\id GAL ‘PT GAL 02ed’ Pitjantjatjara Galatians 20-FEB-03 (Paul & Ann Eckert (SIL/FRM), c/o PO Box 2129 Alice Springs, NT 0871. Ph: +61-8-82924808 Fax: 08-89524894. E-mail: paul.eckert@biblesociety.org.au \ide UTF-8 \h Kalaitjiyaku \toc2 Kalaitjiyaku \toc1 Lita Paulalu Walkatjuṟa Iyantja Manta ini Kalaitjiyalakutu (Galatians) \mt1 Lita Paulalu Walkatjuṟa Iyantja Manta ini Kalaitjiyalakutu \mt2 Galatians \imt1 Nyangatja Ngaṉmanytju Nyakula Wangkanytjaku \ip Nyangatja Godaku tjukurpa Paulalu Jesuku walytja tjuṯakutu walkatjuṟa iyantja tjana tawunu ini Akani-yamala, Litjuṟala, Tuupila, Antiyakala tjanala nyinanyangka. Ngura nyara paluṟu tjana panya manta ini Kalaitjiyala ngaṟangi Israelta alinytjara munu kakaraṟa. Panya Paulanya ngaṉmanypa anu ngura nyara palula tjanalakutu munu Tjukurpa Palya Jesunyatjara tjanala tjakultjunangi. Kaya tjuṯa mulapa kuliṟa mulamularingkula Jesuku walytjaringangi, kutjupa tjuṯa Jew tjuṯa, kutjupa tjuṯa Jew wiya tjuṯa Moseku tjukurpa kulilpai wiya kuḻu. \ip Ka Jew wiya tjuṯa Jesuku walytjaringkunyangka Jew kutjupa tjarangku Jesuku walytjangku tjananya ngunti wangkara wituwituningi tjana Moseku tjukurpa waṉantjaku munu tjananya puṟunypa arkaṟa nyinanytjaku. Munuya paluṟu tjana Paulaku kuḻu kuraringangi panya tjana kuliningi Jesulu palunya ngurkantaṟa iyantja wiya palumpa tjukurpa para-wangkanytjaku. \ip Palulanguṟu Paulalu lita nyangatja walkatjunu Jesuku walytja tjuṯaku manta nyara Kalaitjiyala nyinanytja tjuṯaku. Munu paluṟunku wangkangi panya tjukurpa paluṟu wangkanytja Jesulu kutjungku palula nintinu aṉangungku palula wangkara nintintja wiyaṯu. Munu paluṟu Jew wiya tjuṯangka wangkangi alatji, “Jew tjuṯangku nyurala ngunti wangkanyangkaya kulilwiyangku wantima. Munuya mulamularingama Jesuku Christaku kutjuku. Panya tjana nyurala ngunti wangkanyi alatji, ‘Godalu nyuranya palumpa walytjaringkunytjaku palyanmankuku nyura Jesuku mulamularingkunyangka kutju wiya, palu Moseku tjukurpa kuḻu wangaṉarangku kulinnyangka.’ Palu nyangatjaya ngunti wangkanyi. Panya Jesunya nyura kura palyantjitjanguṟu anga-ilungu nyurampa ngalkilpa ka nyara palulanguṟu Godalu nyuranya kalypangku wantinyi pungkuwiyangku. Ka nyura Jesunya ilura wankaringkula pakantjitjaku mulamularingkunyangka kutju Godalu nyuranya palumpa walytjanmankuku. Palulanguṟuya Jesunya waṉanma munuya Kurunpa Miḻmiḻṯa wangaṉarangku kuliṟa Jesunya puṟunypa wiṟuṟa palyanyku nyinama.” Alatji Paulalu tjanala wangkangi lita nyangangka. \iot Tjukurpa nyanganpa ngarinyi: \io1 1:1-10 Paulalu ngaṉmanytju wangkanytja \io1 1:11—2:21 Paulalu paluṟunku wangkanytja panya Jesulu palunya ngurkantaṟa iyantja \io1 3:1—4:31 Paulalu tjananya wituwituntja Jesuku kutjuku mulamularingkunytjaku \io1 5:1—6:10 Jesuku walytja tjuṯa uti palyanyku nyinama nyanga alatji \io1 6:11-18 Utila Mayatja Jesunya kutju mirawaṉima panya nganampa puṉu kaṯakutjarangka anga-ilunytja \ie \c 1 \s1 Paulalu Ngaṉmanytju Wangkanytja \p \v 1 Uwa, Jesuku walytja tjuṯa, ngayuluṉa Paulalu nyurampa lita nyangatja walkatjunanyi manta pala Kalaitjiyala nyinanytja tjuṯaku. Panya ngayuluṉa tjukurtjara Jesulu Christalu iyantja. Aṉangungkuṉi ngurkantaṟa wituntja wiyaṯu, palu Jesulu Christaluṉi wituṉu Mama Godalu kuḻu palumpa tjukurpa tjakultjunkunytjaku. Panya Godalu Jesunya ilunyangka wankaṟa pakaltjingaṉu, nyara paluṟuṉi wituṉu waṟka nyanga palunya palumpa palyantjaku. \v 2 Kala nganaṉa ngura nyanganguṟu Jesuku walytja tjuṯangku nyuranya pukuḻarira kulini manta pala Kalaitjiyala nyinanytja tjuṯa, panya nyura manta pala palula ngura kutjupangka kutjupangka Jesuku walytja tjuṯa nyinanyi. \p \v 3 Ka Mama Godalu, Mayatja Jesulu Christalu kuḻu nyuranya pukuḻtju puḻkangku kanyinma munu nyuranya kurunpa rapaṟa pukuḻmanama. \v 4 Panya Mama Godalu iyannyangka Jesunya wangaṉara pitjangu munu nganampa kuranguṟu anga-ilungu nganaṉa kura wantinytjaku. Panya manta winkingkaya aṉangu uwankarangku kura palyaṉi, ka palu puṟunypa rawa nyinanytjaku-tawara Jesunya nganampa ngalkilpa ilungu nganaṉa kaṟalyarira Godala tjungu nyinanytjaku. \v 5 Kala uti Godanya tiṯutjarangku mirawaṉira waḻkunma wantinytja wiyangku. Uwa mulapa. \s1 Tjukurpa Palya Kutju Ngaṟanyi Aṉangu Tjuṯa Wankaringkunytjaku \p \v 6 Uwa, nyuranya kuliṟaṉa puḻkaṟa tjituṟu-tjituṟuringu panya mapalku alatjiṯu nyura Godanya wantira paṯuringu tjukurpa ngunti tjuṯa kulintjatjanu. Panya paluṟu alatjiṯu pukuḻtju puḻkangku nyuranya ngurkantaṟa walytjanmanu Jesunya Christanya nyurampa ngalkilpa ilunyangka. Ka panya nyura wantingu tjukurpa kutjupa palya-palku kulintjatjanungku. \v 7 Palu tjukurpa pala paluṟu palya wiya. Panya aṉangu kutjupa tjuṯangku Tjukurpa Palya Jesunyatjara kampa kutjupaṟa tjukurpa kutjupa wangkara nyuranya ngunti kuraṉi palunya tjananya kuliṟa waṉantjaku. Kaya palunya tjananya kuliṟa wantima. \v 8-9 Panya tjukurpa palya kutjupa ngaṟanytja wiya alatjiṯu kuliṟa wankaringkunytjaku. Tjukurpa nyanga palunya kutjula nyurala wangkangu Jesunyatjara, ka panya nyura kuliṟa kurunpa winki mulamularingu. Palu tjinguṟu wati kutjupangku nyurala tjukurpa kutjupa wangkaku, ka uti Godalu palunya paiṟa iyanma ngura kurakutu. Tjinguṟu nganaṉa tjukurtjara Jesulu iyantja tjuṯangku nyurala ngunti wangkaku, ka palu puṟunypa Godalu uti nganaṉanya kuḻu ngura kurakutu paiṟa iyanma. Tjinguṟu angeltu ilkaṟinguṟu pitjala tjukurpa kutjupa nyurala wangkaku ka nyara palunya kuḻu uti Godalu paiṟa iyanma ngura kurakutu. Panya ngaṉmanytjuṉa nyurala wangkangu munuṉa kuwari piṟukuṯu nyurala wangkanyi alatji aṉangungku Tjukurpa Palya Jesunyatjara wantira tjukurpa kutjupa nyurala wangkanyangkampa uti Godalu palunya ngura kurakutu paiṟa iyanma alatjiṯu. \p \v 10 Kulilaya, tjinguṟu ngayulu tjukurpa ngunti wangkama aṉangu tjuṯa pukuḻmankunytjikitjangku tjana kuliṟa ngayuku pukuḻarinytjaku. Palu wiya, ngayulu aṉangu tjuṯa kulintja wiyangku Godaku tjukurpa tjukaṟurungku kutju wangkapai paluṟu nyakula pukuḻarinytjaku. Tjinguṟuṉa palyanma aṉangu tjuṯangku nyakula ngayuku pukuḻarinytjaku. Palu alatji palyaṟaṉa Jesuku waṟka mulamulangku palyantja wiya. \s1 Godalu Paulanya Ngurkantanu Tjukurpa Palumpa Wangkanytjaku \p \v 11 Walytja tjuṯa kulilaya! Tjukurpa Palya Jesunyatjara ngayulu wangkanytjitja Godalanguṟu alatjiṯu aṉanguku tjukurpa wiya. \v 12 Panya aṉangungkuṉi wangkara nintintja wiyaṯu palu Jesulu Christalu kutjungkuṉi nintinu. \v 13 Nyura panya ngayuku ninti panya ngayulu wati Jew munuṉa ngaṉmanypa Jew tjuṯaku aṟa kutju kuliṟa waṉalpai, munu panyaṉa ngayulu Jesuku walytja tjuṯa ngaḻṯuringkunytja wiyangku waṯaparaṟa pungangi tjana Jesunya waṉalwiyangku wantinytjaku. \v 14 Panya ngayulu mulapa Jew tjuṯaku tjukurku ninti puḻka nyinangi ngayuku ngalungku tjuṯangka waintaṟa, munu ngayulu tjamuku tjanampa aṟaku puḻkaṟa alatjiṯu mukuringangi. \v 15 Palu Mama Godaluṉi ngayunya pukuḻtju puḻkangku ngurkantanu iṯi wirkankunytja kuwaripangka palumpa waṟka palyantjaku.