\id HEB - Pokomchi Occidental NT \h HEBREOS \toc1 Reꞌ hu̱j xtzꞌihmjic chi queh comonil niminel quikꞌoric pan Hewre̱yo \toc2 HEBREOS \toc3 Heb \mt2 Reꞌ hu̱j xtzꞌihmjic chi queh comonil niminel quikꞌoric pan \mt1 Hewre̱yo \c 1 \s1 Reꞌ Dios xitakꞌa̱ꞌ cho i rAcꞌu̱n chi rikꞌormojic keh riCꞌuhbal \p \v 1 Chiwach take cho kꞌi̱j naxicꞌacharic take cho kama̱m katiꞌt, reꞌ Dios qꞌuih woꞌ take raj kꞌorol ricꞌuhbal xitakꞌa̱ꞌ take cho cu̱cꞌ. Maꞌ xa ta junpech xkꞌormojic queh cꞌuhbal, qꞌuih laꞌ pech eh ru̱cꞌ juꞌjun pech xkꞌormojic cho queh, rehreh wach rikꞌormojic xbanaric cho queh. \v 2 Raj yuꞌna chipam take ricuxꞌic wach take kꞌi̱j wilco̱j wi̱ꞌ wili, reꞌ Dios xitakꞌa̱ꞌ cho i rAcꞌu̱n ku̱cꞌ i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reh chi reꞌ chic reꞌ narikꞌoric keh riCꞌuhbal. \p Nok maꞌ jaꞌxta nak bih wilic wach acꞌal on ar pan taxa̱j, reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌreꞌ, reꞌ aj woꞌ reꞌ xipahba̱ꞌ i Dios chi aj tikꞌinel reh chiꞌnchel wilic ayuꞌ wach acꞌal chꞌi̱l wilic ar pan taxa̱j. Jeꞌ woꞌ xipahba̱ꞌ chi Ajabe̱s china̱ chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal tikꞌimaj cho ruꞌum. \v 3 Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Acꞌunbe̱s reꞌreꞌ sutumaj woꞌ ri̱j ru̱cꞌ riholonquilal wach sakom sutumaj wi̱ꞌ ri̱j i Dios eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌutunic woꞌ chi manlic nicꞌ wach riwi̱ꞌ i Dios. Reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ rajawric rikꞌorbal wilic chi quina̱ take nicꞌ paꞌ nimal wilic ayuꞌ wach acꞌal chꞌi̱l woꞌ take wilque̱b ar pan taxa̱j. Jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ maj narikꞌor queh chi naquitikim juꞌ wihꞌic jeꞌ ricab quitikꞌinjic bano̱j, quicahnic woꞌ chi jeꞌ reꞌ quiwi̱ꞌ eh jeꞌ woꞌ maꞌ niqꞌuic ta wach chaj bih nquicamanej. \p Jenaj chic kꞌoric enikꞌor chiri̱j rAcꞌu̱n i Dios. Reꞌreꞌ nok ricꞌulum chic tiꞌcꞌaxic chiki̱j i hoj chi ricuyuric kamahc, xcꞌamaric johtok pan taxa̱j eh ar xyeꞌeric woꞌ reh jenaj wach lokꞌil chꞌi̱l i Dios jeꞌ ricab nanyeꞌeric rilokꞌil jenoꞌ cꞌacharel nantzꞌuhkic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. \v 4 Reꞌ rilokꞌil xicꞌul reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach chiwach i yeꞌo̱j queh take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum chi reꞌ lokꞌ laj kꞌoric kꞌoro̱j chiri̱j rAcꞌu̱n i Dios, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ chiwach i kꞌoric kꞌoro̱j chiqui̱j take raj tzꞌeꞌ wa̱ch ar pan taxa̱j. \s1 Reꞌ rilokꞌil racꞌu̱n i Dios \p \v 5 Chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios nkilow chi reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor reh rAcꞌu̱n: \q1 “Reꞌ hat, hat wacꞌu̱n. \q2 Chiwach i kꞌi̱j wili tinipahba̱ꞌ yuꞌna chi kꞌatal kꞌoric, nqui reh. \m Pan junkꞌat chic reh Lokꞌ laj Hu̱j reꞌreꞌ, reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌorom cho: \q1 “Reꞌ hin xa wilqui̱n woꞌ cho chi hin awaja̱w \q2 eh reꞌ hat xa wilca̱t woꞌ cho chi wacꞌu̱n, nqui reh. \m Reꞌ take kꞌoric wili maꞌ jancꞌal ta kꞌi̱j rikꞌorom cho Dios chiri̱j jenoꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch. \p \v 6 Jeꞌ woꞌ chic, ar chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ nkilow i kꞌoric xikꞌor cho i Dios chiri̱j i xa jenaj chi rAcꞌu̱n reꞌ wilic rajawric chi quina̱ chiꞌnchel. Jeꞌ wili xikꞌor nok qꞌuisi̱n maꞌ chic ritakꞌa̱ꞌ cho ayuꞌ wach acꞌal: \q1 “Reꞌ chiꞌnchel take waj tzꞌeꞌ wa̱ch quiyew rilokꞌil ruꞌ, nqui xikꞌor. \p \v 7 Ar woꞌ chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ nok xkꞌoric i Dios chiqui̱j take raj tzꞌeꞌ wa̱ch jeꞌ wili rikꞌorom cho: \q1 “Reꞌ take waj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ wilque̱b chi ribanaric nicamaj, \q2 xnitikꞌa̱ꞌ take chi xa nicꞌ yuꞌ enijal quiwi̱ꞌ jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i te̱w chi xa haj paꞌ eriban chi ricora̱ꞌ je, \q2 on jeꞌ ricab i kꞌa̱kꞌ chi xa rupuj ri̱b i xak, nqui xikꞌor cahnok. \m \v 8 Ra̱j laꞌ naxkꞌoric cho ru̱cꞌ rAcꞌu̱n, jeꞌ wili tzꞌihmbimaj chi xikꞌor reh: \q1 “Reꞌ hat reꞌ wilca̱t woꞌ chi hat Dios chi junelic kꞌi̱j sakom, \q1 wilic awajawric chi kꞌatoj kꞌoric eh maꞌ haj ta ticalajic nechꞌ ok ru̱cꞌ i kꞌatoj kꞌoric naꞌn. \q1 \v 9 Jeꞌ woꞌ, kꞌe̱ꞌ nponic chawach chi naribanaric i coric wach noꞌjbal, \q1 raj i cꞌahbil laj noꞌjbal chꞌiꞌc nawilow. \q1 Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab nanchihiric wach i cꞌacharel noquic chi kꞌatal kꞌoric \q1 cu nbuchꞌuric i wach na̱ ru̱cꞌ ncꞌohnic laj ikꞌo̱m, \q1 jeꞌ woꞌ reꞌ xniban aweh i hin Dios, xatnichih woꞌ chi quixilac take awich kꞌatal kꞌoric \q1 eh xniyew aweh jenaj nim laj sukquil cꞌuxlis maꞌ jaruj ta cꞌuhlel wach, nqui xikꞌor. \m \v 10 Jeꞌ woꞌ chic chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ, tzꞌihmbimaj woꞌ cho chi reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor reh rAcꞌu̱n: \q1 Reꞌ hat Ajabe̱s, reꞌ hat xat-tikꞌinic reh wach acꞌal jeꞌ woꞌ i taxa̱j. \q1 Hat xat-tikꞌinic cho queh reꞌreꞌ nok jaꞌ npꞌuhtic ta cho i cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal. \q1 \v 11 Reꞌ hat xa wilca̱t woꞌ cho eh xa na̱wihꞌic woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom. \q1 Raj i wach acꞌal chꞌi̱l i taxa̱j, reꞌ take reꞌ xa narisahchic woꞌ quiwach. \q1 Jeꞌ ricab nsahchic wach take tzꞌih quikꞌecherbic, jeꞌ woꞌ reꞌ narisahchic quiwach take reꞌ. \q1 \v 12 Jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel chi narijal risoꞌ chi pa reh chic ricoj chiri̱j naresaj lok i jenaj chic, \q1 jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌuluric ru̱cꞌ taxa̱j acꞌal chi narijahlic woꞌ wach. \q1 Raj i hat xa awi̱ꞌ woꞌ na̱cahnic eh reꞌ rikꞌijil acꞌacharic maꞌ jaruj ta cꞌuhlel wach, nqui Dios. \p \v 13 Jeꞌ woꞌ chic, maꞌ jancꞌal ta kꞌi̱j rikꞌorom cho Dios chiqui̱j take raj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌ rikꞌorom cho chiri̱j i rAcꞌu̱n chi jeꞌ wili: \q1 “Jeꞌ ricab naricꞌul rilokꞌil jenoꞌ cꞌacharel chi ntzꞌukunjic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, \q1 jeꞌ aj woꞌ reꞌ nachacꞌul alokꞌil wili i hat: \q1 Reꞌ hat na̱wihꞌic chiniche̱l cu rehtal nawilow chi reꞌ take awaj ixowonel \q1 naquiwihꞌic riꞌsil awo̱k, nqui rikꞌorom cho chiri̱j. \m \v 14 Reꞌ Dios maꞌ jancꞌal ta kꞌi̱j xikꞌor cho chi jeꞌ reꞌ queh raj tzꞌeꞌ wa̱ch maj reꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch xa uxlabal take, xa wilque̱b woꞌ chi ribanaric i camanic yeꞌo̱j queh ruꞌum i Dios eh reꞌ quicamaj yeꞌo̱j cho reꞌreꞌ, reh chi naquitoꞌbem take aj niminel reꞌ naquehtric chi naquicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric chi tojbal wach quimahc take aj mahc. \c 2 \s1 Kayew tak kacꞌux chi rinimjic take kꞌoric xicꞌam cho rAcꞌu̱n i Dios \p \v 1 Ruꞌum aj chi xkabiraj chic chi reꞌ rAcꞌu̱n i Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal rilokꞌil wilic, curman woꞌ chi keh chi riman chic nakatikim juꞌ riyeꞌeric kacꞌux chi rinimjic take cꞌuhbal kꞌoro̱j keh. Jeꞌ reꞌ kaꞌn tak reh chi maꞌ eta nkacana̱ꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j take cꞌuhbal reꞌreꞌ. \v 2 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi maꞌ jeꞌ reꞌ nkaꞌn nakacꞌulum keh jeꞌ ricab xquicꞌul cho take kama̱m katiꞌt najtir kꞌi̱j. Reꞌ take reꞌ ximahcanic nok maꞌ xquinimej ta take takꞌanic wilic riwaꞌric chi quina̱, reꞌ xitakꞌa̱ꞌ cho rikꞌormojic i Dios cu̱cꞌ take raj tzꞌeꞌ wa̱ch eh ruꞌum reꞌ xchalic chi quina̱ i tiꞌcꞌaxic reꞌ til ricꞌul chi queh. \v 3 Jeꞌ ricab xquicꞌul ruꞌ, reꞌ ta woꞌ na chic i hoj ekojcoꞌljic chiwach tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ, wi maꞌ xkayew rilokꞌil rinimal wach camanic xiban i rAcꞌu̱n i Dios chiki̱j i hoj chi kacoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic narichalic nak chi kana̱ ruꞌum reh kamahc? Reꞌ camanic reꞌreꞌ, pe̱t xikꞌor ribiral i Ajabe̱s Jesus naxcꞌulic ayuꞌ wach acꞌal. Chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ chic take kich aj niminel reꞌ xibirinic reh xikꞌor i Jesus, reꞌ chic take reꞌ xquiyew quichi̱ꞌ chi rikꞌormojic keh ricorquilal. \v 4 Reh chi nakacojom wach chi coric nquikꞌor take kich aj niminel reꞌ cꞌahchiꞌ quiyeb quichi̱ꞌ, reꞌ Dios xiban qꞌuihleh wach take sachbal cꞌuxlis chi quiwach take tinamit rehtalil chi ricorquil i cꞌahchiꞌ quikꞌorom. Maꞌ xa ru̱cꞌ ta reꞌ xcꞌutunic chi coric nquikꞌor, xcꞌutunic laꞌ woꞌ ru̱cꞌ ribanaric haj wilic xa̱j i Dios chi jeꞌ wili: Chi reꞌ take kich aj niminel xyeꞌeric queh i Lokꞌ laj Uxlabal reh chi qꞌuihleh wach take ricamaj i Dios nacaꞌnam. \s1 Xa reꞌ wach i kAja̱w Jesus xyeꞌeric rajawric chi kꞌatoj kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel \p \v 5 Xinkꞌoric chic chiri̱j chi reꞌ lokꞌil yeꞌo̱j queh take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios maꞌ nponic ta ru̱cꞌ jeꞌ ricab lokꞌil yeꞌo̱j reh i rAcꞌu̱n i Dios. Yuꞌna toco̱m chic riwi̱ꞌ kꞌatoj kꞌoric chalic reh ayuꞌ wach acꞌal eh maꞌ reꞌ ta take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios yeꞌo̱j cajawric chi ribanaric i kꞌatoj kꞌoric reꞌreꞌ, \v 6 reꞌ laꞌ i hoj xiyew kajawric chi nakaꞌnam kꞌatoj kꞌoric reꞌreꞌ. Chipam Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios tzꞌihmbimaj chi jeꞌ wili: \q1 “Reꞌ hat Dios, xa chiri̱j woꞌ katobjic i hoj tinamit ticapewenic eh chi katobjic i hoj cꞌacharel xatchalic i hat, to̱b ta maꞌxta ti kawaꞌric. \q1 \v 7 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hat xaꞌn chi reꞌ quiwaꞌric take awaj tzꞌeꞌ wa̱ch xi̱cꞌ woꞌ chic na̱ chiwach kawaꞌric hoj cꞌacharel. \q1 Xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ, reꞌ hat xayew kalokꞌil, xayew woꞌ kajawric jeꞌ ricab jenoꞌ aj kꞌatal kꞌoric. \q1 Chi jeꞌ reꞌ ajic, chi kana̱ i hoj xacana̱ꞌ rilmijic chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal atikꞌa̱b take cho. \q1 \v 8 Chi quina̱ chiꞌnchel reꞌreꞌ xoj-acoj chi hoj kꞌatal kꞌoric, nqui tzꞌihmbimaj cho. \p Ru̱cꞌ kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ nrakmajic chiri̱j chi reꞌ Dios xiyew keh hoj cꞌacharel chi xwihꞌic kajawric chi quina̱ chiꞌnchel ritikꞌinic cho ruꞌ, to̱b ta yuꞌna jaꞌ nilmijic ta wach chiꞌnchel chaj bih oconak chic chi rehquen kajawric i hoj. \v 9 Reꞌ cok ruꞌ nkarak chiri̱j i noꞌjbal reꞌreꞌ ru̱cꞌ xkilow wili chi xcꞌuluric ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus: Nok reꞌ Dios xiban chi xkajic wach juncꞌam ok riwaꞌric chi quiwach take raj tzꞌeꞌ wa̱ch, xiban woꞌ chi xcansjic i Jesus pan kajelow-bal i hoj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum reh rinimal wach richakꞌlamil chi kana̱, reh chi jeꞌ reꞌ maꞌxta kacahnic chi hoj camnak chi junpech. Reꞌ cok ruꞌ chiri̱j chi camnak chic i Jesus, xiban woꞌ chi xicꞌul rinimal wach rilokꞌil eh jeꞌ woꞌ rinimal wach rajawric naxsoljic woꞌ chic johtok ar pan taxa̱j. \p \v 10 Ru̱cꞌ wili nkilow chi reꞌ Dios reꞌ aj reꞌ xtikꞌinic reh chiꞌnchel eh chi reꞌ chiꞌnchel i nicꞌ paꞌ nimal tikꞌimaj cho ruꞌum, wilque̱b woꞌ ruꞌum reh riwaꞌric wilic. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, xitikꞌa̱ꞌ laꞌ woꞌ cho wach chi reꞌ Jesus xicꞌul i tiꞌcꞌaxic reh chi jeꞌ reꞌ xcahnic chi reꞌreꞌ i cꞌamol be̱h reꞌ naricꞌuhtunic queh cꞌacharel nicꞌ wach naquicoꞌljok chiwach i tiꞌcꞌaxic nchalic ruꞌum i mahc. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum ra̱j chi qꞌuih take racꞌu̱n rixkꞌu̱n naquehtric wihꞌic chipam yeꞌa̱b reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios chi sutumaj ri̱j pan holohic laj sakom. \v 11 Reꞌ xiban i Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t maj maꞌ xa reꞌ ta Jesus reꞌ ncꞌambic quibe̱h take aj niminel wilic chi racꞌu̱n, jeꞌ laꞌ woꞌ reꞌ take aj niminel cꞌamoj quibe̱h ruꞌum i Jesus wilque̱b woꞌ chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n eh ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Jesus maꞌ nqꞌuixꞌic ta chi kacojoric chi hoj ras richa̱kꞌ. \v 12 Reꞌ wili ncꞌutunic chipam Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilque̱b wi̱ꞌ i moloj wach bi̱ch lokꞌonbal reh Dios narikꞌor chi jeꞌ wili: \q1 “K-Aja̱w Dios reꞌ hin nanikꞌorom ribiral abihnal queh take was nicha̱kꞌ \q1 eh nok kamolom ki̱b chi rilokꞌonjic awach, \q1 reꞌ hin chꞌi̱l take was nicha̱kꞌ naca̱t woꞌ kalokꞌem ru̱cꞌ take kabi̱ch, nqui rikꞌor. \p \v 13 Chipam woꞌ Lokꞌ laj Hu̱j, reꞌ Jesus rikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ wili: \q1 “Reꞌ hin nanichꞌica̱b nicꞌux chiri̱j i Dios, nqui rikꞌor. \q1 Jeꞌ woꞌ rikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ wili: \q1 “Ayuꞌ wilqui̱n chꞌi̱l take xicoj i Dios chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n. \q1 Reꞌreꞌ xiban woꞌ chi wilque̱b chi aj nimem take wi̱n chi ribanaric haj wilic i ra̱j ruꞌ. \q1 Chi quina̱ take reꞌ kꞌuruꞌ xiban chi wilqui̱n chi kꞌatal kꞌoric, nqui xikꞌor. \p \v 14 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ chi cojo̱j chic chi Ajabe̱s chi kana̱ chiꞌnchel i hoj aj niminel, reꞌ Jesus xasjic woꞌ jeꞌ ricab kawi̱ꞌ i hoj, chi xa quicꞌ tiwic woꞌ ti nyeꞌbic ricꞌacharic katiꞌjolal kabakil. Chi jeꞌ reꞌ naxiyew ri̱b chi quimic, xikꞌet wach riwaꞌric aj Yahm maj xisach wach rajawric wilic nak chi kacansjic. \v 15 Jeꞌ ricab nok jenoꞌ ajabe̱s wilic rajawric chi junpech china̱ jenoꞌ raj camanom, jeꞌ woꞌ nak reꞌ wilic rajawric aj Yahm chi kana̱ hoj chi junpech nakojyoꞌjic chiwach i quimic xa reꞌ laꞌ reꞌ Jesus xisach wach ajawric reꞌreꞌ. Ru̱cꞌ xiban reꞌreꞌ xelic i yoꞌjic wilic nak pan ka̱mna jeꞌ ricab nanteh ri̱j jenoꞌ camanom pan kꞌab jenoꞌ ajabe̱s reꞌ wilic nak rajawric china̱ chi junpech. \p \v 16 Reꞌ chiꞌnchel xiban i Jesus nkilow chi maꞌ reꞌ ta chiqui̱j take raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios xiban chi toꞌbal queh, chiki̱j laꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Awraham xiban reꞌreꞌ chi katobjic. \v 17 Ruꞌum chi curman chi keh i katobjic i hoj, curman woꞌ chi reꞌ Jesus xasjic eh xcꞌacharic jeꞌ ricab i hoj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa chi jeꞌ reꞌ xirak pa̱m i noꞌjbal reꞌ curman chi nariwihꞌic ru̱cꞌ chi nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. Ru̱cꞌ rinoꞌjbal reꞌreꞌ xinimej chi manlic i ricamaj chiwach i Dios, xiquetelej quiwach take aj mahc eh xikꞌahsaj woꞌ ri̱b pan quimic chi cuybal kamahc i hoj. \v 18 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Jesus xasjic eh xcꞌacharic jeꞌ ricab kawi̱ꞌ i hoj. Xicꞌraj reh tiꞌcꞌaxic eh xpajaric woꞌ ruꞌum aj Yahm. Ruꞌum chi rehtꞌalim reh chiꞌnchel tiꞌcꞌaxic nkacꞌul, eriban chi ru̱cꞌ rinimal rajawric eritoꞌbej woꞌ take aj niminel nchalic pajaric chi quina̱ ruꞌum aj Yahm eh jeꞌ woꞌ reꞌ riban cu̱cꞌ take nquicꞌul tiꞌcꞌaxic pan quicꞌacharic. \c 3 \s1 Reꞌ rilokꞌil i Jesus kꞌe̱ꞌ woꞌ chic xi̱cꞌ na̱ chiwach rilokꞌil i Moyses \p \v 1 Was tak nicha̱kꞌ aj niminel, reꞌ richihim cho awach tak i Dios chi hat-tak ritinami̱t eh chi hat woꞌ tak yukꞌumaj chi pan jenaj kꞌi̱j etiwihꞌic tak ru̱cꞌ ar pan taxa̱j, nipahkaj aweh tak chi chayew acapew-bal tak chi rirakmajic chiri̱j chi manlic i kꞌoro̱j aweh tak wili chiri̱j i Jesus chi reꞌreꞌ i Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric eh chi reꞌreꞌ xtakꞌabjic cho ruꞌum i Dios chi banol reh camanic chi Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ chiwach. \v 2 Jeꞌ reꞌ ruꞌ rilokꞌil ricamaj i Jesus ruꞌum chi reꞌreꞌ riyew ricꞌux chi rinimjic i Dios jeꞌ ricab naxiban cho Moyses naxcamanic chi manlic chiqui̱j take tinamit reꞌ xicꞌam quibe̱h. Jeꞌ woꞌ, reꞌ Jesus xinimej woꞌ chi manlic i camanic yeꞌo̱j reh ruꞌum i Dios chi cꞌamol be̱h. \v 3 To̱b ta jenaj wach rinimjic quicamaj xcaꞌn, reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim rilokꞌil chiwach i lokꞌil yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ noꞌjbal wili nsakombic wach ru̱cꞌ i tikꞌinic pa̱t nbanaric. Nantikꞌinjic jenoꞌ pa̱t, maꞌ reꞌ ta nchel i pa̱t wilic rilokꞌil reꞌ laꞌ aj tikꞌinel reh. \v 4 Jeꞌ ricab chi chiꞌnchel take pa̱t cu tikꞌimaj take ruꞌum i winak, jeꞌ woꞌ reꞌ take chiꞌnchel nicꞌ paꞌ nimal wilic, reꞌ woꞌ Dios xtikꞌinic take reh. \v 5 Jeꞌ aj reꞌ ruꞌ reꞌ rilokꞌil quicꞌacharic i Moyses chꞌi̱l i Jesus riban jenaj wach. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ Moyses til coric xcamanic cho chi manlic chiqui̱j take tinamit xicꞌam quibe̱h eh reꞌ ribiral ricamaj xiban xcahnic chi jenaj tijbal. Ruꞌum aj reꞌ yuꞌna xa cu kojkꞌoric woꞌ chiri̱j i Moyses eh jeꞌ reꞌ nbanaric maj xwihꞌic cho chi jeꞌ ricab jenaj holohic laj aj camanom pan jenoꞌ pa̱t. \v 6 Jeꞌ aj woꞌ reꞌ xiban i Jesus reꞌ chiho̱j wach chi Kꞌatal Kꞌoric, til manlic laj aj camanom woꞌ nok wilic. Reꞌ cok ruꞌ maꞌ xa jeꞌ ta ricab jenoꞌ aj camanom pan jenoꞌ pa̱t nok wilic, til wilic laꞌ rajawric chi quina̱ ritinami̱t i Dios ruꞌum nok reꞌreꞌ til rAcꞌu̱n i Dios nok wilic. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wihꞌok ta nak rajawric i Jesus chi kana̱ chiꞌnchel i hoj aj niminel eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hoj, hoj ritinami̱t i Dios nok wilco̱j. Reꞌ naricꞌutunic wi̱ꞌ chi hoj ritinami̱t i Dios, reꞌ chi cu yuꞌna chi kꞌi̱j wilco̱j chi cow kacꞌux chiri̱j i Jesus eh nakatikim juꞌ chi jeꞌ reꞌ cu rehtal cohlsbal wach kacꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ woꞌ chic, cꞌahchiꞌ ok kuyꞌem richalic i Jesus chi chꞌiclic kacꞌux chiri̱j ricꞌulic lok eh chi maꞌxta kayoꞌjic chi riyeꞌeric kachi̱ꞌ chiri̱j. \s1 Maꞌ nbanjic i kꞌihtinic i̱b chiwach rikꞌorbal i Dios \p \v 7 Ruꞌum chi hoj chic ritinami̱t i Dios, kanimej tak rikꞌorom i Lokꞌ laj Uxlabal chipam Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, reꞌ rikꞌor chi jeꞌ wili: \q1 “Reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌor aweh hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: \q2 ‘Wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ abiram tak yuꞌna reꞌ kꞌoro̱j cho wuꞌum, \q2 \v 8 maꞌ nwa̱j ta chi enacowsaj awa̱mna tak chi niwach jeꞌ ricab xcaꞌn cho ama̱m awatiꞌt tak najtir cho kꞌi̱j naxibehic cho pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel. \q2 Reꞌ take reꞌ xa xca̱j nak chic quilom wi til coric woꞌ chi naniyeb i tiꞌcꞌaxic nikꞌorom cho ribiral chi narichalic chi quina̱ take maꞌ quiniminic ta wi̱n \q2 eh ruꞌum reꞌ xquikꞌihtaj qui̱b chiwach i kꞌoro̱j queh wuꞌum. \q2 \v 9 Maꞌ xa ta junpech xcaꞌn chi jeꞌ reꞌ. To̱b ta nak nchel chiwach caꞌwinak (40) ha̱b xquilow ru̱cꞌ nakꞌ quiwach take sachbal cꞌuxlis xniban chi quitobjic, \q2 reꞌ take ama̱m awatiꞌt tak xa eli̱c woꞌ xca̱j quilom wi til coric chi naniyeb tiꞌcꞌaxic reꞌ nikꞌorom cho ribiral chi naniyeb chi quina̱ take nquikꞌihtaj qui̱b chiwach i kꞌoro̱j wuꞌum. \q2 \v 10 Ruꞌum aj reꞌ ruꞌ xchalic nicꞌa̱ chi quina̱ ama̱m awatiꞌt tak nok jeꞌ wili xnikꞌor pa nicꞌux: \q2 Reꞌ take tinamit wili maꞌ chꞌiclic ta quicꞌux chiwi̱j, ruꞌum reꞌ xa maꞌ nquinimej ta woꞌ haj wilic i nikꞌor queh, quinqui pa nicꞌux. \q2 \v 11 Nok chalanak chic nicꞌa̱ chi coric, xnipahba̱ꞌ nikꞌorbal chi jeꞌ wili: \q2 Til coric nikꞌor chi reꞌ take tinamit wili maꞌ jaruj naquirakam quihiꞌlbal wu̱cꞌ, quinqui, nqui Dios, nqui Lokꞌ laj Uxlabal. \p \v 12 Was tak nicha̱kꞌ wich aj niminel, xabiraj tak chic i kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ ruꞌum Lokꞌ laj Uxlabal. Yuꞌna kꞌuruꞌ chayohbalej woꞌ awi̱b tak, maꞌ nchel nwihꞌic jenoꞌ chaxilac tak jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ holohic ta wach rinoꞌjbal eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ rinoꞌjbal maꞌ ritik ta juꞌ richꞌiquinjic ricꞌux chi coric chiri̱j i Dios. Reꞌ jenoꞌ aj niminel jeꞌ reꞌ nbanic, jenaj aj chi reꞌ nachicana̱ꞌ woꞌ chi junpech rilokꞌonjic wach i Dios reꞌ aj yeꞌol cꞌacharic. \p \v 13 Reh chi maꞌ eta nwihꞌic jenoꞌ chaxilac tak jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ holohic ta wach rinoꞌjbal, ma̱cana̱ꞌ tak rikꞌormojic take kꞌoric reꞌ quitoꞌbonic chi ribanaric i holohic laj noꞌjbal. Eli̱c ok chaꞌn tak chi jeꞌ reꞌ chawach tak cu rehtal ricuxꞌic wach acꞌacharic tak. Chi jeꞌ reꞌ maꞌ hab ta wach aweh tak eriyoj ricapew-bal chi ewoꞌ chic nsoljic je chi ribanaric i mahc eh maꞌ eta chic ricoj wach i coric laj tijinic chi junpech. \v 14 Ruꞌum aj reꞌ ma̱cana̱ꞌ tak rikꞌormojic take kꞌoric reꞌ quitoꞌbonic chi ribanaric i holohic laj noꞌjbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi cu rehtal ricuxꞌic wach kacꞌacharic xa eli̱c woꞌ cꞌahchiꞌ kachꞌica̱b kacꞌux chiri̱j take kꞌoric kacojom cho wach cu pan pꞌutbal cho reh kaniminic, reꞌ Jesus naco̱j ricojom chi hoj rich aj cꞌulul reh nicꞌ paꞌ nimal ricꞌulum chi Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. \v 15 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ kacoj tak rehtal i kꞌoro̱j cho wili ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios: \q1 “Reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌor aweh hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel: \q2 ‘Wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ abiram tak yuꞌna reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili, \q3 ma̱cowsaj awa̱mna tak chi ribirmijic jeꞌ ricab xcaꞌn cho ama̱m awatiꞌt tak najtir kꞌi̱j pan yeꞌa̱b chik yu̱kꞌ reꞌ maꞌxta wi̱ꞌ patanel \q3 nok reꞌ take reꞌ xquikꞌihtaj qui̱b chiwach i kꞌoro̱j cho wuꞌum, nqui Dios, nqui kꞌoro̱j cho ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal. \p \v 16 Hab wach aj chiri̱j nkꞌoric i Lokꞌ laj Uxlabal naxikꞌor chi to̱b ta nak quibiram cho kꞌoro̱j ruꞌum i Dios xa xquikꞌihtaj woꞌ qui̱b chiwach? Xkꞌoric cho chiqui̱j take kama̱m katiꞌt jeꞌ ru̱cꞌ xcꞌamaric cho quibe̱h ruꞌum i Moyses naxiꞌelic cho pan tinamit Eji̱pto. \v 17 Hab wach aj china̱ xwihꞌic ricꞌa̱ i Dios chiwach caꞌwinak (40) ha̱b ar pan chik yu̱kꞌ? Chi quina̱ woꞌ take kama̱m katiꞌt jeꞌ ru̱cꞌ ximahcanic cho chiwach i Dios eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn, xiquimibic ar pan chik yu̱kꞌ, xhaꞌbic quitiꞌjolal chipam yu̱kꞌ qꞌuixca̱b reꞌreꞌ. \v 18 Jeꞌ woꞌ, hab wach aj chiri̱j xikꞌor i Dios chi wilic jenaj juntuhm reh cꞌacharel reꞌ maꞌ jaruj ta naquirakam quihiꞌlbal ru̱cꞌ? Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ xkꞌormojic chiqui̱j take kama̱m katiꞌt jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xquicꞌam ta na̱ i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios. \v 19 Ruꞌum chi maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta woꞌ quicꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j cho ribiral queh ruꞌum i Dios, nkilow chi reꞌ take reꞌ maꞌ xcaꞌn ta woꞌ canar oquic chipam yeꞌa̱b reꞌ kꞌoro̱j cho ribiral queh ruꞌum i Dios chi nariyeb nak queh. \c 4 \s1 Ma̱ban aweh tak i noꞌjbal jeꞌ ricab xcaꞌn cho take kama̱m katiꞌt \p \v 1 Chi jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ, chi xkabiraj chic chi reꞌ take kama̱m katiꞌt maꞌ xiꞌoquic ta woꞌ chipam i yeꞌa̱b kꞌoro̱j cho ribiral queh ruꞌum i Dios, yuꞌna reꞌ woꞌ chic reꞌ rikꞌor ribiral keh chi ar ru̱cꞌ nakarakam kahiꞌlbal chi junpech eh ruꞌum aj reꞌ curman woꞌ chi kayohbalej tak ki̱b, maꞌ ok nchel riban chi jenoꞌ keh maꞌ eta riban canar oquic chipam i hiꞌlbal rikꞌor ribiral keh i Dios. \v 2 Chacoj tak rehtal i nanikꞌorom wili: Reꞌ take kama̱m katiꞌt kꞌormojic woꞌ ribiral queh ruꞌum i Dios chi nariyeꞌeric nak queh i yeꞌa̱b reꞌ naquihiꞌlic nak wi̱ꞌ, xa reꞌ laꞌ ruꞌ xa maꞌxta woꞌ bih xicamanej queh maj maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j chaj bih xkꞌormojic queh. Jeꞌ woꞌ reꞌ hoj yuꞌna, cꞌahchiꞌ woꞌ rikꞌormojic ribiral keh chi ru̱cꞌ i Dios enkarak kahiꞌlbal chi junpech, \v 3 xa reꞌ laꞌ keh hoj reꞌ cow nkayew kacꞌux chi rinimjic i Dios til chꞌiclic kacꞌux chiri̱j i ricorquilal reꞌreꞌ chi nakarakam kahiꞌlbal ar ru̱cꞌ. Raj take cho kama̱m katiꞌt maꞌ xquirak ta quihiꞌlbal eh ruꞌum reꞌ, reꞌ Dios jeꞌ wili rikꞌorom cho: \q1 “Nok hin chic joskꞌonak chi coric, xnipahba̱ꞌ nikꞌorbal chi jeꞌ wili nanikꞌorom: \q2 Til coric, reꞌ take tinamit wili maꞌ jaruj naquirakam quihiꞌlbal wu̱cꞌ, nqui rikꞌorom cho. \p Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ take kama̱m katiꞌt maꞌ xiꞌoquic ta chipam quihiꞌlbal xkꞌormojic cho ribiral queh jeꞌ ricab naxhiꞌlic i Dios naxicohlaj wach ritikꞌinjic taxa̱j acꞌal chꞌi̱l i nicꞌ nimal wilic chiwach. \v 4 Reꞌ hiꞌlic xiban i Dios chipam riwu̱k kꞌi̱j jeꞌ wili tzꞌihmbimaj chiri̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal: \q1 “Pa riwu̱k kꞌi̱j naxicohlaj ricamaj i Dios reh ritikꞌinjic chiꞌnchel xitikꞌa̱ꞌ, reꞌreꞌ xhiꞌlic woꞌ, nqui i tzꞌihmbimaj. \s1 Cu wilic jenaj chic rikꞌijil reh oquic chipam rihiꞌlbal i Dios \p \v 5 Chipam woꞌ i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ nkilow woꞌ ar chi reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor chiqui̱j take maꞌ xiniminic ta reh: \q1 “Reꞌ take tinamit wili maꞌ jaruj ta naquirakam quihiꞌlbal wu̱cꞌ, nqui xikꞌor. \p \v 6 Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ kꞌoro̱j cho eriban chi enkakꞌor chi nicꞌ paꞌ wach naxiwihꞌic cho cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xquirak ta quihiꞌlbal ru̱cꞌ i Dios ruꞌum chi maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j, wilic woꞌ take cꞌacharel yuꞌna jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ jaꞌ quirakam ta quihiꞌlbal ru̱cꞌ eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ, \v 7 reꞌ Dios xipahba̱ꞌ woꞌ cho jenaj chic rikꞌijil reh chi cu ewoꞌ nquirak quihiꞌlbal take maꞌ jaꞌ quirakam ta. Chiri̱j riwihꞌic jenaj chic rikꞌijil i hiꞌlbal i̱b nariwihꞌic chiwach take kꞌi̱j wilco̱j wi̱ꞌ yuꞌna, reꞌ kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy xkꞌoric woꞌ cho chiri̱j reꞌreꞌ nok jarub ta woꞌ ha̱b kꞌoro̱j chic cho queh take kama̱m katiꞌt ruꞌum i Dios, xa reꞌ laꞌ xquicowsaj i ca̱mna. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ maꞌ Tawiy xitzꞌihmbaj cho i xikꞌor i Dios chi jeꞌ wili: \q1 “Wi reꞌ hat-tak cꞌahchiꞌ abiram tak yuꞌna reꞌ cꞌahchiꞌ nikꞌorom wili, \q2 ma̱cowsaj awa̱mna tak chi ribirmijic, nqui xikꞌor. \p \v 8 Ru̱cꞌ chi jeꞌ reꞌ xikꞌor maꞌ Tawiy nkarak chiri̱j chi reꞌ take kama̱m katiꞌt maꞌ xquirak ta woꞌ quihiꞌlbal ru̱cꞌ i Dios naxiwihꞌic cho chipam yukꞌul wili reꞌ Canahan ribihnal reꞌ xcꞌamaric wi̱ꞌ quibe̱h ruꞌum maꞌ Joswe. Wi ta nak xquirak quihiꞌlbal sicꞌo̱j cho wach chi queh ruꞌum i Dios, maꞌ xkꞌormojic ta woꞌ nak chic ribiral ruꞌum maꞌ Tawiy chi cu wilic jenaj chic rikꞌijil reh oquic chipam i hiꞌlbal reꞌreꞌ. \v 9 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Dios xipahba̱ꞌ chic cho jenaj rikꞌijil reꞌ narirakmajic wi̱ꞌ i hiꞌlbal reꞌ xa wilic woꞌ cho chi quina̱ take cꞌacharel wilque̱b chi ritinami̱t. \v 10 Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ ricab xiban i Dios chi xhiꞌlic woꞌ reh ricamaj naxicohlaj ritikꞌinjic wach chiꞌnchel ruꞌum chi maꞌxta nak chic bih raj tikꞌinjic jeꞌ woꞌ reꞌ take ritinami̱t ruꞌ maꞌ curman ta chic naquikajic quijohtic chi risiqꞌuiric i hiꞌlbal maj xa ru̱cꞌ woꞌ chic reꞌreꞌ eriban chi ewoꞌ chi nrakmajic yuꞌna. \p \v 11 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi kana̱ i hoj ritinami̱t i Dios xa cu wilic woꞌ cho jenaj rikꞌijil reꞌ nakarakam wi̱ꞌ kahiꞌlbal ar ru̱cꞌ i Dios, kayew woꞌ tak kacꞌux chi cow chi oquic chipam i kahiꞌlbal reꞌreꞌ. Raj reꞌ cꞌacharel maꞌ riyew ta ricꞌux, no̱j riban jeꞌ ricab xcaꞌn cho take kama̱m katiꞌt najtir kꞌi̱j chi wilic queh maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j i kꞌoro̱j cho queh ruꞌum i Dios eh ruꞌum reꞌ xchalic i tiꞌcꞌaxic chi quina̱. \v 12 Jeꞌ aj reꞌ chiyohbalej ri̱b i cꞌacharel reꞌ maꞌ rinimej ta i kꞌoric rikꞌorom cho Dios maj reꞌ woꞌ kꞌoric reꞌreꞌ naribanic chi nariyeꞌeric tiꞌcꞌaxic china̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ Dios nyeꞌbic quicꞌacharic take tinamit ru̱cꞌ rikꞌorbal, reꞌ aj woꞌ reꞌ ncꞌuhtunic lok reh chaj bih capew-bal chꞌi̱l noꞌjbal wilic cho pan ca̱mna take cꞌacharel jeꞌ ricab nok wi xojyocꞌoric ru̱cꞌ jenoꞌ chꞌihchꞌ cꞌultar kꞌas nah re̱, ericꞌuhtaj lok nicꞌ wach jeꞌ cho pan katiꞌjolal kabakil. \v 13 Ruꞌum aj woꞌ reꞌ nikꞌor aweh tak chi maꞌ jenoꞌ reh nicꞌ paꞌ nimal tikꞌimaj take cho ruꞌum i Dios eriban chi ta nak ericꞌol ri̱b chiwach, chi ta nak maꞌ erirak chiri̱j i ribano̱j on chi maꞌ ta nak erilow cho ruꞌ. Jeꞌ reꞌ nok chiꞌnchel paꞌ bih nkaꞌn on nkakꞌor, chiꞌnchel reꞌreꞌ rehtꞌalim cho i Dios eh chiwach woꞌ reꞌ nakojic kakꞌahsam i kabano̱j naponok rikꞌijil. \s1 Reꞌ Jesus pahbamaj chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios \p \v 14 Reꞌ hin nikꞌorom woꞌ chic aweh tak chi reꞌ Jesus reꞌ rAcꞌu̱n i Dios xoquic chic chipam ricamaj chi Pe̱t Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱ eh chiki̱j i hoj cꞌahchiꞌ ribanam i camanic reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa reꞌ woꞌ riponic i Jesus ru̱cꞌ i Dios, reꞌ nim wach i camanic reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ribanam chiki̱j. Ruꞌum aj reꞌ nikꞌor aweh tak chi cow kachꞌica̱ꞌ tak kacꞌux chiri̱j i Jesus. \p \v 15 Coric ruꞌ, reꞌ Jesus wilic chic yuꞌna chipam ricamaj chi Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱, xa reꞌ laꞌ to̱b ta woꞌ jeꞌ reꞌ camanic cꞌahchiꞌ ribanam, maꞌ ra̱j ta rikꞌorom chi ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ lo̱kꞌ ricamaj maꞌ ta nak chic eriquetelej cho kawach i hoj reꞌ maꞌxta kansil chi ricuyuric i pajaric nchalic chi kana̱. Maꞌxta, reꞌ Jesus rirak chiri̱j nicꞌ wach nkicꞌraj i hoj nanchalic i pajaric chi kana̱ maj reꞌreꞌ naxwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal xiqꞌuic chipam chiꞌnchel i pajaric jeꞌ ricab nkacꞌul i hoj yuꞌna. Reꞌ cok ruꞌ reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta xkꞌehbic chipam i mahc. \v 16 Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi reꞌ Jesus rirak chiri̱j nicꞌ wach nkicꞌraj i hoj ru̱cꞌ take pajaric nkacꞌul, chiwach i Jesus wili reꞌ wilic rajawric chi Kꞌatal Kꞌoric kojcꞌuhtunok woꞌ tak chi chꞌiclic kacꞌux chiri̱j reh chi enkarak i quetelbal keh chꞌi̱l woꞌ i ratoꞌbil chi katobjic chiwach take pajaric nchalic chi kana̱. \c 5 \s1 Reꞌ Jesus manlic Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios \p \v 1 Xa hab wach cꞌacharel chiho̱j wach chi Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios canamaj chi quitobjic take cꞌacharel chi rikꞌahsjic i quisi̱ chiwach i Dios eh jeꞌ woꞌ chi naquicansam take chicop quicꞌamaric cok cuꞌum take cꞌacharel chi pahkbal cuybal quimahc. Reꞌ cꞌacharel reꞌ nbanic camanic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱, reꞌ aj woꞌ Dios xchihbic cho wach chi quixilac take rich cꞌacharel. \v 2 Ruꞌum chi reꞌ Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ xa tiwic xa ba̱k woꞌ ti jeꞌ ricab woꞌ take rich cꞌacharel chi xa maꞌ cow ta woꞌ ti quicapew-bal chiwach ransil i mahc, riquetelej woꞌ quiwach take cꞌacharel reꞌ quimahcanic chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta quirakam chiri̱j chi mahc cꞌahchiꞌque̱b. \v 3 Jeꞌ woꞌ, reꞌ cꞌacharel reꞌ riban ricamaj chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ nmahcanic woꞌ eh ruꞌum aj woꞌ chi nmahcanic, curman woꞌ chi reh chi rikꞌahsaj johtok risi̱ chiwach i Dios jeꞌ ricab woꞌ riban ru̱cꞌ quisi̱ take tinamit nanquikꞌahsaj reh chi pahkbal cuybal quimahc chiwach i Dios. \v 4 Jeꞌ woꞌ chic reꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic lo̱kꞌ rilokꞌil i cꞌacharel reꞌ wilic ricamaj chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios, xa reꞌ laꞌ maꞌ hab ta wach jenoꞌ cꞌacharel eta nak riban chi enoquic chipam i camanic reꞌreꞌ chi xa ta nak chi rutquel ri̱b, reꞌ laꞌ Dios nyukꞌunic reh i cꞌacharel chi nariwihꞌic rilokꞌil ru̱cꞌ i camanic reꞌreꞌ jeꞌ ricab xbanjic cho ru̱cꞌ i maꞌ A̱ron najtir kꞌi̱j naxyukꞌunjic cho ruꞌum i Dios. \fig Reꞌ riti̱k i Nahsil aj Kꞌahsem Si̱|src="HK00267B.TIF" size="col" loc="HEB 05.2" ref="HEBREOS 5:4" \fig* \p \v 5 Nicꞌ paꞌ wach xcꞌuluric ru̱cꞌ maꞌ A̱ron jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ cok ruꞌ, reꞌ rilokꞌil wilic i Jesus ru̱cꞌ ricamaj chi Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ maꞌ xa ta ximin ta ri̱b chipam, reꞌ laꞌ kAja̱w Dios xcojbic reh chi xicꞌul i rilokꞌil ru̱cꞌ ricamaj reꞌreꞌ. Reꞌ Jesus kꞌuruꞌ maꞌ xa ta xicoj cho ri̱b chipam i camanic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱, reꞌ laꞌ Dios xyeꞌbic cho reh i rinimal wach rilokꞌil naxikꞌor reh take kꞌoric reꞌ maꞌ hab ta wach aj eh kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios. Reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ tzꞌihmbimaj cho chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal, jeꞌ wili rikꞌor: \q1 “Reꞌ hin xa wilqui̱n woꞌ cho chi hin raja̱w eh reꞌreꞌ xa wilic woꞌ cho chi wacꞌu̱n, nqui. \p \v 6 Jeꞌ woꞌ chic, ar chipam i lokꞌ laj hu̱j reꞌreꞌ jeꞌ wili rikꞌor: \q1 “Reꞌ hat na̱cahnic chi Nahsil Aj Kꞌahsem Si̱ chi junelic kꞌi̱j sakom \q2 eh reꞌ awaꞌric nariwihꞌic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ naribanam jenaj wach \q2 chꞌi̱l riwaꞌric xwihꞌic cho i Pe̱t Aj Kꞌahsem Si̱ najtir kꞌi̱j reꞌ Melquiserec, nqui rikꞌor. \p \v 7 Reꞌ aj reꞌ i kꞌoro̱j cho chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric pa rikꞌijil cho ricꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal. Naxwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌreꞌ qꞌuih pech woꞌ xokꞌic pa riti̱j naxiqꞌuer johtok chi̱ꞌ ru̱cꞌ ricowil rikꞌorbal chi ripahkaljic johtok reh Dios i ratoꞌbil. Jeꞌ reꞌ xiban maj rehtꞌalim chi reꞌ Dios wilic rajawric chi ricoꞌljic chi maꞌ eta nquimic chi junpech. Reꞌ aj take riti̱j xiban i Jesus, xibiraj woꞌ cho i Dios eh jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum chi reꞌ Jesus xa nbirinic woꞌ kꞌoric chiwach. \p \v 8 Jeꞌ woꞌ chic reꞌ Jesus naxwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric xicꞌul tiꞌquilal to̱b ta woꞌ nchel rAcꞌu̱n i Dios. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ nkilow chi xitijej woꞌ i noꞌjbal chiri̱j i birinic kꞌoric reꞌ nponic chiwach i Dios. \v 9 Ruꞌum nok reꞌ Jesus xitijej birinic kꞌoric, xyeꞌeric reh chi reꞌ woꞌ reꞌ enbanic chi reꞌ take cꞌacharel aj birinel kꞌoric take, equicoꞌljic chiwach i junelic quimic eh jeꞌ woꞌ chi enyeꞌeric quicꞌacharic chi junelic kꞌi̱j sakom. \v 10 Jeꞌ reꞌ ajic chi junelic kꞌi̱j sakom reꞌ Dios xicana̱ꞌ i Jesus chi manlic chi Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ eh reꞌ riwaꞌric wilic chi aj Kꞌahsem Si̱ xiban jenaj wach chꞌi̱l riwaꞌric xwihꞌic cho i Pe̱t aj Kꞌahsem Si̱ najtir kꞌi̱j reꞌ Melquiserec. \s1 Maꞌ caꞌpechjic ta chic ra̱j // rikꞌormojic take cꞌuhbal maꞌ // cꞌaxic ta chi rakmajic chiri̱j \p \v 11 Cu wilic woꞌ nak take kꞌoric ra̱j rikꞌormojic aweh tak chiri̱j ricamaj i kAja̱w Jesus chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios, xa reꞌ laꞌ cꞌaxic soꞌ risakomsjic wach aweh tak ruꞌum nok cu kꞌu̱n naꞌn tak chi rirakmajic chiri̱j take kꞌoro̱j lok wili. \v 12 Til pa ricorquil, reꞌ hat-tak najtir chic napꞌut tak cho niminic eh xa cu jaꞌ nponic ta woꞌ wach anoꞌjbal tak chi hat nak tak chic aj cꞌuhtunel reh riCꞌuhbal i Dios yuꞌna. Reꞌ hat-tak xa cu nawa̱j woꞌ nak tak chic chi cu naricꞌuhtjic woꞌ chic ricaꞌpech aweh tak take cꞌuhbal reꞌ xa maꞌ cꞌaxic ta ti rirakmajic chiri̱j chipam i riCꞌuhbal i Dios. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak naꞌn tak jeꞌ ricab i haꞌlacꞌun reꞌ cu chꞌu̱chꞌ riwaꞌbej ruꞌum chi jaꞌ cow ta cho pa̱m. \v 13 Wi cu jeꞌ reꞌ naꞌn tak, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hat-tak cu jaꞌ hat ta woꞌ tak manlic ru̱cꞌ rirakmajic chiri̱j haj wilic i holohic eh haj wilic i maꞌ holohic ta, jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i tꞌuch haꞌlacꞌun reꞌ cu chꞌu̱chꞌ riwaꞌbej. \v 14 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab chi reꞌ wiꞌc reꞌ chic take cucꞌ sak nimak acꞌun ixkꞌun quicꞌuxbic reh, jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric cu̱cꞌ take aj niminel reꞌ xa eli̱c woꞌ nquiyew quicꞌux chi narimanlajic wach quinoꞌjbal, xa reꞌ woꞌ take reꞌ quichol rirakmajic chiri̱j haj wilic i holohic eh haj wilic i maꞌ holohic ta chi banaric. \c 6 \nb \v 1 Ruꞌum aj reꞌ katik tak juꞌ ritijiljic ri̱j ribiral i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric cu rehtal no̱j manlajok wach i kanoꞌjbal chi rirakmajic chiri̱j hab wach ruꞌ. Jeꞌ reꞌ kaꞌn tak reꞌ cok ruꞌ maꞌ kojcahnic tak xa ru̱cꞌ take cꞌuhbal reꞌ cꞌuhtumaj cho keh pan chꞌiquinbal cho reh kaniminic on ru̱cꞌ take pe̱t tijinic xkacꞌul naxkapahba̱ꞌ cho kacꞌux chiri̱j i Jesus jeꞌ ricab take tijinic wili: Reꞌ tijinic ncꞌuhtunic wi̱ꞌ chi nkajal wach i maꞌ holohic ta laj noꞌjbal nkaꞌn, reꞌ tijinic ncꞌuhtunic wi̱ꞌ chi nkacana̱ꞌ ribanaric take bano̱j reꞌ quibanic chi maꞌ eta kojcꞌacharic ru̱cꞌ i Dios chiri̱j chi kojquimic je eh je woꞌ i tijinic chiri̱j i chꞌiquinic cꞌuxlis chiri̱j i Dios. \v 2 Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, jeꞌ laꞌ woꞌ take toco̱m chic tijinic wili: Reꞌ tijinic chiri̱j take rehreh wach kahsanic haꞌ, reꞌ tijinic ncꞌuhtunic reh chi curman i cojo̱j kꞌabis chi quina̱ take aj niminel chi cꞌuhtbal queh chi reꞌ Lokꞌ laj Uxlabal wilic cu̱cꞌ, on reꞌ tijinic reꞌ nkꞌoric chiri̱j quicꞌaꞌchic woꞌ chic take camnak take je, on reꞌ tijinic ncꞌuhtunic reh nicꞌ wach i chꞌukuj kꞌoric naribanam i Dios pan cohlsbal wach chiꞌnchel eh nicꞌ wach nok reꞌ tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric ru̱cꞌ i chꞌukuj kꞌoric nariwihꞌic chi junelic chi quina̱ take aj mahc. \v 3 Reꞌ ta nak Dios kꞌuruꞌ til chiyew wi̱n chi enitik juꞌ ritijiljic ri̱j ribiral i Jesus jeꞌ ricab cu reꞌ xnikꞌor je aweh tak. \v 4 Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ raj ribanaric ruꞌum reh i wili: Reꞌ aj niminel reh Jesus, reꞌreꞌ jenaj cꞌacharel sakomomaj chic wach i rinoꞌjbal ru̱cꞌ riCꞌuhbal i Dios. Jeꞌ woꞌ, reꞌ aj niminel suk chic ricꞌux chi wilic chic china̱ take cuseꞌsbal nchalic ru̱cꞌ i Dios eh yeꞌo̱j woꞌ reh chi enwihꞌic i Lokꞌ laj Uxlabal china̱. \v 5 Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, reꞌ laꞌ aj niminel til woꞌ xitijej chic chi reꞌ take nicꞌ paꞌ nimal take kꞌoric riban i Dios, til woꞌ manlic wach. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ rinimal wach rajawric i Dios xcamanic chic pa ricꞌacharic eh reꞌ rajawric i Dios reꞌreꞌ, naricꞌuhtunic woꞌ wach chi manlic chipam i rikꞌijil nachiban wi̱ꞌ i chꞌukuj wach kꞌoric i Dios. \p \v 6 Reꞌ aj niminel reh Jesus kꞌuruꞌ xyeꞌeric reh chi xiwachej chiꞌnchel reꞌreꞌ, xa reꞌ laꞌ wi xkꞌehbic woꞌ chic pan mahc ru̱cꞌ rikꞌormojic chi maꞌ reꞌ ta chic aj niminel reh kAja̱w Jesus, cꞌaxic chic chi enwihꞌic ru̱cꞌ i noꞌjbal reꞌ ncꞌuhtunic lok wi̱ꞌ chi acꞌ nak chic rinoꞌjbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ aj niminel maꞌxta chic ricoj wach i Jesus, reꞌreꞌ jeꞌ na nchel cꞌahchiꞌ woꞌ chic ricojom wach curu̱s i rAcꞌu̱n i Dios eh cꞌahchiꞌ woꞌ chic ribanam chi encahnic pan qꞌuixbilal i Jesus jeꞌ ricab xbanjic reh cuꞌum i tinamit nok wilic ar wach curu̱s. \v 7 Raj nchel wi reꞌ aj niminel ricꞌul take ricuseꞌsbal i Dios eh reꞌ chic haj wilic ra̱j i Dios riban ribanaric, reꞌreꞌ eriban chi enkajalwachej ru̱cꞌ jenoꞌ acꞌal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ acꞌal nok wilic ricuseꞌsbal i Dios china̱ maꞌ xa ta ritzꞌubej i jab reꞌ eli̱c nkajic chiwach jeꞌ laꞌ woꞌ riyew cho take tic muꞌu̱n queh take aj tico̱l reꞌ nsukbic quicꞌux ruꞌum i tic nelic cho chiwach i cacꞌa̱l nanquicamanej wach. \v 8 Tzꞌa̱b ruꞌ wi reꞌ aj niminel ricꞌul ricuseꞌsbal i Dios xa reꞌ laꞌ maꞌ riban ta ribanaric haj wilic ra̱j i Dios, reꞌreꞌ eriban chi enkajalwachej ru̱cꞌ i acꞌal reꞌ maꞌxta ricuseꞌsbal i Dios china̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ acꞌal reꞌreꞌ xa qꞌui̱x quiꞌelic cho chiwach eh cu cꞌataric chic ra̱j wach ruꞌum chi maꞌxta chic bih ricamanej. \p \v 9 Hat-tak wich aj niminel reꞌ kꞌe̱ꞌ tiꞌ tiwicꞌraj tak, to̱b ta xnikꞌor lok ribiral aweh tak chiri̱j i yohbal rirak i aj niminel nok maꞌ riban ta haj wilic i ra̱j i Dios, reꞌ hin til chꞌiclic nicꞌux chi reꞌ hat-tak na̱tikim tak juꞌ ribanaric i holohic laj bano̱j jeꞌ ricab curman chi enkaꞌn chiꞌnchel i hoj reꞌ xojcoꞌljic chic ruꞌum i Jesus. \v 10 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios xa coric woꞌ wach ricꞌux eh chi jeꞌ reꞌ rinoꞌjbal, reꞌreꞌ nariyeb aweh tak asi̱ ruꞌum nok maꞌ jaruj ta iqꞌue̱l pa ricꞌux acamaj abanam tak cho on reꞌ cꞌaxoj i̱b abanam tak cho ru̱cꞌ quitobjic take lokꞌ laj awich aj niminel tak eh cu yuꞌna chi kꞌi̱j xa cu jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌahchiꞌca̱t tak. \v 11 Ruꞌum aj reꞌ to̱b ta chꞌiclic nicꞌux chi wilic cho ricuseꞌsbal chana̱ tak, reꞌ hin cu nwa̱j chi jeꞌ ricab cu yuꞌna chi kꞌi̱j nayew tak acꞌux chi quitobjic take awich aj niminel tak, xa jeꞌ ok woꞌ reꞌ chaꞌn tak eli̱c kꞌi̱j cu rehtal nponic rikꞌijil reꞌ na̱cꞌulum tak wi̱ꞌ chi manlic i nicꞌ paꞌ nimal cꞌahchiꞌ awuyꞌem tak. \v 12 Jeꞌ reꞌ nikꞌor reh chi maꞌ eta tisiquilbic tak ru̱cꞌ quitobjic take awich aj niminel tak, chatik laꞌ tak juꞌ ribanaric reꞌreꞌ jeꞌ ricab curman chi nakaꞌnam chiꞌnchel i hoj aj niminel reꞌ nkayew kacꞌux chi niminic eh nkacuy ransil take tiꞌcꞌaxic. Chaꞌn tak reꞌreꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum nok reꞌ hoj aj niminel reh Jesus nariyeꞌeric keh chi enkehchaj i nicꞌ paꞌ nimal rikꞌorom cho i Dios chi nakacꞌulum. \s1 Reꞌ kꞌoro̱j cho chiri̱j maꞌ Awraham \p \v 13 Reꞌ chic yuꞌna chacoj tak rehtal i ribiral wili: Chipam cho kꞌi̱j nok reꞌ Dios xikꞌor cho ribiral chi naricuseꞌsam i maꞌ Awraham, reꞌreꞌ naxiyew rikꞌorbal chi ribil ri̱b, xiban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok chiri̱j lok ruꞌ maꞌxta chic jenoꞌ bihnal kꞌe̱ꞌ ta nak nim wach riwaꞌric chi eripahba̱ꞌ rikꞌorbal chiwach ruꞌ. \v 14 Chi jeꞌ aj reꞌ, reꞌ Dios jeꞌ wili xikꞌor cho reh maꞌ Awraham: \p “Til coric, reꞌ hin naca̱t nicuseꞌsam cu rehtal nariqꞌuic woꞌ chic na̱ acuseꞌsjic nanibanam eh reꞌ aj reꞌ nanibanam reh chi nariwihꞌic je riqꞌuihal awa̱ꞌ awiꞌsil, nqui Dios reh. \p \v 15 Chiri̱j wili ru̱cꞌ rinimal wach rikꞌuni̱l i maꞌ Awraham chi ruyuꞌnjic i riponic wach i kꞌi̱j reꞌ naricꞌulum wi̱ꞌ take kꞌoro̱j cho reh ruꞌum i Dios, xmanlajic woꞌ wach ru̱cꞌ i rasjic i racꞌu̱n reꞌ Isahac ribihnal. \v 16 Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ Dios naxiyew rikꞌorbal ru̱cꞌ i Awraham chi naricuseꞌsam ru̱cꞌ rasjic i racꞌu̱n reꞌ Isahac, jeꞌ na waꞌric xiban jeꞌ ricab ncaꞌn take cꞌacharel reꞌ take reh chi narinabjic chi til nacaꞌnam woꞌ ribanaric i chaj bih quikꞌorbal nquiyew, cu nquiyew quikꞌorbal chiwach jenoꞌ cꞌacharel nim wach riwaꞌric chi quiwach ruꞌ eh nok quiyeb chic quikꞌorbal maꞌxta chic jenoꞌ cꞌuta̱j wilic cu chi eta nak nkꞌormojic chi maꞌ eta chic nbanaric. \v 17 Jeꞌ aj reꞌ xiban i Dios, xiyew rikꞌorbal chi ribil ri̱b ruꞌum chi maꞌxta chic jenoꞌ nim wach riwaꞌric chiwach ruꞌ. Jeꞌ reꞌ xiban cꞌuhtbal reh chi maꞌ eta chic rijal wach ricapew-bal chiri̱j rikꞌorbal riyeb cho queh take naquehchenic reh co̱ch kꞌoro̱j cho ribiral ruꞌum. \v 18 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ rikꞌorbal xiyew i Dios ru̱cꞌ i maꞌ Awraham til woꞌ xcahnic chi til paꞌlic rikꞌormojic ruꞌum take quib wili: Pe̱t kꞌoric, reꞌreꞌ xiyew rikꞌorbal chi til naribanam i haj wilic xikꞌor chi naribanam eh ricab kꞌoric, reꞌreꞌ til xipahba̱ꞌ woꞌ rikꞌorbal chi ribil ri̱b chi til jeꞌ reꞌ naribanam. Reꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta eriban chi equijalmajic wach. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios maꞌ jaruj ta erichuc kꞌoric chikana̱ eh ruꞌum chi maꞌ richuc ta kꞌoric, reꞌreꞌ nbanic chi wilic ransil ka̱mna i hoj reꞌ cꞌahchiꞌ kasiqꞌuim i kacoꞌljic ru̱cꞌ i Dios. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ enkatik juꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i nicꞌ paꞌ nimal kꞌoro̱j cahnok ruꞌum i Dios chi nakacꞌulum johtok chi kawach. \v 19 Reꞌ aj richꞌiquinjic kacꞌux wili, xa jeꞌ na ricab cowil pixlic jenoꞌ maꞌ laj cano̱wa. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj jeꞌ ricab nok reꞌ cano̱wa maꞌ eta chic ncꞌuyuꞌjic je pa riyeꞌa̱b ruꞌum nok chi cu pa richamil jok i haꞌ cutu̱j jok i ahl laj chꞌihchꞌ npahbanic reh, jeꞌ woꞌ reꞌ i richꞌiquinjic kacꞌux i hoj maꞌxta bih encꞌuyuꞌsunic keh ruꞌum chi cow chꞌiclic chiri̱j i Jesus. Reꞌreꞌ xkꞌahxic woꞌ chic johtok ar pan taxa̱j chipam yeꞌa̱b reꞌ til nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios jeꞌ ricab nok wilic juꞌjun queh Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ jenaj pech pa riha̱b quiꞌoquic cok chipam i yeꞌa̱b kꞌoro̱j chi “Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic Nim riLokꞌil” reꞌ poyo̱j wach ru̱cꞌ nim laj tzꞌih. \v 20 Jeꞌ woꞌ reꞌ xiban i Jesus eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xcahnic chi reꞌ aj reꞌ i pe̱t oconak ar pan taxa̱j nok jaꞌ hab ta wach jenoꞌ aj niminel oconak ar eh jeꞌ ricab riwaꞌric xyeꞌeric i Melquiserec ruꞌum i Dios chi xcahnic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach, jeꞌ woꞌ reꞌ riwaꞌric xyeꞌeric i Jesus chi naribanam i camanic chi Pe̱t Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱ chi junelic kꞌi̱j sakom. \c 7 \s1 Reꞌ kꞌoric chiri̱j riwaꞌric i Melquiserec \p \v 1 Yuꞌna nanikꞌorom take wili chiri̱j maꞌ Melquiserec: Pe̱t, reꞌ maꞌ Melquiserec, reꞌ woꞌ reꞌ xwihꞌic chi kꞌatal kꞌoric china̱ tinamit Salem ribihnal eh jeꞌ woꞌ chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios reꞌ nim wach rajawric china̱ chiꞌnchel. Chi narirakmajic chiri̱j rinimal wach riwaꞌric i Melquiserec ruꞌum reh take ricamaj reꞌreꞌ ayuꞌ nkꞌormojic aweh tak i ribiral wili: Junpech nok reꞌ maꞌ Awraham soljic riban cho chꞌi̱l take riso̱l chi kꞌakꞌanic naxponic quisach cho wach take toco̱m chic kꞌatal kꞌoric chꞌi̱l woꞌ take quiso̱l, reꞌ Melquiserec xelic cho chi ricꞌuluric maꞌ Awraham eh xicuseꞌsaj! \v 2 Maꞌ xa ta ar nilmijic rinimal wach riwaꞌric jeꞌ laꞌ woꞌ ru̱cꞌ i wili: Reꞌ maꞌ Awraham china̱ lok i nicꞌ paꞌ qꞌuihal xiban canar pan kꞌakꞌanic xesaj lok pa reh i rilaje̱b reꞌ kꞌoro̱j chi tojbal ri̱j paꞌ bih chiwach i Dios eh xikꞌahsaj reh! \p Ricab, reꞌ chic i ribihnal Melquiserec, jeꞌ wili nelic wi̱ꞌ: “Reꞌ nkꞌatbic kꞌoric ru̱cꞌ coric wach cꞌuxlis”. Wi nkatuna̱ꞌ wach rikꞌormojic i kꞌoric reꞌreꞌ chꞌi̱l i nelic wi̱ꞌ ribihnal i tinamit Salem, reꞌ ra̱j rikꞌorom “sukquil cꞌuxlis”, ra̱j woꞌ rikꞌorom chi reꞌ Melquiserec reꞌreꞌ xiyew woꞌ risukquil quicꞌux take tinamit aj Salem ru̱cꞌ ricamaj xiban chi quikꞌatal kꞌoric. \p \v 3 Wilic woꞌ jenaj chic kꞌoric chiri̱j ribiral i Melquiserec. Chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, maꞌ xtzꞌihmjic ta ribiral hab wach ritu̱t raja̱w on hab wach take rima̱m ratiꞌt eh maꞌ xnabjic ta woꞌ jancꞌal xasjic on jancꞌal xquimic. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ nkilow chi reꞌ ribiral chi aj kꞌahsem si̱ maꞌ xsahchic ta wach jeꞌ ricab woꞌ nok reꞌ rAcꞌu̱n i Dios cꞌahchiꞌ chi camanic chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chi junelic kꞌi̱j sakom. \p \v 4 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ, ru̱cꞌ chiꞌnchel i kilom reꞌreꞌ chacoj tak rehtal chi coric nicꞌ nimal riwaꞌric wilic i Melquiserec. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xquilow chic chi reꞌ kama̱m maꞌ Awraham reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic riwaꞌric yeꞌo̱j chi quiwach take kama̱m katiꞌt, xiban chi reꞌ nicꞌ paꞌ qꞌuihal xicꞌam cho pan kꞌakꞌanic, xesaj lok pa reh i rilaje̱b reꞌ kꞌoro̱j cho chi tojbal ri̱j paꞌ bih chiwach i Dios eh xikꞌahsaj reh aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ. \v 5 Til coric, reꞌ maꞌ Awraham xiban jeꞌ ricab rikꞌor i takꞌanic xyeꞌeric rikꞌormojic chipam Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios chiqui̱j take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil take cho rihrima̱m Awraham reꞌ maꞌ Lewih ribihnal. Chaj aj bih rikꞌor i takꞌanic reꞌreꞌ? Rikꞌor chi to̱b ta reꞌ take ritinami̱t i Dios chꞌi̱l take aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ take cho maꞌ Awraham, curman chi queh chi reꞌ jenaj reh rilaje̱b reh paꞌ bih ncaꞌn canar naquikꞌahsam queh take quich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, reꞌ pahbamaj take chi aj kꞌahsem si̱. \v 6 Til cꞌolok pan acꞌux tak chi reꞌ Melquiserec, reꞌreꞌ jenaj aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih! To̱b ta jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ, reꞌreꞌ xicꞌul ru̱cꞌ maꞌ Awraham i jenaj reh rilaje̱b reh paꞌ bih nbanjic canar. Ru̱cꞌ aj reꞌreꞌ ncꞌutunic chi nim wach riwaꞌric i Melquiserec eh ncꞌutunic woꞌ lok chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ ru̱cꞌ i wili: Reꞌ Melquiserec xicuseꞌsaj woꞌ maꞌ Awraham reꞌ kꞌoro̱j cho reh ruꞌum i Dios chi naricuseꞌsjic. \v 7 Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌutunic chi reꞌ Melquiserec nim riwaꞌric wilic ru̱cꞌ i cuseꞌsenic xiban maj chiꞌnchel nehtꞌalanic reh chi reꞌ nbanic banoj cuseꞌsenic, kꞌe̱ꞌ nim wach riwaꞌric chiwach ncꞌulbic reh cuseꞌsbal! \p \v 8 Pan ricaj kꞌoric nikꞌor i wili: Reꞌ Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios, rikꞌor chi reꞌ Melquiserec reꞌ xa jeꞌ na cu cꞌachlic woꞌ yuꞌna chi kꞌi̱j ruꞌum nok maꞌ xsahchic ta wach ribiral chi aj kꞌahsem si̱, raj take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih reꞌ xicꞌulbic reh jenaj reh rilaje̱b reh paꞌ bih nbanjic canar, maꞌ je ta reꞌ xcꞌuluric cu̱cꞌ, xa xiquimic laꞌ woꞌ take je jeꞌ ricab nkacꞌul chi kunchelal i hoj cꞌacharel ayuꞌ wach acꞌal. \p \v 9 Jenaj chic kꞌoric chiri̱j i Melquiserec. Reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim riwaꞌric chiwach maꞌ Lewih eh nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih reꞌ wilque̱b woꞌ chi aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios naxyeꞌeric cho queh i jenaj reh rilaje̱b reh paꞌ bih nbanjic canar, jeꞌ na waꞌric xquikꞌahsaj woꞌ cho reh maꞌ Melquiserec i to̱j reꞌreꞌ nok reꞌ kama̱m maꞌ Awraham xiban woꞌ cho kꞌahsanic reꞌreꞌ ru̱cꞌ chiꞌnchel paꞌ bih xiban cho canar pan kꞌakꞌanic. \v 10 Reꞌ woꞌ reꞌ eriban chi enkꞌormojic maj to̱b ta nak naxelic cho maꞌ Melquiserec chi ricꞌuluric maꞌ Awraham jaꞌ nasjic ta nak i maꞌ Lewih, xa wilic woꞌ nak chic cho rijaꞌquil maꞌ Lewih chꞌi̱l take ra̱ꞌ riꞌsil pa riquiqꞌue̱l i maꞌ Awraham. \s1 Reꞌ Jesus i Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem // Si̱ chi junelic kꞌi̱j sakom \p \v 11 Yuꞌna chi xkilow chic lok chi reꞌ Melquiserec nim wach riwaꞌric chiwach i maꞌ Lewih, curman kꞌuruꞌ chi reꞌ naroquic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios jeꞌ ricab ok riwaꞌric cho maꞌ Melquiserec maj yuꞌna maꞌ reꞌ ta chic jenoꞌ queh rijaꞌquil