\id NEH Pitjantjatjara Nehemiah Selections 20-FEB-03 e-mail: paul.eckert@biblesociety.org.au \ide UTF-8 \h Niyamayaku \toc2 Niyamayaku \toc1 Tjukurpa Niyamayanyatjara (Nehemiah) \mt1 Tjukurpa Niyamayanyatjara \mt2 Nehemiah \imt1 Nyangatja Ngaṉmanytju Nyakula Wangkanytjaku \ip Nyangatja Godaku tjukurpa munu tjukurpa nyanga paluṟu tjakultjunanyi wati ini Niyamayalu ngura Jerusalemala waḻi piṟuku palyantja. Panya ngaṉmanytju mulatuya wati Jew wiya tjuṯangku ngura Papilantanguṟu warmaḻa pitjala waḻi Jerusalemanya uwankara piḻuntankula wiyaṉu munuya aṉangu Jew tjuṯa pungkula tjuṯa mulapa iluntanu munuya tjara kutjupa ngura pararikutu katingu palumpa tjanampa ngurakutu, Niyamayaku tjamu kuḻu. \ip Ka ngula mulapa yiya tjuṯa ngaṟala wiyaringkunyangka Niyamayanya iṯi ngaringu ngura nyara Papilanta munu paluṟu puḻkaringkula Papilanku mayatja puḻkaku waṟkaripai nyinangi. Munu paluṟu Godala rawangku tjapiningi palunya Jerusalemalakutu iyantjaku. Ka mulapaṯu Papilanku mayatjangku palunya wituṟa iyaṉu waḻi panya Jerusalemanya piṟuku palyantjaku. \ip Wati panya paluṟu wiṟu mulapa munu ngura nyara Jerusalemala aṉangu tjuṯa mayatjarira nintingku kanyiningi munu paluṟu tjanala tjungu wiṟuṟa waṟkaripai. Ka tjana ngaṟala waḻingka waṟkarinyangka tjanampa mirpaṉtju tjuṯa tjanalakutu rawa pitjangi munuya tjananya rawangku pikaringkula kuraningi. Palu tjananya Godalu aṯunytju kanyiningi. Ka ngula paluṟu tjana waḻi palyaṟa wiyaringkula Godanya pukuḻarira puḻkaṟa waḻkuṉu. Ka wati tjukurtjarangku Godaku tjukurpa tjanala nyakula wangkangi nyiringuṟu. \iex [Tjukurpa nyanga paluṟu mutumutuntja ngaṟanyi, uwankara wiya. Palu ngulaya tjukurpa winki palyalku.] \iot Tjukurpa nyanganpa ngarinyi: \io1 1:1—2:10 Niyamayanya tjana Jerusalemalakutu ankunytja \io1 2:11—7:3 Niyamayalu tjana wall-pa puḻka Jerusalemala para-arintaṟa ngarinytja piṟuku palyantja \io1 7:4-73 Aṉangu nyanga tjana Papilaniyalanguṟu pitjanytja Israeltakutu \io1 8:1—10:39 Tjukurtjara ini Itjuṟalu Godaku tjukurpa aṉangu tjuṯangka nyakula wangkanytja \io1 11:1—13:31 Tjukurpa kutjupa kutjupa tjuṯa Niyamayalu walkatjunkunytja \ie \c 1 \p \v 1-2 \it Uwa, ngayulu wati ini Niyamayanya munuṉa kuwari nyiri nyangangka tjakultjunanyi ngayulu palyantjatjanungku. Panya ngayulu ngaṉmanypa nyinangi ngura kutjupangka tawunu ini Tjuutjala, ka nyara palula-aṟangka wati ini Tjuukitjinya mayatja puḻka nyinangi ngura winkiku Israelku kuḻu, panya paluṟu ngura tjuṯa mulapa tjunguṟa mayatjangku kanyiningi ini Puutjanya. Ka ngayulu mayatja panya palumpa waṟkaripai nyinangi.