \x - \xo 21:33 \xo*\xt Ais. 5.1-2.\xt*\x* \v 34 Ni eh lelehr ahnsoun dolung wahn mwetin waino, e ahpw kadarala eh ladu kei rehn tohndoadoahk ko pwe re en ale pweise sang nan mwahto. \v 35 Tohndoadoahk ko uhdahte poarehng ladu ko, emen re wokihseli, a emen re kemehla, a emen re katehki takai. \v 36 Eri, soumweto pil pwurehng kadarala ladu kei, me tohtohsang mehn mahs ako. Tohndoadoahk ko pil wiahiong irail soahngohte. \v 37 A ni imwilah, e ahpw kadarala nah pwutak meseniho, mengimengloalki, ‘Re uhdahn pahn wauneki nei pwutaket.’ \v 38 Ni tohndoadoahk ko ar kilangada pwutako, re ahpw ndapene nanpwungarail, ‘Iet nein ohlo nah pwutako; nna, kitail kemehla, kitail ahpw pahn uhd ale eh sohso!’ \v 39 Irail eri poarehng pwutako, kesepwekeieisang nan mwahto oh kemehla.” \p \v 40 Sises eri keinemwe, ‘Dahme soumwet en waino pahn wiahiong tohndoadoahk pwukat, ni eh pahn pwurodo?” \p \v 41 A irail patohwanohng, “E uhdahn pahn kemehla aramas suwed pwukat, oh kihong ekei tohndoadoahk tohrohr nan eh mwetin waino, me uhdahn pahn kihong pweise ahnsou me konehng.” \p \v 42 Sises eri mahsanihong irail, “Dah, kumwail sohte kin wadek nan Pwuhk Sarawi mahsen pwukat? \q1 ‘Takai me sounkou ihmw kan kesepwekelahr, \q2 uhd wiahla takaien pwukakeimw! \q1 Kaun-o me ketin wiahda met, \q2 meid kapwuriamwei mehlel ong kiht!’ \x - \xo 21:42 \xo*\xt Mel. 118.22-23.\xt*\x* \p \v 43 “Ihme I ndahkihong kumwail, me Wehin Koht pahn kohsang kumwail oh uhd kohieng aramas akan me pahn kapwarehda wahn Wehin Koht. \v 44 (Mehmen me pahn pwupwudiong pohn takai wet, e pahn pwupwute mwerpeseng; a mehmen me takai wet pahn pwupwudiong powe, e pahn lelete kamwutpene.”) \p \v 45 Ni samworo lapalap ako oh Pariso ko ar rongada sapwellime karasaras pwukat, re mwelekihada me e ketin karasaraskin irail. \v 46 Irail eri mwasamwasahn ahnsou mwahu pwe re en salihedi. Pwe re masak pokon en aramas akan, pwehki ar kin wiahki Sises soukohp men. \c 22 \s1 Karasaras en Kamadipw Lapalap en Kapwopwoud \r (Pil tehk Luk 14.15-24) \p \v 1 Sises pil ketin usehlahte sapwellime karasaras akan ong aramas ako oh pil mahsanih, \v 2 “Wehin Koht rasehng nanmwarki men me ketin onopada kamadipw en kapwopwoud en sapwellime pwutak. \v 3 E ahpw poaronehla sapwellime papah ko pwe re en kairehki me ale luhk en iang kamadipwo, re en patodohla; irail ahpw sohte men iang towehda. \v 4 E pil pwurehng poaronehla ekei sapwellime papah, e ahpw mahsanihong irail, ‘Kumwail kairehki irail kan me iang ale luhk ong ni kamadipw wet, pwe iet I onopadahr ei kamadipw; nei kouwolo oh nei mahn wih kan kamalahr oh mehkoaros soandier; re en patodohla.’ \v 5 Me ale luhk ko ahpw sohte mwahn nsenohki, pwe emenemente wiewia nsene: emen patohla nansapw, a emen nan eh sidohwa; \v 6 a meteiko poarohng papah ko, wokih irail oh kemeirailla. \v 7 Nanmwarkio ahpw engiengda kowahlap oh ketin poaronehla sapwellime karis pwe re en kemehla aramas loallap suwed pwukat oh isikada ar kahnimw. \v 8 E ahpw malipepene sapwellime papah ko oh mahsanihong irail, ‘Eri, I onopadahr ei kamadipw en kapwopwoudet, a irail ko me I lukehier, sohte warohng iang. \v 9 Eri, kumwail kohwei nan ahllap akan oh lukedohng ni kamadipw wet irail kan koaros me kumwail pahn tuhwong.’ \v 10 Sapwellimen nanmwarki papah ko ahpw kohieila nanial akan oh kapokonepene aramas koaros me re tuhwong, me mwahu oh me suwed kan. Wasahn kamadipwo eri pokonla mehlel. \p \v 11 “Nanmwarkio ahpw ketilongala pwe en mahsanih tohn kamadipwo; e ahpw masanihada ohl emen me sohte mi nan kapwat en kamadipw. \v 12 E ahpw keinemwe reh, ‘Nahn ia duwen omw pedolongodo met nan omw sohte mi nan kapwat en kamadipw?’ A ohlo nennenlahte, sohte mwekid. \v 13 Nanmwarkio ahpw mahsanihong me papah ko, ‘Kumwail salihpene peh oh neh kan, oh keseieilahng nan rotorot mosul, pwe en sengiseng oh ngih kan tehtehrek wasao.’” \x - \xo 22:13 \xo*\xt Mad. 8.12; 25.30; Luk 13.28.\xt*\x* \p \v 14 Eri, Sises ahpw ketin kaimwisakala karasaras wet, mahsanih, “Pwe me ngeder me aleier luhk, a me malaulau me pilipildahr.” \s1 Duwen Isais ong Sihsar \r (Pil tehk Mk 12.13-17; Luk 20.20-26) \p \v 15 Parisi ko ahpw pokonpene pwe re en kapwungada nanpwungarail dahme re pahn kak kasapwungehki Sises ni sapwellime mahsen kan. \v 16 Irail eri ilakihalahng rehn Sises ekei neirail tohnpadahk ko oh me kin uhpalihki Erod kei pwe re en idek reh, patohwan, “Maing Sounpadahk, se patohwan ese me komwi aramas mehlel men, me kin padahk ni mehlel duwen kupwur en Koht ong aramas akan; komw sohte kin kupwurohki dahme aramas akan kin lemeleme, pwe komwi sohte kin ketin katohre aramas. \v 17 Eri, komwi mahsanihong kiht mahs kupwuromwien, ong ni ire wet: me pwung ong atail kosonned akan, ma kitail pahn kin kihda daksis ong nanmwarkien Rom, de soh?” \p \v 18 Sises ketin tehkada arail lamalam mwersuwed, iei me e mahsanihong irail, “Mwalaun kei kumwail! Dahme kumwail kasongosongehkin ie? \v 19 Kumwail kasaledohng ie mwohnien isaiso.” \p Irail eri patohwanohng elep en toala silper. \v 20 Ih eri keinemwe rehrail, mahsanih, “Sansal en ihs oh mwaren ihs met?” \p \v 21 Irail patohwanohng, “Sansal en Sihsar oh mwaren Sihsar.” \p Sises eri mahsanihong irail, “Me mwahu, eri, kumwail kihong Sihsar mehkan me en Sihsar, a ong Koht mehkan me sapwellimen Koht.” \p \v 22 Ni ar rongada met, re inenen pwuriamweikihla, re ahpw pirekekte patopatohla. \s1 Peidek duwen Iasada Sang Mehla \r (Pil tehk Mk 12.18-27; Luk 20.27-40) \p \v 23 Rahnohte Sadusi kei pwarodo rehn Sises. (Iei irail soangen aramas ko me kin koasoia dene me melahr akan solahr pahn iasada.) \x - \xo 22:23 \xo*\xt Wie. 23.8.\xt*\x* \v 24 Irail eri patohwanohng Sises, “Maing Sounpadahk, Moses koasoanedier ma ohl emen me sohte nah seri pahn mehla, rie ohl pahn uhd pwoudikihda liohdio pwe en kapwaiong rie me melahro kadaudoke. \x - \xo 22:24 \xo*\xt Deud. 25.5.\xt*\x* \v 25 Eri, pwihn pirien ehu kin mihmi reht, ohl isimen. Me laudo eri pwopwoudida, oh mehsang eh pwoudo, sohte neira seri. Eri, nin duwen tiahk wet, rie ohlo ahpw pwoudikihda liohdio. \v 26 Soahngohte pil wiawihong me keriemeno oh pil me kesilimeno, kohkohla lel me kaisimeno. \v 27 Mwuhr, liho ahpw mehla. \v 28 Eri, nin rahn me melahr akan pahn iasada, ihs rehn me isimeno me pahn wia en liho eh pwoud, nan irail koaros ar pwoudikidahr?” \p \v 29 Sises ketin sapeng irail, mahsanih, “Kumwail inenen sapwung, kisehn amwail sohte wehwehki Pwuhk Sarawi oh manaman en Koht! \v 30 Pwe mwurin me melahr akan ar pahn iasada, re pahn duwelahr tohnleng kan en nanleng, ohl oh lih akan solahr pahn pwopwoud. \x - \xo 22:30 \xo*\xt Kupw 5.5.\xt*\x* \v 31 A met, ong ni irair en iasadahn me melahr akan, kumwail sohte kin wadek dahme Koht mahsanihong kumwail? E mahsanih, \v 32 ‘Ngehi me Koht en Eipraam, Koht en Aisek, oh Koht en Seikop.’ Eri, met wehwehki me ih Koht en me momour akan, a kaidehkin Koht en me melahr akan.” \x - \xo 22:32 \xo*\xt Eks. 3.6.