\fig |src="GT_GAL 1v15 man with pregnant wife.tif" size="col" loc="p" ref="1:15"\fig* \v 16 Munu palumpa katja ngayula nintinu ngayulu mulamularingkula ankula malikitja tjuṯangka Tjukurpa Palya palunyatjara tjakultjunkunytjaku, panya Jew wiya tjuṯangka. Kaṉa paluṟu ngurkantaṟa tjunkunyangka ngayulu wati kutjupangka tjapintja wiyaṯu ngayunya wangkara nintintjaku. \v 17 Munuṉa Jerusalemalakutu ankunytja wiyaṯu Peternya tjananya nyakunytjikitja panya Jesulu iyantja tjuṯa, panya tjananya-waraṟa ngurkantaṟa tjunu ngayula kuwaripangka. Palu anuṉa manta ini Aṟapiyalakutu munuṉa nyara palula kuḻi tjuṯa nyinanytjatjanu ngula mulapa maḻaku anu ngura Tamatjakalakutu. \v 18 Palulanguṟuṉa kuḻi maṉkurpa wiyaringkula Jerusalemalakutu maḻaku anu Peterla tjunguringkula paluṟu ngali wangkanytjikitja munuṉa nyara palulalta wirkaṟa rawa nguwanpa nyinangi tjiṟirpi 15. \v 19 Palu nyara palula nyinaraṉa ngayulu Jesulu iyantja kutjupa tjuṯa nyakunytja wiyaṯu, palu Jamesanya kutjuṉa nyangu Mayatja Jesuku panya maḻanypa. Munuṉa palulanguṟulta anu maḻaku Tamatjakalakutu. \v 20 Palu kulilaya, nyanga palunyaṉa walkatjunanyi Mama Godala miṟangka munuṉa ngunti wangkanytja wiyangku tjukaṟurungku kutju nyurala tjakultjunanyi. \p \v 21 Nyara palulanguṟuṉa ankula tjukurpa para-wangkaṟinangi aṉangu tjuṯangka manta Tjiṟiyala pulala Tjilitjiyalawanungku. \v 22 Katjuya Jesuku walytja kutjupa tjuṯa manta nyara Judeala nyinanytja tjuṯa ngayuku ngurpaṯu nyinangi panya paluṟu tjana ngayunya nyakunytja wiyaṯu. \v 23 Palu kutjupa tjuṯangku tjakultjunkunyangka kutjuya kunyu kulinu, “Wati panya paluṟu kunyu kampa kutjuparingu, panya paluṟu ngaṉmanytju nganaṉanya waṯaparaṟa pungangi munu panya tjukurpa Jesunyatjara wiyantjikitja mukuringangi. Palu kuwari kunyu wati panya paluṟu tjukurpa panya palunyalta wangkaṟinanyi.” Alatjiya kunyu kuliningi ngayunyatjara kutjupangku wangkanyangka. \v 24 Munuya palulanguṟu Godanyalta mirawaṉingi ngayulanguṟu. \c 2 \s1 Peterlu Tjana Paulanya Pukuḻṯu Palyanmankunytja \p \v 1 Munuṉa kuḻi 14 wiyaringkula piṟuku anu Jerusalemalakutu. Munuṉa wati kutjara katingu Paanapatjanya pulanya Taitatjanya. \v 2 Panya Mamaluṉi unngu nintinu Jerusalemalakutu ankunytjaku, kaṉa ankula Jesuku walytja aṯunymankupai tjuṯangka tjunguringkula wangkangi. Munuṉa tjanala tjakultjunangi ngayulu Jew wiya tjuṯangka Tjukurpa Palya Jesunyatjara wangkanytjatjanungku. Uwa, ngayulu tjanala tjakultjunangi ngayuku waṟka tjana ngunti kuliṟa ngayunya anaṟa wiyanmankunytjaku-tawara. Panya tjinguṟu alatji tjana ngayuku waṟka anannyangka aṉangu tjuṯangku Tjukurpa Palya kuliṟa wantiku. Palula-tawaraṉa ngayulu waṟkarinytjatjanungku tjanala tjakultjunangi kuliṟa tjana palyanmankunytjaku. \p \v 3 Munuya ngayuku maḻpa Taitatjanya wituwituntja wiyaṯu Jewku aṟawanu watiringkunytjaku, panya paluṟu wati Jew wiya nyinangi. \v 4 Kaya Jew kutjupa tjuṯa mukuringangi wati panya paluṟu Jew tjuṯa puṟunyarinytjaku. Panya Jew paluṟu tjana nganaṉala ngunti tjunguringkula Jesuku walytja puṟunypa nyinangi nganaṉanya nyakula wangkanytjikitja nyanga alatji wangkara, “Nyara tjana Jesuku walytja tjuṯa palu tjana Moseku aṟa wantipai.” Tjukurpa nyanga palunyaya wangkangi panya paluṟu tjana mukuringangi nganaṉa Jew tjuṯaku aṟawanu nyinanytjaku munuya nyara palulanguṟu Taitatjanya wituwituningi Jew tjuṯaku aṟawanu watiringkunytjaku. Palu wiya, nganaṉa Jesuku Christaku mulamularingkula puṯu maḻaku aṟa panya ngaṉmanyitjawanu nyinanyi. \v 5 Munula tjanala tungunpungkula tjananya kuliṟa alatjiṯu wantingu nyura ngunti kulintjaku-tawara. Tjinguṟu tjana Taitatjanya Moseku aṟawanu watinnyangkampa nyura kulilku, “Munta-uwa, mulapa nganaṉa uti Moseku aṟawanu nyinama Godalu nganaṉanya wankaṟunkunytjaku.” Alatji ngunti kulintjaku-tawarala wati panya palula tjanala tungunpungu nyura Tjukurpa Palya Jesunyatjaraku kutju mulamularingkunytjaku. \p \v 6 Kutjupa tjuṯangkuya tjinguṟu alatji kulini Jamesanya, Peternya, Johnnga tjana puḻka nyinanyangka-palku Jesuku walytja kutjupa tjuṯangka waintarira. Tjinguṟu mulapa, tjinguṟu wiya, palu Godalu utitja nyakula ngurkantankunytja wiyangku unngutja nyakula ngurkantankupai. Ka ngayulu Tjukurpa Palya Jesunyatjara Jew wiya tjuṯangka wangkanytjatjanungku pitjala tjanala tjakultjunkunyangkaya palya kulinu, munuṉiya wituwituntja wiyaṯu tjukurpa kutjupa wangkanytjaku. \v 7 Palu paluṟu tjana kuliṟa nintiringu panya Godaluṉi ungu waṟka nyangatja tjukurpa Jew wiya tjuṯangka wangkanytjaku, panya paluṟu ngaṉmanytju Peternya wituṉu Jew tjuṯangka wangkanytjaku, palu puṟunypa. \v 8 Panya Godalu Peternya tjukurtjara wituṟa iyaṉu Jew tjuṯakutu munu palunya nintiningi munu witulyanangi palula tjanala waṟkarinytjaku. Munu palu puṟunypaṯu ngayunya tjukurtjara ngurkantaṟa wituṟa iyaṉu Jew wiya tjuṯakutu munuṉi ngayunya nintiningi munu witulyanangi palula tjanala waṟkarinytjaku. \p \v 9 Uwa, panya Jamesanya, Peternya, Johnnga tjana Jesuku walytja tjuṯa aṯunymankupai nyinanyi. Munuya ngayunya ngurkantaṟa kulinu alatji, “Mulapa waṟka nyangatja Godalu palunya ungu.” Munulinya paluṟu tjana maṟa witiṉu Paanapatjanya ngalinya, munuya wangkangu, “Nyuntu nganaṉa tjukurpa kutju palunyaṯu wangkanyi. Panya nyupali Jew wiya tjuṯangka tjukurpa wangkanyi, ka nganaṉa palu puṟunypaṯu Jew tjuṯangka wangkanyi.” Alatjiya ngalinya pukuḻṯu wangkangi. \v 10 Munulinya paluṟu tjana piṟuku alatji wangkangu, “Palu kulinma pula Jesuku walytja kutjupa tjuṯa nyanga Jerusalemala nyinanytja tjuṯa ungkunytjikitjangku panya paluṟu tjana ngaḻṯutjara maṟalpa nyinanyi.” Palu ngayulu nyangatja rawangku kuliningi panya ngura kutjupa tjuṯangka mani mantjiṟa katira tjananya ungkunytjikitjangku. \s1 Paulalu Peternya Tjukaṟuruntja \p \v 11-12 Palulanguṟuli ngulalta Paanapatjanya ngali Antiyakalakutu anu munuli tjunguringkula nyinangi Jesuku walytja kutjupa tjuṯangka panya Jew wiya tjuṯangka. Ka palula maḻangka Peternya wirkanu Antiyakala munu nganaṉala tjunguringkula nyinangi Jew wiya tjuṯangka kuḻu. Munu paluṟu Jew tjuṯaku aṟa wantira nganaṉala tjungungku mai ngalkuningi mauṉṯalpa nyinara ngalkuntja wiyangku. Ka ngura nyara Jerusalemala wati ini Jamesanya tjana Jesuku walytja tjuṯa aṯunymankupai nyinangi, ka Jamesanya panya wati kuranyitja tjanampa mayatja. Palu ngura nyara Jerusalemala panya Jesuku walytja kutjupatjara Jew tjuṯa nyinangi, munuya kutjupa tjarangku alatji kulilpai, “Utiya Jew wiya tjuṯa Jesuku walytjaringkunytjikitja mukuringkulampa Moseku aṟawanu watiringama nganaṉanya