\id JHN - Pokomchi Occidental NT \h SAN JUAN \toc1 Reꞌ ribiral i Jesus xitzꞌihmbaj i Maꞌ Wa̱n \toc2 SAN JUAN \toc3 Jn \mt2 Reꞌ ribiral i Jesus xitzꞌihmbaj i \mt1 Maꞌ Wa̱n \c 1 \s1 Reꞌ ribiral i Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios \q1 \v 1 Nok cu maꞌ jaꞌ chꞌihquinak ta woꞌ cho wach acꞌal, \q1 reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios xa wilic woꞌ chic cho. \q1 Reꞌreꞌ xa wilic woꞌ cok ru̱cꞌ i Dios chi kꞌoric \q1 eh reꞌ riwi̱ꞌ rinimal wach rilokꞌil i Dios, reꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ ruꞌ. \q1 \v 2 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios, xa wilic woꞌ cho ru̱cꞌ i Dios cu pan chꞌiquinbal cho reh chiꞌnchel, \q1 \v 3 eh ruꞌum chi reꞌ Dios xicana̱ꞌ pan kꞌab ruꞌ ritikꞌinjic chiꞌnchel, reꞌ woꞌ reꞌ xtikꞌinic reh nicꞌ nimal wilic chiwach kꞌi̱j sakom. \q1 Maꞌ ta nak ruꞌum ruꞌ, maꞌxta woꞌ nak bih xtikꞌinjic. \q1 \v 4 Reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios, reꞌ woꞌ reꞌ wilic wi̱ꞌ riraꞌil i nicꞌ paꞌ nimal wilic quicꞌacharic. \q1 Chi reꞌreꞌ riraꞌil cho i cꞌacharic, reꞌ woꞌ reꞌ nsakomonic reh i coric chiri̱j i Dios \v 5 jeꞌ ricab nok jenoꞌ sakom xa risakomej chic pa̱m i kꞌekom \q1 eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ wilic rajawric chi rimoysjic pa̱m quinoꞌjbal take cꞌacharel, to̱b ta xa riniqꞌuej nak chic rikꞌi̱j chi ripitiric risakomsjic wach ricorquilal ribiral i Dios, \q1 maꞌ xiban ta canar ripitiric jeꞌ ricab nok reꞌ kꞌekom maꞌ xiban ta canar rimoysjic wach i sakom. \p \v 6 Nok reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios chalic nak chic reh ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ Dios xitakꞌa̱ꞌ cho jenaj winak Wa̱n ribihnal \v 7 reh chi nariyeb chi̱ꞌ chiri̱j Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios. Reꞌ Wa̱n reꞌreꞌ xcꞌulic riyew chi̱ꞌ reh chi reꞌ take tinamit naquibiraj rikꞌorbal i Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios naquicojom wach chaj bih narikꞌorom nacꞌolok lok. \v 8 Ru̱cꞌ aj xiban i Wa̱n reꞌreꞌ, ra̱j rikꞌorom chi til reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios maꞌ reꞌ ta i Wa̱n, reꞌ laꞌ reꞌ xtakꞌabjic cho chi riyeꞌeric chi̱ꞌ chiri̱j Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios. \s1 Qꞌuihal take cꞌacharel maꞌ xquicꞌul // ta i Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios \q1 \v 9 Reꞌ til Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios eh reꞌ nbanic chi nsakombic pa̱m quinoꞌjbal take tinamit, \q1 reꞌreꞌ xcꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal, \v 10 xa reꞌ laꞌ qꞌuihal queh tinamit reꞌreꞌ maꞌ xquicoj ta rehtal chi reꞌ xwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ woꞌ reꞌ xtikꞌinic queh. \q1 \v 11 Naxcꞌacharic chi quixilac take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ chiho̱j take najtir kꞌi̱j ruꞌum i Dios chi ritinami̱t take, \q1 qꞌuihal queh maꞌ xcaꞌn ta ricꞌuluric chi coric. \q1 \v 12 Ruꞌum aj reꞌ maꞌ xyeꞌeric ta kꞌab queh chi narikꞌormojic queh chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic i Dios take. \q1 Haj cok wilic take tinamit xicojbic wach eh xquicꞌul chi coric, \q1 reꞌ take reꞌ xiyew kꞌab queh chi xkꞌormojic queh chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic i Dios take. \q1 \v 13 Nok kꞌoro̱j chic quibiral chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chic take, \q1 maꞌ xa̱j ta rikꞌorom chi xiban ta nak jeꞌ ricab riban jenoꞌ winak chꞌi̱l jenoꞌ ixok chi nquituna̱b qui̱b chi cꞌacharic ruꞌum chi nca̱j jenoꞌ quihaꞌlacꞌu̱n, \q1 xcꞌuluric laꞌ chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi reꞌ Dios xa̱j chi xiꞌoquic chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic take. \q1 \v 14 Jeꞌ reꞌ ajic nanikꞌor chi til reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios xchalic china̱ acꞌal wili, \q1 nwa̱j nikꞌorom chi reꞌreꞌ xasjic woꞌ jeꞌ ricab asjic nkaꞌn i hoj cꞌacharel. \q1 Nok cꞌahchiꞌ chic chi cꞌacharic chi kaxilac i hoj cꞌacharel, \q1 reꞌ hoj xkilow wach rilokꞌil ru̱cꞌ i cꞌuhtunic xiban i Dios chi xa reꞌ woꞌ reꞌ i rAcꞌu̱n. \q1 Jeꞌ woꞌ xkilow wach richakꞌlamil xicꞌuhtaj chi kana̱ \q1 eh chi xa reꞌ woꞌ reꞌ i manlic laj Aj Kꞌorol reh coric laj kꞌoric. \p \v 15 Reꞌ riteheric wach ribiral reꞌ Nsakomonic Wach rinoꞌjbal i Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ nimal wach rajawric wilic, reꞌreꞌ xa nok woꞌ xikꞌor cho ribiral i Wa̱n aj kahsem haꞌ nok jeꞌ wili xikꞌor chi quiwach i tinamit ru̱cꞌ cow laj kꞌoric: \p «Reꞌ aj wili i winak reꞌ xinkꞌoric cho chiri̱j naxnikꞌor aweh tak chi jeꞌ wili: \p ‹Nok nichꞌica̱b chic nicamaj i hin chi kahsanic haꞌ, naritokꞌa̱b woꞌ ricamaj i cꞌacharel reꞌ nim wach rilokꞌil. Nicꞌ wach nanirak chiri̱j chi reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ nimal wach rilokꞌil chi niwach i hin? Reꞌ wili nirak wi̱ꞌ chiri̱j: Pan chꞌiquinbal cho reh chiꞌnchel, nok jaꞌ ribiral ta cho wasjic i hin Wa̱n, xa wilic woꞌ chic cho i cꞌacharel reꞌreꞌ quinqui aweh tak, nqui Wa̱n. \p \v 16 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Aj Sakomonel Wach rinoꞌjbal i Dios reꞌ woꞌ reꞌ ncuseꞌsenic keh \q1 eh maꞌ xa junpech ta kojricuseꞌsaj xa cꞌahchiꞌ laꞌ woꞌ cho chi cuseꞌsenic maj reꞌreꞌ xi̱cꞌ na̱ richakꞌlamil ricꞌuhtaj cho chi kana̱. \q1 \v 17 Najtir cho kꞌi̱j reꞌ Moyses xa reꞌ ti cꞌuhbal xyeꞌeric reh ruꞌum i Dios xicana̱ꞌ cahnok rinimjic, \q1 raj laꞌ ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ xa reꞌ ta ti ricꞌaxbal xkacꞌul, jeꞌ laꞌ woꞌ i coric laj kꞌoric xcꞌulic rikꞌor chiri̱j i Dios \v 18 reꞌ maꞌ hab ta wach ilinak cho wach. \q1 Haj cok wilic til xa rilow woꞌ wach i Dios, reꞌ i Jesus maj xa reꞌ woꞌ reꞌ i jenaj chi rAcꞌu̱n i Dios eh xa wilque̱b woꞌ pan cꞌaxoj i̱b chi quibil qui̱b. \q1 Ruꞌum aj reꞌ, nkarak chiri̱j rinoꞌjbal i Dios maj reꞌ Jesus xisakomej wach chiꞌnchel reꞌreꞌ. \s1 Reꞌ Wa̱n risakomej wach chi maꞌ reꞌ ta reꞌ i Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cho ribiral \r (Mt. 3.11-12; Mr. 1.7-8; Lc. 3.15-17) \p \v 19 Chipam take kꞌi̱j nok wilic i Wa̱n chi kahsanic haꞌ, xiponic ru̱cꞌ juꞌjun take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take caj toꞌbonel, reꞌ xitakꞌabjic je take cuꞌum aj cꞌamol quibe̱h tinamit ar Jerusalen eh jeꞌ wili xquikꞌor reh Wa̱n: \p «Hab wach i hat? Reꞌ na hat Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j chi naricꞌulic lok? nqui take reh. \p Reꞌ Wa̱n xisakomej wach i ricamaj xchalic riban. \v 20 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Wa̱n maꞌ xiban ta chi maꞌ ta nak xcꞌuꞌlunic ru̱cꞌ i pahkanic xbanjic reh, jeꞌ laꞌ wili xikꞌor queh chi rikꞌororic i coric: \p «Maꞌ reꞌ ta hin i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cho ribiral, nqui queh. \p \v 21 Naxikꞌor queh chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xquibiraj reh: \p «Hab wach hat kꞌuruꞌ, on reꞌ hat i Eli̱yas reꞌ xcꞌacharic cho najtir kꞌi̱j eh yuꞌna xcꞌulic lok chi pe̱t be̱h chiwach i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ? nqui take reh. \p —Maꞌxta, nqui Wa̱n. \p Chiri̱j reꞌ xquibiraj woꞌ chic reh chi jeꞌ wili: \p «Reꞌ on nchel hat aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios kꞌoro̱j cahnok ruꞌum i Moyses najtir kꞌi̱j chi naricꞌulic lok, nqui take reh. \p Nok reꞌ Wa̱n xikꞌor woꞌ chic queh chi maꞌ reꞌ ta reꞌ i aj kꞌorol reꞌreꞌ, reꞌ take aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor: \p \v 22 «Hab wach i hat kꞌuruꞌ, chakꞌor keh reh chi reꞌ hoj ewoꞌ enkakꞌor queh take xitakꞌanic cho keh. Chakꞌor keh coric kꞌuruꞌ, nqui take reh. \p \v 23 Reꞌ Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios Isayi̱yas ribihnal xitzꞌihmbaj cho i wili: \p “Reꞌ hin xnibiraj chi jeꞌ wili xkꞌormojic reh jenaj winak cꞌahchiꞌ riyukꞌem take tinamit ar pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel: \p ‘Chakꞌor queh take tinamit chi curman naquicorsam wach quicꞌacharic jeꞌ ricab nok jenoꞌ winak ricorsaj wach take yocyoc laj be̱h ruꞌum reh riponic jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, nqui xkꞌormojic, nqui xitzꞌihmbaj cho maꞌ Isayi̱yas. \p «Reꞌ winak xikꞌor cho ribiral i maꞌ Isayi̱yas reꞌ hin ruꞌ, nqui Wa̱n queh take aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ. \p \v 24 Chi quixilac take cꞌacharel takꞌamaj je take ru̱cꞌ i Wa̱n, wilic take jeꞌ ru̱cꞌ cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. \v 25 Reꞌ take reꞌ xquikꞌor reh chi jeꞌ wili: \p «Wi maꞌ reꞌ hat i Ajabe̱s Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric on maꞌ reꞌ hat i Eli̱yas on maꞌ reꞌ ta woꞌ hat i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios kꞌoro̱j cahnok najtir kꞌi̱j ruꞌum i Moyses chi naricꞌulic lok, ra̱j rikꞌorom chi maꞌxta awajawric eh chaj aj waꞌric kꞌuruꞌ chi cꞌahchiꞌ akahsam quiha̱ꞌ take tinamit, nqui take reh. \p \v 26 Chalic Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ hin wilic woꞌ wajawric eh ruꞌum reꞌ xa ru̱cꞌ ti haꞌ cꞌahchiꞌ nikahsam quiha̱ꞌ take tinamit, xa reꞌ laꞌ chaxilac tak wilic chic jenaj cꞌacharel reꞌ maꞌ nacoj ta tak rehtal chi \v 27 til nicꞌ woꞌ chic na̱ rajawric chi niwach. Jeꞌ reꞌ nok xa ta nak reꞌ tꞌuch wach camanic jeꞌ ricab resmejic lok riper xijab ajabe̱s riban jenoꞌ aj camanom, ericꞌul chi wi̱n chi eniban chiwach. Coric ruꞌ, chiri̱j chic ripꞌuturic nicamaj i hin chi kahsanic haꞌ, naritokꞌa̱b ricamaj i cꞌacharel nim wach rilokꞌil reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic niqꞌuic na̱ rajawric maj cu pan chꞌiquinbal cho reh chiꞌnchel nok jaꞌ ribiral ta woꞌ cho wasjic i hin, xa wilic woꞌ nak chic cho ruꞌ, nqui Wa̱n. \p \v 28 Chiꞌnchel take kꞌoric wili xkꞌormojic cho nok kahsanic haꞌ riban i Wa̱n chi juntar haꞌ Jortan, ar chipam i yeꞌa̱b Weta̱nya ribihnal. \s1 Reꞌ aj kꞌorol kꞌoro̱j cho ribiral // ruꞌum i Dios \p \v 29 Jeꞌ chic ikal naxilow chi reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ roquic cho ru̱cꞌ, reꞌ Wa̱n jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit: \p «Chacoj aj tak rehtal: Reꞌ wili i takꞌamaj cho ruꞌum i Dios eh ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ naricꞌuluric jeꞌ ricab ricꞌul jenoꞌ me̱ꞌ nancꞌatjic ruꞌum aj kꞌahsem si̱ chi cuybal mahc. \v 30 Chiri̱j i winak takꞌamaj cho wili xinkꞌoric cho naxnikꞌor aweh tak chi jeꞌ wili: \p ‹Coric ruꞌ, chiri̱j chic ripꞌuturic nicamaj i hin chi kahsanic haꞌ, naritokꞌa̱b ricamaj i cꞌacharel nim wach rilokꞌil reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach rilokꞌil maj cu pan chꞌiquinbal cho reh chiꞌnchel nok jaꞌ ribiral ta woꞌ cho wasjic i hin, xa wilic woꞌ nak chic cho ruꞌ, nqui xnikꞌor cho aweh tak. \p \v 31 «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wilic chic chi kaxilac i takꞌamaj cho reꞌreꞌ, reꞌ xinkꞌoric cho chiri̱j awu̱cꞌ tak. Reꞌ hat-tak maꞌ awehtꞌalim ta nak tak wach i hab wach reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ nak reꞌ i hin. Reh chi reꞌ hat-tak wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh chꞌi̱l i hin nakanaꞌbem tak wach i winak reꞌreꞌ, reꞌ hin cꞌahchiꞌ nibanam nicamaj ayuꞌ chi kahsanic haꞌ, nqui Wa̱n. \p \v 32 Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Wa̱n xikꞌor woꞌ queh tinamit jenaj rehtalil xilow chiri̱j nicꞌ wach naꞌehtꞌaljok wach i takꞌamaj cho ruꞌum i Dios. Jeꞌ aj wili kꞌoric xikꞌor queh: \p «Reꞌ hin til xwilow chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios xkajic cho chi xchalic wihꞌok china̱ i winak reꞌreꞌ jeꞌ ricab i cꞌulic riban lok jenaj rexba̱. \v 33 Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin xnirak chiri̱j hab wach i winak reꞌreꞌ maj to̱b ta nak maꞌ junpech wilom wach, reꞌ Dios reꞌ xtakꞌanic woꞌ cho wi̱n i hin chi kahsanic haꞌ, rikꞌorom woꞌ chic cho wi̱n chi jeꞌ wili: \p ‹Hab paꞌ wach i na̱wilom chi narichalic wihꞌok i Lokꞌ laj wUxlabal china̱, reꞌ aj reꞌ i takꞌamaj cho wuꞌum. Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab nok reꞌ hat naꞌn chi reꞌ take tinamit nkajic quiha̱ꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ ruꞌ naribanam chi reꞌ take tinamit naquiniminic reh nariyeꞌeric queh i Lokꞌ laj Uxlabal, nqui rikꞌorom cho wi̱n. \p \v 34 «Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi xwilow nicꞌ wach naxmanlajic wach i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios, reꞌ hin niyew nichi̱ꞌ chi reꞌ winak reꞌreꞌ, reꞌ i rAcꞌu̱n i Dios, nqui Wa̱n. \s1 Quib take cꞌacharel quiꞌoquic chi ritahkaljic i Jesus \p \v 35 Jenaj chic kꞌi̱j chiri̱j ruꞌ, ar woꞌ ponok chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ Wa̱n nok rihchꞌilem take quib chi aj tijem i̱b chiri̱j, \v 36 jeꞌ wili xikꞌor queh quib reꞌreꞌ naxilow chi reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ riqꞌuic ponok ar: \p «Chacoj aj tak rehtal, wuluꞌ i winak reꞌ takꞌamaj cho ruꞌum i Dios eh naribanam chi chiꞌnchel kamahc i hoj cꞌacharel naricuyuric ru̱cꞌ i quimic naricꞌulum jeꞌ ricab ricꞌul jenaj me̱ꞌ nancꞌatjic ruꞌum aj kꞌahsem si̱, nqui Wa̱n. \p \v 37 Naxquibiraj chaj bih xikꞌor i Wa̱n reꞌ caj tijinel, reꞌ take quib chi aj tijem i̱b chiri̱j xiꞌoquic je chi ritahkaljic i Jesus, \v 38 xa reꞌ laꞌ naxicoj rehtal chi cꞌahchiꞌ ritahkaljic je, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Chaj waꞌric chi cꞌahchiꞌqui̱n atahkem tak? Chaj bih nawa̱j tak? nqui queh. \p Reꞌ take reꞌ xquicꞌuꞌlej cok i Jesus ru̱cꞌ jenaj kꞌoric reꞌ ra̱j rikꞌorom Ajabe̱s aj Tijinel. Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: \p «Rabih, enariban chi ekoj-oquic chi atahkaljic cu rehtal ekojponic reꞌ wilic wi̱ꞌ apatal? nqui take reh. \p \v 39 Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Tare̱t, quim tak eh chawilow tak cho haj wilqui̱n chi patanic, nqui queh. \p Reꞌ take quib reꞌreꞌ kꞌuruꞌ xiꞌo̱j chiri̱j eh xquilow haj cꞌahchiꞌ chi patanic. Maꞌ xa ta xquilow haj patanic riban i Jesus, xicahnic laꞌ woꞌ ru̱cꞌ chiwach i kꞌi̱j reꞌreꞌ ruꞌum nok naxiponic ar ojonak chic i kꞌi̱j, jeꞌ na chic quejeb o̱ra reh xikꞌek. \p \v 40 Reꞌ Tirix reꞌ richa̱kꞌ i Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, reꞌreꞌ jenaj queh quib xitahkanic je reh Jesus chiri̱j chi quibiram chic i kꞌoric xikꞌor i Wa̱n. \v 41 Reꞌ Tirix naxelic cho ru̱cꞌ Jesus, reꞌ ti Simon xponic risihcꞌaj chi pe̱t eh naxirak, xikꞌor ribiral reh chiri̱j i Mesi̱yas, reꞌ ra̱j rikꞌorom, reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Jeꞌ aj wili xikꞌor reh Simon: \p «Reꞌ hin chꞌi̱l jenaj chic wichꞌi̱l xkanaꞌbej wach i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui reh. \p \v 42 Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Tirix xicꞌam je Simon ru̱cꞌ i Jesus. Nok wilque̱b chic chiwach, reꞌ Jesus xa ilo̱j chic riban reh Simon jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Hat Simon reꞌ hat racꞌu̱n i Jonas, reꞌ hat na̱bihnem woꞌ chi hat Se̱pas, nqui reh. \p Reꞌ bihnal reꞌreꞌ jenaj wach nelic wi̱ꞌ chꞌi̱l i bihnal Luch reꞌ ra̱j rikꞌorom “tꞌuch laj abaj”. \s1 Reꞌ Natanahel xsahchic ricꞌux chi rehtꞌaljic wach i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric \p \v 43 Nok iqꞌuinak ok chic lok i kꞌi̱j reꞌreꞌ nok jeꞌ reꞌ xikꞌor reh Simon, reꞌ Jesus xasjic cho pa ra̱mna chi narojic chipam riyukꞌul i Calile̱ya, xa reꞌ laꞌ pe̱t xo̱j risicꞌ i Peh eh naxirak cho jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Tak chiwi̱j Peh quinatahkej, nqui reh. \p \v 44 Reꞌ Peh reꞌreꞌ chꞌi̱l i Tirix eh chꞌi̱l woꞌ i Luch ar Wetsa̱yra quichalic. \v 45 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Peh reꞌreꞌ nok ribiram chic i kꞌoro̱j reh ruꞌum Jesus, xo̱j risicꞌ i Natanahel eh jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Reꞌ hin chꞌi̱l take toco̱m chic wichꞌi̱l xkanaꞌbej wach i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌ tzꞌihmbimaj cho ribiral chipam Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses ruꞌum i Ajabe̱s Dios jeꞌ woꞌ cuꞌum take aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ Kꞌatal Kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ i Jesus reꞌ ribihnej chi “aj Nasaret” eh racꞌu̱n woꞌ i maꞌ Chep, nqui reh. \p \v 46 Chalic i Natanahel jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Reꞌ Jesus reꞌ ribihnej chi “aj Nasaret”, maꞌeta riban chi ar pan tinamit Nasaret enuctic cho maj maꞌ jenoꞌ uctunak cho ar chi quitobjic take tinamit, nqui xikꞌor. \p Reꞌ Peh jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: \p «Quim, tak chiwi̱j eh enacoj rehtal i ricorquil cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh, nqui reh. \p \v 47 Reꞌ Jesus nok xilow chi reꞌ Natanahel ponic riban ru̱cꞌ jeꞌ wili xikꞌor: \p «Chawilow tak, ayuꞌ cꞌulic lok jenaj cꞌacharel reꞌ til ricꞌul chi reh chi enkꞌormojic chi ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ xa coric woꞌ wach nkꞌoric, nqui Jesus. \p \v 48 —Nicꞌ wach nok reꞌ hat awehtꞌalim chic ninoꞌjbal? nqui Natanahel reh Jesus. \p Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh cꞌuhtbal reh chi chiꞌnchel rehtꞌalim: \p «Cu jaꞌ tirikꞌoꞌrej ta woꞌ i Peh, reꞌ hin xa nok woꞌ wilom chic cho awach. Ar nak wilca̱t chi rehquen richeꞌlal i̱co, nqui reh. \p \v 49 Ar ajic reꞌ Natanahel jeꞌ wili xikꞌor: \p «Ajabe̱s aj tijinel, reꞌ poꞌ nchel i hat rAcꞌu̱n i Dios reꞌ xpahbanic cho aweh chi kaKꞌatal Kꞌoric i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel! nqui reh. \p \v 50 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor woꞌ chic reh: \p «Reꞌ hat xsahchic acꞌux ru̱cꞌ xnikꞌor aweh chi wilom chic cho awach chi rehquen richeꞌlal i̱co eh ruꞌum reꞌ xacoj wach chi reꞌ hin, hin rAcꞌu̱n i Dios. Til nikꞌor aweh jeꞌ ricab naxsahchic acꞌux ru̱cꞌ take kꞌoric xnikꞌor reꞌreꞌ, cu wilic woꞌ take bano̱j naribanaric eh nachawilow take, naribanam chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic narisahchic acꞌux ruꞌum, nqui Jesus reh Natanahel. \p \v 51 Chiri̱j chic ruꞌ xikꞌor woꞌ take kꞌoric wili: \p «Til pan coric nikꞌor aweh jeꞌ ricab najtir cho kꞌi̱j nok reꞌ maꞌ Jacow xyeꞌeric reh chi xilow jenaj kaꞌa̱b nkajic cho pan taxa̱j reꞌ xcamanic queh take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chi naquikajic quijohtic chiwach, jeꞌ woꞌ reꞌ chiwach johtok take kꞌi̱j wili nariyeꞌeric aweh tak ruꞌum i Dios chi na̱wilom tak chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, wilic pa nikꞌab take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios, reꞌ take quikajic quijohtic chi nitobjic, nqui Jesus. \c 2 \s1 Reꞌ pe̱t lokꞌ laj nawa̱l xiban i Jesus pan jenaj caxarahil \p \v 1 Xib ok chic kꞌi̱j kꞌoꞌronak cho Jesus ru̱cꞌ i Natanahel, xbanaric jenaj ninkꞌi̱j reh caxarahil ar Canah pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌ yukꞌumaj ponok wi̱ꞌ i Mari̱ya reꞌ ritu̱t i Jesus. \v 2 Chipam aj i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ xyukꞌunjic woꞌ wi̱ꞌ i Jesus chꞌi̱l take juꞌjun chic raj tahkanel, \v 3 xcꞌuhlic peꞌ cho i chiho̱j wach haꞌ npuhcjic pan tak ninkꞌi̱j eh ruꞌum reꞌ, reꞌ Mari̱ya xikꞌor reh i Jesus chi xcꞌuhlic riha̱ꞌ aj ehcham ninkꞌi̱j reh chi naritoꞌbjic ru̱cꞌ ricꞌaxquilal. \v 4 Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh i ritu̱t: \p «Mah, reꞌ hat awehtꞌalim chi maꞌ curman ta na̱kꞌorom wi̱n haj wilic i nanibanam. Charak chiri̱j chi reꞌ riꞌorahil reꞌ narirakmajic wi̱ꞌ chiri̱j hab wach i hin maꞌ jaꞌ nponic ta, nqui reh. \p \v 5 Chiri̱j reꞌ, reꞌ ritu̱t i Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh take raj tzꞌaꞌanel aj ehcham ninkꞌi̱j reꞌreꞌ: \p «Wi paꞌ bih soꞌ erikꞌor aweh tak i Jesus chanimej tak ribanjic, nqui queh. \p \v 6 Reꞌ aj ehcham reh ninkꞌi̱j reꞌreꞌ ruꞌum chi rinimej take takꞌanic bano̱j cho najtir kꞌi̱j ruꞌum i Moyses queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chiri̱j ritzꞌajaric wach take xa paꞌ bih jaric ra̱j tzꞌajaric wach, reꞌreꞌ xa wilic woꞌ pa ripa̱t waki̱b chi nimak tak icom abaj yeꞌbal haꞌ. Chipam juꞌjun chi icom reꞌreꞌ ricꞌul jeꞌ na junikꞌob (400) culc chi haꞌ. \v 7 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus naxilow take icom reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh take raj tzꞌaꞌanel chiꞌ kꞌa̱kꞌ i aj ehcham reh ninkꞌi̱j: \p «Chacꞌam tak cho haꞌ eh chanuksaj tak take nimak tak icom wili, nqui queh. \p Chiri̱j chic ruꞌ naxquinuksaj woꞌ chi coric take icom reꞌreꞌ, \v 8 reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: \p «Chawesaj tak cho nechꞌ ok i haꞌ wilic chipam take icom reꞌreꞌ eh chayew tak cho reh pahbamaj chi aj ilol reh ninkꞌi̱j reh chi naricꞌram, nqui queh. \p Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ haꞌ nucꞌjic xcꞌamaric woꞌ je reh aj ilol reh ninkꞌi̱j, reꞌ cok ruꞌ maꞌ xkꞌormojic ta reh cuꞌum take aj camanom haj xchalic i haꞌ reꞌreꞌ \v 9 to̱b ta quehtꞌalim woꞌ nak haj xchalic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi maꞌ rehtꞌalim ta haj xchalic i haꞌ reꞌreꞌ, reꞌ pahbamaj chi aj ilol reꞌreꞌ naxicꞌraj cok i haꞌ reꞌ mikcrinak chic chi haꞌ npuhcjic pan tak ninkꞌi̱j, xiyukꞌej je i acꞌun cꞌahchiꞌ ribanam caxa̱ra eh xikꞌor reh chi tare̱t xiban chi cu xam xiyew chi ucꞌjic i haꞌ reꞌ suk ritikꞌinjic bano̱j. \v 10 Reꞌ aj wili xikꞌor reh: \p «Reꞌ take kich katinami̱t ocronak take chi nancaꞌn jenoꞌ ninkꞌi̱j pe̱t nquiyew je queh cula̱ꞌ i haꞌ reꞌ suk ritikꞌinjic bano̱j eh nok quiyeb chic qui̱b chi suk ru̱cꞌ i haꞌ reꞌreꞌ, reꞌ chic i haꞌ maꞌ til ta ti suk ritikꞌinjic nquiyew je. Raj i hat maꞌ jeꞌ ta reꞌ xaꞌn. To̱b ta woꞌ pe̱t xayew i haꞌ reꞌ suk ritikꞌinjic bano̱j, xacana̱ꞌ peꞌ nchel riyeꞌeric chi xam i haꞌ reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic sukquil ritikꞌinjic bano̱j, nqui reh acꞌun reꞌreꞌ. \p \v 11 Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ ruꞌ naxipꞌut ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l i Jesus. Reꞌ xiban wili chipam i tinamit Canah ar pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌreꞌ xcꞌuhtunic keh hoj raj tahkanel chi reꞌ Jesus til wilic rajawric eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel xkachop riman kacꞌux chiri̱j i Jesus. \s1 Reꞌ Jesus ricꞌuhtaj rinimal rajawric \r (Mt. 21.12-13; Mr. 11.15-18; Lc. 19.45-46) \p \v 12 Chiri̱j chic riwihꞌic pan tinamit Canah, reꞌ Jesus richꞌi̱l i ritu̱t richꞌi̱l take richa̱kꞌ jeꞌ woꞌ i hoj raj tahkanel, xoj-o̱j ar chipam i tinamit Capernahum reꞌ xojwihꞌic wi̱ꞌ quib xib kꞌi̱j. \v 13 Nok xa maꞌ naht ta chic wilic rikꞌijil i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal reꞌ nkaninkꞌijej wi̱ꞌ i kelbal cho hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chipam i tiꞌcꞌaxic ar Eji̱pto, reꞌ Jesus xo̱j ar Jerusalen chi nariwihꞌic chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ. \v 14 Naxponic ar xoquic cok chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh xilow nicꞌ wach i noꞌjbal cꞌahchiꞌque̱b take tinamit cꞌa̱y ncaꞌn ar jeꞌ ricab cꞌayanic tak ma̱s wacax, cꞌayanic tak me̱ꞌ, cꞌayanic tak rexba̱. Jeꞌ woꞌ xilow i noꞌjbal cꞌahchiꞌque̱b take aj chꞌakol wach rehreh wach tumi̱n tzꞌukulque̱b ar chi cꞌahchiꞌ quijalam wach ru̱cꞌ i tumi̱n ncojoric chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. \v 15 Naxilow aj chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌque̱b ar, reꞌ Jesus xitikꞌa̱ꞌ jenaj tzꞌuhumbal eh xesaj take lok chi tzꞌuhu̱m chiꞌnchel take aj cꞌa̱y wilque̱b ar. Jeꞌ woꞌ xesaj je take chicop cꞌahchiꞌ ricꞌayjic ar eh xihilej je quitzꞌa̱k take aj chꞌakol wach tumi̱n naxitahchꞌaj je quime̱xa quiwihꞌic wi̱ꞌ. \v 16 Chiri̱j chic reꞌ jeꞌ wili xinak take wi̱ꞌ aj cꞌayem rexba̱: \p «Chawesaj tak je ayuꞌ chiꞌnchel paꞌ bih nacꞌayej tak. Ma̱coj tak chi cꞌaybal ripa̱t i wAja̱w Dios, nqui queh. \p \v 17 Naxikꞌor chi jeꞌ reꞌ i Jesus, reꞌ take raj tahkanel xcꞌulic cho pan quicꞌux jenaj kꞌoric tzꞌihmbimaj chipam riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor: \q1 “Reꞌ Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i wAja̱w Dios til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ rinimal rilokꞌil chi wi̱n \q1 eh ruꞌum reh rinimal wach rilokꞌil chi wi̱n, naribanjic chi reꞌ hin narisacharic niwach, nqui rikꞌor. \p \v 18 Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum xiban i Jesus ar chi chi̱ꞌ i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌamol quibe̱h ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: \p «Chajaric jenoꞌ rehtalil enacꞌuhtaj keh cꞌuhtbal reh chi reꞌ hat wilic awajawric chi quesmejic lok take aj cꞌa̱y wili? nqui take reh. \p \v 19 Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Reꞌ wili rehtalil nanicꞌuhtam cꞌuhtbal aweh tak chi reꞌ hin wilic wajawric: Nok xib ok chic kꞌi̱j sahchanak wach i Lokꞌ laj Pa̱t wili reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ hin nanijohsam woꞌ chic cho, nqui queh. \p \v 20 Reꞌ take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: \p «Reꞌ nakꞌor i hat chi enajohsaj i lokꞌ laj yeꞌa̱b wili maꞌ eta riban! Chacapaj, waki̱b laꞌ chic roxcꞌahl (46) cho ha̱b pꞌuhtunak cho ritikꞌinjic i lokꞌ laj pa̱t wili eh cu yuꞌna chi kꞌi̱j maꞌ jaꞌ cohlsomaj ta woꞌ wach! Chaj ti bih awajawric i hat kꞌuruꞌ chi enajohsaj chiwach xib kꞌi̱j? nqui take reh. \p Jeꞌ reꞌ xquikꞌor chi maꞌ xquirak ta chiri̱j xikꞌor i Jesus \v 21 maj reꞌreꞌ naxikꞌor ribiral i lokꞌ laj yeꞌa̱b lokꞌonbal reh Dios cꞌahchiꞌ rikꞌoric chiri̱j i ritiꞌjolal narucsjic woꞌ chic cho pa ro̱x kꞌi̱j. \v 22 Ruꞌum aj reꞌ naxponic i kꞌi̱j chi nariquimic je i Jesus wach curu̱s eh naxuctic woꞌ cho pa ro̱x kꞌi̱j chi quixilac take camnak, reꞌ hoj raj tahkanel xcꞌulic cho pan kacꞌux i kꞌoric rikꞌorom cho reꞌreꞌ eh xkacoj wach chi manlic i kꞌoro̱j cahnok chipam riCꞌuhbal i Dios chiri̱j rucsjic i Jesus, jeꞌ woꞌ xkacoj wach i kꞌoric ribanam cho i Jesus chiri̱j i ructic. \v 23 Maꞌ cu reꞌ ta naxuctic cho i Jesus chi quixilac take camnak xcojoric wach i kꞌoro̱j ruꞌum, wilic laꞌ take xquicoj wach rikꞌorbal chiwach i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal nok wilic i Jesus ar Jerusalen. \p Jeꞌ reꞌ ajic nok wilic ar i Jesus, riqꞌuihal take tinamit xquicoj wach chi reꞌreꞌ wilic rajawric ruꞌum nok xquilow take lokꞌ laj nawa̱l xiban chi quiwach \v 24 xa reꞌ laꞌ Jesus maꞌ ruꞌum ta reh reꞌ, xichꞌica̱ꞌ ta nak ricꞌux chiqui̱j take tinamit reꞌreꞌ maj rehtꞌalim i quicapew-bal wilic cho pan ca̱mna \v 25 eh ruꞌum chi rehtꞌalim chaj bih wilic cho pan ca̱mna take cꞌacharel, maꞌ curman ta chi cu jenoꞌ chic cꞌacharel enkꞌoric reh Jesus wi holohic on maꞌ holohic quinoꞌjbal. \c 3 \s1 Reꞌ Nicore̱mo xiban // ricꞌuta̱j ru̱cꞌ Jesus \p \v 1 Wihꞌic jenaj winak jeꞌ ru̱cꞌ quicomonil take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, Nicore̱mo ribihnal. Reꞌ Nicore̱mo reꞌreꞌ nim riwaꞌric chi quixilac take cꞌamol kabe̱h i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. \v 2 Pan jenaj aj chakꞌab reꞌ Nicore̱mo xcꞌulic lok ru̱cꞌ Jesus eh jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Ajabe̱s aj tijinel keh, reꞌ hoj kehtꞌalim chi ruꞌum take lokꞌ laj nawa̱l abanam, reꞌ hat til hat ritakꞌanic cho i Dios chi kacꞌuhbaljic. Jeꞌ reꞌ ajic kehtꞌalim woꞌ chi reꞌ Dios wilic awu̱cꞌ maj maꞌ jenoꞌ cꞌacharel eriban jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l wi maꞌ wilic i Dios ru̱cꞌ, nqui reh. \p \v 3 Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: \p «Til coric nikꞌor chi reꞌ xnikꞌor aweh maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi reꞌ cꞌacharel cu reꞌ ta woꞌ chic i ritu̱t raja̱w nariyeꞌbic ricꞌacharic, ra̱j laꞌ rikꞌorom chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nariyeꞌbic jenaj chic ricꞌacharic. Ruꞌum aj reꞌ xa hab wach ra̱j oquic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric, curman chi enyeꞌeric ricꞌacharic ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios, nqui reh. \p \v 4 Reꞌ Nicore̱mo jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Enariban chi jenoꞌ cꞌacharel reꞌ asjanak chic eh pononak rirejbil enasjic woꞌ chic ricaꞌpech? Wi eriban chi jeꞌ reꞌ, ra̱j na rikꞌorom chi cu ewoꞌ chic nwihꞌic cho ru̱cꞌ ritu̱t eh enyeꞌeric woꞌ chic wach sakom? nqui Nicore̱mo. \p \v 5 Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili ricꞌuꞌljic xiban: \p «Til coric nikꞌor chi reꞌ xnikꞌor aweh maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi reꞌ cꞌacharel cu reꞌ ta woꞌ chic i ritu̱t raja̱w nariyeꞌbic ricꞌacharic, ra̱j laꞌ rikꞌorom chi reꞌ Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nariyeꞌbic jenaj chic ricꞌacharic. Ruꞌum aj reꞌ xa hab wach ra̱j oquic chi rehquen rajawric i Dios chi kꞌatal kꞌoric, curman chi enyeꞌeric ricꞌacharic ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios eh jeꞌ woꞌ chi narisaksjic wach i ra̱mna jeꞌ ricab nsaksjic wach ritiꞌjolal ribakil ruꞌum i haꞌ. \v 6 Jeꞌ aj reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ hoj cꞌacharel, hoj cacꞌu̱n quixkꞌu̱n take katu̱t kaja̱w ruꞌum chi reꞌ take reꞌ xiyeꞌbic kacꞌacharic, jeꞌ woꞌ reꞌ cu̱cꞌ take nyeꞌeric quicꞌacharic ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal, reꞌ take reꞌ racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chic take ruꞌum reh Lokꞌ laj Uxlabal. \v 7 Jeꞌ reꞌ ajic maꞌ nsahchic acꞌux ru̱cꞌ xnikꞌor aweh chi jeꞌ wili: Curman chi reꞌ take cꞌacharel nacasjic woꞌ chic ricaꞌpech. \p \v 8 «Chiri̱j chic i wili, wilic woꞌ jenaj chic kꞌoric nanibanam aweh chiqui̱j take nyeꞌeric quicꞌacharic ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal: Reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal nancamanic cu̱cꞌ riban jeꞌ ricab i te̱w chi maꞌ nilmijic ta wach nancꞌulic lok on nok xa njumic chic no̱j, nqui Jesus. \p \v 9 Reꞌ Nicore̱mo jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Jesus: \p «Nicꞌ wach riwi̱ꞌ i asjic reꞌreꞌ? nqui reh. \p \v 10 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Nicore̱mo reꞌ hat, hat jenaj aj tijinel kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ awaꞌric chi quiwach take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nicꞌ wach kꞌuruꞌ chi maꞌ narak ta chiri̱j reꞌ xnikꞌor aweh? \v 11 Reꞌ hin til coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta xa cꞌahchiꞌ nikꞌoric chiri̱j i yeꞌo̱j keh chi ilmijic jeꞌ woꞌ chi ehtꞌaljic, wilic aweh tak chipam acomonil, maꞌ nquicoj ta wach i nikꞌor. \v 12 Ruꞌum aj reꞌ nicapaj i wili: Wi maꞌ nacoj ta tak wach i cꞌahchiꞌ nikꞌorom chiri̱j i xa paꞌ bih wilic ayuꞌ wach acꞌal, nicꞌ aj chic wach nachacoj tak wach i kꞌoric eniban wi ta nak chiri̱j i wilic cho pan taxa̱j equinkꞌoric? nqui Jesus reh Nicore̱mo. \p \v 13 Ruꞌum aj take kꞌoric xikꞌor i Jesus, reꞌ hin Wa̱n nikꞌor chi maꞌ hab ta wach nehtꞌalanic reh reꞌ wilic cho pan taxa̱j maj maꞌ hab ta wach pononak cho ilbok reh chaj bih wilic ar. Reꞌ Jesus, reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel, xa reꞌ wach reꞌ til rehtꞌalim i wilic cho pan taxa̱j maj maꞌ xa reꞌ ta chi ar xchalic naxcꞌulic wihꞌok ayuꞌ wach acꞌal, ar laꞌ woꞌ chic xsoljic johtok eh chi jeꞌ reꞌ xa wilic woꞌ cho pan taxa̱j. \p \v 14 Naxwihꞌic i Jesus ayuꞌ wach acꞌal xicꞌul reh jeꞌ ricab ribiral i rehtalil a̱kꞌ xchꞌilinjic wach jenaj che̱ꞌ ruꞌum Moyses nok cꞌahchiꞌ ricꞌamam quibe̱h take kama̱m katiꞌt ar pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. Jeꞌ ricab rehtalil a̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel xchꞌilinjic woꞌ wach jenaj curu̱s eh jeꞌ ricab reh chi naricꞌulic woꞌ nak chic quicꞌux take kama̱m katiꞌt curman chi reꞌ Moyses xichꞌila̱ꞌ i rehtalil a̱kꞌ reꞌreꞌ, curman woꞌ chi reꞌ Jesus xchꞌilinjic wach curu̱s \v 15 reh chi xa hab wach cꞌacharel erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j maꞌ eta chic nquimic chi junpech to̱b ta laꞌ quimok je xa naricꞌacharic woꞌ chi junelic ru̱cꞌ i Dios. \v 16 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic kojricꞌax cho chiꞌnchel i hoj cꞌacharel, reꞌreꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal i xa jenaj woꞌ ti chi rAcꞌu̱n chiwach, reh chi xa hab wach i cꞌacharel erichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j maꞌ eta chic nquimic chi junpech naricꞌacharic laꞌ chi junelic ar ru̱cꞌ i Dios. \p \v 17 Ru̱cꞌ aj ritakꞌabjic cho i racꞌu̱n, reꞌ Dios xicꞌuhtaj cho ricꞌaxbal maj maꞌ reh ta chi riyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi quina̱ cꞌacharel xtakꞌabjic cho i Jesus reh laꞌ chi naricoꞌlem take chiwach i tiꞌcꞌaxic wilic nak chi quina̱ ruꞌum quimahc. \v 18 Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ cꞌacharel n-niminic reh Jesus maꞌxta riyeꞌeric pan tiꞌcꞌaxic. Tzꞌa̱b ruꞌ i cꞌacharel reꞌ maꞌ rinimej ta i Jesus reꞌ xa jenaj chi rAcꞌu̱n i Dios, reꞌreꞌ xchꞌukuric chic kꞌoric china̱ ruꞌum i Dios chi naricꞌulum i tiꞌcꞌaxic ruꞌum nok reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ choplic ta ricꞌux chiri̱j i Jesus reꞌ xa jenaj woꞌ ti chi rAcꞌu̱n i Dios. \v 19 Chaj waꞌric chi nchꞌukuric kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel ruꞌum i Dios? Ruꞌum chi xa cꞌahchiꞌ woꞌ que̱b chi cꞌahbilal take cꞌacharel. Ruꞌum reꞌ naxcꞌulic ayuꞌ wach acꞌal i Jesus chi aj sakomonel pa̱m quinoꞌjbal, reꞌ take cꞌacharel xquicꞌax wach i kꞌekom wilic wi̱ꞌ i quinoꞌjbal chiwach chi reꞌ Jesus narisakomem nak pa̱m quinoꞌjbal \v 20 eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xcꞌuhtunic lok wach i cꞌahbilal laj capew-bal ncaꞌn maj reꞌ take cꞌahbil quinoꞌjbal maꞌ nca̱j ta wach i sakom eh maꞌ quiꞌoquic ta woꞌ chipam reh chi maꞌ eta nsakombic lok wach i cꞌahbilal ncaꞌn, \v 21 raj nchel take ncaꞌn holohic laj noꞌjbal jeꞌ ricab ra̱j i Dios, reꞌ take reꞌ quiꞌoquic pan sakom reh chi encꞌutunic lok wach chi cꞌahchiꞌque̱b chi cꞌacharic jeꞌ ricab ra̱j i Dios. \s1 Reꞌ Wa̱n nkꞌoric chiri̱j i Jesus \p \v 22 Chiri̱j chic i kꞌoric xiban ru̱cꞌ i Nicore̱mo, reꞌ Jesus xelic je chipam i tinamit Jerusalen chꞌi̱l take raj tahkanel eh xo̱j pan tak toco̱m chic yeꞌa̱b aj pa riyukꞌul Jure̱ya take. Chiwach take kꞌi̱j naxwihꞌic pan tak yeꞌa̱b reꞌreꞌ chꞌi̱l take raj tahkanel, reꞌ Jesus xikahsaj quiha̱ꞌ take tinamit xiponic ru̱cꞌ \v 23 jeꞌ ricab woꞌ cꞌahchiꞌ ribanam cho Wa̱n ar chipam i yeꞌa̱b Enon ribihnal reꞌ wilic maꞌ naht ta je ru̱cꞌ i jenaj chic yeꞌa̱b Salim ribihnal. Jeꞌ aj reꞌ camanic cꞌahchiꞌ ribanam i Wa̱n ruꞌum nok yohbal wach haꞌ wilic ar eh chi maꞌxta peꞌ nak bih nkꞌetbic pa ribe̱h reh ricamaj xikahsaj quiha̱ꞌ take tinamit quiponic ru̱cꞌ, \v 24 ruꞌum nok maꞌ jaꞌ ncojoric ta nak pan che̱ꞌ ruꞌum Hero̱res. \p \v 25 Chiwach woꞌ take cho kꞌi̱j reꞌreꞌ nok cu kahsanic haꞌ riban i Wa̱n wilic take queh ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xiꞌoquic chi wolic cu̱cꞌ take raj tahkanel i Wa̱n chiri̱j rikahsjic quiha̱ꞌ cꞌahchiꞌ caꞌnam take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reh chi naquicahnic chi maꞌxta chic quimahc chiwach i Dios. \v 26 Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take aj tahkanel reꞌreꞌ xiꞌo̱j ru̱cꞌ i Wa̱n eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Kaj tijinel, wilic na pan acꞌux i winak xponic awu̱cꞌ ar chi juntar maꞌ laj haꞌ Jortan chi rikahsjic riha̱ꞌ, reꞌ xakꞌor woꞌ i hat chi xawilow chi xyeꞌeric reh Lokꞌ laj rUxlabal i Dios? Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ xa ta reꞌ cꞌahchiꞌ rikahsam quiha̱ꞌ take tinamit, yohbal laꞌ woꞌ wach take nquimol qui̱b ru̱cꞌ chi rikahsjic quiha̱ꞌ, nqui take reh. \p \v 27 Reꞌ Wa̱n jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Xa reꞌ wach Dios ntikꞌinic cho wach chaj bih camanic naribanam i juꞌjun chi cꞌacharel chiwach. Jeꞌ reꞌ nok suk chawilow tak i chaj bih cꞌahchiꞌ ribanam i Ajabe̱s reꞌreꞌ. \v 28 Jeꞌ woꞌ chic reꞌ hat-tak xabiraj woꞌ tak chi reꞌ hin xnikꞌor cho aweh tak chi reꞌ hin maꞌ reꞌ ta hin i Ajabe̱s reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ hin xa hin laꞌ takꞌamaj cho ruꞌum i Dios chi rikꞌormojic ribiral ricꞌulic lok i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌreꞌ. \v 29 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i nibiram chiri̱j i Ajabe̱s Jesus, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux ru̱cꞌ reꞌreꞌ jeꞌ ricab nok kꞌe̱ꞌ woꞌ nsukbic ricꞌux jenoꞌ acꞌun pa ricaxarahil jenoꞌ chic rich qꞌuijol narilow chi xiban chic caxa̱ra ru̱cꞌ rehqꞌue̱n eh jeꞌ woꞌ chi cꞌuta̱j chic riban cu̱cꞌ take rula̱ꞌ ru̱cꞌ sukquil cꞌuxlis. \v 30 Ru̱cꞌ aj risukquil nicꞌux chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor woꞌ aweh tak i wili: Reꞌ Jesus curman chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic yeꞌerok rilokꞌil eh reꞌ hin kajok wach nilokꞌil, nqui xikꞌor i Wa̱n aj kahsem haꞌ. \p \v 31 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ rajawric i Jesus kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach ruꞌum chi reꞌreꞌ Ajabe̱s chi kana̱ i hoj chiꞌnchel cꞌacharel. Jeꞌ woꞌ, reꞌ Jesus ar chalanak pan taxa̱j eh ruꞌum reꞌ til toco̱m chi kawach i hoj cꞌacharel reꞌ xa wilco̱j woꞌ ayuꞌ wach acꞌal eh xa kojkꞌoric woꞌ chiri̱j i xa chaj bih nkilow ayuꞌ wach acꞌal. Ruꞌum aj chi ar pan taxa̱j chalanak, \v 32 reꞌ Jesus nkꞌoric chiri̱j chaj bih ribiraj chꞌi̱l chaj bih rilow cho ar ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios. To̱b ta chiri̱j reꞌ nkꞌoric, qꞌuihal take cꞌacharel maꞌ nquicꞌul ta i rikꞌor \v 33 eh ru̱cꞌ ncaꞌn reꞌreꞌ, maꞌ cꞌahchiꞌ ta quicꞌuhtam lok chi reꞌ Dios xa coric woꞌ nkꞌoric jeꞌ ricab ricꞌuhtaj lok i cꞌacharel ncꞌulbic reh chaj bih rikꞌor i Jesus. \p \v 34 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus ruꞌum chi reꞌ woꞌ Dios xtakꞌanic cho reh ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ aj reꞌ nkꞌoric reh take kꞌoric yeꞌo̱j cho reh ruꞌum i Dios. Reh aj chi naritoꞌbjic i Jesus, reꞌ Dios xiyew woꞌ reh chi xa nariwihꞌic woꞌ rajawric i Lokꞌ laj Uxlabal ru̱cꞌ. \v 35 Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ xyeꞌeric reh, ruꞌum laꞌ woꞌ chi til kꞌe̱ꞌ tiꞌ nicꞌrijic ruꞌum i Ajabe̱s Dios, xyeꞌeric woꞌ reh chi nariwihꞌic rajawric china̱ chiꞌnchel. \v 36 Ruꞌum chi reꞌ Jesus wilic rajawric chi naribanam chi reꞌ take cꞌacharel naquicꞌacharic chi junelic, xa hab wach kꞌuruꞌ naricojbic wach chi reꞌreꞌ i rAcꞌu̱n i Dios xa na woꞌ ricꞌacharic chi junelic to̱b ta nak quimok je. Tzꞌa̱b ruꞌ xa hab wach maꞌ ricoj ta wach i Jesus chi reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios, xa maꞌ reꞌ ta maꞌxta chic riyeꞌeric ricꞌacharic chi junelic naquimok je, yuꞌna laꞌ woꞌ wilic chic rijoskꞌil i Dios china̱. \c 4 \s1 Reꞌ Jesus xkꞌoric ru̱cꞌ i jenaj // ixok aj Sama̱rya \p \v 1 Pan jenaj kꞌi̱j xponic ribiral ru̱cꞌ Jesus chi reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xquibiraj chi yohbal wach take tinamit cꞌahchiꞌ quiponic ru̱cꞌ Jesus chi rikahsjic quiha̱ꞌ eh quiꞌoquic chi raj tahkanel chic take, ra̱j ru̱cꞌ i Wa̱n maꞌ qꞌuih ta ti take quiponic chi rikahsjic quiha̱ꞌ. \v 2 To̱b ta woꞌ nak maꞌ reꞌ ta i Jesus nbanic i kahsanic haꞌ, reꞌ laꞌ i hoj raj tahkanel kojbanic, reꞌ Jesus xicapaj chi tare̱t chi nakacana̱b cahnok i yukꞌul reꞌreꞌ ruꞌum i yohbal ricꞌam cho chi reh i ribiral nelic lok reꞌreꞌ. \v 3 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus xojresaj je pa riyukꞌul i Jure̱ya eh xichop woꞌ chic je i be̱h rimol je pa riyukꞌul i Calile̱ya. \p \v 4 Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi curman chi nariqꞌuic ponok chipam quiyukꞌul take aj Sama̱rya \v 5 xiqꞌuic ponok chipam jenaj tinamit, Sicar ribihnal reꞌ wilic chipam i yukꞌul reꞌreꞌ. Reꞌ tinamit Sicar, ar wilic maꞌ naht ta ru̱cꞌ i yeꞌa̱b xiyew cho i Jacow reh racꞌu̱n reꞌ Chep ribihnal. \v 6 Chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ wilic jenaj rijulil haꞌ cꞌoto̱j cahnok najtir kꞌi̱j ruꞌum i maꞌ Jacow. Naxponic ar jeꞌ na cablaj o̱ra reh kꞌi̱j, reꞌ Jesus xitzꞌuka̱ꞌ ri̱b chi chi̱ꞌ rijulil cꞌotoj laj haꞌ reꞌreꞌ ruꞌum kꞌe̱ꞌ xkꞌuhtic chi behic. \v 7 Nok juncꞌam chic ritzꞌuhkic ar i Jesus, xponic jenaj ixok aj Sama̱rya chi ricꞌamaric riha̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: \p «Chacuy tu̱t chayew soꞌ niha̱ꞌ, nqui reh. \p \v 8 Naxikꞌor take kꞌoric reꞌreꞌ maꞌ wilco̱j ta nak i hoj ar maj maꞌ jaꞌ kojcꞌulic ta nak lok reh rilokꞌoric paꞌ bih soꞌ keh xo̱j kaꞌn ar pan tinamit. \v 9 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ ixok reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Reꞌ hat, hat ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh reꞌ hin, hin aj Sama̱rya. Chaj bih riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi napahkaj cho aha̱ꞌ wi̱n nok awehtꞌalim woꞌ nak chi maꞌ riban ta chi jenoꞌ keh hoj aj Sama̱rya eriyew riha̱ꞌ jenoꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel? nqui xikꞌor ixok reꞌreꞌ. \p Jeꞌ reꞌ xikꞌor ruꞌum rehtꞌalim nok chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, ncojoric wach chi kojcahnic chi hoj chic aj mahc chiwach i Dios wi xkacoj jenoꞌ quiculc take aj Sama̱rya. \v 10 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: \p «Til ta woꞌ nak awehtꞌalim chaj bih riyew i Dios chi si̱ eh awehtꞌalim ta woꞌ nak chi nim wach wajawric i hin reꞌ cꞌahchiꞌ nipahkam cok soꞌ niha̱ꞌ aweh, reꞌ hat enak napahkaj aha̱ꞌ wi̱n eh enak niyew aweh i haꞌ reꞌ riyew i cꞌacharic, nqui Jesus. \p \v 11 Naxibiraj ixok chi jeꞌ reꞌ jeꞌ wili xikꞌor: \p «Ajabe̱s reꞌ rijulil haꞌ cꞌoto̱j wili, kꞌe̱ꞌ chamil pa̱m eh maꞌxta woꞌ jenoꞌ alecbal esbal cho reh haꞌ. Nicꞌ wach resmejic i haꞌ enaꞌn cho nanacapaj i hat on haj nawesan cho haꞌ reꞌ nbanic chi enwihꞌic nicꞌacharic chi junelic? \v 12 Ra̱j na rikꞌorom kꞌuruꞌ chi reꞌ hat kꞌe̱ꞌ woꞌ chic anoꞌjbal chiwach i kama̱m maꞌ Jacow chi rehtꞌaljic haj encan kaha̱ꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ kama̱m maꞌ Jacow xcꞌotbic cahnok reh rijulil haꞌ wili chi cꞌambal riha̱ꞌ eh jeꞌ woꞌ chi naquicꞌamam quiha̱ꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n chꞌi̱l woꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take quichico̱p, nqui ixok reꞌreꞌ. \p \v 13 Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: \p «Ruꞌum chi reꞌ haꞌ wilic pan jul wili maꞌ eta resaj achikchiꞌi̱l chi junpech, reꞌ cꞌacharel narucꞌunic reh haꞌ wili xa nariwihꞌic woꞌ richikchiꞌi̱l. \v 14 Tzꞌa̱b ruꞌ i cꞌacharel naruqꞌuem reh haꞌ niyew i hin maꞌ jaruj ta chic nariwihꞌic richikchiꞌi̱l. Jeꞌ aj reꞌ naricꞌulum maj jeꞌ ricab chi reꞌ haꞌ nelic cho chipam jenoꞌ rasbal haꞌ xa cꞌahchiꞌ woꞌ cho chi elic, jeꞌ woꞌ reꞌ i haꞌ niyew i hin xa nariwihꞌic woꞌ cho ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ reh chi naricꞌacharic chi junpech, nqui Jesus. \p \v 15 Chalic ixok reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Chacuy Ha̱w, chayew wi̱n i haꞌ nakꞌor ribiral reꞌreꞌ reh chi maꞌ eta chic nwihꞌic nichikchiꞌil eh xa ta woꞌ nak chic equinchalic cꞌamol haꞌ chipam rijulil i cꞌotoj haꞌ wili, nqui ixok reꞌreꞌ. \p \v 16 Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: \p «Yuꞌna hiy chakꞌoꞌrej cho abahi̱l eh chacꞌam cho ayuꞌ, nqui Jesus reh. \p \v 17 Reꞌ ixok reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor: \p «Ay Ha̱w, chajaric nakꞌor i hat? Reꞌ hin maꞌxta nibahil, nqui xikꞌor. \p —Ho̱ꞌ, coric xakꞌor chi maꞌxta abahi̱l chi coric, \v 18 maj hoꞌo̱b winak iqꞌuinak awu̱cꞌ eh reꞌ wilic awu̱cꞌ yuꞌna maꞌ reꞌ ta woꞌ abahi̱l. Coric aj ruꞌ xakꞌor chi maꞌxta abahi̱l, nqui Jesus reh ixok reꞌreꞌ. \p \v 19 Ar ajic reꞌ ixok reꞌreꞌ xteh soꞌ pa̱m rinoꞌjbal eh jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Reꞌ hat, hat laꞌ poꞌ nchel jenaj raj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. \v 20 Chakꞌor wi̱n kꞌuruꞌ chaj waꞌric chi reꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nakꞌor tak chi cu ar Jerusalen curman chi narilokꞌonjic wach i Dios? Chaj waꞌric chi maꞌ eta nlokꞌonjic wach i Dios chipam i yu̱kꞌ wili? Jeꞌ reꞌ birinic niban maj reꞌ take kama̱m katiꞌt ayuꞌ xcaꞌn i lokꞌonic, nqui reh Jesus. \p \v 21 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: \p «Tu̱t, chacoj wach chi coric i nanikꞌorom aweh wili: Cꞌulic lok reh i kꞌi̱j chi maꞌ cu reꞌ ta chic ar pan tinamit Jerusalen naribanaric rilokꞌonjic wach i Dios on chi cu reꞌ ta nak chic chipam i yu̱kꞌ wili enbanjic chi jeꞌ reꞌ. \p \v 22 «Cu yuꞌna chi kꞌi̱j xa reꞌ wach hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nkalokꞌej wach i Dios chi kehtꞌalim chi reꞌreꞌ i kajcoꞌlonel. Reꞌ hat-tak aj Sama̱rya nalokꞌej woꞌ tak wach i Dios xa reꞌ laꞌ maꞌ awehtꞌalim ta tak wach i kaDios chi aj coꞌlonel ruꞌum nok xa reꞌ wach hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xojcoꞌljic ruꞌum. To̱b ta jeꞌ nak reꞌ rilokꞌonjic wach i Dios nbanjic cu yuꞌna chi kꞌi̱j, \v 23 reꞌ kꞌi̱j xnikꞌor aweh chi cꞌulic lok reh, xcꞌulic chic lok yuꞌna nok reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ nsakomonic pa̱m quinoꞌjbal take cꞌacharel reh chi naquirakam chiri̱j i coric, reꞌ woꞌ reꞌ entoꞌbonic queh cꞌacharel chi til encaꞌn chi coric i rilokꞌonjic i Dios jeꞌ ricab i lokꞌonic nponic chiwach chi naribanjic reh. \v 24 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios xa pan Lokꞌ laj Uxlabal woꞌ wilic eh ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take quilokꞌonic wach curman chi enquilokꞌej wach chi toꞌbomaj take ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal reh chi reꞌreꞌ encꞌutunic reh i coric laj lokꞌonic, nqui Jesus. \p \v 25 Chalic ixok reꞌreꞌ naxkꞌoric chiri̱j i Mesi̱yas reꞌ ra̱j rikꞌorom reꞌ Ripahba̱b i Dios chi Kꞌatal Kꞌoric, jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Reꞌ hin wehtꞌalim chi naricꞌulic lok i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Nacꞌolok lok ruꞌ, reꞌreꞌ narisakomonic wach keh chiꞌnchel chaj bih cꞌahchiꞌ akꞌorom i hat, nqui ixok reꞌreꞌ. \p \v 26 Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: \p «Reꞌ nakꞌor i hat reꞌreꞌ, reꞌ aj hin ruꞌ reꞌ cꞌahchiꞌqui̱n chi cꞌuta̱j awu̱cꞌ yuꞌna, nqui xikꞌor reh. \p \v 27 Jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌorom reh naxoj-o̱j cꞌolok i hoj raj tahkanel. Naxkilow chi cꞌuta̱j riban ru̱cꞌ ixok reꞌreꞌ, reꞌ hoj xsahchic kacꞌux chi reꞌ kaj tijinel cꞌahchiꞌ chi cꞌuta̱j ru̱cꞌ jenaj ixok, xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi nkayohbalej wach maꞌ hab ta woꞌ wach keh xbirinic ta nak reh Jesus chi jeꞌ wili: \p «Chaj bih nabiraj reh ixok reꞌreꞌ on chaj bih nacꞌuꞌtjaj tak, maꞌ kojqui ta woꞌ reh ruꞌum nkayohlej wach i kAjabe̱s. \p \v 28 Jeꞌ reꞌ ajic naxicohlaj kꞌoric i Jesus, reꞌ ixok reꞌreꞌ xicahnaj cahnok rico̱m chi chi̱ꞌ rijulil i cꞌotoj haꞌ reꞌreꞌ eh xo̱j johtok pan tinamit chi rikꞌormojic queh take rich ritinami̱t chi jeꞌ wili: \p \v 29 «Jenaj winak xnirak chi chi̱ꞌ rijulil i cꞌotoj haꞌ reꞌ nkacꞌam wi̱ꞌ kaha̱ꞌ. Ar naxoquic chi cꞌuta̱j wu̱cꞌ xikꞌor wi̱n nicꞌ wach riwi̱ꞌ nicꞌacharic. Maꞌ reꞌ ta na nchel reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cho ribiral chi naricꞌulic lok? Tak-tak kꞌuruꞌ kilow tak cho hab wach i winak reꞌreꞌ, nqui queh. \p \v 30 Reꞌ take cꞌacharel xibirinic reh xikꞌor ixok reꞌreꞌ, xiꞌelic cho pan tinamit eh xichalic chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus. \v 31 Nok cu jaꞌ quiponic ta take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ hoj aj tahkanel jeꞌ wili xkakꞌor reh Jesus ruꞌum nok xkacꞌam chic cho i wiꞌc: \p «Ajabe̱s kaj tijinel, chacuy chaꞌn awaꞌ, kojqui reh. \p \v 32 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Reꞌ hin xniban chic niwaꞌ, xa reꞌ laꞌ hat-tak maꞌ awehtꞌalim ta tak chajaric xnicꞌux, nqui keh. \p \v 33 Jeꞌ reꞌ nok reꞌ hoj pꞌuht kabiram chi kawach hab woꞌ wach kꞌuruꞌ xcꞌambic cho riwaꞌ i Jesus, \v 34 xa reꞌ laꞌ naxojribiraj chi jeꞌ reꞌ nkakꞌor jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Naxnikꞌor aweh tak chi xniban chic niwaꞌ, reꞌ wili xwa̱j nikꞌorom aweh tak: Jeꞌ ricab nok ncahnic chi suk nitiꞌjolal naniban niwaꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ sukquil quincahnic naniban i haj wilic ra̱j i kAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ woꞌ chic, kꞌe̱ꞌ woꞌ suk wi̱n ricohlsjic wach i haj wilic nicamaj xiyew wi̱n \v 35 chi nanibanam cu̱cꞌ take tinamit reꞌ jeꞌ na ricab take junseht ok chi abi̱x. Coric ruꞌ, yuꞌna cu wilic i ra̱j chi narijacharic cho abi̱x, cu quejeb chic poh ra̱j tiqui tak. Xa reꞌ laꞌ i hin nikꞌor aweh tak chi maꞌ jeꞌ ta reꞌ cu̱cꞌ take tinamit reꞌ nawilow tak chi cꞌahchiꞌ quicꞌulic lok reꞌreꞌ. Chawilow aj tak je, reꞌ take reꞌ cꞌahchiꞌ quicꞌulic lok chi tikilque̱b chic chi rinimjic reꞌ enakꞌor tak queh chiri̱j riCꞌuhbal i Dios. \v 36 Ruꞌum aj reꞌ nanikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak jeꞌ acab tak i aj jacho̱l maj jeꞌ ricab chi reꞌreꞌ ricꞌul ritojbal ruꞌum i jach riban jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak na̱cꞌulum woꞌ aco̱ch tak nachiyew queh cꞌacharel i co̱ch chi naquicꞌacharic chi junelic. Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab i sukquil cꞌuxlis xwihꞌic pa ra̱mna i aj tico̱l chꞌi̱l aj jacho̱l naxcaꞌn i jach, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ sukquil cꞌuxlis nariwihꞌic pan awa̱mna tak nachiyew i Dios chi reꞌ take cꞌacharel naquicꞌacharic chi junelic. \p \v 37 «Ayuꞌ aj no̱j elok wach ricorquil reꞌ kꞌoro̱j chi jenaj nbanic i tic eh jenaj chic nbanic i jach. \v 38 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin cꞌahchiꞌca̱t nitakꞌa̱b tak je chi narimanlajic wach i kꞌoro̱j chic cho chiwi̱j ruꞌum jenaj toco̱m cꞌacharel. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ na̱banam tak, til nikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak na̱banam tak jeꞌ ricab ncaꞌn take toco̱m chic aj camanom nok quitakꞌabjic je ruꞌum jenoꞌ ajabe̱s chi naquijacham cho i jal reꞌ maꞌ reꞌ ta take xiticbic reh, nqui Jesus keh. \p \v 39 Jeꞌ reꞌ xikꞌor keh nok jaꞌ quiponic ta woꞌ take cꞌacharel quicꞌacharic chipam i tinamit Sicar ar pan quiyukꞌul aj Sama̱rya. \p Chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ yohbal wach queh xquinimej i Jesus ruꞌum rikꞌorbal ixok xponic cu̱cꞌ chi rikꞌormojic chi reꞌ Jesus xikꞌor reh chiꞌnchel nicꞌ wach riwi̱ꞌ ricꞌacharic. \v 40 Naxiponic ru̱cꞌ Jesus take tinamit reꞌreꞌ, xquipahkaj atoꞌbil reh chi naricahnic pan quitinami̱t eh ruꞌum reꞌ, reꞌ Jesus xcahnic woꞌ quib kꞌi̱j cu̱cꞌ. \v 41 Chiwach i quib kꞌi̱j reꞌreꞌ wilic woꞌ chic take tinamit xquinimej i Jesus ruꞌum i kꞌoric xquibiraj ru̱cꞌ. \v 42 Reꞌ take xiniminic reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: \p «Yuꞌna xkanimej i Jesus maꞌ ruꞌum ta i xakꞌor keh hat, ruꞌum laꞌ chi reꞌ hoj xkabiraj woꞌ rikꞌorbal eh yuꞌna kehtꞌalim chic chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric reꞌ ncoꞌlonic queh cꞌacharel, nqui take reh. \s1 Jenaj winak xipahkaj ritobjic reh Jesus \r (Mt. 8.5-13; Lc. 7.1-10) \p \v 43 Chiri̱j chic quib kꞌi̱j xiban ar Sama̱rya, reꞌ Jesus xitik juꞌ rojic pa riyukꞌul i Calile̱ya \v 44 ar pan toco̱m chic tinamit reꞌ xikꞌor wi̱ꞌ take kꞌoric wili: \p «Maꞌ jenoꞌ aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios maꞌ ta nak ixowomaj wach pa ritinami̱t, nqui xikꞌor. \p \v 45 Jeꞌ reꞌ ajic naxponic pa riyukꞌul i Calile̱ya kichꞌi̱l i hoj raj tahkanel, reꞌ Jesus xcꞌulmujic chi suk cuꞌum take tinamit ar maj reꞌ take tinamit reꞌreꞌ quilom chic cho nicꞌ wach take lokꞌ laj nawa̱l ribanam i Jesus naxiponic chipam i ninkꞌi̱j xbanaric ar Jerusalen. \v 46 Nok pa riyukꞌul chic Calile̱ya wilic, reꞌ Jesus xo̱j woꞌ chic wihꞌok chipam i tinamit Canah reꞌ xicꞌuhtaj wi̱ꞌ i pe̱t lokꞌ laj nawa̱l ru̱cꞌ rimiksjic i haꞌ chi ri̱s u̱wa. Nok wilic i Jesus ar, jenaj winak cꞌacharic riban ar pan tinamit Capernahum reꞌ wilic wi̱ꞌ jenaj nim wach ricamaj ru̱cꞌ i kꞌatal kꞌoric, xyowabjic cho racꞌu̱n. \v 47 Jeꞌ reꞌ nok reꞌ winak reꞌreꞌ naxibiraj chi reꞌ Jesus xelic cho pa riyukꞌul i Jure̱ya eh xponic chipam i yukꞌul Calile̱ya, xcꞌulic lok ru̱cꞌ i Jesus ar Canah eh xa nchꞌuk chic ricꞌux xipahkaj atoꞌbil reh chi naricowsam i racꞌu̱n ruꞌum nok wilic nak chic pan quimic ruꞌum riyaꞌbilal. \p \v 48 Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh winak reꞌreꞌ: \p «Reꞌ hat-tak tinamit maꞌ ta cꞌahchiꞌ awilom tak take yohbal wach lokꞌ laj nawa̱l rehtalil chi til hin ritakꞌanic cho i Dios, maꞌ eta nak nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j, nqui Jesus. \p \v 49 Reꞌ winak reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Jesus: \p «Chacuy Ha̱w, yuꞌna chi cu cꞌachlic cho wacꞌu̱n tak ti chiwi̱j pa nipa̱t eh chawikꞌomej cho wi̱n ruꞌum nok pan quimic chic wilic, nqui woꞌ chic reh. \p \v 50 Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Tisoljen je, reꞌ awacꞌu̱n suk chic ricꞌux natiponok, nqui reh. \p Reꞌ winak reꞌreꞌ xicoj wach xkꞌormojic reh eh xsoljic woꞌ chic je pa ripa̱t. \v 51 Nok behic chic riban je, wilic take raj camanom xichalic chi ricꞌuluric eh xquikꞌor reh chi reꞌ racꞌu̱n maꞌ xquimic ta suk laꞌ chic ricꞌux. \v 52 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ winak reꞌreꞌ xibiraj queh raj camanom nicꞌ o̱ra xcꞌulic ricꞌux eh naxquikꞌor reh chi e̱w china̱ cablaj o̱ra cꞌulunak ricꞌux, \v 53 reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ xcꞌulic cho pa ricꞌux chi je woꞌ reꞌ o̱ra xikꞌor i Jesus chi reꞌ racꞌu̱n xcꞌulic chic ricꞌux. Ru̱cꞌ xcꞌuluric reꞌreꞌ, reꞌ winak reꞌ chꞌi̱l take raj pan pa̱t xquinimej i Jesus. \v 54 Reꞌ aj reꞌ i ricab lokꞌ laj nawa̱l xiban i Jesus chipam riyukꞌul i Calile̱ya reꞌ xponic wi̱ꞌ naxelic je pa riyukꞌul i Jure̱ya. \c 5 \s1 Reꞌ Jesus xicowsaj jenaj winak // najtir chic choponak cho // ruꞌum jenaj yaꞌbilal \p \v 1 Chiri̱j chic riwihꞌic ar pa riyukꞌul i Calile̱ya, reꞌ Jesus xichop cho ribe̱h ar Jerusalen reꞌ oquic cho wi̱ꞌ reh i jenaj ninkꞌi̱j nkicꞌsaj i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. \v 2 Ar aj Jerusalen maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ jenaj ocbal reh tinamit reꞌreꞌ, “Reꞌ Take Me̱ꞌ” ribihnal i ocbal reꞌreꞌ, wilic jenaj tzꞌak tuka̱b haꞌ Wete̱sta ribihnal pan kakꞌorbal i hoj aj hewre̱yo. Reꞌ tuka̱b haꞌ reꞌreꞌ hoꞌo̱b kꞌat pa̱m bano̱j eh chi chi̱ꞌ lok tikꞌimaj lok rimujil. \v 3 Chi chi̱ꞌ i tuka̱b haꞌ reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take yowaꞌi̱b wilque̱b ar jeꞌ ricab take sotꞌ wach, take si̱c chꞌi̱l take maꞌxta co̱k quikꞌab. Ar uyunic ncaꞌn chi naricꞌuyuꞌjic cho i haꞌ reꞌreꞌ \v 4 maj chi queh ruꞌ wilic jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios cucꞌlam xilac nchalic chi ricꞌuyuꞌsjic pa̱m i haꞌ reꞌreꞌ. Nok cꞌuyuꞌsumaj chic pa̱m i haꞌ reꞌreꞌ, reꞌ pe̱t yowa̱b noquic cok chipam ncꞌulic ricꞌux chi coric. \p \v 5 Chipam aj i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, wilic jenaj winak wahxaklaj ricaꞌwinak (38) ha̱b richopic cho ruꞌum jenaj yaꞌbilal wilic reh. \v 6 Nok reꞌ Jesus xilow i winak reꞌreꞌ eh xehtꞌalij chi najtir chic richopic cho ruꞌum riyaꞌbilal jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Nawa̱j na chi encꞌulic acꞌux? nqui reh. \p \v 7 «Ho̱ꞌ Ha̱w, nwa̱j nak xa reꞌ laꞌ maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel ncojbic jok wi̱n chipam i tuka̱b haꞌ wili nancꞌulic cꞌuyuꞌsjok pa̱m ruꞌum raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Ruꞌum reꞌ to̱b ta nak nwa̱j chi naricꞌulic nicꞌux, maꞌ niban ta canar maj nok reꞌ hin niniqꞌuej nak cok oquic chipam haꞌ reꞌreꞌ, wilic chic jenoꞌ pe̱t noquic chi niwach, nqui reh Jesus. \p \v 8 Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh i winak reꞌreꞌ: \p «Ha̱w, yuꞌna echic riban chi enawihkaj je achꞌaht. Tipa̱ꞌ johtok kꞌuruꞌ eh tibehok, nqui reh. \p \v 9 Chipam woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ, xcowjic i winak reꞌreꞌ eh chi jeꞌ reꞌ xo̱j pa ripa̱t chi cꞌahchiꞌ ricꞌamam je richꞌaht. Ruꞌum chi reꞌ winak yowa̱b nak reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌamam je richꞌaht pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, \v 10 reꞌ take cꞌamol quibe̱h take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor reh naxquilow i cꞌahchiꞌ ribanam: \p «Reꞌ kꞌi̱j yuꞌna, lokꞌ laj kꞌi̱j chiwach i Dios. Ruꞌum reꞌ, reꞌ cꞌuhbal hoj tijimaj wi̱ꞌ rikꞌor keh chi maꞌ riban ta chi enacꞌam je achꞌaht chipam i kꞌi̱j wili, nqui take. \p \v 11 Chalic i winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Jeꞌ na nak ruꞌ, xa reꞌ laꞌ i winak xcowsonic wi̱n xikꞌor chi nanibehic eh jeꞌ woꞌ chi nanicꞌamam je nichꞌaht, nqui queh. \p \v 12 Reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Hab wach i winak xkꞌoric aweh chi tibehok eh chi na̱cꞌamam je achꞌaht? nqui take reh. \p \v 13 Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ xikꞌor ta queh ribihnal i Jesus ruꞌum maꞌ xehtꞌalij ta woꞌ wach ruꞌ maj chiri̱j chic naxicowsaj cahnok, reꞌ Jesus xelic je chi quixilac take cꞌacharel wilque̱b chipam yeꞌa̱b reꞌ xcowsjic wi̱ꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ. \p \v 14 Chiri̱j chic chiꞌnchel i kꞌoric xcaꞌn take cꞌamol quibe̱h take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ru̱cꞌ i winak reꞌreꞌ, cu reꞌ aj chic ruꞌ xinaꞌbej ribihnal i Jesus naxquirak qui̱b chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh ar jeꞌ wili xkꞌormojic reh ruꞌum i Jesus: \p «Yuꞌna xcꞌulic chic acꞌux maꞌ timahcanic chic kꞌuruꞌ maj maꞌ nchalic nchel chana̱ jenoꞌ tiꞌcꞌaxic nim wach chiwach i xacꞌul lok, nqui xkꞌormojic reh. \p \v 15 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ winak reꞌreꞌ xo̱j woꞌ chic cu̱cꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh xikꞌor queh chi reꞌ xcowsonic reh reꞌ poꞌ nchel i Jesus. \s1 Reꞌ Jesus risakomej wach hab wach narichꞌukbic kꞌoric chi quina̱ take cꞌacharel \p \v 16 Ruꞌum aj chi reꞌ Jesus pan hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel riban take lokꞌ laj nawa̱l, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel pꞌuht quisiqꞌuim ri̱j nicꞌ wach nacaꞌn tiꞌcꞌaxic reh cu rehtal naquicansam nak je. \v 17 Ruꞌum aj reꞌ chi ricoꞌljic ri̱b chiwach quicapew-bal take reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ wAja̱w Dios cu yuꞌna chi kꞌi̱j xa camanic woꞌ riban chi quitobjic take cꞌacharel. Wi reꞌ aj reꞌ i camanic riban i wAja̱w chipam i kꞌi̱j wili, ra̱j woꞌ rikꞌorom chi reꞌ woꞌ reꞌ camanic nanibanam hin chipam i kꞌi̱j wili, nqui queh. \p \v 18 Ruꞌum reh kꞌoric xiban reꞌreꞌ, reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel riman chic pꞌuht quisiqꞌuim ri̱j nicꞌ wach ricansjic i Jesus nacaꞌnam ruꞌum nok chi quiwach ruꞌ, reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ ribanam i maꞌ yeꞌo̱j ta kꞌab chi banaric pan hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ riban i Jesus rikꞌor laꞌ woꞌ chi reꞌ Dios i rAja̱w eh ru̱cꞌ i kꞌoric rikꞌor reꞌreꞌ, chi queh ruꞌ cꞌahchiꞌ rijunehtem ri̱b ru̱cꞌ i Dios. \v 19 Ruꞌum aj reh tzꞌakoj mahc nca̱j nak caꞌnam chiri̱j i Jesus, reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh chi ricoꞌljic ri̱b: \p «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Wu̱cꞌ hin ncꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenaj acꞌunbe̱s ncamanic chi rilahkꞌ i raja̱w chi ritijiljic ri̱b. Reꞌ acꞌunbe̱s reꞌreꞌ maꞌ xa rinoꞌjbal ta ri̱b take camanic riban, reꞌ laꞌ haj wilic i camanic rilow chi riban i raja̱w reꞌ woꞌ reꞌ riban ruꞌ eh ruꞌum chi quicabchel quicamanic, xa paꞌ bih camanic riban i raja̱w reꞌ woꞌ reꞌ riban acꞌunbe̱s. \p \v 20 «Jeꞌ aj reꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ acꞌunbe̱s ncamanic chi rilahkꞌ i raja̱w, reꞌ wAja̱w Dios ricꞌuhtaj wi̱n chiꞌnchel chaj bih ricamaj ra̱j chi nanibanam eh jeꞌ reꞌ riban wu̱cꞌ ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic quiricꞌax i hin racꞌu̱n. Jeꞌ ricab nok reꞌ wAja̱w Dios til reꞌreꞌ xcꞌuhtunic wi̱n chaj bih xa̱j ribanaric ru̱cꞌ i winak xnicowsaj lok reꞌreꞌ, til reꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuhtunic johtok wi̱n chi kawach i riqꞌuihal nimak tak wach camanic eh nanipꞌut ribanaric take reꞌ, narisahchic acꞌux nachawilow tak. \v 21 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ wAja̱w Dios riyew woꞌ chic quicꞌacharic take camnak reꞌ rucsaj take cho, jeꞌ woꞌ reꞌ nanibanam i hin rAcꞌu̱n cu̱cꞌ take hab wach nwa̱j chi equicꞌacharic woꞌ chic. \v 22 Jeꞌ reꞌ nanibanam ruꞌum nok reꞌ wAja̱w Dios xitikꞌa̱ꞌ wach chi reꞌ hin rAcꞌu̱n nanikꞌoric hab wach eniyew woꞌ chic ricꞌacharic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌ reꞌ ta chic i wAja̱w Dios enkꞌoric chi quina̱ take tinamit hab wach queh equicꞌacharic, reꞌ laꞌ chic i hin equinkꞌoric queh. Reꞌ aj reꞌ xitakꞌa̱ꞌ wach i wAja̱w Dios reh chi \v 23 reꞌ lokꞌil nyeꞌeric reh ewoꞌ enyeꞌeric wi̱n hin rAcꞌu̱n. Chi jeꞌ reꞌ xitikꞌa̱ꞌ wach i Dios, xa hab paꞌ wach maꞌxta riyeꞌbic nilokꞌil i hin Acꞌunbe̱s, maꞌxta woꞌ riyeb rilokꞌil i wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n hin. \p \v 24 «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Xa hab paꞌ wach nariniminic reh niCꞌuhbal eh richꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, reꞌreꞌ xyeꞌeric chic reh chi encꞌacharic chi junelic eh chi jeꞌ reꞌ naquimok je maꞌ eta chic nkꞌormojic reh chi naricꞌulum i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh rimahc eh maꞌ xa quimic ta naribanam chi junpech, naricꞌacharic laꞌ woꞌ chic chi junelic. \p \v 25 «Jeꞌ ricab i ricorquil xnikꞌor lok, chabiraj woꞌ tak chic i ricorquil nanikꞌorom wili: Wilic jenaj i kꞌi̱j tikꞌimaj wach chi reꞌ hin rAcꞌu̱n i Dios nanibirmijic cuꞌum take cꞌacharel reꞌ maꞌ jaꞌ yeꞌo̱j ta queh chi equicꞌacharic chi junelic. Reꞌ kꞌi̱j reꞌreꞌ xponic chic wach eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take naquibirinic wi̱n eh naquicojom niwach naniyeb queh chi xa naquicꞌacharic woꞌ chi junelic to̱b ta quiquimok je. \v 26 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ Dios maꞌ hab ta wach nyeꞌbic ricꞌacharic reꞌ laꞌ reꞌ riyew quicꞌacharic take cꞌacharel, reꞌ hin wilqui̱n woꞌ chi aj yeꞌol reh cꞌacharic ruꞌum nok reꞌreꞌ i camanic xiyew wi̱n i wAja̱w Dios chi nanibanam. \v 27 Ruꞌum aj chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, reꞌ wAja̱w Dios xiyew woꞌ wajawric chi xa hab paꞌ wach nwa̱j chi encꞌacharic, ewoꞌ chic niyew reh chi encꞌacharic chi junelic. \v 28 Ruꞌum aj reꞌ maꞌ nsahchic acꞌux tak chiri̱j i nanikꞌorom wili chi na woꞌ riponic i kꞌi̱j chi reꞌ take camnak naquibiram i nikꞌorbal eh nacuctic cho. \v 29 Reꞌ take holohic cꞌacharic xcaꞌn chiwach i Dios, nacuctic woꞌ chic cho reh chi naquicꞌacharic chi junelic eh reꞌ take maꞌ holohic ta cꞌacharic xcaꞌn chiwach i Dios, nacuctic woꞌ cho chi ricꞌuluric i rinimal tiꞌcꞌaxic. \p \v 30 «Ruꞌum chi reꞌ wAja̱w xiyew wajawric chi rikꞌormojic chaj bih naricꞌuluric cu̱cꞌ take camnak nacuctok woꞌ chic cho, reꞌ hin maꞌ eta nikꞌor xa paꞌ jaric nmikric cho pa nicapew-bal, reꞌ laꞌ hin nibiraj eh nikꞌor reꞌ nicꞌ paꞌ wach cꞌahchiꞌ rikꞌorom wi̱n i wAja̱w Dios. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ kꞌoric niban chiqui̱j take hab wach naquicꞌacharic til coric wach, maj maꞌ reꞌ ta nicꞌ paꞌ wach nwa̱j i hin nikꞌor, reꞌ laꞌ jeꞌ ricab ra̱j i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. \v 31 Wi wilic jenoꞌ kꞌoric nkꞌoric chiri̱j jenoꞌ cꞌacharel, reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ maꞌ coric ta wach wi xa reꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ nkꞌoric, nqui nkꞌormojic. Jeꞌ reꞌ ajic maꞌ xa reꞌ ta hin quinkꞌoric chiwi̱j i hin, \v 32 jeꞌ laꞌ woꞌ i wAja̱w Dios, reꞌ woꞌ reꞌ i jenaj chic nkꞌoric chiri̱j i rehtꞌalim chiwi̱j. Reꞌ kꞌoric riban i wAjaw chiwi̱j til coric wach \v 33 jeꞌ ricab naxitakꞌabjic take je cꞌacharel ru̱cꞌ i Wa̱n aj kahsem haꞌ reh chi narikꞌorom queh chaj bih xehtꞌalij chiwi̱j i hin, til woꞌ coric wach take kꞌoric xikꞌor chiwi̱j i hin. \v 34 Wi enacoj tak wach kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ ruꞌum i Wa̱n, ewoꞌ nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j reh chi na̱coꞌljic tak. Reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ naxnikꞌor aweh tak i kꞌoric reꞌreꞌ, maꞌ ruꞌum ta nchel chi curman ta nak chi wi̱n chi cu jenoꞌ chic cꞌacharel eriyew rikꞌorbal chiwi̱j chi coric i cꞌahchiꞌ nikꞌorom. \p \v 35 «Coric ruꞌ reꞌ Wa̱n xiban jeꞌ ricab riban jenaj sakom tꞌuylic johtok wa taxa̱j xa nsakomonic chic riban maj chiwach take kꞌi̱j reꞌ xatricꞌuhbalej tak wi̱ꞌ, xisakomej pa̱m anoꞌjbal tak. Coric aj woꞌ chi reꞌ Wa̱n ru̱cꞌ take cꞌuhbalanic xiban reꞌ xyeꞌbic risukquil acꞌux naxabiraj tak, xikꞌor aweh tak take chaj bih xehtꞌalij chiwi̱j \v 36 xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ take bano̱j niban i hin, til woꞌ chic kꞌe̱ꞌ nim wach i cꞌuhtunic riban lok chiwach take kꞌoric xiban i Wa̱n chiwi̱j. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take bano̱j niban reꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho ribanaric wi̱n i Dios, reꞌ take reꞌ quikꞌoric chiwi̱j chi reꞌ woꞌ wAja̱w Dios xtakꞌanic cho wi̱n ayuꞌ. \p \v 37 «Maꞌ xa reꞌ ta take bano̱j reꞌreꞌ quikꞌoric chiwi̱j, je laꞌ woꞌ i wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n je woꞌ reꞌ rikꞌor chiwi̱j i hin, xa reꞌ laꞌ hat-tak jeꞌ ricab chi maꞌ jancꞌal ta awilom tak wach i wAja̱w jeꞌ woꞌ reꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta arakam tak chiri̱j i rikꞌor chiwi̱j. \v 38 Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi maꞌ nacꞌul ta tak pan awa̱mna take kꞌoric reꞌreꞌ. Chaj bih riwi̱ꞌ nanikꞌor chi jeꞌ reꞌ? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat-tak maꞌ nacoj ta tak wach nikꞌor i hin, reꞌ hin takꞌamaj cho ruꞌum i Dios \v 39 to̱b ta woꞌ nak pan Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor woꞌ nak hab wach xtakꞌanic cho wi̱n i hin. Reꞌ hu̱j reꞌreꞌ natijej tak ri̱j ru̱cꞌ chiꞌnchel awa̱mna tak ruꞌum nok nacapaj tak chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ, nariyeꞌeric aweh tak chi eticꞌacharic tak chi junelic to̱b ta woꞌ tiquimok tak je. Reꞌ Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ rikꞌor woꞌ chi reꞌ hin quinyeꞌbic reh chi equicꞌacharic chi junelic take cꞌacharel \v 40 xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ rikꞌor, reꞌ hat-tak maꞌ nawa̱j ta acꞌulum tak niCꞌuhbal eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta woꞌ nyeꞌeric aweh tak chi eticꞌacharic tak chi junelic natiquimok tak je. \p \v 41 «Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi maꞌ nawa̱j ta acꞌulum tak niCꞌuhbal maꞌ riban ta chi wi̱n chi enicꞌul nilokꞌil awu̱cꞌ hat-tak cꞌacharel \v 42 eh to̱b ta nchel nakꞌor tak chi nacꞌax tak i Dios maꞌ eta nicꞌuꞌlej na̱ aweh tak i nilokꞌil nayew tak ruꞌum nok nwilow anoꞌjbal tak chi maꞌ nacꞌax ta tak i Dios jeꞌ ricab xcꞌuhtunic lok ru̱cꞌ nicꞌulbal. \v 43 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj to̱b ta xincꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal chi hin takꞌamaj cho ruꞌum i wAja̱w Dios reꞌ hat-tak maꞌ xacꞌul ta tak niCꞌuhbal, tzꞌa̱b ruꞌ eta nak ncꞌulic lok awu̱cꞌ tak jenoꞌ maꞌ takꞌamaj ta cho ruꞌum jenoꞌ hab wach, enak nacꞌul tak ricꞌuhbal. \p \v 44 «Ru̱cꞌ i noꞌjbal nwilow awu̱cꞌ tak maꞌ riban ta chawach tak chi enacoj tak wach i nanikꞌorom maj chaweh hat-tak xa maꞌxta camaj reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ricꞌul awach tak chi enyeꞌeric alokꞌil tak cuꞌum take cꞌacharel chiwach chi enyeꞌeric alokꞌil tak ruꞌum i Dios reꞌ til xa reꞌ wach reꞌ ricꞌul chi reh chi enlokꞌonjic wach cuꞌum take cꞌacharel. \v 45 Ruꞌum aj reh anoꞌjbal tak reꞌreꞌ, nikꞌor aweh tak chi reꞌ amahc tak nariteheric wach chiwach i Dios xa reꞌ laꞌ ruꞌ ma̱capaj tak chi reꞌ hin equinbanic reꞌreꞌ. Til laꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ Moyses reꞌ nachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j ricꞌuhbal, til reꞌreꞌ naritehbic cok wach amahc tak chiwach i Dios \v 46 to̱b ta nak reꞌ hat-tak nakꞌor tak chi nacoj tak wach i tzꞌihmbimaj ruꞌum i Moyses. \p «Wi ta nak til coric chi nacoj tak wach reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ nak reꞌ naꞌn tak ru̱cꞌ niCꞌuhbal hin maj chi quixilac take cꞌuhbal tzꞌihmbimaj cho ruꞌum ruꞌ, wilic woꞌ take kꞌoric tzꞌihmbimaj cho chiwi̱j i hin. \v 47 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta reꞌ Moyses wilic take kꞌoric xitzꞌihmbaj cho chiwi̱j i hin, reꞌ hat-tak maꞌ nacoj ta tak wach i nikꞌor aweh tak eh xa maꞌ eta woꞌ nacoj tak wach ruꞌum nok maꞌ nacoj ta woꞌ tak wach i kꞌoro̱j cho chiwi̱j chipam i hu̱j tzꞌihmbimaj ruꞌum i Moyses, nqui Jesus queh take cꞌacharel reꞌreꞌ. \c 6 \s1 Reꞌ Jesus xiquet take // riqꞌuihal tinamit \r (Mt. 14.13-27; Mr. 6.30-44; Lc. 9.10-17) \p \v 1 Chiri̱j chic riwihꞌic ar Jerusalen reꞌ Jesus xo̱j ar chi juntar maꞌ laj haꞌ Calile̱ya ribihnal, reꞌ ribihnej woꞌ chi Tiwe̱ryas \v 2 eh nok wilic chic ponok ar, qꞌuihal take tinamit xiꞌoquic je chi ritahkaljic ruꞌum reh take lokꞌ laj nawa̱l xquilow ru̱cꞌ maj ru̱cꞌ take lokꞌ laj nawa̱l reꞌreꞌ xicowjic take cꞌacharel wilic nak quiyaꞌbilal eh reꞌreꞌ xcꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi reꞌ woꞌ Dios xtakꞌanic cho reh. \p \v 3 Jeꞌ aj reꞌ, junpech reꞌ Jesus xjohtic johtok china̱ jenaj yu̱kꞌ eh ar xtzꞌuhkic cho kichꞌi̱l i hoj raj tahkanel \v 4 nok xa maꞌ naht ta chic wilic i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnej chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. \v 5 Chi jeꞌ aj reꞌ naxilow chi qꞌuihal take tinamit xquimol cok qui̱b ru̱cꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh Peh: \p «Haj woꞌ nak enkalokꞌ wiꞌc quetbal queh chiꞌnchel tinamit wili? nqui reh. \p \v 6 Jeꞌ reꞌ xikꞌor reh Peh chi xa pajbal ti reh chaj bih ericapaj maj reꞌ Jesus wilic chic cho pa ricꞌux nicꞌ wach naribanan cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ. \v 7 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Peh je wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: \p «Wi ta nak eno̱j kalokꞌ quiwaꞌ take tinamit wili ru̱cꞌ ritzꞌakil lajcꞌahl (200) ok kꞌi̱j chi tojbal, maꞌ eta nak nmahnic queh to̱b ta nak xa mahnicꞌ ta ti enkayew queh, nqui xikꞌor. \p \v 8 Chiri̱j wili jenaj chic kich aj tahkanel Tirix ribihnal reꞌ richa̱kꞌ i Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, je wili xikꞌor reh Jesus: \p \v 9 «Ayuꞌ chi kaxilac wilic jenaj qꞌuijol acꞌun eh richꞌi̱l hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc tikꞌimaj ru̱cꞌ wach i tic sewa̱ra ribihnal eh richꞌi̱l woꞌ quib chi joxomaj car, xa reꞌ laꞌ chaj ti bih eriquet reꞌreꞌ? nqui reh Jesus. \p \v 10 Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Chakꞌor tak queh tinamit chi quitzꞌuhkok, nqui xikꞌor keh. \p Jeꞌ reꞌ ajic chiwach i yeꞌa̱b qꞌuim wach reꞌreꞌ xitzꞌuhkic chiꞌnchel take tinamit, xa reꞌ ti take winak wilque̱b na cablaj ikꞌob lajcꞌahl (5,000) ok quiqꞌuihal. \v 11 Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xichop johtok i hoꞌo̱b chi caxlan wiꞌc xyeꞌeric reh eh xiyew johtok ritioxjic i Dios. Chiri̱j reꞌ, reꞌ riqꞌuihal caxlan wiꞌc xmikric cho xiyew keh hoj raj tahkanel reh chi nakapuhcam queh tinamit tzꞌukulque̱b. Jeꞌ woꞌ reꞌ xiban ru̱cꞌ take car, xitioxej woꞌ johtok reh Dios eh chiri̱j chic ruꞌ reꞌ riqꞌuihal car xmikric cho xkapuhcaj woꞌ queh tinamit. Jeꞌ aj reꞌ chiꞌnchel take tinamit reꞌreꞌ xquicꞌux i caxlan wiꞌc chꞌi̱l i car reꞌ kꞌorel nicꞌ paꞌ nimal xca̱j quicꞌuxum. \v 12 Nok reꞌ take tinamit caꞌnam chic quiwaꞌ chi suk, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Chamol tak cho i caxlan wiꞌc reꞌ maꞌ xcꞌuhlic ta reh chi maꞌxta bih eno̱j chi kꞌe̱b, nqui keh. \p \v 13 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hoj xo̱j kamol take caxlan wiꞌc maꞌ xcꞌuhlic ta eh naxkaꞌn reꞌreꞌ, cu cablaj chic chacach xkamol wach reh riqꞌuihal wiꞌc xmikric cho ru̱cꞌ i xa hoꞌo̱b ti chi caxlan wiꞌc tikꞌimaj ru̱cꞌ sewa̱ra. \v 14 Ruꞌum aj reh lokꞌ laj nawa̱l xquilow take tinamit reꞌreꞌ, jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom naxikajic cho chiwach i yu̱kꞌ reꞌreꞌ: \p «Til pan coric reꞌ poꞌ winak wili i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios kꞌoro̱j cho ribiral chi naricꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal, nqui take. \p \v 15 Chi jeꞌ reꞌ quicapew-bal take tinamit, xquitikꞌa̱ꞌ wach cojic ru̱cꞌ Jesus reh chi to̱b ta ra̱j on maꞌ ra̱j ta, naquicꞌamam nak cho i Jesus chiqui̱j eh chi jeꞌ reꞌ naquipahba̱ꞌ nak chi quikꞌatal kꞌoric, xa reꞌ laꞌ nchel i Jesus xehtꞌalij pa̱m quicapew-bal take tinamit reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ xo̱j woꞌ chic johtok china̱ i yu̱kꞌ reꞌ xkajic cho wi̱ꞌ. \p \v 16 Chiwach aj i akꞌab reꞌreꞌ nok reꞌ Jesus cu wilic