\id EXO ‘PT EX 02ed’ Pitjantjatjara Exodus 20-FEB-03 (Paul & Ann Eckert (SIL/FRM), c/o PO Box 2129 Alice Springs, NT 0871. Ph: +61-8-82924808 Fax: 08-89524894. E-mail: paul.eckert@biblesociety.org.au) \ide UTF-8 \h Exodus \toc2 Exodus \toc1 Israelkunu Tjuṯa Itjipalanguṟu Ma-pakantja (Exodus) \mt1 Israelkunu Tjuṯa Itjipalanguṟu Ma-pakantja \mt2 Exodus \imt1 Nyangatja Ngaṉmanytju Nyakula Wangkanytjaku \ip Nyangatja Godaku tjukurpa. Munu tjukurpa nyanga paluṟu tjakultjunanyi aṉangu Godaku walytjapiti Israelkunu panya tjuṯa. Panya paluṟu tjana ngura Itjipala nyinangi parari mulapa ngura walytja wantikatinytjatjanu. Panya paluṟu tjana ngura nyara palulakutu anu maikutu, ka tjananya Jacobaku katjangku Josephalu aṯunymaṟa kanyiningi. \ip Ka ngula Josephanya ilunyangka maḻangka yiya tjuṯa mulapa ngaṟakatingi, kaya Itjipanya nguraṟa tjuṯa tjanampa mayatjaringu aṉangu panya Israelkunu tjuṯaku munuya palunya tjananya puḻkaṟa pauntjingaṟa wituwituningi waṟkarinytjaku munu tjananya kuraṟa pungangi. \ip Ka tjukurpa nyanga paluṟu tjakultjunanyi Godalu tjananya Itjipalanguṟu pakaltjingantja. Panya paluṟu Mosenya ngurkantaṟa tjunu Israelkunu tjuṯa aṯunymaṟa kanyintjaku. Munu paluṟu Moselawanungku pika kutjupa kutjupa tjuṯa iyaṉu Itjipanya nguraṟa tjuṯa nguḻutjingantjikitjangku, kaya ngula pika puḻka wirkankunyangka kutju Mosenya tjananya wantir'iyaṉu tjanampa ngura wantikatira ankunytjaku. Munu paluṟu Mosenya tjananya katira uṟu puḻkangka nguṟurwanungku wankaṟunu munu tjaultji Itjipanya nguraṟa tjuṯangku maḻawanungku pikangku waṯaparannyangka uṟungka iluntanu. \ip Munu tjukurpa nyanga paluṟu tjakultjunanyi Godalu tjukurpa puḻka tjuṯa Mosenya ungkunytja Israelkunu tjuṯangku kuliṟa Godala wangaṉarangku kulintjaku munu kuliṟa palumpa puḻkaṟa nintiringkunytjaku. Panya Godanya mukuringangi tjana palunya mulamulangku waḻkuntjaku. Munu paluṟu tjananya nintinu tiinta miḻmiḻpa palyantjaku munu tjarpara palunya tjukaṟurungku waḻkuntjaku. \iot Tjukurpa nyanganpa ngarinyi: \io1 1:1—4:31 Godalu Mosenya ngurkantankunytja \io1 5:1—6:27 Mayatja Piiṟanya Mosela tungunpungkunytja \io1 6:28—12:36 Godalu pika kutjupa kutjupa tjuṯa Itjipanya nguraṟa tjuṯakutu iyantja \io1 12:37—18:27 Israelkunu tjuṯangku Itjipanya wantikatira puḻi ini Tjaniyalakutu ankunytja \io1 19:1—24:18 Godalu tjukurpa puḻka tjuṯa Mosenya ungkunytja \io1 25:1—40:38 Tiinta Miḻmiḻpa tjarpara Godanya waḻkuntjaku \ie \c 1 \s1 Itjipanya Nguraṟa Tjuṯangku Israelkunu Tjuṯa Kurantja \p \v 1-4 Jacobanya, panya ini kutjupa Israelnga, ngura nyara Itjipalakutu ngaṉmanypa anu munu paluṟu palumpa katja tjuṯa kuriṟara kuriṟara katingu ini nyanga palunya tjananya Rupinnga, Tjimiyannga, Levinya, Judah-nya, Itjakanya, Tjipulunnga, Pintjimannga, Dannga, Napatalinya, Kaatanya, Atjanya tjananya. \v 5 Munuya ankula Josephala tjunguringkula ma-nyinangi ngura panya palula, panya Josephanya ngaṉmanypa ankula nyinanytjitjangka. Munuya tjunguringkula tjuṯa mulapalta nyinangi nampa 70 aṉangu wati panya Jacobalanguṟu kanyintja tjuṯa. \p \v 6 Munuya rawa mulapa nyinangi ngura nyara Itjipala. Ka Josephanya munu palumpa kuṯa tjuṯa kuḻu ngula tjiḻpiringkula ilungu ngura nyara palula. \v 7 Palu nyanga palula tjanalanguṟuya pakaḻipitiku puḻiripitiku katjapiti uṉṯalpiti kuḻu ma-tjuṯaringangi maḻatja maḻatja. Munuya rawa nyinara nyinara tjuṯa mulararingu, munuya manta panya Itjipala lipiwanu alatjiṯu nyinangi aṉangu Israelkunu winki mulapa. \p \v 8 Palu ngula mulapalta Itjipanya nguraṟa tjuṯaku mayatja puḻka kutjupa nyinangi ini Piiṟanya panya mayatja ini ngaṉmanyitja puṟunypa. Palu paluṟu ninti wiya Josephaku.\f * \fr 1:8 \fr*\ft Piiṟa nyanga maḻatjalu kulintja wiyaṯu Josephanya iriti Itjipalakutu pitjala nyinara Piiṟa panya ngaṉmanyitjaku maḻparingkunytja munu panya ailuru puḻkangka-tawara mai puḻka uṯuḻuṟa tjunkunytja. Nyawa Genesis 41—47.