cho maꞌ A̱ron nariwihꞌic chi Nahsil. Coric ruꞌ nok reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquicꞌul cho Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xkꞌormojic cho queh ra̱ꞌ riꞌsil maꞌ Israhel chi xa reꞌ wach take ra̱ꞌ riꞌsil i maꞌ A̱ron chꞌi̱l take ra̱ꞌ riꞌsil woꞌ cho maꞌ Lewih nacoquic chi aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios xa reꞌ laꞌ ruꞌ ruꞌum chi maꞌ xcaꞌn ta chi coric i camanic yeꞌo̱j chi quina̱, maꞌ xtikiric ta chic juꞌ quipahbabjic take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih chi aj kꞌahsem si̱ take. \v 12 Ruꞌum reꞌreꞌ, naxjalmajic wach i noꞌjbal chi maꞌ reꞌ ta chic ru̱cꞌ i maꞌ Lewih narichalic quijaꞌquil take aj kꞌahsem si̱ nyeꞌeric chiwach i Dios, jeꞌ woꞌ xjalmajic i takꞌanic wilic chi xa chi ru̱cꞌ nak maꞌ Lewih nariwihꞌic quijaꞌquil take aj kahsanel take si̱. \v 13 Jeꞌ reꞌ ajic chi xinkꞌoric chic lok chiri̱j i Jesus chi xa wilic woꞌ cho chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios, reꞌ aj wili ncꞌuluric woꞌ ru̱cꞌ i Jesus: Reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta ru̱cꞌ i maꞌ Lewih elenak cho rijaꞌquil chi aj kꞌahsem si̱, ru̱cꞌ laꞌ i junchꞌuk chic chi cꞌacharel reꞌ maꞌ jancꞌal ta elenak cho jenoꞌ aj kꞌahsem si̱ chi quixilac. \v 14 Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric maj til woꞌ ehtꞌalamaj chi reꞌ Jesus ar ru̱cꞌ maꞌ Jurah xchalic rijaꞌquil, to̱b ta nchel chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ haj ta rikꞌor chi reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Jurah naquicamanic chi aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. \p \v 15 Reꞌ chic i takꞌanic bano̱j cho chi xa ru̱cꞌ i maꞌ Lewih nariwihꞌic quijaꞌquil take aj kꞌahsem si̱, xjalaric chic wach eh ncꞌutunic lok wach chi manlic ru̱cꞌ i wili: Wilic jenaj chic Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios eh reꞌreꞌ, reꞌ aj i Jesus. Reꞌreꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab take aj kꞌahsem si̱ chalanak quijaꞌquil ru̱cꞌ maꞌ Lewih, jeꞌ laꞌ ricab i maꞌ Melquiserec. \v 16 Chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ, reꞌreꞌ maꞌ pahbamaj ta jeꞌ ricab rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi xa ca̱ꞌ quiꞌsil qui̱b nacoquic chi aj kꞌahsem si̱ reꞌ laꞌ reꞌreꞌ xpahbabjic ruꞌum i Dios chi wilic ru̱cꞌ rajawric, jeꞌ ricab i rajawric xcꞌaꞌchsanic woꞌ chic cho reh naxquimic je. \v 17 Nikꞌor chi xpahbabjic ruꞌum i Dios maj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ riCꞌuhbal i Dios jeꞌ wili kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios chiri̱j i Jesus: \q1 “Reꞌ hat tinipahba̱ꞌ chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chi junelic kꞌi̱j sakom \q1 eh reꞌ awaꞌric naribanam jenaj wach chꞌi̱l riwaꞌric xwihꞌic cho i Pe̱t aj Kꞌahsem Si̱ najtir kꞌi̱j reꞌ Melquiserec, nqui kꞌoro̱j. \p \v 18 Chiri̱j chic i takꞌanic canamaj cho najtir kꞌi̱j chi xa reꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih naquiwihꞌic chi aj kꞌahsem si̱, kꞌoro̱j chic cho chi maꞌxta chic ricꞌamaric na̱ ruꞌum nok maꞌxta woꞌ chic bih naricamanic wi̱ꞌ. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ maꞌxta woꞌ chic rajawric chi quina̱ take cꞌacharel. \v 19 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ i takꞌanic reꞌreꞌ maꞌ xquinimej ta chi manlic i quicamaj take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios. Ruꞌum aj reꞌ, reꞌ Dios xiban chi chiri̱j chic i Jesus enkachꞌica̱ꞌ kacꞌux. Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chi nkaꞌn chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ woꞌ kAja̱w Jesus xbanic chi xoj-oquic chi aj lokꞌem chic wach i Dios. \v 20 Reꞌ camanic riban i Jesus chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱, til reꞌ Dios xtakꞌanic reh rikꞌormojic naxiyew cho rikꞌorbal chi til coric chi jeꞌ reꞌ naribanam i Jesus. \v 21 Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xiban i Dios, reꞌ Jesus maꞌ jeꞌ ta ricab take toco̱m chic take aj kꞌahsem si̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ naxipahbabjic pan quicamaj maꞌ xbanaric ta cu̱cꞌ jeꞌ ricab xbanaric ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus chi xyeꞌeric jenaj kꞌoric chiri̱j. Jeꞌ reꞌ xiban i Dios naxpahbabjic i Jesus pa ricamaj. Reꞌreꞌ xiyew rikꞌorbal chi jeꞌ wili: \q1 “Reꞌ hin Ajabe̱s Dios niyew nikꞌorbal chawi̱j eh maꞌ eta riban chi enijal wach i nikꞌorbal wili: \q1 Reꞌ hat chi junelic kꞌi̱j sakom na̱cahnic chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱, \q1 eh reꞌ awaꞌric naribanam jenaj wach chꞌi̱l riwaꞌric xwihꞌic cho i Pe̱t aj Kꞌahsem Si̱ najtir kꞌi̱j reꞌ Melquiserec, nqui xikꞌor i Dios. \p \v 22 Chi riyeb rikꞌorbal i Dios chiri̱j i Jesus, reꞌ aj woꞌ reꞌ i pahbamaj chi xo̱j elok wach i jenaj chic tikꞌinic reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chiwach i tikꞌinic bano̱j cho cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt ruꞌum i Dios. \v 23 Jeꞌ reꞌ ajic kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chi reꞌ Jesus wilic yuꞌna chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj juꞌjun queh take qꞌuihal Pe̱t aj Kꞌahsem Si̱ wihꞌinak take cho xa xponic woꞌ wach rikꞌijil chi xiquimic je. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xquicꞌul cho, reꞌ camanic reꞌreꞌ xa xitik cho ri̱b richoporic na̱ chi quiwach. \v 24 Raj nchel i Jesus maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ, maꞌ hab ta wach jenoꞌ enoquic chi rijelow-bal pa ricamaj chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios ruꞌum nok reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta chic nariquimic je xa cꞌachlic laꞌ woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom. \v 25 Ruꞌum chi junelic kꞌi̱j sakom cꞌahchiꞌ chi camanic chiwach i Dios chi aj pahkanel quitoꞌbal take cꞌacharel, reꞌreꞌ rinimej chi manlic i ricamaj chi aj yeꞌol quicoꞌlbal take tinamit yuꞌna eh jeꞌ woꞌ reꞌ johtok chi junelic kꞌi̱j sakom cu̱cꞌ take nicꞌ paꞌ qꞌuihal quichalic chiwach i Jesus chi cꞌahchiꞌ quichꞌica̱b quicꞌux chiri̱j ruꞌ. \p \v 26 Jeꞌ reꞌ nok til curman chi keh hoj chi reꞌ kAja̱w Jesus xwihꞌic chi Pe̱t Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj xa ru̱cꞌ reꞌreꞌ ncꞌuhtunic take noꞌjbal wili: Reꞌreꞌ maꞌ jancꞌal ta mahcanak cho, maꞌ jancꞌal ta richꞌuwaꞌrsam wach ricapew-bal ru̱cꞌ take maꞌ to̱b ta laj capew-bal eh maꞌ xiban ta jenaj wach rinoꞌjbal ku̱cꞌ hoj aj mahc. Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum rinoꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ kAja̱w Jesus til ricꞌul chi xwihꞌic chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios eh jeꞌ woꞌ ruꞌum chi reꞌreꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal wach rilokꞌil wilic ar pan taxa̱j. \v 27 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus maꞌ jeꞌ ta ricab take toco̱m chic nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱. Nikꞌor woꞌ chic chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ take reꞌ curman chi kalakal xquicansaj cho take chicop chi pahkbal cuybal quimahc chiwach i Dios eh cu reꞌ aj chic ruꞌ chiri̱j chic quimahc i tinamit quicansaj cho take chicop chi si̱ chiwach i Dios. Raj chic yuꞌna chi jelow-bal take chicop quicansjic eli̱c ha̱b, reꞌ Jesus xiyew ri̱b pan quimic wach curu̱s eh yuꞌna johtok chi junelic, ru̱cꞌ i riquimic reꞌ xa junpech woꞌ xicꞌul, reꞌ woꞌ reꞌ ncamanic chi cuybal quimahc take tinamit chiwach i Dios. \v 28 Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Jesus maꞌ jeꞌ ta ricab take nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, maj reꞌ take reꞌ maꞌ xa ta reꞌ chi aj mahc take jeꞌ laꞌ woꞌ reh chi xiꞌoquic chipam quicamaj chi aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, cu reꞌ nchel i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xcamanic chi chihbal quiwach. Ra̱j nchel Acꞌunbe̱s Jesus, til reꞌ Dios xpahbanic reh eh reꞌ rikꞌorbal i Dios chi ripahba̱bjic i Jesus xiyew cho nok reꞌ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel kacꞌulum nak chic cho i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ reꞌ ajic chi pahbamaj chic i Jesus, reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ ribanam ricamaj chi manlic yuꞌna eh jeꞌ woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom. \c 8 \s1 Reꞌ rehtalil i camanic riban // i Jesus ar pan taxa̱j \p \v 1 Reꞌ wili til nwa̱j chi narirakmajic chiri̱j ru̱cꞌ take kꞌoric cꞌahchiꞌ nikꞌorom lok aweh tak: Reꞌ hoj aj niminel, reꞌ chic i Jesus wilic chi Pe̱t kaNahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios. Reꞌreꞌ maꞌ xa ta wilic cok chi jeꞌ reꞌ ar pan taxa̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ i Dios, reꞌ laꞌ reꞌ, jeꞌ ricab nok nyeꞌeric reh jenoꞌ cꞌacharel chi ntzꞌuhkic cok pa risecꞌa̱j jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, xyeꞌeric woꞌ reh chi xoquic chi aj kꞌatal kꞌoric richꞌi̱l i Dios. \v 2 Chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ take ricamaj, nwa̱j woꞌ chi nawehtꞌalim tak chi reꞌ ricamaj chi Pe̱t Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios reꞌ Jesus maꞌ reꞌ ta chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios cꞌahchiꞌ ribanam reꞌ xtikꞌinjic cho najtir kꞌi̱j chi xa poyo̱j ri̱j ru̱cꞌ nimak tak tzꞌih, ar laꞌ cꞌahchiꞌ ribanam johtok pan taxa̱j reꞌ yeꞌa̱b tikꞌimaj ruꞌum i Dios chi ar enyeꞌeric rilokꞌil chi coric eh chi ar nrakmajic cuꞌum take quilokꞌonic reh. \v 3 Jeꞌ woꞌ chic, nwa̱j chi nawehtꞌalij tak i wili: Jeꞌ ricab nok reꞌ take Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱ quipahbabjic chi rikꞌahsjic take si̱ chiwach i Dios chi pahkbal cuybal mahc, jeꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i kAja̱w Jesus chi xwihꞌic woꞌ risi̱ eh ar woꞌ chiwach i Dios xikꞌahsaj johtok. \v 4 Wi ta nak reꞌ Jesus xa ayuꞌ wach acꞌal wilic, reꞌreꞌ maꞌ woꞌ nak chi aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios encamanic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum nok reꞌ camanic reꞌreꞌ xa queh take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih yeꞌo̱j. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ risi̱ i Jesus maꞌ jenaj ta wach chꞌi̱l i quisi̱ take aj kꞌahsem si̱. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj cu yuꞌna chi kꞌi̱j reꞌ take reꞌ xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ quikꞌahsam chiki̱j hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel haj wilic take si̱ kꞌoro̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chi nariyeꞌeric chiwach i Dios. \v 5 Coric aj ruꞌ, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ jeꞌ ru̱cꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Lewih nquinimej i kꞌoro̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses chiri̱j i camanic xcaꞌn, xa reꞌ laꞌ i camanic xcaꞌn ruꞌ xa rehtalil i camanic riban i Jesus ar pan taxa̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nok oquic chic reh Moyses chi ritikꞌinjic i yeꞌa̱b lokꞌonbal reh Dios reꞌ xitikꞌa̱ꞌ cho chi xa poyo̱j ri̱j ru̱cꞌ nimak tak tzꞌih, reꞌ Dios xikꞌor reh Moyses chi naritikꞌa̱b i pa̱t reꞌreꞌ til jenaj wach chꞌi̱l reꞌ xcꞌuhtjic reh naxwihꞌic ar nah yu̱kꞌ Sinayih Ribihnal. \p \v 6 Jeꞌ reꞌ nok, reꞌ ricamaj i Jesus ar pan taxa̱j chi nahsil aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic riwaꞌric chiwach i camanic xcaꞌn take aj kꞌahsem si̱ ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌreꞌ i pahbamaj chi eno̱j elok wach i tikꞌinic reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chiwach i tikꞌinic bano̱j cho cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt eh nikꞌor chi jeꞌ reꞌ ruꞌum nok naxiban i acꞌ laj tikꞌinic ku̱cꞌ i hoj aj niminel, reꞌ take kꞌoric xikꞌor cahnok ribiral i Dios chi naribanam ku̱cꞌ hoj kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquil chiwach take kꞌoric rikꞌorom cho ribiral queh take kama̱m katiꞌt. \s1 Reꞌ tikꞌinic xiban cho i Dios cu̱cꞌ // take kama̱m katiꞌt xjahlic wach \p \v 7 Pan pe̱t tikꞌinic xiban i Dios cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt, xwihꞌic cho cꞌaxquilal cu̱cꞌ take tinamit chi rinimjic i tikꞌinic reꞌreꞌ. Wi ta nak maꞌ xwihꞌic cho cꞌaxquilal, maꞌ curman ta nak chi reꞌ Dios xiban jenaj chic ricab tikꞌinic. \v 8 Ruꞌum aj chi reꞌ take tinamit wihꞌic quicꞌaxquilal chi maꞌ xquinimej ta i tikꞌinic reꞌreꞌ, reꞌ Dios xinak take chi jeꞌ wili: \q1 “Chi kawach johtok nariponic rikꞌijil chi nanibanam jenaj chic tikꞌinic cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Jurah jeꞌ woꞌ awu̱cꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. \q1 \v 9 Reꞌ tikꞌinic wili, maꞌ jeꞌ ta ricab i tikꞌinic xniban cho cu̱cꞌ take ama̱m awatiꞌt tak naxwesaj take cho chipam tinamit Eji̱pto chi cꞌamoj cho quibe̱h jeꞌ ricab riban jenaj ajabe̱s chi richꞌihlej chi kꞌab i rihaꞌlacꞌu̱n. \q1 Reꞌ hin nikꞌor chi reꞌ jenaj chic tikꞌinic maꞌ jeꞌ ta ricab i najtir tikꞌinic maj reꞌ tikꞌinic bano̱j cho reꞌreꞌ maꞌ xnimjic ta woꞌ cuꞌum ama̱m awatiꞌt tak \q1 eh ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn, reꞌ hin maꞌ xniyew ta chic nicꞌux chi quilmijic. \q1 \v 10 Reꞌ aj wili nikꞌor chiri̱j i jenaj chic tikꞌinic reꞌ nanibanam awu̱cꞌ hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel nok iqꞌuinak chic lok take kꞌi̱j reꞌ maꞌ xniyew ta chic wi̱ꞌ nicꞌux chi awiliric tak: \q1 ‘Jeꞌ ricab nantzꞌihmjic chiwach jenoꞌ hu̱j take kꞌoric nbanjic, reꞌ hin nanibanam chi ar pan awa̱mna tak eh jeꞌ woꞌ pan acapew-bal tak nariwihꞌic take nikꞌorbal. \q1 Nok nibanam chic chi jeꞌ reꞌ, cu reꞌ aj ruꞌ, reꞌ hat-tak til etiwihꞌic tak chi niwach chi hat-tak nitinami̱t eh reꞌ hin Dios equinwihꞌic chi kꞌatal kꞌoric chana̱ tak, nqui nikꞌor. \q1 \v 11 Nok wilic chic nicꞌuhbal pan awa̱mna chꞌi̱l woꞌ pan acapew-bal tak, maꞌ curman ta chic chi cu hab wach narikꞌoric aweh tak chi cu na̱tijem tak ri̱j rinabjic niwach, \q1 maj chiꞌnchel take wilic chic nicꞌuhbal pan ca̱mna, jeꞌ chi nimak wach, jeꞌ chi cucꞌtak wach quiwaꞌric naquehtꞌalim chic niwach. \q1 \v 12 Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum i wili: Reꞌ hin nanibanam chi nanicuyum quimahc take cꞌacharel \q1 eh nok nicuyum chic i nicꞌ paꞌ nimal quimahc caꞌnam, maꞌ jaruj ta chic naricꞌulic cho pa nicꞌux chi ximahcanic, nqui Dios. \p \v 13 Jeꞌ reꞌ ajic ru̱cꞌ xikꞌor i Dios chi naribanam jenaj chic tikꞌinic, nkarak chiri̱j chi chiwach ruꞌ, reꞌ rikꞌijil i tikꞌinic ribanam cho najtir kꞌi̱j xiqꞌuic chic lok. Ruꞌum aj reꞌ jeꞌ ricab nkaꞌn ru̱cꞌ i kasoꞌ chi maꞌ nkacoj ta chic chiki̱j nankꞌecherbic, jeꞌ woꞌ reꞌ naricꞌulum i tikꞌinic reꞌreꞌ xa loqꞌuil chic maꞌxta chic ricamanic keh. \c 9 \s1 Reꞌ pe̱t pa̱t xtikꞌinjic cho, xa // tzꞌih ti xpoyjic cho wi̱ꞌ ri̱j \p \v 1 Chipam i pe̱t tikꞌinic xiban cho Dios cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt, xitakꞌa̱ꞌ rikꞌormojic chi nariwihꞌic jenaj Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ narilokꞌonjic wi̱ꞌ wach ayuꞌ wach acꞌal eh xitakꞌa̱ꞌ woꞌ rikꞌormojic nicꞌ wach ritikꞌinjic qui̱b nacaꞌnam take cꞌacharel ru̱cꞌ rehreh wach lokꞌonic naribanjic chipam i pa̱t reꞌreꞌ. \v 2 Reꞌ pa̱t wili reꞌ poyo̱j ri̱j ru̱cꞌ nimak tak tzꞌih, xcojoric take cho tasbal pa̱m. Reꞌ pe̱t tasbal wilic i yeꞌa̱b reꞌ “Lo̱kꞌ Riwi̱ꞌ” ribihnal. Ar wilic yeꞌa̱b pahꞌab-bal take cante̱la, richꞌi̱l i me̱xa reꞌ ncojmojic wi̱ꞌ caxlan wiꞌc jeꞌ ru̱cꞌ kꞌahsamaj chi si̱ chiwach i Dios.\fig Reꞌ pa̱t xcamanic chi yeꞌbal rilokꞌil i Dios, xa nimak tak tzꞌih ti xpoyjic cho wi̱ꞌ ri̱j |src="LB00259B.TIF" size="span" loc="19HEB 09.2" ref="HEBREOS 9:2" \fig* \m \v 3 Chipam ricab tasbal, ar wilic i yeꞌa̱b reꞌ kꞌoro̱j chi “Kꞌe̱ꞌ Woꞌ Chic Nim Rilokꞌil”. \v 4 Chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ, wilic jenaj lokꞌ laj yeꞌa̱b cꞌatbal se̱nsa caꞌlocꞌomaj i pa̱m ru̱cꞌ kꞌan woric laj chꞌihchꞌ jeꞌ ru̱cꞌ qꞌuih tzꞌa̱k. Jeꞌ woꞌ chic, ar wilic jenaj ca̱xa caꞌlocꞌomaj ru̱cꞌ i kꞌan woric laj chꞌihchꞌ reꞌ rehtalil i tikꞌinic ribanam cho i Dios najtir kꞌi̱j. Chipam i ca̱xa reꞌ caꞌlocꞌomaj pa̱m reꞌreꞌ wilic woꞌ jenaj chic tꞌuch xa̱ra caꞌlocꞌomaj woꞌ pa̱m chi kꞌan woric laj chꞌihchꞌ reꞌ ncꞌolmojic wi̱ꞌ i wiꞌc “Manah” ribihnal reꞌ xyeꞌeric cho queh kama̱m katiꞌt najtir kꞌi̱j naxiwihꞌic cho pan chik yu̱kꞌ. Jeꞌ woꞌ wilic woꞌ ar i chꞌimim che̱ꞌ xicoj cho maꞌ A̱ron chi ribehbal najtir kꞌi̱j eh rehtalil chi yeꞌo̱j rajawric ruꞌum i Dios xtoxlonic woꞌ chic cho i richꞌimim reꞌreꞌ. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ, ar laꞌ woꞌ wilic i tzꞌilom abaj reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ take lajeb chi takꞌanic xiyew i Dios reh Moyses. \v 5 China̱ i ca̱xa reꞌ caꞌlocꞌomaj pa̱m chi kꞌan woric laj chꞌihchꞌ, ar tikꞌimaj take quib riwachbal raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios, “Queruwin” quibihnal, reꞌ ncꞌutunic wi̱ꞌ chi reꞌ Dios wilic cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Reꞌ take quib chi riwachbal aj tzꞌeꞌ wa̱ch reꞌreꞌ nquipoy na̱ ru̱cꞌ quixi̱cꞌ reꞌ ca̱xa nquihrjic wi̱ꞌ quiquiqꞌue̱l take chicop reꞌ yeꞌo̱j take chi si̱ chiwach i Dios. Chiri̱j i kꞌoric wili kꞌe̱ꞌ nak nwa̱j nitikim juꞌ i kꞌoric, xa reꞌ laꞌ yuꞌna maꞌ curman ta chi nanixerem wach chiꞌnchel. \p \v 6 Jeꞌ reꞌ nok reꞌ pe̱t Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios wilic take cho tasbal pa̱m. Ar aj chipam i pe̱t tasbal reꞌreꞌ quiꞌoquic cok take aj kꞌahsem si̱ chiꞌnchel kꞌi̱j chi ribanaric quicamaj chi kꞌahsanic si̱ chiwach i Dios. \v 7 Reꞌ chic pa ricab tasbal, ar xa reꞌ wach i nahsil cꞌamol quibe̱h take aj kꞌahsem si̱ noquic cok eh xa junpech woꞌ ti chiwach i ha̱b riban chi jeꞌ reꞌ narikꞌahsaj i quiquiqꞌue̱l take chicop chiwach Dios chi pahkbal cuybal rimahc ruꞌ chꞌi̱l woꞌ i quimahc take rich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Chi quixilac take mahc xbanjic reꞌreꞌ, wilic woꞌ take xbanjic chi maꞌ ehtꞌalamaj ta chi mahc cꞌahchiꞌ ribanjic. \v 8 Ru̱cꞌ i kꞌoro̱j lok wili chiri̱j i pe̱t Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, reꞌ hoj jeꞌ wili nkarak chiri̱j ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios: Chi nok cu wilic cho i pe̱t pa̱t reꞌreꞌ, reꞌ take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ reꞌ ta nahsil aj kꞌahsem si̱ take chiwach i Dios, maꞌ jaꞌ yeꞌo̱j ta nak kꞌab queh chi oquic eh chi quiwihꞌic cok ar reꞌ til nwihꞌic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Dios. \v 9 Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ kꞌoro̱j chiri̱j i pe̱t Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios, ncamanic chi cꞌuhtbal reh chi enkarak chiri̱j reꞌ xcꞌuluric cho najtir cu yuꞌna chi kꞌi̱j. Reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Israhel naxquiyew chiwach i Dios take chicop xquicansaj chi si̱ on naxquiyew take toco̱m chic si̱ chi lokꞌonbal wach i Dios, reꞌ wili cꞌuhtunic riban lok: To̱b ta reꞌ take reꞌ nquicoj wach chi ru̱cꞌ i kꞌahsanic si̱ ncaꞌn chi pahkbal cuybal quimahc nquikꞌor chi maꞌ reꞌ ta chic aj mahc take, xa reꞌ laꞌ reꞌ riyeꞌeric i si̱ reꞌreꞌ maꞌ xiban ta woꞌ chi suk xiwihꞌic pan ca̱mna. \v 10 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take wich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel naxquiyew cho i quisi̱ maꞌ xcaꞌn ta nchel chi nimbal reh takꞌanic reꞌ rikꞌor nicꞌ wach nasakbok wach ka̱mna i hoj cꞌacharel, xquiyew laꞌ cho quisi̱ xa reh nimbal reh take takꞌanic xiyew i Dios chiri̱j ricꞌaxaric quitiꞌjolal jeꞌ ricab woꞌ naxicana̱ꞌ cahnok rikꞌormojic keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil i maꞌ Israhel haj wilic take wiꞌc chꞌi̱l i haꞌ nakanimem, on nicꞌ wach ritzꞌajmajic ki̱b nakaꞌnam. Coric, chiꞌnchel reꞌreꞌ xtakꞌabjic cho chi nakanimem i hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel reꞌ cok ruꞌ cu rehtal xponic rikꞌijil i acꞌ tikꞌinic reꞌ kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t chiwach i tikꞌinic xiban cu̱cꞌ take kama̱m katiꞌt. \s1 Reꞌ riquiqꞌue̱l i Jesus xiban chi // xojcoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic \p \v 11 Reꞌ take takꞌanic bano̱j cho xjalaric wach nok reꞌ Jesus xichop ricamaj chi Pe̱t Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ chiwach i Dios. Reꞌ cok ruꞌ reꞌ ricamaj reꞌreꞌ xkabiraj chi ar chic chiwach i Dios cꞌahchiꞌ ribanam, ar ru̱cꞌ pan taxa̱j reꞌ nbanjic wi̱ꞌ til manlic wach lokꞌonic eh maꞌ reꞌ ta nchel ayuꞌ wach acꞌal chipam jenoꞌ pa̱t reꞌ tikꞌimaj cuꞌum take cꞌacharel. Ru̱cꞌ woꞌ ricamaj reꞌreꞌ, riban woꞌ cho chi reꞌ take cuseꞌsbal reꞌ kꞌoro̱j cho ribiral chi nariyeꞌeric cho keh hoj aj niminel, wilic chic chi kana̱ yuꞌna. \p \v 12 Nok reꞌ Jesus xoquic chi Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ ar reꞌ wilic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Dios, reꞌreꞌ xa junpech woꞌ xpahꞌic chiwach jeꞌ ricab xiban cho Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ chi xa junpech pa riha̱b xoquic cok chiwach i Dios chi ripahkaljic cuybal mahc. Naxiban cho chi jeꞌ reꞌ xicꞌam cok riquiqꞌue̱l chi̱wa on riquiqꞌue̱l racꞌu̱n wacax eh xikꞌahsaj chiwach. Nicꞌ paꞌ wach xiban cho aj kꞌahsem si̱ reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ xiban i Jesus xa junpech woꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom, xiban i ricamaj chi xojricoꞌlej chi junpech chiwach i tiꞌcꞌaxic nariyeꞌeric chi quina̱ take aj mahc. Naxiban cho chi jeꞌ reꞌ, jeꞌ aj wili xiban cho: Reꞌreꞌ xiyew ri̱b chiwach i Dios chi jeꞌ ricab jenaj si̱ naxquimic ar wach curu̱s chi xa quicꞌ chic riban ritiꞌjolal! \p \v 13 Til coric reꞌ take xquicꞌam cho quisi̱ chiwach i Dios reh chi equicahnic chi maꞌ reꞌ ta chic aj mahc take, reꞌ take Nahsil aj Kꞌahsem Si̱ reꞌ riquiqꞌue̱l racꞌu̱n i wacax xquicoj on reꞌ riquiqꞌue̱l chi̱wa chi pukꞌu̱j wach pan haꞌ chꞌi̱l woꞌ richajil kꞌahxok wacax cꞌato̱j chi si̱ chiwach i Dios eh xiquihraj i quicꞌ reꞌreꞌ chi quina̱ take cꞌacharel reꞌreꞌ chi cꞌahchiꞌ ribanam jeꞌ ricab rikꞌor i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Wi jeꞌ aj reꞌ xcamanic queh take cꞌacharel i riquiqꞌue̱l i chicop ncꞌataric chi si̱, \v 14 reꞌ ta na chic riquiqꞌue̱l i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ eriban chi maꞌ eta chic nwihꞌic pan kacapew-bal ribanaric jenoꞌ bano̱j reꞌ enbanic chi enkꞌehtic pa̱m kabe̱h chi nakacꞌacharic chi junelic? On maꞌ eriban chi maꞌ ta nak eriyew kajawric chi ribanaric i xa paꞌ bih camanic yeꞌo̱j ruꞌum i Dios reꞌ aj yeꞌol reh cꞌacharic? Reꞌ riquiqꞌue̱l i kAja̱w Jesus til jeꞌ reꞌ eriban. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reh chi jeꞌ reꞌ ncꞌuluric ku̱cꞌ i hoj aj niminel, reꞌ Jesus chi toꞌbomaj ruꞌum i Lokꞌ laj Uxlabal xcꞌacharic chi maꞌxta nechꞌ ok rimahc chiwach i Dios eh chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ ricꞌacharic, xikꞌahsaj woꞌ ri̱b pan quimic. \s1 Reꞌ Jesus xcojoric chi nahanel // reh i acꞌ laj tikꞌinic xiban i Dios \p \v 15 Ruꞌum reh quimic xicꞌul cho i Jesus chi ricuyuric kamahc kaꞌnam cho nok reꞌ pe̱t tikꞌinic cu wilic nak cho rajawric chi kana̱ hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, xcojoric i Jesus nahanel reh i acꞌ laj tikꞌinic ribanam cho Dios chiki̱j i hoj cꞌacharel. Reꞌ riwi̱ꞌ chi reꞌ Dios xiyew reh Jesus i camanic reꞌreꞌ, reꞌ ra̱j chiri̱j chi reꞌ take quicꞌulbic reh yukꞌunic riban chi nacaꞌnam chi ritinami̱t narimanlajic wach cu̱cꞌ i kꞌoric kꞌoro̱j cho najtir kꞌi̱j chi naquicꞌacharic chi junelic kꞌi̱j sakom. \v 16 Jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ kꞌuruꞌ chi reꞌ Jesus xquimic reh chi xcꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel nok ritzꞌihmbam chic jenoꞌ hu̱j reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ chi reꞌ nicꞌ paꞌ nimal paꞌ bih wilic reh, pa ribihnal chic jenoꞌ cꞌacharel narikꞌahxic naquimok je. Reh aj chi en-nimjic i rikꞌorbal riyeb, reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ curman chi nariquimic je eh til cu naricꞌutunic woꞌ chi coric chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric, maꞌ jeꞌ? \v 17 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ hu̱j reꞌ rikꞌor wi̱ꞌ haj wilic take nariyeꞌeric pa ribihnal chic toco̱m, maꞌxta riwaꞌric wi cu cꞌachlic i cꞌacharel reꞌ xtikꞌinic reh hu̱j, cu reꞌ laꞌ wilic riwaꞌric naquimok je cꞌacharel reꞌreꞌ. \v 18 Jeꞌ aj woꞌ reꞌ xcꞌuluric ru̱cꞌ i pe̱t tikꞌinic bano̱j cho ruꞌum i Dios nok reꞌ quiquiqꞌue̱l take cucꞌ chicop xcojoric chi rehtalil i chopbal cho na̱ riwaꞌric i tikꞌinic reꞌreꞌ. Reꞌ aj wili ribiral kꞌuruꞌ: \v 19 Pan pe̱t kꞌoric, reꞌ Moyses xichꞌob cho ribehil chiꞌnchel take takꞌanic yeꞌo̱j cho ruꞌum i Dios chi chopbal quina̱ take tinamit. Chiri̱j chic wili xicꞌam cho jenaj tꞌuch kꞌab che̱ꞌ iso̱po ribihnal, xibalej cak mi̱x chiri̱j, ximuh pa riquiqꞌue̱l chi̱wa chꞌi̱l riquiqꞌue̱l racꞌu̱n wacax xilacamaj ru̱cꞌ haꞌ eh xiquihraj chi quina̱ take tinamit, jeꞌ woꞌ china̱ i botomaj wach hu̱j reꞌ tzꞌihmbimaj wi̱ꞌ take takꞌanic yeꞌo̱j ruꞌum i Dios. \p \v 20 Chiri̱j chic ruꞌ reꞌ Moyses jeꞌ wili xikꞌor queh: \p «Ru̱cꞌ i quicꞌ wili xichop riwaꞌric i tikꞌinic ribanam chic i Dios awu̱cꞌ tak eh ritakꞌa̱b chic wach awu̱cꞌ tak chi na̱nimem tak, nqui xikꞌor queh. \p \v 21 Jeꞌ woꞌ chic nok naripꞌuhtic nak chic i camanic chipam i pa̱t poyo̱j ri̱j ru̱cꞌ nimak tak tzꞌih, reꞌ quiquiqꞌue̱l take chicop quicansjic xquirhjic woꞌ chiwach i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ eh jeꞌ woꞌ reꞌ chi quina̱ take chiꞌnchel camanbal xcojoric chipam i lokꞌ laj pa̱t lokꞌonbal reꞌreꞌ. \v 22 Jeꞌ reꞌ xbanaric nimbal reh i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses eh nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ rikꞌor chi xa reꞌ wach wi ncojoric i quicꞌ, chiꞌnchel wilic cuybal mahc reh. Coric rikꞌor ruꞌ, xa reꞌ laꞌ til coric woꞌ chi wilic take juꞌjun chic mahc maꞌ xcuyuric ta ru̱cꞌ ribanaric reꞌreꞌ. \s1 Xa reꞌ woꞌ riquimic i Jesus nbanic // chi ncuyuric quimahc cꞌacharel \p \v 23 Ruꞌum chi reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses rikꞌor chi cu ru̱cꞌ quicꞌ nbanaric i cuyuj mahc wi xbanaric jenoꞌ mahc, curman aj chi reꞌ quiquiqꞌue̱l take chicop nquihrjic chi quiwach take camanbal xicamanic chi kꞌahsbal si̱ eh wilque̱b woꞌ chi rehtalil take xa paꞌ bih wilic ar pan taxa̱j. Reꞌ cok ruꞌ, reꞌ quicꞌ reꞌreꞌ maꞌxta riban chi reꞌ take cꞌacharel xiwihꞌic pan taxa̱j, reh laꞌ chi xcꞌuluric chi jeꞌ reꞌ curman chi xcojoric i quicꞌ reꞌ til kꞌe̱ꞌ woꞌ chic i riwaꞌric. \v 24 Jeꞌ reꞌ nikꞌor ruꞌum reh rinimal rilokꞌil i yeꞌa̱b xoquic wi̱ꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ yeꞌa̱b wili reꞌ wilic woꞌ wi̱ꞌ i Jesus yuꞌna chi aj pahkem katobjic chiwach i Dios ar pan taxa̱j wilic. Reꞌ yeꞌa̱b wili maꞌ jeꞌ ta ricab i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios tikꞌimaj cho cuꞌum take kama̱m katiꞌt, reꞌ laꞌ woꞌ reꞌ xcꞌuhtjic cho reh i Moyses najtir cho kꞌi̱j nicꞌ wach ritikꞌinjic i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ naribanam. \p \v 25 Chi jeꞌ aj reꞌ riwi̱ꞌ i yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ oquic xiban i Jesus, maꞌ jeꞌ ta ricab i oquic xiban cho i Pe̱t Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj Kꞌahsem Si̱ ar cok chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios ayuꞌ wach acꞌal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ pe̱t nahsil reꞌreꞌ eli̱c i ha̱b xoquic cho chipam i yeꞌa̱b reꞌreꞌ chi rikꞌahsjic chiwach i Dios i riquiqꞌue̱l take chicop quikꞌahsjic chi si̱, raj nchel i Jesus xa junpech woꞌ ti curman chi xoquic cok chiwach i Dios chi ricꞌuhtjic ri̱b nok iqꞌuinak chic pan quimic. \v 26 Wi curman ta nak chi reꞌ i Jesus chi qꞌuih pech xoquic ar, raj nak rikꞌorom chi xa reꞌ woꞌ nak ripꞌuhtic cho cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal cu rehtal rikꞌijil yuꞌna, curman nak chi reꞌ Jesus qꞌuih pech nak cꞌahchiꞌ ricansjic. Ra̱j i wili kehtꞌalim chi xa reꞌ woꞌ pꞌuhtunak riqꞌuic lok rikꞌijil ricuxꞌic wi̱ꞌ i cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal, reꞌ Jesus xa junpech woꞌ xcꞌulic ayuꞌ wach acꞌal eh ru̱cꞌ riquimic xicꞌul naxcꞌulic ayuꞌ, reꞌreꞌ xiban chi qꞌuihal keh hoj cꞌacharel xcuyuric kamahc. \p \v 27 Jeꞌ reꞌ ajic jeꞌ woꞌ ricab nok yeꞌo̱j cho chi kana̱ i hoj cꞌacharel chi xa junpech woꞌ nakaquimic je chi kajuꞌjunal eh chiri̱j chic ruꞌ, reꞌ chic i chꞌukuj kꞌoric narichalic chi kana̱, \v 28 jeꞌ woꞌ reꞌ chi xa junpech woꞌ xikꞌahsaj ri̱b i Jesus pan quimic eh jeꞌ reꞌ xiban reh chi eriban chi encuyuric kamahc chiꞌnchel i hoj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ riwi̱ꞌ woꞌ chic richalic i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric, maꞌ reꞌ ta chic chi ricꞌuluric i quimic chiri̱j ricuyuric kamahc narichalic, naricꞌulic laꞌ lok chi ribanaric chi narimanlajic wach i kacoꞌljic chiꞌnchel i hoj reꞌ cꞌahchiꞌ kuyꞌem richalic. \c 10 \s1 Reꞌ riquiqꞌue̱l chicop maꞌxta // rajawric chi ricuyuric i mahc \p \v 1 Jeꞌ ricab jenaj na̱ch xa ncamanic chi cꞌuhtbal reh, chi ar wilic cho jenaj cꞌacharel xa reꞌ laꞌ i na̱ch reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta woꞌ i cꞌacharel majeꞌ? Nicꞌ paꞌ wach ncꞌuluric ru̱cꞌ i na̱ch jeꞌ woꞌ reꞌ ncꞌuluric ru̱cꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ nariyew rikꞌormojic chi naquicansjic take chicop chi cuybal quimahc take cꞌacharel reꞌ eli̱c nquisicꞌ cuybal quimahc, xa cꞌahchiꞌ ricꞌuhtam chi reꞌ take cuseꞌsbal reꞌ uyumaj nak cho najtir kꞌi̱j chi narichalic chi kana̱, wilic chic take chi kana̱ yuꞌna. Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi reꞌ take takꞌanic riban i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses maꞌ reꞌ ta woꞌ reꞌ take cuseꞌsbal naquiwihꞌic chi kana̱, maꞌ riban ta chi jenoꞌ cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ ricꞌam na̱ i takꞌanic wilic chipam i cꞌuhbal reꞌreꞌ erirak cuybal rimahc chi manlic. \v 2 Wi ta nak xa ruꞌum ricꞌamaric na̱ chi coric haj wilic i takꞌamaj chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses nrakmajic i cuybal mahc chi coric, reꞌ take cꞌacharel reꞌ nquisicꞌ i cuybal quimahc ru̱cꞌ riyeꞌeric take chicop chi si̱ chiwach i Dios chi lokꞌonbal wach, nquicana̱ꞌ nak ribanaric reꞌreꞌ ruꞌum chi cuyu̱j nak chic quimahc chi manlic eh maꞌxta nak chic tiꞌ pan ca̱mna chiri̱j i quimahc caꞌnam. \v 3 Raj wili maꞌ jeꞌ ta reꞌ ncꞌuluric, reꞌ laꞌ ricorquilal ncꞌuluric eli̱c i ha̱b quicꞌamaric take cho chicop chi naquicansjic chipam i lokꞌ laj ninkꞌi̱j reꞌ nkꞌormojic wi̱ꞌ chi cuyu̱j chic quimahc take cꞌacharel, jeꞌ wili riwi̱ꞌ ncꞌuluric: Reꞌ cansanic tak chicop chi yeꞌbal chi si̱, xa ncamanic queh cꞌacharel chi naricꞌulic cho pan quicꞌux chi aj mahc take eh chi ricꞌul woꞌ nak chi queh chi naquiquimic ruꞌum quimahc. \v 4 Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi ncꞌuluric maj reꞌ quiquiqꞌue̱l take racꞌu̱n wacax on take chi̱wa maꞌxta cajawric chi ricuyuric i mahc. \s1 Hoj chic lokꞌ laj ritinami̱t i Dios // xa ruꞌum riquimic i Jesus \p \v 5 Reꞌ Jesus nok cu pan taxa̱j pe wilic cho chi naricꞌulic asjok ayuꞌ wach acꞌal, wilic kꞌoric xikꞌor reh rAja̱w chiri̱j i rikꞌahsjic ri̱b pan quimic naribanam ruꞌ. Reꞌ aj take kꞌoric wili xikꞌor reh rAja̱w jeꞌ ricab tzꞌihmbimaj ruꞌum i maꞌ Tawiy: \q1 “Reꞌ hat Lokꞌ laj wAja̱w Dios na̱tikꞌa̱b woꞌ nitiꞌjolal jeꞌ ricab quitiꞌjolal take cꞌacharel \q1 ruꞌum chi maꞌ nyeꞌeric ta risukquil acꞌux nok reꞌ take reꞌ chi pahkbal cuybal quimahc nquikꞌahsaj take chicop quicansjic chawach on nquiyew take toco̱m chic si̱. \q1 \v 6 Jeꞌ reꞌ ajic ruꞌum chi maꞌ xponic ta chic chawach chi reꞌ take cꞌacharel naquicꞌamam cho take chicop chi naquicansjic chawach chi pahkbal cuybal quimahc, \q1 \v 7 reꞌ hin nipahba̱ꞌ wi̱b chawach chi jeꞌ wili cꞌahchiꞌ nikꞌorom: \q2 ‘Reꞌ hin ayuꞌ wilqui̱n chawach chi ribanaric i haj wilic nawa̱j i hat chi nanibanam jeꞌ ricab woꞌ i tzꞌihmbimaj cho chiwi̱j chipam i Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ akꞌorbal, nqui Jesus. \p \v 8 Ru̱cꞌ take kꞌoric xiban i Jesus chi jeꞌ reꞌ, nkilow chi reꞌ wili i xa̱j rikꞌorom: Pe̱t kꞌoric, naxikꞌor chi maꞌ nponic ta chiwach i Dios chi reꞌ take cꞌacharel nquicansaj take chicop chi pahkbal cuybal quimahc, reꞌ Jesus xa̱j rikꞌorom chi reꞌ Dios maꞌ nponic ta chic chiwach rikꞌahsjic take chicop chi si̱ chiwach jeꞌ ricab i kꞌoro̱j chipam i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh i Moyses. \v 9 Jeꞌ woꞌ, naxipahba̱ꞌ ri̱b i Jesus chiwach i Dios eh chi xikꞌor reh ar wilic chiwach chi ribanaric i haj paꞌ wilic i ra̱j ruꞌ, reꞌreꞌ ru̱cꞌ take kꞌoric xiban cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi maꞌ cꞌahchiꞌ ta chic ricꞌuluric jeꞌ ricab xcꞌuluric cho pan pe̱t chi cu reꞌ quicansjic take chicop curman chi xbanaric cho chi pahkbal cuybal quimahc take cꞌacharel, reꞌ laꞌ i Dios chi rijelow-bal chic i quicansjic take chicop, reꞌ chic i Jesus xitikꞌa̱ꞌ wach chi xcansjic je. \v 10 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i xiban i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric chi xicꞌam na̱ haj wilic xa̱j i Dios, reꞌreꞌ xa junpech woꞌ xiyew ri̱b chi quimic eh xojricoj cok chiwach i Dios chi ritinami̱t lo̱kꞌ chiwach. \s1 Reꞌ Jesus xyeꞌeric rilokꞌil // chi kꞌatal kꞌoric \p \v 11 Til coric chi kalakal reꞌ aj kꞌahsem si̱ noquic chiwach i Dios chi ribanaric ricamaj chi kꞌahsanic si̱ eh xa jenaj wach woꞌ take chicop rikꞌahsaj johtok eli̱c i kꞌi̱j. To̱b ta jeꞌ reꞌ riban, reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta xiban chi xcuyuric quimahc take cꞌacharel chi junpech, \v 12 raj ru̱cꞌ i Jesus maꞌ jeꞌ ta reꞌ xcꞌuluric, chi cuybal laꞌ reh kamahc xa junpech woꞌ xiyew ri̱b pan quimic. Chiri̱j chic ructic chi quixilac camnak, xyeꞌeric woꞌ rilokꞌil chi kꞌatal kꞌoric