puṟunypa.” Ka aṉangu nyanga palula tjanalanguṟu Jamesalu wati maṉkur-maṉkurpa ngurkantaṟa iyaṉu Antiyakalakutu. Ka tjana ngura nyara palula wirkankunyangka Peterlu tjananya nyakula kuṉṯaringu, panya paluṟu alatji walytjangku kuliningi, “Tjinguṟu tjana ngayunya Jew wiya tjuṯangka nyinanyangka nyakula ankula tjakultjunkuku Jerusalemala nyinanytja tjuṯangka.” Alatji Peterlu kuliningi munu palulanguṟu Jew wiya tjuṯanguṟu paṯuringu munu tjanala piṟuku mai ngalkuntjikitja tjunguringkunytja wiya mauṉṯalpa nyinangi. \p \v 13 Ka ngura nyara Antiyakala Jesuku walytja kutjupatjara Jew tjuṯa nyinangi. Munuya paluṟu tjana Peternya Jew wiya tjuṯanguṟu paṯuringkunyangka nyakula palu puṟunypa tjana kuḻu paṯuringu munuya tjanala piṟuku tjunguringkula mai ngalkuntja wiyaringu. Ka wati panya Paanapatjalu kuḻu Peternya arkaṉu munu tjanalanguṟu paṯuringu. \p \v 14 Kaṉa alatji palyannyangka nyakula kuliningi, “Nyangatjaya ngunti kulini Peterlu tjana.” Panya nyanga alatji palyaṟaya Tjukurpa Palya Jesunyatjara puṯu tjukaṟurungku kulini. Ka Jesuku walytja Antiyakanya nguraṟa uwankara tjunguringkunyangka ngayulu Peternya wangkara tjukaṟuruṉu tjanala miṟangka. Alatjiṉa palunya wangkara tjukaṟuruningi, “Kulinin Peter? Panya nyuntun wati Jew, munu panyan ngaṉmanytju Moseku aṟa kuliṟa waṉaningi. Nyaratja palya. Palu panyatja kulila, panya nyuntu Antiyakalakutu pitjala Jew wiya tjuṯangka tjunguringkula nyinara mai ngalkuningi. Munun tjinguṟu walytjangku unngu kuliningi, ‘Wiya, palyaṉa ngalkuṉi Jew wiya tjuṯangka.’ Palu wati panya Jew maṉkur-maṉkurpa Jerusalemalanguṟu pitjanyangka nyakula nyuntu kuṉṯaringu munu panyan Jew wiya tjuṯanguṟu paṯuringu. Munu nyuntu tjananya wangkara wituwituningi Jew tjuṯa puṟunypa nyinanytjaku. Nyangatja ngunti tjukaṟuru wiya. \p \v 15 “Peter kulila, nyuntu ngali Jew alatjiṯu iṯi ngaringu. Ka Jew wiya tjuṯangku Moseku aṟa waṉantja wiya nyinapai. Palu nyuntu ngali aṉangu Jew kutjara nyinanyi ngalimpa walytjapitingka tjungu. \v 16 Nyuntu ngali ninti Godaku munuli nintingku kulini panya aṉangu Moseku aṟawanu nyinanyangka Godalu palunya tjukaṟurunmankula walytjanmankunytja wiya. Palu paluṟu Jesuku Christaku mulamularingkunytjatjanu kutju kaṟalyarinyi munu Godaku walytjaringanyi. Kala nyara palulanguṟu Moseku aṟa wantikatingu, panya nganaṉa Jesuku Christaku kutju mulamularinganyi, kalanya nyara palulanguṟu Godalu walytjanmananyi Moseku aṟawanungku wiya.” \p \v 17 Palulanguṟuṉa tjukurpa nyangatja Peterla wangkangu, “Kulila, Jew wiya tjuṯangkuya tjukurpa Mosenya Godalu ungkunytjitja kuliṟa waṉantja wiyaṯu ngurpa nyinanyi. Kaya nyara palulanguṟu Jew tjuṯangku tjananya kuranmankupai. Ka panya nyuntu ngali ngaṉmanypa Jesuku walytjaringkula Moseku aṟaku wiyaringkula Jew wiya tjuṯa puṟunyaringu, ka panyalinya kuranmanangi Jew tjuṯangku. Palu palya. Tjinguṟu Jew kutjupangku ngalinya wangkaku alatji, ‘Jesulu-manti nyupalinyampa wituwituṉi Godanya wantira Jew wiya tjuṯa puṟunyarira kurangka nyinanytjaku. Uti nyupali Moseku aṟawanu kutju nyinama nganaṉanya puṟunypa.’ Alatji tjinguṟu tjana ngalila wangkaku. Palu wiya, paluṟu tjana ngunti wangkanyi, kali kuliṟa wantima. Panya Jesulu wituwituntja wiya nganaṉa Godanya wantinytjaku. \p \v 18 “Panya ngaṉmanytjuṉa Moseku aṟa arkaṟa waṉaningi Godala tjunguringkunytjikitjangku, palu ngayulu Jesuku mulamularingkula kuwari Godala tjunguringu alatjiṯu, munuṉa palulanguṟu Moseku aṟawanu Godala tjunguringkunytjikitjangku kulintja wiyangku wantinyi. Palu ngayulu tjinguṟu piṟuku Moseku aṟawanu Godala tjunguringkunytjikitjangku kuliṟampa palula tungunpungkuku, panya aṟa nyara palulawanu nyinanyangka Godalu ngayunya nyakula tjukaṟurunmankula walytjanmankunytja wiya. \v 19 Kaṉa Moseku aṟawanu Godala tjunguringkunytjikitjangku kulintja wiyaringu, munuṉa Jesuku mulamularingkula kutju Godala tjunguringu palulawanu kutju tjukaṟuru nyinanytjikitja. \p \v 20 “Uwa, ngayulu panya Jesula tjunguringkula palunya tungun-tunguntu waṉaṉi ilunytja kuliṟa nguḻuringkuwiyangku. Munuṉa kuwari walytja nyinanytja wiya, panya Christanya Godaku katja ngayula unngu nyinanyi. Paluṟu panya ngayuku puḻkaṟa mukuringkula anga-ilungu ngayuku ngalkilpa. Ka ngayulu palumpa mulamularingkunyangka paluṟu kuwari ngayula tjunguringkula nyinanyi. \v 21 Tjinguṟula Moseku aṟawanu nyinanyangka Godalu nganaṉanya tjukaṟurunmankula walytjanmanama, ka Jesunya nganampa ngalkilpa ilunytjaku wiya ngaṟama, kala kulinma, ‘Munta, paluṟu tjinguṟu unytju ilungu.’ Palu wiya, panya Moseku aṟawanu nyinanyangka Godalu nganaṉanya walytjanmankunytja wiya. Palu nganaṉa Jesuku Christaku mulamularingkunytjatjanu kutju kaṟalyarinyi kalanya Godalu tjukaṟurunmankula walytjanmananyi, panya paluṟu pukuḻtju puḻkangku nganampa palyaṉu. Ka nganampa wantinytjaku wiyalta ngaṟanyi.” Alatji ngayulu Peterla wangkangi. \c 3 \s1 Jesunya Kutjula Kulinma \p \v 1 Palu Kalaitjiyanya nguraṟa tjuṯa, nyura nyaanguṟu kata kuraringkula palunya wantingu? Nganalu nyuranya kulintja kampa kutjupanu? Panya nyuralaṉa ngaṉmanytju utingku wangkangi Jesunya puṉu kaṯakutjarangka wakaṟa utitjunkunytja, ka panya nyura kulintjatjanu palumpa mulamularingu. Nyara palulanguṟu panya Godalu nyuranya tjukaṟurunmankula walytjanmanu. Ka nyura nyaanguṟu wantira Moseku aṟawanu Godala tjunguringkunytjikitjangku kulini? Nganalu nyuranya tjaa kuraṉu? \p \v 2 Palu wanyuṉa nyurala tjapilku. Nyaanguṟu wanyu Kurunpa Miḻmiḻnga panyatja nyurala tjarpangu? Moseku aṟa wangaṉarangku kuliṟa palyannyangka? Wiya, nyura panya Tjukurpa Palya Jesunyatjara kuliṟa mulamularingkunyangka Kurunpa Miḻmiḻnga nyurala tjarpangu. \v 3 Ka nyura nyaanguṟu kata kuraringu? Panya ngaṉmanypa nyura Jesuku walytjaringu Godalu palyannyangka. Palu kuwari nyura kulini, “Nganaṉa Moseku aṟawanu nyinara kuṉpuringkuku Jesunya mulamulangku waṉantjikitja.” Palu wiya, nyura aṟa nyara palunya waṉaṟa puṯu kuṉpuringanyi, panya Godalu ngaṉmanytju walytjanmankunytjatjanungku nyuranya rawangku kuṉpulpai palunya waṉantjaku. Palu nyaaku nyuranku wanyu piṟuku kulini walytja kuṉpuringkunytjikitjangku aṟa panya palulawanu? \p \v 4 Panya nyura ngaṉmanytju Jesunya tungun-tunguntu waṉaningi palumpa mirpaṉtju tjuṯangku nyuranya puḻkaṟa kurannyangka kulintja wiyangku. Palu kuwari nyanga nyura Moseku aṟawanu piṟuku nyinanytjikitja mukuringanyi, kaṉa alatji kulini, “Ai, nyaanguṟuya nyanganpa alatjirinyi? Panya tjana ngaṉmanytju Jesunya tungun-tunguntu waṉaningi, munuya kuwari wantinyi. Unytjungku-mantiya panyatja ngaṉmanytjumpa waṉaningi.” \v 5 Kulilaya, Godalu Kurunpa Miḻmiḻnga nyurala unngu tjarpatjunu paluṟu nyuranya witulyankunytjaku nyura kutjupa kutjupa puḻka tjuṯa witulyatjarangku palyantjaku. Panya Godalu nyuranya