\xt*\x* \p \v 33 Ni pokono ar rongada met, re ahpw pwuriamweikihla sapwellime padahk. \s1 Kosonned me Keieu Lapalap \r (Pil tehk Mk 12.28-34; Luk 10.25-28) \p \v 34 Ni Parisi ko ar rongada me Sises ketin katokehdi en Sadusi ko ar peidek kan, re ahpw pokonpene; \v 35 emen irail, sounkawehwehn Kosonnedo, ahpw men lidipiheki Sises sapwellime mahsen kan, e ahpw patohwanohng, \v 36 “Maing Sounpadahk, mehnia kosonned nan pelien Kosonnedo me keieu kesempwal?” \p \v 37 A Sises ketin sapengki, “‘Ke pahn poakohng Kaun-o omw Koht sang nan kapehdomw unsek, sang ni ngenomw unsek, sang ni omw lamalam koaros unsek.’ \x - \xo 22:37 \xo*\xt Deud. 6.5.\xt*\x* \v 38 Ih met kosonned me keieu lapalap oh kesempwal. \v 39 A me keriaun kesempwal, me rasehngete met, iei: ‘Ke pahn poakohng mehn mpomw duwen omw kin poakohng pein uhk.’ \x - \xo 22:39 \xo*\xt Lip 19.18.\xt*\x* \v 40 Kosonned riau pwukat, iei me poahsoanen pelien Kosonned en Moseso oh padahk en soukohp ako.” \x - \xo 22:40 \xo*\xt Luk 10.25-28.\xt*\x* \s1 Peidek duwen Mesaia \r (Pil tehk Mk 12.35-37; Luk 20.41-44) \p \v 41 Ni Parisi ko ar pokonpene, Sises ahpw keinemwe rehrail, mahsanih, \v 42 “Dahme kumwail lemelemehiong Mesaia? Kisehn mehnia kadaudok ih?” \p A re patohwanohng, “Ih kisehn kadaudok en Depit.” \p \v 43 A e pil keinemwe rehrail, mahsanih, “A dahme Ngenen Koht audehkihda Depit pwe en kahdaneki ‘Ei Kaun?’ Pwe iet me Depit patohwan: \q1 \v 44 ‘Kaun-o mahsanihong ei Kaun: \q2 Komw ketidiong ni palimauni \q2 I lao pahn wiahkihla omwi imwintihti kan utupen aluweluwomwi kan.’ \x - \xo 22:44 \xo*\xt Mel. 110.1.\xt*\x* \p \v 45 Eri, ma Depit kahdaneki ih ‘Kaun,’ a ia duwen eh kak kisehn kadaudok en Depit?” \p \v 46 Eri, sohte emen me kak sapengki Sises mehkot; oh sang ni rahno kohla sohla me idek reh mehkot. \c 23 \s1 Kumwail Kaleke Kumwail Sang Sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan \r (Pil tehk Mk 12.38-39; Luk 11.43, 46; 20.45-46) \p \v 1 Sises eri ketin wiahda kapahrek pwoat ong pokono oh sapwellime tohnpadahk ko. Iet audepen kapahreko: \v 2 “Sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan, iei irail me ahneki manaman en kawehwehda Kosonned en Moses. \v 3 Eri, kumwail uhdahn pahn kin peikiong oh kapwaiada mehkoaros me re pahn kin padahkihong kumwail; a kumwail dehr alasang ar wiewia kan; pwe re sohte mwahn kin kapwaiada dahme re kin kapahrengkihwei. \v 4 Re kin kihpene wisik toutou oh salihediong pohn pwopwen aramas akan, re ahpw sohte mwahn kin men kamwakid sendinpehteh pwoat pwe en sewesehda wisik toutou pwukat. \v 5 Mehkoaros me re kin wia, re kin wiahda pwe en sansal mwahu mwohn aramas akan. Kumwail tehk mwahu lauden kisin kakon kan me kin mi pohn temwarail oh ni pehrail kan, me pwuloi en ire tikitik en Pwuhk Sarawi kan kin mi loale, oh tehlap en pwungipen ar likou kan. \f h \fr 23:5 \fr*\fk TEHLAP EN PWUNGIPEN AR LIKOU KAN: \fk*\ft Tehlap en pwungipen ar likou iei kilel en poadidi ong Koht (tehk Nempe 15.37-41.)\ft*\f* \x - \xo 23:5 \xo*\xt Mad. 6.1; b Deud. 6.8; c Nempe 15.38.\xt*\x* \v 6 Re kin mwahuki mwohd lempahntamw ni kamadipw kan oh mwohndi nan dewen me lapalap akan nan sinakoke kan. \v 7 Re kin anahne aramas en poaridi oh rahnmwahwih irail nan wasahn pokon kan, oh ekerkin irail ‘Sounpadahk.’ \v 8 A kumwail dehr kin men aramas akan en kin ekerkin kumwail ‘Sounpadahk,’ pwe kumwail koaros kin wia pirien ehu, oh amwail sounpadahk metehmen. \v 9 Kumwail dehr pil ekerki emen nin sampah ‘Sahm,’ pwe Samamwail metehmen me ketiket nanleng. \v 10 Kumwail dehr pil ngoangki aramas akan en wiahkin kumwail arail ‘Kaun,’ pwe amwail kaun metehmen, iei Mesaia. \v 11 Eri, me keieu lapalap rehmwail, ih me pahn wia amwail sounpapah. \x - \xo 23:11 \xo*\xt Mad. 20.26-27; Mk 9.35; 10.43-44; Luk 22.26.\xt*\x* \v 12 Pwe me kin aklapalap pahn tikitikla; oh me kin aktikitik pahn lapalapala.” \x - \xo 23:12 \xo*\xt Luk 14.11; 18.14.\xt*\x* \s1 Sises ketin Keriahla en Parisi ko ar Sansal Mwahu \r (Pil tehk Mk 12.40; Luk 11.39-42, 44, 52; 20.47) \p \v 13 “Meid suwediong kumwail, sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan! Mwalaun amwailen! Kumwail kin ritingedihsang aramas akan wenihmwen Wehin Koht, ahpw pein kumwail sohte kin pedolong, de mweidohng aramas akan me kin nannantihong en pedolong nan Wehio, re en pedolong. \p \v 14 (“Meid suwediong kumwail, sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan! Mwalaun amwailen! Kumwail kin adihasang imwen liohdi kan, ni amwail kin lihliosohski kapakap reirei. Iei me kumwail pahn alehki kalokolok laud mehlel!) \p \v 15 “Meid suwediong kumwail, sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan! Mwalaun amwailen! Kumwail kin senserekseli nansed oh kotehwei wehi kei pwe kumwail en wekidohng lamalam en aramas emen ong ni amwail lamalam en mehn Suhs; a ni eh lohdier, kumwail ahpw kin wiahiong en warohng kohla nan ehl pahn pak riapak laudsang kumwail! \p \v 16 “Meid suwediong kumwail, sounkaweid maskun kan! Kumwail kin padahkihong aramas akan, dene ‘Mehmen me kin kahukihla Tehnpas Sarawio, e sohte pwukoahng eh kahula; a me kin kahukihla kohl en nan Tehnpas Sarawio, ih me pwukoahng eh kahula.’ \v 17 Maskun pweipwei amwailen! Mehnia me kesempwal mehlel rehn kohl oh Tehnpas Sarawio me kin kasarawihala kohlo? \v 18 Kumwail pil kin padahkihong aramas akan, dene ‘Mehmen me kin kahukihla pei sarawi ehu, e sohte pwukoahng eh kahula; a me kin kahukihla mehn meirong me mi powe, ih me pwukoahng eh kahula.’ \v 19 Ia uwen amwail maskun! Mehnia me kesempwal mehlel rehn mehn meirongo de pei sarawi me kin kasarawihala mehn meirongo? \v 20 Eri, mehmen me kin kahukihla pei sarawi ehu, e kin kahukihla pei sarawio oh mehkoaros me kin mi powe; \v 21 oh me kin kahukihla Tehnpas Sarawio, e kin kahukihla Tehnpas Sarawio oh Koht me kin ketiket loale; \v 22 oh me kin kahukihla nanleng, e kin kahukihla mwoalen Koht oh ih me kin ketiket powe. \x - \xo 23:22 \xo*\xt Ais. 66.1; Mad. 5.34.\xt*\x* \p \v 23 “Meid suwediong kumwail, sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan! Mwalaun amwailen! Kumwail kin meirongkihong Koht eisek kis ehun amwail dipwisoun sampah, pil doaloapene mwenge duwehte mint, dil, kumin, ahpw sohte nsenohki peikiong padahk kesempwal kan en Kosonnedo, duwehte pwuhng, kalahngan oh mehlel. Ih mepwukat me kumwail uhdahn pahn kapwaiada, ahpw pil iangahki meteio. \x - \xo 23:23 \xo*\xt Lip 27.30.\xt*\x* \v 24 Sounkaweid maskun kei kumwail! Kumwail kin nsenohki kihsang kisin amwin wel kis nan noumwail ngarangar akan, a kumwail ahpw kin kadallehla karapau men! \p \v 25 “Meid suwediong kumwail, sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan! Mwalaun amwailen! Kumwail kin kamwakelehte likin noumwail kep oh dahl akan, a loale inenen diren dipwisoun kul oh samin. \v 26 Parisi maskun men kowe! Kamwakele mahs nan noumw ngarangaren, e ahpw pahn pil mwakelekelda liki! \p \v 27 “Meid suwediong kumwail, sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan! Mwalaun amwailen! Kumwail rasehng sousou siment kan me pwetepwetki litopw, me sansal mwahu liki, a loale diren tihn aramas mehla oh soangen saut koaros. \x - \xo 23:27 \xo*\xt Wie. 23.3.