china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hoj cablaj chi nahsil raj tahkanel xojkajic jok reh chi nakojic woꞌ chic chi chi̱ꞌ i haꞌ Calile̱ya. \v 17 Ar ajic nok cꞌahchiꞌ chic roquic cho kꞌekom eh nok jaꞌ ncꞌulic ta woꞌ lok i Jesus chi nakarakam ki̱b ar, reꞌ hoj xoj-oquic cok pan jenaj cano̱wa eh xkachop je kabe̱h nah haꞌ reh chi nakojic pan tinamit Capernahum reꞌ wilic je chi juntar haꞌ. \v 18 Nok wilco̱j chic nah haꞌ xuctic aj cho jenaj rinimal te̱w eh ruꞌum reꞌreꞌ xa naht chic nponic ribohl i haꞌ. \v 19 Nok jeꞌ na chic wilic ricab le̱wa hoj oconak cok nah haꞌ, xoquic cho jenaj rinimal yoꞌjic ku̱cꞌ maj xkilow chi jenaj behic riban nah haꞌ. Ar nok cꞌahchiꞌ rijilim cho ri̱b ku̱cꞌ, xkacapaj chi jenaj yoꞌsonel cꞌahchiꞌ kilom wach eh reꞌ poꞌ nchel i Jesus. \v 20 Reꞌreꞌ ajic jeꞌ wili xikꞌor cho nok cꞌahchiꞌ roquic cho ku̱cꞌ: \p «Reꞌ hin, hin i Jesus maꞌ tiyoꞌjic tak wuꞌum, nqui xikꞌor cho keh. \p \v 21 Ru̱cꞌ aj kꞌoric xikꞌor cho keh, xkacꞌul i Jesus pan cano̱wa ru̱cꞌ sukquil kacꞌux eh xkatik juꞌ kojic. Juncꞌam chic chiri̱j ruꞌ xojponic woꞌ ti lok chi chi̱ꞌ i haꞌ. \v 22 Jeꞌ chic cho e̱w hoj elenak cho chi juntar haꞌ, reꞌ take riqꞌuihal tinamit xicahnic cho chi juntar haꞌ xa cu xiꞌoquic woꞌ chi ruyuꞌnjic i Jesus ruꞌum nok pan quicꞌux ruꞌ xa cu ar laꞌ woꞌ wilic cho maj nok reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus cu wilco̱j nak cho ar cu̱cꞌ, xquicoj rehtal chi xa jenaj ti chi cano̱wa wilic ar eh xa reꞌ woꞌ reꞌ xkacꞌam cho naxoj-elic cho chipam i yeꞌa̱b wilque̱b wi̱ꞌ take tinamit reꞌreꞌ chi maꞌ kichꞌi̱l ta i Jesus. \v 23 Ar aj ruꞌ nok wilic take cano̱wa chalanak take pan tinamit Tiwe̱ryas, reꞌ xiꞌo̱j pahꞌok maꞌ naht ta je ru̱cꞌ i yeꞌa̱b reꞌ xitioxej wi̱ꞌ Dios i kAja̱w Jesus naxiban i rinimal wach que̱t, \v 24 reꞌ take tinamit reꞌreꞌ naxquilow chi maꞌ woꞌ reꞌ Jesus eh maꞌ woꞌ reꞌ hoj raj tahkanel wilco̱j chic chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, xiꞌoquic cho chipam take cano̱wa reꞌreꞌ eh xquichop cho quibe̱h nah haꞌ cu rehtal xiꞌo̱j cꞌolok pan tinamit Capernahum chi risiqꞌuiric i Jesus. \s1 Reꞌ take kꞌoric xikꞌor i Jesus queh tinamit chiri̱j i quiqueteric xiban \p \v 25 Chiri̱j wili ar chic lok Capernahum reꞌ take tinamit cꞌahchiꞌ quisicꞌbic reh Jesus naxo̱j quirak, jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Ajabe̱s aj Tijinel keh, jancꞌal hat cꞌulunak lok ayuꞌ eh nicꞌ wach cꞌulic xaꞌn lok? nqui take reh. \p \v 26 Chalic Jesus jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban keh: \p «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Reꞌ hat-tak to̱b ta xawilow tak take lokꞌ laj nawa̱l xniban rehtalil chi reꞌ Dios xtakꞌanic cho wi̱n, reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌqui̱n asiqꞌuim tak maꞌ ruꞌum ta nchel chi xawilow tak xniban reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ laꞌ qui̱nasiqꞌuim tak ruꞌum chi xarak awaꞌ tak wu̱cꞌ eh xatnujic tak chi suk. \v 27 Ru̱cꞌ anoꞌjbal tak reꞌreꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak jeꞌ ricab nok curman chi ticamanic tak chi risiqꞌuiric ritzꞌakil i holohic laj wiꞌc nyeꞌbic awansil tak eh maꞌ reꞌ ta nchel chi risiqꞌuiric ritzꞌakil i maꞌ holohic ta laj wiꞌc nayew acꞌux tak, jeꞌ woꞌ reꞌ curman chi cow woꞌ enayew acꞌux tak chi nisiqꞌuiric i hin maj reꞌ hin, hin i pahbamaj ruꞌum i Dios chi aj yeꞌol reh junelic cꞌacharic eh ruꞌum reꞌ, reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel reꞌ hin naniyeꞌbic aweh tak reꞌreꞌ, nqui Jesus queh. \p \v 28 Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take tinamit jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: \p «Chaj bih ra̱j i Dios eh nicꞌ wach nakaꞌn haj wilic i ra̱j? nqui take reh. \p \v 29 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ ra̱j i Dios chi naribanjic, reꞌ chi reꞌ hat-tak na̱cojom tak wach chi reꞌ hin, hin i takꞌamaj cho ruꞌum, nqui queh. \p \v 30 Reꞌ take reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh Jesus: \p «Chaj chic jaric jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l enaꞌn chi kawach reh chi enkacoj wach chi reꞌ Dios xatritakꞌa̱ꞌ cho? Enariban chi enacꞌuhtaj keh ribanaric jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ricab xiban cho Moyses chi quiwach take kama̱m katiꞌt? \v 31 Jeꞌ reꞌ nkakꞌor maj reꞌ hoj kehtꞌalim chi ruꞌum i Moyses reꞌ take kama̱m katiꞌt najtir kꞌi̱j xquicꞌux cho i wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j. Nicꞌ wach nankehtꞌalij reꞌreꞌ? Nkehtꞌalij ruꞌum nok chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios tzꞌihmbimaj cahnok i wili: \p “Reꞌreꞌ xiban chi xiwiꞌc cho ru̱cꞌ i wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j, nqui tzꞌihmbimaj cahnok, nqui take reh Jesus. \p \v 32 Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Reꞌ wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta nchel i Moyses xyeꞌbic cho queh ama̱m awatiꞌt tak, reꞌ laꞌ i wAja̱w Dios xyeꞌbic cho reh. Jeꞌ woꞌ chic, nikꞌor aweh tak chi jelow-bal i wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j, reꞌ wAja̱w Dios xiban chi ar pan taxa̱j xinchalic i hin reꞌ til hin aj yeꞌol reh acꞌacharic tak. \v 33 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin reꞌ xinchalic ar pan taxa̱j, til reꞌ hin quinyeꞌbic reh quicꞌacharic take cꞌacharel, nqui Jesus. \p \v 34 Naxquibiraj take kꞌoric reꞌreꞌ i tinamit, jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: \p «Chacuy kAja̱w Jesus, xa eli̱c ok chayew keh i wiꞌc xakꞌor reꞌreꞌ, nqui take reh. \p \v 35 Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: \p «Jeꞌ ricab chi reꞌ wiꞌc nquicꞌux take cꞌacharel, reꞌreꞌ nyeꞌbic cansil chi naquicꞌacharic jeꞌ woꞌ reꞌ yuꞌna reꞌ woꞌ hin quinbanic chi reꞌ cꞌacharel equicꞌacharic chi junelic. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor woꞌ aweh tak jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel maꞌ ncꞌahric ta chic eh maꞌ nchikic ta woꞌ chic chi̱ꞌ nariban riwaꞌ riha̱ꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ ricꞌul jenoꞌ xa hab wach cꞌacharel maꞌ jaruj ta chic eriban chi maꞌ ta nak ericꞌraj chi wilic i junelic cꞌacharic ru̱cꞌ nok ricojom chic wach nikꞌorbal eh nok oconak woꞌ chi waj tahkanel chic. \p \v 36 «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take kꞌoric chi maꞌ nacoj ta tak niwach to̱b ta awilom tak chic take lokꞌ laj nawa̱l niban, nikꞌorom chic cho aweh tak eh yuꞌna nicaꞌpechej woꞌ chic aweh tak rikꞌormojic. \v 37 Wi maꞌ nacoj tak niwach, xa ta woꞌ re̱t maj maꞌ chiꞌnchel ta take cꞌacharel quicꞌulic lok wu̱cꞌ nacaꞌnam chi waj tahkanel take. Wu̱cꞌ laꞌ hin naquichalic chiꞌnchel take xiyew i Dios chi nacaꞌnam chi waj tahkanel take. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi xa hab wach ncꞌulic lok wu̱cꞌ chi naribanam chi waj tahkanel, reꞌ hin maꞌ jaruj ta enitꞌerej lok i cꞌacharel reꞌreꞌ, \v 38 maj maꞌ jeꞌ ta reꞌ ra̱j i wAja̱w chi nanibanam. \p «Reꞌ wAja̱w Dios, reꞌreꞌ xtakꞌanic cho wi̱n cu pan taxa̱j eh ruꞌum reꞌ maꞌ wilqui̱n ta ayuꞌ wach acꞌal chi rinimjic i xa paꞌ jaric nmikric cho pan wa̱mna chi eniban, wilqui̱n laꞌ ayuꞌ chi rinimjic haj wilic ra̱j i wAja̱w. \v 39 Reꞌ wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, reꞌ wili ra̱j chi eniban: Pan cohlsbal wach take kꞌi̱j, reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal take xyeꞌjic queh ruꞌum i wAja̱w Dios chi nacaꞌnam chi waj tahkanel, nacuctic cho chi quixilac take camnak eh chi jeꞌ reꞌ maꞌxta quikꞌehbic lok jeꞌ wuluꞌ chipam i kꞌi̱j naquiꞌucsjok take cho camnak. \v 40 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, reꞌreꞌ ra̱j chi naquicꞌacharic chi junelic take nicꞌ paꞌ qꞌuihal quicojbic niwach nanquilow take lokꞌ laj nawa̱l niban i hin rAcꞌu̱n i Dios. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ ra̱j i wAja̱w Dios, reꞌ hin nawucsam woꞌ take cho chi quixilac camnak pan cohlsbal wach take kꞌi̱j, nqui Jesus queh i tinamit. \p \v 41 Naxicohlaj kꞌoric i Jesus, reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xiꞌoquic chi ricꞌuꞌtjic i Jesus ruꞌum xquibiraj xikꞌor chi reꞌreꞌ ar xchalic pan taxa̱j jeꞌ ricab naxkajic cho najtir kꞌi̱j i wiꞌc xchalic ar pan taxa̱j. \v 42 Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quiwach: \p «Maꞌ kehtꞌalim ta na nchel wach ritu̱t raja̱w i Jesus pa ricꞌux? Nicꞌ wach kꞌuruꞌ narikꞌor chi ar xchalic pan taxa̱j maj reꞌreꞌ xa racꞌu̱n woꞌ ti Chep, nqui take chi quiwach. \p \v 43 Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Chamay tak i cꞌuta̱j pan ja̱s kꞌoric. \v 44 Charak tak chiri̱j reꞌ hin xnikꞌor chic lok aweh tak chi xa reꞌ wach wi reꞌ wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n xicoj pa ra̱mna jenoꞌ cꞌacharel chi naribanam chi waj tahkanel, xa reꞌ woꞌ reꞌ ncꞌulic lok wu̱cꞌ chi naroquic chi waj tahkanel eh wi jeꞌ reꞌ xiban reꞌ hin nawucsam cho chi quixilac camnak pan cohlsbal wach take kꞌi̱j. \v 45 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ Dios nyeꞌbic pa ra̱mna cꞌacharel chi noquic chi waj tahkanel, curman chi reꞌ wAja̱w Dios naricꞌuhtunic reh cꞌacharel reꞌreꞌ haj wilic i ra̱j banaric, maj jeꞌ reꞌ tzꞌihmbimaj cahnok chipam rihu̱j jenaj queh raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi jeꞌ wili: \p “Til xa reꞌ woꞌ Dios til aj cꞌuhtunel queh chiꞌnchel cꞌacharel, nqui rikꞌor. \p «Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ cꞌacharel ncꞌulic lok wu̱cꞌ chi naroquic chi waj tahkanel, reꞌreꞌ ricꞌamam chic na̱ i haj wilic cꞌuhtumaj reh ruꞌum i wAja̱w Dios chi naribanam. \v 46 Ru̱cꞌ aj xnikꞌor lok reꞌreꞌ, raj na nchel rikꞌorom chi wilic take xquilow chic wach i wAja̱w Dios? Maꞌxta, maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel rilom ta nak wach i Dios xa reꞌ laꞌ woꞌ i hin reꞌ xinkajic cho ru̱cꞌ ar pan taxa̱j til wilom wach. \p \v 47 «Yuꞌna chacoj tak rehtal i ricorquilal kꞌoric wili: Hab wach ncojbic niwach i hin, eniyew reh chi naricꞌacharic chi junelic. \v 48 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j, reꞌreꞌ xyeꞌbic cho cansil take kama̱m katiꞌt chi naquicꞌacharic jeꞌ woꞌ reꞌ yuꞌna reꞌ woꞌ hin quinyeꞌbic queh cꞌacharel chi quicꞌacharic chi junelic. \p \v 49 «Reꞌ wiꞌc reꞌreꞌ, reꞌ “Manah” ribihnal, xquicꞌux cho take kama̱m katiꞌt naxicꞌacharic cho pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel, xa reꞌ laꞌ to̱b ta reꞌ wiꞌc reꞌreꞌ xitoꞌbej take chi xicꞌacharic chiwach take kꞌi̱j naxiwihꞌic pan chik yu̱kꞌ, maꞌ xitoꞌbej ta take chi xicꞌacharic chi junpech maj xponic i kꞌi̱j chi xiquimic je take. \v 50 Ruꞌum aj reꞌ reh chi reꞌ cꞌacharel reꞌ richꞌica̱ꞌ ricꞌux chiwi̱j i hin maꞌ eta nquimic chi junpech, reꞌ hin xinkajic cho ar pan taxa̱j jeꞌ ricab naxkajic cho i wiꞌc xyeꞌeric cho queh take kama̱m katiꞌt reh chi xa hab wach xcꞌuxbic reh, maꞌ xquimic ta chiwach take kꞌi̱j naxiwihꞌic pan chik yu̱kꞌ. \p \v 51 «Jeꞌ ricab chi reꞌ wiꞌc ar pan taxa̱j xkajic cho, jeꞌ woꞌ reꞌ i hin ar woꞌ pan taxa̱j xinkajic cho eh reꞌ hin quinbanic chi reꞌ take cꞌacharel naquicꞌacharic chi junelic. Coric ruꞌ, reꞌ take cho kama̱m katiꞌt reh chi xicꞌacharic cho curman chi xquicꞌux cho queh i wiꞌc reꞌreꞌ. Raj chic yuꞌna reh chi reꞌ take tinamit naquicꞌacharic chi junelic, curman chi reꞌ nicꞌacharic i hin naniyeb pan quimic. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi reꞌ hin quinyeꞌbic junelic laj cꞌacharic queh tinamit eh hab wach cꞌacharel narichꞌica̱b ricꞌux chiwi̱j reꞌ hin nanibanam chi naricꞌacharic chi junelic, nqui Jesus. \p \v 52 Naxquibiraj take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel i xikꞌor i Jesus, pꞌuht quibiram chi quiwach chi jeꞌ wili: \p «Ru̱cꞌ i xikꞌor keh i Jesus raj na rikꞌorom kꞌuruꞌ chi reꞌ nakacꞌuxum i ritiꞌjolal jeꞌ ricab nok reꞌ take kama̱m katiꞌt najtir xquicꞌux cho i wiꞌc kajanak cho pan taxa̱j? nqui take chi quiwach. \p \v 53 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Chacoj tak rehtal i ricorquilal kꞌoric enikꞌor aweh tak: Jeꞌ ricab nanakꞌahsaj asi̱ tak chiwach i Dios, tehtric woꞌ tak ru̱cꞌ ricꞌuxuric ritibquilal i me̱ꞌ chꞌi̱l i ri̱s u̱wa, jeꞌ woꞌ reꞌ curman chi na̱wehtric tak ru̱cꞌ i tiꞌcꞌaxic nanicꞌulum i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel. Wi maꞌ jeꞌ reꞌ naꞌn tak maꞌ eta woꞌ nyeꞌeric aweh tak chi eticꞌacharic tak chi junelic. \v 54 Tzꞌa̱b ruꞌ, wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak enyeꞌeric aweh tak chi eticꞌacharic tak chi junelic eh maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ pan cohlsbal wach take kꞌi̱j nariyeꞌeric woꞌ aweh tak chi na̱wucsjic woꞌ tak chic cho wuꞌum i hin chi quixilac take camnak \v 55 ruꞌum chi xatehtric tak ru̱cꞌ take nitiꞌquil reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic riwaꞌric chiwach chi na wehtric tak ru̱cꞌ ricꞌuxuric ritibquilal jenoꞌ me̱ꞌ on chiwach rucꞌjic i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ i ri̱s u̱wa. \v 56 Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab nok reꞌ cꞌacharel reꞌ nehtric ru̱cꞌ ricꞌuxuric ritibquilal i me̱ꞌ chꞌi̱l rucꞌjic i haꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ i ri̱s u̱wa nehtric woꞌ ru̱cꞌ ricuseꞌsbal i Dios, jeꞌ woꞌ reꞌ i cꞌacharel reꞌ nehtric ru̱cꞌ nitiꞌquil nehtric woꞌ ru̱cꞌ nicꞌacharic eh ru̱cꞌ reꞌ, reꞌ woꞌ hin quincꞌacharic chipam ricꞌacharic i cꞌacharel reꞌreꞌ. \p \v 57 «Reꞌ hin, hin takꞌamaj cho ruꞌum i wAja̱w Dios eh jeꞌ ricab chi reꞌreꞌ nyeꞌbic quicꞌacharic take cꞌacharel, reꞌ hin niyew woꞌ quicꞌacharic take cꞌacharel ruꞌum nok reꞌreꞌ xiyew wajawric chi jeꞌ reꞌ nanibanam. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab nanwihꞌic ransil jenoꞌ cꞌacharel nariban riwaꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ i hab wach narehtric ru̱cꞌ nicꞌacharic, naniyeb woꞌ reh chi encꞌacharic chi junelic. \v 58 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ wiꞌc xkajic cho pan taxa̱j najtir kꞌi̱j reꞌ xiyew cansil take cꞌacharel xicꞌuxbic reh, jeꞌ woꞌ reꞌ hin ar woꞌ pan taxa̱j xinchalic eh reꞌ cꞌacharel nehtric ru̱cꞌ nicꞌacharic, naniyeb woꞌ reh chi encꞌacharic chi junelic. Ruꞌum aj chi jeꞌ reꞌ nanibanam ru̱cꞌ, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab take kama̱m katiꞌt reꞌ xa xponic woꞌ rikꞌijil quiquimic to̱b ta xquicꞌux i wiꞌc “Manah” ribihnal, \v 59 nqui xikꞌor i Jesus queh take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel cꞌahchiꞌ quibirinic reh i tijinic cꞌahchiꞌ ribanam ar Capernahum chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. \p \v 60 Chiri̱j wili ruꞌum reh kꞌoric chiri̱j i rehchjic ritiꞌquil i Jesus reꞌ xquibiraj chi xikꞌor, qꞌuihal take je ru̱cꞌ quitahkanic reh jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom: \p «Kꞌe̱ꞌ cꞌaxic wach take kꞌoric xikꞌor i Jesus, reꞌ cok wili maꞌ hab ta woꞌ wach encꞌambic na̱? nqui take chi quiwach. \p \v 61 Naxicoj rehtal i kꞌoric xcaꞌn chi quiwach take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xirak chiri̱j chaj bih wilic pan quicapew-bal. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Nkajic na nchel acꞌux tak ruꞌum take kꞌoric xnikꞌor? \v 62 Nicꞌ nak wach enawicꞌraj tak kꞌuruꞌ eta nak nawilow tak chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel, equinsoljic woꞌ chic johtok ar chipam yeꞌa̱b xinwihꞌic cho wi̱ꞌ nok jaꞌ quinchalic ta nak ayuꞌ wach acꞌal? \v 63 Cu yuꞌna chi kꞌi̱j ru̱cꞌ niwihꞌic chaxilac tak ayuꞌ wach acꞌal cu cꞌahchiꞌca̱t tak nicꞌuhbalem eh reꞌ cꞌuhbalanic niban reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab ritiꞌjolal jenoꞌ cꞌacharel camnak chic je eh elenak chic i uxlabal ru̱cꞌ reꞌ nyeꞌbic nak ricꞌacharic. Jeꞌ ricab chi reꞌ ruxlabal jenoꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ nyeꞌbic ricꞌacharic, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic niban maj ru̱cꞌ rinimjic i niCꞌuhbal ewoꞌ quicꞌacharic take cꞌacharel, nqui Jesus. \p \v 64 Jeꞌ reꞌ xikꞌor i Jesus chiri̱j i cꞌuhbalanic riban xa reꞌ laꞌ wilic take cꞌacharel maꞌ xicojbic ta wach chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ aj reꞌ xikꞌor i Jesus maj cu pan pꞌuhtbal cho reh ricamaj rehtꞌalim nak chic cho hab wach take maꞌxta quicojbic wach eh hab woꞌ wach i narikꞌahsanic reh pan quimic. \p \v 65 Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus rikꞌorom nak chic cho i kꞌoric wili queh take quitahkanic reh: \p «Xa reꞌ wach i cꞌacharel reꞌ ncojoric pa ra̱mna ruꞌum wAja̱w Dios chi naribanam chi waj tahkanel, xa reꞌ woꞌ reꞌ ncꞌulic lok wu̱cꞌ hin chi ribanaric chi waj tahkanel, nqui rikꞌorom cho. \p \v 66 Xa ru̱cꞌ aj woꞌ cho kꞌoric reꞌreꞌ xikꞌor i Jesus, wilic take quitahkanic nak reh xquicana̱ꞌ qui̱b, maꞌ xquitahkej ta chic. \v 67 Jeꞌ aj reꞌ ru̱cꞌ xcꞌuluric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili pahkanic xiban keh hoj cablaj pahbamaj chi nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel: \p «Nawa̱j on woꞌ hat-tak chi na̱soljic tak chawi̱j jeꞌ ricab take tinamit reꞌreꞌ? nqui keh. \p \v 68 Reꞌ Simon, reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Ha̱w, nicꞌ wach nachiban chi jeꞌ reꞌ. Maꞌxta chic jenoꞌ aj tijinel jeꞌ ricab i hat chi nakatahkem. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take kꞌoric naꞌn i hat riyew kacꞌacharic chi junelic. \v 69 Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hoj nkacoj wach chi reꞌ hat, hat rAcꞌu̱n i Dios reꞌ aj yeꞌol reh cꞌacharic eh kehtꞌalim woꞌ chi reꞌ hat, hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui reh. \p \v 70 Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ xikꞌor, jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «To̱b ta nak reꞌ hin xinchihbic awach hat-tak cablaj, jenaj aweh hat-tak xelic chi maꞌ holohic ta rinoꞌjbal chaxilac tak ruꞌum chi rinoꞌjbal aj Yahm wilic ru̱cꞌ, nqui xikꞌor. \p \v 71 Jeꞌ aj reꞌ kꞌoric xiban i Jesus nok cꞌahchiꞌ rikꞌoric chiri̱j i Ju̱ras aj Caryot, reꞌ racꞌu̱n jenaj winak Simon ribihnal maj reꞌ woꞌ reꞌ narikꞌahsanic reh i Jesus pan quikꞌab take aj Ro̱ma reh chi naquicansam to̱b ta nchel reꞌ jenaj chi kaxilac i hoj cablaj pahbamaj chi nahsil cꞌamol quibe̱h take raj tahkanel. \c 7 \s1 Reꞌ Jesus maꞌ xcꞌulmujic ta // ricꞌuhbal ar pan tinamit Jerusalen \p \v 1 Chiri̱j chi ribanam chic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus cu xcahnic ar Calile̱ya chi ritikiric juꞌ ribehsjic pa̱m take tinamit wilque̱b ar eh maꞌ xa̱j ta ojic ar Jure̱ya. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum nok reꞌ take aj cꞌamol quibe̱h take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel cꞌahchiꞌ quisiqꞌuim ri̱j nicꞌ nak wach ricansjic nacaꞌnam. \p \v 2 Ar ajic Calile̱ya nok qꞌuisi̱n nak chic maꞌ rirak cho rikꞌijil i kaninkꞌi̱j i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ nkanimej wi̱ꞌ wach i quiwihꞌic take kama̱m katiꞌt chi xa behel take chipam yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel, \v 3 reꞌ take ras richa̱kꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: \p «Chacana̱ꞌ cahnok riyukꞌul Calile̱ya eh hiy chipam riyukꞌul i Jure̱ya reh chi reꞌ take cꞌacharel xiniminic aweh ar ewoꞌ nquilow take lokꞌ laj nawa̱l nacꞌuhtaj \v 4 maj hab wach ra̱j chi narelic ribiral take nicꞌ nimal ricꞌuhtaj, maꞌ reꞌ ta pan cꞌolic eriban take lokꞌ laj nawa̱l. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take lokꞌ laj nawa̱l nacꞌuhtaj chipam i yukꞌul wili riban woꞌ chi eno̱j aban chipam toco̱m chic take yukꞌul, nqui take reh. \p \v 5 Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ ncꞌuhtunic lok chi xa ta nak reꞌ take ras richa̱kꞌ reꞌreꞌ nquicoj wach i Jesus chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. \p \v 6 Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ i ras richa̱kꞌ: \p «Reꞌ hin jaꞌ rirak ta rikꞌijil chi nawojic pan ninkꞌi̱j ar Jure̱ya, reꞌ cok i hat-tak xa nicꞌ paꞌ nawa̱j tak ponic chipam i ninkꞌi̱j xa ewoꞌ riban chi eto̱j tak \v 7 maj maꞌxta cho cꞌacharel ar je ru̱cꞌ quixowonic awach tak. Wu̱cꞌ hin maꞌ jeꞌ ta reꞌ, ar laꞌ wilque̱b take cho cꞌacharel quixowonic niwach ruꞌum reh kꞌoric niban chiqui̱j maj reꞌ hin xa eli̱c woꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom queh chi cꞌahbil i cꞌacharic ncaꞌn. \v 8 Jeꞌ reꞌ ajic hiy tak hat-tak chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ. Reꞌ hin jaꞌ eta quino̱j maj jaꞌ rirak ta rikꞌijil wojic ar, nqui Jesus queh ras richa̱kꞌ reꞌreꞌ. \p \v 9 Chi jeꞌ reꞌ xa xcahnic woꞌ pa riyukꞌul Calile̱ya naxikꞌor queh kꞌoric reꞌreꞌ. \p \v 10 Wilic ok chic kꞌi̱j cojic pan ninkꞌi̱j take ras richa̱kꞌ, reꞌ Jesus xichop woꞌ je ribe̱h ar Jure̱ya chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ xa reꞌ laꞌ xa pan jutzic ti xo̱j cꞌolok, maꞌ hab ta wach xehtꞌalanic reh. \v 11 Ar aj chic pan ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel pꞌuht quisiqꞌuim i Jesus chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom: \p «Haj woꞌ wilic cok i Jesus? nqui nquikꞌor chi quiwach. \p \v 12 Ar woꞌ pan ninkꞌi̱j reꞌreꞌ yohbal wach take kꞌoric ncaꞌn chiri̱j i Jesus. Wilic woꞌ take nquikꞌor chi jeꞌ wili: \p «Reꞌreꞌ holohic rinoꞌjbal, nqui take. \p Wilic woꞌ nquikꞌor chi jeꞌ wili: \p «Reꞌreꞌ maꞌ holohic ta rinoꞌjbal maj nquikꞌor chi xa rijotꞌoric i tinamit riban ru̱cꞌ take ricꞌuhtunic, nqui take. \p \v 13 Chi jeꞌ reꞌ cꞌuta̱j ncaꞌn take tinamit chi quiwach maꞌ hab ta woꞌ wach xkꞌoric cok chiri̱j i Jesus chi quiwach take nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maj nquiyohlej chi maꞌ chi bih nbanaric queh ruꞌum take kꞌoric ncaꞌn chiri̱j i Jesus. \p \v 14 Nok yejalanak ok chic i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xo̱j cꞌolok chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios wilic ar Jerusalen eh xipꞌut cꞌuhbalanic cu̱cꞌ take tinamit quimolom qui̱b chipam i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ. \v 15 Ar ajic naxquibiraj take nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel i cꞌuhbalanic riban i Jesus, xsahchic quicꞌux ruꞌum rinoꞌjbal chi cꞌuhtunic eh jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom chi quiwach: \p «Haj woꞌ nchalic rinoꞌjbal i winak wili chiri̱j riCꞌuhbal i Dios maj reꞌreꞌ maꞌ haj ta xkilow wach chi tijinic? nqui take. \p \v 16 Reꞌ Jesus naxibiraj nquikꞌor chiri̱j, jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ take cꞌuhtunic niban, maꞌ xa nmikric ta cho pa nicꞌux, ar laꞌ xchalic rikꞌormojic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n \v 17 eh reꞌ ricorquilal reꞌreꞌ, wi ar ru̱cꞌ i Dios til xchalic i cꞌuhtunic niban on xa nchalic pa nicꞌux rikꞌormojic reꞌ aj reꞌ nyeꞌeric reh xa hab wach cꞌacharel chi erirak chiri̱j nok raj rinimem haj wilic ra̱j i Dios. \p \v 18 «Chi je aj reꞌ cꞌuhtunic niban, reꞌ hin maꞌ jeꞌ ta nicab i cꞌacharel xa nchalic pa ricꞌux i cꞌuhtunic riban. Reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa cꞌulbal rilokꞌil risi̱c ru̱cꞌ take kꞌoric rikꞌor. Ra̱j laꞌ hin niban jeꞌ ricab i cꞌacharel reꞌ nsicꞌbic reh chi enyeꞌeric rilokꞌil reꞌ hab wach xtakꞌanic cho reh. Chi jeꞌ reꞌ niban, reꞌ ninoꞌjbal i hin jeꞌ woꞌ ricab rinoꞌjbal i cꞌacharel coric wach ricꞌux eh maꞌ riban ta i cꞌahbilal. \v 19 Wi jeꞌ aj reꞌ ninoꞌjbal chaj waꞌric kꞌuruꞌ cꞌahchiꞌ asiqꞌuim tak ri̱j nicꞌ wach nicansjic na̱banam tak? Ru̱cꞌ reꞌreꞌ maꞌ cꞌahchiꞌ ta animem tak i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses ruꞌum i Dios. Maꞌ coric ta na kꞌuruꞌ chi reꞌreꞌ xicana̱ꞌ cahnok i cꞌuhbal reꞌreꞌ reh chi narinimjic awuꞌum tak? nqui Jesus queh. \p \v 20 Naxquibiraj take tinamit chi reꞌ Jesus xikꞌor chi naquicansam, jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Reꞌ hat maꞌ suk ta pa̱m ana̱ ruꞌum i maꞌ tob laj uxlabal maj cꞌahchiꞌ akꞌorom chi na̱cansjic eh maꞌ hab ta woꞌ wach cꞌahchiꞌ ribanic aweh, nqui tak reh. \p \v 21 Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Chawunchelal hat-tak sahchic acꞌux tak xa ruꞌum chi pan jenaj hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ nalokꞌej tak wi̱ꞌ wach i Dios reꞌ hin xnicowsaj jenaj cꞌacharel. \v 22 Wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak ruꞌum chi chawach tak xincamanic chiwach i hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ nkalokꞌej wi̱ꞌ wach i Dios, chaj bih nacapaj tak chiri̱j i rikꞌataric lok ritzꞌuhmal ricꞌachanbal jenoꞌ acꞌun reꞌ ar cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt xpꞌuhtic cho ribanaric eh chiri̱j chic reꞌ xitakꞌa̱ꞌ woꞌ rikꞌormojic i Moyses? Reꞌreꞌ wilic pech nbanjic chipam take hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ nkalokꞌej wi̱ꞌ wach i Dios, majeꞌ? \v 23 Wi chipam take hiꞌlbal kꞌi̱j nkalokꞌej wi̱ꞌ wach i Dios jeꞌ reꞌ nkaꞌn chi cꞌambal na̱ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, chaj bih riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi xatcakric tak wu̱cꞌ ruꞌum chi pan jenaj queh take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ hin xnicowsaj i jenaj winak si̱c nak? \v 24 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak ma̱kꞌor tak chic chi reꞌ take bano̱j niban i hin maꞌ holohic ta take xa ruꞌum reh nawilow tak chaꞌn laꞌ tak ri̱j chi coric wi reꞌ nakꞌor tak coric on maꞌ coric ta, nqui Jesus. \p \v 25 Ar ajic chi quixilac take tinamit aj Jerusalen wilic take xquikꞌor chi jeꞌ wili: \p «Maꞌ reꞌ ta na i Jesus wili reꞌ cꞌahchiꞌ risiqꞌuiric chi naricansjic? \v 26 Ayuꞌ poꞌ nchel wilic yuꞌna, cꞌuta̱j riban chi kaxilac eh maꞌ hab ta wach cꞌahchiꞌ rikꞌetbic wach rikꞌorbal. Reꞌ take kanahsil kꞌi̱j woꞌ cꞌahchiꞌ quicapam chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, \v 27 xa reꞌ laꞌ ncꞌutunic chi reꞌ Jesus wili maꞌ reꞌ ta i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maj kehtꞌalim haj wilic tinamit nchalic wi̱ꞌ. Ra̱j i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ kehtꞌalim ta haj wilic tinamit narichalic wi̱ꞌ, nqui xquikꞌor. \p \v 28 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus xa xitik woꞌ juꞌ ricꞌuhtunic cu̱cꞌ i tinamit ar chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh jeꞌ wili xikꞌor queh ru̱cꞌ cow laj kꞌoric: \p «Reꞌ hat-tak, til nacapaj tak chi awehtꞌalim tak niwach eh awehtꞌalim woꞌ tak haj quinchalic i hin. Wi til riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ nacapaj tak chaweh awehtꞌalim woꞌ nak tak chi reꞌ nichalic ayuꞌ wach acꞌal maꞌ xa ta pa nicꞌux xchalic? Pa ricorquil wilic jenaj til xtakꞌanic cho wi̱n, reꞌ wAja̱w Dios. Reꞌ wAja̱w Dios wili maꞌ awehtꞌalim ta tak wach i hat-tak, \v 29 raj i hin til wehtꞌalim wach i reꞌ chi coric maj ar woꞌ ru̱cꞌ xinchalic ruꞌum nok reꞌ aj reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, nqui Jesus queh. \p \v 30 Naxikꞌor i Jesus take kꞌoric reꞌreꞌ wilic take cꞌacharel xca̱j nak quichopom chi naquicansam nak, xa reꞌ laꞌ maꞌ hab ta woꞌ wach xchopbic reh ruꞌum nok jaꞌ nponic ta rikꞌijil chi naricansjic je. \v 31 Jeꞌ reꞌ ajic to̱b ta wilic take maꞌ xquicoj ta wach i Jesus, wilic woꞌ take cꞌacharel suk xquibiraj i xikꞌor eh xquinimej i Jesus. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili nquikꞌor chiri̱j: \p «Til rikꞌor chi nacꞌolok lok i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, reꞌreꞌ wilic risicꞌ take lokꞌ laj nawa̱l naribanam xa reꞌ laꞌ, reꞌ na nchel i Jesus wili reꞌ pahbamaj reꞌreꞌ? Til reꞌreꞌ maj hab chic wach jenoꞌ enbanic take lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ricab riban ruꞌ? nqui nquikꞌor. \p \v 32 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ kꞌoric ncaꞌn take tinamit chiri̱j i Jesus eh reꞌ kꞌoric ncaꞌn xponic pan quixiquin take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱, xquitakꞌa̱ꞌ je take juꞌjun aj chaꞌjanel reh i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios reh chi naquichopom cho i Jesus. \v 33 Naxiꞌo̱j cꞌolok take aj chopo̱l reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xa cu cꞌuhbalanic woꞌ riban cu̱cꞌ take tinamit. Reꞌ aj wili cꞌahchiꞌ rikꞌorom queh tinamit reꞌreꞌ: \p «Cu naniwihꞌic chic soꞌ chaxilac tak, cu reꞌ aj ruꞌ nawelic je china̱ acꞌal wili eh nawojic ru̱cꞌ i wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. \v 34 Cu reꞌ aj ruꞌ naqui̱n nak chic asiqꞌuim tak xa reꞌ laꞌ maꞌxta chic qui̱narakam tak maj reꞌ hin naniwihꞌic pan jenaj yeꞌa̱b reꞌ maꞌ eta riban chi etiponic tak ar, nqui Jesus queh. \p \v 35 Ruꞌum take kꞌoric xikꞌor i Jesus reꞌ take nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor: \p «Haj woꞌ nchel narojic i Jesus wili maj cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi maꞌ eta chic nkarak? Cu̱cꞌ on nchel take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ponok chi nahtil yu̱kꞌ qꞌuixca̱b reꞌ quicꞌacharic wi̱ꞌ take aj criye̱co on cu̱cꞌ take aj criye̱co narojic chi rikꞌormojic i ricꞌuhbal? \v 36 Ta, maꞌ kehtꞌalim ta paꞌ narojic, maꞌ nkarak ta chiri̱j i kꞌoric xiban chi jeꞌ wili: \p ‹Naqui̱n nak chic asiqꞌuim tak xa reꞌ laꞌ maꞌxta chic qui̱narakam tak maj reꞌ hin naniwihꞌic pan jenaj yeꞌa̱b reꞌ maꞌ eta riban chi etiponic tak ar nqui, nqui xquikꞌor. \p \v 37 Chipam aj chic i rinimal kꞌi̱j reꞌ ncohlsjic wi̱ꞌ wach i kaninkꞌi̱j, reꞌ Jesus paꞌlic johtok chi quiwach i tinamit jeꞌ wili xikꞌor ru̱cꞌ cow laj kꞌoric: \p «Jeꞌ ricab chi reꞌ cꞌacharel nok nchikic chi̱ꞌ, no̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ i haꞌ chi naruqꞌuem reh, je woꞌ reꞌ wu̱cꞌ i hin, curman woꞌ chi wu̱cꞌ i hin narichalic i cꞌacharel \v 38 reꞌ chꞌiclic chic ricꞌux chiwi̱j maj reꞌ aj i hin aj yeꞌol reh cꞌacharic jeꞌ ricab rikꞌor riCꞌuhbal i Dios narikꞌor chi jeꞌ wili: \p «Jeꞌ ricab nok chipam rasbal haꞌ kꞌe̱ꞌ take ro̱k haꞌ quiꞌelic je, jeꞌ woꞌ reꞌ wu̱cꞌ hin xa wu̱cꞌ woꞌ nchalic riyeꞌeric cꞌacharic, nqui rikꞌor i riCꞌuhbal i Dios, nqui Jesus. \p \v 39 Ru̱cꞌ aj take kꞌoric xiban reꞌreꞌ xkꞌoric chiri̱j i Lokꞌ laj Uxlabal eh jeꞌ ricab xikꞌor ruꞌ, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal xcꞌulic lok chi nariwihꞌic ku̱cꞌ i hoj xojniminic reh Jesus reꞌ cok ruꞌ maꞌ xcꞌulic ta chiwach take kꞌi̱j reꞌ xcꞌacharic wi̱ꞌ i Jesus ayuꞌ wach acꞌal ruꞌum nok chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jaꞌ nyeꞌeric ta nak reh i rajawric naricꞌulum cu rehtal nwihꞌic woꞌ chic johtok ar ru̱cꞌ i rAja̱w Dios. \p \v 40 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ xikꞌor i Jesus chiri̱j richalic i Lokꞌ laj rUxlabal, wilic take juꞌjun cꞌacharel naxquibiraj reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor: \p «Reꞌ raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios reꞌ xa cuyꞌem chic chi naricꞌulic lok, til reꞌ poꞌ nchel i Jesus wili, nqui take. \p \v 41 Wilic woꞌ take jeꞌ wili xquikꞌor: \p «Reꞌ Jesus wili, reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui xquikꞌor. \p Tzꞌa̱b ruꞌ take toco̱m chic tinamit, maꞌ nquicoj ta wach. Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: \p «Reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ reꞌ ta nchel pa riyukꞌul Calile̱ya narichalic jeꞌ ricab i Jesus reꞌreꞌ. \v 42 Reꞌ laꞌ riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, naructic cho ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Tawiy reꞌ kakꞌatal kꞌoric cho najtir kꞌi̱j. Jeꞌ woꞌ, rikꞌor chi ar Welen reꞌ asjanak woꞌ cho wi̱ꞌ ruꞌ, narasjic cho i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, nqui take. \p \v 43 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌum reh quicapew-bal chiri̱j i Jesus, wilic take cꞌacharel coric wach quikꞌoric chiri̱j i Jesus eh wilic woꞌ take maꞌ coric ta kꞌoric xcaꞌn chiri̱j. \v 44 Jeꞌ woꞌ chic, chi quixilac take cꞌacharel wilic woꞌ take xca̱j nak quichopom i Jesus chiwach i juncꞌam reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ maꞌ hab ta woꞌ wach queh xicowej ri̱b chi ribanaric reꞌreꞌ. \v 45 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ take juꞌjun aj chaꞌjanel xitakbajic cho chi richoporic i Jesus xisoljic woꞌ chic je chi maꞌ xquichop ta woꞌ je i Jesus, reꞌ take xitakꞌanic je queh jeꞌ ricab take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xquikꞌor: \p «Chaj waꞌric chi maꞌ xachop ta tak cho i winak reꞌreꞌ chi na̱cꞌamam nak tak cho chi kawach? nqui take queh. \p \v 46 Reꞌ take juꞌjun aj chaꞌjanel reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor: \p «Reꞌ hoj maꞌ xkachop ta cho i Jesus ruꞌum nok maꞌ jenoꞌ winak rikꞌorom ta nak chi kaxiquin i holohic laj kꞌoric jeꞌ ricab rikꞌor take ruꞌ, nqui take. \p \v 47 Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take nahsil aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xquikꞌor: \p «Reꞌ hat-tak xatjotꞌoric ok woꞌ tak cho ruꞌum i winak reꞌreꞌ ru̱cꞌ take kꞌoric riban? \v 48 Hab wach queh take kanahsil on hab wach keh hoj cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xcojbic wach ricꞌuhbal i winak reꞌreꞌ chi xacoj woꞌ tak cho wach i kꞌoric riban? \v 49 Reꞌ take quicojbic wach rikꞌorbal i winak reꞌreꞌ, xa reꞌ take tinamit maꞌ quehtꞌalim ta pa̱m i Cꞌuhbal yeꞌo̱j reh Moyses ruꞌum i Ajabe̱s i Dios. Reꞌ hoj nkakꞌor chi reꞌ take tinamit reꞌreꞌ nariyeꞌeric tiꞌcꞌaxic chi quina̱ ruꞌum i Dios, nqui take. \p \v 50 Chi quixilac take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xwihꞌic jenaj cꞌacharel Nicore̱mo ribihnal reꞌ xchalic chi rikꞌoꞌrjic i Jesus junpech pan jenaj chakꞌab. Reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh richꞌi̱l: \p \v 51 «Reꞌ Cꞌuhbal nchopbic kana̱ i hoj rikꞌor, reh chi narichꞌukuric wach rimahc jenoꞌ cꞌacharel curman chi pe̱t naribirmijic rikꞌorbal i cꞌacharel reꞌreꞌ rakbal chiri̱j wi wilic jenoꞌ rimahc ru̱cꞌ i cꞌahchiꞌ ribanam. Wi maꞌ jeꞌ reꞌ enkaꞌn, maꞌ riyew ta woꞌ kꞌab keh i cꞌuhbal reꞌreꞌ chi enkachꞌuk wach ribano̱j jenoꞌ winak, nqui queh. \p \v 52 Reꞌ take richꞌi̱l jeꞌ wili xquikꞌor reh Nicore̱mo: \p «Reꞌ hat, hat na aj Calile̱ya chi cꞌahchiꞌ akꞌoric chiri̱j i Jesus? Chawilow eh chaꞌn ri̱j riCꞌuhbal i Dios reh chi enarak chiri̱j chi maꞌ reꞌ ta ar pa riyukꞌul Calile̱ya naructic cho i pahbamaj chi raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, nqui take reh. \p Ru̱cꞌ aj kꞌoric reꞌreꞌ \v 53 quicohlaj quimoloj i̱b take nahsil reꞌreꞌ eh xquipuhcaj qui̱b chi nacojic chi quijuꞌjunal pan quipa̱t. \c 8 \nb \v 1 Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xo̱j ricꞌsaj akꞌab chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Yeꞌa̱b queh take tic Oli̱wo ribihnal”. \v 2 Jeꞌ chic ikal xa cu wahkꞌek woꞌ ti reꞌ Jesus xo̱j woꞌ chic cꞌolok chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh naxitzꞌuka̱ꞌ jok ri̱b xoquic chi cꞌuhtunic cu̱cꞌ take tinamit xquimol qui̱b ar. \v 3 Nok cꞌahchiꞌ chi cꞌuhtunic i Jesus, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l woꞌ take aj tijem ri̱j cꞌuhbal reꞌreꞌ xquipahba̱ꞌ cok chiwach i jenaj ixok xiban cho cꞌoyomal \v 4 eh jeꞌ wili xquikꞌor cok reh: \p «Ajabe̱s aj tijinel keh, reꞌ hoj xkacoj rehtal chi reꞌ ixok wili xiban i cꞌoyomal. \v 5 Chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses rikꞌor chi reꞌ take quimahcanic jeꞌ ricab riban ixok wili, naquicansjic chi abaj xa reꞌ laꞌ yuꞌna nka̱j kabiram aweh chaj bih nakꞌor i hat, wi tare̱t chi enkacansaj on maꞌxta, nqui take reh Jesus. \p \v 6 Jeꞌ reꞌ xquikꞌor maj reꞌ nak nca̱j chiri̱j chi haj ta nak encalajic chi kꞌoric chi quiwach eh chi jeꞌ reꞌ enak nquitzꞌahkaj rimahc, xa reꞌ laꞌ Jesus naxibiraj chaj bih xquikꞌor ximucꞌa̱ꞌ jok ri̱b, xoquic chi tzꞌihm wach acꞌal ru̱cꞌ juꞌ kꞌab. \v 7 Ar ajic ruꞌum nok reꞌ take winak reꞌreꞌ maꞌ nquimay ta ripahkaljic reh chaj bih rikꞌor chiri̱j i pahkanic xcaꞌn reh, reꞌ Jesus xpaꞌlajic johtok eh jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Hab wach aweh tak maꞌ kajanak ta chipam jenoꞌ mahc, chipꞌut cho ricansjic ixok wili chi abaj, nqui queh. \p \v 8 Chiri̱j reꞌreꞌ ximucꞌa̱ꞌ woꞌ chic jok ri̱b, xoquic woꞌ chic chi tzꞌihm wach acꞌal. \v 9 Naxquibiraj i xikꞌor Jesus, reꞌ take xicꞌambic cok reh ixok reꞌreꞌ, maꞌ xquicansaj ta woꞌ chi abaj ruꞌum xquicꞌraj qui̱b chi reꞌ take reꞌ aj mahc woꞌ take. Jeꞌ reꞌ ajic pe̱t xquipꞌut je elic take rijeb tak winak cu rehtal xquicohlaj je elic cu̱cꞌ take qꞌuijol eh xa rutquel chic ixok reꞌreꞌ xquicana̱ꞌ cahnok chi paꞌlic chiwach i Jesus. \v 10 Nok reꞌ Jesus xpaꞌlajic woꞌ chic johtok xilow chi xa chic reꞌ ixok reꞌreꞌ paꞌlic chiwach. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xibiraj reh ixok reꞌreꞌ: \p «Ra̱j take winak cꞌahchiꞌ quikꞌoric chi wilic amahc, haj xiꞌo̱j? Maꞌ hab ta wach queh xbanic tiꞌcꞌaxic aweh, majeꞌ? nqui reh. \p \v 11 —Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus, maꞌ hab ta wach queh xbanic tiꞌcꞌaxic, nqui reh. \p Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh ixok reꞌreꞌ: \p «Jeꞌ ricab chi reꞌ take winak reꞌ maꞌ xatquiyew ta pan tiꞌcꞌaxic je woꞌ reꞌ hin maꞌ eta woꞌ tiniyew pan tiꞌcꞌaxic. Yuꞌna kꞌuruꞌ hiy xa reꞌ laꞌ maꞌ timahcanic chic, nqui Jesus reh. \p \v 12 Chiri̱j chic reꞌ naxkꞌoric woꞌ chic i Jesus cu̱cꞌ tinamit jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Ruꞌum chi reꞌ hin quinsakomonic reh pa̱m quicapew-bal take cꞌacharel, reꞌ hin jeꞌ nicab i jenaj sakom. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum reꞌreꞌ nikꞌor aweh tak jeꞌ ricab jenoꞌ cꞌacharel ricꞌam je risakom sakombal reh ribe̱h, maꞌ nsahchic ta pan kꞌekom jeꞌ woꞌ reꞌ i cꞌacharel noquic chi waj tahkanel maꞌ eta woꞌ nsahchic wach ricꞌacharic, na laꞌ ricꞌacharic chi junelic, nqui xikꞌor. \p \v 13 Naxquibiraj reꞌreꞌ wilic take juꞌjun cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: \p «Reꞌ cꞌuhtunic hoj tijimaj wi̱ꞌ rikꞌor chi wi wilic jenoꞌ nkꞌoric chiri̱j jenoꞌ rich cꞌacharel, reꞌ rikꞌorbal i cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ coric ta wach wi xa reꞌ wach reꞌreꞌ nkꞌorbic reh. Wi til aj coric rikꞌor i cꞌuhtunic reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom chi maꞌ coric ta woꞌ i cꞌahchiꞌ akꞌorom chawi̱j maj xa hat ti cꞌahchiꞌ akꞌoric, nqui take reh. \p \v 14 Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Coric, xa chiwi̱j hin cꞌahchiꞌ nikꞌoric xa reꞌ laꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ niban, reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom i hin coric wach maj wehtꞌalim haj xinchalic eh wehtꞌalim woꞌ haj nanisoljic je, ra̱j nchel hat-tak maꞌ awehtꞌalim ta tak reꞌreꞌ \v 15 maj reꞌ hat-tak xa hat-tak aj ayuꞌ wach acꞌal eh ruꞌum reꞌ, reꞌ riwi̱ꞌ i chꞌukuj kꞌoric naꞌn tak xa jeꞌ ricab riwi̱ꞌ i chꞌukuj kꞌoric ncaꞌn take awich cꞌacharel tak. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ nwilow chi reꞌ riwi̱ꞌ i chꞌukuj kꞌoric naꞌn hat-tak maꞌ jenaj ta wach chꞌi̱l jeꞌ ricab i chꞌukuj kꞌoric niban i hin. \p \v 16 «Reꞌ chꞌukuj wach kꞌoric niban reꞌreꞌ til coric woꞌ wach maj maꞌ xa wutquel ta wi̱b niban wichꞌi̱l laꞌ i wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. \v 17 Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ kꞌoric nkaꞌn i hoj coric woꞌ wach maj chipam i cꞌuhbal nchopbic ana̱ hat-tak rikꞌor chi nok wilic quib ok chi cꞌacharel rituna̱ꞌ ri̱b quikꞌorbal chi xa jenaj wach nquikꞌor, reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ cojorok wach chi til ricorquilal laj kꞌoric. \v 18 Jeꞌ aj reꞌ to̱b ta xa reꞌ woꞌ hin quinyeꞌbic nikꞌorbal chiwi̱j i hin, reꞌ wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n xa jenaj woꞌ wach kꞌoric riban chiwi̱j, nqui Jesus. \p \v 19 Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh Jesus: \p «Haj wilic cho awaja̱w eh chaj waꞌric maꞌ kehtꞌalim ta wach? nqui take reh. \p Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: \p «Reꞌ hat-tak maꞌ awehtꞌalim ta tak hab wach i til wAja̱w maj maꞌ anaꞌbem ta tak pa̱m ninoꞌjbal. Wi ta nak anaꞌbem tak pa̱m ninoꞌjbal awehtꞌalim woꞌ nak tak hab wach i wAja̱w, nqui Jesus. \p \v 20 Chiꞌnchel aj take kꞌoric reꞌreꞌ xikꞌor i Jesus ar chiwach i yeꞌa̱b molbal tumi̱n reꞌ wilic chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh to̱b ta ar xitik juꞌ cꞌuhtunic cu̱cꞌ take tinamit maꞌ hab ta woꞌ wach xchopbic reh ruꞌum nok jaꞌ nponic ta woꞌ rikꞌijil chi naricansjic je. \p \v 21 Chipam take cꞌuhtunic xiban i Jesus, reꞌreꞌ xikꞌor woꞌ chi jeꞌ wili: \p «Narirakam i kꞌi̱j chi nawojic woꞌ chic, cu reꞌ nak chic ruꞌ naquinasiqꞌuim tak xa reꞌ laꞌ ruꞌum chi maꞌ eta tiponic tak chipam i yeꞌa̱b nawojic wi̱ꞌ, maꞌ eta woꞌ quinarak tak eh chi jeꞌ reꞌ na̱quimic tak je chi maꞌ cuyu̱j ta woꞌ amahc tak, nqui Jesus. \p \v 22 Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take juꞌjun queh nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ar, jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: \p «Naricansam na nchel ri̱b i Jesus kꞌuruꞌ? Jeꞌ reꞌ nkabiraj maj chaj waꞌric naxikꞌor chi reꞌ narojic wi̱ꞌ maꞌ eta riban chi ekojponic i hoj? nqui take chi quiwach. \p \v 23 Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ hat-tak, hat-tak reh wach acꞌal wili eh reꞌ acapew-bal tak jeꞌ woꞌ ricab quicapew-bal take aj ayuꞌ wach acꞌal, ra̱j i hin maꞌ reꞌ ta hin reh wach acꞌal ar laꞌ xinchalic pan taxa̱j ru̱cꞌ i wAja̱w. \v 24 Ar aj pan taxa̱j nawojic woꞌ chic johtok xa reꞌ laꞌ naquinojok johtok cu reꞌ nak chic naquinasiqꞌuim tak, reꞌ cok ruꞌ maꞌxta chic qui̱narakam tak eh chi jeꞌ reꞌ na̱quimic tak je chi maꞌ cuyu̱j ta amahc tak. Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna chi cu wilqui̱n chaxilac tak, curman chi na̱cojom tak wach chi reꞌ nibiral nikꞌorom aweh tak chiri̱j hab wach i hin reꞌ woꞌ reꞌ niwi̱ꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi maꞌ naꞌn tak reꞌreꞌ na̱quimic woꞌ tak je chi maꞌ cuyu̱j ta amahc tak, nqui Jesus. \p \v 25 Reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Hab wach i hat kꞌuruꞌ chi jeꞌ reꞌ kꞌoric naꞌn keh? nqui take reh. \p Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Reꞌ hin xa pan chꞌiquinbal woꞌ cho reh kꞌoric awu̱cꞌ tak xnikꞌor cho aweh tak hab wach i hin. \v 26 Pan chꞌiquinbal aj cho reh nikꞌoric awu̱cꞌ tak, xnikꞌor aweh tak chi reꞌ hin xintakꞌabjic cho ruꞌum i jenaj coric wach nkꞌoric. Ruꞌum aj reꞌ naniban kꞌoric awu̱cꞌ tak, nikꞌor aweh tak nicꞌ nimal wilic chi kꞌormojic chawi̱j tak eh jeꞌ woꞌ nicꞌ nimal wilic chi kꞌormojic chiri̱j anoꞌjbal tak. Chi jeꞌ reꞌ kꞌoric niban awu̱cꞌ tak, reꞌ hin xa nikꞌor woꞌ queh take cꞌacharel xa paꞌ jaric kꞌoric nibiraj cho ru̱cꞌ reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, nqui Jesus queh winak reꞌreꞌ. \p \v 27 Jeꞌ reꞌ xikꞌor i Jesus xa reꞌ laꞌ take winak reꞌreꞌ maꞌ xquirak ta chiri̱j, chi chiri̱j poꞌ i rAja̱w cꞌahchiꞌ rikꞌoric. \p \v 28 Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chi jeꞌ wili: \p «Naquinajohsaj tak wach curu̱s i hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel cu reꞌ aj na̱rakam tak chiri̱j chi reꞌ nibiral nikꞌorom aweh tak chiri̱j hab wach i hin reꞌ woꞌ reꞌ niwi̱ꞌ. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, na̱rakam woꞌ tak chiri̱j chi reꞌ take paꞌ bih niban on nikꞌor i hin maꞌ xa ta pa nicꞌux nmikric cho reꞌ laꞌ nicꞌ paꞌ wach xikꞌor cho wi̱n i wAja̱w reꞌreꞌ xnikꞌor aweh tak. \v 29 Reꞌ hin xiritakꞌa̱ꞌ cho i wAja̱w eh xa wilic woꞌ wu̱cꞌ, maꞌ jaruj ta quiricana̱ꞌ chi wutquel maj kꞌe̱ꞌ nponic chiwach take nibano̱j niban, nqui Jesus queh. \p \v 30 Ru̱cꞌ take xikꞌor reꞌreꞌ qꞌuihal take tinamit xquicoj wach i xikꞌor. \p \v 31 Queh aj take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xicojbic i kꞌoric xikꞌor, jeꞌ woꞌ wili xikꞌor queh: \p «Wi reꞌ hat-tak xatik tak juꞌ ricꞌamaric na̱ niCꞌuhbal ra̱j rikꞌorom chi til coric xatoquic tak chi waj tahkanel. \v 32 Chi jeꞌ chic reꞌ cꞌacharic naꞌn tak, na̱cꞌacharic woꞌ tak chi tehlic chic awi̱j tak ruꞌum reh rirakmajic chiri̱j i ricorquilal riyew i Dios chi narehtꞌaljic, nqui Jesus queh. \p \v 33 Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Chaj bih riwi̱ꞌ nanakꞌor i hat chi nakacꞌacharic chi tehlic ki̱j? Maꞌ riwi̱ꞌ ta chi jeꞌ reꞌ nakꞌor maj reꞌ hoj, hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham eh jeꞌ ricab chi naxwihꞌic cho ruꞌ maꞌ hab ta woꞌ wach xchopbic cho na̱ jeꞌ woꞌ reꞌ hoj maꞌ choplic ta woꞌ kana̱ ruꞌum jenoꞌ winak, nqui take reh. \p \v 34 Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Jeꞌ ricab chi wilic take cꞌacharel choplic quina̱ ruꞌum jenoꞌ ajabe̱s, wilic woꞌ take cꞌacharel choplic quina̱ ruꞌum i mahc. \v 35 Cu̱cꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ choplic quina̱ ruꞌum i mahc ncꞌuluric cu̱cꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric pa ripa̱t jenoꞌ ajabe̱s reꞌ wilic raj camanom eh wilic woꞌ racꞌu̱n. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab pa ripa̱t i ajabe̱s reꞌreꞌ xa reꞌ wach i racꞌu̱n wilic riyeꞌa̱b chi junpech ar, ra̱j i aj camanom maꞌxta, jeꞌ woꞌ reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌxta woꞌ quiyeꞌa̱b chi junpech chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios take. \v 36 Nicꞌ nimal kꞌoro̱j cho chiqui̱j take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ kꞌoro̱j cho chawi̱j tak. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin nikꞌor aweh tak i wili: Reꞌ hat-tak maꞌ cꞌahchiꞌ ta tak acꞌacharic chi tehlic awi̱j tak. Til na̱cꞌacharic laꞌ tak chi jeꞌ reꞌ wi reꞌ hin reꞌ rAcꞌu̱n i Dios equinbanic chi enteh awi̱j tak. \p \v 37 «Til pan coric, reꞌ nakꞌor tak chi hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham coric aweh tak, xa reꞌ laꞌ reꞌ anoꞌjbal tak rehreh wach chꞌi̱l i noꞌjbal xiban cho ruꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat-tak maꞌ nacꞌul ta tak i cꞌuhtunic niban i hin eh cꞌahchiꞌ asiqꞌuim tak ri̱j nicꞌ wach nicansjic na̱banam tak \v 38 to̱b ta nchel reꞌ cꞌuhbal cꞌahchiꞌ nikꞌorom i hin, maꞌ xa pa nicꞌux ta xchalic reꞌ laꞌ haj wilic xwilow cho ru̱cꞌ i til wAja̱w reꞌreꞌ nikꞌor aweh tak. Chi jeꞌ aj reꞌ anoꞌjbal tak, reꞌ hat-tak xa reꞌ wach i nawilow tak ribanaric ru̱cꞌ i til wilic chi araꞌil tak, xa reꞌ wach reꞌ nawa̱j tak ribanaric, nqui Jesus. \p \v 39 Reꞌ take nahsil reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: \p «Reꞌ wilic cho chi karaꞌil i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ maꞌ Awraham, nqui take reh. \p Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Wi ta nak reꞌ maꞌ Awraham til araꞌil tak ncꞌutunic woꞌ nak lok anoꞌjbal tak chi jenaj nak wach chꞌi̱l i noꞌjbal xiban cho ruꞌ maj reꞌ maꞌ Awraham holohic xbanic cho eh jeꞌ woꞌ nak reꞌ naꞌn tak hat-tak yuꞌna ruꞌ. \v 40 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ maꞌ Awraham maꞌ xiban ta cho reh i noꞌjbal cꞌahchiꞌ abanam hat-tak yuꞌna maj reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ asiqꞌuim tak ri̱j nicꞌ wach nicansjic na̱banam tak i hin reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌoric aweh tak i coric laj kꞌoric xbiraj cho ru̱cꞌ i Dios. \v 41 Reꞌ cꞌahchiꞌ abanam hat-tak kꞌuruꞌ, reꞌreꞌ i ra̱j chi na̱banam tak i til wilic chi araꞌil tak, nqui queh. \p Reꞌ take nahsil reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh: \p «Reꞌ hoj maꞌ jeꞌ ta hat kacab chi xatasjic ruꞌum chi reꞌ atu̱t xmahcanic ru̱cꞌ jenaj cꞌacharel. Ra̱j i hoj, reꞌ Dios wilic chi til kAja̱w, nqui take reh. \p \v 42 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Wi ta nak reꞌ Dios awaja̱w tak, ncꞌutunic woꞌ nak chawach tak ruꞌ. Quinacꞌax nak tak eh hin nak suk cꞌulu̱j awuꞌum tak maj reꞌ hin ar woꞌ ru̱cꞌ i Dios xinchalic. Maꞌ xa pa nicꞌux ta xmikric cho chi xinchalic ayuꞌ wach acꞌal reꞌ laꞌ woꞌ wAja̱w Dios xtakꞌanic cho wi̱n, \v 43 nicꞌ wach kꞌuruꞌ nok reꞌ hat-tak maꞌ narak ta tak chiri̱j take nikꞌor aweh tak? Enikꞌor aweh tak chaj waꞌric chi maꞌ narak ta tak chiri̱j: Maꞌ narak ta tak chiri̱j maj reꞌ hat-tak maꞌ ricꞌul ta awach tak i nikꞌor, \v 44 ruꞌum nok til reꞌ aj Yahm wilic chi awaja̱w tak eh reꞌ woꞌ rinoꞌjbal ruꞌ nawa̱j abanam aweh tak. \p «Reꞌ aj Yahm xa cansanel woꞌ cho pan pꞌutbal cho reh cꞌacharic eh xa pan pꞌutbal woꞌ cho reh cꞌacharic cu yuꞌna chi kꞌi̱j, reꞌ aj Yahm xicana̱ꞌ rikꞌormojic i coric ruꞌum maꞌ coric ta woꞌ wach ruꞌ. Chi jeꞌ aj reꞌ rinoꞌjbal, reꞌreꞌ xa chucuj kꞌoric woꞌ riban nankꞌoric, xa reꞌ laꞌ to̱b ta reꞌreꞌ i nahsil aj chucul kꞌoric eh maꞌ kꞌorol ta woꞌ reh coric, \v 45 reꞌ hat-tak nacoj tak wach nicꞌ nimal rikꞌor aweh tak eh raj i hin reꞌ coric nak ti cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak maꞌ nacoj ta tak wach niCꞌuhbal. \v 46 Chaj waꞌric kꞌuruꞌ chi maꞌ nacoj ta tak niwach i hin wi xa coric woꞌ quinkꞌoric? Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ eta riban chi enakꞌor tak chi ruꞌum reh ninoꞌjbal i hin maꞌ nacoj ta tak wach niCꞌuhbal maj maꞌ jenoꞌ aweh tak ericꞌuhtaj chi wilic ta nak jenoꞌ mahc nibanam. \v 47 Chi jeꞌ aj reꞌ ninoꞌjbal eh chi coric wach i nicꞌuhbal, reꞌ hin nikꞌor aweh tak wili: Reꞌ hat-tak maꞌ nabiraj ta tak i cꞌahchiꞌ rikꞌorom i Dios ru̱cꞌ niCꞌuhbal ruꞌum nok chiwach i Dios maꞌ reꞌ ta hat-tak racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Nikꞌor aj i wili maj reꞌ cꞌacharel racꞌu̱n rixkꞌu̱n chic i Dios til ribiraj haj wilic i rikꞌor i Dios ru̱cꞌ niCꞌuhbal, nqui Jesus. \p \v 48 Reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus chi tzꞌujbal reh: \p «Ru̱cꞌ take kꞌoric naꞌn reꞌreꞌ, riwi̱ꞌ chi keh chi enkakꞌor aweh chi hat rikꞌebil laj aj Sama̱rya eh jeꞌ woꞌ chic, ransil jenaj maꞌ tob laj uxlabal nbanic aweh chi nakꞌor take kꞌoric reꞌreꞌ, nqui take reh. \p \v 49 Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Reꞌ hin maꞌ reꞌ ta jenoꞌ maꞌ tob laj uxlabal nyeꞌbic nikꞌorbal, reꞌ laꞌ wAja̱w Dios nyeꞌbic nikꞌorbal eh ruꞌum reꞌ, niyew johtok rilokꞌil ru̱cꞌ cꞌuhbalanic niban xa reꞌ laꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ niban, nitzꞌujuric chic cꞌahchiꞌ abanam tak. \v 50 Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta je reꞌ naꞌn tak, reꞌ hin nariyeꞌeric nilokꞌil maꞌ ruꞌum ta chi cꞌahchiꞌ ta nak nisiqꞌuim chi nariyeꞌeric wi̱n, nariyeꞌeric laꞌ nilokꞌil ruꞌum chi reꞌ wAja̱w Dios reꞌ nkꞌoric reh hab wach ricꞌul chi reh chi enyeꞌeric rilokꞌil, reꞌreꞌ ra̱j chi yeꞌerok woꞌ nilokꞌil i hin. \v 51 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌum chi ru̱cꞌ i wAja̱w nibiraj take kꞌoric nikꞌor aweh tak, chabiraj tak chi coric i nanikꞌorom wili: Reꞌ cꞌacharel nariniminic reh niCꞌuhbal maꞌ xa ta quimic naribanam je chi junpech naquimok je, nqui Jesus. \p \v 52 Naxquibiraj reꞌreꞌ take nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh Jesus: \p «Yuꞌna nkarak chiri̱j chi coric chi reꞌ hat wilic maꞌ tob laj uxlabal awu̱cꞌ maj cꞌahchiꞌ akꞌorom chi reꞌ take naquiniminic reh acꞌuhbal maꞌ xa ta quimic nacaꞌnam chi junpech naquiquimok je, xa reꞌ laꞌ maꞌ coric ta ruꞌum nok reꞌ cho kama̱m maꞌ Awraham chꞌi̱l take nicꞌ nimal raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios xicꞌacharic cho najtir kꞌi̱j xiquimic woꞌ je. \v 53 Ru̱cꞌ i xakꞌor kꞌuruꞌ nkilow chi reꞌ hat nacapaj chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic awajawric chiwach i rajawric i kama̱m maꞌ Awraham, xa reꞌ laꞌ maꞌ coric ta nacapaj reꞌreꞌ maj maꞌ coric ta woꞌ i xakꞌor. Reꞌ maꞌ Awraham chꞌi̱l take nicꞌ nimal raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios xicꞌacharic cho najtir kꞌi̱j, xiquimic je take, nqui take reh. \p \v 54 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Chaj bih eritik wi̱n chi reꞌ hin enikꞌor aweh tak chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic wajawric chiwach kama̱m maꞌ Awraham, xa ruꞌum chi nwa̱j nisiqꞌuim nilokꞌil? Reꞌ nkꞌoric chi enyeꞌeric nilokꞌil, xa reꞌ woꞌ wAja̱w Dios reꞌ nakꞌor woꞌ hat-tak chi awaja̱w tak \v 55 xa reꞌ laꞌ ruꞌ til nikꞌor aweh tak chi reꞌ nakꞌor tak maꞌ jeꞌ ta reꞌ, maj maꞌ awehtꞌalim ta woꞌ tak wach. Ra̱j cok i hin til wehtꞌalim wach eh eta nak nikꞌor aweh tak chi maꞌ wehtꞌalim ta wach i Dios enak quincahnic chi hin aj chucul kꞌoric jeꞌ ricab hat-tak, raj wili til wehtꞌalim wach eh reꞌ woꞌ ricꞌuhbal cꞌahchiꞌ nicꞌamam na̱. \v 56 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ wAja̱w Dios nyeꞌbic nilokꞌil maꞌ eta nikꞌor wi reꞌ wajawric i hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach chiwach i rajawric i kama̱m maꞌ Awraham. Haj cok wilic enikꞌor aweh tak, chi reꞌ kama̱m maꞌ Awraham xsukbic cho ra̱mna ruꞌum xehtꞌalij chi nariponic rikꞌijil chi nanicꞌulic nak lok ayuꞌ wach acꞌal eh chi jeꞌ reꞌ naxincꞌuhtaj reh i nicamaj nanibanam chiwach take kꞌi̱j ru̱cꞌ naniwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ xsukbic cho ricꞌux, nqui Jesus queh. \p \v 57 Chiri̱j wili reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor reh Jesus: \p «Reꞌ hat jaꞌ lajeb roxcꞌahl (50) ta woꞌ ahabil, nicꞌ ti wach kꞌuruꞌ chi xanaꞌbej cho wach i kama̱m maꞌ Awraham? nqui take reh. \p \v 58 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Chabiraj tak i ricorquil nanikꞌorom aweh tak yuꞌna: Nikꞌor aweh tak, reꞌ hin xa wilqui̱n woꞌ cho nok cu jaꞌ nasjic ta cho maꞌ Awraham, nqui queh. \p \v 59 Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take nahsil reꞌreꞌ, xo̱j quimol abaj cansbal nak reh Jesus, xa reꞌ laꞌ maꞌ xcaꞌn ta canar ricansjic maj reꞌ Jesus xisach ri̱b chi quixilac take tinamit wilque̱b ar eh chi jeꞌ reꞌ xelic je chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. \c 9 \s1 Reꞌ lokꞌ laj nawa̱l xiban i Jesus // maꞌ xicꞌul ta quiwach take // quinahsil tinamit \p \v 1 Pan jenaj chic kꞌi̱j reꞌ Jesus xiqꞌuic ponok chipam jenaj yeꞌa̱b. Ar xilow wach jenaj winak sotꞌ cho cu pa rasbal. \v 2 Nok reꞌ Jesus xa ilo̱j chic riban reh winak reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel jeꞌ wili xkabiraj reh: \p «Ajabe̱s aj tijinel keh, hab wach aj mahc reh chi reꞌ winak wili xasjic chi sotꞌ, reꞌreꞌ on reꞌ take ritu̱t raja̱w? kojqui reh. \p \v 3 Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Maꞌ hab ta wach queh wilic rimahc chi reꞌ winak reꞌreꞌ xasjic chi sotꞌ. Xicꞌul laꞌ chi jeꞌ reꞌ reh chi ru̱cꞌ chaj bih naribanaric pa ricꞌacharic i sotꞌ wili, encꞌutunic wach i jenaj holohic laj bano̱j tiklic wach ruꞌum i Dios chi naribanam. \v 4 Chi ribanaric aj take holohic laj bano̱j reꞌreꞌ xiritakꞌa̱ꞌ cho i Dios eh jeꞌ ricab chi wilic take camanic xa pan kꞌi̱j nbanaric ruꞌum nok wi xoquic cho rikꞌekomil akꞌab maꞌ suk ta chic ribanaric, jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ take holohic laj bano̱j xiritakꞌa̱ꞌ cho wi̱ꞌ i Dios chi nanibanam, curman woꞌ chi eniban nok cu cꞌachalqui̱n pe maj narichalic kꞌi̱j chi nanicansjic je eh ar maꞌ eta chic niban take bano̱j reꞌreꞌ. \v 5 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chi cu wilqui̱n pe china̱ acꞌal wili, reꞌ wili i jenaj holohic laj bano̱j hin takꞌamaj cho wi̱ꞌ ruꞌum i Dios eh ruꞌum reꞌ, reꞌ hin wilqui̱n ayuꞌ jeꞌ ricab jenoꞌ sakom ritoꞌbej take cꞌacharel chi naquiwihꞌic pan sakom, nqui Jesus. \p \v 6 Nok rikꞌorom chic chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Jesus chuhbunic jok wach acꞌal tikꞌinbal reh mahnicꞌ chꞌuwaꞌ eh chiri̱j chic ruꞌ nok riyukꞌum chic i chꞌuwaꞌ reꞌreꞌ xiyulej pan nakꞌ wach i sotꞌ reꞌreꞌ \v 7 eh xitakꞌa̱ꞌ je ar chipam i haꞌ cojo̱j pan tzꞌak “Siloheh” ribihnal reꞌ ra̱j rikꞌorom pan hewre̱yo “Reꞌ takꞌamaj je”. Chi jeꞌ reꞌ, reꞌ sotꞌ xo̱j woꞌ chi ritzꞌajaric take nakꞌ wach chipam i haꞌ reꞌreꞌ eh ilo̱j chic riban naxsoljic cho. \v 8 Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take tinamit quehtꞌalanic wach i winak reꞌreꞌ chi sotꞌ nak naxquilow chi nilbic chic, wilic queh take tinamit reꞌreꞌ jeꞌ wili pꞌuht quikꞌorom: \p «Maꞌ reꞌ ta na nchel i winak wili ntzꞌuhkic nak chi chi̱ꞌ tak be̱h chi pahkanic limo̱xna? nqui take. \p \v 9 Wilic take cꞌahchiꞌ quikꞌorom, reꞌ winak wili til reꞌ nak i sotꞌ eh wilic woꞌ take cꞌahchiꞌ quikꞌorom xa jeꞌ nak nchel reꞌ sotꞌ. Nok jeꞌ reꞌ nquikꞌor, reꞌ winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ xa nchꞌuk chic ricꞌux xikꞌor queh chi til reꞌ nak cho i sotꞌ. \p \v 10 Reꞌ take tinamit reꞌreꞌ naxquibiraj xikꞌor i winak reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Chaj bih xbanic chi tilbic chic yuꞌna on chaj bih xcaꞌn aweh? nqui take reh. \p \v 11 Reꞌ winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Reꞌ winak Jesus ribihnal xitikꞌa̱ꞌ mahnicꞌ chꞌuwaꞌ, xiyulej pan nakꞌ niwach eh jeꞌ wili xikꞌor wi̱n: \p ‹Yuꞌna hiy chatzꞌaj take cho nakꞌ awach chipam haꞌ cojo̱j pan tzꞌak Siloheh ribihnal, nqui wi̱n. \p «Reꞌ hin xponic nitzꞌaj cho nakꞌ niwach eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ quinilbic chic, nqui queh. \p \v 12 Reꞌ tinamit reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh: \p «Haj wilic cho i Jesus nakꞌor reꞌreꞌ, nqui take reh. \p Reꞌ winak reꞌreꞌ, xikꞌor queh chi maꞌ rehtꞌalim ta haj wilic. \p \v 13 Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xquicꞌam je i winak reꞌ nak sotꞌ reꞌreꞌ chi quiwach take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi nacaꞌnam woꞌ pahkanic reh \v 14 maj naxteheric nakꞌ wach i sotꞌ reꞌreꞌ ru̱cꞌ i mahnicꞌ chi chꞌuwaꞌ xitikꞌa̱ꞌ i Jesus, pan jenaj nak hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. \v 15 Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, xquibiraj woꞌ chic reh winak reꞌreꞌ nicꞌ wach naxteh take nakꞌ wach. Reꞌ winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ Jesus xa ru̱cꞌ mahnicꞌ chi chꞌuwaꞌ xitikꞌa̱ꞌ, xiyulej pan nakꞌ niwach eh chi jeꞌ reꞌ xponic nitzꞌaj cho nakꞌ niwach reh chi na̱wilbic. Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna quinilbic chic, nqui queh. \p \v 16 Naxquibiraj reꞌreꞌ wilic take juꞌjun cow laj aj niminel reh cꞌuhbal reꞌreꞌ, jeꞌ wili xquikꞌor: \p «Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ ru̱cꞌ ta i Dios xchalic maj maꞌ riponbej ta i hiꞌlbal kꞌi̱j reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios eh chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ rimahcanic chiwach i Dios, nqui take juꞌjun. \p Wilic woꞌ take jeꞌ wili nquikꞌor: \p «Wi ta nak reꞌ winak reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ta nak rimahcanic, ena nak riban take rehtalil ricꞌuhtaj reꞌreꞌ? nqui take. \p Jeꞌ reꞌ ajic chi quixilac take cow laj aj niminel reꞌreꞌ rehreh wach quicapew-bal wilic. \v 17 Nok rehreh aj wach take capew-bal nkꞌormojic chiri̱j i Jesus, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses jeꞌ wili xquibiraj reh winak sotꞌ nak reꞌreꞌ: \p «Ra̱j hat chaj soꞌ bih nacapaj chiri̱j i Jesus reꞌ xtehbic reh nakꞌ awach? nqui take reh. \p Reꞌ winak reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ hin nicapaj chi reꞌ Jesus, reꞌreꞌ jenaj raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, nqui queh. \p \v 18 To̱b ta jeꞌ reꞌ xquikꞌor take cow laj aj niminel reꞌreꞌ chꞌi̱l take toco̱m chic nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, maꞌ jaruj ta nquicoj wach chi reꞌ winak reꞌreꞌ asjanak ta nak cho chi sotꞌ eh yuꞌna nilbic chic. Ruꞌum aj reꞌ xiyukꞌunjic take ritu̱t raja̱w i winak cuꞌum take nahsil \v 19 eh xbirmijic queh chi jeꞌ wili: \p «Reꞌ na wili awacꞌu̱n tak? Wi coric chi reꞌreꞌ sotꞌ naxasjic cho, chaj waꞌric kꞌuruꞌ yuꞌna nilbic chic? nqui take nahsil reꞌreꞌ. \p \v 20 Reꞌ take ritu̱t raja̱w i winak reꞌreꞌ jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xcaꞌn: \p «Til coric, reꞌ winak wili, til reꞌ i kacꞌu̱n eh jeꞌ woꞌ sotꞌ naxasjic cho. \v 21 Haj cok wilic maꞌ eta nkaꞌn canar rikꞌormojic aweh tak ruꞌum chi maꞌ kehtꞌalim ta, reꞌ chaj bih xbanic chi nilbic chic yuꞌna on wi wilic nchel jenoꞌ winak xtehbic reh nakꞌ wach, reꞌ hoj maꞌ kehtꞌalim ta. Ruꞌum aj reꞌ chabiraj tak reh kacꞌu̱n, reꞌreꞌ erikꞌor aweh tak nicꞌ wach naxteh i nakꞌ wach maj nim laj winak chic, wilic chic rinoꞌjbal chi rikꞌormojic aweh tak chaj bih xcꞌulmujic ru̱cꞌ, nqui take ritu̱t raja̱w. \p \v 22 Jeꞌ reꞌ xquikꞌor ruꞌum chi xiyoꞌjic chi quiwach take nahsil reꞌreꞌ maj quesam chic ribiral chi xa hab wach cꞌacharel enkꞌoric chi reꞌ Jesus, reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, naresmejic je on naritꞌermejic je chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. \v 23 Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take ritu̱t raja̱w xquikꞌor chi naribirmijic reh cacꞌu̱n nicꞌ wach naxteh take nakꞌ wach maj nim laj winak chic chi rikꞌormojic queh take aj nahsil. \p \v 24 Reꞌ take cow laj aj niminel reꞌreꞌ quikꞌoꞌrej woꞌ chic i winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Til nkapahkaj aweh chi chiri̱j ok i Dios chakꞌor take holohic laj kꞌoric eh maꞌ ok chi reꞌ chic i Jesus enayew riman rilokꞌil ru̱cꞌ i kꞌoric enaꞌn, maj reꞌreꞌ xa aj mahc woꞌ chi kawach hoj, nqui take reh. \p \v 25 Reꞌ winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh take cow laj aj niminel reꞌreꞌ: \p «Reꞌ hin maꞌ wehtꞌalim ta wi reꞌ Jesus xmahcanic on maꞌ xmahcanic ta, xa reꞌ ti cok wehtꞌalim chi reꞌreꞌ xiricowsaj maj reꞌ hin maꞌ quinilbic ta nak raj yuꞌna quinilbic chic, nqui queh. \p \v 26 Reꞌ take cow laj aj niminel reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xquikꞌor reh: \p «Chaj bih xiban aweh Jesus kꞌuruꞌ chi tilbic chic yuꞌna? nqui take reh. \p \v 27 Reꞌreꞌ je wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh tak ricorquilal eh maꞌ xabiraj ta tak. Chaj waꞌric cꞌahchiꞌ woꞌ chic abiram tak wi̱n nicꞌ wach naxiteh take nakꞌ niwach i Jesus? Nawa̱j na atahkem tak chi cꞌahchiꞌ woꞌ chic abiram tak wi̱n chi jeꞌ reꞌ? nqui queh. \p \v 28 Chalic take nahsil reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ xquitzꞌuj i winak reꞌreꞌ eh xquikꞌor woꞌ reh chi jeꞌ wili: \p «Reꞌ hat xa reꞌ ti i kꞌoro̱j ruꞌum i tabtab wach Jesus reꞌreꞌ nacꞌam na̱ reꞌ cok hoj til reꞌ kꞌoro̱j cahnok ruꞌum i Moyses nkacꞌam na̱ \v 29 maj kehtꞌalim woꞌ chi reꞌ Dios til kꞌoric cho ru̱cꞌ i Moyses eh ruꞌum reꞌ, reꞌ Moyses xchalic chi raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios raj nchel i Jesus reꞌreꞌ, maꞌ kehtꞌalim ta hab wach xyeꞌbic rajawric chi xcꞌulic lok chi raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios, nqui take. \p \v 30 Reꞌ sotꞌ nak cho reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nsahchic nicꞌux awuꞌum tak chi maꞌ awehtꞌalim ta tak haj nchalic i rajawric i Jesus. Wi maꞌ reꞌ ru̱cꞌ i Dios nchalic, nicꞌ aj wach naxiban i lokꞌ laj nawa̱l wu̱cꞌ i hin chi quinilbic chic? \v 31 Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Jesus maꞌ reꞌ ta aj mahc. Wi ta nak aj mahc, nicꞌ wach nanbirmijic cho ruꞌum i Dios kꞌuruꞌ nariban take lokꞌ laj nawa̱l? Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj kehtꞌalim chi reꞌ Dios, maꞌ ribiraj ta take cho aj mahc xa reꞌ laꞌ woꞌ take aj lokꞌem reh eh banol reh take haj wilic i ra̱j ruꞌ. \v 32 Reꞌ lokꞌ laj nawa̱l xiban wu̱cꞌ hin ricꞌuhtaj keh chi reꞌ Jesus nbirmijic ruꞌum i Dios. Chacoj tak rehtal chi kaxilac hoj maꞌ kabiram ta ribiral eh maꞌ kilom ta woꞌ jenoꞌ winak xiteh ta nak nakꞌ wach jenoꞌ winak asjanak cho chi sotꞌ, \v 33 raj laꞌ i Jesus xiteh i nakꞌ niwach eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌutunic chi ar ru̱cꞌ i Dios xchalic maj wi maꞌ ta nak ru̱cꞌ i Dios xchalic maꞌ eta nak riban canar i lokꞌ laj nawa̱l xiban wu̱cꞌ, nqui xikꞌor queh. \p \v 34 Ar ajic reꞌ take nahsil reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Maꞌeta nkayew kꞌab aweh chi ekojatijej i hat reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic hat aj mahc. Jeꞌ reꞌ rinimal wach amahc maj reꞌ hat xatasjic chi sotꞌ, nqui take reh. \p Naxquikꞌor reh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xquiyew ta chic kꞌab reh chi junpech chi narilokꞌem wach i Dios chipam i pa̱t reꞌ ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. \s1 Reꞌ Jesus xikꞌor queh quinahsil // take tinamit chi moysomaj // pa̱m quicapew-bal \p \v 35 Naxehtꞌalij i Jesus chaj bih xbanjic reh winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ, xo̱j risicꞌ eh naxponic rirak jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j chi til enachꞌica̱ꞌ acꞌux chiri̱j i rAcꞌu̱n i Dios, nqui reh. \p \v 36 —Hab wach i nakꞌor reꞌreꞌ, Ha̱w? Chakꞌor wi̱n eh reꞌ hin enichꞌica̱ꞌ nicꞌux chiri̱j, nqui winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ. \p \v 37 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: \p «Reꞌ hin reꞌ cꞌahchiꞌqui̱n chi cꞌuta̱j awu̱cꞌ, reꞌ hin i rAcꞌu̱n i Dios. Reꞌ hat kꞌuruꞌ xawilow chic wach i rAcꞌu̱n i Dios, nqui Jesus. \p \v 38 Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor: \p «Ajabe̱s Jesus, reꞌ hin tininimej yuꞌna, nqui xikꞌor reh. \p Chi jeꞌ reꞌ pꞌuht rilokꞌem wach i Jesus. \p \v 39 Chiri̱j reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: \p «Reꞌ hin xincꞌulic lok china̱ acꞌal wili chi ribanaric i nicapaj wili chi tare̱t chi banaric: Reꞌ risakomsjic pa̱m quicapew-bal take nquirak chiri̱j chi moylic pa̱m quicapew-bal eh reꞌ rikꞌekomsjic pa̱m quicapew-bal take nquikꞌor chi maꞌ moylic ta pa̱m quicapew-bal to̱b ta nchel xa moylic woꞌ pa̱m quinoꞌjbal ruꞌ, nqui Jesus. \p \v 40 Ar ajic reꞌ cꞌahchiꞌ wi̱ꞌ chi cꞌuta̱j i Jesus ru̱cꞌ i winak sotꞌ nak cho reꞌreꞌ, wilque̱b woꞌ juꞌjun cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Naxquibiraj xikꞌor i Jesus, jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Jeꞌ on nchel kacab take quikꞌoric chi maꞌ moylic ta pa̱m quicapew-bal nawilow kꞌuruꞌ chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ akꞌorom chiki̱j, nqui take reh. \p \v 41 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Jeꞌ ta nak acab tak take quikꞌoric chi moylic pa̱m quicapew-bal ta nak re̱t, maj raj nak rikꞌorom chi wi ta nak ruꞌum chi moylic pa̱m acapew-bal tak maꞌ narak ta tak chiri̱j ricorquilal cꞌahchiꞌ nikꞌorom, til coric nak aweh tak i nakꞌor tak. Chi jeꞌ reꞌ acapew-bal tak kꞌuruꞌ maꞌxta nak jenoꞌ mahc encojoric chawi̱j tak chiwach i Dios. Raj wili reꞌ hat-tak nakꞌor tak chi maꞌ moysomaj ta pa̱m acapew-bal tak eh ruꞌum chi napahba̱ꞌ awi̱b tak chi jeꞌ til coric nakꞌor tak, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ amahc acojom tak chiwach Dios, maꞌ jaꞌ cuyu̱j ta take, nqui Jesus. \c 10 \nb \v 1 Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh nahsil chi jeꞌ wili: \p «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom wili: Wilic riwi̱ꞌ reh chi narehtꞌaljic hab wach i til aj ilo̱l queh me̱ꞌ. Jeꞌ ricab wi jenoꞌ cꞌacharel maꞌ reꞌ ta chipam ritzꞌahpil i yeꞌa̱b cꞌolbal queh me̱ꞌ noquic, xa haj laꞌ chic risicꞌ cok rocbal, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ xa aj lekꞌ me̱ꞌ nok wilic. \v 2 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ til ilo̱l queh me̱ꞌ xa reꞌ woꞌ i tzꞌahp risicꞌ reh chi naroquic chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take me̱ꞌ. \v 3 Jeꞌ aj reꞌ, nok ra̱j cok oquic nteheric cho reh i tzꞌahp ruꞌum i xa hab wach wilic cok chipam quiyeꞌa̱b take me̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ chic nok raj resam lok take me̱ꞌ, reꞌ take me̱ꞌ quehtꞌalim pa̱m rikꞌorbal i caj ilo̱l wi til reꞌreꞌ nkꞌoꞌronic cok queh maj reꞌreꞌ ntakꞌanic chi quina̱ chi naquelic lok, narikꞌoꞌrej take ru̱cꞌ quibihnal chi quijuꞌjunal. \v 4 Ruꞌum aj reꞌ nok reꞌ til caj ilo̱l resaj take lok eh no̱j chi pe̱t chi quiwach, reꞌ take me̱ꞌ nquitahkej je maj quehtꞌalim pa̱m rikꞌorbal i caj ilo̱l. \v 5 Reꞌ cok haj wilic maꞌ reꞌ ta i caj ilo̱l nponic cu̱cꞌ maꞌ nquitahkej ta je, quiꞌelic laꞌ je chiwach ruꞌum chi maꞌ quehtꞌalim ta pa̱m rikꞌorbal i cꞌacharel reꞌ xa ritzꞌak ri̱b chi aj ilo̱l queh, nqui Jesus. \fig Reꞌ yeꞌa̱b quicꞌoloric wi̱ꞌ take me̱ꞌ pan tak chakꞌab|src="LB00014B.TIF" size="span" loc="04JHN 10.2" ref="SAN JUAN 10:5" \fig* \p \v 6 Reꞌ Jesus xikꞌor reꞌreꞌ reh nak chi reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses enquirak chiri̱j chi chiqui̱j ruꞌ xkꞌoric i Jesus naxikꞌor chi reꞌ take me̱ꞌ maꞌ nquehtꞌalij ta pa̱m quikꞌorbal take cꞌacharel maꞌ reꞌ ta aj ilo̱l take me̱ꞌ. Xa reꞌ laꞌ ruꞌ, reꞌ take reꞌ maꞌ xquirak ta chiri̱j chaj bih xa̱j rikꞌorom i Jesus ru̱cꞌ i kꞌoric reꞌreꞌ. \p \v 7 Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh take winak reꞌreꞌ chi jeꞌ wili: \p «Chabiraj tak chi coric i ricorquil nanikꞌorom aweh tak wili: Jeꞌ ricab chi wilic jenaj tzꞌahp reꞌ quiꞌoquic wi̱ꞌ take me̱ꞌ chipam i yeꞌa̱b quicꞌoloric wi̱ꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ i hin ayuꞌ woꞌ wilqui̱n chi quitobjic take cꞌacharel reh chi equiꞌoquic eh equiwihꞌic pa rikꞌab i Dios. \v 8 Nok jaꞌ quincꞌulic ta lok hin ayuꞌ wach acꞌal, qꞌuihal take xicꞌulic chi cꞌahchiꞌ quikꞌorom chi takꞌamaj take cho ruꞌum i Dios eh chi maꞌ je ta woꞌ reꞌ. Reꞌ take reꞌ xa je quicab aj lekꞌ me̱ꞌ nok wilque̱b. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab xcꞌuluric cu̱cꞌ take me̱ꞌ reꞌreꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel maj jeꞌ ricab nok reꞌ take me̱ꞌ maꞌ nquitahkej ta take aj lekꞌ nanquibiraj chi maꞌ reꞌ ta rikꞌorbal i caj ilo̱l, reꞌ take cꞌacharel naxquibiraj woꞌ nak i cꞌuhbalanic ncaꞌn nahsil aj cꞌuhbalanel, maꞌ xquitahkej ta woꞌ take. \p \v 9 «Reꞌ hin xnikꞌor chic lok, jeꞌ ricab chi wilic jenaj tzꞌahp reꞌ quiꞌoquic wi̱ꞌ take me̱ꞌ chipam i yeꞌa̱b quicꞌoloric wi̱ꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ i hin wilqui̱n woꞌ ayuꞌ chi quitobjic take cꞌacharel reh chi equiꞌoquic eh equiwihꞌic pa rikꞌab i Dios. Xa hab wach kꞌuruꞌ wilic pa rikꞌab i Dios naricꞌacharic chi suk jeꞌ ricab nanwihꞌic chi suk jenoꞌ me̱ꞌ nanoquic cok chipam i yeꞌa̱b reꞌ yeꞌo̱j wi̱ꞌ riwarbal on jeꞌ ricab nanwihꞌic chi suk riwaꞌ riha̱ꞌ nanesmejic woꞌ chic lok chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ reh chi naricꞌamaric je chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ rex laj qꞌuim. \v 10 Reꞌ hin maꞌ je ta nicab aj lekꞌ me̱ꞌ maj reꞌ aj lekꞌ nanponic reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take me̱ꞌ, xa ra̱j relkꞌam je take on xa ra̱j ricansam take. Raj nchel i hin xincꞌulic ayuꞌ wach acꞌal reh chi reꞌ quicꞌacharic take cꞌacharel holohic ok chic naribanam eh jeꞌ woꞌ chi wilic ok junelic quicꞌacharic. \v 11 Chi jeꞌ reꞌ nichakꞌlamil cu̱cꞌ take cꞌacharel, reꞌ hin jeꞌ nicab i cꞌacharel reꞌ nchaꞌjanic queh take me̱ꞌ chi coric maj reꞌ aj chaꞌjanel queh ruꞌ, riyew pan quimic ricꞌacharic chi ricoꞌljic take rime̱ꞌ wi wilque̱b take pan yohbal chiwach jenoꞌ joskꞌ laj qꞌuiche̱ꞌ tzꞌiꞌ aj cꞌuxul me̱ꞌ, \v 12 ra̱j nchaꞌjanic queh me̱ꞌ chi xa ritojbal ricꞌax eh maꞌ reꞌ ta woꞌ reꞌ nehchenic queh, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ narilow chi ncꞌulic lok i joskꞌ laj qꞌuiche̱ꞌ tzꞌiꞌ, pe̱t nelic je eh ricana̱ꞌ cahnok take me̱ꞌ pan kꞌab i chicop reꞌreꞌ. Chi jeꞌ reꞌ wilic take me̱ꞌ quicꞌuxuric ruꞌum eh reꞌ take juꞌjun chic chi me̱ꞌ quicahnic xa haj nquipuhcaj qui̱b. \v 13 Jeꞌ aj reꞌ, reꞌ xa chucul aj ilo̱l queh take me̱ꞌ, nelic je ruꞌum chi xa tojo̱j chiri̱j i ricamaj eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi maꞌ reꞌ ta reh take me̱ꞌ, xa maꞌxta bih raj soꞌ queh to̱b ta paꞌ bih nquicꞌul take me̱ꞌ chiwach. \v 14 Reꞌ hin nikꞌorom chic aweh tak chi jeꞌ nicab i cꞌacharel reꞌ nchaꞌjanic queh me̱ꞌ chi coric. Jeꞌ ricab nok reꞌ aj chaꞌjanel reꞌreꞌ rehtꞌalim quiwach take rime̱ꞌ chi coric jeꞌ woꞌ reꞌ hin wehtꞌalim woꞌ quinoꞌjbal take cꞌacharel quitahkanic wi̱n. Jeꞌ woꞌ chic jeꞌ ricab nok reꞌ aj chaꞌjanel reꞌreꞌ ehtꞌalamaj wach chi coric cuꞌum take rime̱ꞌ, jeꞌ woꞌ hin ehtꞌalamaj woꞌ ninoꞌjbal cuꞌum take cꞌacharel quitahkanic wi̱n. \p \v 15 «Reꞌ niwi̱ꞌ i hin chꞌi̱l take cꞌacharel quitahkanic wi̱n jeꞌ woꞌ ricab niwi̱ꞌ i hin chꞌi̱l i wAja̱w maj reꞌreꞌ rehtꞌalim pa̱m ninoꞌjbal chi coric eh reꞌ hin wehtꞌalim woꞌ pa̱m rinoꞌjbal ruꞌ chi coric eh ruꞌum chi reꞌ ninoꞌjbal jeꞌ ricab i rinoꞌjbal i cꞌacharel nchaꞌjanic queh take me̱ꞌ chi coric, reꞌ hin niyew woꞌ nicꞌacharic pan quimic chi quicoꞌljic take cꞌacharel jeꞌ ricab riban aj chaꞌjem chi riyew ricꞌacharic chiqui̱j take rime̱ꞌ wi wilque̱b pan jenoꞌ yohbal. \v 16 Reꞌ riqꞌuihal chi cꞌacharel naniyeb nicꞌacharic pan quimic chiqui̱j chi coꞌlbal queh, jaꞌ manlic ta ti quiwach cu̱cꞌ take cꞌahchiꞌ chic quinquitahkem wili, cu wilic laꞌ take toco̱m chic cꞌacharel cu ra̱j chi eniyukꞌej take chi naqui̱nquitahkem. Reꞌ take reꞌ naquicꞌamam woꞌ na̱ i yukꞌunic nanibanam queh eh chi jeꞌ reꞌ nok manlic chic wach i juntuhm chi cꞌacharel naniyeb nicꞌacharic chiqui̱j, maꞌ hab ta chic wach xa reꞌ laꞌ woꞌ hin equinwihꞌic chi Ajabe̱s chi quina̱ jeꞌ ricab ncꞌuluric nok jenaj woꞌ cꞌacharel nchaꞌjanic queh juntuhm ok chi moloj wach me̱ꞌ. \p \v 17 «Reꞌ hin kꞌuruꞌ jeꞌ nicab i cꞌacharel reꞌ nchaꞌjanic queh take me̱ꞌ chi coric eh reꞌ wAja̱w Dios kꞌe̱ꞌ tiꞌ quiricꞌraj maj reꞌ hin reh chi nanicꞌacharic woꞌ chic, pe̱t naniyeb nicꞌacharic pan quimic \v 18 ruꞌum nok jeꞌ reꞌ xitakꞌa̱ꞌ ribanaric wi̱n i wAja̱w Dios. Chi jeꞌ reꞌ i takꞌanic xiyew cho wi̱n i wAja̱w Dios, xa wi̱n woꞌ hin xyeꞌeric ajawric chi enwihꞌic pa nikꞌab i quimic chꞌi̱l i uctic nanibanam reh chi nancꞌacharic woꞌ chic. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌ hin naniquimic ruꞌum nwa̱j chi jeꞌ reꞌreꞌ enicꞌul maj maꞌ hab ta wach wilic rajawric chi nicansjic je xa ruꞌum ra̱j ribanam wi̱n, nqui Jesus queh. \p \v 19 Xa reꞌ woꞌ xquibiraj take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xiban woꞌ chic rehreh wach quicapew-bal. \v 20 Ruꞌum reꞌ wilic queh xquikꞌor chi jeꞌ wili chiri̱j i Jesus: \p «Reꞌ winak reꞌreꞌ maꞌ tob laj uxlabal wilic ru̱cꞌ. Chaj waꞌric nananimej tak maj maꞌ naꞌlic ta reh riban? nqui take. \p \v 21 Jeꞌ reꞌ ruꞌ xquikꞌor xa reꞌ laꞌ wilic woꞌ take jeꞌ wili nquikꞌor: \p «Jenoꞌ winak wilic maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ maꞌ eta rikꞌor holohic laj kꞌoric jeꞌ ricab rikꞌor i Jesus eh jeꞌ woꞌ chic, jenoꞌ winak wilic maꞌ tob laj uxlabal ru̱cꞌ maꞌ eta riban chi eriteh nakꞌ wach jenoꞌ sotꞌ, nqui take. \s1 Reꞌ Jesus chꞌi̱l i Ajabe̱s // xa jenaj quiwi̱ꞌ \p \v 22 Pan jenaj chic kꞌi̱j chipam rikꞌijil cꞌuxic nok ar Jerusalen cꞌahchiꞌ ricꞌsjic i ninkꞌi̱j sulu̱j cho wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios \v 23 reꞌ Jesus xo̱j wihꞌok chi chi̱ꞌ jenaj rimujil pa̱t reꞌ bihnimaj chi Salomon. \v 24 Ar ajic reꞌ take nahsil chi kana̱ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naxquilow chi jeꞌ reꞌ, xquimol qui̱b ru̱cꞌ i Jesus eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Chaj waꞌric i hat maꞌ nasakomej ta wach keh hab wach i hat? Wi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric kꞌoro̱j cho ribiral chi naricꞌulic lok, chakꞌor woꞌ keh i coric, nqui take reh. \p \v 25 Chalic Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej take wi̱ꞌ: \p «Ru̱cꞌ i cꞌuhbalanic niban reꞌ hin nikꞌor chic aweh tak chi reꞌ hin, hin i Kꞌatal Kꞌoric Pahbamaj cho ruꞌum i Dios eh reꞌ hat-tak maꞌ nacoj ta tak wach chi jeꞌ reꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, ru̱cꞌ take lokꞌ laj nawa̱l niban ru̱cꞌ i wajawric yeꞌo̱j wi̱n ruꞌum i wAja̱w Dios, ncꞌutunic woꞌ lok hab wach i hin \v 26 xa reꞌ laꞌ chic hat-tak maꞌ nachꞌica̱ꞌ ta acꞌux tak chiwi̱j. Jeꞌ reꞌ naꞌn tak ruꞌum chi reꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta hat-tak waj tahkanel reꞌ nikꞌor chi nime̱ꞌ take. Wi ta nak hat-tak waj tahkanel, ncꞌuluric nak awu̱cꞌ tak jeꞌ ricab i wili reꞌ rikꞌor i jalwach kꞌoric nikꞌorom chic cho aweh tak: \v 27 Chi jeꞌ ricab reꞌ aj ilo̱l me̱ꞌ rehtꞌalim quiwach take rime̱ꞌ reꞌ hin wehtꞌal woꞌ quiwach take til nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiwi̱j. Jeꞌ woꞌ, jeꞌ ricab chi reꞌ take me̱ꞌ quehtꞌal pa̱m rikꞌorbal i aj chaꞌjanel queh eh nquitahkej, jeꞌ woꞌ reꞌ take waj tahkanel i hin, quinquitahkej ruꞌum chi reꞌ take reꞌ quehtꞌal woꞌ hab wach i hin til chi coric. \v 28 Reꞌ aj take nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiwi̱j, niyew chic queh chi naquicꞌacharic chi junelic eh ruꞌum reꞌ, naquiquimok je maꞌ eta quicahnic chi camnak take chi junpech maj pa nikꞌab cꞌololque̱b. Nok chi jeꞌ reꞌ wilque̱b wu̱cꞌ, maꞌ hab ta wach jenoꞌ wilic rajawric chi eta nak rimakꞌ take pa nikꞌab. \p \v 29 Jeꞌ ricab riwi̱ꞌ i wihꞌic ncaꞌn chi niwach i hin jeꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i wihꞌic ncaꞌn chiwach i wAja̱w chi pa rikꞌab ruꞌ maꞌ hab ta wach wilic rajawric chi erimakꞌ take. Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ wAja̱w Dios reꞌ wilic woꞌ rajawric chi nah chiꞌnchel reꞌ aj woꞌ reꞌ xkꞌahsanic pa nikꞌab take cꞌacharel reꞌreꞌ reh chi xnicꞌol take wu̱cꞌ. \v 30 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i wihꞌic ncaꞌn take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ aj reꞌ ncꞌuhtunic wi̱ꞌ chi reꞌ hin chꞌi̱l i wAja̱w xa jenaj kawi̱ꞌ wichꞌi̱l, nqui Jesus. \p \v 31 Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xo̱j woꞌ chic quimolom take abaj chi naquicansam nak i Jesus jeꞌ ricab xcaꞌn nak cho reh pan pe̱t, \v 32 xa reꞌ laꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ hin qꞌuih take holohic laj bano̱j xniban ruꞌum rajawric i wAja̱w, xa reꞌ laꞌ haj ta woꞌ nchel wilic queh take holohic laj bano̱j reꞌreꞌ maꞌ nponic ta chawach tak eh ruꞌum reꞌ nawa̱j quinacansam tak chi abaj? nqui Jesus queh. \p \v 33 Reꞌ take nahsil chi kaxilac i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Reꞌ hoj naca̱t kayeb chi abaj maꞌ ruꞌum ta take holohic laj bano̱j i naꞌn, naca̱t laꞌ kayeb chi abaj ruꞌum chi reꞌ hat napahba̱ꞌ awi̱b chi hat Dios eh xa hab wach winak riban jeꞌ ricab naꞌn i hat riyakꞌabej pa ro̱k i Dios, nqui take reh. \p \v 34 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Chipam i cꞌuhbal nchopbic ana̱ hat-tak, rikꞌor chi wilic take kꞌoric rikꞌorom cho i Dios. Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ jeꞌ wili nquikꞌor: \p “Reꞌ hin, hin i Dios eh ruꞌum chi reꞌ hat-tak wilca̱t tak chi wacꞌu̱n wixkꞌu̱n, nikꞌor woꞌ chi chiꞌnchel hat-tak jeꞌ woꞌ tak acab i hin, nqui take kꞌoric wilic chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ. \p \v 35 «Wi pa riCꞌuhbal aj i Dios wilic take kꞌoric reꞌreꞌ, kehtꞌalim chi maꞌ riyew ta ri̱b chi narijalaric wach i ricorquil laj kꞌoric reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak wili: \p ‹Wi pa riCꞌuhbal i Dios rikꞌor chi naxkꞌoric cho cu̱cꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ar Sinayih, xikꞌor queh chi reꞌ take reꞌ jeꞌ woꞌ quicab i Dios, \v 36 maꞌ eta riban chi enakꞌor tak wi̱n chi cꞌahchiꞌ niyakꞌabem pan wo̱k i Dios xa ruꞌum chi reꞌ hin ru̱cꞌ i nipahbabjic wi̱b niban chi til hin rAcꞌu̱n i Dios nipahba̱ꞌ wi̱b jeꞌ ricab ripahba̱bjic ri̱b riban i Dios. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ niban reꞌ woꞌ i wili: Chi reꞌ hin til hin richiho̱j cho chi xintakꞌabjic cho ayuꞌ wach acꞌal. \v 37 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ hin maꞌ cꞌahchiꞌ ta nibanam haj wilic take bano̱j reꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi reꞌ woꞌ reꞌ take bano̱j riban i wAja̱w Dios, ricꞌul nak chi maꞌ eta nacoj tak wach i haj wilic nikꞌor aweh tak. \v 38 Raj wili reꞌ woꞌ take bano̱j ra̱j ruꞌ cꞌahchiꞌ nibanam. Ruꞌum reꞌ chacoj tak wach i nawilow tak ru̱cꞌ take bano̱j niban to̱b woꞌ ma̱coj tak wach haj wilic take nikꞌor aweh tak. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hin niban take bano̱j ra̱j i wAja̱w reh chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ enanaꞌbej tak eh enacoj tak wach chi pan kacabchelal nkaꞌn take reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌuhtunic wach chi reꞌ wAja̱w Dios wilic wu̱cꞌ hin eh reꞌ hin wilqui̱n woꞌ ru̱cꞌ ruꞌ, nqui Jesus queh nahsil reꞌreꞌ. \p \v 39 Ruꞌum take kꞌoric xikꞌor i Jesus, reꞌ take nahsil reꞌreꞌ xa xca̱j nak chic quichopom xa reꞌ laꞌ maꞌ xcaꞌn ta canar ruꞌum xelic je chi quiwach. \v 40 Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus kꞌahxic woꞌ chic je chi juntar haꞌ Jortan reꞌ xiban cho wi̱ꞌ take pe̱t kahsanic haꞌ i Wa̱n. Naxcahnic aj ar i Jesus, \v 41 qꞌuihal take tinamit xiponic ru̱cꞌ chi rilmijic eh jeꞌ wili nquikꞌor: \p «Reꞌ Wa̱n aj kahsem haꞌ maꞌxta jenoꞌ lokꞌ laj nawa̱l nim wach xicꞌuhtaj chi kaxilac, xa reꞌ laꞌ nicꞌ nimal take kꞌoric xikꞌor chiri̱j i winak wili, til coric xikꞌor, nqui take. \p \v 42 Chi jeꞌ reꞌ qꞌuihal take tinamit xquinimej i Jesus chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. \c 11 \s1 Reꞌ Jesus xo̱j cꞌolok ar Weta̱nya chi rikꞌoꞌrjic i Ma̱rta chꞌi̱l i Mari̱ya \p \v 1 Chipam chic jenaj tinamit Weta̱nya ribihnal, reꞌ quitinamital i Mari̱ya chꞌi̱l i Ma̱rta wilic jenaj yowa̱b La̱saro ribihnal quixuba̱l woꞌ i Mari̱ya chꞌi̱l i Ma̱rta. \v 2 Reꞌ Mari̱ya, rana̱b i yowa̱b reꞌreꞌ, reꞌ aj woꞌ reꞌ naribuchꞌbic take reh ro̱k i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus ru̱cꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m pan jenaj kꞌi̱j eh chi ru̱cꞌ woꞌ i rismal na̱ narichiksam woꞌ chic take. \v 3 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take quib chi anab-be̱s reꞌreꞌ xquitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic reh Jesus chi jeꞌ wili: \p «K-Aja̱w Jesus chacuy, tichalok ti yuꞌna, reꞌ kaxubal reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nawicꞌraj xchop reh yaꞌbilal, nqui xquitakꞌa̱ꞌ je rikꞌormojic reh. \p \v 4 Naxponic i kꞌoric reꞌreꞌ ru̱cꞌ i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor: \p «Reꞌ yaꞌbilal nbanic reh La̱saro maꞌ reꞌ ta cansbal reh chi junpech, naricamanic laꞌ chi cꞌuhtbal reh rinimal wach rajawric i Dios jeꞌ woꞌ chi reꞌ hin reꞌ rAcꞌu̱n i Dios encꞌutunic chi wilic woꞌ wajawric, nqui Jesus. \p \v 5 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ tiꞌ ricꞌraj i Ma̱rta chꞌi̱l i Mari̱ya chꞌi̱l woꞌ i La̱saro, \v 6 cu xcahnic woꞌ chic quib kꞌi̱j chipam i yeꞌa̱b wilic wi̱ꞌ naxibiraj chi yowa̱b i La̱saro. \v 7 Cu chiri̱j aj chic reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh hoj raj tahkanel: \p «Yuꞌna kojsoljok woꞌ tak chic je ar chipam riyukꞌul i Jure̱ya, nqui xikꞌor keh. \p \v 8 Reꞌ hoj jeꞌ wili xkakꞌor reh: \p «Ajabe̱s aj tijinel keh, reꞌ take nahsil chi kaxilac hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jaꞌ naht ta woꞌ xca̱j nak ca̱t quicansam chi abaj eh yuꞌna nawa̱j woꞌ chic je soljic ar? kojqui reh. \p \v 9 Chalic i Jesus jeꞌ wili kacꞌuꞌljic xiban chi riyeꞌeric jenaj rehtalil keh chi jaꞌ nponic ta rikꞌijil riquimic: \p «Reꞌ hoj kehtꞌalim chi reꞌ kꞌi̱j wilic cablaj o̱ra risakomal eh chiwach take o̱ra reꞌreꞌ kojbehic chi coric. Ruꞌum aj reꞌ xa hab wach nbehic pan kꞌi̱j maꞌ eta ritohxaj nah ro̱k maj rilow i ribe̱h chi coric ruꞌum wilic cho risakomal i kꞌi̱j china̱. \v 10 Raj i pan kꞌekom naribe̱h reꞌreꞌ ritohxaj nah ro̱k ruꞌum maꞌxta cho risakomal i kꞌi̱j china̱, nqui xikꞌor. \p \v 11 Nok rikꞌorom chic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic keh chi jeꞌ wili: \p «Reꞌ kich kꞌorom La̱saro, xoquic chi wiric xa reꞌ laꞌ yuꞌna nawojic nicꞌaꞌsam cho wach, nqui keh. \p \v 12 Ar ajic jeꞌ wili xkakꞌor i hoj raj tahkanel: \p «Ha̱w, wi laꞌ xa wiric xkajic wi̱ꞌ ra̱j rikꞌorom chi naricowjic woꞌ chic, kojqui reh. \p \v 13 Naxkꞌoric i Jesus chi jeꞌ reꞌ, chiri̱j poꞌ nchel riquimic i La̱saro xkꞌoric eh pan kacꞌux i hoj xa chiri̱j laꞌ woꞌ wiric cꞌahchiꞌ rikꞌoric. \v 14 Chiri̱j aj reꞌ xisakomej wach keh chi coric i kꞌoric reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Reꞌ La̱saro xquimic chic \v 15 eh kꞌe̱ꞌ nsukbic nicꞌux chi maꞌ wilqui̱n ta ponok ar nok jaꞌ nquimic ta je. Jeꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak maj ruꞌum reh i chaj bih na̱wilom tak wu̱cꞌ, kꞌe̱ꞌ naricowjic acꞌux tak chi ninimjic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ tak-tak, kilow tak cho, nqui keh Jesus. \p \v 16 Xa reꞌ woꞌ xicohlaj kꞌoric reꞌreꞌ, jenaj keh hoj raj tahkanel Ma̱x ribihnal, reꞌ Lach woꞌ cojo̱j chi ricab bihnal, jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Tak-tak chiri̱j i Jesus. Wi xquicansaj woꞌ cho ruꞌ kojquimok woꞌ hoj chiri̱j, nqui xikꞌor keh. \p \v 17 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus xichop je ribe̱h ar Weta̱nya kichꞌi̱l woꞌ i hoj raj tahkanel xa reꞌ laꞌ naxojponic nah mukꞌunbal, quejeb laꞌ chic kꞌi̱j muhkunak je i La̱saro. \p \v 18 Reꞌ tinamit Weta̱nya maꞌ naht ta wilic je ru̱cꞌ tinamit Jerusalen, xa mahnicꞌ woꞌ na chic maꞌxta jenoꞌ le̱wa. \v 19 Ruꞌum aj reꞌ, wilic take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel aj Jerusalen xiponic ar Weta̱nya chi riyeꞌeric ricowil quicꞌux i Mari̱ya chꞌi̱l i Ma̱rta ruꞌum riquimic je i quixuba̱l. \v 20 Ar chic ponok Weta̱nya, naxibiraj i Ma̱rta chi reꞌ Jesus cꞌahchiꞌ rojic cꞌolok ar xchalic chi ricꞌuluric xa reꞌ laꞌ Mari̱ya xa xcahnic woꞌ cho pan pa̱t. \v 21 Jeꞌ reꞌ ajic, naxponic i Ma̱rta ru̱cꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Ajabe̱s Jesus, reꞌ nixubal xquimic chic. Wi ta nak wilca̱t ayuꞌ maꞌ xquimic ta nak, cu cꞌachlic nak cho yuꞌna. \v 22 Xa reꞌ laꞌ reꞌ hin wehtꞌalim chi reꞌ Dios riyew cho aweh chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal napahkaj johtok reh, nqui Ma̱rta. \p \v 23 Naxibiraj i Jesus chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ wili xikꞌor reh Ma̱rta: \p «Reꞌ axubal La̱saro, naructic woꞌ chic cho, nqui Jesus. \p \v 24 Reꞌ Ma̱rta jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: \p «Coric Ha̱w, reꞌ nixubal naructic woꞌ chic cho maj wilic jenaj kꞌi̱j pan cohlsbal wach acꞌal wili nok chiꞌnchel take camnak nacuctic woꞌ chic cho, nqui reh. \p \v 25 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Reꞌ hin i quinyeꞌbic quicꞌacharic chiꞌnchel cꞌacharel eh reꞌ woꞌ hin quinucsunic cho queh camnak reh chi naquicꞌacharic woꞌ chic. Ruꞌum aj reꞌ hab wach n-niminic wi̱n to̱b ta quimok je xa na ricꞌacharic woꞌ chic ricaꞌpech. \v 26 Jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel reꞌ yeꞌo̱j chic reh chi encꞌacharic chi junelic ruꞌum chi xirinimej chic, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xa quimic naribanam je chi junpech naquimok je. Nacoj na wach wili i hat Ma̱rta? nqui Jesus reh. \p \v 27 Reꞌ Ma̱rta jeꞌ wili xikꞌor: \p «Ho̱ꞌ Ha̱w, nicoj wach chiꞌnchel xakꞌor maj wehtꞌalim chi reꞌ hat i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric takꞌamaj cho ayuꞌ wach acꞌal eh hat woꞌ rAcꞌu̱n, nqui reh. \p \v 28 Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Ma̱rta nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ reh Jesus, xchalic rikꞌoꞌrej i Mari̱ya reꞌ richa̱kꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor reh pan kꞌu̱n: \p «Reꞌ aj Tijinel Jesus wilic chic cho wuluꞌ cꞌahchiꞌca̱t rikꞌoꞌrem cho, nqui reh. \p \v 29 Xa reꞌ woꞌ xibiraj chi jeꞌ reꞌ i Mari̱ya xa chi yuꞌna ti xuctic cho eh xchalic reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus \v 30 chipam i yeꞌa̱b reꞌ xrakmajic wi̱ꞌ ruꞌum i Ma̱rta, ruꞌum nok jaꞌ noquic ta nak cok chipam i tinamit reꞌreꞌ. \s1 Reꞌ ribiral ricꞌaꞌchsjic woꞌ chic // i La̱saro xiban i Jesus \p \v 31 Naxuctic aj cho rajim i Mari̱ya pa ripa̱t, reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel wilque̱b ponok ru̱cꞌ chi riyeꞌeric ricowil ricꞌux, naxquilow chi jeꞌ reꞌ xiꞌuctic woꞌ chic cho cajim chiri̱j i Mari̱ya maj xquicapaj chi xo̱j riban rokꞌim ar reꞌ wilic wi̱ꞌ rimukꞌunbal rixuba̱l. \v 32 Naxo̱j cꞌolok i Mari̱ya reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus xixucꞌa̱ꞌ jok ri̱b juꞌ ro̱k eh jeꞌ wili xikꞌor reh chi okꞌic riban: \p «Ajabe̱s Jesus, reꞌ nixubal xquimic chic je. Wi ta nak wilca̱t ayuꞌ maꞌ xquimic ta nak, cu cꞌachlic nak yuꞌna, nqui xikꞌor reh. \p \v 33 Ar ajic naxilow chi reꞌ Mari̱ya okꞌic riban eh jeꞌ woꞌ take tinamit xitahkanic je reh chi riyeꞌeric nak ricowil ricꞌux, reꞌ Jesus xchalic woꞌ riyotꞌquil i ra̱mna eh tiꞌbic pa ricꞌux chiqui̱j. \v 34 Ruꞌum aj reꞌ xibiraj queh chi jeꞌ wili: \p «Haj xmuhkic i La̱saro? nqui queh. \p Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Tak chiki̱j Ha̱w, enkacꞌuhtaj aweh haj xmuhkic, nqui take reh. \p \v 35 Ar ajic reꞌ Jesus xiban rokꞌim ruꞌum xtiꞌbic woꞌ ricꞌux chiri̱j riquimic i La̱saro. \v 36 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naxquilow chi xokꞌic i Jesus jeꞌ wili xquikꞌor: \p «Chawilow tak, reꞌ Jesus xokꞌic chiri̱j i La̱saro. Til cꞌulwach chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ ricꞌraj, nqui take. \p \v 37 To̱b ta woꞌ wilic jeꞌ reꞌ xquikꞌor, wilic woꞌ take jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: \p «Reꞌ Jesus wili wi xicꞌuhtaj chi wilic rajawric naxiteh i nakꞌ wach i jenaj sotꞌ, maꞌ ta woꞌ nak xiban chi xesaj lok riyaꞌbilal i La̱saro reh chi maꞌ xquimic ta nak? nqui take. \p \v 38 Chiri̱j wili ar chic chi chi̱ꞌ rimukꞌunbal i La̱saro, reꞌ Jesus xchalic riman ritiꞌquil pa ricꞌux. Ar aj ruꞌ ruꞌum chi reꞌ mukꞌunbal reꞌreꞌ pan abaj tikꞌimaj cok eh chi jenaj maꞌ laj abaj ntzꞌapbic wi̱ꞌ chi̱ꞌ, \v 39 reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: \p «Chawesaj tak lok i maꞌ laj abaj tzꞌapbal chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ, nqui. \p Reꞌ Ma̱rta reꞌ rana̱b i La̱saro jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Ajabe̱s Jesus, reꞌ nixubal quejeb chic kꞌi̱j muhkunak cho, yuꞌna chuh chic cho ritiꞌjolal reꞌ, nqui reh. \p \v 40 Ar aj ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh Ma̱rta: \p «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh wi reꞌ hat enachꞌica̱ꞌ acꞌux chiwi̱j enawilow nicꞌ wach riban rajawric i Dios, nqui reh. \p \v 41 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xquesaj woꞌ lok abaj tzꞌapbal chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ eh chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xilbic johtok pan taxa̱j, jeꞌ wili xikꞌor: \p «Ajabe̱s Dios, reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nitioxej aweh ruꞌum nok xabiraj chic cho nipahkanic niban chiri̱j i La̱saro. \v 42 Ha̱w, reꞌ hin xa wehtꞌalim woꞌ chi xa quinabiraj woꞌ cho xa reꞌ laꞌ cuꞌum take tinamit wilque̱b ayuꞌ xnikꞌor i kꞌoric reꞌreꞌ reh chi enquirak chiri̱j chi reꞌ hat xat-takꞌanic cho wi̱n china̱ acꞌal wili, nqui xikꞌor. \p \v 43 Nok rikꞌorom chic kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili kꞌoric xiban chi cow: \p «La̱saro, telok cho wach sakom, nqui xikꞌor. \p \v 44 Xa ru̱cꞌ kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ La̱saro reꞌ camnak nak chic, xelic cho wach sakom chi botomaj ri̱j pan tzꞌih eh chi poylic woꞌ i na̱. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: \p «Chatoꞌbej tak chi richejeric lok i tzꞌih botomaj wi̱ꞌ ri̱j reh chi suk chic behic eriban, nqui Jesus. \fig Reꞌ La̱saro elic riban cho pan mukꞌunbal naxcꞌaꞌchsjic woꞌ chic ruꞌum i Jesus|src="CN01768B.TIF" size="span" loc="04JHN 11.43" ref="SAN JUAN 11:44" \fig* \p \v 45 Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ qꞌuihal take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ wilque̱b ponok ru̱cꞌ i Mari̱ya chi riyeꞌeric ricowil ricꞌux, xquinimej woꞌ i Jesus ru̱cꞌ xquilow chi xcꞌuluric ru̱cꞌ i La̱saro, \v 46 xa reꞌ laꞌ wilic woꞌ take toco̱m chic xiꞌo̱j cu̱cꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh xponic quikꞌor chaj bih xiban i Jesus ru̱cꞌ i La̱saro. \v 47 Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios xquimol qui̱b chꞌi̱l take quicomonil toco̱m chic cꞌacharel wilic woꞌ cajawric chi kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel eh naxquimol qui̱b jeꞌ wili xquikꞌor chi quiwach: \p «Chaj woꞌ bih nakaꞌnam chi ripitiric i winak reꞌreꞌ? maj yohbal wach take lokꞌ laj nawa̱l ricꞌuhtaj chi narinimjic cuꞌum take tinamit. \v 48 Wi xkacana̱ꞌ chi naritikim juꞌ ribanaric take lokꞌ laj nawa̱l, chiꞌnchel tinamit nacoquic chi rinimjic eh chi jeꞌ reꞌ kꞌi̱j woꞌ enca̱j ricojoric chi kꞌatal kꞌoric chi quina̱. Wi xquibiraj reꞌreꞌ take nahsil aj Ro̱ma jeꞌ ru̱cꞌ wilic cajawric chi kana̱, enchalic quicꞌa̱ ku̱cꞌ eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ xa reꞌ ta i lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nkalokꞌej wi̱ꞌ wach i kaDios encꞌulic quisach wach jeꞌ laꞌ woꞌ i hoj jeꞌ ru̱cꞌ kojcꞌacharic chipam i tinamit wili ekojchal quicansaj, nqui take. \p \v 49 Chi quixilac take reꞌ, xkꞌoric cho jenaj winak Caypas ribihnal reꞌ nahsil aj cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach cho take kꞌi̱j reꞌreꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ hat-tak maꞌxta soꞌ bih nacapaj tak \v 50 eh ruꞌum reꞌ maꞌ nacoj ta tak rehtal i wili: Sakbih chi keh hoj chi xa reꞌ wach i jenaj chi cꞌacharel reꞌreꞌ enquimic je, chiwach chi ekojquimic je chiꞌnchel i hoj cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ kojcꞌacharic chipam i tinamit wili, nqui xikꞌor queh. \p \v 51 Reꞌ kꞌoric xikꞌor i Caypas maꞌ xa ta xchalic pa ricꞌux, xikꞌor laꞌ reꞌreꞌ ruꞌum xyeꞌeric rikꞌorbal ruꞌum i Dios maj reꞌ Caypas wilic nak chi aj nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach take kꞌi̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ aj reꞌ rikꞌorbal xyeꞌeric chi rikꞌormojic chi reꞌ Jesus nariquimic chiki̱j chiꞌnchel i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. \v 52 Maꞌ xa reꞌ ta chiki̱j i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nariquimic, jeꞌ laꞌ woꞌ chiqui̱j take toco̱m chic cꞌacharel quipuhcam qui̱b xa haj yu̱kꞌ qꞌuixca̱b reh chi nok cahnanak chic take chi xa jenaj kawi̱ꞌ kichꞌi̱l i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, equiꞌoquic woꞌ chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios chic take. \p \v 53 Jeꞌ reꞌ ajic xa chiwach woꞌ cho i kꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ chiꞌnchel take nahsil reꞌreꞌ xquimol wach quinoꞌjbal chi naquicansam i Jesus. \v 54 Ruꞌum reꞌreꞌ, reꞌ Jesus maꞌ xicꞌuhtaj ta chic ri̱b chi quiwach take winak reꞌreꞌ, xelic laꞌ je chipam riyukꞌul i Jure̱ya eh ar chic xo̱j chipam jenaj tinamit Ewrayin ribihnal reꞌ wilic je maꞌ naht ta ru̱cꞌ jenaj chik yu̱kꞌ. Ar chic chipam i tinamit reꞌreꞌ, nok reꞌ hoj raj tahkanel wilco̱j chic ru̱cꞌ Jesus xojcahnic woꞌ ar. \v 55 Nok wilco̱j chic chipam i tinamit reꞌreꞌ, pꞌuht quiponic ar Jerusalen yohbal wach take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ quicꞌacharic pan tak tinamit wilque̱b chipam i yukꞌul reꞌ wilic wi̱ꞌ i tinamit Jerusalen. Jeꞌ reꞌ xcaꞌn ruꞌum reh ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal. To̱b ta jaꞌ rirak ta nak rikꞌijil chi naripꞌuhtic i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, reꞌ riqꞌuihal take cꞌacharel reꞌreꞌ cu nok soꞌ xiꞌo̱j cꞌolok chipam i ninkꞌi̱j reh chi naquinimem i noꞌjbal tzꞌihmbimaj chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chiri̱j ritzꞌajaric qui̱b. \p \v 56 Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, pꞌuht quisiqꞌuim i Jesus eh ar chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios nquibiraj chi quiwach chi jeꞌ wili: \p «Chaj bih nakꞌor hat-tak? Eta woꞌ ti nchalic i Jesus ayuꞌ? nqui take chi quiwach xa pan kꞌu̱n. \p \v 57 Jeꞌ reꞌ nkabiraj chikawach maj reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xquesaj lok rikꞌormojic chi xa hab wach cꞌacharel rehtꞌalim haj wilic i Jesus chiyew rikꞌormojic, reh chi reꞌ take reꞌ enquitakꞌa̱ꞌ je richoporic. \c 12 \s1 Reꞌ ribuchꞌuric i Jesus ar // pan tinamit Weta̱nya \r (Mt. 26.6-13; Mr. 14.3-9) \p \v 1 Chiri̱j chic ruꞌ nok xa waki̱b chic kꞌi̱j ra̱j chi naripꞌuhtic i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa, reꞌ Jesus xo̱j woꞌ chic chipam i tinamit Weta̱nya, reꞌ ncꞌacharic wi̱ꞌ i La̱saro reꞌ camnak nak chic eh xcꞌaꞌchsjic woꞌ chic. \v 2 Ar ajic chipam jenaj pa̱t xquitikꞌa̱ꞌ wach jenaj ninkꞌi̱j chi yeꞌbal rilokꞌil i Jesus eh ar xquiyukꞌej chi wiꞌc reh xikꞌekbal. Reꞌ aj cojol culc chipam i ni̱m reꞌreꞌ, reꞌ i Ma̱rta eh reꞌ La̱saro reꞌ rixuba̱l i Ma̱rta tzꞌuklic woꞌ cok ru̱cꞌ i Jesus nah me̱xa. \v 3 Nok tzꞌuklic aj chic i Jesus chi wiꞌc, chalic i Mari̱ya reꞌ richa̱kꞌ i Ma̱rta xo̱j ricꞌahmaj junpa̱j jeꞌ ru̱cꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m qꞌuih ritzꞌakil ruꞌum tikꞌimaj ru̱cꞌ rihtzꞌuba̱l i tic Na̱rto ribihnal eh naxichihcaj ri̱j ro̱k i Jesus xichiksaj woꞌ chic ru̱cꞌ rismal na̱. Ruꞌum aj ikꞌo̱m reꞌreꞌ, reꞌ pa̱m i pa̱t xiban xa nbukunic chic reh ricꞌohonquil. \v 4 Ar ajic jenaj kich aj tahkanel reꞌ racꞌu̱n i Simon, Ju̱ras ribihnal reꞌ aj Caryot eh reꞌ naritikꞌenic woꞌ johtok wach cu̱cꞌ take cꞌamol quibe̱h take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel ar Jerusalen chi narikꞌahsam i Jesus pan quikꞌab chi cansbal je reh, naxilow chi jeꞌ reꞌ xbanaric jeꞌ wili xikꞌor: \p \v 5 «Chaj waꞌric naxchihcjic ncꞌohnic laj ikꞌo̱m wili? Reꞌ ikꞌo̱m wili xiban nak chi xcꞌayjic ru̱cꞌ ritzꞌakil ricamaj riban jenaj cꞌacharel chiwach qꞌuisi̱n maꞌ jenaj ha̱b. Ru̱cꞌ riqꞌuihal tumi̱n reꞌreꞌ xitobjic nak take cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn, nqui xikꞌor i Ju̱ras. \p \v 6 Jeꞌ reꞌ ruꞌ xikꞌor i Ju̱ras xa reꞌ laꞌ naxikꞌor chi jeꞌ reꞌ, maꞌ xikꞌor ta ruꞌum chi til ra̱j ta nak ritoꞌbem take cꞌacharel reꞌ cꞌaxic ti ncaꞌn eh chi til tiꞌ ta woꞌ nak ricꞌraj take. Xikꞌor laꞌ chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi reꞌreꞌ aj cꞌolol tumi̱n chi kaxilac eh nicꞌ paꞌ nimal tumi̱n nkayew chipam i cꞌola̱b rihkam, resaj lok ru̱cꞌ. Jeꞌ aj reꞌ kꞌoric xikꞌor ruꞌum kꞌe̱ꞌ suk reh relkꞌjic i tumi̱n. \v 7 Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Ma̱wolej chic ixok wili Ju̱ras maj wi maꞌ xicꞌayej ta je ikꞌo̱m wili chi quitobjic take cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn, xiban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi pa ricapew-bal wilic cho chi reꞌ rikꞌo̱m reꞌreꞌ, reꞌ nak reꞌ naricojom wi̱n naquinmuhkok je eh ruꞌum aj reꞌ xicꞌol rikꞌo̱m wili chi tikꞌinbal je wi̱n reh niquimic. \v 8 Coric, reꞌ take cꞌacharel cꞌaxic ti ncaꞌn xa naquiwihꞌic woꞌ cahnok chaxilac tak eh xa nicꞌ paꞌ eriban chi enaꞌn tak atoꞌbil queh, raj nchel i hin maꞌ xa eli̱c ta naniwihꞌic chaxilac tak maj xa maꞌ naht ta chic wilic je rikꞌijil chi nanicansjic je, nqui reh. \s1 Reꞌ take cꞌamol quibe̱h // aj kꞌahsem si̱ nquisicꞌ ri̱j // ricansjic i La̱saro \p \v 9 Chiwach aj take kꞌi̱j nok wilic i Jesus ar Weta̱nya, qꞌuihal take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquinaꞌbej chi reꞌ Jesus wilic chipam i tinamit reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ xiꞌo̱j woꞌ ar chi rilmijic wach jeꞌ woꞌ chi rilmijic i La̱saro reꞌ xcꞌaꞌchsjic woꞌ chic ruꞌum Jesus. \v 10 Naxquibiraj nicꞌ wach cꞌahchiꞌ caꞌnam i tinamit, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ xquitikꞌa̱ꞌ wach quinoꞌjbal chi naquicansam woꞌ i La̱saro \v 11 maj maꞌ tare̱t ta chi queh chi reꞌ take cꞌacharel enquilow i La̱saro chi cꞌachlic woꞌ chic. Ruꞌum reh ricꞌaꞌchsjic i La̱saro, qꞌuihal take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel cꞌahchiꞌ quicana̱b take cho cꞌamol be̱h reꞌreꞌ eh reꞌ chic i Jesus cꞌahchiꞌ quinimem. \s1 Reꞌ roquic cok i Jesus // pan tinamit Jerusalen \r (Mt. 21.1-11; Mr. 11.1-11; Lc. 19.28-40) \p \v 12 Jenaj chic kꞌi̱j riponic ar Weta̱nya, reꞌ Jesus xichop je ribe̱h chi ojic ar Jerusalen. Jeꞌ reꞌ ajic, nok reꞌ riqꞌuihal take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ xiponic pan tinamit Jerusalen chi ricꞌsjic i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, xquibiraj chi reꞌ Jesus ojic riban pa ribe̱h i Jerusalen \v 13 xichalic chi ricꞌuluric pan ocbal reh i tinamit reꞌreꞌ. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ quicꞌam cho nimak tak xak pacꞌ xiꞌoquic chi ricꞌalenjic i Jesus eh jeꞌ wili nquikꞌor chi xa qꞌueric chic quichi̱ꞌ: \p «Kalokꞌej woꞌ tak wach i Dios reꞌ wilic cho ar pan taxa̱j eh kayew woꞌ tak rilokꞌil i kaKꞌatal Kꞌoric i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ cꞌulic riban lok wili chi takꞌamaj cho ruꞌum i Dios, nqui kꞌoric ncaꞌn chiri̱j i Jesus nok cꞌahchiꞌ roquic cok Jerusalen. \p \v 14 Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ chi ojic chic riban i Jesus nah be̱h xquiyew reh jenaj racꞌu̱n cawa̱y eh ru̱cꞌ ritzꞌuhkic je china̱ i racꞌu̱n cawa̱y reꞌreꞌ, xmanlajic wach i kꞌoro̱j cho chi jeꞌ wili ruꞌum jenaj aj kꞌorol cho riCꞌuhbal i Dios: \q1 \v 15 “Hat-tak aj Jerusalen reꞌ nabihnej woꞌ tak chi aj Siyon, chacoj tak rehtal i wili: \q2 Chawilow tak, ar cꞌahchiꞌ ricꞌulic lok i naroquic chi Kꞌatal Kꞌoric chana̱ tak. \q2 Maꞌ tiyoꞌjic tak! Rehtalil chi maꞌ pan ehtil ta naroquic cho, reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌulic lok awu̱cꞌ tak chi tzꞌuklic china̱ jenaj racꞌu̱n cawa̱y, nqui kꞌoro̱j cho. \p \v 16 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i Jesus xmanlajic wach i kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ xa reꞌ laꞌ i hoj raj tahkanel maꞌ xkarak ta pe chiri̱j pan pe̱t. Cu reꞌ chic naxuctic cho chi quixilac camnak eh xicꞌul woꞌ chic rilokꞌil ar pan taxa̱j, cu reꞌ chic xkarak chiri̱j chi chiri̱j poꞌ i Jesus nkꞌoric take kꞌoric tzꞌihmbimaj pan Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios eh jeꞌ woꞌ xkarak chiri̱j chi nicꞌ paꞌ nimal xicꞌul i Jesus kꞌoro̱j woꞌ chic cho chiri̱j. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios nkꞌoric chiri̱j i Jesus \v 17 eh jeꞌ woꞌ, reꞌ take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ xquilow nok reꞌ Jesus ru̱cꞌ chaj bih xikꞌor xucsaj cho i La̱saro chipam i mukꞌunbal, cꞌahchiꞌ woꞌ quesam lok ribiral i chaj bih xquilow. \v 18 Ruꞌum aj reh ribiral cꞌahchiꞌ relic lok, qꞌuihal take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ wilque̱b ponok ar Jerusalen xiꞌo̱j chi ricꞌuluric i Jesus maj quehtꞌalim chic chaj bih xiban ru̱cꞌ i La̱saro, \v 19 xa reꞌ laꞌ take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nanquilow chaj bih ncaꞌn i tinamit chiri̱j i Jesus, jeꞌ wili nquikꞌor chi quiwach: \p «Chawilow tak, qꞌuihal take tinamit quiꞌo̱j chi ritahkaljic i Jesus. Chiꞌnchel katokꞌa̱b cho ribanaric cu rehtal yuꞌna maꞌ cꞌahchiꞌ ta ricamanic soꞌ chi reꞌ take tinamit maꞌ eta chic nquitahkej, nqui take chi quiwach. \p \v 20 Chi quixilac take riqꞌuihal tinamit xiꞌo̱j cꞌolok ar Jerusalen chipam rikꞌijil i ninkꞌi̱j reꞌreꞌ, wilic take juꞌjun maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ aj criye̱co take. Reꞌ take aj criye̱co wili, reꞌ xiponic lokꞌem reh Dios ar chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach, \v 21 xquijil cok qui̱b ru̱cꞌ i jenaj kich raj tahkanel i Jesus, Peh ribihnal reꞌ nchalic ar pan tinamit Wetsa̱yra pa riyukꞌul i Calile̱ya eh jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Chacuy ha̱w, nka̱j kꞌoric ru̱cꞌ i Jesus, nqui take reh. \p \v 22 Reꞌ Peh naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, xo̱j rikꞌor reh jenaj chic kich tahkanel reꞌ Tirix ribihnal eh chi quicabchelal chic xo̱j quikꞌor reh Jesus chi wilic take juꞌjun aj criye̱co nca̱j kꞌoric ru̱cꞌ. \v 23 Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh take quib chi kich raj tahkanel reꞌreꞌ: \p «Yuꞌna aj ruꞌ ponic rikꞌijil chi naricꞌuhtunic chi reꞌ hin reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel nanicꞌulum woꞌ chic nilokꞌil ar pan taxa̱j. \v 24 Chabiraj tak kꞌuruꞌ chi coric i nanikꞌorom wili: Jenoꞌ ijaꞌ reh chi nariqꞌuihbic wach curman chi ntiquiric jok pan acꞌal maj wi maꞌ xtiquiric jok, reꞌ nakꞌ wach ijaꞌ reꞌreꞌ xa ewoꞌ ncahnic chi xa jenaj ti chi nakꞌ wach eh maꞌ eta nqꞌuihbic wach. \v 25 Jeꞌ woꞌ reꞌ ru̱cꞌ waj tahkanel reh chi narirakam ricꞌacharic chi nariwihꞌic chi junelic ru̱cꞌ i Dios ar pan taxa̱j, curman chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nariyeb riwaꞌric i nitahkaljic chiwach i xa suk wach cꞌacharic, tzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ chic i xa suk wach cꞌacharic kꞌe̱ꞌ woꞌ chic riyew riwaꞌric chiwach i nitahkaljic maꞌxta woꞌ rirakam ricꞌacharic chi nariwihꞌic chi junelic ru̱cꞌ i Dios. \v 26 Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi hab wach ra̱j ribanam nicamaj, curman chi wihꞌok chi rehquen i wajawric maj xa chi jeꞌ reꞌ, narojic woꞌ wihꞌok ar reꞌ nawojic woꞌ wihꞌok wi̱ꞌ hin eh nok wilic chic ar naricꞌulum woꞌ rilokꞌil nyeꞌeric ruꞌum wAja̱w Dios queh take cꞌacharel quibanic nicamaj, nqui xikꞌor. \p \v 27 Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: \p «Yuꞌna chi cꞌahchiꞌ nicapewenic chiri̱j niquimic, kꞌe̱ꞌ nyotꞌic i wa̱mna riban. Ru̱cꞌ riyotꞌquil i wa̱mna wili, enariban chi enikꞌor reh wAja̱w chi jeꞌ wili: W-Aja̱w Dios, chawicꞌsaj chi nina̱ i nicansjic nca̱j caꞌnam wi̱n take tinamit wili, nqui na enikꞌor reh? Maꞌxta, maꞌ riban ta chi jeꞌ reꞌ enikꞌor maj reꞌ riwi̱ꞌ chi wilqui̱n ayuꞌ wach acꞌal reh chi nanicansjic je, nqui xikꞌor. \p \v 28 Chiri̱j chic ruꞌ xoquic chi ti̱j chi jeꞌ wili: \p «Pah, cꞌuhtunok wach awajawric wu̱cꞌ, nqui johtok pa riti̱j. \p Xa reꞌ woꞌ xicohlaj rikꞌormojic reꞌreꞌ, xbirmijic jenaj kꞌoric pan taxa̱j chi jeꞌ wili: \p «Reꞌ hin nicꞌuhtam chic wajawric awu̱cꞌ eh junpech woꞌ chic nanibanam reꞌreꞌ, nqui kꞌoric xbirmijic. \p \v 29 Nicꞌ paꞌ qꞌuihal take tinamit xquibiraj naxkꞌoric cho i Dios, wilic xikꞌoric chi xa jenaj cohok xkꞌoric cho pan taxa̱j eh wilic toco̱m chic xquikꞌor chi til jenaj raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xkꞌoric cho pan taxa̱j. \v 30 Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ i Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh tinamit reꞌreꞌ: \p «Reꞌ kꞌoric xbanjic cho reꞌreꞌ maꞌ wuꞌum ta wi̱n xkꞌormojic cho, reh laꞌ chi reꞌ hat-tak equinanimej tak ru̱cꞌ i chaj bih nikꞌor. \v 31 Chiwach take kꞌi̱j wili xpꞌuhtic chic i kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ take tinamit china̱ acꞌal wili eh reꞌ rajawric cajawil take maꞌ tob laj uxlabal reꞌ nchopbic pe na̱ acꞌal wili narimakꞌaric reh \v 32 ru̱cꞌ nijohsjic johtok naribanaric china̱ acꞌal wili maj reꞌ nijohsjic reꞌreꞌ, naribanam chi qꞌuihal take cꞌacharel naquichꞌica̱b quicꞌux chiwi̱j, nqui xikꞌor Jesus. \p \v 33 Jeꞌ reꞌ kꞌoric xiban chiri̱j nicꞌ wach i quimic naricꞌulum. \p \v 34 Naxquibiraj reꞌreꞌ take tinamit jeꞌ wili xquikꞌor: \p «Ruꞌum reh kꞌoric rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses reꞌ hoj kehtꞌalim chi reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ jaruj ta nariquimic. Nicꞌ wach kꞌuruꞌ chi reꞌ hat cꞌahchiꞌ akꞌorom chi reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌ wilic rajawric chi quina̱ cꞌacharel curman chi narijohsjic johtok china̱ acꞌal? Wi coric i xakꞌor, hab wach i Acꞌunbe̱s tikꞌoric chiri̱j kꞌuruꞌ maj toco̱m ribiral nkabiraj awu̱cꞌ i hat chiwach i Acꞌunbe̱s kabiram ribiral i hoj chi maꞌ jaruj ta nariquimic? nqui take. \p \v 35 Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ behel reh chi maꞌ eta ncahnic pa rikꞌekomil i chakꞌab, richop je ribe̱h nok cu wilic risakomil i kꞌi̱j maj rehtꞌalim chi reꞌ cꞌacharel reꞌ nbehic chipam rikꞌekomil i chakꞌab wilic cꞌaxquilal china̱ chi ensahchic reh ribe̱h. Jeꞌ woꞌ reꞌ awu̱cꞌ hat-tak, reh chi maꞌ eta ticahnic tak chi kꞌekom wach acapew-bal, quinatahkej tak yuꞌna nok cu wilqui̱n ayuꞌ ruꞌum nok reꞌ hin, hin i quinsakomonic pa̱m quinoꞌjbal take cꞌacharel ru̱cꞌ take tijinic cꞌahchiꞌ nibanam chiwach xa maꞌ qꞌuih ta chic kꞌi̱j wilqui̱n chaxilac tak. \v 36 Chi maꞌ naht ta chic wilqui̱n chaxilac tak, chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j nitijinic nok cu wilqui̱n ayuꞌ chaxilac tak maj wi jeꞌ reꞌ naꞌn tak, na̱banam tak chi hat-tak aj niminel wi̱n, nqui xikꞌor. \p Chiri̱j chi rikꞌorom chic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xelic je chi quixilac take tinamit reꞌreꞌ eh maꞌ xrakmajic ta chic ar. \s1 Qꞌuihal take aj Jerusalen // maꞌ xquinimej ta i Jesus \p \v 37 To̱b ta nak qꞌuihal take lokꞌ laj nawa̱l xquilow chi xiban i Jesus, yohbal wach take cꞌacharel maꞌ xquinimej ta woꞌ. \v 38 Ru̱cꞌ i noꞌjbal xquicꞌuhtaj take tinamit reꞌreꞌ xponic wach i kꞌoro̱j cho ruꞌum i raj kꞌorol Cꞌuhbal i Dios Isayi̱yas ribihnal naxikꞌor chi jeꞌ wili: \q1 “K-Aja̱w Dios, maꞌ nicꞌ ta ti qꞌuihal quiniminic reh cꞌuhbal nkakꞌor \q1 to̱b ta reꞌ nak reꞌ ncꞌuhtunic queh cꞌacharel chi reꞌ hat, hat i kAja̱w Dios reꞌ kꞌe̱ꞌ rinimal wach awajawric, nqui xikꞌor cho. \p \v 39 Jeꞌ ricab i kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Isayi̱yas xkꞌoric woꞌ cho chiri̱j chaj waꞌric chi wilic take cꞌacharel maꞌ nquinimej ta i Jesus. Jeꞌ aj wili riwi̱ꞌ xikꞌor cho maꞌ Isayi̱yas: \q1 \v 40 “Jeꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌ maꞌ quiꞌilbic ta chic ruꞌum chi moysomaj pa̱m nakꞌ quiwach, \q1 reꞌ Dios xipoy woꞌ wach quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌ maꞌ xiniminic ta reh. \q1 Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ naquicahnic woꞌ chi cuprunak take jeꞌ woꞌ chi sotꞌronak take ru̱cꞌ quinoꞌjbal. \q1 Chi jeꞌ reꞌ maꞌ nquirak ta woꞌ chiri̱j i ricꞌuhbal eh maꞌ eta woꞌ quicoꞌljic ruꞌum i Dios, nqui maꞌ Isayi̱yas. \p \v 41 Jeꞌ aj reꞌ xikꞌor cho maꞌ Isayi̱yas ruꞌum nok xcꞌuhtjic reh rinimal rilokꞌil i Jesus eh ruꞌum reꞌreꞌ xkꞌoric woꞌ cho chiri̱j. \p \v 42 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta woꞌ nak kꞌe̱ꞌ cowil i ca̱mna take tinamit reꞌreꞌ, wilic take toco̱m chic cꞌacharel xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j i Jesus jeꞌ ricab xcaꞌn take juꞌjun chi quinahsil, reꞌ cok ruꞌ reꞌ take reꞌ maꞌ nquihel ta lok wach chi xquinimej chic i Jesus maj quiyoꞌjic cuꞌum take cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, chi maꞌ eta chic quicꞌulmujic chipam i pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i cꞌuhbal reꞌreꞌ. \v 43 Ruꞌum chi xa pan cꞌolic xcaꞌn i niminic, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xquicꞌuhtaj lok chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic curman chi queh chi enyeꞌeric quilokꞌil cuꞌum take cꞌacharel chiwach chi reꞌ Dios enyeꞌbic quilokꞌil. \p \v 44 Chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor ru̱cꞌ cow laj kꞌoric queh take cꞌacharel reꞌreꞌ: \p «Jeꞌ ricab chi reꞌ cꞌacharel reꞌ quirinimej, reꞌreꞌ maꞌ xa chiwi̱j ta hin cꞌahchiꞌ richꞌica̱b ricꞌux, richꞌica̱ꞌ laꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i kAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n, \v 45 jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌacharel reꞌ ricoj rehtal nicꞌ wach ninoꞌjbal i hin rehtꞌalij woꞌ nicꞌ wach rinoꞌjbal i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. \v 46 Reꞌ hin til quinsakomonic pa̱m i quicapew-bal take cꞌacharel eh reꞌ riwi̱ꞌ i nichalic ayuꞌ wach acꞌal reꞌ wili: Chi reꞌ take cꞌacharel reꞌ nquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiwi̱j maꞌ eta chic quiwihꞌic chi cu kꞌekom pa̱m i quicapew-bal. \v 47 Chi jeꞌ reꞌ camaj naxincꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal, wi wilic ta nak jenoꞌ cꞌacharel maꞌ ricꞌam ta na̱ i niCꞌuhbal ribiraj wu̱cꞌ, maꞌ reꞌ ta hin equinkꞌoric reh chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ ricꞌul chi reh ricꞌuluric i tiꞌcꞌaxic ruꞌum reh rinoꞌjbal maj maꞌ reꞌ ta reꞌ riwi̱ꞌ naxinchalic ayuꞌ wach acꞌal, xinchalic laꞌ chi quicoꞌljic take cꞌacharel chiwach i tiꞌcꞌaxic. \v 48 Reꞌ cok ruꞌ, ru̱cꞌ xnikꞌor lok reꞌreꞌ maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi ta nak wi wilic jenoꞌ cꞌacharel maꞌ ricꞌam ta na̱ i niCꞌuhbal ribiraj wu̱cꞌ, maꞌ ta nak enchꞌukuric wach rimahc. Til laꞌ nikꞌor chi reꞌ wAja̱w Dios, yuꞌna cꞌahchiꞌ chic richꞌukum kꞌoric china̱ wi aj mahc on maꞌ aj mahc reꞌ kꞌorel wi cꞌahchiꞌ on maꞌ cꞌahchiꞌ ricꞌulum niCꞌuhbal eh nicꞌ paꞌ wach richꞌuk wach i wAja̱w yuꞌna china̱ i cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ narichꞌukum wach china̱ pan cohlsbal wach take kꞌi̱j wi maꞌ xicꞌul nicꞌuhbal cꞌahchiꞌ nikꞌorom. \v 49 Jeꞌ aj reꞌ chꞌukuj kꞌoric naribanam i wAja̱w Dios ruꞌum nok reꞌ cꞌuhbal cꞌahchiꞌ nikꞌorom maꞌ xa wu̱cꞌ ta hin xasjic cho, ar laꞌ woꞌ ru̱cꞌ i wAja̱w Dios xchalic rikꞌormojic maj naxiritakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal xiyew woꞌ cho rikꞌormojic wi̱n wili: \p ‹Reꞌ kꞌoric nanitakꞌa̱b rikꞌormojic aweh, reꞌ woꞌ reꞌ na̱banam rikꞌormojic, nqui wi̱n. \p \v 50 «Jeꞌ aj reꞌ nicꞌ paꞌ nimal nikꞌor i hin, cꞌahchiꞌ nikꞌorom jeꞌ ricab rikꞌormojic xiban cho wi̱n i wAja̱w Dios eh reꞌ hin wehtꞌalim chi xa hab wach ncojbic wach take kꞌoric xitakꞌa̱ꞌ cho rikꞌormojic wi̱n, til nariwihꞌic ricꞌacharic chi junelic, nqui Jesus. \c 13 \s1 Reꞌ ricꞌaxbal i Jesus xicꞌuhtaj cu̱cꞌ take raj tahkanel \p \v 1 Reꞌ ricꞌaxbal i Jesus chi kana̱ i hoj raj tahkanel maꞌ xa ta reꞌ chiwach take kꞌi̱j nok cu suk pe nak cꞌacharic riban ayuꞌ wach acꞌal xcꞌuhtunic wach ku̱cꞌ jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ xiban chiwach take kꞌi̱j pan cohlsbal chic wach ricꞌacharic. Chi jeꞌ aj reꞌ ricꞌaxbal ricꞌuhtaj chi kana̱, pan jenaj kꞌi̱j nok pꞌuhtic nak chic reh i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal, reꞌ Jesus ximol kawach reh chi nakaꞌnam kawaꞌ kaha̱ꞌ richꞌi̱l ruꞌum nok rehtꞌalim nak chic chi xponic chic i rikꞌijil chi narelic je china̱ acꞌal wili reh chi narojic woꞌ chic johtok ru̱cꞌ Ajabe̱s Dios. \v 2 Ar ajic naxkatokꞌa̱ꞌ i wiꞌc reh xikꞌekbal, reꞌ Ju̱ras aj Caryot racꞌu̱n i Simon cojo̱j nak chic pa ra̱mna i cꞌahbilal ruꞌum i aj Yahm, chi narikꞌahsam i Jesus pan quikꞌab take raj cansanel \v 3 xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ xiban aj Yahm, reꞌ Jesus maꞌxta bih xa̱j reh ricamaj aj Yahm ruꞌum nok rehtꞌalim chi pa rikꞌab wilic chiꞌnchel ruꞌum i rajawric yeꞌo̱j reh ruꞌum Ajabe̱s Dios. Jeꞌ woꞌ reꞌ ruꞌum chi rehtꞌalim chi ar woꞌ xchalic ru̱cꞌ i Dios eh yuꞌna ar woꞌ chic johtic johtok reh. \v 4 Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum rehtꞌalim chic reꞌreꞌ, xpaꞌlajic johtok nok cꞌahchiꞌ chi wiꞌc, xesaj lok i suꞌt rijela̱ꞌ nah teleb eh naxichop cho jenaj tzꞌih jucꞌbal kꞌabis, xibacꞌ chipam. \v 5 Nok ribanam chic reꞌreꞌ, xicoj i haꞌ chipam jenaj tzꞌajbal okis eh xoquic chi ritzꞌajaric i ko̱k hoj raj tahkanel eh xichiksaj woꞌ chic ru̱cꞌ i tzꞌih xibacꞌ chipam \v 6 xa reꞌ laꞌ naxoquic nak chi ritzꞌajaric ro̱k i Simon reꞌ Luch woꞌ bihnal jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Ha̱w, reꞌ hat maꞌ eta riban chi enatzꞌaj i wo̱k, nqui reh. \p \v 7 Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Maꞌ Luch, reꞌ hat yuꞌna jaꞌ narak ta chiri̱j chaj waꞌric cꞌahchiꞌ nitzꞌajam awo̱k xa reꞌ laꞌ nariponic i kꞌi̱j chi na̱rakam chiri̱j, nqui reh. \p \v 8 Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ woꞌ chic wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ i Jesus: \p «Reꞌ hin Ha̱w, maꞌ jaruj ta eniyew kꞌab chi enatzꞌaj take wo̱k, nqui reh Jesus. \p Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: \p «Wi reꞌ hat Simon maꞌ nawa̱j ta chi enitzꞌaj take awo̱k maꞌxta chic awocal wu̱cꞌ chi waj tahkanel, nqui reh. \p \v 9 Ar ajic reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Ha̱w, wi na̱tzꞌajam take wo̱k chaꞌn woꞌ witi̱n kꞌuruꞌ, nqui xikꞌor. \p \v 10 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: \p «Reꞌ ulaꞌanel reꞌ maꞌ tzꞌaj ta chic riban ruꞌum chi xiban chic cho riti̱n, maꞌ curman ta chic chi ewoꞌ chic riban ricaꞌpech riti̱n naponok pan jenoꞌ pa̱t kꞌoꞌromaj wi̱ꞌ chi hiꞌlic xa reꞌ laꞌ chic take ro̱k curman chi naritzꞌajaric. Jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i behenel reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ awu̱cꞌ hat-tak xa reꞌ chic take awo̱k tak nanitzꞌajam maj saksamaj chic awach tak, reꞌ cok ruꞌ to̱b ta chawunchelal tak sak chic wach atiꞌjolal tak, maꞌ chawunchelal ta tak saksamaj chic pan awa̱mna tak, nqui xikꞌor. \p \v 11 Jeꞌ reꞌ xikꞌor maj rehtꞌalim nak chic hab wach i narikꞌahsanic reh pan quimic. Ruꞌum aj reꞌ xikꞌor keh kꞌoric chi maꞌ kunchelal ta saksamaj chic kawach. \p \v 12 Nok ricohlam chic ritzꞌajaric i ko̱k i hoj raj tahkanel, reꞌ Jesus xijela̱ꞌ woꞌ chic nah teleb i risuꞌt ricoj eh xoquic woꞌ chic nah me̱xa. Ar jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom keh: \p «Reh chi enarak tak chiri̱j chaj waꞌric naxnitzꞌaj awo̱k tak nanisakomem wach aweh tak reꞌreꞌ yuꞌna: \v 13 Reꞌ hat-tak nakꞌor tak wi̱n chi hin awaj tijinel tak jeꞌ woꞌ chi hin awAjabe̱s tak. Tare̱t i nakꞌor tak chi jeꞌ reꞌ maj jeꞌ woꞌ reꞌ. \v 14 Wi reꞌ hin xnitzꞌaj awo̱k hat-tak kꞌuruꞌ to̱b ta hin awaj tijinel tak eh hin woꞌ awAjabe̱s tak, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hat-tak cu natzꞌajam woꞌ tak i co̱k take toco̱m chic awas acha̱kꞌ tak wi jeꞌ reꞌ raj ribanaric chi wilca̱t tak chi aj camanom reh awich cꞌacharel tak. \p \v 15 Reꞌ hin nicꞌuhtaj chic aweh tak chaj bih noꞌjbal ra̱j banaric chi hat-tak aj camanom chi quiwach chiꞌnchel. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ noꞌjbal reꞌreꞌ niban chawach tak reh chi reꞌ woꞌ reꞌ, enaꞌn aweh tak. \v 16 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ anoꞌjbal tak maꞌ jeꞌ ta ricab ninoꞌjbal i hin jeꞌ ricab rikꞌor i kꞌoric nkꞌormojic chi jeꞌ wili: \p “Reꞌ aj camanom maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic riwaꞌric chiwach i ajabe̱s, maꞌ woꞌ reꞌ aj tzꞌeꞌ wa̱ch kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic riwaꞌric chiwach reꞌ xtakꞌanic cho reh nqui rikꞌor i noꞌjbal reꞌreꞌ. \p \v 17 «Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic reꞌreꞌ yuꞌna eh ruꞌum aj reꞌ wi xaꞌn tak ribanaric jeꞌ ricab xnikꞌor lok, na̱cꞌacharic tak chi suk. \v 18 Reꞌ cok ruꞌ maꞌ chawunchelal ta woꞌ na̱banam tak jeꞌ ricab xnikꞌor aweh tak eh jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok wehtꞌalim nicꞌ wach quinoꞌjbal take xnichih chi naqui̱nquitahkem. Chi quixilac take nichiho̱j reꞌreꞌ, wehtꞌalim chi wilic jenaj naribanam chi maꞌ holohic ta rinoꞌjbal xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta wehtꞌalim chi jeꞌ reꞌ, xa xnichih woꞌ i cꞌacharel reꞌreꞌ eh ru̱cꞌ reꞌ xo̱j elok wach i kꞌoro̱j cho pan cꞌuhbal chi jeꞌ wili: \q1 “Reꞌ nwihchꞌilej chi wiꞌc xoquic chi waj ixowonel chic yuꞌna, nqui rikꞌor. \p \v 19 «Chi jeꞌ reꞌ kꞌoro̱j cho yuꞌna kꞌuruꞌ reꞌ hin cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak wili chi cu jaꞌ ncꞌuluric ta i tzꞌihmbimaj chiwi̱j maj ru̱cꞌ reꞌreꞌ naponok rikꞌijil chi naricꞌuluric, nwa̱j chi enarak tak chiri̱j chi nicꞌ paꞌ nimal xnikꞌor aweh tak chiwi̱j i hin, til coric \v 20 jeꞌ ricab woꞌ chi til coric take kꞌoric nanikꞌorom aweh tak wili, reꞌ curman chi na̱biram tak chi coric: Xa hab wach naricꞌulbic reh pan sukquil cꞌuxlis i nanitakꞌa̱b je, reꞌ woꞌ hin quiricꞌul pan sukquil cꞌuxlis eh wi reꞌ hin cꞌahchiꞌqui̱n ricꞌulum ra̱j woꞌ rikꞌorom chi reꞌ wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n cꞌahchiꞌ ricꞌulum, nqui xikꞌor i Jesus. \s1 Reꞌ take kꞌoric xikꞌor i Jesus queh raj tahkanel nok wiꞌc ncaꞌn \r (Mt. 26.20-25; Mr. 14.17-21; Lc. 22.21-23) \p \v 21 Chiri̱j chic take rikꞌormojic reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xchalic jenaj riyotꞌquil ra̱mna ruꞌum ritzꞌirquilal ricꞌux eh jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Til coric nikꞌor, jenaj aweh hat-tak naquirikꞌahsam pan quikꞌab take naquicansanic wi̱n, nqui xikꞌor keh. \p \v 22 Ru̱cꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel pꞌuht katzꞌehtam ki̱b chi kawach chi maꞌ nkarak ta chiri̱j hab wach narikꞌahsanic reh. \p \v 23 Ar ajic nok reꞌ hin reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ quiricꞌraj i Jesus tzꞌukulqui̱n cok ru̱cꞌ chi wiꞌc, \v 24 reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, xiban je kꞌab wi̱n reh chi nanibiram cok reh Jesus hab wach keh chi kaxilac narikꞌahsanic reh. \v 25 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin xnijil chic cok soꞌ wi̱b ru̱cꞌ i Jesus eh jeꞌ wili xnibiraj cok reh pan ja̱s kꞌoric: \p «Ha̱w, chakꞌor ti wi̱n hab wach keh narikꞌahsanic aweh? quinqui cok reh. \p \v 26 Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor: \p «Hab wach eh eniyew i muhu̱j laj caxlan wiꞌc, chacoj tak rehtal chi reꞌreꞌ awich tahkanel tak narikꞌahsanic wi̱n pan quikꞌab take waj cansanel, nqui keh. \p Chi jeꞌ reꞌ ximuh cho jenaj caxlan wiꞌc eh xiyew reh i Ju̱ras aj Caryot reꞌ racꞌu̱n jenaj winak Simon ribihnal. \v 27 Jeꞌ reꞌ ajic nok ricꞌuxum chic jok i caxlan wiꞌc, reꞌ Ju̱ras ruꞌum nok oconak nak chic aj Yahm pa ra̱mna pꞌuht ricapam ri̱j nicꞌ wach nachikꞌahsaj i Jesus. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: \p «Ju̱ras, reꞌ cꞌahchiꞌ acapam ribanjic chatꞌoc ti awi̱b chi ribanaric, nqui reh. \p \v 28 Naxikꞌor i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel tzꞌukulco̱j woꞌ cok chi wiꞌc ru̱cꞌ Jesus, maꞌ xkarak ta chiri̱j chaj waꞌric naxikꞌor reh i Ju̱ras chi jeꞌ reꞌ. \v 29 Pan kacꞌux i hoj ru̱cꞌ i kꞌoric reꞌreꞌ, cꞌahchiꞌ ripahkam reh Ju̱ras chi narojic lokꞌol paꞌ jaric naricamanic keh chipam i ninkꞌi̱j wilic chi kawach on cꞌahchiꞌ ripahkam reh chi narojic toꞌbonel queh take niba̱ꞌ ru̱cꞌ riyeꞌeric quitzꞌa̱k. Chaj waꞌric naxkacapaj chi jeꞌ reꞌ? Jeꞌ reꞌ xkacapaj ruꞌum chi reꞌ tumi̱n risach i Jesus kichꞌi̱l hoj raj tahkanel, reꞌ Ju̱ras nihkinic reh. \v 30 Jeꞌ reꞌ ajic xa reꞌ woꞌ ti xicohlaj ricꞌuxuric i muhu̱j laj caxlan wiꞌc, reꞌ Ju̱ras xelic cho chi kaxilac nok chakꞌab chic. \p \v 31 Ar aj ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Ponic aj chic rikꞌijil chi reꞌ hin Acꞌunbe̱s reꞌ wilic wajawric chi quina̱ cꞌacharel naricꞌuhtunic lok wach i nilokꞌil eh jeꞌ woꞌ reꞌ i wAja̱w Dios naricꞌuhtunic woꞌ lok rilokꞌil wuꞌum i hin. \v 32 Jeꞌ reꞌ ajic wi wuꞌum wi̱n i hin nyeꞌeric rilokꞌil i Dios, reꞌreꞌ nariyeb woꞌ cho nilokꞌil i hin eh maꞌ cu ta jaruj nariyeb cho wi̱n xa chiwach laꞌ ti take kꞌi̱j wili, nqui keh. \p Chiri̱j reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh: \p \v 33 «Reꞌ hat-tak reꞌ jeꞌ hat-tak wacꞌu̱n chi niwach, chabiraj tak i wili: Reꞌ hin maꞌ naht ta chic wilqui̱n chaxilac tak eh ruꞌum chi naquinasiqꞌuim tak, yuꞌna nikꞌor woꞌ aweh tak i wili reꞌ xnikꞌor chic queh take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: Reꞌ haj cꞌahchiꞌ wojic wi̱ꞌ i hin maꞌ eta riban chi eto̱j tak yuꞌna. \v 34 Ruꞌum aj chi naricꞌuluric jeꞌ ricab xnikꞌor aweh tak, nwa̱j woꞌ nikꞌorom aweh tak i jenaj cꞌuhbal ru̱cꞌ i acꞌ laj kꞌoric reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili: Chacꞌax awi̱b chi ajuꞌjunal tak. Nicꞌ paꞌ wach acꞌaxaric tak xniban i hin jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak cu̱cꞌ awas acha̱kꞌ tak \v 35 reh chi jeꞌ reꞌ chiꞌnchel tinamit naquehtꞌalim chi hat-tak manlic waj tahkanel wi naꞌn tak i cꞌaxoj i̱b cu̱cꞌ take awas acha̱kꞌ tak, nqui Jesus. \p \v 36 Chiri̱j chic ribirmijic take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Simon reꞌ Luch woꞌ ribihnal jeꞌ wili xibiraj cok reh Jesus ruꞌum i kꞌoric xikꞌor chi narojic: \p «Ha̱w, haj na̱wojic chi maꞌxta chic kilom awach, nqui reh. \p Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Yuꞌna jaꞌ eta pe riban chi equinatahkej haj nawojic wi̱ꞌ i hin, xa reꞌ laꞌ nwa̱j woꞌ nikꞌorom aweh chi nachirak rikꞌijil cu reꞌ aj woꞌ ruꞌ na̱wiqꞌuic woꞌ chipam take wokbal i hin, nqui reh. \p \v 37 Reꞌ Luch kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor: \p «Ha̱w, chaj waꞌric maꞌ eta riban chi etinitahkej yuꞌna? maj wi ta laꞌ curman chi reꞌ hin eniyew nicꞌacharic pan quimic awuꞌum aweh hat, reꞌ hin enak niban reꞌreꞌ, nqui Luch. \p \v 38 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: \p «Reꞌ hat na̱yeb acꞌacharic chiwi̱j? Maꞌ eta soꞌ naꞌn nakꞌor reꞌreꞌ. Til coric nikꞌor aweh chi chiwach akꞌab nok wilqui̱n pan quikꞌab take waj ixowonel jeꞌ wili na̱banam: Oxpech na̱kꞌorom chi maꞌ awehtꞌalim ta niwach eh nok akꞌorom chic oxpech chi jeꞌ reꞌ, narikꞌoric cho i las, nqui Jesus. \c 14 \nb \v 1 Chiri̱j wili xikꞌor woꞌ chic keh chi jeꞌ wili: \p «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh tak chi nawojic, xa reꞌ laꞌ maꞌ riban ntzꞌiric pan acꞌux tak ruꞌum reꞌreꞌ. Reꞌ hin wehtꞌalim chi reꞌ hat-tak chꞌiclic acꞌux tak chiri̱j i Dios, xa reꞌ laꞌ jeꞌ ricab richꞌiquinjic acꞌux naꞌn tak chiri̱j ruꞌ jeꞌ woꞌ reꞌ richꞌiquinjic acꞌux chaꞌn tak yuꞌna chiwi̱j i hin \v 2 nok chi ojic chic wi̱n. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab nok jenoꞌ ajabe̱s yohbal wach riyeꞌa̱b wilic reꞌ naquiwihꞌic wi̱ꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n, reꞌ hin nanitikꞌa̱b woꞌ wach ru̱cꞌ i wAja̱w chi na̱wihꞌic wu̱cꞌ hat-tak waj tahkanel. Reꞌ aj reꞌ, reꞌ riwi̱ꞌ chi nawojic ar pan taxa̱j eh maꞌ ta nak coric chi jeꞌ reꞌ, toco̱m nak chic take kꞌoric cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak. \v 3 Ruꞌum aj coric chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hin nikꞌor woꞌ aweh tak nok nitikꞌa̱b chic cho wach awihꞌic tak wu̱cꞌ, nanisoljic woꞌ chic cho chi acojoric tak pan jenaj wach wihꞌic wu̱cꞌ i hin, reh chi paꞌ naniwihꞌic i hin ar woꞌ na̱wihꞌic hat-tak. \v 4 Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chajaric ra̱j ribanaric chi na̱ponic tak reꞌ nawojic wi̱ꞌ i hin, nqui Jesus keh. \p \v 5 Chalic jenaj kichꞌi̱l reꞌ Ma̱x ribihnal jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Ha̱w, reꞌ hoj maꞌ kehtꞌalim ta haj na̱wojic i hat. Nicꞌ wach kꞌuruꞌ nakehtꞌalij nicꞌ wach i ponic nakaꞌnam ar? nqui reh. \p \v 6 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Reꞌ hin reꞌ quinyeꞌbic quicꞌacharic take cꞌacharel reꞌ woꞌ hin quincꞌambic je queh ru̱cꞌ i Dios. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ coric wach kꞌoric xa reꞌ wach i hin quinkꞌoric reh chi manlic eh ruꞌum reꞌ maꞌ jenoꞌ cꞌacharel riban canar i ponic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios wi maꞌ ribiraj ta i coric wach kꞌoric wu̱cꞌ. \v 7 Ruꞌum chi reꞌ rinoꞌjbal i wAja̱w Dios enehtꞌaljic xa reꞌ wach wi reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak nicꞌ wach ninoꞌjbal, reꞌ hin til nikꞌor aweh tak chi yuꞌna reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic nicꞌ wach rinoꞌjbal i wAja̱w Dios ru̱cꞌ take xnikꞌor aweh tak chꞌi̱l i xawilow tak wu̱cꞌ i hin, nqui keh. \p \v 8 Ar ajic jenaj chic kichꞌi̱l reꞌ Peh ribihnal jeꞌ wili xikꞌor cok reh Jesus: \p «Ha̱w, chacꞌuhtaj keh i kAja̱w Dios eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ enchꞌihquic kacꞌux, nqui cok reh. \p \v 9 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: \p «Peh, reꞌ hin xnicapaj nok chiwach rikꞌijil niwihꞌic chaxilac tak xawehtꞌalij nak chic i wili chiwi̱j i hin: Reꞌ xilow chic niwach i hin ra̱j rikꞌorom chi xilow woꞌ chic wach i wAja̱w. Wi awehtꞌalim nak chic i chaj bih xnikꞌor lok yuꞌna ti, chaj waꞌric kꞌuruꞌ reꞌ hat nakꞌor chi cu nanicꞌuhtam aweh i wAja̱w? \v 10 Reꞌ pahkanic xaꞌn reꞌreꞌ, maꞌ tare̱t ta maj reꞌ hat acojom chic wach chi reꞌ hin xa jenaj niwi̱ꞌ chꞌi̱l i wAja̱w, majeꞌ? Ruꞌum aj chi xa jenaj kawi̱ꞌ, reꞌ take kꞌoric niban i hin maꞌ xa pa nicꞌux ta nchalic reꞌ laꞌ wAja̱w xkꞌoric cho wi̱n eh reꞌ woꞌ reꞌ xbanic take nicꞌ nimal i camanic xniban i hin. \p \v 11 «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ hat-tak chacoj tak wach chi reꞌ hin xa jenaj niwi̱ꞌ chꞌi̱l i wAja̱w. Maꞌ nacoj tak wach xa ru̱cꞌ take chaj bih nikꞌor, chawilow tak take camanic niban eh chacoj tak wach ru̱cꞌ reꞌreꞌ. \v 12 Chabiraj tak chi coric i nanikꞌorom aweh tak wili: Xa hab wach chꞌiclic ricꞌux chiwi̱j, chiꞌnchel take camanic xniban hin ewoꞌ riban ribanaric ruꞌ eh maꞌ xa reꞌ ta take reꞌ eriban, kꞌe̱ꞌ laꞌ chic qꞌuihal wach lokꞌ laj nawa̱l naribanam ruꞌum reh rajawric naniyeb maj reꞌ hin johtic woꞌ chic johtok wi̱n ru̱cꞌ i wAja̱w ar pan taxa̱j. \p \v 13 «Chi ar chic wilqui̱n johtok ru̱cꞌ i wAja̱w, reꞌ wili nanibanam chawi̱j hat-tak xa ruꞌum chi xachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j: Reꞌ xa paꞌ bih na̱pahkam tak johtok reh wAja̱w Dios, reꞌ hin naniyeb cho aweh tak reh chi reꞌ wAja̱w enyeꞌeric rilokꞌil wuꞌum wi̱n hin rAcꞌu̱n. \v 14 Jeꞌ reꞌ ajic xa paꞌ bih enapahkaj tak johtok reh wAja̱w chi cꞌahchiꞌ achꞌica̱b acꞌux tak chiwi̱j, reꞌ hin naniyeb cho aweh tak. \p \v 15 «Ruꞌum chi reꞌ hat-tak na̱banam tak haj wilic rikꞌor i niCꞌuhbal maj tiꞌ quinawicꞌraj tak, \v 16 reꞌ hin nanipahkam reh wAja̱w chi naritakꞌa̱b cho jenoꞌ chic awaj toꞌo̱l tak reh chi nariwihꞌic awu̱cꞌ tak chi junelic. \v 17 Reꞌ aj toꞌo̱l nikꞌor aweh tak reꞌreꞌ, reꞌ i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ naricꞌuhtunic reh haj wilic i coric. Nok takꞌamaj ok chic cho ayuꞌ wach acꞌal i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌacharel maꞌ nquinimej ta i Dios, maꞌ eta nquicꞌul pan ca̱mna. Jeꞌ reꞌ nacaꞌnam maj reꞌ ricamaj i Lokꞌ laj Uxlabal maꞌ jancꞌal ta quilom eh ruꞌum reꞌ maꞌ quehtꞌalim ta woꞌ nicꞌ wach riwi̱ꞌ. Ra̱j laꞌ awu̱cꞌ hat-tak chiꞌnchel waj ninimel maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric maj reꞌ hat-tak yuꞌna awehtꞌalim tak chic i camanic riban i Lokꞌ laj Uxlabal ruꞌum nok reꞌreꞌ nwihꞌic chic awu̱cꞌ tak eh chikawach johtok maꞌ xa ta chic juncꞌam nariwihꞌic awu̱cꞌ tak til laꞌ naricꞌacharic chic pan awa̱mna tak. \p \v 18 «Nok jenoꞌ ajabe̱s nquimic je eh maꞌ nilmijic ta chic wach ruꞌum i racꞌu̱n ruꞌum chi reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ maꞌ nsoljic ta chic cho, nkꞌormojic chi reꞌ acꞌun reꞌreꞌ ncahnic chi nibaꞌjel chic. Reꞌ hin to̱b ta quinojok maꞌxta ca̱t tak nicana̱b chi jeꞌ hat-tak nibaꞌjel maj nanichalic woꞌ chic awu̱cꞌ tak. \v 19 To̱b ta loqꞌuil ti nquimay riliric niwach reꞌ take cꞌacharel maꞌ nquinimej ta i Dios, reꞌ hat-tak waj aj niminel nawilom tak niwach maj nanicꞌacharic woꞌ chic eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ nanibanam reꞌ hat-tak na̱cꞌacharic woꞌ tak chiri̱j aquimic tak. \v 20 Chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ nok na̱wilom woꞌ tak chic niwach, na̱rakam tak chiri̱j chi reꞌ hin wilqui̱n pan jenaj wach cꞌuxlis ru̱cꞌ i wAja̱w eh reꞌ hat-tak na̱wihꞌic woꞌ tak pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ. \p \v 21 «Hab wach ricꞌol pa ra̱mna niCꞌuhbal eh rinimej haj wilic i rikꞌor, reꞌreꞌ ricꞌuhtaj chi til tiꞌ quiricꞌraj. Reꞌ jeꞌ reꞌ nbanic, tiꞌ woꞌ enicꞌrijic ruꞌum i wAja̱w eh tiꞌ woꞌ nawicꞌram i hin. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ maj nanicꞌuhtam woꞌ wi̱b reh, nqui Jesus. \p \v 22 Ar ajic reꞌ Ju̱ras, maꞌ reꞌ ta aj Caryot, xipahkaj reh Jesus chi jeꞌ wili: \p «Ha̱w, chaj waꞌric xa keh hoj na̱cꞌuhtam awi̱b eh queh take maꞌ jaꞌ quiniminic ta aweh maꞌxta acꞌuhtam awi̱b? nqui reh. \p \v 23 Chalic Jesus jeꞌ wili xikꞌor: \p «Reꞌ hin nanicꞌuhtam wi̱b aweh tak ruꞌum nok reꞌ hat-tak tiꞌ quinawicꞌraj tak eh hab wach tiꞌ quiricꞌraj eh riban haj wilic rikꞌor i niCꞌuhbal, reꞌreꞌ tiꞌ enicꞌrijic ruꞌum i wAja̱w. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin chꞌi̱l i wAja̱w nakachalic chi patanic pa ra̱mna. \v 24 Ra̱j i cꞌacharel reꞌ maꞌ riban ta woꞌ haj wilic rikꞌor i niCꞌuhbal, reꞌreꞌ maꞌ tiꞌ ta quiricꞌraj eh reꞌ cꞌuhbal xnikꞌor aweh tak maꞌ xa pa nicꞌux ta xchalic, ar laꞌ xchalic ru̱cꞌ i wAja̱w reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. \p \v 25 «Wilic queh take kꞌoric wili reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom aweh tak chi cu wilqui̱n pe chaxilac tak, maꞌxta quicahnic pan acꞌux tak \v 26 xa reꞌ laꞌ ruꞌ awu̱cꞌ hat-tak nariwihꞌic i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ nariyeꞌbic sukquil quicꞌux take naquiniminic wi̱n. Reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal reꞌreꞌ naritakꞌabjic cho ruꞌum i wAja̱w Dios chi naricahnic pa nijelow-bal eh nok wilic chic awu̱cꞌ tak, reꞌ woꞌ reꞌ narisakomonic pa̱m acapew-bal tak reh chi encꞌulic pan acꞌux tak nicꞌ nimal take kꞌoric kꞌoro̱j wuꞌum i hin eh reh woꞌ chi enarak tak chiri̱j chiꞌnchel take kꞌoric reꞌreꞌ. \p \v 27 «Reꞌ hin nikꞌorom chic lok aweh tak chi maꞌ reꞌ ta ayuꞌ wach acꞌal nancahnic. Reꞌ take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal maꞌxta cajawric chi riyeꞌeric cahnok sukquil cꞌuxlis queh take quicahnic cahnok, raj i hin maꞌ jeꞌ ta nicab take cꞌacharel reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ, chi cu wilqui̱n pe chaxilac tak niyew aweh tak i suk laj cꞌuxlis eh niyew aweh tak take takꞌanic wili: Chi maꞌ chi bih nyotꞌic wi̱ꞌ acꞌux tak eh chi maꞌ chi bih woꞌ noquic cho wi̱ꞌ ayoꞌjic tak. \v 28 Chaj waꞌric xniyew aweh tak take takꞌanic reꞌreꞌ? Ruꞌum chi reꞌ hat-tak xabiraj tak chic chi jeꞌ wili xnikꞌor aweh tak: Reꞌ hin nawojic xa reꞌ laꞌ nanicꞌulic woꞌ chic lok awu̱cꞌ tak, nqui xnikꞌor aweh tak. \p «To̱b ta jeꞌ reꞌ xnikꞌor aweh tak, reꞌ hat-tak xtiꞌbic acꞌux naxabiraj tak chi nawojic eh ru̱cꞌ reꞌ ncꞌutunic chi maꞌ til ta tiꞌ quinawicꞌraj tak maj wi ta nak til tiꞌ quinawicꞌraj tak, xsukbic nak acꞌux tak ru̱cꞌ kꞌoric xniban. Reꞌ hin ru̱cꞌ i wAja̱w nawojic, nqui kꞌoric xniban aweh tak eh ruꞌum chi reꞌ wAja̱w Dios wilic rajawric chi nina̱ \v 29 riban chi nikꞌor woꞌ chic aweh tak take kꞌoric reꞌreꞌ yuꞌna nok chi cu jaꞌ quino̱j ta johtok ru̱cꞌ i wAja̱w jeꞌ reꞌ niban reh chi nachawilow tak chi nawojic woꞌ chic johtok enacoj tak wach chi coric xnikꞌor. \p \v 30 «Reꞌ ntakꞌanic chi quina̱ take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ quiniminic ta reh i Dios maꞌ naht ta chic wilic chi naricꞌuhtam ri̱b eh ruꞌum reꞌ maꞌ eta chic nitik juꞌ kꞌoric awu̱cꞌ tak chiwach i juncꞌam wili. Reꞌ cok ruꞌ nikꞌor aweh tak chi reꞌreꞌ maꞌxta rajawric chi chaj bih eriban wi̱n. \v 31 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ xitakꞌa̱ꞌ wi̱n i wAja̱w Dios chi nanibanam, reꞌ woꞌ reꞌ nanibanam ruꞌum nwa̱j chi chiꞌnchel take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal enquirak chiri̱j chi til coric chi tiꞌ nwicꞌraj i wAja̱w Dios, nqui Jesus keh hoj raj tahkanel. \p Chiri̱j chic rikꞌormojic keh chi nakuctic je eh chi nacojic, xoj-o̱j pan jenaj toco̱m chic yeꞌa̱b. \c 15 \nb \v 1 Pan jenaj aj chic pech, reꞌ Jesus jeꞌ wili pꞌuht rikꞌorom keh naximol woꞌ chic kawach chi cꞌuhtunic: \p «Wu̱cꞌ i hin til nariliric nicꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ ritinami̱t i Dios reꞌ jalwachamaj ru̱cꞌ i richeꞌlal u̱wa. Ruꞌum chi reꞌ wAja̱w wilic chi aj ilol reh ritinami̱t jeꞌ ricab nok jenoꞌ aj tico̱l wilic chi rilmijic richeꞌlal take u̱wa, \v 2 reꞌ wAjaw riban woꞌ jeꞌ ricab riban aj tico̱l narilow chi maꞌ quiwachanic ta chic take kꞌab richeꞌlal i u̱wa, riyocꞌ lok chi junpech take kꞌab reꞌreꞌ. Ra̱j wi xa eli̱c woꞌ quiwachanic take kꞌab, xa ripꞌix take lok reꞌ rilow chi chiki̱j chic take reh chi jeꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ chic naquiwachanic take kꞌab reꞌreꞌ. Reꞌ camanic nbanaric queh take kꞌab richeꞌlal i u̱wa, rijalwachej jeꞌ ricab ncꞌuluric awu̱cꞌ hat-tak chiꞌnchel cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ wilca̱t tak chi waj tahkanel. \v 3 Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab chi xa holohic chic ncahnic richeꞌlal u̱wa nanesmejic lok take chiki̱j laj kꞌab, reꞌ hat-tak yuꞌna sak woꞌ chic wach awa̱mna tak ruꞌum i niCꞌuhbal xnikꞌor aweh tak. \v 4 Reh aj chi na̱tikim tak juꞌ ribanaric i holohic laj cꞌacharic, curman chi reꞌ hat-tak wichꞌi̱l woꞌ i hin ekojwihꞌic pan jenaj wach cꞌuxlis maj jeꞌ ricab chi reꞌ jenoꞌ kꞌab u̱wa wi maꞌ wilic ta cok chiwach richeꞌlal maꞌ nicꞌ ta wach na wachanok, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak wi maꞌ ticꞌacharic tak pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ i hin, maꞌ eta riban chi holohic laj cꞌacharic woꞌ enaꞌn tak. \p \v 5 «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi coric chi wu̱cꞌ i hin nilmijic yuꞌna nicꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ ritinami̱t i Dios jeꞌ ricab nilmijic ru̱cꞌ i richeꞌlal i u̱wa eh jeꞌ woꞌ wi coric chi reꞌ hat-tak jeꞌ acab tak take kꞌab richeꞌlal i wacho̱m laj u̱wa, ra̱j rikꞌorom chi curman chi na̱cꞌacharic tak pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ i hin maj xa chi jeꞌ reꞌ, reꞌ cꞌacharel holohic laj cꞌacharic naribanam ruꞌum nok maꞌ hab ta wach aweh tak enwihꞌic pan holohic laj cꞌacharic wi maꞌ cꞌachalca̱t tak pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ i hin. \v 6 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌacharel reꞌ maꞌ ncꞌacharic ta pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ i hin, naricꞌulum reh jeꞌ ricab ricꞌul take kꞌab u̱wa reꞌ maꞌ wilque̱b ta chic cok chiwach richeꞌlal eh ruꞌum reꞌ quichikic. Nok chikinak aj chic take kꞌab i u̱wa reꞌreꞌ nmoloric quiwach eh quicꞌataric cok pan kꞌa̱kꞌ. \v 7 Tzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ hat-tak ticꞌacharic tak pan jenaj wach cꞌuxlis wu̱cꞌ hin eh wi xachop woꞌ acꞌux tak chi ribanaric haj wilic i cꞌahchiꞌ nicꞌuhtam aweh tak, tare̱t chi chapahkaj tak chiwach i wAja̱w Dios nicꞌ paꞌ nimal ajwal wach chaweh tak. Reꞌ pahkanic na̱banam tak reꞌreꞌ naricꞌuꞌljic cho ruꞌum \v 8 maj ruꞌum reh holohic laj cꞌacharic cꞌahchiꞌca̱t tak chi hat-tak waj tahkanel reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ woꞌ ricꞌulum rilokꞌil. \p \v 9 «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chatik tak juꞌ chi hat-tak waj tahkanel reh chi reꞌ cꞌaxoj i̱b riban wu̱cꞌ i wAja̱w Dios eh reꞌ niban woꞌ i hin awu̱cꞌ tak, reꞌ woꞌ reꞌ enaꞌn tak chawibil awi̱b tak. \v 10 Reh chi xa ewoꞌ nacꞌax awi̱b tak curman chi reꞌ hat-tak na̱cꞌamam tak na̱ i niCꞌuhbal jeꞌ ricab niban i hin chi til nicꞌam na̱ i paꞌ wilic rikꞌor wi̱n i wAja̱w Dios chi nanibanam. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ niban reꞌ ricꞌaxbal ruꞌ xa wilic woꞌ cho chi nina̱. \p \v 11 «Reꞌ hin kꞌe̱ꞌ nwa̱j chi jeꞌ ricab i sukquil cꞌuxlis wilic pan wa̱mna i hin, wihꞌok woꞌ pan awa̱mna hat-tak jenaj suk laj cꞌuxlis reꞌ narisuksam acꞌux tak chi manlic. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌreꞌ i takꞌanic niban aweh tak \v 12 eh yuꞌna niyew woꞌ chic rikꞌormojic aweh tak i jenaj chic takꞌanic wili: Kꞌe̱ꞌ tiꞌ chawicꞌraj awi̱b tak chawach jeꞌ woꞌ ricab niban hin awu̱cꞌ tak chi kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak. \v 13 Wi jenoꞌ cꞌacharel rikꞌor chi til maꞌ pajoj ta woꞌ chic tiꞌquilal ricꞌraj rich cꞌacharel chi cꞌuhtaj woꞌ lok ru̱cꞌ i noꞌjbal wili: Wi ta nak curman chi reh chi eriyew ricꞌacharic pan quimic chiqui̱j take tiꞌ ricꞌraj, chiyew ta woꞌ nak ricꞌacharic pan quimic chiqui̱j take reꞌ. \p \v 14 «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ tiꞌ chawicꞌraj awi̱b chawach tak eh wi reꞌ hat-tak enacꞌax awi̱b tak jeꞌ ricab nikꞌorom chic lok, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ hat-tak, hat-tak wich kꞌorom chi ricꞌuhtjic i cꞌaxoj i̱b \v 15 eh reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom chi yuꞌna johtok chi niwach maꞌ eta chic nikꞌor chi reꞌ hat-tak xa hat-tak aj camanom chi niwach maj reꞌ cꞌacharel reꞌ xa aj camanom ribiral maꞌ wilic ta pa ricamaj chi rehtꞌaljic chaj bih ricꞌul pa ricꞌacharic i ajabe̱s reꞌ ncamanic cok wi̱ꞌ, ra̱j laꞌ hin xniyew chic aweh tak chi ehtꞌaljic chiꞌnchel nicꞌ paꞌ wach rikꞌorom cho wi̱n i wAja̱w Dios eh ruꞌum reꞌ, reꞌ hin xnikꞌor chi reꞌ hat-tak, hat-tak wich kꞌorom i hin. \v 16 Reꞌ cok ruꞌ cꞌolok pan acꞌux tak wili: Reꞌ hat-tak tiwihꞌic tak pan jenaj wach capew-bal wu̱cꞌ i hin ruꞌum chi reꞌ woꞌ hin xinchihbic cho awach tak, maꞌ ruꞌum ta nak chi reꞌ ta nak hat-tak xatchihbic tak cho niwach hin. \p «Chi jeꞌ aj reꞌ awihꞌic tak wu̱cꞌ pan jenaj wach capew-bal, reꞌ hin nitikꞌa̱b chic cho wach chi natojok tak kꞌorol reh niCꞌuhbal, qꞌuihal take cꞌacharel naquiniminic reh eh enquicoj qui̱b chi junpech chi waj tahkanel chic take. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ hin nitikꞌa̱b chic cho wach wili: Reꞌ xa paꞌ bih pahkanic naꞌn tak johtok reh wAja̱w Dios, nariyeꞌeric cho aweh tak wi xaꞌn ati̱j tak chi cꞌahchiꞌ acojom tak wach chi wilic wajawric. \v 17 Kꞌoro̱j ok chic lok reꞌreꞌ, nipahkaj aweh tak kꞌuruꞌ chi tiꞌ chawicꞌraj awi̱b tak, nqui Jesus keh hoj raj tahkanel. \p \v 18 Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: \p «Wi reꞌ hat-tak narixowjic awach tak cuꞌum take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ jaꞌ nquinimej ta i Dios, xa reꞌ laꞌ nacaꞌn chi jeꞌ reꞌ maꞌ nsahchic acꞌux tak maj reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chi reꞌ hin pe̱t nquixowej niwach chawach hat-tak. \v 19 Chaj waꞌric chi reꞌ take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ jaꞌ nquinimej ta i Dios naquixowem awach tak? Naquixowem awach tak ruꞌum chi reꞌ hat-tak jeꞌ nak ricab cho quinoꞌjbal ruꞌ anoꞌjbal tak xa reꞌ laꞌ, reꞌ hin xatnichih tak chi naquinawihchꞌilem tak chi hat-tak waj tahkanel eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ hat-tak maꞌ jenaj ta chic awach tak cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ. Nok jenaj nak cho wach anoꞌjbal tak quichꞌi̱l, kꞌe̱ꞌ nak tiꞌ tiquicꞌraj tak xa reꞌ laꞌ yuꞌna maꞌxta chic. \p \v 20 «Chi rehreh aj chic wach anoꞌjbal tak cu̱cꞌ take tinamit reꞌreꞌ, naquixowej awach tak. Nabanjok aweh tak chi jeꞌ reꞌ, nwa̱j chi cꞌolok cho pan acꞌux tak take kꞌoric nkꞌormojic chi jeꞌ wili: Reꞌ aj camanom maꞌ kꞌe̱ꞌ ta woꞌ chic riwaꞌric chiwach i ajabe̱s, nqui nikꞌor aweh tak. \p «Ru̱cꞌ aj take kꞌoric reꞌreꞌ cowjok acꞌux tak maj nikꞌor aweh tak chi jeꞌ ricab chi wilic take cꞌacharel enquicꞌul acꞌuhbal tak jeꞌ ricab ncaꞌn ru̱cꞌ niCꞌuhbal yuꞌna, wilic woꞌ take cꞌacharel naca̱t tak quiyeb chi tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab xcaꞌn wi̱n i hin. \v 21 Reꞌ take cꞌacharel jeꞌ reꞌ nacaꞌnam aweh tak ruꞌum maꞌ nquicꞌul ta chi reꞌ hin wilic wajawric eh ruꞌum chi maꞌ nca̱j ta woꞌ quehtꞌalim i rinoꞌjbal i Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n. \v 22 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ pan mahc wilque̱b. Wi reꞌ hin maꞌ ta nak xincꞌulic china̱ acꞌal wili chi rikꞌormojic queh chi aj mahc take ewoꞌ nak riban chi reꞌ take reꞌ enquikꞌor chi maꞌ eta nkꞌormojic chiqui̱j chi aj mahc take, xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ hin yuꞌna cꞌahchiꞌ nikꞌorom queh chi pan mahc wilque̱b eh chi jeꞌ reꞌ maꞌ eta chic riban chi enquikꞌor chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta quimahcanic \v 23 nanquixowej niwach. Reꞌ cok ruꞌ reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi xa hab wach rixowej niwach cꞌahchiꞌ ricꞌuhtam lok ru̱cꞌ reꞌreꞌ chi kꞌe̱ꞌ rixowej woꞌ wach i wAja̱w Dios. \v 24 Reꞌ aj take cꞌacharel reꞌreꞌ wilic mahc chi quina̱, reꞌ cok ruꞌ reꞌ mahc reꞌreꞌ maꞌ wilic ta chi quina̱ nok maꞌ jaꞌ niban ta take rinimal lokꞌ laj nawa̱l jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jenoꞌ cꞌacharel ribanam take, ra̱j laꞌ naxquilow chi cꞌahchiꞌ nibanam take lokꞌ laj nawa̱l reꞌreꞌ, cu reꞌ aj ruꞌ xquipꞌut rixowjic niwach eh xquixowej woꞌ wach i wAja̱w Dios. \p \v 25 «Coric, chiꞌnchel wili ncꞌuluric reh chi narojic elok wach take kꞌoric wilic chipam i hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ cꞌuhbal nchopbic quina̱ take cꞌacharel reꞌreꞌ. Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor: \p “Xa maꞌxta bih aj ruꞌum nquixowej wi̱ꞌ niwach, nqui rikꞌor. \p \v 26 «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh tak chi naquinwihꞌok woꞌ chic ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i wAja̱w Dios reꞌ hin nanitakꞌa̱b woꞌ cho aweh tak i Lokꞌ laj Uxlabal. Nacꞌolok aj lok ayuꞌ chi awaj toꞌo̱l tak, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal reꞌreꞌ, reꞌ xa aj kꞌorol woꞌ reh i coric, til nariyeb richi̱ꞌ chiri̱j niwi̱ꞌ chawach tak. \v 27 Jeꞌ ricab i kꞌoric naribanam i Lokꞌ laj Uxlabal chiwi̱j i hin, nipahkaj woꞌ chi jeꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak maj xa reꞌ woꞌ wach naxnitokꞌa̱ꞌ cho nicamaj pan pe̱t, reꞌ hat-tak xinawihchꞌilej tak eh chi jeꞌ reꞌ acojom tak chic rehtal take kꞌoric chꞌi̱l take nicꞌ paꞌ nimal take xniban i hin, nqui Jesus. \c 16 \s1 Reꞌ take raj tahkanel i Jesus // narixowjic quiwach \p \v 1 Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor: \p «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh tak chi narixowjic awach tak eh xnikꞌor reꞌreꞌ reh chi na̱rakam tak chiri̱j chaj bih na̱cꞌulum tak. Chi jeꞌ reꞌ maꞌxta bih enyojbic acꞌux tak ru̱cꞌ animinic tak chiwi̱j i hin. \v 2 Reꞌ aj woꞌ wili na̱cꞌulum tak ruꞌum chi hat-tak waj tahkanel: Reꞌ take nahsil chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ eta chic tiquicꞌul tak chipam take moloj i̱b ncaꞌn chipam take pa̱t reꞌreꞌ eh jaꞌ reꞌ ta ti reꞌ maj nariponic rikꞌijil chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ naquicapam chi cꞌahchiꞌ caꞌnam jenaj holohic laj camanic chiwach i Dios wi xatquicansaj tak je. \v 3 Chaj waꞌric naquicapam chi jeꞌ reꞌ? Jeꞌ reꞌ naquicapam ruꞌum chi maꞌ quinaꞌbem ta ninoꞌjbal i hin on reꞌ rinoꞌjbal wAja̱w Dios. \v 4 Reꞌ hin nikꞌorom chic aweh tak chi naricꞌulic lok rikꞌijil reꞌ nariponic wi̱ꞌ wach nicꞌ nimal i kꞌoro̱j aweh tak eh ruꞌum reꞌ nwa̱j nipahkam aweh tak chi nacꞌolok lok i rikꞌijil reꞌreꞌ cꞌolok tak pan acꞌux reꞌ xnikꞌor aweh tak. \s1 Reꞌ Jesus nkꞌoric chiri̱j ricamaj // riban i Lokꞌ laj Uxlabal \p «Yuꞌna wilic jenaj chic kꞌoric nwa̱j kꞌoric chiri̱j. Naxnipꞌut cho nicamaj chaxilac tak maꞌ curman ta chi xinkꞌoric chiri̱j awu̱cꞌ tak maj cu wilqui̱n nak awu̱cꞌ tak ayuꞌ wach acꞌal, \v 5 ra̱j yuꞌna curman chi nanikꞌoric chiri̱j reꞌreꞌ awu̱cꞌ tak maj qꞌuisi̱n chic maꞌ quino̱j ru̱cꞌ i wAja̱w Dios reꞌ xtakꞌanic cho wi̱n awu̱cꞌ tak ayuꞌ wach acꞌal. Yuꞌna chiri̱j chic i wojic nwa̱j kꞌoric awu̱cꞌ tak. Reꞌ hat-tak yuꞌna maꞌ jenoꞌ aweh tak ripahkaj ta nak wi̱n haj nawojic, \v 6 reꞌ laꞌ chic ritzꞌirquil awach tak xchalic ru̱cꞌ i xnikꞌor, \v 7 xa reꞌ laꞌ til coric nikꞌor aweh tak chi to̱b ta jeꞌ reꞌ nawicꞌraj tak, curman chi enikꞌor aweh tak i ricorquilal wili: Kꞌe̱ꞌ tare̱t chaweh tak chi nawojic woꞌ chic johtok ru̱cꞌ i wAja̱w maj wi maꞌ xino̱j johtok maꞌxta woꞌ richalic awu̱cꞌ tak Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ jenaj chic awaj toꞌo̱l tak, tzꞌa̱b ruꞌ wi xino̱j i hin narichalic awu̱cꞌ tak ruꞌum nok reꞌ woꞌ hin nanitakꞌanic cho reh. \p \v 8 «Nacꞌolok lok i Lokꞌ laj Uxlabal, reꞌ wili noꞌjbal naricꞌuhtam: Reꞌ take quicꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal jeꞌ ru̱cꞌ nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i Dios aj mahc take. Jeꞌ woꞌ naricꞌuhtam chi reꞌ hin coric wach ninoꞌjbal eh chi reꞌ take ncaꞌn i cꞌahbilal narichꞌukuric kꞌoric chi quina̱ ruꞌum i Dios. \v 9 Haj wilic quimahc take cꞌacharel nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i Dios naricꞌuhtam i Lokꞌ laj Uxlabal? Reꞌ quimahc take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ chi maꞌ nquicoj ta niwach. \v 10 Haj wilic i rehtalil nariyeb i Lokꞌ laj Uxlabal chi ricꞌuhtjic lok chi coric wach ninoꞌjbal? Reꞌ rehtalil nariyeꞌeric, reꞌ i wojic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios eh ruꞌum reꞌ maꞌ eta chic nawilow tak niwach. \v 11 Chiqui̱j aj take ncaꞌn i cꞌahbilal, haj wilic i rehtalil nariyeb i Lokꞌ laj Uxlabal chi ricꞌuhtjic chi narichꞌukuric kꞌoric chi quina̱ ruꞌum i Dios? Reꞌ rehtalil nariyeꞌeric reꞌ chi reꞌ Dios xichꞌuk chic kꞌoric china̱ aj Yahm reꞌ ntakꞌanic chi quina̱ take tinamit. \v 12 Reꞌ hin xinkꞌoric chic awu̱cꞌ tak chiri̱j i wojic eh wilic woꞌ nak toco̱m chic kꞌoric nwa̱j nak nikꞌorom aweh tak, xa reꞌ laꞌ maꞌ eta nikꞌor ruꞌum chi cꞌaxic chaweh tak rirakmajic chiri̱j yuꞌna. \v 13 Ruꞌum aj reꞌ nanicana̱b chi reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ naricꞌulic sakomjok wach aweh tak cu rehtal ricꞌulic lok i Lokꞌ laj Uxlabal. \p «Nacꞌolok lok i Lokꞌ laj Uxlabal reꞌ kꞌorol reh ricorquilal, reꞌreꞌ naribanam chi reꞌ hat-tak na̱rakam tak chiri̱j chi coric nicꞌ nimal take kꞌoric nwa̱j nak nikꞌorom aweh tak. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal narikꞌoric aweh tak chajaric take naricꞌuluric chiwach take kꞌi̱j cꞌulic lok reh chawach tak. Reꞌ take kꞌoric narikꞌorom ruꞌ maꞌ xa ru̱cꞌ ta npokꞌ cho, wu̱cꞌ laꞌ hin ribiraj eh ruꞌum reꞌ, na chikꞌor aweh tak take kꞌoric reꞌreꞌ, \v 14 reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal nariyeb woꞌ nilokꞌil i hin maj chiꞌnchel take kꞌoric narikꞌorom aweh tak wu̱cꞌ woꞌ i hin ribiraj \v 15 jeꞌ ricab chi wu̱cꞌ woꞌ i hin nbirmijic take nicꞌ paꞌ nimal kꞌoric wilic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios chi narikꞌorom. Jeꞌ aj reꞌ jeꞌ ricab xnikꞌor chic aweh tak chiꞌnchel take kꞌoric narikꞌorom aweh tak i Lokꞌ laj Uxlabal, wu̱cꞌ i hin ribiraj take, nqui Jesus. \p \v 16 Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic i wili keh hoj raj tahkanel: \p «Reꞌ hin nawojic woꞌ chic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios eh ruꞌum reꞌ wilic rikꞌormojic take kꞌoric wili: Xa maꞌ naht ta chic yuꞌna maꞌxta chic awilom tak niwach chaxilac tak eh maꞌ naht ta woꞌ chic je chiri̱j ruꞌ na̱wilom woꞌ tak chic niwach, nqui Jesus. \p \v 17 Reꞌ hoj raj tahkanel jeꞌ wili xkakꞌor chi kibil ki̱b: \p «Chaj woꞌ bih ra̱j rikꞌorom i kꞌoric xikꞌor keh chi jeꞌ wili? \p ‹Reꞌ hin nawojic ru̱cꞌ i wAja̱w Dios eh ruꞌum reꞌ wilic rikꞌormojic take kꞌoric wili: Xa maꞌ naht ta chic je yuꞌna maꞌxta chic awilom tak niwach chaxilac tak eh maꞌ naht ta woꞌ chic je chiri̱j ruꞌ na̱wilom woꞌ tak chic niwach, nqui xikꞌor, kojqui chi kawach. \p \v 18 Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xkakꞌor: \p «Reꞌ hoj maꞌ nkarak ta chiri̱j i xikꞌor i Jesus. Chajaric ra̱j rikꞌorom i kꞌoric xikꞌor wili: Maꞌ naht ta chic je ayuꞌ? kojqui. \p \v 19 Reꞌ Jesus xa nok woꞌ ti xicoj je rehtal chi reꞌ hoj raj tahkanel nka̱j nak kapahkam cok reh chaj bih ra̱j rikꞌorom i kꞌoric xikꞌor. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Reꞌ hin xnikꞌor chic aweh tak chi xa maꞌ naht ta chic je chikawach maꞌxta chic awilom tak niwach chaxilac tak eh jeꞌ woꞌ xa maꞌ naht ta woꞌ chic je chiri̱j ruꞌ na̱wilom woꞌ tak chic juncꞌam ok niwach. Reꞌ hat-tak kꞌuruꞌ ruꞌum chi xapahkaj woꞌ tak chajaric ra̱j rikꞌorom take kꞌoric reꞌreꞌ, \v 20 chabiraj tak chi coric i ricorquilal nanikꞌorom wili: Reꞌ hin nanicansjic je eh ruꞌum reꞌ naribanam chi kꞌe̱ꞌ ntzꞌiric awach tak. Raj take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i Dios, kꞌe̱ꞌ narisukbic quicꞌux. To̱b ta woꞌ naribanam chi ntzꞌiric awach tak, reꞌreꞌ nariqꞌuic pan acꞌux tak maj narisukbic woꞌ chic pan acꞌux tak naquinucsjok woꞌ chic cho chi quixilac camnak. \v 21 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ narisukbic woꞌ chic pan acꞌux tak jeꞌ ricab nsukbic ricꞌux jenoꞌ ixok narilow wach rihaꞌlacꞌu̱n. Reꞌ ixok reꞌreꞌ, pan pe̱t riban xa nyotꞌic chic ricꞌux ruꞌum ritiꞌquil wilic wi̱ꞌ eh chiri̱j nok asjanak chic i rihaꞌlacꞌu̱n xa chi yuꞌna ti niqꞌuic pa ricꞌux ritiꞌquil ruꞌum risukquil ricꞌux nwihꞌic nok rilow chic cok wach i jenaj rihaꞌlacꞌu̱n asjic china̱ acꞌal. \v 22 Jeꞌ aj woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ acꞌulum hat-tak, yuꞌna kꞌe̱ꞌ tiꞌquil acꞌux tak ruꞌum chi nawojic. Reꞌ cok ruꞌ narichalic i kꞌi̱j nok naniwihꞌic woꞌ chic chaxilac tak eh ruꞌum reꞌ kꞌe̱ꞌ narichalic risukquil acꞌux tak. Reꞌ sukquil cꞌuxlis reꞌreꞌ xa eli̱c woꞌ nariwihꞌic pan awa̱mna tak maj maꞌ hab ta chic jenoꞌ wilic rajawric chi ribanaric chi enelic lok i risukquil acꞌux tak reꞌreꞌ. \p \v 23 «Naponok aj i kꞌi̱j reꞌreꞌ, maꞌ reꞌ ta chic wi̱n na̱banam tak take pahkanic naꞌn tak wi̱n yuꞌna reh laꞌ chic i wAja̱w na̱banam tak eh reꞌreꞌ naricꞌuꞌlem cho nicꞌ paꞌ nimal apahkanic naꞌn tak johtok reh chi awehtꞌalim tak chic chi reꞌ hin til wilic chic wajawric. \v 24 Cu yuꞌna tipahkanic pan ti̱j chiwach i Dios chi maꞌ awehtꞌalim ta tak chi til wilic chic wajawric, xa reꞌ laꞌ chikawach johtok maꞌ jeꞌ ta chic reh riwi̱ꞌ pahkanic na̱banam tak. Jeꞌ woꞌ til nikꞌor aweh tak chi naricꞌuꞌljic chic cho apahkanic tak ruꞌum i wAja̱w Dios maj reꞌreꞌ til ra̱j chi reꞌ hat-tak narisukbic acꞌux tak chi manlic ru̱cꞌ ricꞌuꞌljic cho apahkanic tak, nqui Jesus. \p \v 25 Chiri̱j chic ruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh hoj raj tahkanel: \p «Reꞌ hin xinkꞌoric chic awu̱cꞌ tak chiri̱j i wAja̱w Dios ru̱cꞌ jalo̱j wach kꞌoric eh reꞌ take kꞌoric nikꞌorom reꞌreꞌ curman chi nanisakomem wach aweh tak, xa reꞌ laꞌ nariponic rikꞌijil nok maꞌ reꞌ ta chic ru̱cꞌ jalo̱j wach kꞌoric nanikꞌoric chiri̱j i wAja̱w nanikꞌoric laꞌ awu̱cꞌ tak chi til chꞌobo̱j chic ribehel take kꞌoric. \v 26 Ar ajic chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ, maꞌ cu reꞌ ta chic i hin nanibanam i pahkanic pan ajelow-bal tak maj til reꞌ laꞌ chic hat-tak chi awibil awi̱b tak na̱banam tak jenoꞌ pahkanic chiwach i wAja̱w Dios chi chꞌiclic acꞌux tak chi nariyeꞌeric aweh tak apahkanic tak ruꞌum chi hat-tak chic waj tahkanel. \p \v 27 «Maꞌ xa ruꞌum ta reꞌ naricꞌuꞌljic cho apahkanic tak ruꞌum laꞌ woꞌ chi reꞌ wAja̱w kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiricꞌraj tak ruꞌum nok reꞌ hat-tak kꞌe̱ꞌ woꞌ tiꞌ quinawicꞌraj tak eh nacoj woꞌ tak wach chi reꞌ hin ru̱cꞌ woꞌ xinchalic. \v 28 Coric, reꞌ hin ar xinchalic ru̱cꞌ wAja̱w naxincꞌulic lok ayuꞌ wach acꞌal eh yuꞌna ponic woꞌ chic rikꞌijil chi nanicana̱b woꞌ chic cahnok i wach acꞌal wili reh chi nanisoljic woꞌ chic johtok ru̱cꞌ wAja̱w, nqui Jesus. \p \v 29 Naxkabiraj reꞌreꞌ, reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus jeꞌ wili xkakꞌor reh: \p «Cu reꞌ yuꞌna cꞌahchiꞌ achꞌobom ribehel rikꞌormojic keh take kꞌoric akꞌorom cho. Yuꞌna maꞌ cꞌaxic ta chic chi rirakmajic chiri̱j haj wilic take nakꞌor keh. \v 30 Ruꞌum aj reh i kꞌoric naꞌn yuꞌna, xa chi yuꞌna ti nkarak chiri̱j i kꞌoric wili chawi̱j i hat: To̱b ta jaꞌ kojpahkanic ta chiri̱j jenoꞌ kacapew-bal, reꞌ hat awehtꞌalim chic chiꞌnchel. Ruꞌum aj reꞌ nkacoj wach chi ru̱cꞌ i Dios xatchalic, kojqui reh. \p \v 31 Reꞌ Jesus jeꞌ wili kacꞌuꞌljic xiban: \p «Ha̱ꞌ! Reꞌ cok yuꞌna til nacoj tak chic niwach. Til ta woꞌ ti coric chi jeꞌ reꞌ? Reꞌ hin nikꞌor chi reꞌ hat-tak maꞌ nacoj ta tak niwach. \v 32 Reꞌ hin nikꞌor woꞌ chic aweh tak chi reꞌ wili na̱banam tak chipam take kꞌi̱j maꞌ naht ta chic wilic je chi kawach eh pa ricorquil chipam laꞌ chic take kꞌi̱j reꞌ wilco̱j: Reꞌ hat-tak naquincꞌolok quichop na̱puhcam awi̱b tak chi ajuꞌjunal eh naquinacana̱b tak chi wutquel, xa reꞌ laꞌ hin maꞌxta woꞌ nicahnic chi wutquel maj wichꞌi̱l woꞌ i wAja̱w Dios. \p \v 33 «Nikꞌor aj aweh tak chi reꞌ hin wichꞌi̱l i wAja̱w Dios reh nok chi nachalok cꞌaxquilal chana̱ tak chawehtꞌalij woꞌ tak chi awichꞌi̱l woꞌ tak i wAja̱w Dios eh chi jeꞌ reꞌ etiwihꞌic tak pan jenaj wach cꞌuxlis jeꞌ ricab wilqui̱n i hin ru̱cꞌ yuꞌna. Coric ruꞌ, narichalic i cꞌaxquilal chana̱ hat-tak waj tahkanel reꞌ na̱cahnic tak ayuꞌ wach acꞌal xa reꞌ laꞌ ruꞌ chachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiwi̱j maj reꞌ hin xniban chic canar rikꞌojoric pan acꞌal i rajawric aj Yahm reꞌ ntakꞌanic china̱ junsut wach acꞌal, nqui Jesus. \c 17 \s1 Reꞌ ribiral i ti̱j xiban i Jesus chiwach i Ajabe̱s Dios \p \v 1 Chiri̱j chic naxicohlaj kꞌoric ku̱cꞌ i hoj raj tahkanel, reꞌ Jesus xijohsaj johtok rilbal pan taxa̱j eh jeꞌ wili xikꞌor johtok reh Dios pa riti̱j: \p «W-Aja̱w Dios, xponic chic rikꞌijil chi nanipahkam aweh i wili: Chacꞌuhtaj lok i nilokꞌil wilic chi hin awAcꞌu̱n reh chi ru̱cꞌ chaj bih eniban i hin ewoꞌ nicꞌuhtaj lok alokꞌil i hat. \v 2 W-Aja̱w Dios, reꞌ hin nikꞌor chi wilic alokꞌil maj reꞌ hat xakꞌahsaj pa nikꞌab chi nariwihꞌic wajawric chi quina̱ chiꞌnchel tinamit eh chi pa nikꞌab i hin wilic riyeꞌeric quicꞌacharic chi junelic take cꞌacharel ayeb take wi̱n \v 3 reh chi enquitijej take ricorquilal jeꞌ ricab take wili: Reh chi equicꞌacharic chi junelic take cꞌacharel, curman chi enquinaꞌbej i wili chawi̱j hat wAja̱w: Chi reꞌ hat, til hat i Dios eh chi xa reꞌ wach i hat wilca̱t chi Dios. Jeꞌ woꞌ curman chi enquinaꞌbej i wili chiwi̱j i hin: Reꞌ hin Jesus reꞌ hin Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, xinatakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal hat wAja̱w Dios. \v 4 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wAja̱w, yuꞌna cꞌahchiꞌ nicohlam i nicamaj yeꞌo̱j wi̱n awuꞌum chi nanibanam eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xniban chic chi wilic take cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal nquiyew chic alokꞌil. \p \v 5 «Yuꞌna kꞌuruꞌ nipahkaj aweh chi ar awu̱cꞌ pan taxa̱j chayew wi̱n chi ewoꞌ chic quinwihꞌic jeꞌ ricab naxinwihꞌic cho awu̱cꞌ ar nok jaꞌxta nak i wach acꞌal wili. \v 6 Queh take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ nquihchꞌilej nak take quixowonic awach xa reꞌ laꞌ yuꞌna xayew chic take wi̱n chi reꞌ chic i hin naqui̱nquihchꞌilem, reꞌ hin xniyew chic chi ilmijic chi quiwach chi reꞌ hat wilic awajawric. Reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ pan akꞌab chic wilque̱b naxayew take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ chic akꞌorbal i hat xquicꞌam na̱. \v 7 Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna quehtꞌalim woꞌ chic chi reꞌ hat xatyeꞌbic wi̱n i nicꞌ paꞌ nimal take kꞌoric xayew wi̱n chi rikꞌormojic queh \v 8 maj reꞌ take kꞌoric yeꞌo̱j wi̱n reꞌreꞌ chi nanikꞌorom, reꞌ woꞌ reꞌ xnikꞌor queh. Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ, reꞌ take cꞌacharel wili reꞌ xayew take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem, xquicꞌul woꞌ take kꞌoric xnikꞌor queh. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ xquicoj wach chi reꞌ hat xat-takꞌanic cho wi̱n eh chi jeꞌ reꞌ yuꞌna quehtꞌalim chic chi coric chi awu̱cꞌ woꞌ i hat xinchalic naxincꞌulic lok china̱ acꞌal wili. \p \v 9 «Chiqui̱j aj take cꞌacharel reꞌreꞌ nwa̱j nibanam johtok niti̱j chawach yuꞌna, maꞌ reꞌ ta chiqui̱j take tinamit maꞌ holohic ta quibanic. Jeꞌ reꞌ ajic chiqui̱j take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ xayew take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem, nwa̱j nibanam niti̱j maj reꞌ aj take reꞌ wilque̱b pan akꞌab \v 10 eh ruꞌum chi pan akꞌab wilque̱b take, wilque̱b woꞌ take pa nikꞌab i hin jeꞌ ricab nok reꞌ take wilque̱b pa nikꞌab i hin, wilque̱b woꞌ take pan akꞌab i hat. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ayeb take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem, quicꞌacharic chic chi riyeꞌeric nilokꞌil. \p \v 11 «W-Aja̱w Dios, yuꞌna chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ cu naquicahnic ayuꞌ wach acꞌal eh reꞌ hin maꞌxta chic niwihꞌic ayuꞌ ruꞌum nok nawojic awu̱cꞌ, reꞌ wili ti̱j niban chiqui̱j: Lokꞌ laj wAja̱w, reꞌ hat til wilic awajawric eh ruꞌum reꞌ nipahkaj aweh chi chacꞌol take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ayeb take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem. Chaꞌn kꞌuruꞌ chi quiwihꞌok xa pan jenaj wach cꞌuxlis chi niminic jeꞌ ricab nok wilco̱j i hoj chi xa jenaj wach kacapew-bal kacabchel. \p \v 12 «Cu yuꞌna chi kꞌi̱j chiwach niwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal chi quihchꞌiljic, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ xnicoꞌlej take chiwach take tiꞌcꞌaxic ruꞌum chi xinayew chi quicoꞌljic eh chi jeꞌ reꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌ ayeb take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem maꞌ jenoꞌ queh xikꞌeb ri̱b xa jenaj laꞌ woꞌ ti xkꞌehbic ruꞌum reh rinoꞌjbal eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xo̱j elok wach i kꞌoro̱j cho chiri̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ take kꞌoric kꞌoro̱j awuꞌum. \v 13 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hin xnicoꞌlej take cꞌacharel reꞌ ayeb take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem eh yuꞌna xnikꞌor wili chi cu wilqui̱n pe ayuꞌ wach acꞌal maj nwa̱j chi reꞌ take reꞌ enquibiraj reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ensukbic quicꞌux chi manlic jeꞌ ricab nok nsukbic woꞌ nicꞌux i hin to̱b ta qꞌuisi̱n chic maꞌ nicana̱ꞌ take cahnok ruꞌum chi nanisoljic woꞌ chic johtok awu̱cꞌ. \v 14 Jeꞌ aj reꞌ xnikꞌor queh reh chi enquirak chiri̱j chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal akꞌorom wi̱n xnikꞌor woꞌ queh. Ruꞌum aj chi toco̱m chic quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌreꞌ, reꞌ take reꞌ ixowomaj quiwach cuꞌum take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ quixowonic woꞌ awach i hat maj reꞌ quinoꞌjbal ruꞌ chꞌi̱l woꞌ ninoꞌjbal i hin maꞌ jeꞌ ta ricab quinoꞌjbal take cꞌacharel reꞌ quixowonic awach i hat. \p \v 15 «Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wAja̱w Dios, ruꞌum chi reꞌ take cꞌacharel reꞌ ayeb take wi̱n chi waj tahkanel take ixowomaj quiwach cuꞌum take cꞌacharel quixowonic woꞌ awach i hat, reꞌ wili nipahkaj aweh chiqui̱j: Chacꞌol take chiwach take cꞌahbilal naribanaric queh. Reꞌ hin maꞌ nipahkaj ta aweh chi maꞌ ta nak chic naquiwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal take cꞌacharel reꞌreꞌ \v 16 maj jeꞌ ricab chi reꞌ hin maꞌ wilqui̱n ta ayuꞌ wach acꞌal reh chi nanicahnic ta nak ayuꞌ chi junpech, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ wilque̱b ta woꞌ ayuꞌ wach acꞌal chi rinimjic quitijinic take cꞌacharel quixowonic awach i hat. \p \v 17 «W-Aja̱w, jeꞌ woꞌ chic nipahkaj woꞌ aweh wili: Chaꞌn chi reꞌ take cꞌacharel wili enquikꞌahsaj qui̱b chi rinimjic i lokꞌ laj camanic chi rikꞌormojic queh toco̱m chic cꞌacharel chaj bih ricorquilal i kꞌoro̱j awuꞌum. Reꞌ hat wAja̱w xa reꞌ woꞌ ricorquilal nakꞌor \v 18 eh chi rikꞌormojic ricorquilal reꞌreꞌ xinatakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal. Yuꞌna reꞌ hin cꞌahchiꞌ woꞌ nitakꞌa̱b je take cꞌacharel wili jeꞌ ricab xaꞌn wu̱cꞌ i hat \v 19 eh chi toꞌbal queh, reꞌ hin cꞌahchiꞌ woꞌ nikꞌahsam wi̱b chi rinimjic i lokꞌ laj camanic xayew wi̱n reh chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ ewoꞌ nquikꞌahsaj qui̱b chi rinimjic i lokꞌ laj camanic reꞌ naquikꞌorom wi̱ꞌ ricorquilal queh take toco̱m chic cꞌacharel. \p \v 20 «W-Aja̱w Dios ruꞌum reh rikꞌormojic i nibiral nacaꞌnam take cꞌacharel reꞌreꞌ, wilic toco̱m chic cꞌacharel naquichꞌica̱b quicꞌux chiwi̱j i hin. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ jenaj chic i pahkanic nwa̱j nibanam aweh chiqui̱j take cꞌacharel naquikꞌoric nibiral eh jeꞌ woꞌ chiqui̱j take toco̱m cꞌacharel reꞌ naquichꞌica̱b quicꞌux chiwi̱j. Reꞌ wili pahkanic niban aweh: \v 21 Chaꞌn chi chiꞌnchel take cꞌacharel reꞌreꞌ quicꞌacharok pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi quibil qui̱b. Niban i pahkanic reꞌreꞌ wAja̱w Dios maj jeꞌ ricab ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj chi reꞌ hat ticꞌacharic pan jenaj sukquil cꞌuxlis wu̱cꞌ i hin eh reꞌ hin quincꞌacharic woꞌ pan jenaj sukquil cꞌuxlis awu̱cꞌ i hat, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ quicꞌacharok ta woꞌ nak jeꞌ ricab i cꞌacharic nkaꞌn i hoj chi xa jenaj kawi̱ꞌ. Chi jeꞌ chic reꞌ quicꞌacharic take cꞌacharel reꞌreꞌ, curman woꞌ chi naquiwihꞌic pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi quibil qui̱b eh jeꞌ woꞌ ku̱cꞌ i hoj reh chi naquilow reꞌreꞌ take tinamit jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jaꞌ reꞌ ta aj niminel take, ewoꞌ nquicoj wach chi reꞌ hat xat-takꞌanic cho wi̱n ayuꞌ wach acꞌal. \p \v 22 «W-Aja̱w Dios, reh aj chi wilque̱b ok pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi quibil qui̱b jeꞌ ricab nok wilco̱j i hoj pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi kibil ki̱b, reꞌ riholonquil anoꞌjbal xayew wi̱n chi nabjic, xniyew woꞌ chi nabjic queh take cꞌacharel xayew take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem. \v 23 Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xniban, reꞌ hin quichꞌi̱l take cꞌacharel reꞌreꞌ wilco̱j yuꞌna pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi kibil ki̱b jeꞌ ricab nok wilca̱t woꞌ i hat pan jenaj sukquil cꞌuxlis wichꞌi̱l i hin. Chi jeꞌ reꞌ wilque̱b wu̱cꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ, naquiwihꞌic woꞌ pan jenaj manlic laj sukquil cꞌuxlis chi quibil qui̱b eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ na̱banam chi reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jaꞌ reꞌ ta aj niminel take, enquinaꞌbej chi reꞌ hat xat-takꞌanic cho wi̱n ayuꞌ wach acꞌal. Chi jeꞌ reꞌ enquilow woꞌ chi reꞌ hin tiꞌ nwicꞌraj take quiniminic wi̱n jeꞌ ricab nok tiꞌ quinawicꞌraj i hat. \p \v 24 «Yuꞌna kꞌuruꞌ wAja̱w Dios, reꞌ chic wili nwa̱j nipahkam aweh: Reꞌ take cꞌacharel reꞌ xayew take wi̱n chi naqui̱nquihchꞌilem, chayew queh chi equiwihꞌic wu̱cꞌ ar reꞌ naniwihꞌic woꞌ chic wi̱ꞌ i hin. Nipahkaj aj aweh reꞌreꞌ reh chi reꞌ take reꞌ enquilow i rinimal nilokꞌil xayew wi̱n eh chi cu pa riꞌsil woꞌ cho nok jaꞌ ntikꞌinjic ta wach acꞌal wili, xa tiꞌ woꞌ quinawicꞌraj cho cu yuꞌna chi kꞌi̱j. \p \v 25 «W-Aja̱w Dios to̱b ta reꞌ hat coric awach, reꞌ take aj ayuꞌ wach acꞌal jeꞌ ru̱cꞌ quixowonic awach maꞌ nquinaꞌbej ta chi jeꞌ reꞌ anoꞌjbal i hat. Ra̱j laꞌ hin ninaꞌbem chic reꞌreꞌ eh ruꞌum reꞌ xa queh take cꞌacharel reꞌ quiniminic reh chi reꞌ hat xat-takꞌanic cho wi̱n ayuꞌ wach acꞌal, \v 26 xniteh wach queh chi coric hab wach i hat. Queh take reꞌ kꞌuruꞌ xa cu nanisakomem woꞌ wach chi manlic anoꞌjbal reh chi reꞌ hin chꞌi̱l take reꞌ, ekojwihꞌic pan jenaj sukquil cꞌuxlis chi kibil ki̱b. Chi jeꞌ reꞌ cꞌacharic encaꞌn, reꞌ cꞌaxoj i̱b naꞌn wu̱cꞌ i hat chꞌi̱l woꞌ i cꞌaxoj i̱b niban i hin cu̱cꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ i cꞌaxoj i̱b encaꞌn chi quibil qui̱b, nqui xikꞌor Jesus pa riti̱j. \c 18 \s1 Reꞌ take aj chopol reh Jesus // xikꞌehbic wach acꞌal ruꞌum quiyoꞌjic \r (Mt. 26.47-56; Mr. 14.43-50; Lc. 22.47-53) \p \v 1 Naxicohlaj cho riti̱j i Jesus, xelic je chipam i yeꞌa̱b wilic nak wi̱ꞌ eh chi jeꞌ reꞌ chi kichꞌi̱l chic i hoj raj tahkanel xoj-o̱j jok ar wach jenaj yu̱kꞌ cu rehtal xojponic jok chipam jenaj chiki̱j laj rokbal haꞌ Seyron ribihnal. Nok hoj chic iqꞌuinak chipam i rokbal haꞌ reꞌreꞌ, xkapꞌut woꞌ chic tok johtic wach jenaj yu̱kꞌ cu rehtal xojponic chipam i jenaj yeꞌa̱b banbal wi̱ꞌ tic, \v 2 reꞌ naꞌbamaj woꞌ pa̱m ruꞌum i Ju̱ras maj qꞌuih pech hoj wihꞌinak ar chꞌi̱l i Jesus chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Reꞌ Ju̱ras kꞌuruꞌ reꞌ naricꞌulum nak ritzꞌakil rikꞌahsjic i Jesus naribanam pan quikꞌab take raj ixowonel, \v 3 naxelic cho cu̱cꞌ take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chꞌi̱l woꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ cow laj aj niminel reh Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses, xicꞌam je quibe̱h take sol aj Ro̱ma chꞌi̱l take aj chaꞌjanel reh Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ takꞌamaj take je cuꞌum take nahsil richoporic i Jesus. Reꞌ take riqꞌuihal winak takꞌamaj take je reꞌreꞌ xquicꞌam je quichaj chi quisakombal eh xquicꞌam woꞌ je quimache̱t jeꞌ woꞌ quiche̱ꞌ chi chopbal reh Jesus. \v 4 Ar ajic reꞌ Jesus ruꞌum rehtꞌalim chic nicꞌ nimal i tiꞌcꞌaxic narichalic china̱, xikꞌehtaj cho wach quikꞌorbal nok jeꞌ wili xikꞌor cho queh: \p «Hab wach xchalic asicꞌ tak? nqui queh. \p \v 5 Jeꞌ aj wili xquikꞌor reh: \p «Reꞌ hoj cꞌahchiꞌ kasiqꞌuim i Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret, nqui take. \p Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ aj woꞌ hin ruꞌ, nqui queh. \p Chi quixilac take xibirinic reh kꞌoric xikꞌor i Jesus reꞌreꞌ, wilic woꞌ cok ar i Ju̱ras reꞌ xcꞌambic je quibe̱h take cꞌacharel reꞌreꞌ chi richoporic i Jesus. \p \v 6 Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: \p «Reꞌ aj woꞌ hin ruꞌ, nqui queh. \p Reꞌ take tinamit reꞌreꞌ xquijil je qui̱b chiqui̱j eh xikꞌehbic wach acꞌal naxquibiraj take kꞌoric reꞌreꞌ. \v 7 Chiri̱j i wili reꞌ Jesus xibiraj woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: \p «Hab wach i nasicꞌ tak? nqui queh. \p —Reꞌ Jesus reꞌ ribihnej chi aj Nasaret nkasicꞌ, nqui take. \p \v 8 Reꞌ Jesus xikꞌor woꞌ chic queh chi jeꞌ wili: \p «Xnikꞌor chic aweh tak chi reꞌ hin ruꞌ, nqui queh. \p Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor queh: \p «Ruꞌum chi reꞌ hin cꞌahchiꞌqui̱n asiqꞌuim tak, chacana̱ꞌ tak chi equiꞌo̱j take wili, nqui queh. \p \v 9 Ru̱cꞌ take kꞌoric xiban reꞌreꞌ xmanlajic wach i rikꞌoroj cho chi jeꞌ wili: \q1 “Reꞌ take cꞌacharel reꞌ ayeb take wi̱n chi naquinquichꞌihlem maꞌ jenoꞌ queh xikꞌehbic, nqui rikꞌorom cho. \p \v 10 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ chiri̱j nok reꞌ Jesus rikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch naxilow chi naquichopom nak chic i Jesus xehsaj ti cho rikꞌas laj chꞌihchꞌ pa ripatil wilic ru̱cꞌ eh xicoj ti je chi tiꞌ i winak Ma̱lco ribihnal, reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, naxiniqꞌuej nak ricansjic xa reꞌ laꞌ, xa reꞌ woꞌ ti i jenaj chi xiquin xirak je riyocꞌoric. \v 11 Naxilow chi jeꞌ reꞌ i Jesus, jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Luch: \p «Chacꞌol woꞌ chic akꞌas laj chꞌihchꞌ pa ripatil. Reꞌ wAja̱w Dios ritikꞌa̱b chic cho wach chi nanicꞌulum i tiꞌcꞌaxic. Jeꞌ ricab chi jenoꞌ cꞌacharel nyeꞌeric reh pan jenoꞌ culc chi naruqꞌuem i cꞌah laj haꞌ, tokꞌlic woꞌ naruqꞌuem, jeꞌ aj woꞌ reꞌ wu̱cꞌ i hin xa nanicꞌulum woꞌ i paꞌ bih tikꞌimaj cho wach ruꞌum i wAja̱w Dios chi nanicꞌulum, nqui reh. \p \v 12 Ar ajic naxikꞌor reꞌreꞌ i Jesus, reꞌ take juntuhm chi sol chꞌi̱l i cꞌamol quibe̱h eh chꞌi̱l woꞌ take chaꞌjanel reh Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, xquichop i Jesus eh nok bacꞌlic chi kꞌab, \v 13 xquicꞌam je chi pe̱t ru̱cꞌ i maꞌ Anas reꞌ raja̱w rehqꞌue̱n i maꞌ Caypas reꞌ wilic chi nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i ha̱b reꞌreꞌ. \v 14 Reꞌ maꞌ Caypas reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ xyeꞌbic quinoꞌjbal take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ aj cꞌamol quibe̱h woꞌ take aj Jure̱ya naxikꞌor queh chi jeꞌ wili: \p «Sakbih chi keh chi xa reꞌ wach i jenaj chi cꞌacharel enquimic je chiwach chi ekojquimic i hoj chiꞌnchel cꞌacharel wilco̱j chipam i tinamit wili, nqui rikꞌorom cho queh. \s1 Reꞌ Jesus xcꞌamaric chiwach // i maꞌ Anas \r (Mt. 26.69-70; Mr. 14.66-68; Lc. 22.55-57) \p \v 15 Naxcꞌamaric je Jesus ru̱cꞌ i cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, xtahkaljic je cuꞌum quib keh hoj raj tahkanel, reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch chꞌi̱l i jenaj chic kich aj tahkanel. Reꞌ kich aj tahkanel reꞌ xihchꞌilej je i maꞌ Luch, ehtꞌalamaj wach ruꞌum i cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios eh ruꞌum reꞌ xyeꞌeric kꞌab reh chi xoquic cok chiꞌ ripa̱t i cꞌamol be̱h reꞌreꞌ naxcꞌamaric woꞌ cok i Jesus ar. \v 16 Nok oconak aj chic cok ar i kich aj tahkanel reꞌ ehtꞌalamaj wach ruꞌum i cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, xsoljic woꞌ chic cho chi chi̱ꞌ ocbal eh ruꞌum chi xilow chi cu wilic lok ar i maꞌ Luch, xipahkaj atoꞌbil reh aj chaꞌjanel tzꞌahp chi eriyew kꞌab chi naroquic cok i maꞌ Luch. \v 17 Reꞌ ixok aj chaꞌjanel reh chi̱ꞌ ritzꞌahpil ocbal, jeꞌ wili xikꞌor reh maꞌ Luch naxilow wach: \p «Maꞌ reꞌ ta na nchel hat jenaj queh raj tahkanel i winak reꞌ wilic cok chipam i pa̱t reꞌreꞌ? nqui reh. \p Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Maꞌxta! Maꞌ reꞌ ta hin, nqui reh. \p \v 18 Chiri̱j wili reꞌ maꞌ Luch xo̱j pahꞌok cu̱cꞌ take juꞌjun cꞌacharel quicamanic chipam i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ quichꞌi̱l qui̱b chꞌi̱l take juꞌjun take aj chaꞌjanel woꞌ reh pa̱t reꞌreꞌ eh ar xcahnic chi kꞌixinic maj chiꞌnchel take cꞌacharel reꞌreꞌ xquicꞌula̱ꞌ lok quikꞌa̱kꞌ ruꞌum reh cꞌuxic cꞌahchiꞌ ribanam eh ar cꞌahchiꞌ quikꞌixinsam cok qui̱b. \s1 Reꞌ ribirmijic reh Jesus chaj bih // take cꞌuhtunic riban \r (Mt. 26.59-66; Mr. 14.55-64; Lc. 22.66-71) \p \v 19 Ar chic cok chipam i pa̱t reꞌ xcꞌamaric je wi̱ꞌ i Jesus reꞌ cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios xibiraj reh Jesus hab wach take raj tahkanel eh jeꞌ woꞌ chaj bih take tijinic riban. \v 20 Chalic i Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: \p «Reꞌ hin maꞌxta bih nikꞌorom cho xa pan cꞌolic, chiꞌnchel laꞌ sakom wach naxniban i cꞌuhtunic cu̱cꞌ take tinamit jeꞌ ricab nok xa eli̱c woꞌ xniban cho cꞌuhtunic chipam take pa̱t ntijiljic wi̱ꞌ ri̱j take Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses on jeꞌ ricab nok chi chi̱ꞌ i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios xniban woꞌ i cꞌuhtunic. \v 21 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, chaj waꞌric nanabiraj wi̱n chi reꞌ hin nanikꞌoric aweh chiri̱j i cꞌuhtunic niban? Chabiraj laꞌ queh take quibiram chaj bih nikꞌorom cho. Reꞌ take reꞌ quinaꞌbem chic chaj bih aj chiri̱j hin kꞌoronak cho, nqui reh. \p \v 22 Naxibiraj chaj bih xikꞌor i Jesus, jenaj queh take aj chaꞌjanel wilque̱b cok ar xisecꞌ je pan wach i Jesus chi kꞌabis eh xikꞌor reh chi jeꞌ wili: \p «Maꞌ riban ta chi jeꞌ reꞌ ricꞌuꞌljic xaꞌn i cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, nqui reh. \p \v 23 Reꞌ Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: \p «Wi laꞌ wilic i maꞌ holohic ta laj kꞌoric xnikꞌor, nwa̱j chi enakꞌor wi̱n haj wilic i kꞌoric reꞌreꞌ eh wi laꞌ tare̱t take kꞌoric xnikꞌor, chaj bih riwi̱ꞌ chi cꞌahchiꞌqui̱n achꞌeyem? nqui Jesus reh. \p \v 24 Chiri̱j chic i wili reꞌ maꞌ Anas xitakꞌa̱ꞌ je Jesus ru̱cꞌ i maꞌ Caypas reꞌ wilic woꞌ chi cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios eh xa cu bacꞌlic woꞌ take kꞌab naxcꞌamaric je Jesus ru̱cꞌ. \s1 Reꞌ maꞌ Luch oxpech xikꞌor chi // maꞌ rehtꞌalim ta wach i Jesus \r (Mt. 26.71-75; Mr. 14.69-72; Lc. 22.58-62) \p \v 25 Nok reꞌ maꞌ Luch xa cu kꞌixinic woꞌ riban chiꞌ kꞌa̱kꞌ, ar ajic jenaj cꞌacharel jeꞌ wili xibiraj reh: \p «Maꞌ reꞌ ta na nchel hat jenaj queh take raj tahkanel i Jesus? nqui reh. \p Chalic maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Maꞌxta! Maꞌ reꞌ ta hin, nqui. \p \v 26 Chiri̱j wili jenaj queh take raj camanom i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, ru̱cꞌ cho winak reꞌ xyocꞌoric i xiquin ruꞌum i maꞌ Luch, jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Maꞌ xwilow ta na cho awach kꞌuruꞌ chi awichꞌi̱l i Jesus ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ tic muꞌu̱n? nqui banol reh. \p \v 27 Naxibiraj chi jeꞌ reꞌ, reꞌ maꞌ Luch xikꞌor woꞌ chic chi maꞌ reꞌ ta raj tahkanel i Jesus eh xa cu reꞌ woꞌ ti xicohlaj kꞌoric i maꞌ Luch, xkꞌoric woꞌ chic cho i jenaj las wilic ar. \s1 Reꞌ take timanit nquicoj rimahc i Jesus chiwach i Po̱nsyo Pila̱to \r (Mt. 27.1-2,11-31; Mr. 15.1-20; Lc. 23.1-5,13-25) \p \v 28 Chiri̱j chic riwihꞌic pa ripa̱t i maꞌ Caypas, reꞌ Jesus xcꞌamaric je chipam i pa̱t nponic wihꞌok wi̱ꞌ i raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma reꞌ pahbamaj chi rikꞌataric kꞌoric chipam i riyukꞌul Jure̱ya. Reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xicꞌambic je reh Jesus chipam i pa̱t reꞌreꞌ, cu wahkꞌek woꞌ ti xiponic ar, xa reꞌ laꞌ ruꞌ maꞌ xiꞌoquic ta cok chipam i pa̱t reꞌreꞌ ruꞌum chi reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maꞌ quiꞌoquic ta chipam quipa̱t take maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel maj chi queh ruꞌ wi ncaꞌn reꞌreꞌ til cꞌahchiꞌ quimahcanic eh wi ncaꞌn i mahc reꞌreꞌ maꞌ nyeꞌeric ta chic kꞌab queh chi enquicꞌsaj rinimjic i ninkꞌi̱j reꞌ ncꞌuxuric wi̱ꞌ i qꞌuijol me̱ꞌ. \v 29 Jeꞌ reꞌ ajic nok reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xicꞌambic je reh Jesus, wilque̱b lok chi chi̱ꞌ i pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ raj toꞌo̱l i kꞌatal kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to ribihnal xelic cho cu̱cꞌ eh xikꞌor queh chi jeꞌ wili: \p «Chajaric i mahc cꞌahchiꞌ atzꞌakam tak chiri̱j i winak wili? nqui xikꞌor queh. \p \v 30 Reꞌ take reꞌ jeꞌ wili xquicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: \p «Reꞌ winak wili mahc xiban. Wi ta nak maꞌ reꞌ ru̱cꞌ maꞌ holohic ta wach ribano̱j, maꞌ xkakꞌahsaj ta nak aweh, nqui take. \p \v 31 Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Wi chiwach i Cꞌuhbal nchopbic ana̱ tak mahc xiban i winak wili, chacꞌam tak je eh chaꞌn tak ru̱cꞌ jeꞌ ricab rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ, nqui queh. \p Naxquibiraj chi jeꞌ reꞌ xikꞌor i Po̱nsyo Pila̱to reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Wi chiwach i cꞌuhbal nkꞌatbic kꞌoric chi kana̱ i hoj, reꞌ winak wili tanlic chiri̱j chi naricansjic, reꞌ hoj maꞌxta kajawric chi enkacansaj je ruꞌum nok maꞌ xyeꞌeric ta kajawric chi ribanaric reꞌreꞌ awuꞌum hat-tak aj Ro̱ma, nqui take reh. \p Jeꞌ reꞌ xquikꞌor reh chi ripahkaljic reh chi reꞌ Jesus naricansjic wach curu̱s \v 32 eh ru̱cꞌ take kꞌoric xcaꞌn reꞌreꞌ, xo̱j elok wach i kꞌoro̱j chic cho ruꞌum i Jesus keh hoj raj tahkanel reh chi enkarak chiri̱j chaj bih riwi̱ꞌ quimic naricꞌulum. \s1 Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to maꞌ xirak ta // rimahc i Jesus \p \v 33 Chiri̱j chic quikꞌoꞌrjic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xcꞌambic cho reh Jesus ru̱cꞌ Po̱nsyo Pila̱to, reꞌ Po̱nsyo reꞌreꞌ xsoljic woꞌ chic cok chipam pa̱t reꞌ cꞌahchiꞌ wi̱ꞌ chi wihꞌic eh naxitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic chi naricꞌamaric cho Jesus chiwach, jeꞌ wili xikꞌor reh nok cꞌamoj chic cho: \p «Reꞌ na hat quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil take cho maꞌ Israhel? nqui reh. \p \v 34 Chalic i Jesus jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xiban: \p «Til na pan acꞌux i hat nchalic chi jeꞌ reꞌ cꞌahchiꞌ akꞌorom wi̱n on xa cꞌahchiꞌ acaꞌpechem i kꞌoro̱j cuꞌum take toco̱m cꞌacharel? nqui reh. \p \v 35 Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor reh chi ricꞌuꞌljic: \p «Reꞌ hat awehtꞌalim chi reꞌ hin maꞌ reꞌ ta hin awich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, ruꞌum reꞌ xa maꞌxta bih nwa̱j reh i kꞌoro̱j chawi̱j cuꞌum take awich atinami̱t. Yuꞌna kꞌuruꞌ chakꞌor wi̱n, chaj bih abanam cho maj xatkꞌahsjic pa nikꞌab cuꞌum take cꞌamol quibe̱h awich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chꞌi̱l take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, nqui reh. \p \v 36 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ: \p «Reꞌ wajawric wilic chi quina̱ take cꞌacharel, reꞌ hin maꞌ niban ta ricojoric jeꞌ ricab ricojoric cajawric ncaꞌn take kꞌatal kꞌoric ayuꞌ wach acꞌal. Wi ta nak enicoj i wajawric reꞌreꞌ jeꞌ ricab ncaꞌn take kꞌatal kꞌoric aj ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ hin xintakꞌa̱ꞌ nak rikꞌormojic chi equinquicoꞌlej take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ wilic wajawric chi quina̱ eh reꞌ take reꞌ xinquicoꞌlej nak chi maꞌxta quinkꞌahsjic pan quicab take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ to̱b ta wilic wajawric, maꞌ nicoj ta jeꞌ ricab ncaꞌn take kꞌatal kꞌoric aj ayuꞌ wach acꞌal, nqui reh. \p \v 37 Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to je woꞌ chic wili xikꞌor reh: \p «Ru̱cꞌ i xakꞌor nirak chiri̱j chi reꞌ hat, hat woꞌ aj kꞌatal kꞌoric, majeꞌ? nqui reh. \p Chalic i Jesus jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xiban: \p «Reꞌ hat tikꞌoric chi reꞌ hin, hin aj kꞌatal kꞌoric. Reꞌreꞌ kꞌoric naꞌn chiwi̱j, raj i hin reꞌ wili kꞌoric niban aweh chiwi̱j: Reꞌ hin xinchalic ayuꞌ wach acꞌal eh xinasjic ayuꞌ reh chi nanikꞌoric chiri̱j i coric. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor chi reꞌ cꞌacharel coric wach rinoꞌjbal reꞌ aj reꞌ ricoj rehtal chi coric i cꞌuhtunic niban, nqui Jesus. \p \v 38 Naxibiraj xikꞌor i Jesus, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xikꞌor reh chi jeꞌ wili: \p «Chi wi̱n i hin reꞌ coric maꞌ hab ta wach nehtꞌalanic reh, nqui xikꞌor. \p Chiri̱j chic ruꞌ xelic woꞌ chic lok rij pa̱t, xikꞌor queh ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi jeꞌ wili: \p «Reꞌ hin maꞌ nirak ta jenoꞌ mahc chiri̱j i winak wili, \v 39 reꞌ cok ruꞌ xa paꞌ bih nawa̱j tak chi eniban reꞌ woꞌ reꞌ eniban. Nawa̱j na tak kꞌuruꞌ chi enwokꞌtaj je aweh tak i winak reꞌ nakꞌor tak chi xikꞌor chi reꞌreꞌ i kꞌatal kꞌoric chana̱ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel on nawa̱j tak chi jenoꞌ chic enwokꞌtaj je? Cꞌolok pan acꞌux tak, chiwach take kꞌi̱j reꞌ nawicꞌsaj tak wi̱ꞌ i ninkꞌi̱j wilca̱t tak wi̱ꞌ wili, hat-tak ocronak chi nwesaj je jenoꞌ cꞌacharel wilic pan che̱ꞌ, nqui queh. \p \v 40 Naxquibiraj reꞌreꞌ, chi cunchelal take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor chi cow: \p «Maꞌ nka̱j ta chi reꞌ Jesus enawokꞌtaj je, reꞌ laꞌ Warawas nka̱j, nqui take. \p Jeꞌ reꞌ xquikꞌor to̱b ta quehtꞌalim woꞌ nak chi reꞌ Warawas jenaj aj lekꞌ. \c 19 \s1 Reꞌ tinamit cow nquipahkaj reh // Pila̱to chi naricansjic i Jesus \p \v 1 Chiri̱j aj chic i kꞌoric xiban cu̱cꞌ take xcꞌambic cho reh Jesus chiwach, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xitakꞌa̱ꞌ chi naricꞌamaric je Jesus pan che̱ꞌ eh nok wilic chic ar, xitakꞌa̱ꞌ woꞌ rikꞌormojic chi naritzꞌuhumjic. \v 2 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ take sol chaꞌjem reh Jesus naxquitzꞌuhumej jeꞌ ricab takꞌamaj rikꞌormojic queh ruꞌum i Po̱nsyo Pila̱to, xquipachꞌej eh xquicotej wach jenaj ku̱l qꞌui̱x reh chi naquicojom wach na̱ i Jesus. Chiri̱j chic reꞌ xquicoj chiri̱j i Jesus jenaj cak moyic tzꞌih jeꞌ ricab ncojoric reh jenaj kꞌatal kꞌoric eh jeꞌ reꞌ xcaꞌn chi xa seꞌlbal reh. \v 3 Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ take sol reꞌreꞌ xa ta woꞌ jarpech xquikꞌorlom reh Jesus take kꞌoric wili: \p «Cꞌale̱n, hat quikꞌatal kꞌoric take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel! nqui xa nqui chic take cok reh. \p Chiri̱j chic rikꞌormojic reh chi jeꞌ reꞌ xa ta woꞌ jarpech xquisecꞌlom cok pan nakꞌ wach. \v 4 Nok bano̱j chic reh Jesus chi jeꞌ reꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xelic woꞌ chic lok chipam i pa̱t xponic wihꞌok cho wi̱ꞌ eh jeꞌ wili xikꞌor queh take xicꞌambic je reh Jesus: \p «Chacoj tak rehtal i nanikꞌorom wili: Reꞌ hin xniyew chic rikꞌormojic queh take niso̱l chi naquicꞌamam cho Jesus ayuꞌ lok ri̱j pa̱t wili reh chi na̱wilom tak nicꞌ wach xbanaric reh. Jeꞌ woꞌ chic, nwa̱j chi chanaꞌbej tak chi reꞌreꞌ maꞌxta jenoꞌ mahc xnirak chiri̱j eh ruꞌum reꞌ nawokꞌtam je, nqui queh. \p \v 5 Ar ajic naxelic cho Jesus chi cojo̱j chic jenaj cotomaj ku̱l qꞌui̱x wach na̱ eh jeꞌ woꞌ chi cojo̱j chic jenaj cak moyic laj tzꞌih chiri̱j jeꞌ ricab ncojoric reh jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Chi wi̱n hin, xa coric laj cꞌacharel woꞌ i winak wili, nqui queh. \p \v 6 Reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chꞌi̱l woꞌ take aj chaꞌjanel cꞌamoj take je cuꞌum take cꞌamol be̱h reꞌreꞌ naxquilow chi reꞌ Po̱nsyo Pila̱to ra̱j nak rokꞌtam je i Jesus, xquiqꞌuer quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili: \p «Reꞌ Jesus reꞌreꞌ chacansaj eh til chacansaj wach curu̱s! nqui take. \p Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili quicꞌuꞌljic xiban: \p «Reꞌ hin maꞌxta nirak jenoꞌ mahc quimic ri̱j chiri̱j cꞌacharel wili. Reꞌ cok ruꞌ, wi ricansjic nawa̱j tak hat-tak, chacꞌam tak je eh reꞌ ok hat-tak tiyeꞌbok tak reh wach curu̱s, nqui queh. \p \v 7 Reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xcaꞌn: \p «Reꞌ cꞌuhbal nchopbic kana̱ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel riyew rehtal keh haj wilic riwi̱ꞌ chi encansjic jenoꞌ cꞌacharel. Jeꞌ ricab rikꞌor i cꞌuhbal reꞌreꞌ, reꞌ Jesus wili curman chi nariquimic ruꞌum nok xikꞌor chi reꞌreꞌ rAcꞌu̱n i Dios, nqui take. \p \v 8 Naxibiraj i Po̱nsyo Pila̱to chi jeꞌ reꞌ kꞌe̱ꞌ naxoquic cho riyoꞌjic. \v 9 Ruꞌum aj reꞌ xoquic woꞌ chic cok chipam i pa̱t cꞌahchiꞌ wi̱ꞌ chi wihꞌic eh jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Haj woꞌ tichalic i hat kꞌuruꞌ? nqui reh. \p Reꞌ Jesus xa ta nak xikꞌor jenoꞌ kꞌoric. \v 10 Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Maꞌ ticahnic chi me̱m quinacꞌuꞌlej cho. Reꞌ hat awehtꞌalim chi coric chi wilic wajawric chi enitakꞌa̱ꞌ acansjic wach curu̱s eh wilic woꞌ wajawric chi etiwokꞌtaj je, nqui xikꞌor reh. \p \v 11 Reꞌ Jesus jeꞌ wili kꞌoric xiban: \p «Reꞌ hat wilic awajawric chi nina̱ ruꞌum nok reꞌ Dios xyeꞌbic aweh awajawric reꞌreꞌ. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh wili: Reꞌ rimahc i cꞌacharel xkꞌahsanic wi̱n chi xincꞌulic tiklijok pan akꞌab, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xiqꞌuic na̱ cꞌahbilal wach mahc xiban chiwach i mahc enaꞌn i hat, nqui reh. \p \v 12 Ribiram chic reꞌreꞌ, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to pꞌuht risiqꞌuim ri̱j nicꞌ wach nachokꞌtaj je i Jesus, xa reꞌ laꞌ reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xa cow chic nquiqꞌuer woꞌ chic quichi̱ꞌ chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ quikꞌorom: \p «Reꞌ hat til awehtꞌalim i wili chi coric: Hab wach reꞌ rikꞌor ri̱b chi kꞌatal kꞌoric, ru̱cꞌ reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ rikꞌorom lok chi maꞌ ra̱j ta wach i hab wach wilic chi kꞌatal kꞌoric. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi reꞌ hat nawokꞌtam je i Jesus wili, ra̱j rikꞌorom chi cꞌahchiꞌ acꞌuhtam lok chi reꞌ kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma maꞌ reꞌ ta chic i kꞌatal kꞌoric, nqui take. \p \v 13 Nok reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xibiraj chi jeꞌ reꞌ, xelic je chipam i pa̱t reꞌreꞌ, xicꞌam lok i Jesus chiri̱j eh xtzꞌuhkic chipam i yeꞌa̱b banbal kꞌatoj kꞌoric reꞌ jeꞌ wili ribihnal: “Wach Acꞌal Tzꞌak Tikꞌimaj ru̱cꞌ Abaj” eh “Cawa̱ta” ribihnal pan kꞌoric hewre̱yo reꞌ kakꞌorbal i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. \v 14 Ar ajic reꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor queh take aj nahsil chi quina̱ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quicꞌacharic pa riyukꞌul Jure̱ya: \p «Ayuꞌ chawach tak yuꞌna wilic akꞌatal kꞌoric tak, nqui queh. \p Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ xkꞌormojic nok jeꞌ nak chic cablaj o̱ra reh kꞌi̱j reꞌ nquitikꞌa̱ꞌ wi̱ꞌ qui̱b chi ricꞌsjic i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa. \p \v 15 Reꞌ aj take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ wili xquikꞌor reh Po̱nsyo Pila̱to chi xa cow chic cꞌahchiꞌ quiqꞌuerem quichi̱ꞌ: \p «Reꞌ winak wili chacansaj eh til woꞌ chacansaj ar wach curu̱s! Chayew kꞌab kꞌuruꞌ chi encansjic! nqui take reh. \p Reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xikꞌor queh chi jeꞌ wili: \p «Reꞌ hat-tak maꞌ nawa̱j ta tak chi enitakꞌa̱ꞌ ricansjic akꞌatal kꞌoric tak wili wach curu̱s, majeꞌ? nqui queh. \p Reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios jeꞌ wili ricꞌuꞌljic xcaꞌn: \p «Reꞌ hoj maꞌxta chic jenoꞌ toco̱m kꞌatal kꞌoric chi kana̱, xa reꞌ laꞌ wach i kꞌatal kꞌoric aj Ro̱ma, nqui take. \p \v 16 Naxibiraj reꞌreꞌ i Po̱nsyo Pila̱to xicꞌuꞌlej na̱ i pahkanic xcaꞌn reh chi nariyeꞌeric i Jesus wach curu̱s eh chi jeꞌ reꞌ xikꞌahsaj woꞌ i Jesus pan quikꞌab take riso̱l. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take reꞌ xquicꞌam je i Jesus reh chi nacaꞌnam tiꞌcꞌaxic reh reꞌ kꞌorel paꞌ bih pahkamaj china̱. \s1 Reꞌ Jesus xitehlaj je ro̱k ricuru̱s \r (Mt. 27.32-50; Mr. 15.21-37; Lc. 23.26-49) \p \v 17 Naxesmejic je Jesus chiwach i Po̱nsyo Pila̱to, reꞌreꞌ ritehlam chic je ro̱k ricuru̱s naxelic je ar reh chi narojic cansjok china̱ i yu̱kꞌ “Ribakil Na̱ Camnak” ribihnal eh pan kꞌoric hewre̱yo reꞌ jenaj queh kakꞌorbal i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, “Co̱lcota” nkabihnej. \p \v 18 Chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ xcojoric wach curu̱s i Jesus, pan yejalamaj cuꞌum i quib chic chi cꞌacharel xicojoric woꞌ wach curu̱s. Jenaj xcanabjic je pa risecꞌa̱j eh jenaj chic pa ritzꞌe̱t. \v 19 Chiwach woꞌ i curu̱s wilic wi̱ꞌ i Jesus, reꞌ Po̱nsyo Pila̱to xitakꞌa̱ꞌ ricojoric jenaj rehtalil ehtꞌalbal reh hab wach i winak wilic wach curu̱s eh chaj bih aj chiri̱j naxjapꞌaric chiwach. Reꞌ rehtalil reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor chiwach: “Reꞌ Jesus wili, reꞌ i ribihnej chi aj Nasaret eh quikꞌatal kꞌoric woꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui rikꞌor. \p \v 20 Qꞌuih aj ruꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quicꞌacharic pan tinamit Jerusalen, xiꞌilbic wach chaj bih rikꞌor i rehtalil reꞌreꞌ ruꞌum nok reꞌ yeꞌa̱b xcojoric wi̱ꞌ i Jesus wach curu̱s, xa maꞌ naht ta ru̱cꞌ Jerusalen wilic. Reꞌ aj reꞌ rehtalil reꞌreꞌ tzꞌihmbimaj pan kꞌoric hewre̱yo reꞌ jenaj queh kakꞌorbal i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, tzꞌihmbimaj woꞌ pan quikꞌorbal take aj criye̱co eh tzꞌihmbimaj woꞌ pan quikꞌorbal take aj Ro̱ma. \v 21 Naxquilow aj chaj bih rikꞌor i rehtalil reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios xquikꞌor reh Po̱nsyo Pila̱to chi jeꞌ wili: \p «Tare̱t chi xatakꞌa̱ꞌ ritzꞌihmjic i ehtalil reꞌreꞌ chiri̱j i Jesus xa reꞌ laꞌ, reꞌ nak til xicꞌul chi xatzꞌihmbaj, reꞌ chi reꞌ Jesus xikꞌor ri̱b chi reꞌreꞌ i kakꞌatal kꞌoric i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, nqui take reh. \p \v 22 Raj laꞌ Po̱nsyo Pila̱to jeꞌ wili xikꞌor: \p «Reꞌ hin maꞌ eta chic nijal ritzꞌihmjic i takꞌamaj chic ritzꞌihmjic wuꞌum, reꞌ xnitzꞌihmbaj, tzꞌihmbimaj chic lok ta chic bih ra̱j, nqui queh. \s1 Reꞌ take sol quisaquej ri̱j // risoꞌ i Jesus \p \v 23 Nok reꞌ take sol quiyeb chic cho wach curu̱s i Jesus, xquiwek i risoꞌ, cajchꞌak xquesaj reh chi juꞌjun chꞌak naricahnic queh take sol wilque̱b ar. Jeꞌ aj reꞌ xcaꞌn reh risoꞌ xa reꞌ laꞌ maꞌ jeꞌ ta reꞌ xcaꞌn reh i roxlo̱cꞌ risoꞌ reꞌ maꞌxta pꞌojbal reh maj xa junpaꞌlic riquemjic bano̱j. Naxquesaj aj lok i tzꞌih reꞌreꞌ, \v 24 reꞌ take sol xquikꞌor chi quiwach chi jeꞌ wili: \p «Maꞌ nkachꞌak tak, kayew laꞌ tak pan sa̱c eh chi jeꞌ reꞌ enkilow hab wach enehchenic reh, nqui take. \p Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ richꞌakaric risoꞌ i Jesus xcaꞌn take sol reꞌreꞌ, xo̱j elok wach i tzꞌihmbimaj cho chi jeꞌ wili chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios: \q1 “Reꞌ take reꞌ xquipuhcaj chi quiwach i nisoꞌ \q1 eh xquisaquej woꞌ ri̱j, nqui rikꞌor. \s1 Reꞌ rilmijic ritu̱t i Jesus xicana̱ꞌ // pan kꞌab i raj tahkanel // reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ ricꞌraj \p \v 25 Nok wilic chic wach curu̱s i Jesus, ar woꞌ wilque̱b ponok take ixok wili: Reꞌ ritu̱t i Jesus, reꞌ richa̱kꞌ ritu̱t i Jesus, reꞌ Mari̱ya reꞌ rehqꞌue̱n i Quelyo̱pas eh chꞌi̱l woꞌ i Mari̱ya aj Majta̱la. \v 26 Nok reꞌ Jesus xilow je wach i ritu̱t chꞌi̱l i hin raj tahkanel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ quiricꞌraj jeꞌ wili xikꞌor reh ritu̱t reh chi maꞌ eta ntiꞌbic riman ricꞌux: \p «Mah, yuꞌna reꞌ chic wili i naricahnic cahnok chi nijelow-bal i hin awacꞌu̱n, nqui reh ritu̱t. \p \v 27 Chiri̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili xikꞌor wi̱n hin raj tahkanel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ quiricꞌraj: \p «Acꞌun, reꞌ nitu̱t wili hat chic na̱wilbic reh jeꞌ ricab woꞌ rilmijic atu̱t naꞌn, nqui xikꞌor wi̱n. \p Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hin raj tahkanel reꞌ Wa̱n nibihnal, xa chiwach aj woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ xcahnic pa nikꞌab rilmijic i Mari̱ya jeꞌ ricab chi nitu̱t woꞌ chi niwach. \s1 Reꞌ quimic xicꞌul i Jesus \r (Mt. 27.45-56; Mr. 15.33-41; Lc. 23.44-49) \p \v 28 Chiri̱j chic wili reꞌ Jesus xehtꞌalij chi xinimej chic lok chi manlic i nicꞌ paꞌ nimal tikꞌimaj cho wach ruꞌum i Dios chi naribanaric reh. Ruꞌum aj reꞌ, nok wilic wach curu̱s i Jesus, xmanlajic woꞌ wach i jenaj chic kꞌoric kꞌoro̱j cho chiri̱j najtir kꞌi̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ xmanlajic wach naxikꞌor chi jeꞌ wili: \p «Chiki̱j nichi̱ꞌ, nqui xikꞌor. \p \v 29 Ruꞌum reh kꞌoric xikꞌor i Jesus, reꞌ take sol naxquilow chi maꞌ naht ta cok cu̱cꞌ wilic jenaj culc nujunak chi chꞌamsamaj laj ri̱s u̱wa, xquimuhba̱ꞌ cho pan haꞌ reꞌreꞌ jenaj potzpotz laj mi̱x, xquicoj chi juꞌ jenaj kꞌab che̱ꞌ jeꞌ caxlan a̱j “iso̱po” ribihnal eh xquiyew cok i mi̱x reꞌreꞌ pan chi̱ꞌ i Jesus. \v 30 Naxitzꞌubej cok i chꞌamsamaj laj ri̱s u̱wa, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor: \p «Ayuꞌ aj xponic wach chiꞌnchel, nqui xikꞌor. \p Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus xiquipa̱ꞌ cho na̱ eh xelic ti ruxla̱b. \s1 Reꞌ Jesus maꞌ xtokoric ta ritu̱k \p \v 31 Chipam i kꞌi̱j reꞌreꞌ nok reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nquitikꞌa̱ꞌ qui̱b chi ricꞌsjic i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa, reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ xicꞌambic je reh Jesus chiwach i Po̱nsyo Pila̱to xquipahkaj woꞌ reh chi naritakꞌa̱b take riso̱l chi ritokoric cabchel quitu̱k take wilque̱b wach curu̱s, reꞌ Jesus chꞌi̱l take quib chic chi cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ xquipahkaj reh, reh chi jeꞌ reꞌ equiquimic chi junpech chiwach i kꞌi̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum chi naripꞌutum chic tok sawatuꞌ kꞌi̱j reꞌ kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ chikawach i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xquipahkaj woꞌ reh Po̱nsyo Pila̱to chi naritakꞌa̱b resmejic ritiꞌjolal i Jesus chꞌi̱l take quib chic cꞌacharel reꞌreꞌ, reh chi maꞌ eta quicahnic wach curu̱s chiwach i hiꞌlbal kꞌi̱j chi keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. \v 32 Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ take sol takꞌamaj take je chi rinimjic i pahkanic bano̱j reh Po̱nsyo Pila̱to, xiꞌo̱j eh xquitok ritu̱k i jenaj queh quib cꞌacharel cꞌahchiꞌ quicansjic wach curu̱s. Chiri̱j chic ruꞌ xcaꞌn woꞌ chic reh i jenaj chic, \v 33 reꞌ cok ruꞌ naxquijil cok qui̱b ru̱cꞌ i Jesus, maꞌ xquitok ta chic take ritu̱k ruꞌum nok xquilow chi camnak chic. \v 34 Jeꞌ aj reꞌ maꞌ xquitok ta chic ritu̱k i Jesus xa reꞌ laꞌ jenaj queh take sol xihop cok pa rijojol i Jesus ru̱cꞌ jenaj kꞌas juꞌ chꞌihchꞌ eh naxiban chi jeꞌ reꞌ, chi juncꞌam ti xelic cho riquiqꞌue̱l chꞌi̱l i rihaꞌquil. \p \v 35 Reꞌ xcꞌuluric wili ru̱cꞌ i Jesus til xwilow i hin cꞌacharel reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌoric take kꞌoric wili eh ruꞌum reꞌ wehtꞌalim ricorquil ribiral i cꞌahchiꞌ nikꞌorom. Reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom i hin, til aj woꞌ coric eh cꞌahchiꞌ nikꞌorom ribiral wili reh chi enachꞌica̱ꞌ acꞌux tak chiri̱j i Jesus, \v 36 maj reꞌ xicꞌul i Jesus wili, xcꞌuluric lok reh chi xo̱j manlajok wach i tzꞌihmbimaj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios. Chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor: \q1 “Maꞌ jenoꞌ ribakil reh ritiꞌjolal naritokic, nqui rikꞌor. \p \v 37 Jeꞌ woꞌ chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ rikꞌor woꞌ chi jeꞌ wili: \q1 “Pan jenaj kꞌi̱j narilmijic wach i cꞌacharel hopo̱j ritiꞌjolal chi kꞌas juꞌ chꞌihchꞌ, nqui woꞌ rikꞌor. \s1 Reꞌ Chep aj Arimate̱ya chꞌi̱l i // Nicore̱mo xquimukꞌa̱ꞌ i Jesus \r (Mt. 27.57-61; Mr. 15.42-47; Lc. 23.50-56) \p \v 38 Chiri̱j chic ricansjic i Jesus, jenaj ajabe̱s aj Arimate̱ya, Chep ribihnal, xponic ru̱cꞌ Po̱nsyo Pila̱to eh xipahkaj chi nariyeꞌeric kꞌab reh chi naricꞌamam je ritiꞌjolal i Jesus reh chi narimukꞌa̱b. Reꞌ Chep wili aj tahkanel woꞌ reh Jesus xa reꞌ laꞌ maꞌ rikꞌor ta lok chi jeꞌ reꞌ riban ruꞌum nyoꞌjic chi reꞌ take aj cꞌamol quibe̱h take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel enquirak chiri̱j chi jeꞌ reꞌ riban. Jeꞌ aj reꞌ naxyeꞌeric kꞌab reh ruꞌum i Po̱nsyo Pila̱to, xo̱j reꞌ xcansjic wi̱ꞌ i Jesus eh xicꞌam je take raj toꞌo̱l chi rimukꞌunjic. \p \v 39 Nok cꞌahchiꞌ chic ritikꞌinjic ritiꞌjolal i Jesus reh chi narimukꞌunjic, xponic woꞌ ar jenaj ajabe̱s wilic ribiral chi xa pan chakꞌab xchalic junpech chi rikꞌoꞌrjic i Jesus. Reꞌ ajabe̱s reꞌreꞌ Nicore̱mo ribihnal, xicꞌam cho jenaj ncꞌohnic laj ikꞌo̱m buchꞌbal reꞌ jeꞌ na hoꞌlajuj cajwinak (75) li̱wra rahlil. Reꞌ ikꞌo̱m reꞌreꞌ tikꞌimaj ru̱cꞌ take xak che̱ꞌ “Mi̱ra” ribihnal chꞌi̱l woꞌ ri̱j i che̱ꞌ “A̱lo” ribihnal. Reꞌ aj reꞌ ikꞌo̱m xicꞌam cho Nicore̱mo reh chi naricojom china̱ ritiꞌjolal i Jesus. \v 40 Nok tikꞌimaj ok chic ritiꞌjolal i Jesus, reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ wilque̱b ponok chi mukꞌunic, xquicoj ncꞌohnic laj ikꞌo̱m chiwach take tzꞌih naquibotem wi̱ꞌ ritiꞌjolal i Jesus eh chiri̱j chic ruꞌ xquibotej ritiꞌjolal chipam i tzꞌih cojo̱j wi̱ꞌ reꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m. Jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ xcaꞌn reh ritiꞌjolal i Jesus ruꞌum nok jeꞌ reꞌ hoj ocronak wi̱ꞌ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nankamukꞌa̱ꞌ je jenoꞌ camnak. \s1 Reꞌ Jesus xmukꞌunjic pan // jenaj acꞌ laj mukꞌunbal \p \v 41 Chipam i yeꞌa̱b reꞌ xquimic wi̱ꞌ i Jesus naxquiyew wach curu̱s, wilic jenaj yeꞌa̱b tic pa̱m eh chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ wilic jenaj mukꞌunbal maꞌ jaꞌ cojo̱j ta, reꞌ tikꞌimaj ar pan jenaj maꞌ laj abaj. \v 42 Ar aj chipam i mukꞌunbal reꞌreꞌ, xquiyew i ritiꞌjolal i Jesus ruꞌum nok chipam roquic i kꞌi̱j reꞌreꞌ maꞌ manlic ta nak chic chi xquitikꞌa̱ꞌ jenoꞌ toco̱m chic mukꞌunbal reh Jesus maj chipam i roquic kꞌi̱j reꞌreꞌ, riꞌorahil chic chi nquitikꞌa̱ꞌ qui̱b take tinamit chi naquihiꞌlic reh hiꞌlbal kꞌi̱j naripꞌuhtic johtok chiwach i roquic kꞌi̱j reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum cajwam wach rimukꞌunjic i Jesus, reꞌ take reꞌ xquimukꞌa̱ꞌ chipam i acꞌ laj mukꞌunbal reꞌreꞌ ruꞌum chi xa maꞌ naht ta ti wilic je ar reꞌ xyeꞌjic wi̱ꞌ i Jesus wach curu̱s. \c 20 \s1 Quib take raj tahkanel i Jesus // xo̱j quilow pan mukꞌunbal \r (Mt. 28.1-10; Mr. 16.1-8; Lc. 24.1-12) \p \v 1 Naxsakꞌic lok reh Tomincuꞌ kꞌi̱j reꞌ pe̱t kꞌi̱j reh xama̱na, cu wahkꞌek woꞌ ti, reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la chꞌi̱l take toco̱m ixok xiꞌo̱j chipam i yeꞌa̱b reꞌ xmuhkic wi̱ꞌ i Jesus eh naxiponic ar xquilow chi cꞌuyuꞌsumaj chic lok i maꞌ laj abaj ntzꞌapbic chi̱ꞌ i mukꞌunbal reꞌreꞌ. \v 2 Chi jeꞌ reꞌ xiꞌo̱j cajim ku̱cꞌ i hoj quib chi aj tahkanel, reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, chꞌi̱l i hin reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ quiricꞌraj i Jesus eh jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Reꞌ kAja̱w Jesus xesmejic je pan mukꞌunbal, maꞌ wilic ta chic ar. Reꞌ hoj xojponic cho ilo̱l pa rimukꞌunbal eh maꞌ xkilow ta chic wach ritiꞌjolal ribakil. Maꞌ kehtꞌalim ta haj xyeꞌeric je, nqui xikꞌor. \p \v 3 Xa chiwach woꞌ ti juncꞌam reꞌreꞌ, reꞌ maꞌ Luch chꞌi̱l i hin reꞌ kich aj tahkanel ki̱b, xoj-o̱j ilo̱l rimukꞌunbal. \p \v 4 Naxoj-elic je i hoj raj tahkanel reꞌreꞌ, xoj-o̱j chi xa kajim chic kacabchel xa reꞌ laꞌ pe̱t xinponic pan mukꞌunbal ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ cow quinajamanic chiwach i wich aj tahkanel maꞌ Luch. \v 5 To̱b ta woꞌ pe̱t xinponic i hin, maꞌ xinoquic ta ti cok pan mukꞌunbal xa pan ocbal laꞌ ti xincahnic eh cu ar xwilow cok chi xa reꞌ chic wach take tzꞌih botomaj nak wi̱ꞌ ritiꞌjolal ribakil i Jesus wilque̱b ar. \v 6 Chiri̱j i wili xponic i Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch. Reꞌ cok reꞌ xoquic cok pan mukꞌunbal eh ar chic chipam cok, xilow chi xa chic reꞌ take tzꞌih botomaj nak wi̱ꞌ i ritiꞌjolal ribakil i Jesus wilque̱b ar. \v 7 Jeꞌ woꞌ chipam i yeꞌa̱b xyohquic wi̱ꞌ i Jesus xilow chi reꞌ tzꞌih reꞌ xcamanic chi botbal na̱ i Jesus pa reh chic pꞌuslic lok wach eh jeꞌ woꞌ reꞌ i tzꞌih xbotjic wi̱ꞌ ritiꞌjolal ribakil. \p \v 8 Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ hin rich tahkanel i maꞌ Luch, reꞌ pe̱t xinponic chi chi̱ꞌ mukꞌunbal xinoquic woꞌ cok chipam eh naxwilow nicꞌ nimal i xilow maꞌ Luch, xnicoj woꞌ wach i kꞌoro̱j cho chiri̱j i ructic i Jesus chi quixilac take camnak \v 9 maj cu jaꞌ nkarak ta nak chiri̱j chi manlic take kꞌoric tzꞌihmbimaj cho chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi reꞌ ructic i Jesus chi quixilac take camnak, curman chi xcꞌuluric. \v 10 Jeꞌ aj reꞌ, nok kilom ok chic chi maꞌxta chic ar ritiꞌjolal i Jesus chipam i mukꞌunbal, reꞌ hoj quib chi aj tahkanel reꞌreꞌ, xojsoljic woꞌ chic je pan pa̱t reꞌ hoj chalanak wi̱ꞌ. \s1 Reꞌ Jesus xicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b // reh Mari̱ya aj Majta̱la \r (Mr. 16.9-11) \p \v 11 Chiri̱j chic wili reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la xponic woꞌ pa rimukꞌunbal i Jesus xa reꞌ laꞌ maꞌ xoquic ta cok chipam, xoquic laꞌ chi okꞌic pan ocbal reh mukꞌunbal reꞌreꞌ. Juncꞌam chic ribanam chi jeꞌ reꞌ, ximucꞌa̱ꞌ cok ri̱b chi riliric pa̱m i mukꞌunbal, \v 12 eh ar aj ruꞌ cu reꞌ chic reh xilow i wili: Ar chipam i mukꞌunbal reꞌ xcojoric nak wi̱ꞌ i Jesus tzꞌukulque̱b chic quib chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios chalanak take pan taxa̱j. Reꞌ jenaj queh take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ ar tzꞌuklic reꞌ xwihꞌic wi̱ꞌ na̱ i Jesus eh reꞌ richꞌi̱l ar tzꞌuklic reꞌ xwihꞌic wi̱ꞌ take ro̱k. Reꞌ Mari̱ya xilow woꞌ chi reꞌ take quib chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios reꞌreꞌ xa saksa̱k chic i quisoꞌ. \v 13 Reꞌ take aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ, naxquilow chi okꞌic riban i Mari̱ya, jeꞌ wili xquikꞌor reh: \p «Tu̱t, chaj waꞌric chi okꞌic naꞌn? nqui take reh. \p Reꞌ Mari̱ya jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Okꞌic niban ruꞌum chi reꞌ ritiꞌjolal ajabe̱s reꞌ ncꞌambic nak nibe̱h, xquicꞌam je reh chi naquimukꞌa̱b pan jenoꞌ chic toco̱m yeꞌa̱b, yuꞌna maꞌ wehtꞌalim ta haj xponic quiyew cho, nqui Mari̱ya. \p \v 14 Nok rikꞌorom ok chic wili Mari̱ya, xilbic je chiri̱j eh chiri̱j ruꞌ, reꞌ poꞌ nchel i Jesus wilic cho ar xa reꞌ laꞌ Mari̱ya maꞌ xinaꞌbej ta wach. Naxilmijic wach ruꞌum i Mari̱ya, reꞌ Jesus \v 15 jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Tu̱t, chaj bih nawokꞌej eh hab wach nasicꞌ ayuꞌ? nqui reh. \p Naxibiraj i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ Mari̱ya xicapaj chi reꞌ xkꞌoꞌronic cok reh reꞌ i aj ilol tic chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Ruꞌum chi reꞌ winak reꞌreꞌ aj camanom chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ Mari̱ya xicapaj chi reꞌ winak reꞌreꞌ rehtꞌalim haj xcojoric ritiꞌjolal i Jesus. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Ha̱w, wi reꞌ hat xatcꞌambic je reh ritiꞌjolal i Jesus chi rimukꞌunjic pan toco̱m chic yeꞌa̱b, chakꞌor wi̱n haj xponic ayew cho, reh chi jeꞌ reꞌ enitakꞌa̱ꞌ ricꞌamjic je chi narimukꞌunjic pan toco̱m chic yeꞌa̱b, nqui Mari̱ya. \p \v 16 Chiwach i juncꞌam reꞌ kꞌuruꞌ nok reꞌ Jesus xikꞌoꞌrej cok i Mari̱ya ru̱cꞌ ribihnal, reꞌ Mari̱ya xisolqꞌuij ri̱b chi ilo̱j eh naxinaꞌbej wach chi reꞌ poꞌ Jesus nkꞌoꞌronic cok reh, jeꞌ wili xikꞌor reh pan hewre̱yo reꞌ kakꞌorbal hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: \p «Rabo̱ni! nqui reh. \p Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ ra̱j rikꞌorom “aj tijinel”. \p \v 17 Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ Mari̱ya xa̱j nak rikꞌahchem i Jesus xa reꞌ laꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Maꞌ quinakꞌahchej, hiy laꞌ pe cu̱cꞌ take xcaꞌn chi was nicha̱kꞌ chic take ru̱cꞌ ninimjic eh chakꞌor queh chi jeꞌ wili: \p ‹Qꞌuisi̱n maꞌ chic quino̱j johtok ru̱cꞌ i wAja̱w Dios reꞌ awAja̱w woꞌ hat-tak eh nalokꞌej tak wach, tiquirok queh ruꞌum nok reꞌ hin jaꞌ quino̱j ta johtok ru̱cꞌ i wAja̱w, nqui Jesus reh Mari̱ya. \p \v 18 Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Mari̱ya aj Majta̱la xo̱j chi rikꞌormojic keh hoj aj tahkanel chi xilow chic wach i kAja̱w eh jeꞌ woꞌ chi rikꞌormojic keh chi reꞌ woꞌ Jesus xkꞌoric cho reh take kꞌoric cꞌahchiꞌ rikꞌorom keh. \s1 Reꞌ Jesus ricꞌuhtaj ri̱b queh take // raj tahkanel nok quimolom qui̱b \r (Mt. 28.16-20; Mr. 16.14-18; Lc. 24.36-49) \p \v 19 Naxoquic i chakꞌab reh Tomincuꞌ kꞌi̱j reꞌ xilow wi̱ꞌ wach Jesus i Mari̱ya aj Majta̱la, reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus xkamol woꞌ ki̱b chipam jenaj pa̱t eh ruꞌum chi kojyoꞌjic chi ekojrakmajic cuꞌum take cꞌamol quibe̱h take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel cow xkachꞌit ri̱j i tzꞌahp. Ar aj chipam i pa̱t reꞌreꞌ xo̱j cꞌolok i Jesus eh jeꞌ wili xikꞌor keh nok ruhmumaj chic cok chi kaxilac chi kacꞌalenjic: \p «Cꞌale̱n tak, reꞌ Dios cuseꞌsenok aweh tak, nqui keh. \p \v 20 Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ, reꞌ Jesus xicꞌuhtaj keh rikꞌab chꞌi̱l i rijojol cꞌuhtbal reh chi til reꞌ woꞌ i Lokꞌ laj Ajabe̱s Jesus wilic chi kayejal. Naxkilow chi til reꞌ Jesus wilic ku̱cꞌ, maꞌ qꞌuisi̱n ta naxsukbic kacꞌux i hoj raj tahkanel. \v 21 Chiri̱j chic reꞌ, reꞌ Jesus chi chꞌakbal je ri̱b chi kaxilac jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh hoj raj tahkanel: \p «Reꞌ hin tinipahba̱ꞌ tak chi na̱wojic tak chi waj camanom jeꞌ ricab xiban cho wu̱cꞌ i wAja̱w Dios, nqui keh. \p \v 22 Nok rikꞌorom chic reꞌreꞌ jeꞌ wili xiban: Xupej je wach kana̱ eh jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Chacꞌul tak i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios. \v 23 Yuꞌna kꞌuruꞌ wilic chic awajawric tak chi enakꞌor tak queh reꞌ nquipahkaj cuybal quimahc reh Dios, chi reꞌreꞌ ricuy quimahc. Jeꞌ woꞌ wilic chic awajawric tak chi enakꞌor tak queh take maꞌ nquipahkaj ta cuybal quimahc reh Dios, chi reꞌ quimahc ncahnic chi maꞌ cuyu̱j ta ruꞌum i Dios, nqui Jesus keh. \p Chiri̱j chic reꞌ xelic je chi kaxilac. \s1 Reꞌ maꞌ Ma̱x maꞌ xicoj ta wach // chi reꞌ Jesus cꞌachlic woꞌ chic \p \v 24 Chiwach i chakꞌab naxicꞌuhtaj ri̱b i Jesus chi kawach i hoj raj tahkanel, jenaj chic kich aj tahkanel Ma̱x ribihnal reꞌ ribihnej woꞌ chi Lach, maꞌxta nwihꞌic ku̱cꞌ naxponic i Jesus. \v 25 Jeꞌ reꞌ nok naxponic chi kaxilac i hoj rich aj tahkanel, xkakꞌor reh chi jeꞌ wili: \p «Yuꞌna xkilow wach i kAja̱w Jesus chi cꞌachlic woꞌ chic, kojqui reh. \p Chalic i Ma̱x jeꞌ wili xikꞌor: \p «Wi laꞌ maꞌ xwilow take ho̱p xquicana̱ꞌ take juꞌ chꞌihchꞌ chi ralak kꞌab eh wi maꞌ xnimin i nah nikꞌab chipam take ho̱p reꞌreꞌ, maꞌ eta nicoj wach chi reꞌ Jesus xawilow tak wach. Jeꞌ woꞌ maꞌ eta nicoj wach i xakꞌor tak wi̱n wi maꞌ xnicoj i nah nikꞌab chipam i rijojol xquihop, nqui Ma̱x. \p \v 26 Wahxaki̱b ok chic kꞌi̱j chiri̱j i wili, reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus xkamol woꞌ chic ki̱b chipam jenaj pa̱t reꞌ til woꞌ cow xkalutzꞌ ri̱j i tzꞌahp eh chi kaxilac wilic woꞌ i Ma̱x. Ar ajic reꞌ Jesus junpech woꞌ chic xponic wihꞌok chi kaxilac eh jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Sukquil cꞌuxlis chaweh tak, nqui keh. \p \v 27 Chiri̱j reꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh Ma̱x: \p «Chacoj take nah akꞌab chipam rihopil nikꞌab nawilow take cho wili. Jeꞌ woꞌ, chajil cho akꞌab eh chacoj take nah akꞌab pa nijojol. Ru̱cꞌ i cꞌahchiꞌ nicꞌuhtam aweh wili nipahkaj aweh chi ma̱ban juneht wach acapew-bal quichꞌi̱l take cꞌacharel maꞌ nquicoj ta wach i wuctic chi quixilac take camnak, reꞌ laꞌ hat chacoj wach i chaj bih xquikꞌor aweh take awich aj tahkanel, nqui Jesus reh. \p \v 28 Reꞌ Ma̱x jeꞌ wili xicꞌuꞌlej wi̱ꞌ i Jesus naxibiraj reꞌreꞌ: \p «Ha̱w, reꞌ hat til hat i ajabe̱s nchopbic nina̱. Jeꞌ woꞌ til hat niDios reꞌ nilokꞌej awach i hin, nqui Ma̱x. \p \v 29 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Kꞌe̱ꞌ ato̱b queh cꞌacharel reꞌ to̱b ta maꞌ nquilow i cꞌahchiꞌ awilom i hat, nquicoj wach chi reꞌ hin xinuctic chi quixilac take camnak. Reꞌ hat kꞌuruꞌ Ma̱x, chaj bih riwi̱ꞌ chi cu rehtal xawilow niwach cu reꞌ xacoj wach reꞌ xquikꞌor aweh, nqui Jesus. \s1 Maꞌ chiꞌnchel ta take lokꞌ laj nawa̱l // xiban i Jesus tzꞌihmbimaj ruꞌum i Wa̱n \p \v 30 Wilic toco̱m chic take riqꞌuihal lokꞌ laj nawa̱l xiban i Jesus chi kawach i hoj raj tahkanel xa reꞌ laꞌ chipam i hu̱j wili maꞌ chiꞌnchel ta tzꞌihmbimaj ribiral wuꞌum. \v 31 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ nicꞌ paꞌ nimal xnitzꞌihmbaj chiri̱j i Jesus, xniban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok nwa̱j chi ru̱cꞌ reꞌreꞌ enacoj tak wach chi reꞌ Jesus, reꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh jeꞌ woꞌ chi reꞌreꞌ i rAcꞌu̱n i Dios. Wi xacoj tak wach reꞌreꞌ, reꞌ Jesus eriyew aweh tak chi eticꞌacharic tak chi junelic kꞌi̱j sakom. \c 21 \s1 Jenaj chic pech xicꞌuhtaj woꞌ chic // ri̱b i Jesus queh juꞌjun raj tahkanel \p \v 1 Chiri̱j chic rikꞌormojic aweh tak ribiral take pe̱t ricꞌuhtjic ri̱b xiban i Jesus, yuꞌna nanikꞌorom woꞌ aweh tak ribiral nicꞌ wach naxicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b chi kawach hoj raj tahkanel chi chi̱ꞌ i nim laj haꞌ Tiwe̱ryas ribihnal. Jeꞌ aj wili xcꞌuluric naxicꞌuhtaj ri̱b ar: \p \v 2 Junpech xquimol qui̱b take kich aj tahkanel reꞌ jeꞌ wili quibihnal: Reꞌ maꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, reꞌ maꞌ Ma̱x reꞌ ribihnej woꞌ chi Lach, chꞌi̱l i Natanahel reꞌ nchalic pa riyukꞌul Calile̱ya ar pan tinamit Canah. Chꞌi̱l take kich aj tahkanel reꞌreꞌ, wilco̱j woꞌ i hoj racꞌu̱n i maꞌ Sewere̱yo eh chꞌi̱l quib chic chi kich aj tahkanel woꞌ reh Jesus. \v 3 Reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch, jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Reꞌ hin nawojic chopol car, nqui keh. \p —Wi jeꞌ reꞌ na̱banam, reꞌ hoj nakojic woꞌ chawi̱j, kojqui reh. \p Jeꞌ reꞌ ajic naxoj-o̱j, chi kunchelal i hoj reꞌreꞌ xoj-oquic cok pan jenaj maꞌ laj cano̱wa reh chi nakojic banol car, xa reꞌ laꞌ chipam akꞌab reꞌreꞌ maꞌ jenoꞌ car xkachop. \v 4 Nok cꞌahchiꞌ chic risakꞌic lok reh kꞌi̱j jeꞌ ikal, reꞌ Jesus xicꞌuhtaj woꞌ chic ri̱b chi kawach ar lok chi chi̱ꞌ i haꞌ, reꞌ cok ruꞌ naxkilow je wach, maꞌ xkanaꞌbej ta chi reꞌ poꞌ Jesus wilic lok chi chi̱ꞌ haꞌ. \v 5 Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor cho keh: \p «Bi̱l, maꞌ xachop ta tak aca̱r yuꞌna, majeꞌ? nqui keh. \p —Maꞌxta Ha̱w, kojqui reh. \p \v 6 Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor keh: \p «Chacut tak jok ayaꞌl pa risecꞌa̱j i cano̱wa eh yohbal wach car enarak tak ar, nqui keh. \p Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ hoj raj tahkanel i Jesus xkacut woꞌ jok i kayaꞌl eh ar aj ruꞌ nok maꞌ nkaꞌn ta chic canar resmejic cho kayaꞌl ruꞌum reh riqꞌuihal i car xkachop, \v 7 reꞌ hin aj tahkanel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ nicꞌrijic ruꞌum Jesus xninaꞌbej je wach hab wach nkꞌoric je ku̱cꞌ eh ruꞌum aj reꞌ jeꞌ wili xnikꞌor reh maꞌ Luch: \p «Reꞌ cꞌacharel nkꞌoric cho ku̱cꞌ reꞌ poꞌ nchel i kAja̱w Jesus! quinqui reh. \p Naxibiraj i Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch chi reꞌ kAja̱w Jesus nkꞌoꞌronic cho keh, xicohjaj woꞌ chic i risoꞌ reꞌ xesaj lok naxoquic chi chopoj car. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum chi xqꞌuixꞌic chiwach i Jesus. Chiri̱j reꞌ xicut je ri̱b chi muhx cu rehtal xelic lok reꞌ wilic wi̱ꞌ i Jesus. \v 8 Raj i hoj chi maꞌ kichꞌi̱l ta chic i Simon, ruꞌum chi wilco̱j cok jeꞌ na wilic ro̱ꞌ cꞌaham chi chi̱ꞌ i haꞌ, xkesaj lok i cano̱wa cu chi chi̱ꞌ lok i haꞌ chi kakerem chic i kayaꞌl nujunak reh car. \p \v 9 Chiri̱j wili nok reꞌ hoj richꞌi̱l i Simon wilco̱j chic lok chi chi̱ꞌ i haꞌ, xkilow chi cꞌuꞌlumaj chic jenaj kꞌa̱kꞌ wilic cok jenaj car china̱ eh maꞌ naht ta chi chi̱ꞌ kꞌa̱kꞌ reꞌreꞌ wilic woꞌ jenaj caxlan wiꞌc. \v 10 Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Toque̱n tak cok pan cano̱wa eh chacꞌam tak cho i yaꞌl reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ take car jeꞌ ru̱cꞌ cu reꞌ xachop tak cho, nqui keh. \p \v 11 Naxoj-johtic johtok pan cano̱wa, reꞌ Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch xichop cho i yaꞌl eh xikerej lok cu wach acꞌal chi nujunak chic cho reh car. Maꞌ xa ta wilic oxlaj riwahxak cꞌahl (153) chi nimak tak car wilic chipam eh to̱b ta woꞌ yohbal wach qꞌuihal nimak tak car wilic chipam i yaꞌl, maꞌ xtꞌup ta woꞌ. \v 12 Ar ajic reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor keh: \p «Quim tak, chaꞌn awaꞌ tak, nqui keh hoj raj tahkanel. \p Ar maꞌ hab ta wach keh xicowej ricꞌux chi ripahkaljic cok reh hab wach i cꞌacharel reꞌreꞌ xa reꞌ xkarak woꞌ chiri̱j chi reꞌ poꞌ i kAja̱w Jesus cꞌahchiꞌ rikꞌoric ku̱cꞌ. \v 13 Chiri̱j i wili, reꞌ Jesus xichop cho i caxlan wiꞌc eh xiyew cho keh chꞌi̱l i car reh chi nakaꞌnam kawaꞌ richꞌi̱l. \p \v 14 Reꞌ aj wili ribiral roxpech ricꞌuhtjic ri̱b xiban i Jesus chi kaxilac i hoj raj tahkanel chiri̱j chi uctunak chic cho chi quixilac take camnak. \s1 Reꞌ Jesus xibiraj reh maꞌ Luch // wi coric reh chi til tiꞌ ricꞌraj \p \v 15 Nok kaꞌnam chic kawaꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh Simon reꞌ ribihnej woꞌ chi Luch: \p «Simon, racꞌu̱n i Jonas, til na kꞌe̱ꞌ tiꞌ quinawicꞌraj i hat chiwach acamaj chi banol car? nqui reh. \p Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Ho̱ꞌ, Ha̱w reꞌ hin kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tiꞌ tiwicꞌraj eh reꞌ hat awehtꞌalim chi jeꞌ reꞌ, nqui reh. \p Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: \p «Cu̱cꞌ take quiꞌoquic chi waj tahkanel chaꞌn queh jeꞌ ricab i quiliric take cu̱cꞌ me̱ꞌ nbanjic ruꞌum jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ, nqui reh. \p \v 16 Chiri̱j wili junpech woꞌ chic xibiraj i Jesus reh Simon chi jeꞌ wili: \p «Hat Simon, racꞌu̱n i Jonas, til na kꞌe̱ꞌ tiꞌ quinawicꞌraj? nqui reh. \p Reꞌ maꞌ Luch jeꞌ wili cꞌuꞌlunic xiban reh: \p «Ho̱ꞌ, Ha̱w reꞌ hin tiꞌ tiwicꞌraj. Reꞌ hat awehtꞌalim chi jeꞌ reꞌ, nqui reh. \p Reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Simon: \p «Cu̱cꞌ take quiꞌoquic chi waj tahkanel chaꞌn cu̱cꞌ jeꞌ ricab i quiliric take cu̱cꞌ me̱ꞌ nbanjic ruꞌum jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ, nqui reh. \p \v 17 Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ Jesus roxpech chic pahkanic reh ru̱cꞌ i Simon jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh: \p «Hat Simon, racꞌu̱n i Jonas til na kꞌe̱ꞌ tiꞌ quinawicꞌraj? nqui woꞌ chic reh. \p Ar ajic naxibiraj i roxpech pahkanic xiban i Jesus, reꞌ maꞌ Luch xoquic cho ntzꞌiric pa ricꞌux eh jeꞌ wili i cꞌuꞌlunic xiban reh: \p «Ha̱w, reꞌ hat til awehtꞌalim chiꞌnchel. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ hat awehtꞌalim woꞌ chi reꞌ hin kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj, nqui reh. \p Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Simon: \p «Til nipahkaj aweh chi cu̱cꞌ take quiꞌoquic chi waj tahkanel, chaꞌn queh jeꞌ ricab i quiliric take cu̱cꞌ me̱ꞌ nbanjic ruꞌum jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ, nqui reh. \p Chiri̱j chic reꞌ jeꞌ wili xikꞌor reh: \p \v 18 «Chabiraj chi coric i ricorquilal wili: Naxatqꞌuijolbic cho, maꞌ hab ta chic wach xtoꞌbonic aweh chi ricojoric asoꞌ chawi̱j, xa reꞌ laꞌ chic i hat xatcojbic reh chawutquel. Jeꞌ woꞌ chic, xa paꞌ nak wilic i be̱h nawa̱j achopom je, maꞌ hab ta chic jenoꞌ wach nkꞌoric aweh, xa chawutquel laꞌ hat xachih wach i be̱h reꞌreꞌ. Raj nachaꞌn chi hat chic rijeb laj winak, maꞌ jeꞌ ta chic reꞌ naricꞌuluric awu̱cꞌ, wilic laꞌ chic jenoꞌ naricojbic asoꞌ eh reꞌ hat xa rucsjic chic take ateleb na̱banam reh chi naricojoric asoꞌ. Jeꞌ woꞌ, wilic chic jenaj naricꞌambic je abe̱h xa haj paꞌ etiricꞌam je to̱b ta reꞌ maꞌ nawa̱j ta wi̱ꞌ ojic, nqui reh. \p \v 19 Reꞌ aj take kꞌoric wili xikꞌor i Jesus reh chi erirak chiri̱j nicꞌ wach naricꞌuluric nok reꞌ Simon nariquimic je eh ru̱cꞌ riquimic naribanam woꞌ chi reꞌ take tinamit enquiyew rilokꞌil i Dios. \p Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ nok rikꞌorom chic i wili, reꞌ Jesus jeꞌ woꞌ chic wili xikꞌor reh Simon: \p «Quinatahkej je yuꞌna, nqui reh. \p \v 20 Nok ojic nak chic reh chiri̱j i Jesus, reꞌ maꞌ Luch xisolqꞌuij je rilbal chiri̱j eh xilow chi reꞌ hin rich aj tahkanel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ quinicꞌrijic ruꞌum i Jesus, hin chic xam je chiqui̱j. Reꞌ hin aj tahkanel wili, reꞌ woꞌ hin reꞌ xniban niwaꞌ chi riche̱l i Jesus chiwach i chakꞌab naxkꞌahsjic pan quimic. Ruꞌum chi rikꞌorom chic ribiral keh chi reꞌ Jesus narikꞌahsjic pan quikꞌab take sol aj Ro̱ma, xnibiraj reh chi jeꞌ wili: \p «Ha̱w, hab wach keh hoj awaj tahkanel narikꞌahsanic aweh, quinqui reh. \p \v 21 Ar aj ruꞌ naxilow i maꞌ Luch chi hin chic xam je chiqui̱j jeꞌ wili xikꞌor reh Jesus: \p «Ha̱w, chaj bih naricahnic wi̱ꞌ i wich aj tahkanel reꞌ xam chiki̱j wili? nqui reh. \p \v 22 Reꞌ Jesus jeꞌ wili xikꞌor reh: \p «Wi laꞌ reꞌ hin nwa̱j chi reꞌreꞌ cu cꞌachlic naquinsoljok woꞌ chic cho, chaj bih nawa̱j wi̱ꞌ i hat ruꞌ? Reꞌ hat quinatahkej eh xiban, nqui reh. \p \v 23 Ruꞌum aj kꞌoric xikꞌor i Jesus wili, xipuhcaj ti ri̱b i kꞌoric chi quixilac take i kas kacha̱kꞌ chi reꞌ hin aj tahkanel reꞌreꞌ, maꞌxta nak niquimic. Raj laꞌ xikꞌor i Jesus maꞌ reꞌ ta chi maꞌxta niquimic, xa xa̱j laꞌ rikꞌorom chi jeꞌ wili: Wi laꞌ reꞌ hin nwa̱j chi reꞌreꞌ cu cꞌachlic naquinsoljok woꞌ chic cho, chaj bih nawa̱j wi̱ꞌ i hat ruꞌ? nqui xa̱j rikꞌorom i Jesus reh maꞌ Luch. \p \v 24 Reꞌ aj take kꞌoric reꞌreꞌ til coric woꞌ chi xikꞌor i Jesus, nqui nikꞌor i hin aj tahkanel reꞌ xelic lok nibiral chi maꞌxta nak niquimic je eh reꞌ hoj aj niminel reh Jesus kehtꞌalim chi reꞌ nikꞌor i hin aj tahkanel reꞌreꞌ, til coric woꞌ. \p Reꞌ take kꞌoric xnitzꞌihmbaj reꞌreꞌ til coric wach eh chꞌi̱l take kꞌoric reꞌreꞌ, \v 25 wilic woꞌ take yohbal wach toco̱m chic ribiral take bano̱j xiban i Jesus, xa reꞌ laꞌ maꞌ tzꞌihmbimaj ta take chiꞌnchel. Chi wi̱n hin, eta nak ntzꞌihmjic chi chaklic chi̱ꞌ chiꞌnchel chaj bih xiban i Jesus, maꞌ eta nak nmahnic i wach acꞌal wili chi ricꞌoloric chiꞌnchel hu̱j entzꞌihmjic wi̱ꞌ take ribiral i bano̱j xiban. \p Reꞌ aj wili ricorquilal nikꞌor i hin Wa̱n.