\ft*\f* \v 9-10 Munu mayatja nyanga paluṟu palumpa aṉangu tjuṯangka wangkangu, “Nyawaya aṉangu nyanga Israelkunu tjuṯa! Tjanaya kuwari tjuṯa mulararingu, munuya nganampa ngura angaṉu. Tjinguṟu aṉangu ngura kutjupitja tjuṯa warmaḻa pitjaku nganaṉanya pikangku pungkunytjikitja, ka tjinguṟu nyanga tjana tjanala tjunguringkula tjaṯuringkuku nganampa munuya nganaṉanya pungkuku munuya palulanguṟu tjinguṟu nganaṉanya pungkula wiyaṟa tjana ngura nyanganguṟu ma-pakalku. Wanyula wangkara kulila munula tjukurpa palya wangkara kuliṟa kalkuṟa wanti ngaṉmanytju aṉangu nyanga paluṟu tjana piṟuku ma-tjuṯaringkunytjaku-tawara.” Munuya Piiṟalu tjana wangkara kuliningi, munuya kulinu Israelkunu tjuṯa waṟka puḻka ungkunytjikitjangku tjana unytju wiyakitja rawa waṟkarinytjaku mayatja Piiṟaku. \p \v 11 Ka Piiṟalu palumpa wati tjuṯa aḻṯingu munu wangkangu, “Ankulaya wati nyara Israelkunu tjuṯaku nyura mayatjari munu tjananya pauntjingaṟa wituwitunma puḻkaṟa waṟkarinytjaku.” Kaya ankula palunya tjananya mantjiṟa katira puḻkaṟa waṟkarinytjaku wituwituningi waḻi tjuṯangka. Kaya waḻi tawunu puḻka kutjara palyaningi ini panya Pitjamanya munu Ramatjinya wati mayatja Piiṟaku waḻi tjuwa puṟunypa paluṟu ngula mai puḻka uṯuḻuṟa tjunkukatinytjaku. \v 12 Ka wati panya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku tjananya puḻkaṟa alatjiṯu pauntjingaṟa alkaningi aṉangu panya Israelkunu tjuṯa, kaya puḻkaṟa mulapa nguḻu waṟkaringi. Palu tjana rawa alatjiṯu tjitji tjuṯatjararingangi munuya tjuṯa mulararira aḻa lipiwanu alatjiṯu nyinangi ngura panya Itjipala. Kaya Itjipanya nguraṟa tjuṯa tjanampa nguḻu-nguḻuringu, \v 13-14 munuya piṟuku tjananya waṟka puḻka mulapalta ungu Israelkunu panya tjuṯa ngaḻṯuringkunytja wiyangku alatjiṯu, kaya puḻkaṟa alatjiṯu waṟkaringi mungawinkinguṟu mungaku-wangkara. Panya paluṟu tjanaya tjuminta palyaningi waḻi tjuṯaku, ka tjara kutjupa uṟilta paama tjuṯangka waṟkaringi, panya ngaḻṯuringkunytja wiyangkuya tjananya pakuningi waṟka puḻkangka. \p \v 15-16 Ka ngula wati panya mayatja Piiṟalu wangkangu minyma panya kutjarangka Tjipuṟala pulala Puwala nyanga alatji, “Ngula nyupali minyma panya Iipuṟu tjuṯa alpamilaṟampa palumpa tjanampa iṯi nyiṯayira wirkankunyangka nyakulampa iṯi nyara palunya mapalkungku iluntara, palu iṯi kungka wirkankunyangkampa palya wantima iluntankunytja wiyangku.” Alatji Piiṟalu pulanya wangkara wituṉu. \p \v 17 Palu minyma nyanga paluṟu pula Godala wangaṉarangku kulilpai munu pula mayatja panya Piiṟalu wangkanytja palyantja wiyangku wantingi. Munu pula iṯi nyiṯayira tjuṯa nyinanytjaku wantingi iluntankunytja wiyangku. \v 18 Ka ngula mayatja Piiṟalu wati kutju iyaṉu ankula minyma panya kutjara aḻṯira ngalya-katinytjaku. Munu wirkankunyangka paluṟu pulala tjapinu, “Nyaanguṟu nyupali nyanga alatji palyaningi? Munu nyupali nyaaku iṯi nyiṯayira tjuṯa wanka nyinanytjaku wantingi?” \p \v 19 Ka minyma panya kutjarangku ngapartji Piiṟala wangkangu, “Wiya, minyma nyanga Iipuṟu tjuṯaya minyma Itjipanya nguraṟa tjuṯa puṟunypa wiya, panya tjanaya tjitji iṯi mapalku kanyilpai ngali wirkankunytja kuwaripangka. Kali maḻa wirkankupai iṯi ngaṉmanypa ngarinyangka.” \v 20-21 Ka palulanguṟu Godanya palumpa pulampa puḻkaṟa pukuḻaringu, munu pulampa palu puṟunypaṯu palyaṉu tjitji kanyintjakuṯu panya pula Godanya kutju kuliningi munu iṯi Iipuṟu tjuṯa pungkuwiyangku wantingi. Ka panya Iipuṟu tjuṯa ilaṯu-ilaṯu tjuṯa mulararingi. \v 22 Ka palulanguṟulta Piiṟalu Itjipanya nguraṟa tjuṯangka wangkara puḻkaṟa wituwituṉu, “Nyanganguṟuya iṯi nyiṯayira Iipuṟu tjuṯa wirkankunyangka nyakulampa mantjila munuya ma-katira karu ini Nayilta waṉi uṟu puḻkangka ilunytjaku, munuya kungka tjuṯa kutju wanti wanka nyinanytjaku.”\fig |src="tnEXO01V22.tif" size="col" loc="p" ref="1:22"\fig* \c 2 \s1 Mosenya Iṯi Ngarinytja \p \v 1 Ka ngura nyara palula wati kutjupa nyinangi wati panya Levilanguṟu.\f * \fr 2:1 \fr*\ft Levinya panya wati Israelku katja, ka wati nyanga paluṟu panya Leviku walytja maḻatja mulapa.