Moseku aṟa wangaṉarangku kuliṟa palyannyangka Kurunpa Miḻmiḻnga nyurala tjarpatjunkunytja wiya. Palu nyura Tjukurpa Palya Jesunyatjara kuliṟa mulamularingkunyangka kutju paluṟu nyurala tjarpatjunu. Ka nyura wanyu puṯu nintiringangi? \p \v 6 Panyatjaya kulinma wati panya Aipuṟamanya, panya nyiringka iriti walkatjunkunytja ngaṟanyi alatji, \mi “Aipuṟamanya mulamularingu Godaku. Ka nyara palulanguṟu Godalu palunya mulamularingkunyangka nyakula tjukaṟurunmankula walytjanmanu.” \x * \xo 3:6 \xo*\xt Genesis 15:6\xt*\x* \m \v 7 Kulini nyura? Ngananya tjana wanyu Aipuṟamanya puṟunypa nyinanyi? Wiya, panya paluṟu tjana, panya Godaku mulamularingkupai tjuṯa. \v 8 Panya nyiringka iriti walkatjunkunytja tjukurpa paluṟuṯu ngaṟanyi Godalu panya kalkuntja, panya paluṟu wangkangu aṉangu manta winkitja palumpa mulamularingkunyangka tjukaṟurunmankula walytjanmankunytjikitjangku. Nyangatja tjukurpa palya mulapa ngaṉmanytju Godalu Aipuṟamala tjakultjunkunytja. Alatji paluṟu wangkangu, “Ngayulu aṉangu manta winkitja pukuḻmankuku nyuntulanguṟu.”\x * \xo 3:8 \xo*\xt Genesis 12:3; 18:18; 22:18\xt*\x* \v 9 Ka panya Aipuṟamanya mulapa Godaku mulamularingu. Ka nyara palulanguṟu palunya aṯunymaṟa kanyiningi. Ka aṉangu kutjupa tjuṯa Aipuṟamanya puṟunypa mulamularingkunyangka Godalu palunya tjananya kuḻu aṯunymaṟa kanyilku. \p \v 10 Panya Godaku tjukurpa iriti Moselu nyiringka walkatjunkunytja ngaṟanyi alatji, \mi “Utiya tjukurpa Godalu ngayunya ungkunytjitja uwankara, wangaṉarangku kuliṟa palyanma, tjukurpa uwankarangka tungunpungkuwiyangku. Tjinguṟu nyura tjukurpa kutjungka tungunpungkunyangka, Godalu nyuranya kukanymananyi, ngula pungkunytjikitjangku.” \x * \xo 3:10 \xo*\xt Deuteronomy 27:26\xt*\x* \m Alatji ngaṟanyi nyiringka. Ka tjinguṟu aṉangu kutjupa Godanya pukuḻmankunytjikitja mukuringkula tjukurpa Godalu Mosenya ungkunytjitja uwankara wangaṉarangku kulinma. Palu paluṟu tjinguṟu tjukurpa kutjungka tungunpungkula ngaṯalarinyi alatjiṯu, ka Godalu palunya pungkunytjaku alatjiṯu ngaṟanyi. \v 11 Ka nganalu tjana wanyu tjukurpa uwankara wangaṉarangku kuliṟa palyalpai nyinanyi kutjungka tungunpungkunytja wiyangku? Wiya alatjiṯu. Kala pala palulanguṟu kulini aṉangu tjuṯa Moseku tjukurwanu puṯu tjukaṟuru ngaṟanyi Godalu nyakula pukuḻarinytjaku. Panya nyiringka iriti walkatjunkunytja ngaṟanyi alatji, \mi “Aṉangu mulamularingkunyangka kutju, Godalu palunya walytjanmankuku. Ka paluṟu Godala tjunguringkula wanka tiṯutjara nyinaku, panya mulamularingkunytjanguṟu.” \x * \xo 3:11 \xo*\xt Apakukaku 2:4\xt*\x* \m \v 12 Palu tjukurpa Godalu Mosenya ungkunytjitja nyanga puṟunypa wiya, aṟa mauṉṯalpa ngaṟanyi munu alatji wangkanyi, \mi “Aṉangungku tjukurpa nyanganpa uwankara wangaṉarangku kuliṟa palyaṟa kutju Godala tjunguringkula wanka tiṯutjara nyinaku.” \x * \xo 3:12 \xo*\xt Leviticus 8:5\xt*\x* \m \v 13 Uwa, nganaṉa tjukurpa Godalu Mosenya ungkunytjitja uwankara puṯu wangaṉarangku kuliṟa palyalpai munula nyara palulanguṟu kukanyaringu. Palu Jesunya Christanyalampa ngalkilpa anga-ilungu puṉungka, panya nyiringka iriti walkatjunkunytja tjukurpa ngaṟanyi nyanga alatji, \mi “Panya aṉangu pungkula puṉungka utitjunkunytjanya, nyara paluṟu kukanypa.” \x * \xo 3:13 \xo*\xt Deuteronomy 21:23\xt*\x* \m \v 14 Alatji Jesunya kukanyaringu munu panya nganampa ngalkilpa ilungu, Jew wiya tjuṯaku kuḻu. Panya Godalu Aipuṟamanya mulamularingkunyangka kalkuṉu palunya pukuḻmankunytjikitjangku, palu puṟunypa paluṟu Jew wiya tjuṯa kuḻu kuwari pukuḻmananyi Aipuṟamanya puṟunypa Godaku mulamularingkunyangka. Munu panya Godalu ngaṉmanytju kalkuntjatjanungku nganaṉala uwankarangka Kurunpa Miḻmiḻnga tjarpatjunu nganaṉa Jesuku mulamularingkunyangka. \s1 Godalu Kalkuntja munu Moseku Tjukurpa \p \v 15 Uwa walytja tjuṯa, kuwariṉa aṟa kutjupa nyurala wangkanyi nyura uti kulintjaku. Tjinguṟu aṉangu kutjarangku wangkara kulilpai kutjupa kutjupa palyantjikitjangku munu pulanku wangkara kalkulpai. Ka nyara pula ngaṉmanytju wangkara kalkuntja kutjupangku maḻangka puṯu wiyaṉi munu puṯu kampa kutjupa palyaṉi. \v 16 Ka tjukurpa nyanga palu puṟunypa nyiringka iriti walkatjunkunytja ngaṟanyi Godalu kalkuntja Aipuṟamanya. Panya paluṟu palunya kalkuṉu munu palumpa tjitji kuḻu kalkuṉu. Palu panya nyiringka tjukurpa nyangatja ngaṟanyi \it tjitji kutju\it*, tjuṯa wiya. Kala nyanga palulanguṟu kulini panya tjitji kutju paluṟu ini Jesunya Christanya. \p \v 17 Nyaaṉa wanyu wangkaku nyura uti kulintjaku? Wiya, nyangatjaya kulila. Panya ngaṉmanytju alatjiṯu Godalu Aipuṟamanya kalkuṉu, munu palulanguṟu yiya 430 ngaṟala wiyaringkunyangka maḻangka kutju tjukurpa puḻka Mosenya ungu. Palu tjukurpa panya maḻa ungkunytjalu puṯu kampa kutjupa palyaningi tjukurpa panya ngaṉmanytju kalkuntjanya. Panya kalkuntja paluṟu waintaṟa alatjiṯu ngaṟaku tiṯutjara. \p \v 18 Panya nganaṉa Moseku aṟawanu nyinanyangka Godalu nganaṉanya kalkuntjatjanungku puṯu unganyi. Palu paluṟu nganaṉanya ungkupai paluṟu kalkuntjatjanungku kutju. Panya Aipuṟamalu wanka nyinaralpi Moseku aṟa kanyintja wiya ngurpa nyinangi. Ka Godalu pukuḻtju puḻkangku palunya ungu paluṟu kalkuntjatjanungku. \p \v 19 Ka nyaaku wanyu Godalu tjukurpa puḻka tjuṯa ungu Mosenya? Wiya, tjukurpa palunya ungu aṉangu tjuṯangku kura palyantjatjanungku nintingku kulintjaku. Palu tjukurpa nyanga paluṟu ngaṟangi Aipuṟamaku tjamu maḻatja maḻatjanguṟu utiringkunytjaku paṯaṟa Godalu panya kalkuntjitja. Ka tjukurpa panya palunya Godalu palumpa angelpa wituṉu Mosenya ungkunytjaku, ka paluṟu aṉangu tjuṯangka wangkara nintinu. \v 20 Palu Godalu kutjupawanungku Aipuṟamanya kalkuntja wiyaṯu palunya alatjiṯu kalkuṉu. Panya Godanya kutju alatjiṯu munu kutju paluṟuṯu Mosenya tjukurpa ungu munu Aipuṟamanya kutju paluṟuṯu kalkuṉu. \p \v 21 Palu kutjupa tjuṯangku tjinguṟu kulini alatji, “Godalu tjinguṟu Mosenya tjukurpa panya puḻka tjuṯa ungkula Aipuṟamanya panya kalkuntjatjanungku wantingu.” Palu wiya, Godalu Mosenya ungkula kalkuntjitja panyatja wantinytja wiyangku kuliningi alatjiṯu, panya kalkuntjitja nyara palulanguṟu kutju paluṟu nganaṉanya tjukaṟurunmankula walytjanmankupai. Tjinguṟu nganaṉa Moseku aṟawanu tjukaṟuru mulapa nyinanyangkampa Godalu nganaṉanya tjukaṟurunmankula wankaṟunama palula tjungu tiṯutjara nyinanytjaku. Palu wiya, tjukurpa nyara palulawanula puṯu alatjiṯu tjukaṟuru nyinapai. \v 22 Panya tjukurpa iriti nyiringka walkatjunkunytja alatji ngarinyi, “Manta winkingkaya aṉangu uwankarangku kura rawangku palyaṉi munuya puṯu wantinyi.” Uwa mulapa nganaṉa puṯu kura wantinyi, palu nganaṉa Jesuku Christaku mulamularingkunyangka kutju Godalu kalkuntjatjanungku nganaṉanya tjukaṟurunmankula walytjanmankuku. \v 23 Panya ngaṉmanypa nganaṉa