\it* \p \it Ka kutjupa-aṟa ngayulu ngura nyara Tjuutjala nyinanyangka ngayuku kuṯa Jerusalemalanguṟu maḻpa tjuṯatjara pitjangu. Kaṉa palunya nyakula puḻkaṟa pukuḻaringu munuṉa tjanala tjapinu, “Ngurangkampaya uwankara palya nyinanyi? Ka waḻi panya Jerusalemanya palya ngaṟanyi?”\it* \p \v 3 \it Kaya wangkangu, “Wiya, nganampa walytja tjuṯaya tjituṟu-tjituṟu puḻka nyinanyi panya tjanampa tuṟapula puḻka rawa ngaṟanyi. Kaya nganaṉanya ngura ititja tjuṯanguṟu kuraṟa pungkupai. Ka wall-pa panya puḻka Jerusalemala kaṯalypaṯu ngaṟanyi munu kaita tjuṯa kuḻu waṟungku kampanytja ngaṟanyi, ka uwankara palyantja wiyaṯu kuwaripaṯu ngaṟanyi.”\it* \p \v 4 \it Ka ngayulu nyangatja kuliṟa puḻkaṟa ulangi tjituṟu-tjituṟurira. Munuṉa tjiṉṯu tjuṯa mai ngalkuwiya nyinara Godala rawangku tjapiningi aṉangu Jew tjuṯaku. Alatjiṉa tjapiningi, \it*\fig |src="hk00289c.tif" size="col" loc="p" ref="1:4"\fig* \pi1 \v 5-11 \it “Mayatja God ilkaṟitja! Nyuntu panyan mayatja puḻka mulapa nyinanyi, kaya aṉangu uwankara nyuntumpa puḻkaṟa nguḻuringkupai. Ka panya aṉangu tjuṯangku nyuntumpa puḻkaṟa mukuringkula nyuntumpa tjukurpa wangaṉarangku kulinnyangka nyuntu tjanampa ngaṉmanytju kalkuntjatjanungku palyalpai alatjiṯu wantinytja wiyangku. Katju kuwari ngaḻṯuringama, munuṉi nyuntula tjapinnyangka kulinma. Panya nganaṉa Jew uwankarangku nyuntula puḻkaṟa tungunpungkula tjukurpa panya nyuntu Mosenya ungkunytjitja kuliṟa wantingu. Ka panyan Mosenya wangkara kalkuṉu alatji, ‘Aṉangu nyanga ngayuku walytja tjuṯa ngayula rawa tungunpungkunyangkaṉa tjananya ngura walytjanguṟu paiṟa iyalku, kaya ankula wiyaringkuku ngura malikitja tjuṯakutu.’ Palu panya nyuntun kutjupa kuḻu kalkuṉu alatji, ‘Palu tjana tjinguṟu ngura pararinguṟu piiwiyaringkula ngayunya piṟuku kuliṟa wangaṉararingkunyangkaṉa tjananya maḻakungku katiku ngura walytjakutu ngayunya piṟuku waḻkuntjaku.’ Alatji panyan Mosenya wangkara kalkuṉu. Kala kuwari nyanga nyuntula puḻkaṟa tjapini nganaṉanya ngura walytjakutu maḻakungku katinytjaku. Ka wanyu ngayulu mayatja nyara Tjuukitjila kuwari waṟkarinyangkampa palunya kulintja kampa kutjupanama wangaṉararingkula ngayula kulintjaku.”\it* \m \it Alatjiṉa Godala tjapiningi.\it* \c 2 \p \v 1 \it Munuṉa palula maḻangka tjiṉṯu kutjupa mayatja panya Tjuukitjiku waina katingu paluṟu tjikintjaku, munuṉa palunya ungkula palula itingka nyinakatingu yunpa tjituṟu-tjituṟu alatjiṯu. \it*\fig |src="GT00160.tif" size="col" loc="p" ref="2:1"\fig* \p \v 2-6 \it Ka mayatjangku ngayunya nyakula tjapinu, “Nyaanguṟun yunpa nyanga alatji tjituṟu-tjituṟu nyinanyi?”