\ft*\f* Munu paluṟu kungkawaṟa Leviku walytja maḻatja mulapa aḻṯingu. \v 2 Ka ngula minyma nyangangku iṯi nyiṯayira kanyinu munu nyakula mukuringu munu kulinu, “Tjitji nyangatja wiṟu mulapa. Ngayulu kuwari kutitjunanyi palunya. Tjinguṟuya nyakula mantjiṟa katira iluntankuku.” Munu piṟa maṉkurpa tjitji panya palunya kutitjuṟa kanyiningi waḻingka unngu kumpilpa. \p \v 3 Palu minyma paluṟu puṯu iṯi panya palunya rawangku kutitjuṟa kanyiningi, panya paluṟu tjitji puḻkaringangi. Ka paluṟu piti tjuṉa-tjuṉanguṟu palyantja mantjinu munu kiṯi puṟunypa mantjiṟa aḻa tjuṯangka angatjunu uṟu tjarpanytjaku-tawara. Munu tjitji panya iṯi palunya pitingka ngaritjunu, munu piti panya palunya katira karu panya Nayilta uṟungka tjunu tjuṉa-tjuṉa tjaṯangka unngu kumpilpa.\fig |src="CO00762B.TIF" size="col" loc="p" ref="2:3"\fig* \v 4 Ka iṯi nyanga palumpa kangkuṟungku kumpiṟa ngaṟala nyangangi paṯunguṟu nyaaringkuku kuwari. \p \v 5 Ka ngula mayatja panya Piiṟaku uṉṯalpa uṟukutu pitjangu paltjintjikitja. Ka kungkawaṟa palumpa waṟkaripai maṉkurpa kuḻu pitjangu, munuya paluṟu tjarpanyangka uṟungka itingka para-ngaṟangi. Palu Piiṟaku uṉṯaltu uṟungka tjarpara tjarpara nyangu piti panya tjitjitjara ukiṟi unngu ngaṟanyangka, munu kungka palumpa waṟkaripai kutju wituṟa iyaṉu ankula mantjiṟa ngalya-katinytjaku. Ka ankula uṟunguṟu mantjinu munu katira ungu. \v 6 Ka paluṟu aḻaṟa nyangu iṯi panya kuḻunypa ngarira ulanyangka. Munu paluṟu ngaḻṯuringu palumpa munu kuliṟa wangkangu, “Nyangatja tjitji Iipuṟu.”\fig |src="tnEXO02V06.tif" size="col" loc="p" ref="2:6"\fig* \p \v 7 Ka iṯi panya palumpa kangkuṟungku kumpiṟa ngaṟanytjatjanungku ngalya-utiringkula wangkangu Piiṟaku panya uṉṯalta, “Nyuntu mukuringanyi ngayulu ankula minyma Iipuṟu kutju aḻṯinytjaku iṯi nyanga palunya kanyiṟa puḻkantjaku nyuntumpa?” \p \v 8 Ka wangkangu, “Uwa, ankula aḻṯi!” Ka kuliṟa mapalku anu munu iṯiku panya ngunytju mantjinu, munu aḻṯira ngalya-katingu Piiṟaku panya uṉṯalpakutu. \v 9 Ka paluṟu wangkangu iṯiku panya ngunytjungka, “Iṯi nyangatja kati ngurakutu munutju ipi ungkula puḻkala, kaṉanta payamilalku nyuntu ngayuku kanyiṟa puḻkannyangka.” Ka mulapaṯu katingu iṯi panya palunya ngurakutu munu kanyiṟa puḻkaṉu palumpa. \p \v 10 Ka ngula tjitji panya puḻkaringkunyangka ngunytjungku panya katingu Piiṟaku uṉṯalpakutu. Ka tjitji panya paluṟu palumpa katjaringu. Ka paluṟu wangkangu, “Tjitji nyanga palunyaṉa uṟunguṟu panya mantjinu. Palulanguṟuṉa palunya inini Mosenya.”\f * \fr 2:10 \fr*\ft Ini nyanga \ft*\ft \+it Mosenya\+it* wangkanyi “uṟunguṟu mantjintja” Iipuṟuku wangkangku.\ft*\f* \s1 Mosenya Ngura Mitiyantakutu Nguḻu Ankunytja \p \v 11 Ka ngula Mosenya puḻkaringkula watiringu, munu kuliningi palumpa walytja tjuṯa ankula nyakunytjikitjangku, munu paluṟu anu Iipuṟu tjuṯakutu munu tjananya puḻkaṟa waṟkarinyangka nyangangi. Munu paluṟu nyangu wati Itjipanya nguraṟa kutjungku wati Iipuṟu puḻkaṟa pungkunyangka. \v 12 Munu Moselu para-anganyakula nyangu, “Munta, wiyampal nyangatja ngaṟanyi. Kaṉa kuwari ngayulu ngapartji pungkula iluntara.” Munu mulapa paluṟu wati panya Itjipanya nguraṟa pungkula iluntaṟa tjawaṟa mantangka tjuṉutjunu munu palulanguṟu ngurakutu anu.\fig |src="CO00775B.TIF" size="col" loc="p" ref="2:12"\fig* \p \v 13 Munu tjiṉṯungka paluṟu piṟuku anu palumpa walytja tjuṯakutu munu nyangu wati Iipuṟu kutjarangku pulanku pikangku pungkunyangka. Munu kutjungka tjapinu, “Ai! Nyaakun punganyi walytja nyuntumpa?” \v 14 Ka paluṟu ngapartji wangkangu, “Nyaakulinyan wangkanyi? Nyuntun wanyu nganampa mayatja? Tjinguṟu nyuntu kulini piṟuku ngayunya ngapartji pungkula iluntankunytjikitjangku panya mungartjitja puṟunypa.” Ka Moselu alatji wangkanyangka kuliṟa nguḻuringu munu kulinu, “Munta-uwa! Tjinguṟuya uwankara ninti panya ngayulu palyantjitjaku.” \p \v 15-16 Ka mayatja panya Piiṟalu kulinu Moselu pungkunytja munu palumpa tjaultji tjuṯa wituṉu Mosenya nguriṟa iluntankunytjaku. Palu Moselu nyangatja kulinu munu mayatja panya palulanguṟu kumpiṟa wirtjapakaṉu ngura pararikutu ngura ini Mitiyantakutu, munu ngura nyara palula wirkaṟa paluṟu mina piṯingka itingka nyinakatira pakuwiyaringangi. \p Ka ngura