\xt*\x* \v 28 Ih duwen kumwail, mwohn aramas koaros kumwail kin likisansal mwahu, a loalamwail kan inenen diren widing oh mwersuwed.” \s1 Sises ketin Kohpada duwen Arail pahn Lokolok \r (Pil tehk Luk 11.47-51) \p \v 29 “Meid suwediong kumwail, sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan! Mwalaun amwailen! Kumwail kin wiahiong soukohp ako sousou kaselel, oh kapwatahda sousoun me lelepek ko; \v 30 kumwail ahpw kin nda, ‘Ma se iangete mi nan mwehin samatail ako, se sohte pahn iang kemehla soukohp ako!’ \v 31 Eri, pein kumwail kadehdedahr me kumwail kisehn irail ko me kemelahr soukohp ako! \v 32 Eri, kumwail usehlahte oh kanekehla doadoahk en samamwail ko! \v 33 Serpent kei kumwail, oh ipwihpwin serpent kei kumwail! Pala kumwail kak pitsang kadeik en nan ehl? \x - \xo 23:33 \xo*\xt Mad. 3.7; 12.34; Luk 3.7.\xt*\x* \v 34 Kumwail en ese pwe I pahn kadarowohng kumwail soukohp kei, aramas loalokong kei, oh sounkawehwe kei; kumwail pahn kemehla ekei irail, kumwail pahn kalohpwuwehla ekei irail, oh kumwail pahn wokih ekei nan amwail sinakoke kan, oh pwakihasang irail nan kahnimw kan. \v 35 Eri, kalokolok en kakerehdi nta mwakelekel koaros pahn lel kumwail, sang ni kamakamalahn Eipel, ohl lelepek, lel Sekaraia, nein Parakaia, ohl me kumwail kemehla nanpwungen Tehnpas Sarawio oh pei sarawio. \x - \xo 23:35 \xo*\xt Sen. 4.8; b 2 Kron. 24.20-21.\xt*\x* \v 36 Kumwail en ese pwe kalokolok en mepwukat koaros pahn lelohng aramas akan en ahnsou wet!” \s1 Sapwellimen Sises Limpoak ong Serusalem \r Pil tehk Luk 13.34-35) \p \v 37 “Serusalem, Serusalem! Kowe me kemelahr soukohp ako oh kin koasungki takai sapwellimen Koht meninkeder kan me pekederdohng uhk! Pak depe me I kin men pwoalepene noumw aramas akan koaros, rasehng litok emen me kin kompwoalepene nah kisin pwurok kan pahn peh, ke ahpw sohte kin mweidohng ie! \v 38 Eri, ke en ese pwe Tehnpas Sarawio pahn tehnla douluhl. \x - \xo 23:38 \xo*\xt Ser. 22.5.\xt*\x* \v 39 Pwe I ndaiong uhk: ke solahr pahn pwurehng kilang ie, ke lao pahn nda, ‘Koht en kupwuramwahwih ih me ketiket kohdo ni mwaren Kaun-o.’” \x - \xo 23:39 \xo*\xt Mel. 118.26.\xt*\x* \c 24 \s1 Sises ketin Kohpada Ohlahn Tehnpas Sarawio \r (Pil tehk Mk 13.1-2; Luk 21.5-6) \p \v 1 Sises eri ketiket kohla sang ni Tehnpas Sarawio, sapwellime tohnpadahk ko eri keieng mpe pwe re en kasalehiong wiepen ihmw kan en tehnpaso. \v 2 Ih eri mahsanihong irail, “Iei, kumwail kadehde mwahu mepwukat koaros. Kumwail en ese pwe sohte takai ehu pahn luhwehdi nan dewe; koaruhsie pahn rengkidi.” \s1 Apwal akan oh Lokolok kan \r (Pil tehk Mk 13.3-13; Luk 21.7-19) \p \v 3 Ni eh ketidiong kommoal pohn Nahnahn Olip, tohnpadahk ko ahpw patohdo kelehpwla reh; re ahpw patohwanohng, “Komw ketin mahsanihong kiht ahnsou da me mepwukat pahn wiawi, oh kilel da kei me pahn kasalehda ahnsoun omwi pahn ketido oh imwin sampah.” \p \v 4 Sises eri ketin sapeng irail, mahsanih, “Kumwail mwasahn oh kaleke pwe emen dehr keteweikumwaildi. \v 5 Pwe aramas tohto pahn kohdo ni mwarei oh ndinda, ‘Ngehi me Mesaiao!’ oh re pahn pitihedi me tohto. \v 6 Kumwail pahn rong rongen mahwen oh koasoiepen mahwen kan; ahpw kaleke kumwail salohda. Pwe mepwukat uhdahn pahn wiawi, ahpw kaidehkin imwin sampah met. \v 7 Ehu sahpw pahn uhwong ehu sahpw, ehu wehi pahn mahweniong ehu wehi. Wasa koaros lehk lapalap oh rerrer en sahpw pahn wiawi. \v 8 Ahpw mepwukat koaros rasehng tepin medek en neitik. \p \v 9 “Aramas akan pahn salihkumwaildi oh pangkumwailla pwe kumwail en lokolok oh kamakamala. Tohn wehi koaros pahn kailongkin kumwail pwehki ngehi. \x - \xo 24:9 \xo*\xt Mad. 10.22.\xt*\x* \v 10 Ni ahnsowo me ngeder me pahn kesehla ar pwoson, ekei pahn pangala ekei, oh re pahn kailokpene nanpwungarail. \v 11 Soukohp likamw tohto pahn pwarada me pahn ketewehdi me tohto. \v 12 Pwehki me suwed eh pahn paraparala wasa kan, limpoak en me tohto pahn tikitikla. \v 13 Ahpw me pahn dadaurete lel ni imwi, ih me pahn mourla. \x - \xo 24:13 \xo*\xt Mad. 10.22.\xt*\x* \v 14 Oh Rongamwahu en Wehin Koht pahn lohkseli wasa koaros nin sampah, pwe kadehde en mie ong aramas koaros—a mwuri, imwin sampah ahpw pahn kohdo.” \s1 Sansal Kansensuwed Likemisik \p (Pil tehk Mk. 13.14-23; Luk 21.20-24) \p \v 15 “Kumwail pahn kilang duwen ‘Sansal Kasensuwed Likemisiko,’ me soukohp Daniel kohpadahr. E pahn uhda nan wasa sarawio.” (Mehmen me wadek met, en wehwehki!) \x - \xo 24:15 \xo*\xt Dan. 9.27; 11.31; 12.11; 1 Mak 1.54; 6.7.\xt*\x* \v 16 “Eri, irail kan me kin mihmi Sudia, re en tangalahng pohn nahna kan. \v 17 A aramas me mihmi pohn pweleng en imwe, e dehpa kohdihong ale mehkot sang loale pwe solahr ahnsou; \v 18 oh me mihmi nan sapwe, e dehpa pwurodo ale eh likou puhp nan imwe. \v 19 Meid pahn apwal ong lih liseian akan oh me neitik pwelel kan ni ahnsowo! \v 20 Kumwail peki rehn Koht pwe amwail sopohla en dehr wiawi ni ahnsoun pou de rahnen Sapad! \v 21 Pwe apwal en ni ahnsowo pahn laudsang apwal me kin wiawi sang mahs kohdo lel met; pil sohte me pahn duwe sang met kohla. \x - \xo 24:21 \xo*\xt Dan. 12.1; Kaud. 7.14.\xt*\x* \v 22 Koht eri ketin kamalaulaulahr rahn ako; eri, ma e sohte ketin wia met, sohte aramas emen pahn pitla. A pwehki sapwellime pilipil kan me e pahn ketin kamalaulaukilahr rahn ako. \p \v 23 “Eri, ma emen pahn ndahng kumwail, ‘Iet Mesaiao!’ de ‘Ionen, e ketiket mwo!’—kumwail dehr kamehlele. \v 24 Pwe Mesaia likamw ekei oh soukohp likamw ekei pahn pwarada; re pahn wiahda kilel kapwuriamwei kei oh manaman ekei pwe re en kalowehkihdi sapwellimen Koht me pilipil kan, ma e kak pahrail. \v 25 Kumwail rong pwe I kohpadahngkumwailehr met, mwohn eh pahn wiawi. \p \v 26 “Eri, ma aramas akan pahn ndahng kumwail, ‘Iet e ketiket nan sapwtehno!’—kumwail dehpa kohieila; de ma re nda, ‘Iet e ketiket wasa rir en nan ihmwet!’—kumwail dehpa kamehlele. \x - \xo 24:26 \xo*\xt Luk 17.23-24.\xt*\x* \v 27 Pwe Nein-Aramas pahn ketido duwehte lioal me kin pir ni mesenleng ahpw kin lellahng ni kepinleng. \p \v 28 “Wasa kis me mahn mehla men kin mi ie, menpihr me adaneki puldur kin pokonlahng ie.” \x - \xo 24:28 \xo*\xt Luk 17.37.\xt*\x* \s1 Ketidohn Nein-Aramas \r (Pil tehk Mk 13.24-27; Luk 21.25-28) \p \v 29 “Mwurin apwal laud en rahn ako, ketipin pahn mwadang rotala, maram sohla pahn linge, usu kan pahn pwupwudihsang nanleng, manaman en nan wehwe kan pahn mwekidida sang nan dewerail kan. \x - \xo 24:29 \xo*\xt Ais. 13.10; Soel 2.10, 31; 3.15; Kaud. 6.12; b Ais. 13.10; Esek 32.7; Soel 2.10; 3.15; c Ais. 34.4; Kaud. 6.13.\xt*\x* \v 30 A ih ahnsowo me kilel en Nein-Aramas pahn pwarada pahnlahng; oh kadaudok kan koaros en sampah pahn sengiseng ni ar pahn kilang duwen Nein-Aramas eh pahn ketiket kohdo pohn depwek en pahnlahng kan ni roson oh lingaling lapalahpie. \x - \xo 24:30 \xo*\xt Dan. 7.13; Sek. 12.10-14; Kaud. 1.7.