Moseku tjukurwanu nyinangi Godalu nganaṉanya tjukaṟuru nyinanyangka nyakula tjukaṟurunmankunytjaku, palu wiya, puṯula kura wantira tjukaṟuru nyinangi, kalanya paluṟu puṯuṯu tjukaṟurunmanangi. Panya pulitjumunungku aṉangu tjuṯa tjailangka kanyilpai, kaya puṯu pakalpai, palu puṟunypa nganaṉa ngaṉmanypa Moseku tjukurwanu nyinara puṯu tjukaṟururingangi Godalu nganaṉanya nyakula tjukaṟurunmankula walytjanmankunytjaku. Panya Jesunya pitjanytja kuwaripangka nganaṉa puṯu kuliningi palumpa mulamularingkunytjikitjangku munula kuwari kutju kuliṟa mulamularingu paluṟu pitjala nintinnyangka. \p \v 24 Uwa, Godalu nganaṉanya Jew tjuṯa tjukurpa puḻka ungu Moselawanungku nganaṉa wangaṉarangku kuliṟa palyantjaku. Tjukurpa nyanga paluṟulanya kuṯangku puṟunytju tjukaṟuruningi Jesuku Christaku paṯaṟa. Panya paluṟu pitjangu nyuntu nganaṉa palumpa mulamularingkunyangka Godalu nganaṉanya tjukaṟurunmankula walytjanmankunytjaku. \v 25 Uwa, ngaṉmanytjulanya Moseku tjukurtu nganaṉanya tjukaṟuruningi palulawanu tjukaṟuru nyinanytjaku, palu kuwarila Jesuku mulamularingkula palulawanu wankaṟu nyinanyi.\fig |src="GT_GAL 3v25 sacrifice.tif" size="col" loc="p" ref="3:25"\fig* \p \v 26 Ka panya nyura Jesuku Christaku mulamularingkunytjatjanu Godaku katja uṉṯalpa nyinanyi, Moseku aṟawanu wiya. \v 27 Panya nyura minangka baptise-aringkula kuwari Christala tjungu nyinanyi. \v 28 Panya nyura kutjupa tjuṯa Jew tjuṯa nyinanyi, ka kutjupatjara Jew wiya tjuṯa, ka panya kutjupa tjuṯa wati mayatjaku unytju waṟkaripai, ka tjara kutjupangku walytjangku kuliṟa waṟkaripai. Ka panya kutjupa tjuṯa wati, ka kutjupa tjuṯa minyma. Nyangatja palya, palu nyura uwankara kutjuringu Jesula Christala kutjungka palumpa walytjaringkula. \v 29 Uwa, nyura Christaku mulamularingkula palumpa walytjapiti nyinanyi. Nyara palulanguṟu nyura Aipuṟamanya puṟunypa nyinanyi. Ka Godalu nyuranya kalkuntjatjanungku ungkuku alatjiṯu, panya iriti Godalu Aipuṟamanya wangkara kalkuṉu aṉangu tjuṯa palulawanungku pukuḻmankunytjikitjangku. \c 4 \p \v 1-2 Palu walytja tjuṯa, wanyuṉa aṟa kutjupa nyurala wangkama panya Moseku aṟatjara nyura tjukaṟuru mulatu kulintjaku tjukurpa nyanga alatji, panya watingku kalkulpai tjiḻpiringkula katja ungkunytjikitjangku paluṟu kanyintja uwankara. Palu katja paluṟu kuwaripa tjukutjukuṯu nyinanyi mantjintja wiya munu kalkuntja kutju kulini. Munu paluṟu waṟkaripai tjuṯa puṟunypa nyinanyi kutjupa kutjupa mantjintja wiyaṯu, panya paluṟu ngula kutju puḻkaringkulalta mantjiṟa kanyilku tjiṉṯu panya mamangku ungkunytjikitjangku wangkanytjitjangka kutju. Paluṟu tjukutjuku nyinanyangka aṉangu kutjupangku palunya aṯunymaṟa kanyilpai munu kalkuntja tjuṯa kuḻu aṯunytju kanyilpai paluṟu ngula mantjintjaku. \v 3 Ka Jesuku walytja tjuṯa palu puṟunypa nyinangi. Panya Jesuku mulamularingkunytja kuwaripangka nganaṉa mamu arkayitja tjuṯangka wangaṉarangku kuliningi munula palunya tjananya puṯu wantingi. Panya wati waṟkaripaingku palumpa mayatjangka wangaṉarangku kulilpai, palu puṟunypa nganaṉa aṟa palula tjanala kutju wangaṉarangku kuliningi. \v 4 Palu tjiṟirpi panya palula panya Godalu kulintjitjangka alatjiṯu palumpa katja mantakutu wituṟa iyaṉu. Ka minyma Jew-ngku palunya iṯi kanyinu Moseku tjukurwanu nyinara. \v 5 Paluṟu pitjangu nganaṉanya Moseku aṟa waṉalpai tjuṯa wankaṟunkunytjikitja nganaṉa palumpa walytjaringkula Godaku katja uṉṯalpa mulapa nyinanytjaku. Kala nyara palulanguṟu kuwari Jesunya waṉaṉi munula alatji kulini, “Godalu nganaṉanya Moseku aṟawanu nyinanyangka nyakula tjukaṟurunmankula walytjanmankunytja wiya.” \v 6 Ka nyuntu nganaṉa Godaku katja uṉṯalpa nyinanyangka paluṟu nganaṉala palumpa katjaku kurunpa tjarpatjunu nganaṉala unngu nyinanytjaku. Kurunpa nyara paluṟu panya Kurunpa Miḻmiḻnga, ka nganaṉa kurunpa nyara palunyatjarangku Godanya waḻkuṟa wangkapai, “Abba.” Panya alatji wangkanyi, “Mama.” \p \v 7 Uwa, nyura ngaṉmanypa wati waṟkaripai tjuṯa puṟunypa nyinangi nyurampa mayatjangka mantjintjikitja wiya, palu kuwari nyanga nyura Godaku katja uṉṯalpa nyinanyi. Ka nyara palulanguṟu Godalu nyuranya kalkuntjatjanungku ungkula puḻkaṟa pukuḻmankuku. \s1 Paulanya Tjanampa Kuliṟa Tjituṟu-tjituṟurinytja \p \v 8 Panya ngaṉmanypa nyura Godaku ngurpa nyinara mamu arkayitja tjuṯangka kuliṟa waṉaningi. Panya wati waṟkaripaingku palumpa mayatjangka wangaṉarangku kulilpai, palu puṟunypa nyura mamu palula tjanala wangaṉarangku kuliningi. Palu mamu nyara paluṟu tjana kurakura tjuṯa god mulapa wiya. \v 9 Ka kuwari nyanga nyura Godaku nintiringu, panya Godalu nyuranya palumpa nintiringkunytjaku palyaṉu. Ka nyura nyaaku piṟuku mukuringanyi mamu palula tjanala kulintjikitja? Nyara paluṟu tjana palya wiya kurakura tjuṯa, ka nyura tjananya kuliṟa kurunpa kuṉpuringkula pukuḻarinytja wiya alatjiṯu. Kaya wantima mamu palula tjanala piṟuku mayatja puṟunytja kulintja wiyangku. \v 10 Nyura panya Jew wiya tjuṯa, munu nyura nyaaku Jew tjuṯa puṟunypa Moseku aṟawanu nyinanytjikitja mukuringanyi? Panya kuwari nyura kutjupa tjarangku Jew tjuṯaku aṟa tiṯutjarangku kulilpai munu Saturday kutjupa Saturday kutjupa tjanala inmangka tjunguringkupai. Munu nyura piṟuku tjiṉṯu miḻmiḻpa kutjupa tjanampa ngaṟanyangka tjanala tjunguringkupai, tjinguṟu piṟa kutjupangka kutjupangka, tjinguṟu piriyakutu, tjinguṟu kuḻingka, tjinguṟu nyiṉngangka kuḻu. \v 11 Tjinguṟu nyura kulini Godalu-manti alatji palyannyangka nyakula nyuranya tjukaṟurunmankula walytjanmankuku. Palu wiya. Panyaku nyura watarkuringu? Panya ngayulu nyurala rawangku tjakultjunangi Tjukurpa Palya Jesunyatjaraku mulamularingkunyangka Godalu nyuranya tjukaṟurunmankula walytjanmankunytjaku. Palu tjinguṟuṉa unytjungku panyatja nyurala tjakultjunangi nyura maḻaku aṟuringkunytjaku-palku. \p \v 12 Uwa walytja tjuṯa, uti nyura ngayunya arkanma, munuya kulinma panya Moseku tjukurtu nganaṉanya puṯu tjukaṟuruṉi Godala tjunguringkula nyinanytjaku, palu panya Jesuku mulamularingkunyangka kutju Godalu nganaṉanya tjukaṟurunmankula walytjanmankupai. Panya mungaṯu ngayulu nyurala tjungu nyinara nyuranya puṟunypa nyinangi Jew wiya puṟunypa munu panyaṉa nyuranya Moseku aṟawanu nyinanytjaku wituwituntja wiyaṯu. Ka nyura nyaaku aṟa pala palulawanu nyinanytjikitja mukuringanyi? \p Panya ngayulu mungaṯu nyurala tjungu nyinanyangka nyura ngayunya kurantja wiyangku wiṟuṟa kanyiningi. \v 13 Nyura ninti panya nyara palula aṟa ngayulu pikatjarangku nyurala Tjukurpa Palya Jesunyatjara tjakultjunangi. \v 14 Ka panya ngayulu pikatjara nyinanyangka nyura kuraringkula tungunpungkunytja wiyangku ngayunya aḻṯira nyurampa ngurangka pukuḻṯu kanyiningi angelpa ilkaṟitja puṟunypa munta Jesunya puṟunypa. \v 15 Panya nyura ngayuku puḻkaṟa pukuḻaringi