\it* \p \it Kaṉa wangkangu, “Wiya, nyara ngayuku tjamuku nguranguṟuṉa puḻkaṟa tjituṟu-tjituṟuringu, panya warmaḻa tjuṯangku iriti ankula ngura nyara palunya waḻi uwankara kaṯantaṟa kuraṉu, wall-pa puḻka kuḻu piḻuntanu. Ka kunyu palyantja wiya piḻulypaṯu ngaṟanyi.”\it* \p \it Ka mayatja panya paluṟu wangkangu, “Kan ngayulu nyaantjaku mukuringanyi?”\it* \p \it Kaṉa palula wangkangu, “Nyuntu ngayuku mukuringkulampaṉi palyanmara, kaṉa ankula palyala ngura nyara palunya.”\it* \p \it Kaṉi mayatjangku kuliṟa pukuḻaringu munuṉi palyanmanu ankunytjaku.\it* \p \v 7-8 \it Palu ngayulu piṟuku palula wangkangu alatji, “Wanyuṉi lita tjuṯa nyiringka walkatjuṟa uwa ngayulu mayatja kutjupa tjuṯa nguṟurpa nyakula ungkunytjaku. Kaya mantjiṟa nyuntu walkatjunkunytja panya nyakula ngayunya aṯunymankuku iwarangka tjanampa ngurawanu ankunytjaku. Munuṉi wanyu lita kutjupa kuḻu walkatjuṟa uwa wati panya nyuntumpa puṉu tjuṯa kanyilpainya ungkunytjaku. Munu alatji palula tjakultjura litangka ngayunya puṉu panya puḻka tjuṯa ungkunytjaku, kaṉa ngayuku tjungutja tjuṯa wangkaku mantjiṟa katinytjaku ngayuku tjamuku ngurakutu kaita panya tjuṯa waṟungku kampanytja uwankara piṟuku palyantjikitjangku.”\it* \p \it Kaṉi mayatjangku mulapaṯu nyiringka walkatjuṟa ungu katinytjaku. Munu wati tjuṯa kuḻu wituṉu nyanytju winkitjara ngayula tjungu ankunytjaku Jerusalemalakutu. Kala mulapaṯu anu.\it* \p \v 9-10 \it Palu Jerusalemala itingka wati kutjara nyinangi Tjanpalatanya pula Tapayanya. Paluṟu pula aṉangu Jew wiya nyinangi tjanala tjungutja wiya munu pula tjunguringkula wangkangi.\it* \p \it Ka Tjanpalatalu wangkangi, “Wati, nyuntu kulinu?”\it* \p \it Ka paluṟu ngapartji wangkangu, “Nyaa? Walangkuṉi wanyu wangka.”\it* \p \it Ka Tjanpalatalu wangkangu, “Wiya, wati kutjupa kunyu pitjanyi nguṟurpa aṉangu nyanga Jew tjuṯa alpamilantjikitja.”\it* \p \it Palu Tapayalu nyangatja kuliṟa mirpaṉarira wangkangi, “Nyaaku paluṟu pitjanyi nyanga nganampa ngurakutumpa?” Munu paluṟu pula ngayulu pitjanytja kuliṟa puḻkaṟa mirpaṉaringi.\it* \p \v 11-16 \it Kala ngula wirkanu Jerusalemala panya mayatjangku iyantja tjuṯatjara. Munula kuwaripa nyinara pakuwiyaringangi tjiṉṯu maṉkurpa. Kaṉa palulanguṟu munga kultungka pakaṟa anu wati maḻpa maṉkurtjara, munuṉa para-ngaṟala wall-pa kaṯalypa nyangangi kaita kampanytja tjuṯa kuḻu.\it* \p \v 17-18 \it Munuṉa palulanguṟu mungawinki wati tjukurtjara tjuṯa munu mayatja tjuṯa kuḻu aḻṯira wangkangu tjanala, “Kulilaya! Ngura nyanga Jerusalemanya piḻukatingu alatjiṯu wall-pa winki, ngaḻṯutjara. Panya kaita tjuṯa kampara wiyaringu, ka waḻi uwankara kuḻu minya-minyantja alatjiṯu ngaṟala waṉinyi. Wanyula kuwari uriṟa wall-pa nyanga piḻuntankunytja munu kaita waṟungku kampanytjitja palyala maḻakungku. Panya Godanya nganampa ngaḻṯuringu mukulya puḻkanya, kaṉi palulanguṟu ngura panya Puutjaku mayatjangku wangkara iyaṉu nyuranya pitjala alpamilantjaku.”