\xt*\x* \v 31 Ngilen sowi laud ehu ahpw pahn wiawi, a e ahpw pahn ketin poaronehla sapwellime tohnleng kan wasa koaros en sampah sang ni palimese lel ni palikapi, pwe re en kapokonepene sapwellime me pilipil kan.” \s1 Padahk sang Tuhke Pik pwoat \r (Pil tehk Mk 13.28-31; Luk 21.29-33) \p \v 32 “I men kumwail en ale padahk ehu sang ni tuhke me adaneki pik. Ma rahntuhke pwoatet kin pohndipwla oh mwuterekla oh teh kan kin tapihada os nin rah kan, kumwail kin esehki me rahk kerendohr. \v 33 Eri, pil duwehte, ma kumwail pahn kilang mepwukat koaros eh wiawi, kumwail pahn esehki me ahnsawi kerendohr, me e nektehn tepida. \v 34 Kumwail en ese pwe mepwukat koaros pahn wiawi mwohn irail koaros me momour ahnsou wet ar pahn mehla. \v 35 Nanleng oh sampah pahn sohrala; a ei padahk kan sohte pahn sohrala.” \s1 Sohte me Ese Rahno oh Awao \r (Pil tehk Mk 13.32-37; Luk 17.26-30, 34-36) \p \v 36 “A duwen rahno oh ahnsowo, sohte emen me ese iahd e pahn leledo, oh tohnleng en nanleng kan, pil Sapwellimen Sahmo sohte mwahngih, Sahmohte me mwahngih. \v 37 Ketidohn Nein-Aramas pahn duwehte me wiawiher ni mwehin Nohao. \x - \xo 24:37 \xo*\xt Sen. 6.5-8.\xt*\x* \v 38 Pwe nin duwen aramas ako ar pereperen kamakamadipw ni rahn ako mwohn nohlik lapalapo, ohl oh lih akan wiewia pwopwoud lao lel rahn me Noha pedolong nan warihmwo; \v 39 re ahpw sasairki nohliko, e lao komwopwirailla koaruhsie; ih duwen me pahn wiawi, ni ahnsou me Nein-Aramas pahn pwarodo. \x - \xo 24:39 \xo*\xt Sen. 7.6-24.\xt*\x* \v 40 Ni ahnsowo ohl riemen me pahn wie doadoahk nansapw, emen ira pahn wisiksang, a emen pahn luhwehdi. \v 41 Lih riemen me pahn kepekepel pilawa, emen ira pahn wisiksang, a emen pahn luhwehdi. \v 42 Kumwail eri mwasamwasahn pwe kumwail sehse rahn me amwail Kaun-o pahn ketido. \v 43 Kumwail en ese pwe ma kaunen peneinei ehu pahn ese ahnsou de awa me lipirap emen pahn kodohn pirap nan imwe, e sohte pahn meirla, pwe e pahn pepehd oh mwasamwasahn pwe lipirapo de kohdo wehdpeseng imweo. \x - \xo 24:43 \xo*\xt Luk 12.39-40.\xt*\x* \v 44 Iei me kumwail en pil onohnop ahnsou koaros, pwe Nein-Aramas pahn ketido ni awa me kumwail pahn sasairki. \s1 Papah Loalopwoat men de Papah Soaloalopwoat men \r (Pil tehk Luk 12.41-48) \p \v 45 “Ihs sounpapah me kumwail lemeleme me uhdahn loalopwoatohng eh kaun oh loalokong? Eri, iei ih me eh kaun kasapwiladahngehr pohn papah teikan, pwe en kin nehkohng irail kanarail kisin mwenge ahnsou me konehng. \v 46 Meid pai papah meno me eh kaun pahn kin diar eh wiewia met, ni eh kin pwarodo ni imwe! \v 47 Kumwail en ese pwe kaun menet pahn kasapwilada papah menet pwe en kaunda eh dipwisou kan koaros. \v 48 A ma papah suwed men ih, e pahn mengimengloalki, ‘Ei kaun pahn pwand en pwurodo,’ \v 49 e ahpw pahn tapihada keme ienge papah teikan, oh patehng me kapehd en mwenge kan oh me kamam sakau kan. \v 50 Kauno ahpw pahn pwurodo ehu rahn me papaho sohte lemeleme oh ahnsou me e sehse; \v 51 e ahpw pahn pelepeseng oh katohrelahng rehn me mwalaun kan; wasa e pahn sengiseng ie oh ngih kan tehtehrek. \c 25 \s1 Karasaras en Serepein Ehk \p \v 1 “Ni ahnsowo Wehin Koht pahn rasehng serepein meipwon ehk me ale neirail lamp akan oh kohieila pwe re en kasamwo ohl kamwohd emen. \x - \xo 25:1 \xo*\xt Luk 12.35.\xt*\x* \v 2 Limmen rehrail loalopwon, a limmen me loalokong. \v 3 Me loalopwon ko eri tilehda neirail lamp ako, re ahpw sohte iangahki pile me itar. \v 4 A me loalokong ko re wahda kisin pwoatol kei diren leh, iangahki nair lamp ako. \v 5 Eri, ni ohl kamwohdo eh pwapwand en pwarodo, serepein ko koaros lusulusoite, meirla. \p \v 6 “Nin lukepen pwohngo, ngihl ehu pa likwer, patohwan, ‘Iet ohl kamwohdo, e samwodohr! Kumwail kohieido oh kasamwo!’ \v 7 Serepein ko koaros ahpw pirida oh pwourda oh onopada neirail lamp ako. \v 8 Serepein loalopwon ko eri ndahng me loalokong ko, ‘Kumwail kidohng kiht mahs ekis pilen noumwail lamp akan, pwe nait kat pahn kunlahr.’ \v 9 Me loalokong ko ahpw sapeng irail, patohwan, ‘E de sohte pahn itarohng kiht oh kumwail, me mwahu kumwail pein kohwei pwain pilen noumwail lamp akan nan sidohwa kan.’ \v 10 Serepein loalopwon ko eri kohieila pwain pilen neirail lamp ako. Nindokon ar mihmiseli nan sidohwa ko, ohl kamwohdo pa leledo. Serepein limmeno me onopadahr, ahpw iang ketilong nan kamadipw en kapwopwoudo; wenihmwen ihmwo ahpw ritidi. \p \v 11 “Kedekedeo, serepein teiko pwarodo. Re ahpw liklikwer sang liki, ndinda, ‘Maing, maing! Komw ketin ritingadahng kiht wenihmwen!’ \x - \xo 25:11 \xo*\xt Luk 13.25.\xt*\x* \v 12 A ohl kamwohdo sapeng irail, mahsanih, ‘Soh! I sehse ihs kumwail.’” \p \v 13 Sises eri ketin kaimwisekala karasaras pwoatet, mahsanih, “Kumwail eri mwasamwasahn pwe kumwail sehse rahno de awao.” \s1 Karasaras en Papah Silimen \r (Pil tehk Luk 19.11-27) \p \v 14 “Pwe Wehin Koht pahn rasehng aramas emen me pahn wia seiloak reirei ehu. E ahpw kapokonepene eh papah kan oh nehkohng ihr eh dipwisou ko; \v 15 ong emenemente nin duwen eh koahiek: e kihong emen toala limekid, a emen toala riekid, a emen toala kid. E ahpw mwesel kohkohla. \v 16 Papah me aleier toala limekido, e ahpw kohla koadoakihada nah mwohnio oh wiahkihda pil toala limekid. \v 17 Pil duwehte me aleier toala riekido, e pil wiahkidahr toala riekid. \v 18 A papah me aleier toala kido, e kohlahte weirada pwoahr ehu nanpwel, oh ekihla nein eh kauno mwohni ko. \p \v 19 “Kedekedeo, mwurin ahnsou reirei, en papah ko ar kaun ahpw pwurodo oh wia kainen en mwohni ko rehrail. \v 20 Papah me ale toala limekido ahpw patohdo wa pil toala limekid oh patohwanohng eh kauno, ‘Maing, komw ketikihong ie toala limekid; a iet pil limekid me I wihnkier.’ \v 21 Eh kauno ahpw mahsanihong, ‘Keieu mwahu, papah lelepek oh mehlel men kowe! Pwehki omw loalopwoat ni koadoahkpen mehkot me tikitik, I pahn kihong uhk mehkot laud pwe ke en kin apwahpwalih. Keido pwe ke en iang nsenamwahuki ei pai.’ \v 22 Eri, papah me ale toala riekido pil patohdo, patohwanohng, ‘Maing, komw ketikihong ie toala riekid; a iet pil riekid me I wihnkier.’ \v 23 Eh kauno ahpw mahsanihong, ‘Keieu mwahu, papah lelepek oh loalopwoat men kowe! Pwehki omw loalopwoat ni koadoahkpen mehkot tikitik, I pahn kihong uhk mehkot laud pwe ke en kin apwahpwalih. Keido pwe ke en iang nsenamwahuki ei pai.’ \v 24 A me ale toala kido ahpw pil patohdo, patohwanohng, ‘Maing, I patohwan ese me komwi ohl seumahk emen, me kin dolung wasa me komwi sohte kin padok ie, oh kin ketin nahkpene wasa me komwi sohte kin kamwarak ie. \v 25 Iei me nan ei masak komwi, I patohlahte ekihla sapwellimomwi mwohni ko nanpwel. Eri, iet sapwellimomwi mwohni ko.’ \v 26 Eh kauno ahpw sapeng, mahsanih, ‘Papah suwed oh pohnkahke men kowe! Nahn ke ese me I kin dolung wasa I sohte kin padok ie, oh I kin nahkpene wasa me I sohte kamwarak ie. \v 27 Dahme ke sohte kihongki nei mwohni kan nan pangk, pwe ni ei pahn pwurodo, I en ale kalaudpe?’ \v 28 Ohlo ahpw mahsanihong papah teiko, ‘Kumwail kihsang toala kan reh, oh uhd kihong me nah toala neno. \v 29 Pwe mehmen me ahneki mehkot, kalaudpe pahn pil kohieng pwe en ahneki me laudsang; a me sohte eh mehkot, pil mehkiso me mie reh pahn kohsang. \x - \xo 25:29 \xo*\xt Mad. 13.12; Mk 4.25; Luk 8.18.