\id DAN Pohnpeian Bible \ide UTF-8 \h DANIEL \toc1 DANIEL \toc2 DANIEL \toc3 Dan. \mt1 DANIEL \is1 Oaralap en Pwuhk wet \ip \bk Pwuken Daniel \bk* ntingdier ni ahnsou me mehn Suhs ako kin ale lokolok laud sang rehn nanmwarki rotorot emen. Sang ni koasoi oh kaudiahl kei, Sounntingo kin koangoangehki aramas akan en ahnsowo pwe re en koapworopworki duwen Koht eh pahn ketin kasapwildi arail nanmwarki lemeio, oh duwen eh pahn ketin onehda sapahl manaman en sapwellime aramas akan. \ip Pwuhk wet kak pwalpeseng wiahda pali riau: 1) Duwen koasoiepen Daniel oh ekei ienge ko me kalipilipala; eri, duwen ar kin powehkihdi ar imwintihti kan ar pwoson Koht oh peikiong. Koasoi pwukat wiawihda ni mwehin mehn Papilonia oh mehn Persia 2) Duwen kaudiahl kei me kohieng Daniel, me kasalehiong duwen kohkodahn wehi kei oh ohlahn wehi ko sang mwehin Papilonia kohdo lel ahnsou me pwuhk wet wiewiawi. Kaudiahl pwukat pil kohpada duwen ohlahn nanmwarki lemeio, oh lingan en powehdi en sapwellimen Koht aramas akan \iot Audepe ni Oaralap \io1 Daniel oh kompoakepah kan 1.1—6.28 \io1 Kaudiahl ong Daniel 7.1—11.45 \io2 a. Mahn kamasepwehk pahmeno 7.1-28 \io2 b. Sihpw wol men oh kuht men 8.1—9.27 \io2 c. Meninkeder sang nanleng 10.1—11.45 \io2 d. Ahnsoun imwisekla 12.1-13 \c 1 \s1 Mehn Israel Pwulopwul akan nan Mwoalen Nepukadnesar \p \v 1 Ni pahr kesiluh me Sehoiakim\f a \fr 1:1 \fr*\fk SEHOAKIM: \fk*\ft Nanmwarkien Suda sang pahr 609 lel 598 mwohn Krais.\ft*\f* wiewiahki nanmwarkien Suda, nanmwarkien Papilonia, Nepukadnesar, ahpw ketido pwe en mahweniong Serusalem; e ahpw kapilpene kahnimwo. \x - \xo 1:1 \xo*\xt 2 Nan. 24.1; 2 Kron. 36.5-7.\xt*\x* \p \v 2 Eri, Kaun-o ahpw ketin mweidohng Nepukadnesar en salihedi Nanmwarki Sehoiakim oh ketikihsang nan Tehnpas Sarawio kepwe kesempwal kei. Nepukadnesar eri ketin kahrelahng me selidi kan nan tehnpas sarawien sapwellime koht akan nan Papilon, oh ketikihong nan sapwellime wasahn nahk kepwehn kul kan.\x - \xo 1:2 \xo*\xt 2 Nan. 20.17-18; 24.10-16; 2 Kron. 36.10; Ais. 39.7-8.\xt*\x* \p \v 3 Nanmwarkio eri mahsanihong Aspenas, sapwellime kaun lapalap, pwe en pilada sang nanpwungen mehn Israel me selidi kan ekei mwahnakapw sang nan peneineien ar nanmwarkio oh pil sang nan peneineien ar soupeidi kan. \v 4 Mwahnakapw pwukat re en masamwahu, paliwar kehlail, oh loalokong, koahiek, oh mwadang en wehwehki mehkoaros, pwe irail en kak iang papah nan mwoalen nanmwarkio. Oh Aspenas en padahkihong irail wadawad oh ntingen mahsen en Papilonia. \v 5 Nanmwarkio ahpw pil ketin koasoanehdi pwe irail en kin tungoal duwehte tohn tehnpeseo rahn koaros. Eri, mwurin ar pahn kaiahnki soahng pwukat erein pahr siluh, re en patodohng pahn kupwur en nanmwarkio. \v 6 Eri, nanpwungen me pilipildahr akan, mwahnakapw pwukat iei: Daniel, Ananaia, Misael, oh Asaraia, irail koaros mehn Suda. \v 7 Lapalapo ahpw kihong irail ahd kapw kei: Peldesasar, Sadrak, Mihsak, oh Apedneko. \p \v 8 Eri, Daniel ahpw lemedahr me e sohte pahn kasaminehkihla paliwere kisin tungoal oh wain me kin kohda nan tehnpaso. Pein ih ahpw peki rehn Aspenas, kaun lapalapo, pwe en sewese. \v 9 Eri, Koht ketin kupwurehda pwe Aspenas en kin poakohng Daniel oh kadekohng. \v 10 Pwehki Aspenas eh masak nanmwarkio me kahrehda eh mahsanihong Daniel, “Nanmwarkio ketin koasoanedier dahme kumwail en kin tungoale. Eri, ma kumwail sohte pahn mwomw kehlail duwehte mwahnakapw teiko, nanmwarkio kakete kemeiehla.” \p \v 11 Daniel eri kohla rehn silepeo me Aspenas kilelehiong en sinsile ih oh ienge mwahnakapw silimeno, \v 12 oh ndaiong, “Menlau komw song kiht nan erein rahn eisek. Kihong kiht wahntuhke oh pihl se en tungoale. \v 13 Mwuri, komwi ahpw pahn karasaikitpene, kiht oh mwahnakapw teiko me kin tungoale kisin tungoal me kin kohsang nan tehnpaso. Komwi eri pahn kasawih ihs reht me mwomw kehlail.” \p \v 14 Ohlo eri pwungki re en song soangen tungoal wet erein rahn eisek. \v 15 Oh ni irair en ahnsowo eh imwisekla, irail ahpw mwomw mwahu oh kehlailasang mehteiko koaros me kin tungoale kisin tungoal en tehnpaso. \v 16 Silepeo eri solahr kihong arail tungoal sang nan tehnpaso; e ahpw mweidohng irail wahntuhkehte. \p \v 17 Koht ahpw ketikihong mwahnakapw pahmeno loalokong oh koahiek en sukuhlki pwuhk kan oh rapahki dahme mehlel. E pil ketikihong Daniel koahiek en kawehwehda ouraman oh kaudiahl kan. \p \v 18 Eri, pahr siluhwo me nanmwarkio ketin kileledier lao imwisekla, Aspenas ahpw kahrelahng mwahnakapw koaros rehn Nepukadnesar. \v 19 Ni nanmwarkio eh mahsanihirailda, e ahpw ketin diarada me Daniel, Ananaia, Misael, oh Asaraia me keieu mwahu sang mwahnakapw teiko. Irail pahmeno eri towehla sapwellime pwihn nan tehnpaso. \v 20 Eri, ni en nanmwarkio eh kin ketikihda peidek sohte lipilipil oh apwal akan, e ahpw ketin diarada me mwahnakapw pahmen pwukat dehdehki mwahusang sounkeseu oh sounkosetipw koaros me mihmi nan sapwellime wehio pahn pak eisek. \v 21 Daniel eri mihmihte nan tehnpaso lao lel ahnsou me Sairus,\f b \fr 1:21 \fr*\fk SAIRUS: \fk*\ft Sairus Keieu, mehn Persia, kalowedier Papilon nan pahr 538 mwohn Krais.\ft*\f* nanmwarki lapalap en Persia, kalowehdi Papilonia. \c 2 \s1 Sapwellimen Nepukadnesar Aliman \p \v 1 Eri, ni sounpar keriau me Nepukadnesar\f c \fr 2:1 \fr*\fk NAPUKADNESAR: \fk*\ft Nanmwarki lapalap en wehin Papilon sang pahr 605 lel 562 mwohn Krais.\ft*\f* wiewiahki nanmwarki, e ahpw alimanda oh kupwur toutoukihla; e ahpw sohla kak seimwok mwahu. \p \v 2 Ih eri malipepene sapwellime sounkeseu kan, sounwunahni, sounketieni kan, oh sounkosetipw kan, pwe re en kawehwehda sapwellime alimano. Irail eri patopene oh uh mwowe. \v 3 Nanmwarkio ahpw mahsanihong irail, “Mie ei ouraman ehu me inenen kapwunodeiedahr. I men ese wehwehn ouraman wet.” \p \v 4 Irail eri sapengki nanmwarkio ni mahsen en Aramaik,\f d \fr 2:4 \fr*\ft Sang wasaht lel ni imwin ire laud 7, pwuhk wet ntingdi ni mahsen en Aramaik, kaidehn ni mahsen en Ipru.\ft*\f* patohwan, “Roson en Wasa Lapalap en poatopoatete! Komw mahsanihedohng kiht omwi aliman en pwe se en kawehwehiong komwi.” \p \v 5 Nanmwarkio ahpw mahsanihong irail, “I koasoanedier me ma kumwail sohte pahn kak kasawihada oh kawehwehda ei ouramanet, eri, I uhdahn pahn kemeikumwailla oh pil kauwehla imwamwail kan. \v 6 Ahpw ma kumwail kak kasawihada oh kawehwehda ei ouramanet, I pahn kihong kumwail kisakis laud oh pil kasapwilkumwailda. Eri met, kumwail kasawihong ie ei ouramanet, oh pil kawehwehiong ie.” \p \v 7 Re ahpw pil pwurehng sapeng nanmwarkio, patohwan, “Ma Wasa Lapalap pahn ketin kasalehiong kiht sapwellime aliman wet, a se pahn kak kawehwehda.” \p \v 8 Eri, ni ahnsowo, nanmwarkio ahpw kapitie laudida oh mahsanih, “Ihme I medemedewehn men! Kumwail songosong en karairaila ahnsou, pwe kumwail dehdehkier dahme I koasoanedier I en wia. \v 9 Ma kumwail sohte pahn padahkihong ie ei ouramanet, kumwail koaros pahn ale soangen kalokolok teieu. Ele kumwail pwungkipenehr me kumwail pahn pitih ie lao lel ei pahn wekidala ei lamalam. Kumwail padahkihong ie dahme I ouramandahro! I ahpw pahn kemehlele me kumwail pahn kak kawehwehda.” \p \v 10 Sounwunahni ko ahpw patohwanohng, “Sohte aramas emen nan sampah pwonopwon wet me pahn kak kasawihada oh padahkihong Wasa Lapalap duwen me komw men mwahngih. Saikinte nanmwarki men, mehnda ma ih me keieu lapalap de manaman, me wiahiongehr sapwellime sounkeseu kan, sounketieni kan oh sounkosetipw kan, soangen kupwur apwal wet. \v 11 Sohte aramas emen kak wiahiong komwi, ihte koht akan; ahpw re sohte kin kousoan nanpwungen aramas.” \p \v 12 Ni ahnsowo, nanmwarkio ahpw engiengda kowahlap oh mahsanih me sapwellime sounkaweid kan koaros nan Papilon en kamakamala. \v 13 Eri, mahseno kamanamanlahr me irail koaros pahn kamakamala, iangahki Daniel oh ienge ko. \s1 Koht ketin Kasalehiong Daniel Wehwehn Alimano \p \v 14 Daniel eri kohla rehn Ariok, kaunen sounsilepe kan en nanmwarkio, me pil pilipildahr pwe en pwukoahki kemehla sounkaweid kan. Ni koasoi wahun oh keneinei, \v 15 e ahpw idek rehn Ariok, “Dahme kahrehda nanmwarkio kupwurehkihda irair apwal wet?” Ariok eri koasoiaiong Daniel mehkoaros me wiawiher. \p \v 16 Daniel eri mwadang pwuralahng me lapalap akan oh peki re en awih mahs, pwe en song kawehwehiong nanmwarkio sapwellime alimano. \v 17 Mwuhr, Daniel ahpw pwuralahng ni imwarail oh padahkihong ienge ko, Ananaia, Misael, oh Asaraia, duwen me wiawiher. \v 18 E pil ndaiong irail en kapakapohng Koht en nanleng pwe en kupwurkalahngan oh kawehwehiong irail ouraman riro, pwe re de iang sounkaweid teiko nan Papilon kamakamala. \v 19 Eri, nipwongo, ouramano ahpw sansalohng Daniel nan kaudiahl ehu. E ahpw kapikapinga Koht en nanleng, patohwan, \q1 \v 20 “Kapinga mwaren Koht, ahnsou koaros oh kohkohlahte; \q2 pwe ih me ketin kupwurokong oh manaman. \q1 \v 21 E kin ketin koasoanehdi ahnsou oh irair en ahnsou kan; \q2 e kin ketin kasapwilada oh kasapwildi nanmwarki kan; \q2 iei ih me kin ketikihong aramas ar koahiek oh loalokong. \q1 \v 22 E kin ketin kasalehda