richꞌi̱l i Dios jeꞌ ricab nok jenoꞌ cꞌacharel nyeꞌeric rilokꞌil chi tzꞌuklic cok chi riche̱l jenoꞌ kꞌatal kꞌoric. \v 13 Maꞌ xa ta reꞌreꞌ xbanaric ru̱cꞌ, ar laꞌ johtok ru̱cꞌ i Dios yuꞌna, xa chic reꞌ cꞌahchiꞌ ruyꞌem chi nariponic rikꞌijil chi nariyeb pa ro̱k take chiꞌnchel raj ixowonel. \v 14 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Jesus xa junpech woꞌ xiyew ri̱b pan quimic eh ru̱cꞌ reꞌreꞌ xyeꞌeric keh chi junpech chi reꞌ hoj reꞌ wilco̱j chic chiwach i Dios chi ritinami̱t xcuyuric chiꞌnchel kamahc chi manlic. \v 15 Reꞌ kꞌoric chiri̱j ricuyuric kamahc, xa nok woꞌ yeꞌo̱j cho rehtalil ruꞌum i Lokꞌ laj rUxlabal i Dios nok jeꞌ wili xtzꞌihmjic cho ruꞌum jenaj raj kꞌoro̱l i Dios: \q1 \v 16 “Hat-tak ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, jeꞌ wili rikꞌor i Ajabe̱s Dios: \q1 ‘Chawach tak johtok wilic jenaj kꞌi̱j nok reꞌ hin nanibanam awu̱cꞌ tak jenaj acꞌ laj tikꞌinic. \q1 Reꞌ tikꞌinic reꞌreꞌ, reꞌ i wili: Jeꞌ ricab nok reꞌ Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses xtzꞌihmjic chiwach jenaj hu̱j, \q1 jeꞌ woꞌ reꞌ i hin ar chic pan awa̱mna acapew-bal tak nanibanam chi nariwihꞌic take takꞌanic niban \q1 reh chi enrakmajic chiri̱j eh reh woꞌ chi en-nimjic, nqui i Dios, nqui xitzꞌihmbaj. \p \v 17 Chi rikꞌorom chic lok reꞌreꞌ, reꞌ Dios xikꞌor woꞌ i wili: \q1 “Reꞌ hin maꞌ jaruj ta chic naricꞌulic cho pa nicꞌux chi hat-tak aj mahc, nqui xikꞌor. \m \v 18 Jeꞌ reꞌ ajic wi xa ruꞌum i Jesus til nkacꞌul cuybal kamahc, ra̱j rikꞌorom chi maꞌ curman ta chic chi equicansjic take chicop chi si̱ chiwach i Dios chi pahkbal cuybal mahc. \s1 Reꞌ Jesus aj cojol keh pan sukquil // cꞌuxlis chiwach i Dios \p \v 19 Was tak nicha̱kꞌ, cu ayuꞌ lok yuꞌna, reꞌ wili kꞌoro̱j lok chiri̱j i Jesus: Pe̱t kꞌoric, jeꞌ ricab nok Pe̱t aj Kꞌahsem Si̱ nok yeꞌo̱j chic kꞌab reh chi oquic cok chipam i yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim rilokꞌil”, jeꞌ woꞌ reꞌ i Jesus, ru̱cꞌ i riquiqꞌue̱l xichihcaj naxquimic je, xiban woꞌ chi reꞌ hoj ekoj-oquic ar chipam i yeꞌa̱b reꞌ til wilic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Dios. \v 20 Reꞌ cok ruꞌ reꞌ tzꞌih reꞌ wilic chi tasbal pa̱m yeꞌa̱b reꞌ ribihnej “Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim rilokꞌil” maꞌ reꞌ ta chic i tzꞌih reꞌ wilic ar pan ocbal reꞌ wilic wi̱ꞌ i Lokꞌ laj Dios. Yuꞌna reꞌ Jesus xiban chi rehreh chic wach riwi̱ꞌ i oquic ar eh reꞌ til riwi̱ꞌ jeꞌ chic wili: Xa reꞌ woꞌ nok xikꞌahsaj ri̱b pan quimic i Jesus reꞌ cꞌachlic chi junelic, reꞌ chic reꞌ xoquic chi katobjic chi wilic cocbal ru̱cꞌ. \p \v 21 Ricab kꞌoric, reꞌ Jesus kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric chi quiwach take Pe̱t rich aj Kꞌahsem Si̱ eh jeꞌ woꞌ wilic rajawric chi kana̱ i hoj racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios. \v 22 Chi kehtꞌalim aj chic i wili chiri̱j i Jesus nipahkaj aweh tak chi kojwihꞌok tak chiwach i Dios chi coric wach kacꞌux eh jeꞌ woꞌ chi chꞌiclic ok kacꞌux chi manlic chiri̱j i Dios. Jeꞌ woꞌ, jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i aj kꞌahsem si̱ nanoquic cok chiwach i Dios, pe̱t risakbej ri̱b nariban riti̱n ru̱cꞌ sak wach haꞌ, on jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ cꞌacharel nchalic chiwach i Dios chi pahkbal cuybal rimahc, ricꞌraj ri̱b chi cuyu̱j chic rimahc nanquihrjic i riquiqꞌue̱l take chicop cansamaj pa ribihnal, jeꞌ woꞌ reꞌ cꞌulurok ku̱cꞌ i hoj ru̱cꞌ kawihꞌic chiwach i Dios chi maꞌxta chic kamahc, kojwihꞌok chiwach ru̱cꞌ sakil wach i ka̱mna. \v 23 Jenaj chic kꞌoric nwa̱j nikꞌorom. Chiri̱j i rikꞌormojic chi cꞌahchiꞌ kuyꞌem chi reꞌ Jesus naco̱j ricoꞌlem chi junelic, reꞌ hin nwa̱j nipahkam aweh tak chi reꞌ take kꞌoric reꞌreꞌ ma̱cana̱ꞌ tak ricojoric wach, til laꞌ chacowsaj acꞌux tak chiri̱j maj kehtꞌalim chi reꞌ Dios wi rikꞌorom chi reꞌ Jesus jeꞌ reꞌ naribanam, til naribanam chi narimanlajic wach i kꞌoro̱j cho reꞌreꞌ. \p \v 24 Chiri̱j wili, cu wilic woꞌ chic take pahkanic nwa̱j nibanam aweh tak. Pe̱t, kasicꞌ tak ri̱j nicꞌ wach ritobjic ki̱b nakaꞌnam chi kibil ki̱b reh chi jeꞌ reꞌ enkatijej ricꞌaxaric ki̱b, jeꞌ woꞌ chi ribanaric i holohic laj bano̱j. \v 25 Jeꞌ woꞌ, reꞌ take kamoloj i̱b chi rilokꞌonjic wach i Dios maꞌ nacana̱ꞌ tak ribanaric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wilic chic take cꞌahchiꞌ quicana̱b qui̱b, raj i hoj maꞌ nkaꞌn tak keh jeꞌ ricab ncaꞌn ruꞌ, kayew laꞌ tak ricowil kacꞌux chi kibil ki̱b chi ritikiric juꞌ kaniminic. Til jeꞌ reꞌ ra̱j banaric maj yuꞌna xa maꞌ naht ta chic wilic rikꞌijil ricꞌulic lok i kAja̱w. \s1 Reꞌ ricana̱ꞌ rinimjic i Jesus // narichalic tiꞌcꞌaxic china̱ \p \v 26 Reꞌ hoj kehtꞌalim chic eh kacꞌulum woꞌ chic i coric laj tijinic reꞌ cꞌuhtumaj keh chiri̱j i Jesus. Wi reꞌ hoj kojmahcanic ru̱cꞌ kanoꞌjbal chi maꞌ nka̱j ta chic katikim juꞌ kawihꞌic chipam i tijinic reꞌreꞌ, maꞌ woꞌ reꞌ chic rikꞌahsjic ri̱b i Jesus pan quimic chi jeꞌ ricab jenoꞌ si̱ enbanic chi encuyuric kamahc. \v 27 Wi maꞌxta chic jenoꞌ uyuꞌnbal chi keh hoj chi encuyuric kamahc, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ chic i wili cꞌahchiꞌ kuyꞌem ru̱cꞌ yoꞌjic: Chi reꞌ Dios narichꞌukum kꞌoric china̱ kamahc eh jeꞌ ricab nok reꞌ kꞌa̱kꞌ yohbal wach nanjohtic ritzꞌaꞌquil, jeꞌ woꞌ rijoskꞌil i Dios yohbal woꞌ wach najohtok chi kana̱ chi riyeꞌeric i tiꞌcꞌaxic reꞌ nariwihꞌic woꞌ chi quina̱ take quixowonic wach. \v 28 Reh chi nakarakam chiri̱j i nikꞌorom chic lok wili, kacoj rehtal ncꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ cꞌacharel resaj lok ri̱b chi junpech chi rehquen rajawric i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh Moyses. Reꞌ cꞌuhbal reꞌreꞌ rikꞌor wi wilic quib on xib ok chi cꞌacharel nquiyew quichi̱ꞌ chi jenoꞌ cꞌacharel xmahcanic ru̱cꞌ resmejic lok ri̱b rehquen i cꞌuhbal reꞌreꞌ, til curman chi naricansjic je chi maꞌxta soꞌ quetelbal china̱. \v 29 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ wi jenoꞌ cꞌacharel naricansjic je, chacapaj woꞌ tak chiri̱j i naricꞌuluric wili: Kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rinimal i tiꞌcꞌaxic naricꞌulum i cꞌacharel wi reꞌreꞌ riyakꞌabej pa ro̱k i tijinic chiri̱j rAcꞌu̱n i Dios chꞌi̱l i Lokꞌ laj Uxlabal yeꞌo̱j cho xa ruꞌum reh ricꞌaxbal i Dios. Jeꞌ woꞌ reꞌ enbanjic ru̱cꞌ wi reꞌreꞌ maꞌ riyew ta chic rilokꞌil reꞌ chaj bih xiban i Jesus chi xojricoj jenaj chi hoj chic ritinami̱t i Dios eh jeꞌ woꞌ reꞌ wi maꞌ riyew chic rilokꞌil riquiqꞌue̱l i Jesus reꞌ chopbal na̱ riwaꞌric i acꞌ laj tikꞌinic xiban i Dios ku̱cꞌ i hoj cꞌacharel. \v 30 Nikꞌor chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nimal wach i tiꞌcꞌaxic naricꞌulum i cꞌacharel reꞌreꞌ maj kehtꞌalim woꞌ chi reꞌ kAja̱w Dios jeꞌ wili rikꞌorom cho: \p “Wi xa hab wach jenoꞌ xmahcanic, xa reꞌ wach hin til equinyeꞌbic i tiꞌcꞌaxic china̱ jeꞌ ricab til ricꞌul queh take aj mahc chi tojbal wach i cꞌahbilal ncaꞌn, nqui rikꞌorom cho. \p Jeꞌ woꞌ, rikꞌorom woꞌ chi jeꞌ wili: \p “Reꞌ hin kAja̱w Dios quinchꞌukbic kꞌoric chi quina̱ take nitinami̱t, nqui rikꞌorom cho. \p \v 31 Ruꞌum aj chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic rajawric wilic, reꞌ hin nikꞌor aweh tak chi chiyohbalej ri̱b jenoꞌ cꞌacharel wi jaꞌ cuyu̱j rimahc ru̱cꞌ take ribano̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nawihꞌok chiwach i Dios reꞌ cꞌachlic chi junelic kꞌi̱j sakom, til narichꞌukuric kꞌoric china̱. \s1 Reꞌ noꞌjbal ra̱j banaric // nanchalic i tiꞌcꞌaxic \p \v 32 Wilic woꞌ take suk laj kꞌoric raj kꞌormojic xa reꞌ laꞌ nwa̱j chi pe̱t ticapewenok tak chiri̱j ricuyuric ransil take rinimal i tiꞌcꞌaxic nchalic chana̱ tak nok hat-tak chic oconak pan niminic. Chipam take kꞌi̱j reꞌreꞌ, \v 33 ruꞌum chi wilca̱t tak chic pan niminic, wilic aweh tak xacꞌul tak cho tzꞌujuric cuꞌum take awaj ixowonel tak, on xacꞌul tak jenoꞌ toco̱m chic tiꞌcꞌaxic. Nok wilic toco̱m chic awichꞌi̱l tak cꞌahchiꞌ quicꞌulum i tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab acꞌulum tak chic cho hat-tak, wilic aweh tak xawichnimej take pan quicꞌaxquilal. \v 34 Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj nok reꞌ take toco̱m chic awichꞌi̱l tak xiponic tzꞌahpok cho pan che̱ꞌ, wilic aweh tak xatponic tak cho chi quitobjic ruꞌum chi xaquetelej tak quiwach. Maꞌ xa ta reꞌreꞌ noꞌjbal xacꞌuhtaj tak, jeꞌ laꞌ woꞌ naxmakꞌaric paꞌ bih wilic aweh tak, reꞌ xbanaric aweh tak reꞌreꞌ xacuy ransil chi suk acꞌux tak. Jeꞌ reꞌ xaꞌn tak ruꞌum nok awehtꞌalim tak chi ar pan taxa̱j nariyeꞌeric aweh tak jenaj bihomal reꞌ yohbal wach rilokꞌil chiwach take xmakꞌaric aweh tak ayuꞌ eh reꞌreꞌ maꞌ jaruj ta cꞌuhlel wach. \v 35 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ruꞌum chi wilic jenaj abihomal reꞌ nariyeꞌeric aweh tak ruꞌum reh abano̱j tak, yuꞌna nipahkaj aweh tak chi ma̱cana̱ꞌ tak chi reꞌ cꞌaxquilal eriban chi nkajic acapew-bal tak on chi enyoj acꞌux tak chipam i niminic, \v 36 reꞌ laꞌ curman chi enaꞌn tak chi enatik tak juꞌ ricuyuric take tiꞌcꞌaxic chi cow acꞌux tak reh chi na̱banam tak haj wilic ra̱j i kAja̱w Dios eh chi jeꞌ reꞌ na woꞌ acꞌulum tak haj wilic i kꞌoro̱j cahnok chi nariyeꞌeric aweh tak. \v 37 Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak kꞌuruꞌ maj chipam i Lokꞌ laj Hu̱j reꞌ wilic wi̱ꞌ i Cꞌuhbal Yeꞌo̱j reh i Moyses, jeꞌ wili tzꞌihmbimaj cho chiri̱j i Jesus: \q1 “Xa nicꞌ yuꞌ encꞌulic lok reꞌ cꞌulic lok reh, \q2 maꞌxta chic richahmic cho, nqui tzꞌihmbimaj chipam. \p \v 38 Jeꞌ woꞌ chiqui̱j take nquicana̱ꞌ chi junpech niminic, jeꞌ wili tzꞌihmbimaj cahnok: \q1 “Reꞌ take cꞌacharel wilque̱b chi nitinami̱t \q2 reꞌ xiban chi coric chic wach quicꞌux chi niwach, \q2 naquicꞌacharic chi chꞌiclic quicꞌux chiwi̱j. \q1 Wi nquicana̱ꞌ woꞌ chic ninimjic, \q2 reꞌ hin maꞌ eta nsukbic nicꞌux chiqui̱j, nqui tzꞌihmbimaj cahnok. \m \v 39 Jeꞌ aj reꞌ tzꞌihmbimaj chiqui̱j take nquicana̱ꞌ quiniminic, ra̱j i hoj maꞌ jeꞌ ta kacab take maꞌ nquitik ta juꞌ quiniminic. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take reꞌ xa risacharic quiwach ruꞌum i Dios cꞌahchiꞌ quipahkam chi quina̱ ru̱cꞌ i quinoꞌjbal reꞌreꞌ. Ra̱j nchel i hoj xa chꞌiclic woꞌ kacꞌux chiri̱j i kAja̱w reh chi reꞌreꞌ ekojricoꞌlej chiwach i tiꞌcꞌaxic narichalic chi quina̱ take aj mahc. \c 11 \s1 Reꞌ chꞌiquinic cꞌuxlis chiri̱j i Dios \p \v 1 Reꞌ richꞌiquinjic kacꞌux chiri̱j i Dios, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ hoj til kehtꞌalim chi naricꞌuluric i kꞌoro̱j cho ruꞌum eh to̱b ta woꞌ yuꞌna maꞌ nkilow ta wach i rimahsjic wach i rikꞌorom cho reꞌreꞌ, reꞌ hoj xa chꞌiclic woꞌ kacꞌux chi naricꞌuluric. \v 2 Reꞌ take cho kama̱m katiꞌt xquichꞌica̱ꞌ woꞌ cho quicꞌux chiri̱j i Dios chi narimanlajic wach ruꞌum reꞌ chaj bih rikꞌorom cho eh ruꞌum reꞌ, reꞌ Dios xkꞌoric cho chiqui̱j ru̱cꞌ holohic laj kꞌoric. \v 3 Reꞌ Dios xkꞌoric woꞌ cho reh chi naritikꞌinjic i taxa̱j richꞌi̱l wach acꞌal richꞌi̱l woꞌ chiꞌnchel wilic chiwach. Reꞌ hoj nkacoj wach chiꞌnchel reꞌreꞌ chi reꞌ Dios xbanic chi xitihkic. Reꞌ xiban reꞌreꞌ, reꞌ woꞌ reꞌ ncamanic keh chi enkarak chiri̱j chi reꞌ chiꞌnchel nkilow wach yuꞌna, xtikꞌinjic cho to̱b ta nak maꞌxta bih wilic chi naritikꞌinjic cho. \s1 Reꞌ quibiral take aj najtir kꞌi̱j reꞌ // xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios \p \v 4 Reꞌ Awel jenaj queh take aj najtir kꞌi̱j xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ xiban reꞌ Dios xikꞌor cho chi reꞌreꞌ coric wach ricꞌux eh xicꞌul cho i risi̱ chi cꞌahchiꞌ rikꞌorom chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic tare̱t i si̱ reꞌreꞌ chiwach i si̱ xikahsaj i ras, reꞌ Cayin ribihnal. Ruꞌum richꞌiquinjic ricꞌux xiban i Awel, cu yuꞌna chi kꞌi̱j to̱b ta camnak chic, xa cu cꞌahchiꞌ woꞌ katikim juꞌ ribirmijic chiri̱j i holohic laj rinoꞌjbal xiban ruꞌ. \p \v 5 Reꞌ maꞌ Henoc jenaj chic cꞌacharel aj najtir kꞌi̱j reꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Chiri̱j maꞌ Henoc xkꞌormojic ruꞌum i Dios chi kꞌe̱ꞌ nponic chiwach i cꞌacharic xiban. Jeꞌ reꞌ xkꞌormojic chiri̱j maj reꞌ maꞌ Henoc til xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios eh ruꞌum reꞌ maꞌ xquimic ta maj chi cꞌachlic xcꞌamaric johtok ruꞌum i Dios ar pan taxa̱j. Ru̱cꞌ xiban i Dios chi jeꞌ reꞌ xcꞌuluric chi naxsiqꞌuiric cho maꞌ Henoc maꞌ hab ta chic wach xrakbic cho reh. \v 6 Ru̱cꞌ aj xcꞌuluric cu̱cꞌ quib aj najtir kꞌi̱j reꞌreꞌ risakomej wach keh chi reꞌ Dios maꞌ nwihꞌic ta chi suk ricꞌux ru̱cꞌ i cꞌacharel maꞌ richꞌica̱ꞌ ta ricꞌux chiri̱j. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reh chi enwihꞌic chi suk ricꞌux i Dios ru̱cꞌ i cꞌacharel nchalic chiwach chi aj lokꞌem reh, curman chi reꞌ cꞌacharel reꞌreꞌ chꞌiclic ok ricꞌux chiri̱j take ehtꞌalamaj chiri̱j i Dios chi jeꞌ wili: Chi til reꞌreꞌ til xa wilic woꞌ eh chi xa riyew woꞌ quico̱ch take quisicꞌbic reh. \p \v 7 Reꞌ maꞌ Noheh til xichꞌica̱ꞌ woꞌ cho ricꞌux chiri̱j i Dios chi reꞌreꞌ riban chi nmanlajic wach i paꞌ bih kꞌoro̱j cho ruꞌum. Jeꞌ reꞌ nok naxkꞌormojic reh ruꞌum i Dios chi wilic take tiꞌcꞌaxic naricꞌulmujic, reꞌreꞌ to̱b ta maꞌ jaꞌ nponic ta nak rikꞌijil chi narilmijic wach i tiꞌcꞌaxic xinimej reꞌ xkꞌormojic reh eh xiyew ricꞌux chi ritikꞌinjic jenaj maꞌ laj cano̱wa pa̱t reꞌ xcamanic chi coꞌlbal wi̱ꞌ ri̱b chꞌi̱l take raj pan pa̱t. Reꞌ richꞌiquinjic ricꞌux i maꞌ Noheh chiri̱j i Dios reꞌ aj reꞌ xbanic chi reꞌ Dios xicana̱ꞌ chi xiquimic take cꞌacharel jeꞌ ru̱cꞌ maꞌ xquichꞌica̱ꞌ ta quicꞌux chiri̱j. Maꞌ xa reꞌ ta reꞌ, ruꞌum laꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban i maꞌ Noheh xyeꞌeric reh chi co̱ch chi reꞌ Dios rikꞌor chi reꞌreꞌ til coric cho wach ricꞌux chiwach. \p \v 8 Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ maꞌ Awraham til woꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Ruꞌum aj reꞌ naxkꞌormojic reh ruꞌum i Dios chi narojic cꞌacharok chipam jenaj yeꞌa̱b reꞌ nariyeꞌeric reh chi rico̱ch, reꞌreꞌ xicꞌuꞌlej na̱ ojic eh xelic je chipam ritinami̱t to̱b ta maꞌ rehtꞌalim ta haj cꞌahchiꞌ rojic. \v 9 Jeꞌ woꞌ ar naxwihꞌic chipam i yeꞌa̱b kꞌoro̱j reh chi nariyeꞌeric reh chi rico̱ch, reꞌ maꞌ Awraham til xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios eh ruꞌum reꞌ xcꞌacharic ar chi xa iqꞌue̱l ti chipam yeꞌa̱b reꞌreꞌ. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ xitikꞌa̱ꞌ ta jenaj pa̱t reꞌ naricahnic wi̱ꞌ chi junpech, xcꞌacharic laꞌ chipam i perpat reꞌ tikꞌimaj chi xa tzꞌih ri̱j jeꞌ ricab woꞌ cꞌacharic xitik juꞌ ribanaric i racꞌu̱n reꞌ Isahac ribihnal. Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ maꞌ Isahac chꞌi̱l woꞌ i maꞌ Jacow, aj cꞌulul woꞌ take reh i kꞌoro̱j cho ruꞌum i Dios chi reꞌ yeꞌa̱b nariponic wi̱ꞌ chi cꞌacharic i maꞌ Awraham, reꞌ woꞌ reꞌ nariyeꞌeric queh chi quico̱ch. \v 10 Jeꞌ reꞌ nok reꞌ maꞌ Awraham xa pan perpat ti xcꞌacharic cho eh jeꞌ reꞌ xiban maj cꞌahchiꞌ ruyꞌem cho chi chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Dios chi nok ricohlam chic cꞌacharic ayuꞌ wach acꞌal, narojic cꞌacharok chipam i yeꞌa̱b reꞌ wilque̱b woꞌ wi̱ꞌ riqꞌuihal toco̱m chic cꞌacharel ar pan taxa̱j reꞌ jenaj yeꞌa̱b tikꞌimaj chi coric ruꞌum i Dios reꞌ aj capewenel reh chi coric nicꞌ wach ritikꞌinjic i xiban. \p \v 11 Jeꞌ woꞌ chic, ruꞌum richꞌiquinjic ricꞌux i maꞌ Awraham chiri̱j i Dios reꞌ rehqꞌue̱n reꞌ tiꞌ Sa̱ra ribihnal, to̱b ta nak ojonak chic rihabil chi enwihꞌic rihaꞌlacꞌu̱n, xa cu xwihꞌic woꞌ jenaj racꞌu̱n. Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ tiꞌ Sa̱ra xyeꞌeric woꞌ ricowil chi xasjic rihaꞌlacꞌu̱n ruꞌum chi reꞌ maꞌ Awraham xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios chi reꞌreꞌ eriban chi enmanlajic wach i xikꞌor reh chi naribanam. \v 12 Chi jeꞌ aj reꞌ, xa ru̱cꞌ jenaj chi winak reꞌ maꞌ Awraham chꞌi̱l i rehqꞌue̱n, xpꞌuhtic cho reꞌ xcꞌuluric wili: Xa reꞌ woꞌ chawil take riqꞌuihal chꞌimi̱l ar pan taxa̱j on xa reꞌ woꞌ chawil riqꞌuihal i sani̱b chi chi̱ꞌ rinimal haꞌ, reꞌ take riqꞌuihal rihrima̱m i maꞌ Awraham maꞌ hab ta wach eriban canar cajlajic ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ qꞌuihal take. Maꞌ xa ta woꞌ xcꞌuluric reꞌreꞌ, til peꞌ woꞌ xqꞌuihbic wach take ra̱ꞌ riꞌsil cho i maꞌ Awraham xa ru̱cꞌ ti i jenaj chi racꞌu̱n reꞌ xasjic nok johtonak chic rihabil eh xa qꞌuisi̱n nak chic maꞌ nponic rikꞌijil riquimic. \p \v 13 Chiꞌnchel take xnikꞌor lok quibiral wili xicꞌacharic cho chi chꞌiclic quicꞌux chiri̱j kꞌoro̱j cho ribiral queh ruꞌum i Dios eh cu rehtal quiquimic je, xa xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios. Coric ruꞌ chi reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xquicꞌul ta take cuseꞌsbal reꞌreꞌ xa pan quicapew-bal laꞌ xquilow je rimanlajic wach, xa reꞌ laꞌ ruꞌ to̱b ta xa pan quicapew-bal woꞌ xquilow, quisuksaj woꞌ je quicꞌux chiri̱j rimanlajic wach eh chi jeꞌ reꞌ xquiyew woꞌ quicꞌux chi rikꞌormojic riwi̱ꞌ i quiwihꞌic ayuꞌ wach acꞌal chi xa iqꞌue̱l take. \v 14 Reꞌ take chiꞌnchel wili kꞌuruꞌ reꞌ xquiyew quicꞌux chi rikꞌormojic chi jeꞌ reꞌ til xquirak chiri̱j chi manlic chi cu wilic jenaj chic yeꞌa̱b reꞌ cꞌahchiꞌ cuyꞌem chi naquicꞌacharic wi̱ꞌ chi junpech. \v 15 Nikꞌor aweh tak chi reꞌ yeꞌa̱b reꞌreꞌ maꞌ reꞌ ta yeꞌa̱b xiꞌelic cho wi̱ꞌ. Wi ta nak chiri̱j yeꞌa̱b reꞌreꞌ cꞌahchiꞌ quiyeb quicapew-bal, xiban nak chi xisoljic woꞌ chic je ar. \v 16 Xa reꞌ laꞌ yeꞌa̱b reꞌreꞌ, reꞌ kꞌe̱ꞌ nak xca̱j wi̱ꞌ wihꞌic kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal chiwach xa paꞌ tinamit wilic ayuꞌ wach acꞌal. Til jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ maj til ar wilic ru̱cꞌ i Dios ar pan taxa̱j. Jeꞌ reꞌ nok reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ wilic quiyeꞌa̱b ar chipam i xitikꞌa̱ꞌ i Dios ar pan taxa̱j chi naquicꞌacharic ru̱cꞌ. Jeꞌ reꞌ xiban ruꞌum chi kꞌe̱ꞌ suk ricꞌux nok wilic cu̱cꞌ ruꞌum nok reꞌ take reꞌ maꞌ xquicana̱ꞌ ta rikꞌormojic chi reꞌ aj reꞌ i Dios nquilokꞌej wach. \p \v 17 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ maꞌ Awraham xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios eh nok ilbal reh wi til coric niminic riban chiwach, reꞌ Dios xipahkaj reh chi reꞌ racꞌu̱n reꞌ Isahac ribihnal erikꞌahsaj pan quimic chi si̱ chiwach, jeꞌ ricab nok jenaj chicop nyeꞌeric chi si̱ chiwach i Dios nkꞌahsjic chi naricꞌataric. Chiri̱j chic reꞌreꞌ, ruꞌum reh richꞌiquinjic ricꞌux xiban chiri̱j i Dios, reꞌ maꞌ Awraham xikꞌahsaj i racꞌu̱n chi nariquimic. Jeꞌ reꞌ xiban to̱b ta xa jenaj woꞌ ti chiwach eh to̱b ta woꞌ chiri̱j racꞌu̱n reꞌreꞌ, \v 18 reꞌ Dios rikꞌorom chic cho chi jeꞌ wili: \q1 “Chi quixilac ca̱ꞌ quiꞌsil cho take awacꞌu̱n, \q1 xa cu̱cꞌ take ra̱ꞌ riꞌsil cho awacꞌu̱n Isahac, \q1 narimanlajic wach i kꞌoro̱j aweh wuꞌum, nqui rikꞌorom cho. \p \v 19 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ reꞌ maꞌ Awraham til xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios naxikꞌahsaj racꞌu̱n pan quimic. Reꞌreꞌ til xehtꞌalij pa ricapew-bal chi to̱b ta nariquimic i racꞌu̱n, reꞌ Dios wilic rajawric chi narucsam woꞌ chic cho chi quixilac camnak. Pa ricorquil, pa ricapew-bal i maꞌ Awraham reꞌ racꞌu̱n reꞌreꞌ ucsumaj nak chic cho chi quixilac take camnak chi cu maꞌ jaꞌ ta woꞌ rikꞌahsaj chiwach i Dios chi nariquimic eh jeꞌ reꞌ nikꞌor maj pa ricapew-bal i maꞌ Awraham xa reꞌ woꞌ naxipahkaj i Dios reh reꞌ racꞌu̱n quimic nak chic. \p \v 20 Reꞌ jenaj chic cꞌacharel xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios reꞌ i maꞌ Isahac. Reꞌreꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j chi narichalic i kꞌi̱j nok reꞌ toco̱m chic cuseꞌsbal narimanlajic wach ru̱cꞌ ruꞌum i Dios eh ruꞌum reꞌ nok qꞌuisi̱n nak chic maꞌ nquimic, xipahkaj johtok reh Dios pa riti̱j chi reꞌ take racꞌu̱n, reꞌ Jacow chꞌi̱l i Esawuh, quicꞌulbok reh take cuseꞌsbal reꞌreꞌ. \v 21 Jeꞌ woꞌ reꞌ Jacow xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Reꞌreꞌ nok xa quimic nak chic reh eh to̱b ta woꞌ chi xa maꞌxta nak chic ransil ritiꞌjolal ribakil, cu xitoꞌbej chic ri̱b china̱ richꞌimim chi rilokꞌonjic wach i Dios eh xipahkaj woꞌ johtok reh pa riti̱j chi reꞌ ok woꞌ take rihrima̱m reꞌ take racꞌu̱n Chep quicꞌulbok reh take ricuseꞌsbal i Dios. \v 22 Jeꞌ woꞌ reꞌ i Chep til woꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios. Nok quimic nak chic reh, xikꞌor ribiral queh racꞌu̱n chi nariponic rikꞌijil chi reꞌ take racꞌu̱n rixkꞌu̱n maꞌ Israhel naquelic cho chipam tinamit Eji̱pto. Ruꞌum chi chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Dios chi naricꞌuluric chi jeꞌ reꞌ, xicꞌuhbalej woꞌ take cahnok chi naquiꞌelok je chipam i tinamit reꞌreꞌ quicꞌam woꞌ je ritiꞌjolal ribakil chiqui̱j reh chi naquimukꞌa̱b chipam i yeꞌa̱b reꞌ nacojic cꞌacharok wi̱ꞌ. \p \v 23 Jeꞌ woꞌ, chipam take kꞌi̱j naxasjic cho i Moyses, reꞌ take ritu̱t raja̱w xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux ru̱cꞌ i Dios chi naricoꞌlem i cacꞌu̱n. Ruꞌum aj reꞌ nok reꞌ kꞌatal kꞌoric reh tinamit Eji̱pto xitakꞌa̱ꞌ quicansjic take chiꞌnchel cucꞌ acꞌun, reꞌ take reꞌ maꞌ xquiyohlej ta takꞌanic reꞌreꞌ, ruꞌum xquirak chiri̱j chi reꞌ haꞌlacꞌun reꞌreꞌ wilic cho ritoꞌbal i Dios china̱. Ruꞌum aj reꞌ naxasjic i cacꞌu̱n, xib poh xquicꞌol chi coꞌlbal reh. \v 24 Chiri̱j i wili naxwinakbic i Moyses, xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux ru̱cꞌ i Dios chi narimanlajic wach paꞌ bih kꞌoro̱j cho reh. Ruꞌum aj reꞌ naxponic i kꞌi̱j chi naquelic je take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chipam i tinamit Eji̱pto, reꞌ Moyses maꞌ xa̱j ta chic ricꞌulum take rilokꞌil nyeꞌeric nak reh cuꞌum take cꞌacharel ruꞌum chi quehtꞌalim nak chi rihrima̱m i kꞌatal kꞌoric aj Eji̱pto. \v 25 Reꞌ laꞌ xponic chiwach, reꞌ i cꞌacharic reꞌ naricꞌulum wi̱ꞌ i tiꞌcꞌaxic chi richꞌi̱l take chiho̱j chi ritinami̱t i Dios. Jeꞌ reꞌ xiban maj chiwach i Moyses reꞌ cꞌacharic naribanam quichꞌi̱l take cꞌacharel reꞌreꞌ, kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cho lo̱kꞌ chiwach i cꞌacharic reꞌ xa juncꞌam woꞌ ti riyew risukquil ricꞌux i cꞌacharel ru̱cꞌ ribanaric i mahc. \v 26 Jeꞌ woꞌ, xiban chi jeꞌ reꞌ ruꞌum chi reꞌ ricapew-bal xa ar woꞌ xwihꞌic ru̱cꞌ i rico̱ch naricꞌulum ru̱cꞌ i Dios ruꞌum reh ricꞌacharic reꞌ xicꞌul wi̱ꞌ i tiꞌquilal cꞌaxquilal chiri̱j ritinami̱t i Dios, jeꞌ ricab i cꞌacharic yeꞌo̱j chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. Reꞌ cꞌacharic reꞌreꞌ xicapaj i Moyses chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic cho nim rilokꞌil chiwach i suk laj cꞌacharic ru̱cꞌ bihomal xwihꞌic nak reh xa ruꞌum chi rihrima̱m i kꞌatal kꞌoric reh tinamit Eji̱pto. \p \v 27 Jeꞌ reꞌ ajic reꞌ Moyses xelic je chipam i tinamit Eji̱pto eh ruꞌum chi cꞌahchiꞌ richꞌica̱b ricꞌux chiri̱j i Dios maꞌ xiyohlej ta chi reꞌ kꞌatal kꞌoric reh tinamit Eji̱pto yohbal wach naxchalic rijoskꞌil ruꞌum relic je chipam ritinami̱t reꞌreꞌ. Jeꞌ woꞌ chic, wilic jenaj chic riwi̱ꞌ chi reꞌ Moyses xipahba̱ꞌ ricꞌux chi maꞌ xsoljic ta chic chiri̱j eh reꞌ wili riwi̱ꞌ reꞌreꞌ: Chi reꞌreꞌ til cꞌahchiꞌ rilom wach i Dios reꞌ maꞌ nquilow ta wach take junleh chic cꞌacharel. \v 28 Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ Moyses xichꞌica̱ꞌ woꞌ chic ricꞌux chiri̱j i Dios naxiban i pe̱t pech rinimjic wach i ninkꞌi̱j Pa̱scuwa ribihnal. Reꞌreꞌ chi chꞌiclic ricꞌux chiri̱j i Dios chi naricꞌuluric i kꞌoro̱j reh, xitakꞌa̱ꞌ ricansjic i jenaj me̱ꞌ eh chiri̱j chic ruꞌ xitakꞌa̱ꞌ riquihrjic riquiqꞌue̱l me̱ꞌ reꞌreꞌ chiwach i juꞌjun ritzꞌahpil quipa̱t take ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel. Jeꞌ reꞌ xiban reh chi reꞌ raj tzꞌeꞌ wa̱ch i Dios takꞌamaj cho ruꞌum chi quicansjic take pe̱t cacꞌu̱n aj Eji̱pto maꞌ eta ricansaj jenoꞌ queh take quihaꞌlacꞌu̱n ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ wilic china̱ ritzꞌahpil quipa̱t i riquiqꞌue̱l take cansamaj me̱ꞌ. \p \v 29 Jeꞌ woꞌ, reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel xquichꞌica̱ꞌ cho quicꞌux chiri̱j i Dios naxiꞌiqꞌuic chipam rinimal haꞌ reꞌ “Maꞌ laj Cak Wach Haꞌ” ribihnal. Ruꞌum reꞌreꞌ, xa maꞌ cꞌaxic ta iqꞌuic xcaꞌn je chipam, xa jeꞌ na nchel pan chiki̱j laj be̱h xiꞌiqꞌuic je wi̱ꞌ. Raj take aj Eji̱pto reꞌ xiꞌo̱j chi quichoporic take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel, maꞌ xiꞌiqꞌuic ta je chi juntar, jihkꞌic laꞌ chic xquicꞌul naxokꞌtaj woꞌ chic cho ri̱b maꞌ laj haꞌ reꞌreꞌ. \p \v 30 Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel quichꞌica̱ꞌ woꞌ chic quicꞌux chiri̱j i Dios naxibehic chiri̱j i tinamit Jericoh ribihnal chiwach wuku̱b kꞌi̱j. Ruꞌum aj chi chꞌiclic quicꞌux chiri̱j i Dios, xcꞌuluric chi reꞌ tzꞌak nsutunic ri̱j i tinamit reꞌreꞌ xtublujic wach acꞌal. \v 31 Reꞌ chic ar Jericoh xwihꞌic woꞌ jenaj chic cꞌacharel reꞌ xichꞌica̱ꞌ woꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios, Rahaw ribihnal reꞌ cꞌoyo̱m laj ixok. Ruꞌum aj chi xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chiri̱j i Dios, reꞌreꞌ xicꞌul pan sukquil cꞌuxlis take aj juꞌjun kich ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ xiponic cho sutunel yeꞌa̱b Jericoh xa pan cꞌolic. \p \v 32 Jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xa cu qꞌuih woꞌ nak take toco̱m chic cꞌacharel wilic quikꞌormojic chi xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios, xa reꞌ laꞌ maꞌ eta nak quinmahnic chi rikꞌormojic quibiral take ruꞌ. Ayuꞌ aj wilic quibihnal take cꞌacharel reꞌreꞌ: Reꞌ maꞌ Jeryon, reꞌ maꞌ Warac, reꞌ maꞌ Sanson, reꞌ maꞌ Jepteh, reꞌ maꞌ Tawiy, reꞌ maꞌ Samwel chꞌi̱l woꞌ take rich aj kꞌorol riCꞌuhbal i Dios. \v 33 Reꞌ take xnikꞌor lok quibihnal wili chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic cꞌacharel, xcaꞌn woꞌ rehreh wach bano̱j ruꞌum chi xquichꞌica̱ꞌ woꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios. Reꞌ aj wili quibiral chiri̱j chaj bih xcaꞌn: Wilic take maꞌ xquikꞌeb ta kꞌakꞌanic cu̱cꞌ take nimak tak tinamit. Wilic woꞌ take xikꞌatbic cho kꞌoric chi coric. Wilic woꞌ take xiꞌehtric ricꞌulmujic chaj bih kꞌoro̱j cho ribiral queh ruꞌum i Dios eh wilic woꞌ take xquitzꞌap richi̱ꞌ take cakcoj chi maꞌ xicꞌuxuric ta. \v 34 Jeꞌ woꞌ chic, wilic woꞌ take maꞌ xicꞌahtic ta naxicojoric chipam i kꞌa̱kꞌ reꞌ maꞌ hab ta wach noquic ru̱cꞌ ritzꞌaꞌquilal. Wilic woꞌ take xicoꞌljic chiwach i quimic ru̱cꞌ kꞌas laj chꞌihchꞌ. Wilic woꞌ take xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios naxquicꞌraj chi maꞌ cow ta chic quicꞌux. Ruꞌum reh richꞌiquinjic quicꞌux xcaꞌn, reꞌ take reꞌ xquicꞌul woꞌ quicowil eh ru̱cꞌ quicowil reꞌreꞌ, xiponic woꞌ nimak tak aj kꞌakꞌanel reꞌ maꞌxta bih xquiyohlej, xcaꞌn laꞌ resmejic je toco̱m chic tinamit quichalic chi kꞌakꞌanic pan quitinami̱t. \v 35 Jeꞌ woꞌ chic, wilic take ixok xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios eh ruꞌum reꞌ xquilow wach pan quicꞌacharic chi reꞌ take quihaꞌlacꞌu̱n camnak nak chic take je, xicꞌacharic woꞌ chic ricaꞌpech. To̱b ta woꞌ wilic take jeꞌ reꞌ xquicꞌul cho, wilic woꞌ take cꞌacharel xiquimic je chi cꞌahchiꞌ quicꞌulum tiꞌcꞌaxic. To̱b ta xyeꞌeric woꞌ nak queh chi enquicoꞌlej qui̱b chiwach i tiꞌcꞌaxic wi xquimay quiniminic, reꞌ take cꞌacharel reꞌreꞌ maꞌ xca̱j ta chi hab wach xcoꞌlonic queh. Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ xquikꞌahsaj qui̱b pan quimic eh reꞌ wili riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn: Chi reꞌ take reꞌ quehtꞌalim chi to̱b ta quiquimok je nariyeꞌeric queh chi nacuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak eh nariyeꞌeric woꞌ queh chi reꞌ quicꞌacharic kꞌe̱ꞌ woꞌ chic holonquilal naribanam nacuctok woꞌ chic cho. \v 36 Jeꞌ woꞌ chic quichꞌi̱l take cꞌacharel xicansjic reꞌreꞌ, wilic woꞌ take xquicꞌul nimak tak tzꞌujuric, xitzꞌuhumjic woꞌ. Wilic woꞌ take xitzꞌaparic pan che̱ꞌ eh ar xibacꞌaric chi cꞌaham chꞌihchꞌ. \v 37 Chi quixilac take xicansjic reꞌreꞌ, wilic woꞌ chic take xicansjic chi abaj. Wilic take xicansjic ru̱cꞌ kꞌas laj chꞌihchꞌ naxyocꞌoric woꞌ quiyejal. Wilic woꞌ take xicansjic ru̱cꞌ cꞌul kꞌas juꞌ chꞌihchꞌ. Tzꞌa̱b ruꞌ chi quixilac take maꞌ xicansjic ta, wilic take xicahnic chi maꞌxta quipa̱t ruꞌum reh quiniminic eh chi jeꞌ reꞌ xcaꞌn xa quiꞌo̱j quichalic chic chi maꞌ xa jenaj ta chic quiyeꞌa̱b. Jeꞌ woꞌ, wilic take xicahnic chi maꞌxta chic nechꞌ ok quisoꞌ eh xa ri̱j me̱ꞌ chic chꞌi̱l i ri̱j chi̱wa nquicoj chiqui̱j chi jelow-bal quisoꞌ. Ruꞌum aj reh quiniminic, reꞌ take reꞌ til woꞌ xcaꞌn chi xa niba̱ꞌ chic take chi junpech, xa tiꞌ chic quicꞌux eh xa ixowomaj woꞌ chic quiwach. \v 38 Jeꞌ woꞌ chic ruꞌum chi xicahnic chi maꞌxta chic quipa̱t, qꞌuihal queh ar chic pan tak chik yu̱kꞌ xiwihꞌic chi xa behic ncaꞌn, chi xa ar woꞌ xiwiric pan tak qꞌuiche̱ꞌ on pan tak pa̱t abaj on rehquen tak uhl. Reꞌ riwi̱ꞌ quicꞌacharic take cꞌacharel wili kꞌe̱ꞌ woꞌ chic nim wach rilokꞌil eh chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ quicꞌacharic, maꞌ xicꞌul ta chi queh take aj ixowonel chi reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ naquicꞌacharic woꞌ chic cok chi quixilac. \p \v 39 Jeꞌ reꞌ ajic, reꞌ chic chiꞌnchel take aj najtir kꞌi̱j xnikꞌor lok ribiral aweh tak kꞌe̱ꞌ holonquil quibiral rikꞌor i Dios chiqui̱j ruꞌum reh richꞌiquinjic quicꞌux xcaꞌn chiri̱j. Reꞌ cok ruꞌ to̱b ta jeꞌ reꞌ riban, cu maꞌ jenoꞌ queh quicꞌulum take cuseꞌsbal reꞌ kꞌoro̱j cahnok ruꞌum chi nariyeb cho. \v 40 Reꞌ riwi̱ꞌ chi maꞌ jaꞌ ncꞌuluric ta reꞌreꞌ, reꞌ wili: Chi reꞌ Dios xojricapaj i hoj aj niminel reh Jesus naxitikꞌa̱ꞌ cho wach chi cu wilic take kꞌe̱ꞌ woꞌ chic ato̱b laj cuseꞌsbal wilic cho chi riyeꞌeric eh ruꞌum reꞌ namanlajok wach quiyeꞌeric, reꞌ take cuseꞌsbal reꞌreꞌ maꞌ xa reꞌ ta chic take aj najtir kꞌi̱j naquicꞌuluj reh jeꞌ laꞌ woꞌ i hoj nakacꞌulum woꞌ keh quichꞌi̱l take ruꞌ. \c 12 \s1 Reꞌ Dios riyew kꞌab chi nkacꞌul // tiꞌcꞌaxic chi kꞌilbal keh \p \v 1 Ar pan taxa̱j yohbal wach qꞌuihal take aj niminel jeꞌ ru̱cꞌ xquichꞌica̱ꞌ quicꞌux chiri̱j i Dios cꞌahchiꞌ quisutem cho ki̱j chi kilmijic chiri̱j nicꞌ wach richꞌiquinjic kacꞌux nkaꞌn. Ruꞌum chi jeꞌ reꞌ, kaꞌn tak keh jeꞌ ricab riban jenoꞌ aj ajamanel reh chi suk ajamanic naribanam, resaj lok risoꞌ reꞌ n-ahlsanic reh chi ajamanic eh ritik juꞌ rojic cu rehtal ponok riwach reꞌ nariponic wi̱ꞌ. Jeꞌ woꞌ reꞌ i hoj katik tak juꞌ kaniminic chi maꞌxta cho pan ka̱mna xa paꞌ jaric nbanic keh chi kojmahcanic eh kojripit chi nakatikim juꞌ kaniminic. \v 2 Jeꞌ woꞌ chic, jeꞌ ricab i aj ajamanel nok xa ar chic wilic je rilbal reꞌ nariponic wi̱ꞌ chi ajamanic, jeꞌ woꞌ reꞌ hoj katik tak juꞌ ricojoric rehtal chaj bih xiban i Jesus. Reꞌreꞌ xichꞌica̱ꞌ ricꞌux chi manlic chiri̱j i Dios eh jeꞌ reꞌ xiban reh chi reꞌ hoj nakacꞌamam tzꞌeht reh rinoꞌjbal ruꞌ. Jeꞌ woꞌ, to̱b ta reꞌ Jesus xiqꞌuic pan qꞌuixbilal laj quimic jeꞌ ricab quimic nquicꞌul take cꞌacharel nim wach quimahc, reꞌreꞌ maꞌ xyoꞌjic ta chiwach i qꞌuixbilal reꞌreꞌ, xiyew laꞌ ri̱b chi quimic chi rehtꞌalim chi cu chiwach johtok wilic je jenaj rinimal sukquil cꞌuxlis nariyeꞌeric reh. Jeꞌ woꞌ chic jeꞌ ricab nanyeꞌeric rilokꞌil jenoꞌ cꞌacharel chi nantzꞌuhkic cok pa risecꞌa̱j jenoꞌ kꞌatal kꞌoric, reꞌ Jesus xyeꞌeric woꞌ rilokꞌil chi narikꞌatam kꞌoric richꞌi̱l i Dios. \v 3 Jeꞌ aj reꞌ kꞌuruꞌ reh chi maꞌ eta nyoj acꞌux tak eh chi maꞌ eta woꞌ nacana̱ꞌ tak richꞌiquinjic acꞌux tak chiri̱j i Dios ruꞌum i tiꞌcꞌaxic wilca̱t tak wi̱ꞌ, nipahkaj aweh tak chi chayew acꞌux tak chi ricapewjic ri̱j i xiban i Jesus chi jeꞌ wili: Reꞌreꞌ xicuy ransil i kꞌetoj wachi̱s xcaꞌn take cꞌacharel cꞌahbil quinoꞌjbal. \v 4 Reꞌ aj wili nipahkaj aweh tak chi chakꞌihtaj awi̱b tak chiwach i mahc ncaꞌn take cꞌacharel. Coric, ruꞌum reh ribanaric i noꞌjbal reꞌreꞌ, reꞌ hat-tak ticahnic tak pan yohbalil chi eticansjic tak cuꞌum take awich cꞌacharel, xa reꞌ laꞌ ruꞌ cu yuꞌna chi kꞌi̱j jaꞌ jenoꞌ aweh tak ricꞌulum chic quimic reꞌreꞌ. \p \v 5 Chi wilca̱t tak chipam i tiꞌcꞌaxic reꞌreꞌ nipahkaj woꞌ aweh tak chi maꞌ niqꞌuic pan acꞌux tak i xikꞌor cho queh racꞌu̱n najtir kꞌi̱j i kꞌatal kꞌoric maꞌ Salomon. Reꞌ kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ tzꞌihmbimaj cahnok pan Lokꞌ laj Hu̱j wilic wi̱ꞌ i riCꞌuhbal i Dios reꞌ woꞌ reꞌ nkꞌormojic aweh tak yuꞌna ruꞌum i Dios ruꞌum nok wilca̱t tak chic chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Jeꞌ aj wili rikꞌor i tzꞌihmbimaj cahnok reꞌreꞌ: \q1 “Hat-tak wacꞌu̱n wixkꞌu̱n, maꞌ riban ta chi maꞌ enayew tak rilokꞌil i kꞌilo̱j riyew aweh tak i Ajabe̱s Dios. \q1 Maꞌ riban woꞌ quib acꞌux wi tirikꞌil chi cow, \q1 \v 6 maj reꞌreꞌ rikꞌil woꞌ take hab wach tiꞌ ricꞌraj take \q1 eh riyew woꞌ quitiꞌcꞌaxic chi cojbal quinoꞌjbal take ricꞌul chi racꞌu̱n rixkꞌu̱n, nqui rikꞌor i tzꞌihmbimaj reꞌreꞌ. \p \v 7 Jeꞌ reꞌ nok reꞌ tiꞌcꞌaxic nchalic chana̱ tak, chacuy tak ruꞌum nok akꞌilbal tak nok yeꞌo̱j ruꞌum i Dios. Nok reꞌ Dios riyew kꞌab chi nacꞌul tak i tiꞌcꞌaxic, reꞌreꞌ xa cꞌuhtbal chi reh hat-tak chic racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Nikꞌor chi jeꞌ reꞌ maj maꞌ jenoꞌ acꞌun ixkꞌun maꞌ ta nak ricꞌul tiꞌcꞌaxic chi rikꞌilbal ruꞌum i raja̱w. \v 8 Raj wi maꞌ ta nak riyew kꞌab i Dios chi nacꞌul tak tiꞌcꞌaxic chi kꞌilbal aweh tak, xa cꞌahchiꞌ woꞌ nak ricꞌuhtam lok chi reꞌ hat-tak maꞌ reꞌ ta hat-tak manlic racꞌu̱n rixkꞌu̱n. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj chiꞌnchel take racꞌu̱n rixkꞌu̱n i Dios ricana̱ꞌ chi nchalic quitiꞌcꞌaxic chi quikꞌilbal. \v 9 Ayuꞌ wach acꞌal jeꞌ woꞌ reꞌ xkacꞌul i hoj nok cu hoj pe nak cucꞌtak, nkacꞌul nak katzꞌuhumjic cu̱cꞌ katu̱t kaja̱w, majeꞌ? Nok reꞌ take reꞌ kojquitzꞌuhumej, reꞌ hoj kojbirinic woꞌ kꞌoric chi quiwach. Wi jeꞌ reꞌ xkaꞌn chi quiwach ruꞌ, reꞌ ta na chic chiwach i Dios reꞌ wilic johtok pan taxa̱j maꞌ ekojbirinic kꞌoric chiwach nariyew kꞌab chi nchalic i tiꞌcꞌaxic chi kana̱? Wi xkaꞌn chi jeꞌ reꞌ nakacꞌacharic woꞌ chi holohic. \v 10 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj ru̱cꞌ i Dios ncꞌuluric jeꞌ ricab ncꞌuluric cu̱cꞌ take tutbe̱s ajabe̱s chi nok jaꞌ quiwinakbic ta take quihaꞌlacꞌu̱n cu nquiyew pe chi tzꞌuhu̱m nanquilow chi curman quitzꞌuhumjic chi corsbal wach quinoꞌjbal. Jeꞌ woꞌ reꞌ riban i Dios ku̱cꞌ, reꞌreꞌ riyeb cho kꞌab chi nchalic tiꞌcꞌaxic chi kana̱ chi toꞌbal keh pan kaniminic reh chi reꞌ hoj enkaꞌn jeꞌ ricab riwi̱ꞌ ruꞌ chi xa reꞌ i rajmajic wach i holonquilal i ra̱j. \v 11 Coric woꞌ chi chipam i juncꞌam nok cꞌahchiꞌ kacꞌulum i tiꞌcꞌaxic riban maꞌ suk ta keh, ntiꞌbic kacꞌux xa reꞌ laꞌ nok iqꞌuinak chic lok i tiꞌcꞌaxic, reꞌ Dios riban chi kojwihꞌic woꞌ chic pan suk laj cꞌacharic wi laꞌ xkacana̱ꞌ chi encorsjic wach i kanoꞌjbal. \s1 Reꞌ riwi̱ꞌ cꞌacharic nacaꞌnam // take aj niminel \p \v 12 Reꞌ hin nipahkaj aweh tak chi jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i cꞌacharel chi naricꞌraj chi maꞌxta chic ransil ritiꞌjolal ribakil ruꞌum i kꞌuhtic reꞌreꞌ ricowsaj riman ricꞌux, jeꞌ aj woꞌ reꞌ chaꞌn hat-tak pan animinic tak. \v 13 Nipahkaj woꞌ aweh tak, chi coric ok woꞌ wach anoꞌjbal tak reh chi reꞌ take awich aj niminel tak reꞌ maꞌ cow ta chic quicꞌux chi niminic maꞌ eta nquicana̱ꞌ quiniminic riman laꞌ chic nquicowej quicꞌux chi niminic. \p \v 14 Chiri̱j i wili nipahkaj woꞌ aweh tak chi chayew acꞌux tak chi cow chi na̱cꞌacharic tak pan sukquil cꞌuxlis cu̱cꞌ take chiꞌnchel awich cꞌacharel tak. Reꞌ hin nipahkaj woꞌ aweh tak chi maꞌ nwihꞌic jenoꞌ mahc pan acꞌacharic tak maj wi maꞌ jeꞌ reꞌ acꞌacharic tak, maꞌxta woꞌ awihꞌic tak chiwach i Dios chi na̱wilom tak wach. \v 15 Jeꞌ woꞌ nipahkaj aweh tak chi maꞌ jenoꞌ ok aweh tak encahnic chi maꞌ eta ricꞌul i ratoꞌbil i Dios. Jeꞌ woꞌ maꞌ nuctic chaxilac tak jenoꞌ cꞌacharel cꞌahbil rinoꞌjbal reꞌ eriyoj quicapew-bal take awich aj niminel tak jeꞌ ricab ncꞌuluric ru̱cꞌ i amcheꞌ nok qꞌuihinak chic i ra̱ꞌ riban chi nkꞌahic quitiꞌjolal take cꞌacharel ruꞌum i yaꞌbilal ricoj. \v 16 Jeꞌ woꞌ chic maꞌ nwihꞌic jenoꞌ aweh tak ericut ri̱b pan yibel wach noꞌjbal, on maꞌ ta jenoꞌ aweh tak eriyew pa ro̱k i lokꞌil riyew reh Dios jeꞌ ricab xcꞌuluric cho najtir kꞌi̱j ru̱cꞌ i Esawuh reꞌ xa ru̱cꞌ ti junwa̱ꞌ chi cꞌuxbal xijal wach ru̱cꞌ richa̱kꞌ i rilokꞌil wilic chi pe̱t nak acꞌunbe̱s chiwach i raja̱w. \v 17 Reꞌ hat-tak awehtꞌalim tak chic chaj bih xicꞌul i Esawuh naxiban chi jeꞌ reꞌ, majeꞌ? Reꞌreꞌ xa̱j nak chi reꞌ take cuseꞌsbal kꞌoro̱j cho ruꞌum i ajabe̱s chi naripahkaljic china̱ ruꞌum chi pe̱t acꞌunbe̱s xa reꞌ laꞌ ruꞌ reꞌ raja̱w maꞌxta chic bih xiban chi ripahkaljic reh Dios chi eriyew cho take cuseꞌsbal china̱, to̱b ta reꞌ Esawuh xa okꞌic nak chic riban chiwach chi pahkanic. Reꞌ riwi̱ꞌ chi jeꞌ reꞌ xiban i raja̱w i Esawuh reꞌ chi maꞌxta chic bih xa̱j chi enjahlic woꞌ chic wach i pahkanic bano̱j chic lok china̱ i jenaj chic acꞌunbe̱s. \s1 Maꞌ ncahnic ribirmijic // i kꞌoric riban i Dios \p \v 18 Reꞌ riwi̱ꞌ kawihꞌic chiwach i Dios maꞌ jeꞌ ta ricab riwi̱ꞌ quiwihꞌic cho take kama̱m katiꞌt ar nah yu̱kꞌ Sinayih ribihnal nok reꞌ Dios xicꞌuhtaj ri̱b queh. Ar reꞌ Dios xipahkaj queh chi maꞌ eta quiꞌoquic cok cu chiwach i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, xa cu naht laꞌ soꞌ xicahnic lok ru̱cꞌ. Chaj bih xquilow naxiwihꞌic cho ar? Reꞌ take reꞌ xquilow chi xa ntenic chic i xak kꞌa̱kꞌ china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ. Xquilow woꞌ chi reꞌ yu̱kꞌ reꞌreꞌ sutumaj ri̱j ru̱cꞌ rinimal kꞌekom eh jeꞌ woꞌ chi xa ntelenenic chic i jenaj cow laj te̱w china̱ i yu̱kꞌ reꞌreꞌ. \v 19 Jeꞌ woꞌ chic, reꞌ take reꞌ xquibiraj rikꞌorbal i su̱b jeꞌ woꞌ xquibiraj rikꞌorbal i Dios xa reꞌ laꞌ ruꞌ naxquibiraj rikꞌorbal i Dios, cow xquipahkaj quicuyuric chi narimayam kꞌoric cu̱cꞌ. \v 20 Jeꞌ reꞌ xcaꞌn ruꞌum chi maꞌ nquicuy ta nak chic i yoꞌjic naxquibiraj take kꞌoric xiban i Dios chi jeꞌ wili: \p “Wi hab wach jenoꞌ aweh tak npahꞌic chiwach i yu̱kꞌ chi maꞌ kꞌoro̱j ta reh, naricansjic chi abaj on chi tzꞌob-bal. Jeꞌ woꞌ reꞌ encꞌuluric ru̱cꞌ jenoꞌ chicop wi xcꞌulic woꞌ pahꞌok ayuꞌ, nqui xikꞌor i Dios. \p \v 21 Maꞌ xa reꞌ ta take kama̱m katiꞌt yohbal wach naxiyoꞌjic ru̱cꞌ chaj bih xquilow cho, jeꞌ laꞌ woꞌ i Moyses xa nquirquitic chic xikꞌor chi rinimal laj yoꞌjic woꞌ xoquic ru̱cꞌ ruꞌ. \p \v 22 Jeꞌ aj reꞌ xcꞌuluric cho cu̱cꞌ take aj najtir kꞌi̱j reꞌreꞌ, ra̱j laꞌ awu̱cꞌ hat-tak yuꞌna reꞌ chic i wili xcꞌuluric: Chipam i katinami̱t Jerusalen reꞌ wilic chiwach i yu̱kꞌ Siyon ribihnal, xyeꞌeric keh hoj ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel chi nakalokꞌem wach i Dios cꞌachlic chi junelic. Jeꞌ ricab naxyeꞌeric keh reꞌreꞌ, jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak aj niminel xyeꞌeric woꞌ aweh tak chi na̱lokꞌem tak wach i Dios wilic cho ar pan taxa̱j, chi hat-tak ihchꞌilimaj cuꞌum take riqꞌuihal raj tzꞌeꞌ wa̱ch. \v 23 Maꞌ xa cuꞌum ta take reꞌ na̱wihchꞌiljic tak, jeꞌ laꞌ woꞌ cuꞌum take awich aj niminel tak reꞌ xyeꞌeric chic quilokꞌil ar pan taxa̱j jeꞌ ricab i lokꞌil yeꞌo̱j reh pe̱t acꞌunbe̱s. Reꞌ take aj niminel reꞌreꞌ xyeꞌeric woꞌ queh chi ar pan taxa̱j wilic chic i quibihnal jeꞌ ricab ntzꞌihmjic ribihnal jenoꞌ cꞌacharel chiwach jenaj hu̱j. Jeꞌ woꞌ reꞌ hat-tak naꞌn tak i lokꞌonic chi hat-tak ihchꞌilimaj cuꞌum take aj niminel xicꞌacharic cho chi coric wach quinoꞌjbal eh chiri̱j chi camnak chic je take, ar ru̱cꞌ i Dios xmanlajic wach chi reꞌ take reꞌ maꞌ jaruj ta chic naquiquimic. Chiwach aj i Dios reꞌ nkꞌatbic kꞌoric chi quina̱ chiꞌnchel cꞌacharel ar wilca̱t hat-tak. \v 24 Jeꞌ woꞌ wilca̱t tak chiwach i Jesus reꞌ nbanic chi xo̱j elok wach i acꞌ tikꞌinic xiban i Dios chiki̱j chiꞌnchel i hoj cꞌacharel. Jeꞌ reꞌ xiban i Jesus ru̱cꞌ riquimic reꞌ maꞌ jeꞌ ta ricab i quimic xicꞌul i Awel. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj nkꞌormojic chi naxcansjic cho i Awel, reꞌ Dios xa̱j chi xchalic tiꞌcꞌaxic china̱ i hab wach xcansanic reh xa reꞌ laꞌ yuꞌna ru̱cꞌ riquimic i Jesus reꞌ Dios xa̱j chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chakꞌwachquil laj cuseꞌsbal xchalic chi kana̱ chiꞌnchel i hoj cꞌacharel. \p \v 25 Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi reꞌ Dios kꞌe̱ꞌ woꞌ chic chakꞌwachquil ricuseꞌsbal xiyew cho chi kana̱, chacoj tak rehtal i wili: Ma̱cana̱ꞌ tak ribirmijic rikꞌorbal. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj wi reꞌ take kama̱m katiꞌt maꞌxta quicoꞌljic chiwach i tiꞌcꞌaxic xyeꞌeric chi quina̱ ruꞌum chi maꞌxta chic nquinimej i xikꞌor i Dios nah yu̱kꞌ Sinayih, ra̱j rikꞌorom chi kꞌe̱ꞌ woꞌ chic yohbalil wilco̱j wi̱ꞌ wi reꞌ hoj enkacana̱ꞌ rinimjic rikꞌorbal i Jesus reꞌ wilic chic tok ar pan taxa̱j. \v 26 Nikꞌor woꞌ chi jeꞌ reꞌ ruꞌum i wili: Naxkꞌoric woꞌ cho i Dios ar china̱ i yu̱kꞌ Sinayih, xiban chi reꞌ ricowil rikꞌorbal xicꞌuyuꞌsaj pa̱m i yu̱kꞌ reꞌreꞌ, ra̱j yuꞌna nabanjok woꞌ i cꞌuyuꞌsunic toco̱m chic riwi̱ꞌ naricꞌuluric. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ Dios xikꞌor woꞌ cahnok i wili: \p “Junpech chic nanibanam chi reꞌ acꞌal naricꞌuyuꞌjic woꞌ chic, reꞌ cok ruꞌ maꞌ xa reꞌ ta chic i wach acꞌal naricꞌuyuꞌjic chꞌi̱l laꞌ chic i taxa̱j naricꞌuyuꞌjic, nqui xikꞌor cahnok. \p \v 27 Reꞌ kꞌoric wili: “Junpech chic”, ra̱j rikꞌorom chi reꞌ Dios cꞌahchiꞌ riyeb rehtal chi nachiban reꞌreꞌ, xa chic reꞌ take tikꞌimaj chi maꞌ eta quicꞌuyuꞌsjic naquicahnic, raj tikꞌimaj chi naquicꞌuyuꞌsjic maꞌxta chic ricꞌuhtunic quiwach. \v 28 Ruꞌum aj reꞌ katioxej johtok reh kAja̱w Dios chi reꞌreꞌ xiban chi wilic chi kakꞌatal kꞌoric i jenaj reꞌ maꞌ jaruj ta cꞌuhlel wach ricamaj. Jeꞌ woꞌ kaꞌn tak ribanaric take bano̱j reꞌ nponic chiwach i Dios, kalokꞌej tak wach eh kayohbalej woꞌ tak wach. \v 29 Wilic ok woꞌ pan acꞌux tak chi reꞌ Dios reꞌ nkalokꞌej wach, til riyew tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take aj mahc jeꞌ ricab i tiꞌcꞌaxic ricꞌam cho i kꞌa̱kꞌ reꞌ ricꞌat chiꞌnchel xa paꞌ bih ncojoric cok chipam. \c 13 \s1 Reꞌ take holohic laj noꞌjbal // ra̱j banaric \p \v 1 Chatik tak juꞌ ricꞌuhtjic i cꞌaxoj i̱b queh take toco̱m awich aj niminel tak. \v 2 Jeꞌ woꞌ til ma̱cana̱ꞌ tak ribanaric atoꞌbil queh take cꞌacharel reꞌ quichalic chi naht eh nca̱j quiyeꞌa̱b reh quiwarbal. Til nikꞌor aweh tak chi jeꞌ reꞌ maj najtir kꞌi̱j wilic take cꞌacharel naxquiyew quiwarbal take cꞌacharel maꞌ xquicoj ta rehtal chi raj tzꞌeꞌ wa̱ch poꞌ i Dios take xquicꞌul pan quipa̱t. \v 3 Jeꞌ woꞌ cꞌolok pan acꞌux tak quitobjic take cꞌacharel reꞌ tzꞌapalque̱b take pan che̱ꞌ ruꞌum reh rikꞌormojic ribiral riCꞌuhbal i kAja̱w Jesus. Nicꞌ paꞌ wach nawa̱j tak chi tiꞌ eticꞌrinjic tak jeꞌ ricab wi ta nak tzꞌapalca̱t tak pan che̱ꞌ quichꞌi̱l, jeꞌ woꞌ reꞌ tiꞌquilal chawicꞌraj tak take ruꞌ. Jeꞌ woꞌ reꞌ chaꞌn tak chi quitobjic take toco̱m chic cꞌacharel reꞌ nquicꞌul tiꞌcꞌaxic maj nicꞌ ok paꞌ chic, reꞌ chic hat-tak etiqꞌuic tak pan jenoꞌ cꞌaxquilal reꞌ enyeꞌeric woꞌ wi̱ꞌ chi tiꞌ atiꞌjolal abakil tak. \v 4 Jeꞌ woꞌ chic niban aweh tak i takꞌanic wili: Chiꞌnchel hat-tak reꞌ abanam tak chic caxa̱ra, chayew woꞌ tak rilokꞌil acaxarahil tak. Ma̱chꞌuwaꞌrsaj wach acaxa̱ra tak ru̱cꞌ ribanaric cꞌoyomal. Jeꞌ reꞌ takꞌanic niban maj nachichꞌuk kꞌoric i Dios, naribanam chi narichalic i tiꞌcꞌaxic chi quina̱ take cꞌacharel reꞌ nquichꞌuwaꞌrej wach i quicaxarahil eh jeꞌ woꞌ chi quina̱ take ncaꞌn i cꞌoyomal. \p \v 5 Reꞌ chic chiri̱j take bihomal, niban i takꞌanic wili chi maꞌ riban njikꞌjitic awa̱mna tak chi ricꞌaxaric wach ruꞌ, chꞌihcok laꞌ acꞌux tak ru̱cꞌ nicꞌ nimal wilic aweh tak reꞌ riyeb woꞌ cho aweh tak i Dios. Jeꞌ reꞌ pahkanic niban aweh tak maj reꞌ Dios jeꞌ woꞌ wili rikꞌorom cho: \q1 “Maꞌ jaruj eriban chi reꞌ hin naca̱t nicana̱b chi maꞌ eta chic tinitoꞌbej tak, \q1 maꞌ woꞌ chi naca̱t nicana̱b chawutquel, nqui rikꞌorom cho. \p \v 6 Ru̱cꞌ reꞌreꞌ ewoꞌ riban chi chꞌiclic kacꞌux enkakꞌor jeꞌ ricab i kꞌoro̱j cho ruꞌum i kꞌatal kꞌoric maꞌ Tawiy naxikꞌor cho chi jeꞌ wili: \q1 “Reꞌ Ajabe̱s Dios reꞌreꞌ aj toꞌbonel wi̱n eh ruꞌum aj woꞌ reꞌ \q1 xa maꞌxta soꞌ bih quinyoꞌjic wi̱ꞌ ruꞌum nok maꞌ eta riban chi jenoꞌ cꞌacharel npitbic wi̱n \q1 chi enicꞌul ricuseꞌsbal i Dios, nqui xikꞌor cho. \p \v 7 Chiri̱j reꞌreꞌ, reꞌ chic i wili i takꞌanic nwa̱j niyeb aweh tak chiqui̱j take aj cꞌamol abe̱h tak chipam i niminic, reꞌ xicamanic chaxilac tak chi aj cꞌuhtunel reh riCꞌuhbal i Dios nok chi cu cꞌachalque̱b nak cho: Naquicꞌolok cho pan acꞌux tak, chacoj tak rehtal nicꞌ wach i noꞌjbal xcaꞌn cho ruꞌ eh chatijej woꞌ tak aweh cu̱cꞌ chiri̱j nicꞌ wach i niminic xcaꞌn chiri̱j i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric. \v 8 Reꞌ take reꞌ jeꞌ reꞌ xcaꞌn maj reꞌ riwi̱ꞌ i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric maꞌ jaruj ta njahlic wach. Reꞌreꞌ xa riwi̱ꞌ woꞌ cho najtir kꞌi̱j, jeꞌ woꞌ reꞌ riwi̱ꞌ chiwach i rikꞌijil wilco̱j wi̱ꞌ yuꞌna eh xa jeꞌ woꞌ reꞌ narojic tok wi̱ꞌ chi junelic kꞌi̱j sakom. \p \v 9 Jeꞌ reꞌ nok ruꞌum chi jeꞌ reꞌ riwi̱ꞌ i Jesus, ma̱cana̱ꞌ tak chi enjotꞌoric acapew-bal tak ru̱cꞌ take toco̱m chic tijbal reꞌ maꞌ xkayew ta aweh chi nabjic. Reꞌ laꞌ hat-tak chayew acꞌux tak chi ricowsjic acapew-bal tak reꞌ cok ruꞌ wilic ok pan awa̱mna tak i cꞌaxoj i̱b yeꞌo̱j ruꞌum i Dios. Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj maꞌ ru̱cꞌ ta nchel i takꞌanic chiri̱j take cꞌuxbal ra̱j cꞌuxuric, on maꞌ ra̱j ta ricꞌuxuric naricowjic acapew-bal tak, to̱b ta wilic take jeꞌ reꞌ nquikꞌor. Raj nchel i hin nikꞌor aweh tak chi reꞌ take takꞌanic reꞌreꞌ xa maꞌxta woꞌ bih ricamanej queh take quicꞌambic na̱. \v 10 Jeꞌ reꞌ nikꞌor maj reꞌ take cuseꞌsbal yeꞌo̱j ruꞌum i Dios ruꞌum reh riquimic i Jesus, xa reꞌ wach i hoj aj niminel reh Jesus kojcꞌulbic reh eh maꞌ yeꞌo̱j ta queh take maꞌ ra̱ꞌ riꞌsil cho maꞌ Israhel jeꞌ ru̱cꞌ cu chiwach kakꞌijil yuꞌna nquikꞌahsaj jenoꞌ chicop chi si̱ ar chipam i Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios. \v 11 Cu̱cꞌ take reꞌ ncꞌuluric jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ i Nahsil Cꞌamol quiBe̱h take aj kꞌahsem si̱ chiwach i Dios chi maꞌ xyeꞌeric ta kꞌab reh chi xicꞌux i ritibquilal i chicop cꞌamoj cho chiwach i Dios chi si̱. Reꞌreꞌ xa reꞌ wach riquiqꞌue̱l i chicop xyeꞌeric kꞌab reh chi ricꞌamaric cok cu chipam ricab kꞌat reh Lokꞌ laj Pa̱t reꞌ nlokꞌonjic wi̱ꞌ wach i Dios ra̱j laꞌ ritiꞌjolal i chicop resaj lok cu chiri̱j i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ chi ricꞌataric lok ar. \p \v 12 Jeꞌ reꞌ nok jeꞌ ricab chi cu ar lok chiri̱j i lokꞌ laj pa̱t reꞌreꞌ nesmejic lok i ritiꞌjolal i chicop yeꞌo̱j chi si̱, curman woꞌ cho chi reꞌ Jesus ar lok chiri̱j i tinamit Jerusalen xichihcaj i riquiqꞌue̱l naxquimic chi ribanaric chi hoj chic ritinami̱t i Dios. \v 13 Reꞌ hoj kꞌuruꞌ, xa jeꞌ ta nak cꞌahchiꞌ kelic lok chꞌi̱l i Jesus jeꞌ ricab naxelic lok chipam i tinamit Jerusalen chi nariquimic lok ar, kihchꞌilej ta woꞌ nak chi tikilco̱j chi ricuyuric i tiꞌcꞌaxic jeꞌ ricab xcꞌuluric ru̱cꞌ ruꞌ naxicꞌul rinimal i tiꞌcꞌaxic. \v 14 Jeꞌ reꞌ nikꞌor chi nakaꞌnam maj reꞌ hoj kehtꞌalim chi maꞌ reꞌ ta ayuꞌ wach acꞌal wilic i kayeꞌa̱b reꞌ nakawihꞌic wi̱ꞌ chi junpech, ar laꞌ pan taxa̱j i wilic kayeꞌa̱b reꞌreꞌ eh ruꞌum nok chi kawach wilic je rikꞌijil chi nakawihꞌic tak ar, reꞌ hoj kacoj chic je kacapew-bal chiri̱j i yeꞌa̱b reꞌreꞌ. \p \v 15 Jenaj chic kꞌoric enikꞌor aweh tak wili: Ru̱cꞌ ritoꞌbal i Jesus chi xa jeꞌ ta nak chiwach aj kꞌahsem si̱ cꞌahchiꞌ kakꞌahsam cok i kasi̱ chiwach i Dios, eli̱c kayew tak rinimal rilokꞌil i Dios. Ru̱cꞌ take kꞌoric quiꞌelic cho pan kachi̱ꞌ, kakꞌor tak ribiral chi reꞌreꞌ i Ajabe̱s china̱ chiꞌnchel. \v 16 Jeꞌ woꞌ chic, xa jeꞌ ta nak ricab jenaj si̱ cꞌahchiꞌ kakꞌahsam chiwach i Dios, kaꞌn tak reꞌ nponic chiwach wili: Xa wilic ok woꞌ pan kacꞌux quitobjic take junleh chic cꞌacharel reꞌ cꞌaxic ti ncaꞌn pan quicꞌacharic, on reꞌ nca̱j awatoꞌbil tak. \p \v 17 Chiri̱j chic lok i kꞌoric reꞌreꞌ, reꞌ wili jenaj chic takꞌanic nwa̱j woꞌ nibanam aweh tak: Tibirinok tak kꞌoric chi quiwach take aj cꞌamol be̱h chipam animinic tak eh tiniminok woꞌ tak chi quiwach. Jeꞌ reꞌ chaꞌn tak maj pan jenaj kꞌi̱j reꞌ take reꞌ naquiwihꞌic chiwach i Dios reꞌ narilmijic wi̱ꞌ wi xquinimej on maꞌ xquinimej ta i camanic yeꞌo̱j queh. Ruꞌum aj reꞌ til chacꞌam tak na̱ i takꞌanic niban je aweh tak reh chi jeꞌ reꞌ naquicamanic woꞌ chi suk quicꞌux eh maꞌ reꞌ ta nchel ru̱cꞌ i ritiꞌquil quicꞌux naquicamanic chaxilac tak ruꞌum nok reꞌ noꞌjbal chi xa chꞌiꞌc awi̱j tak xa maꞌxta bih ericamanej aweh tak. \p \v 18 Chi jeꞌ reꞌ kꞌuruꞌ ru̱cꞌ i takꞌanic reꞌreꞌ, nipahkaj woꞌ aweh tak chi chacuy chaꞌn ati̱j tak chiwi̱j. Reꞌ wili riwi̱ꞌ chi niban je aweh tak i pahkanic reꞌreꞌ: Wilic take cꞌacharel cꞌahchiꞌ quicojom nimahc chiwach i Dios ruꞌum reh cꞌuhtunic niban, xa reꞌ laꞌ hin chꞌiclic nicꞌux chi chiwach i Dios xa coric woꞌ wach cꞌahchiꞌqui̱n eh xa jeꞌ woꞌ reꞌ nwa̱j nitikim juꞌ ribanaric. \v 19 Nachaꞌn ati̱j tak chiki̱j i hoj, til nipahkaj woꞌ chic aweh tak i atoꞌbil chi til cow tipahkanok tak chiwi̱j i hin chi cꞌahchiꞌ abanam ati̱j tak chi reꞌ Dios chiyew ta nak cho wi̱n chi xa chi jumehkꞌil equinsoljic woꞌ chic jeꞌ awu̱cꞌ tak. \s1 Reꞌ ritioxjic johtok i Dios // chiri̱j camanic riban // chiqui̱j take aj niminel \p \v 20 Reꞌ chic nwa̱j nikꞌorom aweh tak chi reꞌ wili i ti̱j niban chawi̱j tak: \p «K-Aja̱w Dios, reꞌ hat, hat tiyeꞌbic reh sukquil kacꞌux. Reꞌ woꞌ hat xatbanic chi reꞌ kAja̱w Jesus reꞌ jeꞌ na ricab jenoꞌ aj chaꞌjem me̱ꞌ nok wilic, xuctic woꞌ chic cho chi quixilac take camnak. Ru̱cꞌ reꞌreꞌ xaꞌn woꞌ chi ruꞌum reh riquiqꞌue̱l xichihcaj i Jesus naxquimic, reꞌ acꞌ laj tikꞌinic xaꞌn chiki̱j i hoj xcahnic chi paꞌlic wach chi junelic kꞌi̱j sakom, nqui i ti̱j niban. \p Jeꞌ woꞌ chic naniban i ti̱j reꞌreꞌ, nipahkaj woꞌ reh Dios chawi̱j tak \v 21 chi reꞌ ta nak i Jesus reꞌ Pahbamaj chi Kꞌatal Kꞌoric toꞌbonok aweh tak chi ribanaric take bano̱j quiponic chiwach i Dios eh chi reꞌreꞌ banok chi tikilca̱t ok tak chi ribanaric take bano̱j reꞌreꞌ. Chi cohlsbal wach i niti̱j wili kꞌuruꞌ, nipahkaj chi reꞌ Jesus yeꞌerok ta nak rinimal rilokꞌil chi junelic kꞌi̱j sakom. Til nipahkaj chi jeꞌ ta nak reꞌ cꞌulurok. \s1 Reꞌ kꞌoric cohlsbal wach i hu̱j wili \p \v 22 Was tak nicha̱kꞌ aj nimimel, xa maꞌ qꞌuih ta woꞌ ti chi kꞌoric xnitzꞌihmbaj je chipam i hu̱j wili. Ruꞌum aj reꞌ nipahkaj atoꞌbil aweh tak chi chacuy woꞌ tak ti ribirmijic take kꞌoric kꞌoro̱j je chipam. \v 23 Nwa̱j woꞌ chi na̱naꞌbem tak chi reꞌ kacha̱kꞌ Timote̱yo xelic chic cho pan che̱ꞌ reꞌ tzꞌaplic nak wi̱ꞌ ruꞌum reh riniminic. Wi ta nak xa loqꞌuil ti wilic cho ayuꞌ, til wichꞌi̱l nak ti equino̱j awu̱cꞌ tak chi awiliric tak. \v 24 Jenaj chic kꞌoric. Chayew tak risukquil quicꞌux take cꞌamol abe̱h tak ar chꞌi̱l woꞌ take toco̱m chic aj niminel. Reꞌ take aj niminel xichalic chipam i riyukꞌul Ita̱lya nquitakꞌa̱ꞌ je risukquil acꞌux tak. \v 25 Pan cohlsbal aj wach nikꞌorbal nipahkaj reh Dios chi reꞌ ta nak reꞌ toꞌbonok aweh tak chi junelic. Reꞌ aj take wili nikꞌorbal je awu̱cꞌ tak.