nyara palula itingka wati kutjupa nyinangi ini Tjitjaṟunya. Paluṟu panya uṉṯalpa 7-tjara, munu paluṟu aṉangu ngura Mitiyannga nguraṟa tjuṯaku tjukurtjara nyinangi. Kaya palumpa uṉṯalpa tjuṯangku mamaku tjiipi, nanikuta tjuṯa mina piṯi palulakutu ngalya-katingi mina ilaṟa piti tjuṯangka tjutintjikitjangku kuka tjuṯaku. \v 17 Palu aṉangu tjiipi kanyilpai kutjupa tjuṯaya maḻawanu wirkanu munuya tjananya paiṟa iyaṉu. Palu Mosenya painnyangka nyakula pakaṉu munu anga-ngaṟala markuṟa wangkangu, “Nguḻuringkuwiyaya ngaṟama ka ngayulu nyurampa kuka tjuṯa mina ungkuku.” Munu paluṟu mina tjutinu kuka tjuṯangku tjikintjaku. Kaya palulanguṟu ngurakutu maḻaku anu kungkawaṟa panya tjuṯa.\fig |src="CO00780B.TIF" size="col" loc="p" ref="2:17"\fig* \p \v 18 Ka ngurangka wirkankunyangka palumpa tjanampa mamangku tjananya tjapinu, “Nyaaku nyura mapalku pitjangu? Panya nyura mungartji nguwanpa pitjapai, palu kuwari nyanga nyura mapalku pitjangu. Nyaaringkula?” \p \v 19 Kaya wangkangu, “Wiya, wati panya tjiipi kanyilpai tjuṯaya piṟuku pitjangu munulanya painingi. Palu wati Itjipanya nguraṟangkulanya alpamilaṉu wiṟungku, munulampa kuka tjuṯa mina ungu mina piṯinguṟu ilaṟa.” \p \v 20 Ka paluṟu tjapinu tjanala, “Yaaltji wati paluṟu? Nyaanguṟu nyura wantikatingu? Ankulaya aḻṯira ngalya-kati, ka nganaṉala tjunguringkula mai ngalkula.” Kaya ankula Mosenya aḻṯingu, ka pitjala tjanala tjunguringkula mai ngalkuṉu. \p \v 21 Ka nyanga palula maḻangka Tjitjaṟulu Mosenya markuṉu palumpa ngurangka nyinanytjaku. Ka Moselu palya kulinu munu palula nyinangi. Ka Tjitjaṟulu palumpa uṉṯalpa kutju ungu Mosenya ini Tjipuṟanya paluṟu aḻṯinytjaku. \v 22 Ka paluṟu pula ngula tjitji katja kanyinu. Ka Moselu palunya ininu Kaatjamanya, panya paluṟu kuliningi, “Ngayulu kuwari malikitja nyinanyi ngura tjanampangka. Palulanguṟuṉa iṯi palunya ini tjunkuku Kaatjamanya.”\f * \fr 2:22 \fr*\ft Munu piṟuku maḻangka nyinara Moselu pula tjitji katja kutjupa kanyinu ini Iliyatjanya. Nyawa Exodus 18:4.\ft*\f* \p \v 23 Ka ngula mulapalta ngura panya Itjipala tjanampa panya mayatja puḻka ilungu ini panya Piiṟanya.\f * \fr 2:23 \fr*\ft Ka katja ngapartji tjanampa mayatjaringu ini palu puṟunypa Piiṟanya panya tjaka mama ilunyangka mayatjaripai katja ngapartji.\ft*\f* Palu panya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku tjananya rawangku puḻkaṟa alatjiṯu waṟkamilaningi Israelkunu panya tjuṯa. Kaya rawa alatjiṯu puḻkaṟa waṟkarira waṟkarira paku puḻkaringkula kurunpa uḻiringu, munuya puṯu kuliṟa Godala ulara ngatjiningi tjanampa ngaḻṯuringkula tjananya wankaṟunkunytjaku. \p \v 24 Ka Godalu kulinu tjana ulara ngatjinnyangka munu panyatja kulinu panya paluṟu iriti Aipuṟamanya Isaacanya Jacobanya tjananya kalkuṉu aṯunymankunytjikitjangku, munu aṉangu tjanalanguṟu tjuṯaringkunytja maḻatja maḻatja tjuṯa kuḻu kalkuṉu. \v 25 Uwa, Godalu nyangu tjananya Israelkunu tjuṯa puḻkaṟa waṟkarinyangka, munu paluṟu kurunpa puḻkaṟa ngaḻṯuringu tjanampa ngura panya Itjipala nyinara ulanyangka. \c 3 \s1 Godalu Mosenya Aḻṯinytja \p \v 1 Ka Moselu wati panya palumpa waputjuku Tjitjaṟuku tjiipi nanikuta tjuṯa aṯunymankupai. Wati Tjitjaṟunya panya tjukurtjara nyinangi aṉangu panya Mitiyannga nguraṟa tjuṯaku. Ka tjiṟirpi kutjupa Moselu kuka panya palunya tjananya ilytjingka katiṟinangi munu paluṟu tjananya parari katingu pilangka munkarakutu. Munu wirkanu puḻi waṟa ini Tjaniyala. Puḻi nyanga paluṟu panya miḻmiḻpa Godaku. \v 2 Ka nyara palula Mayatja Godaku angelpa utiringu Mosela, ka paluṟu nyangu puṉu puḻkuṉpa tilingaṟanyangka. Ka waṟu tili puḻka pakaningi puṉunguṟu, palu puṉu nyara palunya kampara wiyantja wiya wankaṯu ngaṟangi. \p \v 3 Ka Moselu nyakula kuliningi, “Ai! Yaaltji-yaaltji puṉu kutju alatjiṯu rawa tilingaṟanyi kampara wiyaringkunytja wiya? Wanyu kaṉa ila ara puṉu nyanga ayinayini nyakunytjikitja.” \p \v 4 Ka Mayatja Godalu nyangu Mosenya puṉu nyakunytjikitja ngalya-ilaringkunyangka munu parka panya tilitjaranguṟu palula wangkangu, “Mose! Mose!” \p Ka paluṟu wangkangu, “Uwa, kuliniṉanta.” \p \v 5 Ka Godalu wangkangu, “Piṟuku ngalya-paḻtjuntja wiya. Manta miḻmiḻpa nyangatja nyanga nyuntu ngaṟanytjanya, kanku tjinatja pala araltjara. \v 6 Panya ngayuluṉa God nyuntumpa mamaku, munu Aipuṟamaku, Isaacaku, Jacobaku kuḻu.” Ka Mosenya kuliṟa puḻkaṟa nguḻuringu mununku kuṟungka maṟa angatjunu Godanya nyakunytjaku-tawara.