munu nyura nyaaringu kuwari? Ngayulu ninti panya wiṟuṟaṉi nyura pukuḻṯu kanyiningi. Tjinguṟuṉa nyurala kutjupa kutjupaku ngatjinnyangka nyura ngayunya ungama alatjiṯu. Uwa, nyura panya ngayuku ngaṉmanypa puḻkaṟa mukuringkupai nyinangi, munu panyaṉi nyura wiṟuṟa pukuḻṯu ungkupai ngaḻṯunytjungku. \v 16 Palu kuwari nyanga nyura ngayuku kuraringu. Nyaanguṟu nyura alatjiringu? Tjinguṟu ngayulu nyuranya tjukaṟurungku wangkanyangka nyura ngayuku kuraringu. \p \v 17 Uwa, aṉangu nyara paluṟu tjana nyuranya rawangku puḻkaṟa wituwituṉi Moseku aṟawanu nyinanytjaku munu ngayuku kuraringkula palula tjanala kutju kulintjaku. Tjinguṟu nyura ngunti kulini tjana nyurampa mukuringkunyangka-palku, palu wiya tjana mukuringanyi nyura Jesunya wantira tjanala kutju kulintjaku. \v 18 Ngaṉmanypa panyaṉa nyurala nyinara tjukurpa tjukaṟuru wangkangi, palu kuwariṉa ngura kutjupangka nyinanyi. Ka palya nyura tjinguṟu aṉangu kutjupangku Tjukurpa Palya tjukaṟurungku wangkanyangka kuliṟa palumpa mukuringama. Nyaratja palya, palu kutjupangku nyuranya mukumukuṟa ngunti kurannyangkaya tjananya kuliṟa wantima. \v 19 Uwa walytja wiṟu tjuṯa, nyura ngayuku tjitji tjuṯa puṟunypa, panya ngayulu tjukurpa Jesunyatjara nyurala wangkanyangka nyura palumpa mulamularingu. Palu nyura Moseku aṟawanu piṟuku nyinanytjikitja mukuringkunyangkaṉa puḻkaṟa tjituṟu-tjituṟurira nyuranya rawangku kulini panya nyura kuwaripaṯu tjukaṟurungku kulintja wiya. \v 20 Nyaalkuṉa nyuranya? Ngayulu puṯu kulini nyuranya tjukaṟuruntjikitjangku nyanga paṯu nyinara. Nyangatjaṉa lita kutju walkatjuṟa nyuranya puḻkaṟa wangkanyi. Palu mukuringanyiṉa ma-pitjala nyuranya ilangku purkaṟangku wangkanytjikitja. Palu puṯuṉa kulini. \s1 Tjukurpa Aikanya Pula Tjiiṟanya \p \v 21 Kulilaya, panya nyura kutjupa tjuṯangku Moseku aṟa kutju kuliṟa waṉaṉi kuwaripangkuṯu. Munu nyura palulanguṟu puṯu tjukaṟurungku kulini. Wanyu kaṉa nyurala tjapila, “Nyura kulini panya Moseku tjukurtu nganaṉala wangkanytja?” \v 22 Panya nyiringka iriti walkatjunkunytja alatji ngaṟanyi Aipuṟamalu katja kutjara utinu minyma kutjarangka ini panya Itjumailnga pulanya Isaacanya. Ka panya Itjumailku ngunytju ini Aikanya munu paluṟu Aipuṟamaku kuriku waṟkaripai Tjiiṟaku, ka panya Tjiiṟanya Isaacaku ngunytju panya paluṟu walytja waṟkaripai. \v 23 Palu Tjiiṟanya panya tjitji wiyaṯu pampa mulararingu munu panya palumpa kuri Aipuṟamanya wituwituṉu palumpa waṟkaripaingka Aikala ngarinytjaku, ka panya nyara palulanguṟu paluṟu katja kanyinu ini Itjumailnga. Ka palula maḻangka Godalu Aipuṟamanya kalkuṉu alatji wangkara, “Nyuntumpa kuri Tjiiṟanya kuwari nguwanpa pakuringkuku munu katja kanyilku.” Ka ngulalta Godalu panya kalkuntja wirkanu katja ini Isaacanya. \v 24 Ka minyma nyanga kutjaranguṟu nganaṉa tjukurpa kampa kutjupa kulini. Panya minyma kutjaranguṟu nganaṉa aṟa kutjara kulini Godalu ungkunytja. Munula minyma Aikalanguṟu kulini tjukurpa Godalu Mosenya ungkunytja puḻi panya ini Tjaniyala. Ka aṉangumpa nyanga Moseku aṟawanu nyinara minyma Aikanya puṟunypa nyinanyi, Tjiiṟaku waṟkaripai puṟunypa walytja waṟkaripai wiya. \p \v 25 Minyma nyara Aikanya kuliṟa nganaṉa kulini puḻi panya Tjaniyanya manta nyara Aṟaipiyala nguṟurpa. Ka panya palumpa katja Itjumailnga ngunytju puṟunypa walytja waṟkaripai wiya ka palumpakunu maḻatja maḻatja kuḻu palu puṟunypa nyinanyi. Munula Aikanya kuliṟa nganaṉa Jerusalemanya kuḻu kulilpai panya Jew tjuṯaku ngura puḻka. Uwa, Aikanya kuliṟa nganaṉa Jew tjuṯa kulilpai tjana Moseku aṟawanu nyinanyangka, panya tjana alatji kulilpai, “Godalu nganaṉanya aṟa nyanga palulawanu nyinanyangka nyakula tjukaṟurunmankula walytjanmankuku.” \p \v 26 Ka minyma panya Tjiiṟanya kuliṟala nganaṉa kulini paluṟu kutjupaku waṟka unytjungku palyalpai wiya, Aikalu puṟunytju. Nyara palunya kuliṟa nganaṉa Jerusalema kutjupa kulini panya ngura ilkaṟitja. Panya ngura nyara paluṟu ngaṟanyi Jesuku mulamularingkupai tjuṯaku, Godalu tjananya tjukaṟurunmankula walytjanmaṟa kanyintjaku. \v 27 Panya tjukurpa Tjiiṟanyatjara nyiringka iriti walkatjunkunytja ngaṟanyi alatji, \q1 “Nyuntu pukuḻarima minyma tjitji wiya nyinara, mulyararinytja wiya. \q2 Nyuntu iṯi kanyintja wiya, palu kuwari pukuḻpa mirama. \q1 Nyuntunya panya kuringku wantingu tjitji wiya. \q2 Palu kuwari nyuntu tjitji tjuṯatjararingkuku. \q1 Ka nyura minyma kuritjara tjuṯangku rawa nyinara tjitji maṉkurpa kutju kanyilku.” \x * \xo 4:27 \xo*\xt Aitjayaku 54:1\xt*\x* \m Alatji panya Aitjayalu iriti walkatjunu nyiringka. \p \v 28 Uwa walytja tjuṯa, nyura panya Godaku katja uṉṯalpa nyinanyi Isaacanya puṟunypa, panya Tjiiṟalu nyinara rawangku paṯaningi Isaacaku munu Godalu kalkunnyangka kutju katja mantjinu, palu puṟunypa nyuranya Godalu katja uṉṯalpa kanyini kalkuntjatjanungku.\fig |src="CO00658B.TIF" size="col" loc="p" ref="4:28"\fig* \v 29 Ka panya Itjumailnga iṯi wirkanu Aipuṟamanya pula Aikanya tjunguringkula ngarinyangka. Palu Isaacanya iṯi ngaringu Godalu Aipuṟamanya kalkuntjitjanguṟu. Nyara palulanguṟu kutju Isaacanya wirkanu Kurunpa Miḻmiḻṯu palyannyangka. Palu tjitji paluṟu pula tjungu puḻkaringangi, ka Itjumailtu Isaacanya rawangku uuḻinkupai. Ka palu puṟunypa kuwari ngaṟanyi panya Jew tjuṯaya Jew wiya tjuṯaku puḻkaṟa kuraringkupai, panya tjana nintingku kulilpai alatji, “Godalu nganaṉanya Jesuku mulamularingkunyangka kutju tjukaṟurunmankula walytjanmanu.” Kaya nyara palulanguṟu Jew tjuṯa tjanampa kuraringkupai. \v 30 Panyatja kulinma panya nyiringka iriti walkatjunkunytja ngaṟanyi alatji Godalu Aipuṟamanya wangkanytja, \mi “Nyuntu ilunyangka Aikaku katjangku Itjumailtu nyuntulanguṟu kutjupa kutjupa mantjintja wiya alatjiṯu. Palu Isaacalu kutjungku nyuntumpa uwankara mantjilku. Nyara palulanguṟu Aikanya pulanya Itjumailnga ngura kutjupakutu paiṟa iyala panya paluṟu pula walytja waṟkaripai wiya mayatjangku wangkanyangka kutju palyalpai.” \x * \xo 4:30 \xo*\xt Genesis 21:10\xt*\x* \m Alatji Godalu Aipuṟamala wangkangu. \p \v 31 Uwa walytja tjuṯa, tjukurpa nyanga palulanguṟula nyaa kulini? Wiya, nganaṉa kulini Jesuku Christaku mulamularingkupai tjuṯa Aikaku katja puṟunypa wiya, panya minyma paluṟu mayatjangku wituwitunnyangka waṟkaripai. Palu nganaṉa panya Tjiiṟaku tjitji puṟunypa nyinanyi, panya paluṟu Aipuṟamaku kuri mulapa nyinangi walytja waṟkaripai. \c 5 \s1 Paulalu Wangkanytja Kutju Waṉantjaku \p \v 1 Palu kulilaya, Jesunya nganampa ngalkilpa ilunyangka nganaṉa kaṟalyaringu. Panya nganaṉa Moseku aṟawanu arkaṟa nyinanyangka Godalu nganaṉanya nyakula tjukaṟurunmankula walytjanmankunytja wiya. Panya paluṟu nganaṉanya pungkunytjaku ngaṟanyi puṯu tjukaṟuru nyinanyangka. Palu Christalu panya nganaṉanya ngalkinu kaṟalyarira palulawanu