\it* \p \it Kaya mayatja tjuṯangku ngayulu wangkanyangka kuliṟa palyanmanu munuya wangkangu, “Uwa, walangkula wanyu palyala kuwariṯu.”\it* \p \v 19-20 \it Kaya wati maṉkurtu Tjanpalatalu, Tapayalu, Kitjimalu tjana kutjupangku tjakultjunkunyangka tjukurpa nyangatja kuliṟa puḻkaṟa ikaringangi munuya nganaṉanya pitjala kuraṟa pungangi alatji wangkara, “Nyaaku nyura nyanga alatji palyaṉi? Nyura tjinguṟu Puutjaku mayatjangka tungunpungkulampa palyaṉi paluṟu ngula pitjala pikangku pungkunytjaku-tawarampa.”\it* \p \it Kaṉa tjanala wangkangu, “Wiya, nganaṉa mayatja kurantja wiya. Godalulanya nyangatja alpamilaṉi wall-pa nyangatja palyantjaku. Kala palula kulini munula kuwari palyalkatira alatjiṯu wiyalku. Palu nyura ngura nyangatja nguraṟa wiya, aṉangu malikitja tjuṯa nyinanyi. Ngura nyangatja nganampa nyurampa wiya.”\it* \c 3 \p \v 1 \it Munula palulanguṟu wall-pa panya palunya palyalkatingi.\it*\fig |src="tnEZR03V02.tif" size="col" ref="3:1"\fig* \c 4 \p \v 1-3 \it Palu wati panya Tjanpalatanya mirpaṉaringu munu wangkangu, “Wiya, nyanganpa aṉangu Jew tjuṯa, ngurpa tjuṯa. Nyaaringanyiya nyanganpa? Tjana wall-pa palatja puṯu maḻakungku palyaṟa wiyaṉi.”\it* \p \it Ka Tapayalu kuḻu ikaringkula alatji wangkangi, “Uwa, kuwari-puṯa tuuka tjuṯangku pitjala tjana pala palyantjitjangka tatiṟa waṟarakatiku, ka-puṯa uwankara piḻukatira wiyariwa.”\it* \p \v 4-9 \it Palu nyangatja kuliṟa ngayulu Godala tjapiṟa wangkangu, “Mayatja, nganaṉanya wiṟungku kulinma. Panya tjana nganaṉanya anaṟa wangkanyi munu tjana ikaringanyi nganampa. Wanyu tjananya ngapartji kuraṟaṯu pungama.” Alatjiṉa tjapiningi.\it* \p \it Kaya Jew tjuṯa wall-pangka pukuḻpa alatjiṯu waṟkaringi, puḻkaṟa mulapa. Kaya palyalkatira wall-pa panya waṟaṉu nguwanpa, ka wati panya Tjanpalatalu pula Tapayalu nyakula piṟuku puḻkaṟa mirpaṉaringu munu pula wangkangu alatji, “Arali wati tjuṯatjara munula wangkara tjananya uuḻinama, kaya kaar-kaararira pika-pikariwa, kala tjananya uwankaraṯu puwa.”\it* \p \it Palu ngayulu tjananya kuliṟa wantingu, munu Godala rawangku tjapiningi, munuṉa wati tjuṯa kuḻaṯatjara wall-pangka itingka ngaṟatjunu anga-ngaṟala nyakunytjaku mungangka kaḻaḻa kuḻu.\it* \p \v 10 \it Kaya Jew kutjupa tjuṯangku pitjala ngayula wangkangu, “Kulila, nyangatja puḻi minya-minya winki mulapa mantangka ngarira waṉinyi, kala waṟka puḻka palyalkatira nganaṉa paku puḻkaringu munula wawanyarira puṯu kulini. Yaaltjingaṟa wall-pa palyaṟa wiyalku.”