\fig |src="tnEXO03V06.tif" size="col" loc="p" ref="3:6"\fig* \p \v 7 Ka palulanguṟu Godalu wangkangu palula, “Ngayulu nyangu tjananya ngayuku panya aṉangu tjuṯa, panya tjana pika puḻkatjara pungkunytja pungkunytja. Panya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku tjananya rawangku pungkula waṟkamilaṟa pakuṉi. Kaṉa tjananya kulinu puḻkaṟa kaar-kaararira ulara ngatjinnyangka ngayulu tjananya wankaṟunkunytjaku, munuṉa kuliṟa tjanampa ngaḻṯuringu. \v 8 Palulanguṟuṉa kuwari ilkaṟinguṟu pitjangu tjananya pakaltjingaṟa katinytjikitja ngura nyara palulanguṟu. Munuṉa tjananya kuranyurira katiṟinkuku ngura wiṟukutu aḻa lipikutu mai puḻkatjarangka nyinanytjaku. Palu ngura nyara palulawanu panya aṉangu kutjupa kutjupa tjuṯa kuwari nyinara waṉaṉi, aṉangu nyanganpa – Kainankunu tjuṯa, Iitakunu tjuṯa, Amurkunu tjuṯa, Piṟitjikunu tjuṯa, Ipakunu tjuṯa, munu Tjaipukunu tjuṯa kuḻu. \v 9 Uwa, ngayulu kulinu Israelkunu tjuṯangku ngayula ulara ngatjinnyangka, munuṉa mulapa nyangangi Itjipanya nguraṟa tjuṯangku tjananya puḻkaṟa waṟkamilaṟa pakunnyangka. \v 10 Palulanguṟuṉa kuwari nyuntunya wituṉi mayatja panya Piiṟalakutu ankunytjaku. Ka nyuntu ara munu ngayuku aṉangu tjuṯa Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa ngalya-kati.” Alatji Mayatja Godalu Mosela wangkangu. \p \v 11 Ka paluṟu ngapartji wangkangu, “Nyaakuṉin ngayunya wituṉi? Panya ngayulu wati tjukutjuku mayatja wiya. Yaaltjingaṟaṉa mayatja puḻkangka ankula wangkaku? Munuṉa yaaltjingaṟa nyanga Israelkunu tjuṯa Itjipalanguṟu pakaltjingalku?” \p \v 12 Palu Godalu palula wangkangu, “Ngayuluṉa nyuntula tjungu ankuku. Ka mulapa nyuntu aṉangu tjuṯa Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa ngura nyangakutu ngalya-katiku, munu nyura ngayunya puḻi nyanga palula tjungungku waḻkulku. Kan nyanga palulakutu maḻaku wirkaṟa kulilku, ‘Munta-uwa, mulapa panya ngayunya Godalu wangkangu puḻi nyanga palula wirkaṟa palunya waḻkuntjaku.’” \p \v 13 Ka Moselu tjapinu Godala, “Tjinguṟu ngayulu ankuku Israelkunu tjuṯakutu munuṉa tjanala wangkaku, ‘Nyurampa mama tjuṯangku panya Godanya waḻkuningi, kaṉi God panya paluṟu ngayunya wangkara wituṉu nyuralakutu nyuranya ngura nyanga palulanguṟu katinytjaku.’ Kaya nyangatja kuliṟa tjinguṟu tjana ngayunya tjapilku, ‘Ini ngananya wanyu God paluṟu?’ Kaṉa yaaltji wanyu wangkaku tjanala?” \p \v 14 Ka Godalu wangkangu Mosela, “Ngayuluṉa panya paluṟu ngayulu alatjiṯu Tiṯutjara Nyinapainya. Ka nyuntu aṉangu Israelkunu tjuṯakutu ankulampa nyanga alatji tjakultjura tjanala, ‘Mayatja panya Tiṯutjara Nyinapailuṉi wituṟa iyaṉu nyuralakutu.’ \v 15-16 Munu piṟuku tjanala alatji wangka, ‘Paluṟu panya Mayatja Godanya nyurampa tjamu kami ngaṉmanyitja tjuṯaku munu panya Aipuṟamaku, Isaacaku, Jacobaku God kuḻu. God panya paluṟuṉi wituṉu nyuralakutu, ini panya paluṟu panya Mayatja Godalu. Ka nyura ngayunya alatji waḻkunma Mayatjanya.’ Alatji tjanala tjakultjura. \p “Uwa, ankula wati Israelkunu puḻka tjuṯa aḻṯira uṯuḻura, munu tjanala tjakultjura ngayulu nyuntula utiringkunytja munu tjanala wangka panya ngayulu nyuntula wangkanytja. Munu piṟuku tjanala wangka alatji, ‘Mayatja Godalu panya nyuranya nyangangi Itjipanya nguraṟa tjuṯangku rawangku puḻkaṟa waṟkamilaṟa pakunnyangka munu pungkunyangka kuḻu. \v 17 Palulanguṟuṉa nyuranya rawangku kurantjaku-tawara ngura nyara Itjipalanguṟu pakaltjingalku, munuṉa nyuranya ngura panya wiṟu mularkutu katiku mai puḻkangka pukuḻpa nyinanytjaku. Palu ngura nyara palulawanu panya aṉangu kutjupa kutjupa tjuṯa kuwari nyinara waṉaṉi, aṉangu nyanganpa – Kainankunu tjuṯa, Iitakunu tjuṯa, Amurkunu tjuṯa, Piṟitjikunu tjuṯa, Ipakunu tjuṯa, munu Tjaipukunu tjuṯa kuḻu.’ \v 18 Alatji tjanala tjakultjura wati puḻka tjuṯangka, kaya nyuntula kulilku nyuntu wangkanyangka. Ka palulanguṟu nyuntu palula tjanala tjunguringkula Itjipaku mayatjakutu ara Piiṟalakutu, munuya palula wangka nyanga alatji, ‘Mayatja Godanya nganaṉala utiringu panya Iipuṟu tjuṯaku God, munu panya paluṟu mukuringanyi nganaṉa uwankara ilytjikutu ankunytjaku tjiṉṯu maṉkurpa, kala ngura palula kuka pungkula tiliwakaṟa palunya ungkuku nganampa Godanya paluṟu nganampa pukuḻarinytjaku. Palyala ankuku?’ Alatji nyura palula wangka Itjipaku mayatjangka. \v 19 Palu ngayulu nintingku kulini panya mayatja nyara paluṟu nyuranya wantir'iyantja wiyangku wantiku. Palu ngayuku witulya puḻkangku kutju palunya kampa kutjupankuku nyuranya wantir'iyantjaku. \v 20 Panya ngayulu kampa kutjupa palyalku Itjipanya nguraṟa tjuṯaku munuṉa kutjupa kutjupa tjuṯa witulya puḻkangku palyalku ngura nyara palula tjana nyakula ngayuku nguḻuringkunytjaku, ka nyanga alatji palyannyangka nyakula mayatja panya Piiṟalu nyuranya wantir'iyalku. \p \v 21 “Munuṉa tjananya Itjipanya nguraṟa tjuṯa kurunpa kampa kutjupankuku tjana wangaṉararingkula nyuranya kutjupa kutjupa tjuṯa ungkunytjaku wiṟu tjuṯa nyura maṟalpa ankunytjaku-tawara. \v 22 Ka minyma Iipuṟu kutju-kutjungku minyma Itjipanya nguraṟa tjuṯangka ngatjilku. Kaya ungkuku mantara tjuṯa munu liringka miṉangka tjunkupai tjuṯa kuḻu panya gold-nguṟu tjiilpanguṟu palyantja wiṟu mulapa, munuya kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa kuḻu nyuranya ungkuku. Ka nyanganpa uwankara nyura katjangka uṉṯalta tanpalku munu nyura mantara panya wiṟu tjuṯangka tjarpara ankuku. Alatji nyura ma-katiku Itjipalanguṟu tjanampa panya wiṟu kutjupa kutjupa uwankara.” Alatji Godalu Mosela wangkangi. \c 4 \s1 Godalu Mosenya Witulyankunytja \p \v 1 Ka Moselu ngapartji wangkangu, “Palu tjinguṟuya wati Israelkunu tjuṯa ngayuku puṯu mulamularingama. Munuya tjinguṟu paluṟu tjana ngayunya kuliṟa wantima munuya wangkaku, ‘Mayatja Godanya nyuntula utiringkunytja wiyaṯu.’ Kaṉa yaaltjiriku tjana ngayunya kuliṟa wantinyangkampa?” \p \v 2 Ka Godalu tjapinu Mosela, “Nyaan maṟangku pala kanyini?” \p Ka wangkangu, “Nyangatja ngayuku tjukara.” \p \v 3 Ka Godalu wangkangu, “Mantangka waṉi.” Ka Moselu waṉingu mantangka. Ka panya paluṟu liruringu. Ka Mosenya liru panya nyakula nguḻu ma-wirtjapakaṉu.\fig |src="tnEXO04V03.tif" size="col" loc="p" ref="4:3"\fig* \p \v 4 Ka Godalu wangkangu Mosela, “Wipu witiṟa katula.” Ka Moselu pitjala wipu witiṟa katuṉu, ka liru panya wipu witiṟa kanyinnyangka maḻaku puṉuringu. \p \v 5 Ka Godalu palula wangkangu, “Nyuntu nyanga alatji palyannyangka nyakula tjana mulapa kulilku panya ngayuluṉa Mayatja Godalu nyuntula wangkangu, panya Aipuṟamaku, Isaacaku, Jacobaku tjanampa Godalu.” \p \v 6 Munu piṟuku Godalu Mosela wangkangu, “Maṟanku tjarpatjura mantara unngu.” Ka Moselu maṟa tjunu mantara unngu munu ilaṟa nyangu maṟa latjaringkunytja pika panya piṟanpa tjuṉpa puṟunypa. \v 7 Ka Godalu piṟuku wangkangu, “Maṟanku maḻakungku tjarpatjura mantara unngu.” Ka Moselu piṟuku maṟa tjarpatjunu munu ilaṟa nyangu maṟa palyaringkunytja pika wiya. \v 8 Ka Godalu wangkangu, “Tjinguṟu tjana puṯu mulamularingkuku liru panya nyakunytjatjanu, ka nyangatja piṟuku nintila tjanala, kaya nyakula nyanga palulanguṟu mulamularingkuku ngayulu nyuntula wangkanytjitjaku. \p \v 9 “Ka nyanga kutjaranguṟu tjinguṟu tjana rawaṯu mulamularingkunytja wiyangku wantinyangkampa piṟuku kutjupa tjanala nintila. Kapi pitingka tairakala karu ini Nayiltanguṟu munu mantangka pupatjura, ka kapi paluṟu milkaḻiriku mantangka pupatjunkunyangka.” \p \v 10 Palu Moselu ngapartji Godala wangkangu, “Wiya Mayatja, ngayunya iyantja wiyangku wantima. Ngayulu puḻkaṟa wangkapai wiya tjaa paṟir-paṟirpa puṯu nguwanpa wangkapai, munuṉa kuwari nyanga nyuntula miṟangka ngaṟala ngaṟala puḻkaṟa wangkapairingkunytja wiyaṯu. Ngayulu purkaṟangku kuliṟa wangkapai, palya wiya nguwanpa.” \p \v 11 Ka Godalu