soahng me loal oh rir kan, \q2 oh e mwahngih dahme kin ekiek nan wasa rotorot akan; \q2 pwe marain kin kapilpene ih. \q1 \v 23 I kin kapinga komwi oh waunekin komwi, Koht en semei mehn mahs ako. \q1 Komw ketikihongieier loalokong oh kehlail; \q2 komw ketin sapengehr ei kapakapo, \q2 oh kasalehiong kiht dahme se pahn patohwanohng nanmwarkio.” \s1 Daniel Patohwanohng Nanmwarkio Audepen Alimano oh pil Kawehwehda \p \v 24 Daniel eri pwurala rehn Ariok, ohl me nanmwarkio ketin kilelehdi pwe en kemehla sounkaweid kan en nanmwarkio, oh ndaiong, “Komw dehr kemeirailla. Kahreielahng rehn nanmwarkio, pwe I en patohwanohng wehwehn sapwellime alimano.” \p \v 25 Eri, ni ahnsowohte, Ariok ahpw kahrelahng Daniel pahn kupwure en nanmwarkio, oh patohwanohng, “I patohwan diarada emen nanpwungen me seldohsang nan wehin Suda me kak kawehwehiong Wasa Lapalap, sapwellime alimano.” \p \v 26 Nanmwarkio ahpw mahsanihong Daniel (me pil adaneki Peldesaser), “Ia duwe, ke kak kasalehiong ie dahme I ouramandahro, oh pil wehwehpe?” \p \v 27 Daniel ahpw sapeng, patohwan, “Maing, Wasa Lapalap, sohte sounkosetipw men, sounketieni men, soukohp men, de sounkasawih usu men, me pahn kak patohwanohng komwi met. \v 28 Ahpw mie Koht emen nanleng, me kin kasalehda soahng rir kan koaros. E ketin kasalehiongkomwiher, maing, Nanmwarki Nepukadnesar, dahme pahn pwarada ahnsou kohkohdo. Eri, iei met alimano me komw ketin mahsanihada ni omwi seiseimwoko. \p \v 29 “Maing, Wasa Lapalap, ni ahnsou me komwi wie seiseimwok, komw ketin alimandahr duwen me pahn kohdo; oh Koht, me kin ketin kasalehda me rir kan, ahpw ketin kasalehiong komwi dahme pahn pwarada. \v 30 Eri, aliman wet sansalohngieier, kaidehn pwehki ngehi me loalokong sang aramas teikan, ahpw pwe komwi en mwahngih wehwehn omwi aliman wet, oh wehwehkihla ire kesempwal akan me pwarodohng komwi. \p \v 31 “Maing, Wasa Lapalap, nan omwi alimano komw mahsanihada lapalahn sansal ehu me kesikesihnen mwohmwi, me marain oh lingaling, oh kamasepwehk ni omwi mahsanih. \v 32 Moange wiawihkihda kohl me keieu kaselel. Mwaremware oh peh kan wiawihkihda silper; lukepe oh lengelenge wiawihkihda prons. \v 33 Neh kan wiawihkihda mete, oh patehneh kan wiawihkihda mete oh pwehl. \v 34 Eri, ni omwi mahsenwohng, a lapalahn takai ehu ahpw pwupwudi sang ni eh sohte aramas emen doahke. E pwupwudi oh lel patehnehn sansalo me wiawihkihda mete oh pwehl, oh kauwehla. \v 35 Ni ahnsowohte, mete, pwehl, prons, silper, oh kohl koaros ahpw wiahkinteieu rengkidi oh pisetikpene duwehte pwelpar nan wasahn koakoa wahn pilawa ni ahnsoun rahk. Kisiniengo ahpw peukasang koaros, sohte kisin diper kis luhwe. Ahpw takai wosadahr duwehte nahna ehu me kipehdi sampah pwon. \p \v 36 “Eri, iei met alimano. Met I pahn patohwan kasalehiong Wasa Lapalap, wehwehpe. \v 37 Maing, komwi me lapalapasang nanmwarki koaros. Koht ketin kasapwilkomwihda en wiahla nanmwarki men, oh ketikihong komwi manaman, roson, oh wahu. \v 38 E ketin kasapwilkomwihda en kaunda tohn sahpw akan koaros, oh mahn akan oh menpihr koaros. Moahng kohlo, iei komwi. \v 39 A mwurin omwi mwehiet, mwehi tohrohr ehu pahn pwarada, me sohte pahn lapalap duwehte omwi mwehi; oh pil mwuri, e pahn mie mwehi kesiluh, rasehng prons, me pahn kaunda sampah pwon. \v 40 Eri, mwuhr, e pahn mie mwehi kapahieu, me kehlail duwehte mete, me kin kauwehla oh kapisetikihpene mehkoaros, e pahn kauwehla oh kapisetikihpene mwehin mahs ako. \v 41 Komw pil mahsanih me patehneh kan oh sendin neh kan wiawihkihda pwehl oh mete. Met wehwehki me mwehi wet mwehin liaktohrohr ehu. E pahn kehlail, rasehng kehlail en mete, pwehki mie mete me doaloahda pwehlo. \v 42 Sendin neh kan—ekei wiawihkihda mete, a ekei wiawihkihda pwehl—met wehwehki me mwehio pahn kehlail, ahpw mengei en ohla. \v 43 Komw pil mahsanih me mete ko doalkidahr pwehl. Met wehwehki me kaunen mwehi kan pahn song kapwopwoudipene ar peneinei kan pwe minimin en kak pweida, ahpw re sohte pahn kak wia met, pwehki mete sohte kak doaloahda pwehl. \v 44 Eri, ni ahnsou me nanmwarki ko pahn kakaun wasa, Koht en nanleng pahn ketin kauwada mwehi ehu me sohte imwi. Mwehi wet sohte pahn kak lohdi, ahpw e pahn kauwehla mwehi teikan koaros, oh pahn mihmi kohkohlahte. \v 45 Komw pil mahsanih duwen takai ehu me pwupwusang ni aul ehu, ni eh sohte me doahke, oh duwen eh kauwehla sansalo me wiawihkihda mete, prons, pwehl, silper, oh kohl. Eri, Koht lapalahpie me ketin kasalehiong komwi dahme pahn pwarada ni ahnsou kohkohdo. I patohwanohngehr komwi audepen omwi aliman wet ni oaretik, oh I pil patohwanohngehr komwi wehwehpe ni mehlel.” \s1 Nanmwarkio ketin Katingih Daniel \p \v 46 Nanmwarki Nepukadnesar eri poaridiong nanpwel, oh pil koasoanehdi pwe meirong oh kisakis en wiawihong Daniel. \v 47 Nanmwarkio ahpw mahsanih, “Omwi Koht me keieu lapalapasang koht akan koaros, oh me Kaunen nanmwarki kan. Ih me kin ketin kasalehda me rir kan koaros, pwehki omwi kak kawehwehda me rir kotet.” \v 48 Nanmwarkio eri ketikihong Daniel dehu ileile ehu, oh ketikihong kisakis kaselel tohto, oh ketikihong pwe en kaunda wehin Papilon, oh pil kaunda sounkaweid koaros nan wehio. \v 49 A sang ni pekipek en Daniel, nanmwarkio ahpw ketikihong Sadrak, Mihsak, oh Apedneko re en kaunda doadoahk en wehin Papilon. Oh e ketin mweidohng Daniel en mihmihte nan tehnpaso. \c 3 \s1 Nepukadnesar Mahsanihong Koaros en Pwongih Sansal Kohl ehu \p \v 1 Eri, Nanmwarki Nepukadnesar ahpw ketin wiahda sansal kohl ehu, me ileilehki piht 90 oh tehlapki piht 9. E ahpw ketin pwilikidiong nan patapat en Dura, nan wehin Papilon. \v 2 Nanmwarkio ahpw mahsanihong sapwellime lapalap koaros en pokonpene—soupeidi kan, kepina kan, keriaun kepina kan, meninkeder kan, sounnekinek kan, sounkopwung kan, kaunen wehi kan, oh pil lapalap teikan koaros nan wehio. Irail en iang kasarawien sansal me Nanmwarki Nepukadnesar ketin kauwadahro. \v 3 Eri, lapalap pwukat koaros ahpw pokonpene ni kasarawio, oh kesihnenda mwohn sansalo. \v 4 Pakair ehu ahpw wiawi ni ngihl laud, ketihtihki, “Kumwail tohn wehi kan koaros, keinek kan, oh me pil lokaiahki soangen lokaia teikan! \v 5 Kumwail pahn rong ngilen sowi kan, iangahki ngilen ohpo kan, lair kan, sidar kan, oh arp kan; oh mwuri, soangen keseng teikan koaros pahn pil iangada. Eri, ni ahnsou me keseng wet pahn tepida, kumwail koaruhsie pahn poaridi oh pwongih sansal kohlo me Nanmwarki Nepukadnesar ketin kauwadahr. \v 6 Mehmen me sohte pahn poaridi oh pwongih sansalo pahn mwadang lekdeklahng nan kisiniei mwehl.” \v 7 Eri, ni ahnsou me irail rongada ngilen keseng ko, tohn wehi kan koaros, keinek kan, oh me lokaiahki soangen lokaia teikan, ahpw mwadang poaridi oh pwongih sansal kohlo me Nanmwarki Nepukadnesar ketin kauwadahr. \s1 Kadip me Uhwong mehn Suhs Silimeno \p \v 8 Eri, mehn Papilon kei ahpw isaniki ahnsowo kedipahda mehn Suhs ko. \v 9 Re ahpw patohwanohng Nanmwarki Nepukadnesar, “Wasa Lapalap en rosoroson kohkohlahte! \v 10 Komw ketin mahsanih me ni ahnsou me keseng pahn tepida aramas koaros pahn mwadang poaridi oh pwongih sansal kohlo. \v 11 Oh mehmen me sohte poaridi oh pwongih, e pahn lekdekla nan kisiniei mwehl. \v 12 Eri, mehn Suhs kei mie me komw ketikihong irail en kaunda wehin Papilon—Sadrak, Mihsak, oh Apedneko. Re ahpw sohte peikiong omwi mahsen kan. Re sohte pwongih omwi koht, de sohte pil poaridihsang sansalo me komw ketin kauwadahr.” \p \v 13 Eri, ni ahnsowo, nanmwarkio ahpw engiengda oh mahsanih mwahnakapw silimeno en pakahrdohng reh. \v 14 Pein ih ahpw mahsanihong irail, “Sadrak, Mihsak, oh Apedneko, ia duwe, mehlel me kumwail sohte pwongih ei koht oh pil sohte poaridihsang sansal kohl me I kauwadahro? \v 15 Eri met, ni amwail pahn rong ngilen sowi kan, ohpo kan, lair kan, sidar kan, oh arp kan, oh pil keseng teikan, kumwail pitipit poaridi oh pwongih sansalo. A ma kumwail kahng, kumwail uhdahn pahn lekdeklahng nan kisiniei mwehl. Ia duwe, kumwail lemeleme me mie koht emen me pahn kak doareikumwailla?” \p \v 16 Sadrak, Mihsak, oh Apedneko eri sapeng, patohwan, “Maing, Wasa Lapalap, kiht se sohte pahn kak kapitkitala. \v 17 Ma at Koht me se kin papah pahn kak kapitkitala sang nan kisiniei mwehlo, oh sang omwi manaman, a ih me pahn ketin wia. \v 18 Ahpw ma e pil sohte ketin wia, a komwi en ketin mwahngih me se sohte pahn pwongih omwi koht, oh se sohte pahn pil poaridihsang sansal kohl me komw ketin kauwadahro.” \s1 Kompoakepahn Daniel Silimeno Koasoandi en Kamakamala \p \v 19 Eri, Nepukadnesar ahpw engiengda, oh silangi weitahtahkihla eh engiengda pahn Sadrak, Mihsak, oh Apedneko. Pein ih mahsanihong sapwellime papah ko re en saunda kisinieio pwe en mwehl pak isuh sang mahs. \v 20 E pil mahsanihong me keieu kehlail nanpwungen sapwellime sounpei kan en salihedi mwahnakapw silimeno oh keseiraillahng nan kisiniei mwehlo. \v 21 Eri, irail salihiraildi ni arail likilikawihete arail seht, likou puhp, oh lisoarop akan, re ahpw keseiraillahng nan kisiniei mwehlo. \v 22 Eri, pwehki mahsen en nanmwarkio me nohn limeidihd, kisinieio ahpw soudahr oh mwehl mehlel; ihme mpwulen kisinieio karongehkihla ohl ako me kahreiraillahng nan kisiniei mwehlo. \v 23 Eri, Sadrak, Mihsak, Apedneko wie senselte ni arail lekdeklahng nan werengen kisiniei mwehlo.