\it* \p \v 11 \it Kaya nganampa mirpaṉtju tjuṯangku kunyu wangkangu, “Kuwarila Jew tjuṯa watarku waṟkarinyangka ma-panykaṟa ilaringkuku munula urulyku tjananya pungkula wiyanma waṟka tjana palyaṟa wiyantjaku-tawara.”\it* \v 12 \it Kaya palula tjanala itingka Jew kutjupa tjuṯa nyinangi, munuya tjana wangkanyangka kuliṟa pitjala ngayula tjakultjunangi tjuṯa-aṟangku.\it* \v 13-14 \it Ka palulanguṟu ngayulu wati kuḻaṯatjara tjuṯa munu tjuḻa waṟatjara tjuṯa kuḻu wall-pangka itingka para-ngaṟatjuṟa waṉaṉu tjana ngaṟala nyakula palunya tjananya waṟkarinyangka aṯunymankunytjaku. Munuṉa Jew tjuṯangka wangkangu alatji, “Nguḻuringkuwiyaya ngaṟama. Munuya kulinma panya Mayatja Godanya kutju puḻka mulapa nyinanyi, munulanya paluṟu kutjungku aṯunymananyi nganaṉanya uwankara. Ka nyuranku walytja tjuṯa kuḻu aṯunytju kanyinma Mayatjanya kuliṟa.”\it* \p \v 15-23 \it Ka nyara palulanguṟu wati kutjupatjara waṟkarinyangka kutjupa tjuṯa kuḻaṯatjara punaṟatjara tjanala itingka anga-ngaṟangi warmaḻa tjuṯa pitjanyangka paṯaṟa tjananya wakantjikitja. \it*\fig |src="co01252b.TIF" size="col" loc="p" ref="4:15-23"\fig* \p \it Ka tjiṉṯu kutjupa ngayulu wati tjuṯangka wangkangu alatji, “Kulilaya! Nyangatjala waṟka puḻka mulapa palyaṉi munula paṯupaṯu wall-pangka kumpiṟa nguwanpa palyaṉi munulanku puṯu nyanganyi panya tjarangku tjarangkula palyaṟa. Tjinguṟu warmaḻa pitjanyangkampa wati kutjupangku ngayula itinguṟu ngaṟala tuṟampata puuṟa miratjingalku nyura kumpiṟa ngaṟanytja tjuṯangku kulintjaku. Kaya kuliṟa mapalku tjunguriwa manta nyara ngali ngaṟala miratjingantjala. Ka Godalu nganaṉanya alpamilalku warmaḻa tjuṯa tjananya pungkula wiyantjaku.”\it* \c 5 \s1 Niyamayalu Aṉangu Ngaḻṯutjara Tjuṯa Alpamilantja \p \v 1-5 \it Ka ngulalta aṉangu panya wall-pa palyalpai tjuṯangku wangkara kuliningi alatji, “Tjinguṟu nganaṉa nyangangka nyinarampa mai wiya nyinaku, panya nganaṉa wall-pa nyangatja palyantjikitjangku nganampa kaana tjuṯa wantikatingu, munu panyala mai ukiṟi tjuṯa pakaltjingantja wiya pitjangu. Palulanguṟula kuwari walytja tjuṯangka maniku ngatjilpai mai payamilaṟa ngalkuntjikitjangku, munula walytja kutjupa tjuṯangka mani kutjupaku ngatjilpai Puutjaku panya mayatja ungkunytjikitjangku panya palumpa waṟka tjuṯangku nganaṉala tax mani palumpa mantjilpai. Ka panya kutjupa tjuṯangkula nganampa katja uṉṯalpa tjuṯa aṉangu kutjupa tjuṯangka manikitjangku tjalamilaṉu kaya tjanampa unytju waṟkarinyi. Ka nyara palula tjanalanguṟu nganaṉa puḻkaṟa tjituṟu-tjituṟurinyi. Utilanku panyatja ngapartji-ngapartjingku alpamilanma. Palu wiya, kutjupa tjuṯaya mukuringanyi nganaṉa tiṯutjarangku tjananya kutju mani maḻakungku ungkunytjaku.” Nyanga alatjiya wangkara kuliningi.