\xt*\x* \v 30 A duwen papah soh katepe menet—kumwail kesepwekeieilahng liki nan rotorot mosul; wasa e pahn sengiseng oh tehtehrek ngih kan.’” \x - \xo 25:30 \xo*\xt Mad. 8.12; 22.13; Luk 13.28.\xt*\x* \x - \xo 25:30 \xo*\xt Luk 19.11-27.\xt*\x* \s1 Kadeikpen Wehi kan \p \v 31 “Nein-Aramas lao pahn ketido duwen nanmwarki men, iangahki sapwellime tohnleng kan koaruhsie, e pahn ket nan sapwellime mwoalen kadeik lingan; \x - \xo 25:31 \xo*\xt Mad. 16.27; b Mad. 19.28.\xt*\x* \v 32 oh tohn sampah koaruhsie pahn pokonpene mwowe. E ahpw pahn ketin irepeseng irail ni pwihn riau, duwehte silepen sihpw men me kin katohrepeseng nah sihpw kan sang kuht kan: \v 33 e pahn kihla aramas pwung kan ni palimauni, a meteikan ni palimeingi. \v 34 Nanmwarkio ahpw pahn poahngokohng mehn ni palimauni, mahsanih, ‘Semeio kupwuramwahwih kumwail; kumwail keido! Kumwail keido oh towehda wehio me onopadahngkumwailehr sang nin tepin kawa. \v 35 Pwe ni ei men mwengedahro, kumwail kamwengeieier; ni ei men nimpiladahro, kumwail kanampileieier; a ni ei mehn keiru men, kumwail ahpw kasamwoielong nan imwamwail kan. \x - \xo 25:35 \xo*\xt Sir 7.32-36.\xt*\x* \v 36 Ni eh sohte ei likou, kumwail ahpw kalikawihiehda; ni ei soumwahu, kumwail ahpw pwarodo apwalih ie; I sensel nan imweteng, kumwail ahpw pas rehi.’ \v 37 Me pwung ko ahpw pahn sapeng, patohwan, ‘Maing, iahd me se patohwan omwi men konotada, se ahpw patohwando konotomwi, de omwi men konotpilda, se ahpw patohwando konotomwi pihl? \v 38 Iahd me se patohwan komwi mehn keiru men, se ahpw kasamwohkomwihlong nan imwat akan? De kilisou, se ahpw kalikawihkomwihda? \v 39 Iahd me se patohwan omwi luhmwuhmw, de sensel nan imweteng, se ahpw pwarodohng komwi?’ \v 40 Nanmwarkio ahpw pahn ketin sapeng irail, mahsanih, ‘Kumwail en ese pwe soahng koaros me kumwail wiahiong emen riei me tikitik pwukat, ngehi me kumwail wiahiong!’ \p \v 41 “A e ahpw pahn pil mahsanihong mehn ni palimeingi ko, ‘Kumwail kohkohweisang ie, kumwail me rialahr akan pahn Koht! Kohkowohng nan kisiniei soutuk, me onopadahngehr Tepil oh ienge kan! \v 42 Pwe ni ei men mwengedahro, a kumwail sohte kamwenge ie; ni ei men nimpildahro, a kumwail sohte kanampile ie; \v 43 ni ei mehn keiru men, a kumwail sohte kasamwoielong nan imwamwail kan. Sohte ei likou, a kumwail sohte kalikawihiehda; ni ei soumwahu de sensel nan imweteng, kumwail sohte pwarodo apwalih ie.’ \v 44 Irail ahpw pahn pil sapeng, patohwanohng, ‘Maing, iahd me se patohwan omwi men konotada, omwi men konotpilda, komwi mehn keiru men, de kilisou, de luhmwuhmw, de sensel nan imweteng, se ahpw sohte sewesei komwi?’ \v 45 Nanmwarkio ahpw pahn ketin sapeng irail, mahsanih, ‘Kumwail en ese pwe soahng pwukat me kumwail kahng wiahiong emen riei me tikitik pwukat, ngehi me kumwail kahng wiahiong.’ \v 46 Eri, irail pwukat ahpw pahn kolahng nan lokolok soutuk; a me pwung kan pahn kolahng nan mour soutuk.” \x - \xo 25:46 \xo*\xt Dan. 12.2.\xt*\x* \c 26 \s1 Koasoanepen Kamakamalahn Sises \r (Pil tehk Mk 14.1-2; Luk 22.1-2; Sohn 11.45-53) \p \v 1 Ni en Sises eh ketin kaimwisekala sapwellime padahk duwen mepwukat koaros, e ahpw mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko, \v 2 “Mwurin rahn riau, duwen amwail ese, Sarawien Pahsohpa pahn wiawi, oh re pahn pangala Nein-Aramas pwe en kalohpwuwala.” \x - \xo 26:2 \xo*\xt Eks. 12.1-27.\xt*\x* \p \v 3 Samworo lapalap oh kaunen mehn Suhs ako ahpw pokonpene ni tehnpas en Samworo Lapalap Kaiapas; \v 4 re ahpw koasoanehdi re en salihedi Sises ni rir oh kemehla. \v 5 Irail eri ndapene nanpwungarail, “Ieremen kitail wia met rahn sarawi lapalapet, pwe aramas akan dehr mwoarongkihda.” \s1 Marekeiso ieu nan Pedani \r (Pil tehk Mk 14.3-9; Sohn 12.1-8) \p \v 6 Ni Sises eh ket ni imwen Saimon me tokutoko, nan Pedani, oh konokonot ni tepel, \v 7 lih emen ahpw patohla reh wa kisin pwoatol kesempwal kis me diren lehn wai pwohmwahu oh pweilaud mehlel. Liho eri kielediong pohn kadokenmaien Sises. \x - \xo 26:7 \xo*\xt Luk 7.37-38.\xt*\x* \v 8 Ni tohnpadahko ko ar kilangada met, re ahpw lingeringerkihda oh ndinda, “Dahme pwoatol en leh wet wiakaukilahr mwahl, \v 9 nan eh kak netila kahrehda uwen mwohni laud ehu me kak sewesehda me paisuwed kan?” \p \v 10 Sises ketin mwahngihada dahme re ndindao, e ahpw mahsanihong irail, “Dahme kumwail direpwkidahrki lih menet? Tiahk kaselel me e wiahiong ie. \v 11 Me paisuwedlahr akan kin mihmihte rehmwail ahnsou koaros, a ngehi soh. \x - \xo 26:11 \xo*\xt Deud. 15.11.\xt*\x* \v 12 Pwe ni eh wudekihdiong pohi mehn kei pwohmwahu wet, e kaunopadahr paliwereiet ong ei pahn seridi. \v 13 Eri, kumwail en ese pwe wasa koaros me rongamwahu wet pahn lohkseli ie nin sampah, me e wiadahret pahn pil iang lohkseli pwe en katamanda lih menet.” \s1 Sudas Pwungkihda Pangala Sises \r (Pil tehk Mk 14.10-11; Luk 22.3-6) \p \v 14 Eri, emen rehn me ehk riemeno, me adaneki Sudas Iskariot, ahpw pwarala rehn samworo lapalap ako, \v 15 oh idek rehrail, “Dahme kumwail pahn kihong ie, ma I pangodohng kumwail Sises?” Irail eri kihong mwohni silper silihsek. \x - \xo 26:15 \xo*\xt Sek. 11.12.\xt*\x* \v 16 Eri, sang ahnsowo kohla, Sudas mwasamwasahn ahnsou mwahu pwe en pangala Sises. \s1 Sises ketin Iang Sapwellime Tohnpadahk ko Konote Kamadipw en Pahsohpa \r (Pil tehk 14.12-21; Luk 22.7-13, 21-23; Sohn 13.21-30) \p \v 17 Ni keieun rahn me Sarawien Pilawa me sohte doal ihs kin wiawi, tohnpadahk ko ahpw patohdo rehn Sises oh patohwanohng, “Ia wasa me komw kupwurki se en onopadahng komwi konot en Pahsohpaht?” \p \v 18 E ahpw mahsanihong irail, “Kumwail kohwei rehn ohl emen nan kahnimwen, oh ndaiong, ‘At Sounpadahko mahsanihong kiht met: Ei ahnsou leledohr; ngehi oh nei tohnpadahk kan pahn wia at konot en Pahsohpa nan omwi wasa.’” \p \v 19 Tohnpadahk ko eri patohla wiahda duwen me Sises mahsanihong irail oh kaunopada kamadipw en Pahsohpao. \p \v 20 Nin soutikpene Sises ahpw ketidiong nin tehpelo pwe en konot, oh sapwellime me ehk riemeno iang ih. \v 21 Nindokon ar konokonot, e ahpw mahsanihong irail, “Kumwail en ese pwe emen kumwail pahn pangiehla.” \p \v 22 Tohnpadahk ko eri pwunodkihda kowahlap mahsen wet, re ahpw sohpeiong Sises wademen, patohwanohng, “Maing, ihs met? Ngehi met?” \p \v 23 A e ketin sapeng irail mahsanih, “Me kin iang ie kaduh kene pilawa nan dahl wet, ih me pahn pangiehla. \x - \xo 26:23 \xo*\xt Mel. 41.9.\xt*\x* \v 24 Nein-Aramas pahn kamakamala nin duwen eh ntingdier nan Pwuhk Sarawi; ahpw meid suwediong aramaso me pahn pangala! E mwahwongete aramas menet ma e sohte mwahn ipwidi!” \p \v 25 Sudas, me pahn pangalao, ahpw patohwan idek reh, “Maing, Sounpadahk, ngehi met?” \p Sises ketin sapengki, “Iei, kowe me ndahda.” \s1 Sapwellimen Kaun-o Kamadipw en Kamwurumwur \r (Pil tehk Mk 14.22-26; Luk 22.14-20; 2 Kor. 11.23-25) \p \v 26 Pil nindokon ar konokonot, Sises ketikihda pilawa ieu oh kapingkalahnganki, piltikihpeseng, e ahpw ketikihong sapwellime tohnpadahk ko, mahsanih, “Kumwail iang ale oh tungoale; iei werei met.” \p \v 27 E ahpw pil ketikihda delen wain ehu oh kapingkalahnganki, oh ketikihong sapwellime tohnpadahk ko, mahsanih, “Kumwail koaros iang tungoale; \v 28 pwe ntahi met, ntahn inowo, me pahn kepwilipwildi pwe en lapwahda dipen aramas tohto. \x - \xo 26:28 \xo*\xt Eks. 24.8; b Ser. 31.31-34.