\x - \xo 3:23 \xo*\xt K.Mw.S 1-68.\xt*\x* \p \v 24 Nepukadnesar ahpw eimwolukihla oh ninlengida; e ahpw keinemwe rehn sapwellime lapalap ako, “Ia duwe, kitail soh salihedi ohl silimeno oh keseiraillahng nan kisiniei mwehlo?” \p Irail ahpw sapengki, “Ei maing, kitail salihiraildi.” \p \v 25 Nanmwarkio ahpw pil keinemwe, “A dahme kahrehda I kilangkihda me pahmen me alialuseli nan kisinieio? Irail sohte selidi, oh pil sohte kisin mwomwen mwasikala kis rehrail—oh me kapahmenihirailo likamwete mwomwen tohnleng men.” \s1 Ohl Silimeno Lapwada oh Kesepwilda \p \v 26 Eri, Nepukadnesar ahpw ketilahng ni wenihmwen kisiniei mwehlo oh malipe irail, “Sadrak, Mihsak, oh Apedneko! Kumwail me kin papah Koht Wasa Lapalahpie, kumwail pedoido!” Ni ahnsowohte irail ahpw pedoila. \v 27 Eri, soupeidi kan koaros, iangahki kepina kan, keriaun kepina kan, oh sounkaweid en nanmwarkio kan, re ahpw pokonpene pwe re en udiahl mwahnakapw pwukat me sohte ohkihla kisinieio. Pwe pitenmoangarail sohte mwasikala, arail likou ko sohte rongala, oh pil sohte kisin pwohn ediniei kis rehrail. \p \v 28 Eri, nanmwarkio ahpw mahsanih, “Kapinga Koht en Sadrak, Mihsak, oh Apedneko! E ketin kadarodo sapwellime tohnleng pwe en kapitala ohl pwukat me kin papah oh pwongih ih. Irail sohte peikiong ei koasoandi, oh re mehndahkihla mourirail, ahpw sohte men poaridi oh pwongih ei koht, pwe arail Kohtohte. \p \v 29 “Eri, met I koasoanedier me ma mie tohn wehi men, de keinek ehu, de me kin lokaiahki soangen lokaia teikan, me pahn mwamwahliki Koht en Sadrak, Mihsak, oh Apedneko, e pahn kamakamala oh imwe pahn pil kerengkidi. Sohte emen koht tohrohr me kak wia duwehte met.” \p \v 30 Eri, nanmwarkio ahpw ketikihong Sadrak, Mihsak, oh Apedneko pwukoa kei nan wehin Papilon me ileilehsang mahs. \c 4 \s1 Sapwellimen Nepukadnesar Aliman Keriau \p \v 1 Eri, Nanmwarki Nepukadnesar ahpw poaronelahng tohn wehi koaros nan sampah pwon, oh keinek koaros, oh pil irail me kin lokaiahki soangen lokaia teikan, mahsanih, \p “Kaselehlie maing ko! \v 2 Met I men kairehkin kumwail duwen me kapwuriamwei kan oh manaman akan me Koht, Wasa Lapalahpie, ketin kasalehiong ie. \q1 \v 3 “Ia uwen lapalap en soahng kapwuriamwei kan me Koht kin ketin kasalehiong kitail aramas akan! \q1 Ia uwen roson en manaman akan me e kin ketin wiahda! \q1 Koht pahn ketin wiewiahte nanmwarki men kohkohlahte; e pahn ketin kaunda wasa lao lel ni imwin ahnsou. \p \v 4 “Eri, ngehi Nepukadnesar, I kin koukousoan meleilei ni imwei, oh I kepwehpwelahr mehlel. \v 5 Ahpw ni ei wie memeir, I ahpw wiahda ouraman kamasepwehk ehu, oh I pil kilangada sansal kamasepwehk kei. \v 6 Ngehi eri ekerpene nei sounkaweid kan koaros nan wehin Papilon pwe re en kohpene rehi oh kasawihong ie wehwehn ei ouramano. \v 7 Eri, irail koaros, sounkeseu kan, sounwunahni kan, sounkosetipw kan, oh sounketieni kan, re ahpw kohdo rehi. I ahpw padahkihong irail ei ouramano, ahpw re sohte kak kawehwehiong ie. \v 8 Eri, Daniel ahpw pedolong (pil ehu ede Peldesasar, ahd wet iei pil mwaren ei koht.) Ngenen koht sarawi kan kin ketiket rehn Daniel; ngehi eri padahkihong ei ouramano. \v 9 I ndaiong: Peldesasar, kaunen sounwunahni kan, I ese me ngenen koht sarawi kan kin ketiket rehmwi, oh komw kin wehwehki soahng rir kan koaros. Eri, iet ei ouraman. Komw kawehwehiong ie. \p \v 10 “Ni ei wie memeir, I kilangada sansal ehu duwehte tuhke reirei pwoat nan werengen sampah. \v 11 Tuhkeo wie reireida lao lel pahnlahng, oh aramas koaros nan sampah kak kilang. \v 12 Teh kan me lingan mehlel, oh e inenen toutoukihla wah kan— me itarohng tohn sampah koaros en tungoale. Mahn lawalo kan kin kommoal pahn mweteh, menpihr kan kin wiahda pasarail ni rah kan, oh soahng mour koaros kin kang wah kan. \p \v 13 “Eri, ni ei medemedewe duwen kaudiahlo, I kilangada tohnleng men me kin pepehd oh mwasamwasahn ahnsou koaros, e kohdihdo sang nanleng. \v 14 Tohnlengo ahpw ngihl laudida oh nda, ‘Pelehdihsang tuhkehn, oh pelehsang rah kan. Darasang teh kan oh kamwarakpeseng wah kan. Karawansang mahn lawalo oh menpihr kan nin rah kan. \v 15 A kahlap en tuhkehn en luhwehdi nanpwel, oh pirehkipene selmete oh prons. En mihmihte nan dihpw kan nan mohsen. \p “‘Pwoaik en mwerediong pohn ohl menet, oh en kousoan rehn mahn akan nanpwungen tuhke kan. \v 16 E solahr pahn ahneki lamalam en aramas, a e pahn ahneki lamalam en mahn erein sounpar isuh. \v 17 Iei met koasoandien tohnleng kan me kin pepehd oh mwasamwasahn ahnsou koaros. Eri, aramas akan wasa koaros en ese me Koht, Wasa Lapalahpie, kin ketin kaunda wehin aramas koaros. Pein ih kin ketin kak kasapwilada nanmwarki men sang nanpwungen aramas sohte lipilipil—mehnda ma aramas mwahl.’” \p \v 18 Nanmwarki Nepukadnesar eri mahsanih, “Iei met ouramano me I wiahier. Eri, Peldesasar, komw padahkihong ie ia wehwehpe. Sohte emen nanpwungen nei sounkaweid kan me kak kawehwehiong ie. A komwi kak, pwehki ngenen koht sarawi kan kin ketiket rehmwi.” \s1 Daniel Kawehwe Alimano \p \v 19 Eri, Daniel (me pil adaneki Peldesasar) inenen pahtoukihla, ahpw sohte kak koasoia mehkot. Nanmwarkio eri mahsanihong, “Peldesasar, komw dehr mweidohng ouramano de wehwehpe en kansensuwedihkomwihla.” \p Peldesasar ahpw patohwan, “Maing Wasa Lapalap, I men alimano oh pil wehwehpe en doakedoake omwi imwintihti kan, a kaidehn komwi. \v 20 Tuhke reirei oh kehlailo ahpw leldalahng pahnlahng oh aramas koaros nin sampah kak kilang. \v 21 Teh kan me lingan mehlel, oh wah kan me tohto oh itarohng katungoale tohn sampah kan koaros. Mahn lawalo kan kin kommoal pahn mweteh, oh menpihr kan kin wiahda pasarail ni rah kan. \p \v 22 “Maing Wasa Lapalap, komwi me tuhkeo. Komwi me reirei oh roson. Omwi kekeirda lelehr pahnlahng, oh omwi manaman kin kipehdi sampah pwon. \v 23 Ni omwi ketin mahmahsanih soahng wet, tohnleng men ahpw ketidihdo sang nanleng oh mahsanih, ‘Pelehdihsang tuhkehn oh kauwehla, a kahlepeo en luhwehdi nanpwel oh en pirapirkipene selmete oh prons. En mihmihte nan dihpw kan nan mohsen. Pwoaik en mwerediong oh kahlepeo en mihmihte rehn mahn akan erein sounpar isuh.’ \p \v 24 “Eri, maing Wasa Lapalap, iet wehwehn sapwellimomwi alimano. Iet duwen me Koht, Wasa Lapalahpie ketin mahsanih me pahn wiawihong komwi. \v 25 Komw pahn ketin kalipilipasang nanpwungen aramas akan oh kousoanla rehn mahn lawalo kan. Komw pahn konot tehndipw duwehte kouwol men, oh seimwok liki, wasa me pwoaik pahn mwerediong pohmwi erein sounpar isuh. Eri, iei ahnsou me komw pahn ketin wehkada me Koht, Wasa Lapalahpie, kin ketin kak kasapwilada aramas sohte lipilipil men pwe en wiahla nanmwarki. \v 26 Tohnleng kan ahpw mahsanih kahlep en tuhkeo en mihmihte nanpwel. Met wehwehki me komw pahn ketin pwurehng wiahla nanmwarki ni omwi pahn ketin wehkada me Koht kin ketin kakaun sampah. \v 27 Eri, maing Wasa Lapalap, komw ketin idawehn ei kaweid. Dehr pwurehng wiahda dihp, ahpw kapwaiada me pwung. Komw ketin kadekohng me semwehmwe kan, pwe en kapwungala sapwellimomwi wiewia suwed kan. Komwi eri pahn ketin pwurehng kepwehpwehla.” \x - \xo 4:27 \xo*\xt Dop 12.9; Sir 3.30.\xt*\x* \p \v 28 Eri, soahng pwukat koaros wiawihongehr Nanmwarki Nepukadnesar. \v 29 Mwurin sounpwong 12, ni eh ketiketseli nan palangk me mi pohn tehnpeseo nan Papilon, \v 30 e ahpw mahsanih, “Ia uwen lingan laud en Papilon! Pein ngehi me kauwada pwe en wia poahsoan kaunen ei wehi oh kasalehda uwen ei kehl oh manaman, uwen ei lingan, oh lapalap en ei wehi.” \p \v 31 A mwohn eh saikinte kanekehla eh mahsen, ngihl ehu ahpw peidihdo sang nanleng, mahsanih, “Nanmwarki Nepukadnesar, rong dahme I pahn koasoia. Met omwi wehi pahn pehdsang komwi. \v 32 Komw pahn kalipilipasang nanpwungen aramas, oh komw pahn kousoanla rehn mahn lawalo kan. Komw pahn kangkang tehndipw duwehte kouwol men erein sounpar isuh. Eri, iei ahnsou me komw pahn wehkada me Koht, Wasa Lapalahpie, kin ketin kaunda wehin aramas akan, oh e kin ketin kak kasapwilada aramas sohte lipilipil men pwe en wiahla nanmwarki.” \p \v 33 Eri, ni ahnsowohte mahsen pwukat pweida. Nepukadnesar ahpw kalipilipasang nanpwungen aramas oh e kin konote tehndipw duwehte kouwol men. Pwoaik ahpw mwerediong pohn kahlepe, oh pitenmoange ko reireila duwehte wunen ikel kan, oh kiki kan pil reireila duwehte kikin menpihr laud kan. \s1 Nepukadnesar Kapinga Koht \p \v 34 “Eri, ahnsowo lao imwiseklahr, ngehi, Nepukadnesar, ahpw saradahla nanleng, oh ei marain de lamalam ahpw pwurodohng ie. I kapinga Koht, Wasa Lapalahpie, oh I wauneki oh pil kalinganahda ih me kin ketin ieias poatopoat.\x - \xo 4:34 \xo*\xt Sir 18.1.