\it* \p \v 6-8 \it Palu ngayulu tjukurpa nyangatja kuliṟa puḻkaṟa mirpaṉaringu munuṉa mayatja tjuṯa aḻṯira tjanala wangkangu alatji, “Nyura panya kutjupa tjuṯangka mani unytjungku unganyi maḻakungku payamilalkatinytjaku. Palu nyaaku nyura munkararinyi puḻka mulapa maḻakungku ungkunytjaku? Panya tjana puṯu ungkula katja uṉṯalpa aṉangu walytja kutjupa tjuṯangka tjalamilaṉi tjana manitjararingkula nyuranya maḻakungku payamilantjikitjangku. Nyangatja nyura ngunti palyantja.”\it* \p \it Kaya wati panya mayatja tjuṯangku pilunpangku nyinara kuliningi ngunti tjana palyantjatjanungku.\it* \p \v 9-11 \it Kaṉa wangkangu, “Nyanganguṟuya ngunti palyantja wiyangku wantima! Munu kutjupangku nyuranya puṯu maḻakungku payamilannyangkampa mapalkungku ungkunytjaku pauntjingaṟa wangkawiyangku wantima! Munu kulila tjanampa kaana panya, panya nyuranya puṯu maḻakungku payamilannyangka nyura tjanampa kaana tjuṯa mantjinu. Warpungkulaya tjananya maḻakungku uwa! Nyaaku nyura walytja tjuṯa tjituṟu-tjituṟu tiṯutjarangku palyaṉi? Utila uwankara tjungu pukuḻpa waṟkarima.” Alatji ngayulu mayatja tjuṯangka wangkangu.\it* \p \v 12 \it Kaya kuliṟa palyanmanu munuya wangkangu, “Palya, nyuntu pala wangkanytjala nganaṉa kulinu munula kuwari tjukaṟurungku palyaṉi.” \it* \p \it Kaṉa palulanguṟu wati tjukurtjara tjuṯa aḻṯingu palula tjanala tjunguringkunytjaku. Kaya pitjanyangka mayatja panya tjuṯangku tjukurtjara tjuṯangka miṟangka kalkuṉu ngayulu panya wangkanytjanya tjungungku palyantjikitjangku.\it* \p \v 13 \it Kaṉa palula tjanala wangkangu, “Nyura kalkuntjatjanungku palyanma alatjiṯu, panya nyura kalkuntja nyangatja tjukaṟurungku palyalwiyangku wantinyangka Godalu uwankara nyuralanguṟu mantjilku nyura kanyintja uwankara, ka nyura maṟalpa alatjiṯu nyinaku.”\it* \p \it Kaya aṉangu uwankarangku kuliṟa palyanmanu, “Uwa mulapa.”\it* \c 6 \p \v 1-2 \it Munuya puḻkaṟa waṟkarira wall-pa panya wiyaṉu. Palu kaita tjuṯa kutjulta ngaṟangi piṟuku palyantjaku. \it*\fig |src="co01251b.TIF" size="col" loc="p" ref="6:1-2"\fig* \p \it Kaya wati panya Tjanpalatalu Tapayalu Kitjimalu tjana wangka iyaṉu ngayulakutu alatji wangkara, “Nganaṉalakutu pitja, kala nyinara wangkara kulila.” Alatjiya ngunti wangkara aḻṯingi ngayunya iluntankunytjikitjangku.\it* \p \v 3-7 \it Palu ngayulu kulinu munuṉa maḻakungku wangka tjanalakutu iyaṉu, “Wiya, nyangatjaṉa waṟka puḻka palyaṉi munuṉa puṯu ma-pitjanyi waṟka wantikatira.”