wangkangu palula, “Nganalu wanyu watiku tjaa palyaṉu? Munu nganalu wanyu aṉangu pina patilpai kulintjaku wiya, munu tjaa patilpai wangkanytjaku wiya. Nganalu wanyu kuṟu aḻalpai nyakunytjaku, munu kuṟu patilpai nyakunytjaku wiya? Panya ngayulu kutjungkuṉa palyalpai. \v 12 Ka nyuntu ara munu tjanala wangka! Kaṉa ngayulu nyuntunya alpamilalku munuṉanta nintilku tjanala tjukaṟurungku wangkanytjaku.” \p \v 13 Ka Moselu tungunpungkula piṟuku wangkangu Godala, “Wiya ngayulu wantinyi. Wanyu wati kutjupa iyala.” \p \v 14 Ka nyanganguṟu Godanya puṯu wangkara Moseku mirpaṉaringu munu palula wangkangu, “Palu nyuntumpa kuṯampa Aaronnga. Nyara paluṟu panya wati Levikunu munu paluṟu wiṟuṟa puḻkaṟa wangkapai. Kuwari nyanga paluṟu nyuntulakutu pitjanyi, munu nyuntunya nyakula puḻkaṟa pukuḻariku. \v 15-16 Ka ngayulu nyupalila tjungu nyinaku munuṉa nyupalila nintilku tjukurpa ngayuku aṉangu tjuṯangka wangkanytjaku. Panya ngayulu nyuntula-waraṟa wangkaku, ka nyuntu ngapartji palula wangka, ka paluṟu nyuntula kuliṟa aṉangu tjuṯangka ngapartji tjakultjunkuku nyuntumpa panya wangka. Ngayulu alatjiṯu nyupalinya uwankara nintilku tjukaṟurungku palyantjaku. \v 17 Palu tjukara nyanganku katima, panya nyuntu puṉu nyanga palula witulyangku palyalku kutjupa kutjupa tjuṯa.” Alatji Mayatja Godalu Mosenya wangkara wituṉu. \s1 Mosenya Itjipalakutu Maḻaku Ankunytja \p \v 18 Ka Mosenya maḻaku anu Tjitjaṟulakutu palumpa panya waputjukutu. Munu tjapinu palula alatji wangkara, “Palyaṉa ankuku Itjipalakutu maḻaku ngayuku walytja tjuṯakutu. Mukuringanyiṉa tjananya nyakunytjikitja, tjinguṟuya wankaṯu nyinanyi.” \p Ka Tjitjaṟulu wangkangu, “Wiya palya, ara! Kaṉa Godala tjapilku nyuntunya aṯunymankunytjaku.” \p \v 19 Ka panya Mosenya ankunytjikitja kulinnyangka Godalu wangkangu palula, “Maḻaku ara Itjipalakutu panya nyuntunya iluntankunytjikitja mukuringkunytja tjuṯaya ilura uwankara wiyaringu.” \v 20 Ka Moselu palumpa kuri katja kutjara tangkiyingka tatitjunu munuya ma-pakaṉu wiluṟara Itjipaku. Ka Mosenya tjina anangi tjukaratjara panya Godalu wangkangu katinytjaku tjukara panya palunya.\fig |src="tnEXO04V20.tif" size="col" loc="p" ref="4:20"\fig* \p \v 21 Munu piṟuku Godalu wangkangu Mosela, “Nyuntu Itjipala maḻaku wirkaṟa maṉkurpa panyatja watarkuriwiyangku kulinma mayatja puḻka Piiṟala miṟangka witulya puḻkatjarangku palyantjikitjangku. Palu ngayulu mayatja panya Piiṟanya unngu wituwitulku Israelkunu tjuṯa wantir'iyantja wiyangku tungun-tunguntu kanyintjaku. \v 22 Ka nyuntu palulanguṟu Piiṟala tjakultjura tjukurpa nyanga ngayulu kuwari nyuntula wangkanytja alatji, ‘Nyuntu panya nyuntumpa katja ngaṉmanyitjaku puḻkaṟa mukuringkupai, palu puṟunypa ngayulu aṉangu Israelkunu tjuṯaku puḻkaṟa mukuringanyi. \v 23 Ka panya ngayulu nyuntula wangkangu tjananya wantir'iyantjaku paluṟu tjana ankula ngayunya waḻkuntjaku, palu nyuntu wantingu tjananya iyantja wiyangku. Palulanguṟuṉa kuwari ngapartji nyuntumpa katja ngaṉmanyitja iluntananyi.’ Uwa, tjukurpa nyanga palunya ngula Piiṟala tjakultjura!” \p \v 24 Ka Mosenya pula kuriṟara tjitjitjara anangi ngura nyara Itjipalakutu. Munu pula nguṟurpa ngura kutjupangka ngura tjunu mungaringkunyangka ngarinytjikitjangku. Ka Mayatja Godanya Mosela tjunguringu munu palunya arkaṟa pikantanangi iluntankunytjikitjangku. \v 25-26 Ka palulanguṟu Moseku miitangku Tjipuṟalu palumpa katja nyiiṉkarinyangka nyakula palunya ngunytjungkuṯu watiṉu munu watintjatjanungku mantjiṟa Mosenya tjina pampuṉu wangkara, “Nyuntun ngayuku kuri milkaḻitja.” Alatji paluṟu wangkangu panya katja palumpa watintjatjanungku. Ka pala palulanguṟu Mayatja Godalu Mosenya wantingu iluntankuwiyangku. \p \v 27 Ka nyara palula aṟa Mayatja Godalu Moseku kuṯangka Aaronta Itjipala nyinanyangka wangkangu alatji, “Pakaṟa ara kakaraṟa ilytjikutu munu nyuntumpa maḻanypaku ngaparikati.” Ka palulanguṟu wati panya Aaronnga pakaṟa anu munu pula maḻanykira ngaparku tjunguringu puḻi panya puḻkangka Tjaniyala Godaku panya puḻingka. Munu pulanku pukuḻarira