\xt*\x* \q1 “Ih me pahn ketin kakaun kohkohlahte, \q2 oh sapwellime wehi pahn kohkohlahte. \q1 \v 35 E kin ketin wiahki aramas en sampah aramas soh katepe; \q2 tohnleng kan nanleng oh pil aramas en sampah \q2 kin mihmihte pahn sapwellime manaman. \q1 Sohte me kak pelianda kupwure, \q2 de sapwungki sapwellime wiewia kan. \p \v 36 “Eri, ni ei marain de ei lamalam eh pwurodohngieier, lingan en ei wehi, wauwi, oh lapalap en ei wehi pil pwurodohng ie. Nei sounkaweid kan oh nei soupeidi kan ahpw kasamwo ie, oh I pil pwurehng alehdi manaman en ei wehi. Eri, wauwi me lapasang mahso. \p \v 37 “Eri met, ngehi, Nepukadnesar, I pahn kapinga, wauneki, oh kalinganahda Nanmwarkien nanleng. Wiepen nin lime kan koaros me pwung. E kin ketin wiahda me pwung ahnsou koaros, oh e kak kasapwildi me pohnmwahso kan.” \c 5 \s1 Sapwellimen Pelsassar Kamadipw \p \v 1 Pwohng ehu Nanmwarki Pelsassar ahpw ketin lukepene soupeidi 1000 ong ni kamadipw laud ehu, ih eri ketin iang irail konot wain. \v 2 Eri, ni arail konokonotpene, Pelsassar ahpw mahsanih kep oh dahl kohl oh silper kan en wisikdohng nan perehn kamadipwo. Iei met dipwisou sarawi kan me seme Nepukadnesar ketikihsangehr nan Tehnpas Sarawien Serusalem. Nanmwarki Pelsassar ahpw ketin poaronla pwe dipwisou pwukat en wisikdo, pwe ih, sapwellime soupeidi kan, sapwellime inenmwohd kan, oh pil sapwellime pekehi ko en konot wain loale. \v 3 Eri, ni ahnsowohte, kep oh dahl kohl kan ahpw wisikdo, oh irail koaros ahpw konot wain loale, \v 4 oh kapikapinga koht kan me wiawihkihda kohl, silper, prons, tuhke, oh takai. \p \v 5 Ni ahnsowohte kumwut en pehn aramas ehu ahpw pwarada oh tapihada ntingih ni dihd en tehnpaso, wasa me keieu marainki lingen lamp akan. Nanmwarkio eri ketin mahsanihada kumwuto ni eh wie ntinting. \v 6 Ih eri ketin lemmwida oh kahlepe ahpw rerada kowahlap. \v 7 Ih eri ketin kapitie laudida oh mahsanih irail en kahredohng reh sounkeseu kan, sounkosetipw kan, oh pil sounkasawih usu kan. Eri, ni arail patohier pahn kupwure, nanmwarkio ahpw mahsanihong irail, “Mehmen me pahn wadekada nting pwukat oh padahkihong ie wehwehpe pahn kapwatkihda kapwat en me lapalap akan, kapwat reirei me poh ntahn mwel, oh pil mwarehda sahl kohl en wahu. E pahn kesiluhn lapalapala nan wehiet.” \v 8 Sapwellimen nanmwarkio sounkaweid koaros eri patohdo, ahpw sohte mehmen rehrail me kak wadek nting ko, de kawehwehiong nanmwarkio. \v 9 Eri, pwehki met, nanmwarkio ahpw ketin pwunodkihda oh kupwur toutoukihla. Sapwellime lapalap akan eri sohla wehwehki dahme irail pahn kak wia. \p \v 10 Eri, inen nanmwarkio ahpw rongada mwoarong laud ehu sang rehn nanmwarkio oh sapwellime ko. Ih eri pedolongala wasahn kamadipwo oh patohwan, “Maing, Wasa Lapalap, komw en rosorosonte kohkohlahte! Komw dehr kupwur toutou. \v 11 Pwe ohl emen mie me ngenen koht sarawi kan kin ketiket reh. Ni mwehin omwi pahpao, ohl menet kasalehiong eh madamadau mwahu oh loalokong pwe likamwete e kin ahneki erpit en koht akan. Omwi pahpa, Nanmwarki Nepukadnesar, eri kasapwilda pwe en kaunda sounkeseu, sounwunahni, sounkosetipw, oh sounkasawih usu kan. \v 12 Ohl menet kin ahneki soangen koahiek tohrohr oh loalokong, oh e uhdahn kak kawehwehda aliman, de kahk, de soahng rir teikan. Eri, komw ileklahng ohl menet me ede Daniel, me nanmwarkio ketin kahdaneki Peldesasar, pwe en kasalehiong komwi wehwehn mepwukat koaros.” \s1 Daniel Kawehwehda Nting ko \p \v 13 Eri, ni ahnsowohte, Daniel ahpw pakahrdohng pahn kupwur en nanmwarkio. Nanmwarkio eri keinemwe reh, “Iei komwi, Daniel, emen kisehn mehn Suhs me seldier kan, me ei pahpa nanmwarki weikumwaildo sang nan Suda? \v 14 I rong me ngenen koht sarawi kan kin ketiket rehmwi, oh komwi me koahiek, loalokong, oh erpit. \v 15 Nei sounkaweid kan oh pil nei sounwunahni kan wisikdohr pwe re en wadek nting wet oh padahkihong ie wehwehpe; re ahpw sohte kak diarada wehwehpe. \v 16 Eri met, I rong me komw kak diarada soahng rir kan oh kawehwehda. Ma komw kak wadekada nting wet oh kasalehiong ie wehwehpe, komw pahn kapwatkihda kapwat reirei me poh ntahn mwel, oh pil mwarehda sahl kohl en wahu. Oh komw pahn kesiluhn lapalapala nan wehiet.” \p \v 17 Daniel ahpw patohwan sapeng nanmwarkio, “Maing, komw dehr ketikihong ie sapwellimomwi kisakis kan; komw ketikihong emen tohrohr. Ahpw I pahn patohwan wadekohng Wasa Lapalap me ntingdier kat oh pil kasalehiong komwi wehwehpe. \p \v 18 “Koht, Wasa Lapalahpie, ketin kasapwilada omwi pahpao, Nepukadnesar, nanmwarki lapalap emen, oh ketikihong waun oh roson. \v 19 Uwen eh lapalap, aramas en wehi koaros, oh keinek koaros, oh me kin lokaiahki soangen lokaia teikan, kin patohwan rerrerki ar masak. Ma e ketin kupwurki en kemehla emen, eri, e kin ketin wia; ma e kin kupwurki en mweidohng emen en momour, eri, met pil kin pweida. E kin ketin wauneki de kanamenekihala aramas nin duwen koasoandien nan kupwure. \v 20 A pwehki eh kupwur ileile oh keptakai oh lemei me kahrehda eh kesepwildihsangehr nan mwoale oh solahr wauwi. \v 21 Ih eri pekeussangehr nanpwungen aramas akan, oh eh lamalam duwelahr lamalam en mahn akan. E kin ketin kousoan nanpwungen ahs lawalo kan, oh pil kangkang tehndipw duwehte kouwol men. E kin ketin seimwok liki oh sohte mehkot me kak pwaindihsang pwoaiken pahnlahng kan. Eri mwuhr, e ahpw wehkada me Koht, Wasa Lapalahpie, kin ketin kakaun wehin aramas akan koaros, oh pil ketin kasapwilada nanmwarki men me pein ih ketin kupwurki. \p \v 22 “Eri, komwi, sapwellime pwutak, komw dadaurete omwi aklapalap, mehnda ma komw ketin mwahngih soahng pwukat koaros. \v 23 Komw ketin pelianda Kaunen nanleng ni omwi ketin doadoahngki kep oh dahl akan me wisikdo sang nan Tehnpese Sarawio. Komwi, iangahki sapwellimomwi lapalap akan, omwi likend oh pekehi kan, kumwail ketin konot wain loale, oh pil ketin kapikapinga koht akan me wiawihkihda kohl, silper, prons, mete, tuhke oh takai; soangen koht me sohte kak kilang wasa de rong wasa, re pil sohte kin ese mehkot. Ahpw komw sohte kin wauneki Kohto me kin ketin kakaun omwi mour oh pil mehkoaros me komw kin ketin wiewia. \v 24 Iei kahrepe wet me Koht ketin kadarkihdo kumwuto pwe en ntingihedi mahsen pwukat. \p \v 25 “Eri, iet akan me ntingdier: ‘Wadawad, wadawad, tenekda, nehnepeseng.’ \v 26 Oh iet akan wehwehpe: wadawad, met wehwehki me Koht ketin wadekdier tohtohn rahn akan en omwi mwehi oh ketin katokedier. \v 27 Tenekda, met wehwehki me komw tenekdahr pohn mehn tenek, oh dierekdahr me komwi me nohn marahra mehlel. \v 28 Nehnepeseng, met wehwehki me sapwellim wehiet nehnepesengehr de pwalpesengehr, oh e pahn kohieng mehn Media oh Persia.”\f e \fr 5:28 \fr*\fk PERSIA: \fk*\ft Ni mahsen en Aramaik lepin mahsen me wehwehki “mehn Persia” duwehte sisen lepin mahsen me wehwehki “nehnepeseng.”\ft*\f* \p \v 29 Eri, ni ahnsowohte Pelsassar mahsanih irail en kapwatahkihda Daniel kapwat en me lapalap akan, kapwat reirei me poh ntahn mwel, oh pil mwarehda sahl kohl en wahu. E pil ketin kasapwilada Daniel en kesiluhn lapalap nan wehio. \v 30 Eri, nipwongohte, Pelsassar, nanmwarkien Papilon, ahpw kamakamala. \v 31 Eri, Darius,\f f \fr 5:31 \fr*\fk DARIUS: \fk*\ft Koasoiepen ohl menet sohte mie nan pwuhk teikan.\ft*\f* mehn Media, ahpw wiahla nanmwarki. (Ni ahnsowo Dairus sounpar 62.) \c 6 \s1 Daniel nan Pesen Laion kan \p \v 1 Darius eri kupwurehda en idihada kepina 120 nan sapwellime wehio pwon. \v 2 Ih eri pil ketin pilada Daniel oh pil riemen pwe re en tetehk doadoahk en kepina kan oh tehk mehkan me kesempwal pahn nanmwarki. \v 3 Eri, Daniel ahpw mwadang kasalehda me e kak doadoahk mwahusang ienge kaun teiko de kepina ko. Eri, pwehki eh doadoahk eh mwahu mehlel, nanmwarkio ahpw kupwurehda en ketikihong manaman en kaunda mehkoaros nan wehio. \v 4 Kaunen doadoahk teiko oh kepina ko ahpw song en rapahki en Daniel sapwung ni eh wiewia kaunen wehi. Ahpw re sohte kak diarada sapwung de mehkot suwed reh, pwe Daniel uhdahn ohl likilik men, oh e sohte kin wia mehkot sapwung de mehkot suwed. \v 5 Irail eri ndapene nanpwungarail, “Kitail sohte pahn diar mehkot me kitail kak kedipahki Daniel, ihte, mehkot me pidahda kosonned en eh Koht.” \p \v 6 Irail eri pokonlahng tuhwong nanmwarkio oh patohwanohng, “Maing, Nanmwarki Darius, komwi en rosoroson kohkohlahte! \v 7 Iet kiht koaros me kin patohwan kohwahkihong komwi sapwellimomwi wehi—kaun akan, kepina kan, oh keriaun kepina kan, oh pil lapalap teikan—pwungkidahr me Wasa Lapalap en ketin wiahda ehu koasoandi oh kamanahla. Kosonned wet en keinepwihsang aramas koaros en peki mehkot sang rehn arail koht de aramas emen sohte lipilipil erein rahn 30, ahpw ihte, sang rehn Wasa Lapalap. Eri, mehmen me pahn kauwehla kosonned wet en lekdekiong nan pesen laion kan. \v 8 Eri, Wasa Lapalap, en ketin padokada oh sainih kosonned wet, pwe en kin manaman duwehte kosonned en mehn Media oh Persia kan, me sohte kak wekidekla.” \p \v 9 Nanmwarki Darius eri ketin padokada oh sainih kosonnedo. \v 10 Ni Daniel eh rongada me Darius ketin sainiher kosonnedo, e ahpw kohkohla ni imweo. E ahpw kohdahla powe nan pere ehu me wenihmwtok kei mie me sallahng Serusalem. Ih eri kelehpwikihdi wasao duwen eh kin epwehnki wia, oh kapakapohng Koht pak siluh rahn ehu. Eri, wenihmwtok ko langalangete. \p \v 11 Ni ahnsou me en