\it* \p \it Kaya piṟuku kutjara kutjara-aṟangku ngayunya puṯu aḻṯingu wangkanytjikitjangku. Munu palulanguṟu puṯu aḻṯira Tjanpalatalu lita nyiringka walkatjunu ngayulakutu iyantjikitjangku. Alatji paluṟu nyiringka walkatjunu,\it* \pi1 \it Wati panya Kitjimalu kunyu kulinu nyuntu mayatja puḻkaringkunytjikitjangku wangkanytja munu kunyu nyura nganaṉanya pungkula wiyantjikitjangku kuḻu kulinu.\it* \m \it Palu lita palunya iyantjikitjangku paluṟu mulamulangku tjakatjuṟa patintja wiyangku aḻa wantingu kutjupangku mukuringkula aḻaṟa nyakunytjaku.\it* \p \v 8-9 \it Ka ngayulu lita palunya mantjiṟa nyakula ngapartji lita kutjupa walkatjuṟa iyaṉu palulakutu alatji wangkara, “Palatja nyuntu kutjungku kulintja tjukurpa ngunti, mulapa wiya.”\it* \p \it Munuṉa piṟuku Godala tjapiningi alatji wangkara, “Wiṟungkuṉi kuṉpunma Mayatja, kuṉpu ngaṟanytjaku tiṯutjara.”\it* \v 10-11 \it Ka tjiṉṯu kutjupa wati kutjupangku ngayula wangkangu, “Utili ngura nyara miḻmiḻṯa timpula unngu ankula tuwa patiṟa unngu nyinama pitjala iluntankunytjaku-tawara.”\it* \p \it Kaṉa palula wangkangu, “Wiya, ngayulu wirtjapakaṟa kumpintja wiyangku wantinyi. Ngayuluṉa tjanampa nguḻuringkunytja wiya. Nyanga alatjingaṟala wanyu wankaringkuku nguḻu kumpiṟa? Wiya wantima, kaṉa uti nyinama.”\it* \p \v 15-16 \it Palulanguṟuya waṟkarira wall-pa palyaṟa wiyaṉu kaita tjuṯa kuḻu. Paluṟu tjana warpungkula nguwanpa wiyaṉu tjiṉṯu 52 kutju waṟkarira. Kaya ngura ititja tjuṯangka nganampa mirpaṉtju tjuṯangku wall-pa palyaṟa wiyannyangka kulinu munuya puḻkaṟa nguḻuringangi kuliṟa, “Tjanampa god-maṉṯu witulya puḻkanya, panya paluṟu tjananya alpamilaṉu wall-pa mapalku palyaṟa wiyantjaku.” \it*\fig |src="co01255b.TIF" size="col" loc="p" ref="6:1-2"\fig* \c 7 \p \v 4-73 \it Kaya palulanguṟu aṉangu Jew panya ngaṉmanytju katinytja tjuṯa maḻaku wirkankunytjaku ngaṟangi ngura walytjangka Jerusalemala. Munuya ngura malikitja tjuṯanguṟu tjuṯa mulapa pitjangu nampa panya 50,000 nguwanpa munuya ngura walytjangka walytjangka wirkaṟa nyinangi.\it* \c 8 \p \v 1-8 \it Ka nyara palula aṟa aṉangu tjuṯa pitjanytjatjanu uwankara tjunguringu tjiṉṯu kutjungka. Ka wati tjukurtjara ini Itjuṟanya pakaṟa ngaṟangu aṉangu tjuṯangka kuranyu munu tjukurpa Godalu Mose-nya ungkunytja mantjiṟa aḻaṉu nyakula wangkanytjikitjangku. Kaya aṉangu uwankara aḻannyangka nyakula pakaṟa ngaṟangu. Ka Itjuṟalu wangkangu, “Godanyala waḻkunma katutja puḻkanya.”\it* \p \it Kaya aṉangu tjuṯangku maṟa katuṉu munuya wangkangu, “Uwa mulapa.” Munuya tultjungaṟakatira Godanya waḻkuṉu.