nyinanytjaku. Ka nyanga palulanguṟu kutjupa tjuṯangku nyuranya Moseku aṟawanu Godaku walytjaringkunytjaku wituwitunnyangkaya tjananya kuliṟa wantima, panya tjana nyuranya ngunti kuraṉi. \p \v 2 Kulilaya, ngayulu Paulalu nyurala wangkanyi, panya tjana mukuringanyi nyura Moseku aṟawanu tjana puṟunypa watiringkula nyinanytjaku. Palu nyura tjanala wangaṉarangku kuliṟa watiringkunyangkampa Jesulu nyuranya puṯu ngalkini nyura palula kaṟalyarira nyinanytjaku, panya nyura palumpa mulamularingkunytja wiyangku wantinyi. \v 3 Wanyu wanti kaṉa piṟuku nyurala utiṟa wangka. Panya nyura Jew tjuṯa puṟunypa watiringkunytjikitja mukuringkula nyura uti Moseku tjukurpa uwankara kuliṟa palyanma watiringkula kutju nyinanytja wiyangku, panya uwankara palyalwiyangku wantinyangkampa Godalu nyuranya puṯu tjukaṟurunmankula walytjanmananyi. \p \v 4 Tjinguṟu nyura Moseku aṟawanu nyinanytjikitja mukuringkula alatji kulini, “Nganaṉa aṟa nyanga palunya waṉannyangka Godalu nganaṉanya tjukaṟurunmankula walytjanmananyi.” Palu nyangatja tjukaṟuru wiya. Munu nyura tjinguṟu alatji rawangku kuliṟampa nyura Jesuku mulamularingkunytja wiyaringkuku munu palunya wantiku, ka palulanguṟu Godalu nyuranya puṯu walytjanmananyi. \p \v 5 Palu Kurunpa Miḻmiḻṯu nganaṉanya Jesuku Christaku mulamularingkunyangka unngu nintilpai, kala kulil-kulilpa paṯaṟa nyinanyi Godalu nganaṉanya Christaku mulamularingkupai tjuṯa tjukaṟurunmankula walytjanmaṟa kanyintjaku. \p \v 6 Panya tjiṉṯu maḻatjangka Godalu nganaṉanya nyaa tjapilku? Paluṟu wanyu alatji tjapilku, “Nyura Moseku aṟangka watiringu, munta wiya?” Palu wiya, Godalu nyanga alatji tjapintja wiya. Nyanga alatji paluṟu nganaṉanya kutju kutju tjapilku, “Nyuntu mulapa Jesuku Christaku mulamularingu? Munun palunya waṉaṟa aṉangu kutjupa tjuṯa mukulyangku aṯunymaṟa kanyiningi?” Nyanga palunya paluṟu tjapilku watiringkunytja kulintja wiyangku. \p \v 7 Ngaṉmanytju panya nyura Tjukurpa Palya Jesunyatjara tjukaṟurungku kuliningi munu palunya waṉaningi. Ka nyuranya nganalu kuraṉu tjukurpa tjukaṟuru wantinytjaku? \v 8 Godalu nyuranya kurantja wiyaṯu. Paluṟu panya nyuranya ngurkantanu palunya waṉantjaku. \v 9 Aṟa nyangatja kulila, panya yiitja tjukutjukungku mai winki taḻṯulpai, palu puṟunypa wati maṉkurtu tjukurpa ngunti wangkara nintiṟampa nyuranya uwankara kuraṉi. \p \v 10 Palu nyura mulapa Mayatja Jesuku walytja nyinanyi kaṉa palulanguṟu nyuranya nintingku kulini alatji, “Mulapa tjana lita nyangatja mantjiṟa nyakula wangkara nintiringkuku munu ngayula wangaṉarangkulta kulilku, munuya kutjupa tjuṯa ngunti wangkanyangka kuliṟa wantiku.” Alatjiṉa nyuranya kulini. Ka panya Godanya ninti wati panya nyuranya kuralpai tjuṯaku munu palunya tjananya ngurkantaṟa pungkuku. \p \v 11 Palu walytja tjuṯa, kutjupa tjuṯangkuya kunyu ngayunya ngunti wangkapai alatji, “Tjinguṟu Paulalu Jew wiya tjuṯangka wangkanyi Jesuku walytjaringkunyangka tjana Moseku aṟawanu watiringkunytjaku.” Palu wiya, tjana ngunti kulini. Tjinguṟu ngayulu alatji wangkanyangkaya Jew tjuṯa ngayuku pukuḻarima. Palu wiya, tjana rawangku ngayunya kuralpai munuya ngayunya rawangku pailpai tjukurpa Jesunya puṉu kaṯakutjarangka ngalkilpa ilunytjitja aṉangu Jew wiya tjuṯangka wangkanytja wiyangku wantinytjaku. Tjinguṟuṉa Jew wiya tjuṯa watiringkunytjaku wangkanyangkaya ngayunya wantima paintja wiyangku. Palu tjana rawangku ngayunya mirpaṉṯu wantipai. \v 12 Uti wati panya nyuranya kuralpai tjuṯangkuyanku watiringkunytjikitja mukuringkula uwankara alatjiṯu wiyanma! \p \v 13 Uwa walytja tjuṯa, Jesulu nyurampa ngalkilpa ilura nyuranya kaṟalyarinytjaku palyaṉu, nyura palulawanu pukuḻpa nyinanytjaku. Ka tjinguṟu nyura kulini alatji, “Uwa, panya nganaṉa Moseku aṟawanu nyinara Godaku walytjaringkunytja wiya. Palulanguṟu nganampa ngaṟanyi walytjangku kuliṟa palyantjaku kura tjuṯa kuḻukuḻu.” Palu alatji kulintja wiyangkuya wantima. Uti nyuranku puḻkaṟa mukuringama munu nyuranku mukulyangku ngapartji-ngapartjingku alpamilanma. \v 14 Panya alatji Moselu iriti nyiringka walkatjunu tjukurpa tjuṯa mulapa palu puṟunypa. Panya nyuntunku walytja puḻkaṟa mukuringkunytja puṟunypa aṉangu kutjupa tjuṯaku puḻkaṟa mukuringama. \v 15 Palu nyura kuwari nyanga puṟunypa nyinanytja wiya. Nyura papa inuṟa puṟunypa pikaṯi nyinanyi, panya papa kutjarangku pulanku ngapartji-ngapartjingku puḻkaṟa patjalpai, palu puṟunypa. Kaṉa kuwari nyuranya puḻkaṟa wangkanyi alatji, uti nyuranku aṯunymanama kuraringkula Godalanguṟu paṯuringkunytjaku-tawara. \s1 Kurunpa Miḻmiḻngatjara Nyinanytja \p \v 16 Uwa, kaṉa nyuranya wangkanyi alatji Kurunpa Miḻmiḻṯu nintinnyangkaya wangaṉarangku kuliṟa palyanma, munu nyura palulanguṟu puṯu mukuringkuku kura palyantjikitja. \v 17 Panya nganaṉa walytjangku kuliṟampa kura kutju palyantjikitja mukuringkupai. Palu Kurunpa Miḻmiḻṯu nganaṉanya nintilpai wiṟu tjuṯaku kutju mukuringkunytjaku. Ka nganaṉa tjinguṟu walytjangku kuliṟa kutjupa kutjupa kura tjuṯa kutju palyalku. Palu nganaṉa Kurunpa Miḻmiḻṯa wangaṉarangku kuliṟampa wiṟu tjuṯa kutju palyalku, panya paluṟu nganaṉanya unngu markulpai walytjangku kuliṟa kura palyantjaku-tawara. \v 18 Ka panya nyura Kurunpa Miḻmiḻngatjara nyinanyi, ka palulanguṟu paluṟu nintinnyangka nyura wangaṉarangku kuliṟa tjukaṟuru nyinanytjaku alatjiṯu ngaṟanyi, panya nyura kuwari kulini alatji, “Munta-uwa, mulapa Godalu nganaṉanya Moseku aṟawanu nyinanyangka nyakula puṯu tjukaṟurunmankula walytjanmananyi.” \p \v 19 Uwa, aṉangungku Kurunpa Miḻmiḻṯa kuliṟa wantira paluṟunku mukuringkunytja kutju kuliṟa palyalpai. Munu paluṟu kuri walytjatjarangka ngaripai, munu kawakawangku kulilpai kurakura tjuṯa kungka kutjupangka kutjupangka palyantjikitjangku kuṉṯa wiyangku papangku puṟunypa. Panya aṉangu nyanga palu puṟunypa inuṟa alatjiṯu nyinapai. \v 20 Munu paluṟu puḻi puṉu pupakatira waḻkulpai, munu aṉangu tjuṯa initjunkupai, kutjupa tjuṯaku kuraringkupai, kalypa nyinapai wiya, nyaṟaringkupai, munu mapalku waṟuringkula puḻkaṟa mirpaṉaripai. Paluṟu panya paluṟunku mukuringkunytjitja kutju kuliṟa palyalpai, munu paluṟu ngalytjurmankupai munu aṉangu tjuṯa pikangku wangkara mauṉṯankupai kayanku ngaparku pikaringkula wangkapai. \v 21 Uwa, aṉangu nyanga palu puṟunytju tjinguṟu kutjupangku wiṟu kanyinnyangka nyakula puḻkaṟa mukuringkupai, munu paluṟu waina tjikiṟa taṟangkaripai, munu kutjupa tjuṯangka tjunguringkula manyu puḻkangku mai ngalkula wiyalpai munu kura kutjupa kutjupa tjuṯa tjanala tjunguringkula palyalpai. Panya aṉangu nyanga palu puṟunypa tjuṯaṉa ngaṉmanytju nyurala wangkangu munuṉa piṟuku nyanga wangkanyi palunyaṯu panya Godalu aṉangu nyanga palu puṟunypa nyinapai tjuṯa ngurkantankunytja wiya alatjiṯu palumpa walytjaringkunytjaku. \p \v 