Daniel imwintihti ko kilangada duwen Daniel eh kin wia kapakapohng eh Koht. \v 12 Irail koaros eri wiahkinteieu patolahng rehn nanmwarkio pwe re en kedipa Daniel, patohwan, “Maing, Wasa Lapalap, komw ketin sainiher kosonned ehu me mahsanih ma mehmen pahn peki mehkot erein rahn 30 rehn eh koht de rehn aramas emen sohte lipilipil, ahpw kaidehn rehn Wasa Lapalap, e pahn lekdekiong nan pesen laion.” \p Nanmwarkio eri ketin sapeng, mahsanih, “Ei, kosonned kehlail ehu met, duwehte kosonned en mehn Media oh Persia, me sohte kak wekidekla.” \p \v 13 Irail eri patohwanohng nanmwarkio, “Daniel, emen me kalipilipdo sang Suda ko, sohte kin wauneki Wasa Lapalap de sohte kin peikiong sapwellimomwi kosonned. Pwe e kin epwehnki wia eh kapakap pak siluh rahn koaros.” \p \v 14 Ni nanmwarkio eh karongehda met, e inenen kupwur toutoukihla; e ahpw ketin song en rapahkihda duwen eh pahn kak kapitala Daniel. E ketin kupwukupwure duwen eh pahn kapitala erein rahn ehu pwon. \v 15 Aramas ako eri pwurodohng reh oh patohwanohng, “Maing, Wasa Lapalap, komw ketin mwahngih duwen kosonned en mehn Media oh Persia kan, ma koasoandi ehu me nanmwarki padokada oh sainih, e sohte kak wekidekla.” \p \v 16 Nanmwarkio eri ketin koasoanehdi pwe Daniel en pakahrdo oh lekdekiong nan pesen laion kan. E ahpw mahsanihong Daniel, “Daniel, omw Koht me komwi kin loalopwoatohng en ketin doareikomwihla.”\x - \xo 6:16 \xo*\xt Pel 31-42.\xt*\x* \v 17 Irail eri katapwurehiong takai ehu oh perehkihla ewen pwoaren laiono. Pein nanmwarkio eri sidampiekihdi sapwellime ringo oh en me lapalap ako sidamp pohn takaio pwe aramas de kohdo oh kapitala Daniel. \v 18 Nanmwarkio eri ketin sapahlla ni tehnpeseo oh sohte konote mehkot nipwongo, de pil sohte ketin iang sapwellime ko ni kemweit en tehnpaso. E pil sohte seimwok nipwongo. \p \v 19 Nin sohrahnie nanmwarkio ahpw opala wasa, oh mwadangete ketilahng ni pesen laiono. \v 20 Ni eh kerenlahng ni pesen laiono, e ahpw kapitie laudida, mahsanih, “Daniel, ladun Koht ieias! Ia duwe, omwi Koht me komwi kin loalopwoatohng, e ketin doareikomwihla sang laion kan de soh?” \p \v 21 Daniel eri patohwan, “Wasa Lapalap en rosorosonte kohkohlahte! \v 22 Koht ketin poaronehdo sapwellime tohnleng me kakuhpene ewen laion kat pwe re dehr kauweiehla. Koht ketin wiahda met pwehki eh ketin mwahngih duwen ei mwakelekel, oh duwen ei sohte wiahda mehkot sapwung ong komwi, Wasa Lapalap.”\x - \xo 6:22 \xo*\xt Dop 4.17; 12.14-15.\xt*\x* \p \v 23 Nanmwarkio eri kupwurperenkihda kowahlap met, e ahpw mahsanih Daniel en kapedoisang nan pwoaren laiono. Irail eri, kapedoi, oh sohte diarada kisin ohla kis reh, pwehki eh pwoson Koht. \v 24 Nanmwarkio eri ketin koasoanehdi pwe aramas koaros me kedipahda Daniel en uhd lekdekiong nan poaren laiono, iangahki ar pwoud kan oh nair seri kan. Eri, mwohn ar pwupw nan kepin pwoahro, laion ko lusukirailte oh dapengirailpeseng. \p \v 25 Nanmwarki Darius eri ketin wiahda kisinlikou ehu oh kadarohng tohn wehi koaros, keinek koaros, ong irail kan me kin lokaiahki soangen lokaia teikan koaros en sampah; iet audepe: \p “Kaselehie, maing ko! \v 26 I koasoanedier nan wehiet pwe aramas koaros en wauneki oh lammwiki en Daniel eh Koht. \q1 “Pwe ih Koht ieias emen, \q2 me pahn kakaun kohkohlahte. \q1 Sapwellime wehi sohte kak ohla, \q2 oh sapwellime manaman pahn kin duweduwehte kohkohlahte. \q1 \v 27 E kin komourala oh doarehla; \q2 e kin ketin wiahda kilel kapwuriamwei oh manaman akan \q2 nanleng oh nin sampah. \q1 Ih me ketin kapitala Daniel sang ni manaman en laion kan.” \p \v 28 Daniel eri paiamwahula nindokon Darius eh wia nanmwarki, oh pil nindokon Sairus,\f g \fr 6:28 \fr*\fk SAIRUS: \fk*\ft Sairus pil wiahla nanmwarki nan Papilon sang pahr 538 lel pahr 529 mwohn Krais.\ft*\f* mehn Persia, e wia nanmwarki. \c 7 \s1 Kaudiahl en Mahn Kamasepwehk Pahmeno \p \v 1 Ni keieun sounpar en mwehin Pelsassar, nanmwarkien Papilon, ngehi, Daniel, ouramandahr oh udiahlehr kaudiahl ehu nan ei ouramano. I ahpw ntingihedi kaudiahl wet, oh iet \v 2 me I udiahlehr nipwongo: \p Kisinieng kehlail uhsang ni keimw pahieun sampah oh wie kamwakamwakid pohn madau lapalap. \v 3 Eri, lapalahn mahn kamasepwehk pahmen ahpw pwarada sang nan madawo, mwomwarail kan koaros me wekpeseng.\x - \xo 7:3 \xo*\xt Kaud. 13.1; 17.8.\xt*\x* \v 4 Keieun mahno, likamwete laion men, ahpw mie eh pehnpihr, likamw pehn ikel. Ni ei kilikilang, peh ko pa luplahsang. Mahno ahpw pwekipwekda pwehn uhda duwehte aramas emen. Marain en aramas ahpw kohieng. \p \v 5 Keriemen en mahno me I kilangada duwehte pehr men me kesikesihnen duwehte aramas emen, oh tihnkopwou silipwoat me mihmi ni ngih kan. Eri ngihl ehu ahpw peipeiong, ndinda, “Nna, kangala uduk kan uwen me ke kak.” \p \v 6 Mwuri, I ahpw kilengla oh kilangada pil emen mahn kamasepwehk. E duwehte lepard men, pohn tihnsewe pehnpihr pahieu mie me rasehng pehn menpihr, oh moange me pahieu. Manaman en kaunda wasa ahpw kohieng.\x - \xo 7:6 \xo*\xt Kaud. 13.2.\xt*\x* \p \v 7 Ni ei kilikilengla, I pil kilangada kapahmen en mahn ako me inenen kehlail, kamasepwehk, karerrer. Ngih ko me lapala, mete me wia, oh e kin ngalis oh kamwutepene mehkoaros. E sohte duwehte mahn teiko pwe kode eisek mie.\x - \xo 7:7 \xo*\xt Kaud. 12.3; 13.1.\xt*\x* \v 8 Nindokon ei kilikilang kode ko, I kilangada kisin kod tikitik kis me wosohsada nanpwungen mehteiko. Kod tikitik wet ahpw kauwehsang kod silipwoat me miher powe. Kod wet mie poarenmese duwehte poarenmesen aramas, oh ewe me pohnmwahso lokolokaia laud.\x - \xo 7:8 \xo*\xt Kaud. 13.5-6.\xt*\x* \s1 Kaudiahlpen Mehmen me Ahneki Mour Poatopoat \p \v 9 Eri, nindokon ei kilikilang mepwukat, mwoahl ekei wie koasoakoasoansoan. Oh Mehmeno me ahneki mour poatopoat ket nan ehu mwoahl pwukat. Sapwellime likou me pwetepwet duwehte sinoh, oh pitenmoange kan rasehng wunen sihpw mwakelekel. Utuhn mwoaleo duwehte mehn kadahr, oh wie mpwumwpwul,\x - \xo 7:9 \xo*\xt Kaud. 20.4; b Kaud. 1.14.\xt*\x* \v 10 oh mpwulen mwoahlo me sirangarang. Kiden aramas me wie papah, oh aramas ngedehrie me aririh. Wiepen kopwung eri tepida, oh pwuhk kan ahpw papahkpeseng.\x - \xo 7:10 \xo*\xt Kaud. 5.11; b Kaud. 20.12.\xt*\x* \p \v 11 Nindokon ei kilikilang mepwukat, I ahpw pil kak rongorong kisin kod tikitiko me wie susuwei oh pohnmwahso. I ahpw pil kilangada duwen kapahmen en mahn ako eh kamakamala oh paliwereo lekdekiong nan kisiniei pwe en rongala. \v 12 Eri, duwen mahn teiko, e pehdsang ar manaman, ahpw e mweimweiong re en momourte mahs ekis ahnsou, ahpw mwotomwot. \p \v 13 Nan kaudiahl en nipwongo, I pil kilangada emen me likamwete aramas. E ketiket kohdo nanpwungen depwek kan oh pakahrlahng mwohn ih me sapwellimaniki mour poatopoato.\x - \xo 7:13 \xo*\xt Mad. 24.30; 26.64; Mk 13.26; 14.62; Luk 21.27; Kaud. 1.7, 13; 14.14.\xt*\x* \v 14 E ahpw ale manaman en kaunda wasa, wahu, oh lingan en nanmwarki, pwe tohn wehi kan koaros, keinek koaros, oh me kin lokaiahki soangen lokaia teikan en kin papah ih. Sapwellime manaman en kaunda wasa pahn poatopoat, oh sapwellime wehi sohte pahn imwisekla.\x - \xo 7:14 \xo*\xt Kaud. 11.15.\xt*\x* \s1 Kawehwepen Kaudiahl Pwukat \p \v 15 Kaudiahl pwukat me I kilangehr inenen kamwakidiehda, ngehi eri pwunodkihda. \v 16 I ahpw keilahng mpen emen me kesikesihnen wasao oh idek re ia wehwehn mepwukat koaros. E ahpw kawehwehiong ie. \p \v 17 “Mahn pahmen kalaimwun pwukat wehwehki wehi pahieu me pahn pwarada nin sampah. \v 18 Oh sapwellimen Koht, Wasa Lapalahpie, aramas akan pahn ale manaman en wehio oh re pahn kakaun kohkohlahte.”\x - \xo 7:18 \xo*\xt Kaud. 22.5.\xt*\x* \p \v 19 Eri, I ahpw men kadehdehte duwen kapahmen en mahn ako, me sohte duwehte mehteiko, ahpw me inenen kamasepwehk, pwehki eh ngih mete oh kiki ko duwehte prons. E kin kangala oh tiakpeseng mehkoaros me e kin diar. \v 20 I pil men esehte wehwehn kod eisek me mi pohn moange, oh pil wehwehn kod me wosada mwuhro, me kahrehiong me siluh ar pwupwudihsang. Mie pwoarenmese oh pil ewe, oh e kin pohnmwahso lokolokaia laud. Mwomwe me inenen kamasepwehksang mehteiko. \p \v 21 Ni ei kilikilang mepwukat, koden mahno mahweniong sapwellimen Koht aramas akan oh kaloweiraildi.\x - \xo 7:21 \xo*\xt Kaud. 13.7.\xt*\x* \v 22 Me ketin ahneki mour poatopoato ahpw ketido oh wia sapwellime kopwung; eri, pwunglahn kopwungo ahpw kohieng aramas akan me sapwellimen Koht, Wasa Lapalahpie. Ahnsou ahpw leledo pwe sapwellimen Koht aramas akan en ale manaman en kaunda wasa. \x - \xo 7:22 \xo*\xt Kaud. 20.4.\xt*\x* \p \v 23 Ih met duwen kawehwe me kohieng ie: “Kapahmen en mahn ako, iei kapahieun mwehi me pahn pwarada nin sampah oh pahn weksang mwehi teiko koaros. E pahn kangala sampah pwon, tiakedi oh kamwutepene. \v 24 Kod eisek ko wehwehki nanmwarki ehk me pahn pwarada nan mwehio. Mwuhr, emen nanmwarki tohrohr pahn pwarada. E pahn kehlailasang mehn mahs ako, oh pahn ketin kasapwildi nanmwarki silimen.\x - \xo 7:24 \xo*\xt Kaud. 17.12.