\xt*\x* \v 29 Kumwail en ese pwe sang met kohla I solahr pahn iang tungoale wahn wain, I lao pahn pwurehng iang kumwail tungoale wain kapw nan Wehin Semeio.” \p \v 30 Re lao melkahkahki melkahka pwoat, re ahpw ketiketieilahng pohn Nahnahn Olip. \s1 Sises ketin Kohpada en Piter eh pahn Kahmahmki Ih \r (Pil tehk Mk 14.27-31; Luk 22.31-34; Sohn 13.36-38) \p \v 31 Sises eri ketin mahsanihong irail, “Pwongpwong wet, kumwail koaros pahn keseiehla oh tangasang ie; pwe Pwuhk Sarawi mahsanih: ‘I pahn kemehla silepeo, a pelin sihpwo pahn tangpeseng.’ \x - \xo 26:31 \xo*\xt Sek. 13.7.\xt*\x* \v 32 Ahpw mwurin ei pahn iasada, I pahn tiengla mwohmwail kohla Kalili.” \x - \xo 26:32 \xo*\xt Mad. 28.16.\xt*\x* \p \v 33 Piter ahpw sapeng Sises, patohwan, “Maing, mehnda ma meteikan koaruhsie pahn tangasang komwi, a ngehi I soh mwahn pahn keseikomwihla!” \p \v 34 Sises ahpw mahsanihong, “Ke en ese pwe, pwongpwong wet, mwohn malek eh pahn kakorot, ke pahn kahmahmki pahn pak silipak me ke sehse ie.” \p \v 35 Piter ahpw patohwanohng Sises, “Maing, I sohte mwahn pahn kahmahmkin komwi, mehnda ma I pahn iang komwi pwoula.” \p Tohnpadahk ko koaros ahpw pil iang wiahda soangen kahs wet. \s1 Sises ketin Loulou nan Mwetuwel en Ketsemeni \r (Pil tehk Mk 14.32-42; Luk 22.39-46) \p \v 36 Sises eri ketila wasa me adaneki Ketsemeni, sapwellime tohnpadahk ko ahpw iangada. E ahpw mahsanihong irail, “Kumwail mwohndi met awiawih ie, pwe I pahn kolahng kapakap mwohnen.” \v 37 Ih eri ketin kahrehda Piter oh nein Sepedi pwutak riemeno. Lapalahn kupwursuwed ehu oh pahtou ahpw lelpene nan kupwure; \v 38 ih eri mahsanihong irail, “Nan kapehdiet inenen toutou oh diren nsensuwed, likamwete I pahn mehkihla. Kumwail awih ie met oh iang ie pepehd.” \p \v 39 Ih eri ketilahsang mparail oh poarikidiong silangi nanpwel, loulou, mahsanih, “Ipa, ma e kak, a komw ketikihweisang ie dahl en lokolok wet; eri, soh, kaidehkin nseneiet, pwe kupwuromwihte en pweida.” \p \v 40 Ih eri ketin sapahllahng rehn tohnpadahk silimeno oh mahsanihada ar memeir, e ahpw mahsanihong Piter, “Ia duwe? Kumwail sohte kak iang ie pepehdki awateieu? \v 41 Kumwail pepehd oh kapakap pwe kumwail dehr lohdiong nan songosong. Pwe ngehn me peik, a paliwar me luwet.” \p \v 42 Sises pil ketila keriapak oh loulou, mahsanih, “Ipa, ma dahl en lokolok wet sohte kak kedouluhlweisang ie I en dehr nim, ahpw soh, kupwuromwihte en pweida.” \v 43 E ahpw pil ketin sapahlla rehn tohnpadahk ko oh mahsanihada ar memeir; re sohla kakohng ar men meir. \p \v 44 Sises pil ketin pwurala sang irail oh ketin pwurehng loulou kesilipak, wiewiahte soangen kasakasohte. \v 45 Mwuri, e ahpw ketila rehn tohnpadahk ko, mahsanihong irail, “Kumwail wie memeir oh komkommoalte? Iet, ahnsowo leledohr, me re pahn pangala Nein-Aramas rehn me dipan akan. \v 46 Kumwail pwourda, kitail kohkohla. Pwe iet me pahn pangiehlao samwodohr!” \s1 Sises ketin Selidi \r (Pil tehk Mk 14.43-50; Luk 22.47-53; Sohn 18.3-12) \p \v 47 Sises ketin mahmahsanih mepwukat, a iet Sudas, emen me ehk riemeno, pa leleldo. Pokon laud ehu me iang. Re wisik kedlahs oh mehn wowoki. Re kohdo sang rehn samworo lapalap ako oh rehn kaunen mehn Suhs ko. \v 48 Mwohn ar lel wasao, Sudas ndaiong irail, “Me I pahn metiko, iei ih, kumwail salihedi!” \p \v 49 Ni Sudas eh lel wasao, e inenlahngete Sises, patohwanohng, “Maing ei Sounpadahk, komw meid roson!” E ahpw metik. \p \v 50 Sises ahpw ketin sapeng, mahsanih, “Kompoakepahi, wiahla dahme ke kodohn wia!” \p Ni ahnsowohte re poarohng Sises oh salihedi. \v 51 A iet, emen me iang Sises ko usadahte nah kedlahso pelehsang apali salengen en Samworo Lapalap eh laduwo. \v 52 Sises eri mahsanihong, “Kapwurehiong noumw kedlahs en nan dewe, pwe koaros me kin doadoahngki kedlahs pahn mehkihla kedlahs. \v 53 Dah? Ke lemeleme me I sohte kak peki sawas sang rehn Semei, e ahpw pahn mwadang ketikidohng ie karis en tohnleng tohtohsang karis eisek riau? \v 54 A ia duwen eh pahn pweida mahsen en Pwuhk Sarawi me mahsanih me ih duwen met me pahn wiawi?” \p \v 55 Sises ahpw uhd mahsanihong pokono, “Dah? Loallap suwed men ngehi pwe kumwail en kodohn saikihiehdi, wisik kedlahs oh mehn pei? Rahn koaros I kin mwomwohd nan Tehnpas Sarawio, padapadahkih kumwail; kumwail ahpw sohte salihiehdi. \x - \xo 26:55 \xo*\xt Luk 19.47; 21.37.\xt*\x* \v 56 Eri, mepwukat koaros wiawiher pwe en pweida me soukohp ako ntingihedier nan Pwuhk Sarawi.” \p Tohnpadahk ko koaros ahpw kesehla Sises oh tangdoaui. \s1 Sises Ket Mwohn Mwoalen Kopwung Lapalap \r (Pil tehk Mk 14.53-65; Luk 22.54-55, 63-71; Sohn 18.13-14, 19-24) \p \v 57 Me salihedi Sises ko eri kahrelahng ni tehnpas en Samworo Lapalapo Kaiapas, pwe ih wasao me sounkawehwehn Kosonnedo oh kaun ako pokopokon ie. \v 58 A Piter ideidawehnte Sises, ahpw ekis dohlahsang, e lao lel nan kelen tehnpas en Samworo Lapalapo. E ahpw pedolong nan kehlo, mwohndiong rehn silepe kei pwe e men kilang imwilahn mepwukat koaros. \v 59 Samworo lapalap ako oh Tohn Mwoalen Kopwung Lapalapo koaros ahpw nannantihong kadierekada kadehde likamw ekei ong Sises pwe re en kak kemehla. \v 60 Eri, sohte me re diarada, pil sounkadehde tohto me kinehsang Sises likamw ekei. Mwuhr, sounkadehde riemen ahpw pwarada, \v 61 ketihtihki, “Ohl menet kahskier, nda, ‘I kak kauwehla Tehnpas Sarawien Kohto, oh kauwada sapahl mwurin pwohng silipwong.’” \x - \xo 26:61 \xo*\xt Sohn 2.19.\xt*\x* \p \v 62 Samworo Lapalapo ahpw kesihnenda oh patohwanohng Sises, “Dah? Sohte omwi pasapeng ong kedip pwukat me uhwong komwi?’ \v 63 A Sises ketin nennenlahte, sohte mwekid. Samworo Lapalapo ahpw pwurehng patohwanohng, “Ni mwaren Koht ieias, komwi en kahukihong kiht ma iei komwi Mesaiao, Sapwellimen Koht?” \p \v 64 Sises ketin sapeng, mahsanih, “Komwi me mahsanih mewet. A I men kairehkin kumwail koaros me sang met kohla kumwail pahn kilang Nein-Aramas eh pahn ket ni palimaun en roson en Koht oh ketiket kohdo pohn depwek kan en nanleng.” \x - \xo 26:64 \xo*\xt Dan. 7.13.\xt*\x* \p \v 65 Pwehki pasapeng wet, Samworo Lapalapo uhdahte tehrpeseng eh likowo, oh nda, “E lahlahwe! Mehnda rehtail pil ekei sounkadehde? Kumwail pein rongehr duwen eh lahlahwe! \x - \xo 26:65 \xo*\xt Lip 24.16.\xt*\x* \v 66 Dahme kumwail lemeleme?” \p Irail sapeng, patohwanohng, “E warohng kamakamala.” \p \v 67 Irail eri tapihada kendipiong ni silangi oh pakereseli; oh ekei kin pohr silangi, \x - \xo 26:67 \xo*\xt Ais. 50.6.