\it* \p \it Ka wati panya Itjuṟalu Godaku tjukurpa nyakula wangkangi mungawinkinguṟu alatjiṯu munu kaḻaḻarinyangka kutju wiyaringu. Kaya aṉangu uwankarangku purkaṟangku kuliningi. Ka Itjuṟalu Godaku tjukurpa nyakula wangkanyangka wati tjukurtjara kutjupa tjuṯangku aṉangu tjuṯangka ngapartji utiṟa wangkangi. \it*\fig |src="tnNEH08V06.tif" size="col" loc="p" ref="8:1-8"\fig* \p \v 9-11 \it Kaya aṉangu tjuṯangku Godaku tjukurpa kuliṟa tjituṟu-tjituṟuringu munuya puḻkaṟa ulangi tjukurpa palunya rawangku wantinytjatjanungku. Ka Itjuṟalu ngali aṉangu tjuṯangka wangkangu, “Ulanytja wiyariwa munuya pukuḻarira ankula mai wiṟu waina kuḻu ngalkula tjikila, munu mai kutjupa aṉangu ngaḻṯutjara tjuṯa ungama tjana kuḻu ngalkula paḻtjaringkunytjaku. Nyangatja tjiṉṯu miḻmiḻpa Godaku, kaya tjituṟu-tjituṟurinytja wiya nyinama ka paluṟu nyuranya pukuḻmankuku. Ka nyara palulanguṟu nyura palumpa pukuḻarira kuṉpuringkuku.” Alatji ngali tjanala wangkangi.\it* \p \v 12 \it Kaya mulapaṯu ngurakutu pukuḻpa anu tjukurpa utingku kulintjatjanu munuya pukuḻṯu ngalkula tjikiningi, munuya ngaḻṯutjara tjuṯa kuḻu wangaṉarangku ungangi.\it* \p \v 13-18 \it Munuya tjiṉṯu tjuṯangku inmangka tjunguringkula Godanya rawangku waḻkuningi piṟa kutju.\it* \c 9 \p \v 1-3 \it Munuya palulanguṟu piṟa kutju nguwanpa wiyaringkula aṉangu Jew uwankara malikitja tjuṯanguṟu paṯuringu, munuya mai wantira mantara walyku-walykungka tjarpangu munuya tjunguringkula tjituṟu-tjituṟu puḻka ngaṟangi tjanampa panya kuranguṟu. Munuyanku kura tjuṯa tjana palyantjatjanungku piiwiyaringkula Godala tjakultjunangi munuya wantinytjikitjangku kalkuningi. Munuya ngaṟala rawangku kuliningi Godaku tjukurpa tjanala nyakula wangkanyangka. Munuya palulanguṟu piṟuku ngaṟala Godanya rawangku wangkara waḻkuningi.\it* \c 10 \p \v 1-39 \it Munula Godanya kalkuṟa nyiringka walkatjunu alatji, “Nganaṉa tjukurpa nyuntu Mosenya ungkunytjitja uwankara wangaṉarangku kuliṟa palyalku tiṯutjarangku.” Alatjila wangkara kalkuṉu munula nyiri panya palula nganaṉa ini tjuṯa walkatjuṟa waṉaṉu wati panya kuranyitja tjuṯangku kalkuntja panya palunya mulamulangku palyantjikitjangku.\it* \c 11 \p \v 1-36 \it Chapter nyanga palula Niyamayalu aṉangu Jerusalemala nyinanytja tjuṯa ini tjakultjunangi.\it* \c 12 \p \v 27-43 \it Munu palulanguṟula inma puḻka palyaṉu wall-pa panya palyaṟa wiyantjanya miḻmiḻmankunytjikitjangku Godaku miḻmiḻpa ngaṟanytjaku. Munula kuka pungkula tiliwakaṟa Godanya ungangi paluṟu nganampa pukuḻarinytjaku, munula inma inkara palunya waḻkuṟa pukuḻaringi. Kaya aṉangu kutjupa tjuṯangku pararinguṟu kuliningi nganaṉa inma inkara puḻkaṟa pukuḻarinyangka.\it*\fig |src="tnEZR03V10.tif" size="col" ref="12:27-43"\fig* \c 13 \p \v 1-31 \it Chapter nyanga palula Niyamayalu tjukurpa kutjupa tjuṯa walkatjunu Israelkunu tjuṯaku aṟa tjuṯa.\it*