\xt*\x* \v 25 E pahn ketin lahlahwe Koht, Wasa Lapalahpie, oh pahn ketin kahpwalihala sapwellimen Koht aramas akan. E pahn ketin song en wekidala arail kosonned oh arail rahn sarawi kan; eri, re pahn mihmihki pahn sapwellime manaman erein sounpar siluh elep.\x - \xo 7:25 \xo*\xt Kaud. 12.14; 13.5-6.\xt*\x* \v 26 Ahpw mwoalen kopwungo pahn tepida mwekid ahnsowo pwe en kihsang sapwellime manaman oh kauwehla douluhl. \v 27 Eri, manaman oh roson en wehi koaros en sampah ahpw pahn kohieng aramas akan me sapwellimen Koht, Wasa Lapalahpie. Arail manaman en kaunda wasa pahn poatopoat, sohte imwisekla; oh kaunen sampah koaros pahn papah oh peikiong irail.”\x - \xo 7:27 \xo*\xt Kaud. 20.4; b Kaud. 22.5.\xt*\x* \p \v 28 Iei duwen imwilahn koasoi pwoatet met. Eri, ngehi, Daniel I ahpw masepwehkada kowahlap, meseiet ahpw poh pwetepwetala oh I kolokolete mepwukat koaros nan kapehdi, sohte mweseiseiki. \c 8 \s1 En Daniel eh Kaudiahl en Sihpw Wol men oh Kuht men \p \v 1 Ni kesiluhn sounpar en mwehin Nanmwarki Pelsassar, I kilang keriaun kaudiahl. \v 2 Nan kaudiahlo I mwadangete diarada pein ngehi ei mihmi nan kelen kahnimw en Susa nan wehin Elam. I wie kesikesihnen limwahn Pillap Ulai, \v 3 I ahpw kilangada limwahn pillapo sihpw wol men me kode reirei riau, ehu kode ko me kapw oh reirei sang ehu. \v 4 Ngehi eri mwasamwasahn sihpw wolo duwen eh kodekodehki kode ko palikapi, paliepeng, oh palieir. Sohte mahn emen kak katokihedi de pitsang pahn eh manaman. E ahpw wiewia nsene oh aklapalapala. \p \v 5 Nindokon ei medemedewe ia wehwehn irair wet, kuht men pa tangatang kodo sang palikapi, e inenen marahra neh ko sohte sair pwehl. Kode ehu mie nanpwungen poaren mese ko me inenen sansal. \v 6 E inendohngete sihpw wol me I kilangadahr limwahn pillapo, oh luslahng powe ni uwen eh kehlail koaros. \v 7 I ahpw mwasamwasahn duwen eh poar pohn sihpwo. E inenen lingeringer pahn sihpwo oh poaralahng powe oh kauwehla kode riauo. Sohte en sihpwo eh kehlail en uhwong. E ahpw pwupwudiong napwel oh tiatihdi, oh sohte emen me kak doarehla. \p \v 8 En kuhto eh aklapalap ahpw lalaudla, ahpw ni eh miher nan eh manaman koaros, kodeo pa ohla. Kode pahieu ahpw uhd wosada wasa me kode pwoato miheo, kod ko uhpeseng. \v 9 Kisin kod tikitik kis ahpw wosada sang nan ehu kod ko, me eh manaman lellahng palieir oh palimese oh lellahng Sapwen Inowo. \v 10 E ahpw keirda kehlail oh mahweniong karis en nanleng, e maweniong usu kan oh kesehdi ekei irail nanpwel oh tiakiraildi. \x - \xo 8:10 \xo*\xt Kaud. 12.4.\xt*\x* \v 11 E pil uhwong Kaunen karis en nanleng, e pil katokihedi meirong kan me kin wiawihong, oh kauwehla Tehnpas Sarawio. \v 12 Aramas akan eri wiadahr dihp wasao oh solahr wia meirong en rahn koaros, oh lamalam mehlel lekdeklahr. Kodo inenen pweida ni mehkoaros me e wiadahr. \p \v 13 I ahpw rong emen tohnleng ko eh kalelapak rehn emen tohnleng, “Ia erein mepwukat me sansalehr nan kaudiahl wet eh pahn wiewiawi? Ia erein dihp lapalap ehu eh pahn wiliwilian meirong en rahn koaros? Ia erein karis en nanleng oh Tehnpas Sarawio eh pahn tiatipeseng?” \p \v 14 I ahpw pil rong tohnleng teio eh sapengki, “E pahn wiewiawi erein rahn 1,150, ni ahnsowo meirong en nin soutik oh nimenseng sohte pahn wiawi. Mwuhr, Tehnpas Sarawio ahpw pahn onohnda sapahl.” \s1 Tohnleng Kapriel Kawehwehda Kaudiahlo \p \v 15 I songosong en wehwehkihda wehwehn kaudiahl wet, ni ahnsowo mehmen pa mwadangete uh mwohi. \v 16 I ahpw rongada ngihl ehu me liklikwerdo sang ni Pillap Ulai, “Kapriel, kawehwehiong wehwehn dahme e kilangehr.”\x - \xo 8:16 \xo*\xt Luk 1.19,26.\xt*\x* \v 17 Kapriel ahpw patohdo oh uh limwahi, I ahpw masepwehkada kowahlap kahrehda ei pwupwudiong nanpwel. \p E ahpw patohwanohng ie, “Kowe, nein aramas, ke en dehdehki wehwehn kaudiahl wet. Kaudiahl wet pidada imwilahn sampah.” \v 18 Nindokon eh patopato, I ahpw pwupwudiong nanpwel sohla kehn wasa. E ahpw koliehdi, \v 19 oh patohwan, “I kasakasalehiong uhk wahn sapwellimen Koht engieng. Kaudiahl wet doakedoake imwilahn ahnsou. \p \v 20 “Sihpw wol me ke kilangehr me kode riauo wehwehki wehin Media oh Persia. \v 21 Kuhto wehwehki wehin Krihs, oh kod sansal me mi nanpwungen poarenmese ko wehwehki keieun nanmwarki. \v 22 Kode pahieu me wosada ni ahnsou me kode keieuo ohla wehwehki wehio pahn pwalpeseng wiahda wehi pahieu me sohte pahn kehlail duwehte wehi keieuo. \p \v 23 “Ni ahnsou me imwilahn wehi pwuko kerendohr oh ni ar suwedlahr me kahrehda re pahn ale lokolok, nanmwarki keptakai, lemei, oh mwersuwed men pahn pwarada. \v 24 E pahn kehlailla—ahpw kaidehn sang ni pein eh manaman. E pahn kahrehda mwomwla laud oh e pahn pweida ni mehkoaros me e pahn wia. E pahn kahrehdo mwomwla laud pohn aramas manaman akan oh pohn sapwellimen Koht aramas akan. \v 25 Pwehki eh widing, e pahn kin pweida ni eh wiewia suwed kan. E pahn pohnmwahsohki pein ih oh kauwehla aramas tohto ni ahnsou me aramas sasairki. E pahn pil uhwong Nanmwarki keieu lapalap, ahpw e pahn mwomwla, ahpw kaidehn sang ni manaman en aramas. \v 26 Kaudiahl wet me pid duwen meirong en nin soutik oh nimenseng me kawehwehionguhkehr pahn pweida. Ahpw ke sohte pahn kasalehda ahnsou wet, pwehki ahnsou reirei mwohn mwekid wet eh pahn pweida.” \p \v 27 I inenen pahtoula oh soumwahukihda kaudiahl wet erein rahn ekei. I ahpw pwourda oh pwuralahng nan doadoahk me nanmwarkio kilelehiong ie, ahpw I sawehwehki kaudiahlo oh sohte kak dehdehkihda. \c 9 \s1 Daniel Kapakapki mehn Israel kan \p \v 1 Darius, nein Serksihs, mehn Media, e kaunda wehin Papilonia ni ahnsowo. \v 2 Eri, ni keieun sounpar en sapwellime mwehi, ngehi, Daniel, ahpw sukusukuhlki pwuhk sarawi kan oh medemedewe duwen sounpar 70 me Serusalem pahn tehnkihla, duwen KAUN-O eh mahsanihong soukohp Seremaia.\x - \xo 9:2 \xo*\xt Ser. 25.11; 29.10.\xt*\x* \v 3 I ahpw ngidingid kapakapohng Kaun-o, Koht, pekipeki uwen ei kehl koaros, kaikaisihsol, likilikawih likoun nsensuwed, oh kin mwomwohd nan pehs. \v 4 I ahpw kin wie kapakapohng KAUN-O, ei Koht, oh sakarkihda dipen mehn Israel kan, patopatohwan, \p “Maing Koht, at Kaun, komwi me uhdahn lapalahpie, oh se patohwan wauneki komwi. Komw kin ketin loalopwoatohng sapwellimomwi inou oh kin kasalehda sapwellimomwi limpoak poatopoat ong irail kan me kin poakohng komwi oh kin kapwaiada kupwuromwi. \p \v 5 “Se patohwan dipadahr, se patohwan wiadahr me suwed, se patohwan sapwungalahr. Se soikalahr dahme komwi ketin koasoanediong kiht pwe se en kin wia, oh se patohwan sohpeisang ahl pwung me komwi ketin kasalehiongkitehr. \v 6 Se soh mwahn rong sapwellimomwi soukohp kan, me patohwan kohpadahr ni mwaromwi ong at tungoal nanmwarki kan, at tungoal kaun akan, ong at pahpa kahlap ako, oh ong at tungoal wehi. \v 7 Maing at Kaun, komwi kin ketin wia me pwung ahnsou koaros, kiht koaros ahpw wiewia tiahk kanamenek ahnsou koaros—eri, iei kiht kan me kin kousoan Sudia oh Serusalem, oh pil mehn Israel koaros me komw ketin kamwarakseli nan wehi doh kan oh keren kan pwehki ar soaloalopwoatohng komwi.\x - \xo 9:7 \xo*\xt Par 1.15-17.\xt*\x* \v 8 Maing at Kaun, at tungoal nanmwarki kan, kaun akan, oh at pahpa kahlap ako wiadahr tiahk kanamenek tohto oh wiadahr dihpiong komwi. \v 9 Komwi me uhdahn kupwurkalahngan oh kopwungloal, se ahpw peliankomwidahr. \v 10 Se sohte men rong komwi, Maing KAUN, at Koht, ni omwi ketin koasoanediong kiht se en kin dadaur kosonned akan me komwi ketikihong sapwellimomwi ladu soukohp ko pwe re en patohwanohng kiht. \v 11 Wehin Israel pwon patohwan kauwehla sapwellimomwi kosonned akan oh sohte men rong omwi mahsen kan. Se patohwan dipadahr ong komwi, iei me komw ketikidohngehr poht keria ko me ntingdier nan pelien Kosonned en Moses, sapwellimomwi ladu.\x - \xo 9:11 \xo*\xt Par 1.19-23.\xt*\x* \v 12 Komw ketin kapwaiadahr me komw ketin mahsanih me komw pahn ketin wiahiong kiht oh at tungoal kaun akan. Komw ketin kalokehkier Serusalem kalokolok me laudsang kalokolok en kahnimw teikan en sampah. \v 13 Se patohwan aleier kalokolok koaros me kileldier nan Kosonned en Moses. Ahpw pil ahnsou wet, Maing KAUN, at Koht, se sohte song en kaparanda kupwuromwi ni at sohpeisang at sapwung kan oh idawehnla elen omwi mehlel. \v 14 Maing KAUN, at Koht, komw ketin kaunopadahr en kalokei kiht, oh ketin kapwaiadahr, pwe mehkoaros me komw kin ketin wia me pwung, a se ahpw sohte men rong komwi. \p \v 15 “Maing KAUN, at Koht, komw ketin kasaledahr omwi manaman ni omwi ketin kahluwahdo sapwellimomwi aramas akan sang Isip, oh se kin patohwan tamatamante omwi manaman lapalap. Se patohwan dipadahr; se patohwan sapwungalahr.\x - \xo 9:15 \xo*\xt Par 2.11-13.\xt*\x* \v 16 Komwi ketin tokedihsang omwi engieng pahn Serusalem, duwehte omwi kin ketin doandoarei kiht mahs. Pwe iei sapwellimomwi kahnimw, sapwellimomwi dohl sarawi.\f h \fr 9:16 \fr*\fk DOHL SARAWI: \fk*\ft Nahna Saion (tehk ni kawehwepen lepin mahsen kan).\ft*\f* Aramas koaros nan wehi kan me mi limwaht kin mwamwahlikihla Serusalem oh sapwellimomwi aramas akan pwehki dipat akan oh dipen at pahpa kahlap ako. \v 17 Maing Koht, komw ketin karonge ei kapakap oh pekipek. Komw ketin onehda sapahl sapwellimomwi Tehnpas Sarawi me ohlahro; komw ketin onehda sapahl pwe aramas koaros en esehla me komwi iei Koht.