\xt*\x* \v 68 ndinda, “Mesaia, kohpadahng kiht mahs, ihs me pohrkomwihdio?” \s1 Piter Kahmahmki me e Sehse Sises \r (Pil tehk Mk 14.66-72; Luk 22.56-62; Sohn 18.15-18,25-27) \p \v 69 Piter wie mwomwohd nan kelen tehnpaso, a en Samworo Lapalap eh lidu serepein men ahpw keiong mpe oh ndalahng, “Kowe, ke pil iang Sises mehn Kalilio.” \p \v 70 A Piter ahpw kahmahmki mwohrail koaros, patohwan, “I sohte wehwehki dahme ke ndindahn.” \v 71 A ni eh keila sang wasao, keilahng nan ewen kehlo, emen lidu serepein ko kilangada oh patohwanlahng me mihmi wasa ko, “Lahp menen pil iengen Sises mehn Nasaret.” \p \v 72 A Piter pil pwurehng kahmahmkihla keriapak oh nda, “I kahukihla me I sehse ohlo!” \p \v 73 Mwurin ahnsou kis, irail ko me iang kesikesihnen wasao ahpw keilahng mpen Piter, oh patohwanohng, “Uhdahn kowe emen irail, pwe ngoromwen kasalehda.” \p \v 74 Piter ahpw kahula, nda, “I sehse ohlo, Koht nanleng en kerieiehla, ma I likamw!” \p Ni ahnsowohte keieun malek pa kakorot; \v 75 Piter ahpw tamankihda en Sises mahseno: “Pwongpwong wet, mwohn keieun malek eh pahn kakorot, ke pahn kahmahmkin ie pahn pak silipak me ke sehse ie.” Ih eri patopatohla sang wasao oh sengiseng kowahlap. \c 27 \s1 Sises Mwohn Pailet \r (Pil tehk Mk 15.1; Luk 23.1-2; Sohn 18.28-32) \p \v 1 Ni eh rahnpeseng, samworo lapalap oh kaunen mehn Suhs ako koaros ahpw kapwungada re en kemehla Sises. \v 2 Irail eri salihedi, kahrehsang wasao, kahrehla pwe re en pangala rehn Pailet, mehn Rom me Kepinahn wehio. \s1 Sudas Lusiamala \r (Pil tehk Wie. 1.18-19) \p \v 3 Ni Sudas, ohl me pangala Siseso eh tehkadahr me Sises pakadeidahr oh e pahn kamakamala, e ahpw koluhkihla me e wiadahro, oh pwurekihla mwohni silper silihseko rehn samworo lapalap oh kaun ako, \x - \xo 27:3 \xo*\xt Wie. 1.18-19.\xt*\x* \v 4 oh ndaiong irail, “I dipadahr mehlel ni ei pangalahr aramas mwakelekel menet pwe en kamakamala.” \p A irail sapengki, “Mehnda reht, pein omw pwukoa men.” \p \v 5 Sudas eri koskihdi mwohni ko nan Tehnpas Sarawio oh kohkohla; e ahpw kohlahte lusiamala. \p \v 6 Samworo lapalap ako ahpw rikpene mwohni ko, nda, “Mwohni pwukat iei pweinen kamaramas, ihme atail kosonned akan keinepwihki kitail en dehr kihong nan wasahn nekinek en meirong en Tehnpas Sarawiet.” \v 7 Irail eri kapwungada duwen mwohni pwukat oh pwainkihda sahpw ehu me adaneki Sapwen Sounwia Dahl, pwehn wiahla wasahn seriden mehn liki kan. \v 8 Ihme wasao adanekihki “Sapwen Nta” sang ni ahnsowo kohdo lel rahnwet. \p \v 9 Eri, ahpw pil pweidahr dahme soukohp Seremaia kohpadahro, ni eh mahsanih, “Irail eri ale mwohni silper silihseko, uwen mwohni me aramas en Israel ko pwungkihda me re pahn pwainki ih, \x - \xo 27:9 \xo*\xt Sek. 11.12-13.\xt*\x* \v 10 re ahpw pwainkihda sapwen sounwia dahl, duwen me Kaun-o mahsanihong ie.” \s1 Peidek kei me Wiawihong Sises \r (Pil tehk Mk 15.2-5; Luk 23.3-5; Sohn 18.33-38) \p \v 11 Sises eri ket mwohn Kepinao; a Kepinao ahpw wia peidek wet, “Ih komwi me en mehn Suhs akan ar Nanmwarki?” \p A Sises ketin sapeng, mahsanih, “Komwi me mahsanih.” \v 12 E ahpw sohte mwahn ketin sapeng samworo lapalap oh kaun ako me karakaraun likamw oh kedikedipa ih. \p \v 13 Iei me Pailet patohwankihong, “Komw sohte karonge soahng pwukat koaros me re kedikedipahkin komwi?” \p \v 14 Sises ahpw sohte mwahn sapeng; Kepinao eri pwonopwonkihda kowahlap. \s1 Sises ketin Pakadeida pwe en Kamakamala \r (Pil tehk Mk 15.6-15; Luk 23.13-25; Sohn 18.39—19.16) \p \v 15 Ni ahnsoun Sarawien Pahsohpa koaros, Kepina kin epwehnki lapwadahng mehn Suhs akan emen tohnimweteng ko, mehmen me re men pilada. \v 16 Ni ahnsowo mie ohl loallap suwed men me inenen adsuwed, me wie sensel nan imweteng, ede Sises Parapas. \v 17 Eri, ni mehn Suhs ako ar pokonpene, Pailet ahpw idek rehrail, “Ihs me kumwail anahne I en lapwadohng kumwail rehn Sises Parapas oh Sises me adaneki Mesaia?” \v 18 E dehdehki mehlel me re pangala Sises reh pwehki ar peiriniong. \p \v 19 Nindokon Pailet eh mwomwohd nan eh wasahn kadeik, eh pwoudo ileklahng, ketihtihki, “Komw dehr wia mehkot ong ohl mwakelekel menen, pwe I lokoloklaudkiher pwohng nan ei ouraman.” \p \v 20 Samworo lapalap oh kaun ako ahpw pangepangeniki pokono pwe re en peki rehn Pailet en lapwadohng irail Parapas, a en kemehla Sises. \v 21 Kepinao eri idek rehrail, “Ihs rehra me kumwail anahne I en lapwadohng kumwail?” \p A irail sapengki, “Parapas!” \p \v 22 A Pailet pil idek, “A dahme I pahn wiahiong Sises me mwarenki Mesaia?” \p Irail koaros wiahkihteieu patohwanohng, “Komw kalohpwuwehla!” \p \v 23 A Pailet idek rehrail, “Pwe sapwung da me e wiahda?” \p Irail ahpw tapihada weriwer, ndinda, “Komw kalohpwuwehla!” \p \v 24 Ni Pailet eh pehmadahr me e sohte kak wia mehkot me en katokeiraildi, pwe moromorete me kak wiawi, e ahpw ale pihl oh omwiomw mwohrail, patohwanohng irail, “I sohte men pwukoahki mehlahn aramas menet; amwail pwukoa met!” \x - \xo 27:24 \xo*\xt Deud. 21.6-9.\xt*\x* \p \v 25 A pokono wiahkihteieu werkihda, “Ntahn ohlen en kohdi poht oh pohn nait seri kan!” \p \v 26 Pailet eri lapwadahng irail Parapas; a Sises e pangalahng irail pwe re en kalohpwuwehla mwurin eh ketin wowoki rehrail. \s1 Sises Wiahla mehn Kepit rehn Sounpei kei \r (Pil tehk Mk 15.16-20; Sohn 19.2-3) \p \v 27 Nein kepina sounpei kei eri ale Sises oh kahluwalahng nan Tehnpas en kepinao, wasahn kadeik, sounpei koaros ahpw pokonpene oh kapilpene ih. \v 28 Re ahpw kapwuhrasang sapwellime likou oh uhd kalikawihkihda likou weitahta ieu. \v 29 Re ahpw pil pahda elen tek ehu oh kidahng pohn kadokenmei, oh kihong sokon pwoat nin lime maun; re ahpw kin kelehpwikihdi mwowe oh kepkepitki, ndinda, “Iheng, Maing, komw meid roson, Nanmwarkien mehn Suhs akan!” \v 30 Re ahpw kin kendipih oh ale sokono poakiheki kadokenmei. \v 31 Mwurin ar wiemwahlkihla, re ahpw kapwuhrasang nan likou weitahtao oh kapwuhrohng nan uhdahn sapwellime likou ko. Mwuhr, re ahpw kahluwaieilahng likin kahnimwo pwe re en kalohpwuwehla ie. \s1 Sises ketin Lohpwuwala \r (Pil tehk Mk 15.21-32; Luk 23.26-43; Sohn 19.17-27) \p \v 32 Ni arail ketiket kohieisang nan kahnimwo, re kasaingedi ohlen Sairihni men, me adaneki Saimon; irail eri itonehng en kapaikada sapwellimen Sises lohpwuwo. \v 33 Irail eri lel wasa me adaneki “Kolkoda,” me wehwehki “Wasahn Tihn Moangen.” \v 34 Re ahpw kihong Sises wain doal edi katik wasao, pwe en ketiki; a mwurin eh ketin song ekis, e ahpw sohte ketin urahk. \x - \xo 27:34 \xo*\xt Mel. 69.21.\xt*\x* \p \v 35 Mwurin arail pasurediong nin lohpwuwo oh kalohpwuwehla, re usuhski sapwellime likou ko ihs me pahn ahneki, re ahpw nehkpeseng nanpwungarail. \x - \xo 27:35 \xo*\xt Mel. 22.18.\xt*\x* \v 36 Re ahpw mwohndiong wasao oh sinsile Sises. \v 37 Pohnangin kadokenmei nin lohpwuwo re pasurediong nting ehu me kawehwehda kahrepen eh kalohpwuwala. Ntingo ketihtihki, “Ih Sises met, Nanmwarkien mehn Suhs akan.” \v 38 Eri, re pil kalohpwuwehla loallap suwed riemen iang Sises, emen mi ni palimaun, a emen ni palimeing. \p \v 39 Aramas akan me kin keid wasao ahpw kin tuhtuwelek oh lahlahwe Sises, ndinda, \x - \xo 27:39 \xo*\xt Mel. 22.7; 109.25; Sir 12.17-18; 13.7.