22 Palu aṉangungku Kurunpa Miḻmiḻṯa wangaṉarangku kulinnyangka paluṟu palunya nintilku nyanga puṟunypa nyinanytjaku, panya mukulya pukuḻpa mulapa nyinanytjaku kurunpa rapa, munu purkaṟangku kulintjaku mapalku waṟuringkunytja wiyangku, munu kutjupa tjuṯa ngaḻṯunytjungku aṯunymaṟa kanyintjaku munu palyanyku nyinanytjaku, munu kalkuntjatjanungku tjukaṟurungku palyantjaku. \v 23 Munu aṉangu kutjupa purkaṟangku wangkanytjaku pauntjingaṟa wituwituntja wiyangku, munu purkaṟangku kuliṟatjara-kuliṟatjarangku palyantjaku warpungkula palyantja wiyangku munu kutjupangku arkannyangka tungun-tunguntu kura wantinytjaku alatjiṯu. Uwa, Moseku tjukurtu nganaṉanya paintja wiyaṯu nyanga puṟunypa tjuṯa palyantjaku. \p \v 24 Ngaṉmanytjula walytjangku kuliṟa kura kutju palyantjikitja mukuringkupai, palu panya Jesuku Christaku walytjaringkunytjatjanungkula wantingu alatjiṯu piṟuku kulintja wiyangku. \v 25 Ka panya Kurunpa Miḻmiḻnga nganaṉala tjarpara nyinanyangka nganaṉa uti palula kutju wangaṉarangku kuliṟa tiṯutjarangku palyanma. \v 26 Munula uti kaṉany-kaṉanyariwiya nyinama ngunti palyangku-palku mirawaṉinytjaku-tawara. Munula uti kutjupangku wiṟu kanyinnyangka nyakulampa puḻkaṟa mukuringkunytja wiyangku wantima. \c 6 \s1 Nyuranku Aṯunymankunytjaku \p \v 1 Uwa walytja tjuṯa, tjinguṟu Jesuku walytja kutjupangku kura palyalku, ka nyura uti Kurunpa Miḻmiḻngatjarangku aṉangu palunya wangkara tjukaṟurunma. Palu purkaṟangku wangkama, munuyanku walytjangku kulinmaṯu nyura kuḻu kuraringkunytjaku-tawara. \v 2 Alpamilanmayanku, panya yakutja kuṉpu puḻka tjaḻiṟa katinytjatjanu pakuringkupai ka kutjupangku alpamilaṟa katipai, nyanga palu puṟunytjuyanku aṯunymanama. Panya nyura alatji palyaṟampa tjukurpa panya Jesulu ngaṉmanytju wangkanytja wangaṉarangku kulilku. \p \v 3 Ka tjinguṟu kutjupangku walytjangku kulini, “Ngayuluṉa mulapa puḻka nyinanyi kutjupa tjuṯangka muṉkara.” Palu paluṟu alatji ngunti kulini. \v 4-5 Panya Godalu nganaṉanya waṟka kutju kutju ungu walytjangku walytjangku palyantjaku palumpa. Palulanguṟula uti waṟka palyaṟa aṉangu kutjupa tjuṯa tjana waṟkarinyangka nyakula wangkanytja wiyangku wantima. Tjinguṟu kutjupangku alatji wangkanyi, “Ngayulu waṟka wiṟu mulapa palyaṉi Godaku, palu nyarangku waṟka kurakura tjuṯa palyaṉi.” Palu utila nyanga palu puṟunypa nyakula wangkanytja wiyangku wantima. Utilanku waṟka nganaṉa palyantja walytjangku walytjangku kulinma, tjinguṟu nyangatja palya ngaṟanyi, munta tjinguṟu kurakura ngaṟanyi. Ka tjinguṟu kutjupangku Godaku waṟka tjukaṟurungku palyantjatjanungku paluṟunku palyanmananyi, nyaratja palya. \p \v 6 Ka aṉangu kutjupangku Jesuku tjukurpa nyurala nintinnyangkampa nyura ngapartji palunya ungama kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa, panya paluṟu Tjukurpa Palya nyurala tjakultjunangi. \p \v 7 Ka tjinguṟu aṉangu kutjupangku kulilku, “Godalu ngayunya kura palyannyangka nyakunytja wiya.” Palu wiya, nyangatja paluṟu ngunti kulintja. Panya wati kaana kanyilpaingku uṉinypa tjunkupai mantangka, ka ngula pakaṟa maitjararingkupai, ka mai palunyaṯu alatjiṯu uralpai uṉinypa panya paluṟu ngaṉmanytju tjunkunytjatjanungku. Ka palu puṟunypa aṉangungku kura tjuṯa palyannyangka kura palula ngapartji wirkankuku paluṟu tjituṟu-tjituṟurinytjaku, munu wiṟu tjuṯa palyannyangka palula wiṟu tjuṯa wirkankuku paluṟu pukuḻarinytjaku. \v 8 Panya aṉangungku tjinguṟu walytjangku paluṟunku mukuringkunytjitja kutju kuliṟa palyalpai, nyara paluṟu ngula ilura Godalanguṟu tiṯutjara mauṉṯalpa nyinaku ngura kurangka. Palu tjinguṟu aṉangungku Kurunpa Miḻmiḻṯa wangaṉarangku kuliṟa palyaṟampa paluṟu Godala tjungu wanka tiṯutjara nyinaku. \p \v 9 Kala uti tiṯutjarangku wiṟu tjuṯa kutju palyanma pakuringkula wantinytja wiyangku, panya nganaṉa pakuwiyangku tiṯutjarangku palyantjatjanungku ngula wiṟu mulapa mantjilku palulanguṟu, panya wati kaanangka waṟkaripaingku paku wiya waṟkarinytjatjanungku mai kuṟuringkunyangka uralpai, palu puṟunypa.\fig |alt="Insert these two pictures side by side as in 2002ed" src="MB_Gal 6v10 helping sick.tif" size="col" loc="p" ref="6:9"\fig*\fig |src="MB_Gal 6v10 helping child.tif" size="col" loc="p" ref="6:9"\fig* \v 10 Ka kuwari nganampa ngaṟanyi wiṟu tjuṯa palyantjaku aṉangu uwankaraku. Munula uti Jesuku walytja tjuṯaku wiṟu mulapa palyanma tjanampa puḻkaṟa mukuringkula. \s1 Jesunya Kutjuya Kulinma \p \v 11 Nyawaya nyanga walka puḻka ngayulu maṟa walytjangku walkatjunanyi alatji, \sig “Nyangatja ngayulu walkatjunanyi, Paulalu.”\sig* \p \v 12 Uwa, aṉangu panya kutjupa tjuṯangkuya nyuranya mayatjarira wituwituṉi Jew tjuṯaku aṟawanu watiringkula nyinanytjaku tjananya puṟunypa, aṉangu Jew kutjupa tjuṯangku tjananya nyakula pukuḻarinytjaku. Panya tjana wangkanytja wiyaṯu Jesunya puṉu kaṯakutjarangka utitjunkunytja. Tjinguṟuya tjukurpa palunyatjara wangkanyangkampa Jew kutjupa tjuṯa tjanampa puḻkaṟa mirpaṉariku. Kaya palumpa tjanampa nguḻungku Jew wiya tjuṯa wituwitulpai nyanga alatji wangkara, “Kulilaya, nganaṉa nyuranya Jesuku walytjaringkunyangka palyaṉi Moseku aṟawanu watiringkunytjaku.” Alatjiya nguḻungku wangkapai. \v 13 Palu Jew paluṟu tjana Moseku tjukurpa uwankara tjukaṟurungku kuliṟa palyantja wiyangku wantipai. Munuya nyaa kutju kulilpai nyura palunya tjananya puṟunyarinyangka mirawaṉinytjikitjangku, munuya alatji wangkapai, “Wiṟungkula mulapa tjananya nganaṉanya puṟunymanu.” \p \v 14 Palu ngayuluṉatju walytjangku mirawaṉinytjikitjangku kulintja wiya, Mayatja Jesunya Christanya kutjuṉa mirawaṉinyi nganampa puṉu kaṯakutjarangka anga-ilunytja. Munuṉa nyara palulanguṟulta mantatja tjuṯa mukuringkula palyantjaku wiyaringu alatjiṯu. \v 15 Panya Godalu alatji kulintja wiya aṉangu tjuṯa, “Nyara tjana Moseku aṟangka watiringu, ka nyanga tjana Moseku aṟa kulintja wiya nyinanyi.” Alatji kutju paluṟu nyakula kulilpai, “Nyara tjana kuwari aṟa kuwaritjangka nyinanyi.” \p \v 16 Ka nyura palu puṟunypaṯu kulinma, kaṉa alatji nyura tjukaṟurungku kulinnyangka nyurampa Godala tjapini nyuranya ngaḻṯunytjungku kurunpa rapaṟa pukuḻmankunytjaku, aṉangu Godaku walytja uwankara kuḻu. \p \v 17 Ka panya nyura kutjupa tjarangku ngayunya kuraṟa pungkupai. Palu kulila, ngayulu Jesuku waṟka palyannyangkaṉiya palumpa mirpaṉtju tjuṯangku ngayunya pungangi ka nyangaṉa pika paḻkuntjara nyinanyi tjana pungkunytja, ka pika nyanganpa kuliṟa nyura uti nintingku kulinma alatji, “Munta-uwa, wati nyanga paluṟu mulamulangku Jesunya waṉaṉi unytjungku wiya.” Nyara palulanguṟuṉi nyura uti ngayunya piṟuku kuraṟa pungkunytja wiyangku wantima. \p \v 18 Uwa walytja tjuṯa, alatjiṯuṉa walkatjunanyi. Ka Mayatja Jesulu Christalu nyuranya pukuḻtju puḻkangku kurunpa pukuḻmaṟa kanyinma. Uwa mulapa.