\x - \xo 9:17 \xo*\xt Par 2.14.\xt*\x* \v 18 Maing Koht, komw ketin karongei kiht; komw ketin mahsanih kiht oh mwahngih apwal me se patopato loale oh pil lokolok me kahnimw me mwarasang komwi patopato loale. Se patohwan wiewia at pekipek ong komwi pwehki at patohwan ese duwen omwi kalahngan lapalap, kaidehkin pwehki at wiadahr mehkot mwahu.\x - \xo 9:18 \xo*\xt Par 2.19.\xt*\x* \v 19 Maing at Kaun, komw ketin karongei kiht; Maing at Kaun, komw ketin kupwur mahkohng kiht; Maing at Kaun, komw ketin karongei kiht oh ketin kapwaiada at pekipek. Pwe aramas koaros en esehla me iei komwi Koht, komw dehr ketin pwand. Kahnimw wet oh aramas pwukat iei uhdahn sapwellimomwi. \s1 Kapriel Kawehwehda Kokohpo \p \v 20 I ahpw usehla ei kapakap oh sakaradahn dipei kan oh dipen riei mehn Israel kan, I pil patohwan ngidingidkihong KAUN-O, ei Koht, en ketin onehda sapahl sapwellime Tehnpas Sarawio. \v 21 A nindokon ei wiewia ei kapakap wet, Kapriel, me I tepin kilangada nan keieun kaudiahlo, pa pihrdihdo rehi wasa me I mihmi ie, ni ahnsoun meirong en nin soutik.\x - \xo 9:21 \xo*\xt Luk 1.19,26.\xt*\x* \v 22 E ahpw kawehwehiong ie, mahsanih, “Daniel, I kodohn kawehwehiong uhk kokohpo. \v 23 Ni omw tapihada omw kapakap ong Koht, Koht pein kupwuramwahwihiukehr. I patodohn kihong uhk pasapengpe, pwehki Koht eh ketin loalloaleiuk. Eri, met rong kanahieng kawehwepen kaudiahl wet. \p \v 24 “Sounpar isihsek pak isuh, ih reirei en ahnsou me Koht ketin koasoanediong omw aramas akan oh amwail kahnimw sarawio pwe en tokedihsang ar sapwung kan oh sang diparail kan. Mwuri, mahkpen dihp pahn miehla oh pwuhng poatopoat pahn poadada. Eri, kaudiahl wet oh kokohp wet ahpw pahn pweida oh kasarawihpen Tehnpas Sarawio ahpw pahn wiawi. \v 25 Eri, ke en ese oh dehdehki met: sang ni ahnsou me koasoandien onohnsapahl en Serusalem wiawiher lel ahnsou me kaun me Koht ketin piladahro pahn ketido, sounpar isuh pahn pak isuh pahn irepeseng. Serusalem pahn onohnda sapahl iangahki ahl akan oh kehl kan, oh pahn mihmihki erein sounpar 62 wad isuh, ahpw ahnsowo pahn wia ahnsou apwal. \v 26 Oh ni imwilahn ahnsowo, ih me Koht ketin piladahro pahn kamakamala ni sohte kahrepe. Kahnimwo oh pil Tehnpas Sarawio pahn ohkihla karis en kaun lapalap emen me pahn kohdo sang liki. Imwilahn met pahn rasehng lapake ehu, oh mahwen pahn wiewiawihte lao lel ni imwi, oh pil soangen kalokolok suwed koaros me Koht ketin kupwuredahr. \v 27 Kaun menet pahn wiahiong aramas tohto inou kehlail ehu erein sounpar isuh, oh e pahn katokihedi meirong isihs oh soangen meirong teikan erein sounpar siluh elep. Eri, Sansal Kansensuwed Likemisiko\f i \fr 9:27 \fr*\fk SANSAL KANSENSUWED LIKEMISIK: \fk*\ft Sansal suwed ehu me mehn liki kei kauwadahr ni Tehnpas Sarawio nan Serusalem (tehk nan pwuhk en Makapi kan 1.54-61).\ft*\f* pahn uhda ni wasa keieu ileilehn Tehnpas Sarawio, lao lel ih me kauwadahro pahn leledohng imwilah me Koht ketin kupwurehiong.”\x - \xo 9:27 \xo*\xt Dan. 11.31; 12.11; 1 Mak 1.44-50, 54; Mad. 24.15; Mk 13.14.\xt*\x* \c 10 \s1 Kaudiahl ong Daniel limwahn Pillap Daikris \p \v 1 Ni kesiluhn sounpar en mwehin Sairus, nanmwarkien Persia, kaudiahl ehu wiawihong Daniel, me pil kin adaneki Peldesasar. Kaudiahlo me uhdahn mehlel, ahpw inenen apwal en wehwehki. Kawehwehpen kaudiahlo wiawihong Daniel nan kaudiahlo. \p \v 2 Ni ahnsowo ngehi, Daniel, I wie kaikaisihsol erein wihk siluh. \v 3 I sohte kin tungoale kisin tungoal mwahu, sohte kin sair uduk de wain, I pil sohte kin karada pitenmoangei kat lao wihk siluho imwisekla. \p \v 4 Ni rahn kerieisek pahieun keieun sounpwong en sounparo, I wie kesikesihnen pohn keilen lapalahn Pillap Daikris. \v 5 I ahpw sarada oh kilangada mehmen me mi nan likou linen oh katengki kateng ehu me wiawihkihda kohl kaselel.\x - \xo 10:5 \xo*\xt Kaud. 1.13-15; 2.18; 19.12.\xt*\x* \v 6 Paliwere lingaling duwehte kisin takai kesempwal. Mese lingaling rasehng piripir en lioal, oh poaren mese lingaling duwehte kisiniei. Peh oh neh kan lingaling duwehte prons melengileng, oh ngile duwehte ngilen mwoaroang en pokon lap ehu. \p \v 7 Ngehi kelehpw me kilang kaudiahlo. Ohl ako me iang ie sohte kilang mehkot, ahpw re masepwehkada oh tangdoaui oh rukula. \v 8 Ngehi kelehpw me mihmi wasao, kilikilang kaudiahl kapwuriamwei wet. Sohla angi, oh mwomwen meseiet wekila me kahrehda sohte me kak kasawihiehda. \v 9 Ni ei rong kapitie, I ahpw pwupwudi nanpwel lupwongmasala, oh wonohn wekidekdi wasao. \v 10 Peh ehu ahpw koliehdi oh kapwouriehda; I wie rerrerte. \p \v 11 Tohnlengo ahpw mahsanihong ie, “Daniel, Koht ketin poakohng uhk. Uhda oh rong kanahieng dahme I pahn nda. I pekederdohng rehmw.” Ni eh koasoia mepwukat, I ahpw kesihnenda, wie rerrerte. \p \v 12 E ahpw mahsanih, “Daniel, ke dehr masepwehk. Koht ketin karongeier omw kapakap akan sangete ni tepin rahn me ke lemedahr ke en aktikitikla pwe ke en kak dehdehkihla. I kohdo met pwe I en wia pasapengpen omw kapakap. \v 13 Tohnleng soupeidi en wehin Persia uhwongieier erein rahn rieisek ehu. Eri, Maikel, emen tohnleng lapalap ako, ahpw ketido pwehn sewese ie, pwehki ei kelekelehpw wasao nan Persia.\x - \xo 10:13 \xo*\xt Kaud. 12.7.\xt*\x* \v 14 I kodohn kawehwehiong uhk dahme pahn wiawihong noumw aramas akan ni rahn akan me pahn kohdo. Kaudiahl wet pid duwen rahn akan me pahn kohdo.” \p \v 15 Ni eh mahsanih met, I ahpw itiekidi, sohte kak patohwan mehkot. \v 16 Eri tohnlengo, me likamwete aramas emen, ahpw kapahla peho oh sair kilin eweiet. I ahpw patohwanohng, “Maing, kaudiahl wet inenen kaluweteiehla me kahrehda I sohte kak tokedihsang ei wie rerrer. \v 17 I rasehng lidu men me uh mwohn eh soumas. Ia duwen ei pahn kak patohieng komwi? Solahr angi oh I solahr kak esingek.” \p \v 18 E ahpw pil pwurehng koliehda, ngehi eri kehlailda. \p \v 19 E ahpw mahsanih, “Koht ketin poakohng uhk, eri, ke dehpa pwunodkihda de masakada mehkot.” \p Ni eh mahsanih met, I ahpw pil kehlailda douluhl oh patohwan, “Maing, komw mahsanihong ie dahme komwi pahn mahsanih. Komwi ketin kakehleiedahr.” \p \v 20-21 E ahpw mahsanih, “Ke ese dahme I patohkihdo rehmw? Pwe I en kasalehiong uhk dahme ntingdier nan Pwuhken Mehlelo. Eri met, I pahn pwurala oh mahweniong tohnleng silepe en Persia. Mwurin mwo, tohnleng silepe en Krihs pahn pwarodo. Sohte emen me pahn kak sewese ie, pwe ihte Maikel kelehpw, tohnleng silepe en Israel. \c 11 \p \v 1 Iei ih me ahneki pwukoahn sewese ie oh doare ie. \v 2 Oh dahme I pahn ndaiong uhk met me mehlel.” \s1 Wehin Isip oh Siria \p Tohnlengo ahpw mahsanih, “Pil nanmwarki silimen pahn kaunda Persia, oh kapahmeno pahn kohdo mwuri, me pahn kepwehpwe sang mehn mwowe ko koaros. Ni eh pahn ketier pohn eh manaman koaros unsek e pahn uhwong wehin Krihs. \p \v 3 “Ahpw nanmwarki men me keieu kehlail pahn pwarada. E pahn kaunda wehi lapalap ehu oh kin wia dahme e kupwurki. \v 4 Ahpw ni eh pahn ketier pohn sapwellime manaman unsek koaros sapwellime wehi pahn ohla oh pwalpeseng wiahda wehi pahieu. Nanmwarki kei pahn uhd kaunda mwuri me kaidehn kadaudoke, ahpw re sohte pahn ahneki manaman me duwehte me e sapwellimanikiher. \p \v 5 “Nanmwarkien Isip pahn kehlail. Ahpw emen sapwellime kaunen sounpei ko pahn kehlailasang oh pahn kaunda ehu wehi me lapalapasang me e kaunda. \v 6 Mwurin sounpar ekei nanmwarkien Isip pahn wiahda inou lap ehu ong nanmwarkien Siria, oh e pahn ketikihong sapwellime serepein pwe en wiahla likend en nanmwarkien Siria. Ahpw inou lapo pahn mwadangete imwisekla, oh serepeino, eh pwoudo, oh nah serio, oh ladu koaros me iang serepeino kohla Siria pahn kamakamala. \v 7 Eri, mwadangete mwurin mwo, emen kisehn serepeino pahn wiahla nanmwarki. E pahn mahweniong karis en nanmwarkien Siria, pedolong nan ar kelen mahwen, oh kaloweiraildi. \v 8 E ahpw pahn wa pwuralahng Isip sansal en koht kan oh dipwisou kohl oh silper kan me kasarawihongehr koht ko. Mwurin sounpar ekei en popohl \v 9 nanmwarkien Siria pahn mahweniong Isip, ahpw e pahn idihdohng en pweiekla oh pwuralahsang wasao. \p \v 10 “Sapwellimen nanmwarkien Siria pwutak kan pahn kaunopada mahwen oh kihpene lapalahn karis en sounpei ehu. Emen pwutak ko pahn mwekidwei rasehng lapake ieu oh mahweniong kelen mahwen en imwintihti. \v 11 Nan en nanmwarkien Isip eh engieng e pahn mahweniong nanmwarkien Siria oh kalowehdi sapwellime karis kalaimwuno. \v 12 E pahn pohnmwahsohki eh powehdi oh kemehla sounpei tohto, ahpw eh manaman en powehdi sohte pahn reirei. \p \v 13 “Nanmwarkien Siria pahn pwurala oh kihpene ehu karis me laudsang me e sapwellimaniki mahs. Ni ahnsoun eh mwekid eh pahn leledo, e pahn pwurodo ketiki lapalahn karis ehu me tehtehn peiki dipwisoun mahwen kaselel. \v 14 Eri, aramas ngeder pahn kahngohdiongala nanmwarkien Isip. Oh ohl loallap suwed kei sang nan omw wehi, Daniel, pahn kahngohdihla pwehki kaudiahl ehu me re kilangehr, ahpw re pahn lohdi. \v 15 Eri, nanmwarkien