\xt*\x* \v 40 “Ih komwi me pahn kauwehla Tehnpas Sarawio oh pwurehng kauwada mwurin rahn siluh! Komw pein doareikomwihla, ma Sapwellimen Koht komwi! Komw keredihsang nin lohpwuwen!” \x - \xo 27:40 \xo*\xt Mad. 26.61; Sohn 2.19.\xt*\x* \p \v 41 Pil duwehte samworo lapalap oh sounkawehwehn Kosonnedo oh kaun ako, iang kepikepitki, ndinda, \v 42 “E komourala ekei, a e sohte kak komourala pein ih. Kaidehn ih nanmwarkien Israel? A en keredihsang nin lohpwuwen, se ahpw pahn kamehlele! \v 43 E koapworopworkihla Koht; eri, Koht en ketin doarehla met, ma e kupwure ih; pwe e kahskier me dene Sapwellimen Koht ih.” \x - \xo 27:43 \xo*\xt Mel. 22.8; Kupw 2.18-20.\xt*\x* \p \v 44 Pil loallap suwed ko me iang lohpwuwalahr, ira pil iangada lahlahwe Sises. \s1 Sises ketin Pwoula \r (Pil tehk Mk 15.33-41; Luk 23.44-49; Sohn 19.28-30) \p \v 45 Nin souwas, rotorot ehu ahpw kipehdi sahpwo pwon, oh wie rotorotki erein awa siluh. \v 46 Kereniong kulok siluh mwurin souwas, Sises ahpw ketin kapitie laudida, mahsanih, “\bk Eli, Eli, lama sapakdani\bk*?” me wehwehki, “Ei Koht, Ei Koht, dahme komw likidmeliekiniehla?” \x - \xo 27:46 \xo*\xt Mel. 22.1.\xt*\x* \p \v 47 Ekei aramas ako me kesikesihnen wasao ahpw rongada met, re ahpw nda, “E ekehker Elaisa!” \v 48 A emen irail pitipitte tenge lihmw ehu, kaduh nan wain pweitikitik ehu, kihong ni imwin ahlek pwoat oh song kidahng pwe en urahk. \x - \xo 27:48 \xo*\xt Mel. 69.21.\xt*\x* \p \v 49 A meteiko ndahng, “Keisang, kitail kilang mahs ma Elaisa pahn pwarodo doarehla!” \p \v 50 Sises ahpw pil pwurehng kapitie laudida, oh ketin kadarala ngene. \p \v 51 Kahdeng me pereh mwoahl sarawien nan Tehnpas Sarawio teipeseng sang powe lel pah. Sampah rerada, paipalap akan pwalpeseng, \x - \xo 27:51 \xo*\xt Eks. 26.31-33.\xt*\x* \v 52 sousou kei sarapeseng, oh paliwar en aramas sarawi tohto me melahr, re iasada. \v 53 Re ahpw kohsang nan ar sousou kan; oh mwurin Sises eh iasada, re ahpw pwarala nan Kahnimw Sarawio oh pwarohng aramas tohto. \p \v 54 Kaunen sounpei oh sounpei ko me iang sinsile Sises, ni ar pehmada sampah eh wie rerrer, oh kilangada soahng koaros me wiewiawiher, re inenen salohda, re ahpw ndinda, “Mehlelete memenet uhdahn Sapwellimen Koht!” \p \v 55 Lih tohto pil iang mi wasao, me iang kilikilang mehkan me wiewiawi, ahpw re mi wasa me ekis dohsang wasao; iei irail ko me idawehndo Sises sang Kalili oh kin papah. \x - \xo 27:55 \xo*\xt Luk 8.2-3.\xt*\x* \v 56 Eri, Mery mehn Makdala, Mery inen Seims oh Sosep, oh inen nein Sepedi pwutak ko, me iang mi rehn lih ako. \s1 Ereksohn Sises Nekinekdiong nan Sousou \r (Pil tehk Mk 15.42-47; Luk 23.50-56; Sohn 19.38-42) \p \v 57 Nin soutikpene, ohl kepwehpwe men ahpw kohsang Arimadea, ede Sosep, e pil tohnpadahk en Sises men. \v 58 Ih eri patohla rehn Pailet oh pekihda ereksohn Siseso, Pailet eri mahsanih ereksowo en kohieng Sosep. \v 59 Sosep eri ale, oh kidimkipene likou linen kapw oh mwakelekel ehu, \v 60 e ahpw nekidediong nan pein eh sousou, me e ahpwtehn wiahda nan paip ehu. Ih eri katapwurehiong lapalahn takai ehu ni ewen sousowo oh patopatohsang. \v 61 Mery mehn Makdala oh Mery teio, ira iang mi wasao mwomwohd sallahng sousowo. \s1 Silepe kei nin Sousowo \p \v 62 Mandahn rahno—me iei rahnen Sapad—samworo lapalap ako oh Parisi ko ahpw pokonpene rehn Pailet \v 63 oh ndaiong, “Maing, se tamanda duwen mwersuwed meno eh ketihtihki, ni eh momouro, ‘I pahn pwurehng mourda mwurin rahn siluh.’ \x - \xo 27:63 \xo*\xt Mad. 16.21; 17.23; 20.19; Mk 8.31; 9.31; 10.33-34; Luk 9.22; 18.31-33.\xt*\x* \v 64 Eri, komw ketin mahsanih pwe re en sinsile sousowo lel ni kesiluhwen rahn, pwe nah tohnpadahk ko de kohla pirapahsang oh ndahng aramas akan me ‘E iasadasangehr mehla.’ Pwe piht wet pahn suwedsang mehn mahso.” \p \v 65 Pailet eri mahsanihong irail, “Ien silepe kan, kumwail kohwei oh silehdi mwahu sousowo duwen amwail kak.” \p \v 66 Irail eri kohkohieila oh katengehdi takaien sousowo oh kihdi silepe kei pwe re en sinsile. \c 28 \s1 Sises ketin Iasada \r (Pil tehk Mk 16.1-10; Luk 24.1-12; Sohn 20.1-10) \p \v 1 Mwurin rahnen Sapado, nin sohrahn en rahnen Santi, Mery mehn Makdala oh Mery teio ahpw sangkalahng kilang sousowo. \v 2 A ni ahnsowohte sampah pa rerada; tohnleng en Kaun-o men pwardihdo sang nanleng oh katapwurehsang takaio ni ewen sousowo, oh mwohndiong powe. \v 3 Mwomwe inenen lingan, likamwete lingan en lioal, oh eh likou inenen pwetepwet, likamwete sinoh. \v 4 Silepe ko inenen salohda kowahlap oh rerrerki ar masepwehkada, re ahpw pwupwudiong nanpwel, likamwete aramas mehla kei. \p \v 5 Tohnlengo ahpw mahsanihong lih ako, “Kumwa dehr masak, pwe I ese me kumwa raparapahki Sises me lohpwuwalahro. \v 6 E seuwer ket met; e iasadahr, duwen eh ketin mahsanihong kumwailo. Kumwa keido oh kadehde wasa me e ketin nekinekidi ieo. \v 7 Eri met, kumwa mwadangewei kairehki sapwellime tohnpadahk ko, me ‘E iasadasangehr mehla oh e pahn ketilahng Kalili mwohmwail; ih wasao me kumwail pahn kilang ie!’ Kumwa tamatamante me I ndaiong kumwaht.” \p \v 8 Ira eri mwadang pwurala sang nin sousowo, ira saloh ahpw pil pereperen, oh tangatang kolahng kairehki tohnpadahk ko irair wet. \p \v 9 A iet, Sises pa ketin uh mwohra oh mahsanih, “Popohl.” Ira eri keilahng mpe, poaridiong mwowe oh koledi aluweluwe kan oh pwongih. \v 10 Sises eri mahsanihong ira, “Kumwa dehr masak, kumwa kohwei kairehki riei ko re en mwesellahng Kalili, pwe ih wasao me se pahn tuhpene ie.” \s1 Kair sang Silepe ko \p \v 11 Nindokon lih ako ara tangatang kolahng rehn tohnpadahk ko, ekei sounpei ko me sinsile sousowo lelohng nan kahnimwo pwe re en kairehki samworo lapalap ako mehkoaros me wiawiher. \v 12 Samworo lapalap oh kaun ako ahpw pokonpene pwe re en wie kupwurki dahme pahn wiawi. Irail eri kihong sounpei ko uwen mwohni laud ehu \v 13 oh kehkehlingkihong irail, “Kumwail pahn nda me ‘Nah tohnpadahk ko me pwarodo nipwong nindokon at memeir oh kawaisang erekso.’ \v 14 A ma kepina pahn rongada met, se pahn kadeke oh kumwail sohte pahn perki mehkot.” \p \v 15 Silepe ko eri ale mwohni ko oh wiahda duwen me samworo ko padahkihong irail. Koasoi pwoatet eri lohkseli rehn mehn Suhs ako sang rahno kohdo lel rahnwet. \s1 Sises ketin Pwarohng Sapwellime Tohnpadahk ko \r (Pil tehk Mk 16.14-18; Luk 24.36-49; Sohn 20.19-23; Wie 1.6-8) \p \v 16 Tohnpadahk ehk emeno eri mwesellahng pohn nahnahn Kalili, wasa Sises mahsanihong irail re en patohla ie. \x - \xo 28:16 \xo*\xt Mad. 26.32; Mk 14.28.\xt*\x* \v 17 Ni arail kilangada Sises wasao, re poaridiong oh pwongih; a ekei me peikasal. \v 18 Sises eri ketin keiong mparail oh mahsanih, “Manaman koaros en nanleng oh sampah mweimweiongieier. \v 19 Kumwail eri kohwei wasa koaros oh padahkihong tohn wehi kan koaros; pwe re en wiahla nei tohnpadahk: papidaisihirailla ni mwaren Sahm oh Sapwellime oh Ngehn Sarawi, \x - \xo 28:19 \xo*\xt Wie. 1.8.\xt*\x* \v 20 oh kehkehlingkihong irail re en peikiong mehkoaros me I koasoanediong kumwail. Eri, kumwail en ese pwe I pahn ieiang