Siria pahn mahweniong kelen mahwen en kahnimwo oh kalowehdi. Sounpei kan en Isip pahn tokedihsang ar mahwen; pil sounpei me keieu kehlail kan pahn sohla ar kehl. \v 16 Nanmwarkien Siria pahn wiahiong irail dahme e kupwurki, oh sohte emen pahn kak pelianda. E pahn ket pohn Sapwen Inowo oh sapwellimanikihla manaman unsek powe. \p \v 17 “Nanmwarkien Siria pahn koasoanehdi ehu siai, e pahn doadoahngki sapwellime kariso pwon. Eri, pwehn kamwomwala wehin sapwellime imwintihti kan, e pahn wiahda ehu inou lap ong nanmwarkien Isip oh ketikihong sapwellime serepein pwe en likendkihla nanmwarkien Isip; ahpw eh koasoandio sohte pahn pweida. \v 18 Mwurin mwo, e pahn mahweniong wehi kan me mi limwahn sehd oh kalowehdi pali tohto. Ahpw kaunen liki men pahn kalowehdi oh katokihedi eh aklapalap; ahpw mehlel e pahn dupukohng en nanmwarkien Siria eh aklapalap. \v 19 Nanmwarkio ahpw pahn pwuralahng nan eh wasahn mahwen nan uhdahn sapwellime wasa, ahpw e pahn lohdi, oh met iei kaimwiseklahn eh mour. \p \v 20 “Emen nanmwarki pahn kohda mwuri, me pahn kadarala emen lapalap pwehn kahpwalihki aramas akan daksis pwe en kalaudehla pai en sapwellime wehi. Nanmwarki meno pahn mwadangete kamakamala, ahpw e sohte pahn kamakamala mwohn aramas de nan mahwen.” \s1 Nanmwarki Suwed en Siria \p \v 21 Tohnlengo ahpw usehla mahsanih: “Nanmwarkien Siria me pahn kohda mwuri pahn wia ohl suwed me sohte ahneki pwung en wia nanmwarki men, ahpw e pahn kohdo ni sohte me kasik oh adihada manaman ni widing. \v 22 Mehmen me pahn pelianda, mehnda ma pil sapwellimen Koht Samworo Lapalap, e pahn kamakamala. \v 23 E pahn kin wia inou lap ong wehi kan ni widing, oh e pahn kekehlailla ahnsou koaros, mehndahte eh kaunda kisin wehi tikitik kis. \v 24 E pahn mahweniong wehi kepwehpwe ehu ni ar sasairki oh wiahda soahng kei me sohte emen seme kahlap ako wiadahr. E ahpw pahn nehkpeseng nanpwungen ienge kan dipwisou oh sahpw akan me e kalowehdi nan mahwen. E pahn wiahda koasoandi kei en mahweniong kehl kehlail kan, ahpw eh mwehi pahn mwadangete sohrala. \p \v 25 “E pahn nantiheng kihpene ehu lapalahn karis pwehn mahweniong nanmwarkien Isip, me pil kaunopadahr lapalahn karis ehu pwe en mahwenkihong nanmwarkien Siria. Ahpw nanmwarkien Isip sohte pahn pweida pwehki widing kan me re pahn wiahiong. \v 26 Sapwellime sounkaweid kan me keieu karanih pahn kauwehla. Sapwellime sounpei tohto pahn kamakamala, oh sapwellime kariso pahn sohrala. \v 27 Eri, nanmwarki riemeno ahpw pahn ketidi pwe ira en konot ni ehu tehpel, ahpw nan kupwurara pahn suwed, oh ira pahn mahsen likamwpene nanpwungara. Ira sohte pahn kak alehda dahme ira kupwurki, pwehki ara ahnsou eh saikinte leledo. \v 28 Nanmwarkien Siria pahn sapahllahng nan uhdake ketiki dipwisou kan me e kulihada nan mahwen, kupwukupwure en kamwomwala lamalam en sapwellimen Koht aramas akan. E pahn wia dahme e kupwurki oh mwuhr e ahpw pahn sapahllahng nan uhdake. \p \v 29 “Mwuri, e pahn pwurehng mahweniong Isip, ahpw mahwen wet pahn weksang me wiawiher mahs. \v 30 Mehn Rom kan pahn dake sohp kohdo oh mahweniong, oh e pahn masepwehkada.\x - \xo 11:30 \xo*\xt 2 Mak 5.11.\xt*\x* \p “E ahpw pahn wekidekla nan sapwellime engieng oh song en kamwomwala lamalam en sapwellimen Koht aramas akan. E pahn idawehnla kaweid en irail kan me keselahr lamalamo. \v 31 Ekei sapwellime sounpei ko pahn kasaminehla Tehnpas Sarawio. Re pahn katokihedi meirong en rahn koaros oh kihdiong wasao Sansal Kansensuwed Likemisiko.\f j \fr 11:31 \fr*\fk SANSAL KANSENSUWED LIKEMISIKO: \fk*\ft Tehk 9.27.\ft*\f*\x - \xo 11:31 \xo*\xt Dan. 9.27; 12.11; Mad. 24.15; Mk 13.14.\xt*\x* \v 32 Sang ni widing nanmwarkio pahn kenkenla pahn irail ko me keselahr arail lamalam, ahpw irail kan me loalopwoatohng Koht pahn uhwong irail. \v 33 Kaunen aramas akan me kupwurokong pahn sewesehki ar kupwurokong aramas ngeder. Ahpw ahnsou mwotomwot me ekei irail pahn kamakamala nan mahwen de isihsla, oh ekei pahn pirapala oh selidi. \v 34 Nindokon mahwen eh pahn wiewiawi, sapwellimen Koht aramas akan pahn ale sawas tikitik, mehnda ma me tohto pahn iangirailla pwehki ar nsenohkihte pein irail. \v 35 Ekei kaun kupwurokong kan pahn kamakamala, ahpw pwehki irair wet, aramas akan pahn kamwakelda. Met pahn wiewiawi lao imwilahn ahnsou pahn leledo, ahnsou me Koht ketin koasoanedier. \p \v 36 “Nanmwarkien Siria pahn wia dahme e kupwurki. E pahn suweiki me e lapalapasang koht teikan, pil lapalapasang Koht Lapalahpie. E pahn kak wiewia met lao lel ahnsou me Koht pahn ketin kaloke, Koht pahn ketin kapwaiada dahme e ketin koasoanedier.\x - \xo 11:36 \xo*\xt 2 Des. 2.3-4; b Kaud. 13.5-6.\xt*\x* \v 37 Nanmwarkio pahn pohnsehse koht kan me seme mehn mahs ako kin papah, oh pil kohto me lih akan kin poakohng. Ahpw ni mehlel, e pahn pohnsehse koht akan koaros, pwehki eh kupwukupwure me e lapalapasang irail koaros. \v 38 Ahpw e pahn wauneki koht me kin sinsile kelen mahwen kan. E pahn meirongkihong kohl, silper, kisin takai kesempwal, oh soangen kisakis kaselel teikan ong koht men me seme kahlap ako sohte mwahn kin pwongih. \v 39 Pwehn doare sapwellime kelen mahwen kan, e pahn koadoadoahkih aramas akan me kin pwongih koht en liki men. E pahn kawauwihala aramas akan me wiahki ih ar kaun, kasapwilirailda, oh ketikihong irail sahpw pwehn wia ketingparail. \p \v 40 “Ni ahnsou me en nanmwarkien Siria eh ahnsou pahn kereniong leledo, nanmwarkien Isip pahn mahweniong, oh nanmwarkien Siria pahn pelianda ni sapwellime kehlail koaros; e pahn doadoahngki werennansapw en mahwen, oahs, oh sohp tohto. E pahn mahweniong sahpw tohto, rasehng lapake. \v 41 E pahn pil mahweniong Sapwen Inowo oh kemehla me ngedehrie, ahpw wehi kan en Edom, Mohap, oh me luhwehdi nan Ammon pahn pitla. \v 42 Ni e pahn mahweniong wehi pwuko koaros, pil Isip sohte pahn pitsang. \v 43 E pahn ketikihsang en Isip dipwisou kesempwal kan me ekiekla kan me wiawihkihda kohl oh silper oh soangen dipwisou pweilaud teikan. E pahn kalowehdi Lipia oh Sudan. \v 44 Eri, rohng me pahn peidohsang palimese oh paliepeng pahn kamasakada, oh e pahn mahwen ni eh engieng, oh kemehla aramas tohto. \v 45 E pil pahn kauwada sapwellime impwal en nanmwarki nanpwungen sehdo oh nahnao me Tehnpas Sarawio kokouda powe. Ahpw e pahn mehla, ni sohte emen pahn mi wasao pwehn sewese.” \c 12 \s1 Imwilahn Ahnsou \p \v 1 Tohnleng me mi nan likou lineno ahpw mahsanih, “Ni ahnsowo tohnleng lapalap Maikel, me kin sinsile noumw aramas akan, pahn pwarodo. Eri, e pahn mie ahnsoun apwal ehu, soangen apwal ehu me saikinte wiawi sang ni tepin wehi kan eh miehla. Ni ahnsowo eh pahn leledo, tohn omw wehi koaros me adarail ntinting nan sapwellimen Koht pwuhk pahn mourla.\x - \xo 12:1 \xo*\xt Kaud. 12.7; b Mad. 24.21; Mk 13.19; Kaud. 7.14; 12.7.\xt*\x* \v 2 Me ngeder rehn irail kan me melahr pahn pwurehng mourda: ekei pahn pereperenki mour soutuk, oh ekei pahn lokolongki kanamenek poatopoat.\x - \xo 12:2 \xo*\xt Ais. 26.19; 2 Mak 7.9-11, 14; Mad. 25.46; Sohn 5.29.\xt*\x* \v 3 Kaun kupwurokong kan pahn lingalingki marain en pahnlahng. Oh irail kan me padahkihongehr aramas tohto en wia dahme pwung pahn lingaling rasehng usu kan kohkohlahte.” \p \v 4 E ahpw mahsanihong ie, “Oh met, Daniel, pahkpene pwuhken oh kihdiong ehu mehn kateng lao lel ni ahnsou me sampah pahn imwisekla. Ahnsou wet, aramas tohto pahn kauwehkihla mwahl ar ahnsou ni ar pahn song raparapahki en wehwehkihla dahme wiewiawi.”\x - \xo 12:4 \xo*\xt Kaud. 22.10.\xt*\x* \p \v 5 I ahpw kilangada ohl riemen ara kesikesihnen limwahn pillap ehu, emen mi apali, a emen apali. \v 6 Emen ira ahpw kalelapak rehn tohnleng me kesikesihnen pohnengira, “Iahd me soahng kapwuriamwei pwukat pahn pweida?” \p \v 7 Tohnlengo ahpw kapahdalahng nanleng peh ko pali koaros oh kahukihla ni mwaren Koht Ieias Kohkohlahte. I rong eh mahsanih, “E pahn reireiki sounpar siluh elep. Ni ahnsou me kalokepen sapwellimen Koht aramas akan pahn imwisekla, mepwukat koaros pahn pweida.”\x - \xo 12:7 \xo*\xt Kaud. 10.5; b Kaud. 12.14.\xt*\x* \p \v 8 I rong dahme e mahsanih, ahpw I sohte wehwehki. Ngehi eri kalelapak, “Maing, ahpw ia duwen eh pahn imwisekla?” \p \v 9 E ahpw sapengki, “Ke pahn mweselier met kohkohla, Daniel, pwehki mahsen pwukat pahn wie nekinek ni rir lao lel ni imwilahn ahnsou. \v 10 Aramas ngeder pahn kamwakelda. Me suwed kan sohte pahn dehdehki, ahpw re pahn usehla wiewia ar mour suwed kan; irail kante me kupwurokong me pahn dehdehki.\x - \xo 12:10 \xo*\xt Kaud. 22.11.\xt*\x* \p \v 11 “Sang ni ahnsowo me meirong en rahn koaros katoktokdier, me iei, sang ni ahnsoun Sansal Kansensuwed Likemisiko,\f k \fr 12:11 \fr*\fk SANSAL KANSENSUWED LIKEMISIKO: \fk*\ft Tehk 9.27.\ft*\f* me rahn 1,290 pahn dou powe.\x - \xo 12:11 \xo*\xt Dan. 9.27; 11.31; Mad. 24.15; Mk 13.14.\xt*\x* \v 12 Meid pai irail kan me pahn dadaurete ar loalopwoat lao rahn 1,335 pahn imwisekla! \p \v 13 “Oh kowe, Daniel, ke en loalopwoat lel ni imwi. Eri, ke pahn mehla, ahpw ke pahn pwurehng iasada pwe ke en ale ketingpomw ni imwilahn ahnsowo.”