ampuṟa mitamita kutjara nyunytjuṉu. \p \v 28 Ka Moselu kuṯangka tjakultjunangi uwankara Godalu palula wangkanytja puḻi nyara palula, panya palunya wituntja ngura panya Itjipalakutu. Munu paluṟu tjakultjunangi panya maṉkurpa Godalu palunya nintinu witulya puḻkangku palyantjaku. \v 29 Munu pula tjunguringkula anu ngura panya Itjipalakutu. Munu pula wirkaṟa wati panya Israelkunu puḻka tjuṯa aḻṯira tjunguṉu. \v 30 Ka tjana tjunguringkunyangka Aarontu tjanala tjakultjunangi Godalu Mosela uwankara wangkanytja. Ka Moselu tjanala miṟangka maṉkurpa panya witulyangku palyaṉu tjana nyakula urulyarantjaku, puṉu panya tjukara liruringkunytja munu maṟa latjaringkunytja munu mina uṟu milkaḻirinytja. \v 31 Kaya wati panya puḻka tjuṯangku nyakula mulamularingu nyanga alatji palyannyangka. Munuya Moselu pula wangkanyangka kuliningi, “Munta-uwa, mulapa Godanya nganampa ninti nyinanyi, munu paluṟu nyanganyi Itjipanya nguraṟa tjuṯangku nganaṉanya kurannyangka.” Munuya palulanguṟu kuliṟa pukuḻṯu Mayatja Godanya pupakatira waḻkuningi. \c 5 \s1 Moselu Pula Aarontu Mayatja Piiṟala Wangkanytja \p \v 1 Ka maḻangka aṉangu tjuṯangka wangkara wiyaringkula Mosenya pula Aaronnga Itjipaku mayatja puḻkakutu anu Piiṟalakutu palula wangkanytjikitja munu pula wirkaṟa wangkangu nyanga alatji, “Israelkunu tjuṯaku Mayatja Godalu ngalinya wituṉu alatji puḻkaṟa wangkanytjaku nyuntula, ‘Ngayuku aṉangu tjuṯa wantir'iyanma tjana ilytjikutu ankula ngayunya waḻkuntjikitjangku inma puḻka palyantjaku.’” \p \v 2 Palu mayatja panya Piiṟalu kuliṟa wiyanmanu wangkara, “Palu ngananya wanyu mayatja paluṟu? Ngayulu palumpa ngurpa. Nyaakuṉa palula kulilku munuṉa wantir'iyalku Israelkunu tjuṯa? Ngayulu palula kulilwiyangku wantinyi, munuṉa palunya tjananya wantir'iyantja wiyangku wantinyi.” \p \v 3 Ka pula palula wangkangu, “Wiya, Mayatja Godalu, panya aṉangu Iipuṟu tjuṯaku Godalu, ngalila mulapa utiringkula wangkangu. Palulanguṟu nganaṉanya kanyintja wiyangku wantir'iyanma tjiṟirpi maṉkurpa ankunytjaku ilytjikutu, kala nganaṉa kuka pungkula tiliwakaṟa Mayatja nganampa Godanya ungkuku paluṟu nganampa pukuḻarinytjaku. Palu nganaṉa tjinguṟu ankuwiyangku wantinyangkampa paluṟu nganaṉanya iluntankuku pika kutjupa kutjupa tjuṯa iyaṟa, munta tjinguṟulampa warmaḻa tjuṯa iyalku, kalanya iluntankuku.” \p \v 4-5 Palu wati panya Piiṟalu pulala wangkangu, “Wiya, nyaaku nyupali Iipuṟu tjuṯa wangkanyi waṟka wantikatira ilytjikutu ankunytjaku? Panya kuwariya tjuṯa mulararingu munuya nganampa waṟka puḻka palyaṉi, kaṉa tjananya wantir'iyantja wiyangku wantinyi. Maḻaku pula ara munu tjananya piṟuku puḻkaṟa waṟkarinytjaku wangka.” Ka pula puṯu tjapiṟa anu. \p \v 6-7 Ka pula ankunyangka maḻangka Piiṟalu aḻṯingu wati panya paluṟu mayatja tjunkunytja tjuṯa munu tjanala wangkangu alatji, “Nyura panya Israelkunu tjuṯa pauntjingaṟa wituwitulpai nganampa puḻkaṟa waṟkarinytjaku. Munu panya nyura ilintji piḻṯi tjuṯa ungkupai tjana tjuḻpirta tjunguṟa tjuminta wituwitu palyantjaku. Palu kuwariya tjananya wantima ungkuwiyangku, kaya walytjangku nguriṟa mantjinma.\fig |src="tnEXO05V07.tif" size="col" loc="p" ref="5:7"\fig* \v 8 Palu tjana uti tjuminta tjuṯa rawangku palyanma nampa panya palunyaṯu, panya ngaṉmanytjuya palyaningi, palu puṟunypa. Ka nyura maṉkurpa palyannyangka pukuḻarinytja wiyangku wantima, panya nyura alatjingannyangkaya aṉangu pala waṟka tjuṯa ma-nyaṯaringu munuya palulanguṟu tjana waṟka wantira ngayula rawangku ngatjini tjananya ilytjikutu wantir'iyantjaku tjana kuka pungkula tjanampa God ungkunytjikitjangku. \v 9 Ka palula-tawara nyura tjananya puḻkaṟa alatjiṯu waṟkamilanma tjana ngurangka waṟka wiya nyinara tjukurpa ngunti kulintjaku-tawara Moselu wangkanyangka.” Alatji Piiṟalu tjananya wituwituṉu wati panya mayatja tjuṯa. \p \v 10-11 Kaya paluṟu tjana kuliṟa ankula Israelkunu tjuṯangka wangkangu, “Mayatja Piiṟalu wangkangu nganaṉa piṟuku nyuranya ukiṟi ilintji piḻṯi tjuṯa ungkuwiyangku wantinytjaku munu nyuranya wangkangu walytjangku ankula para-nguriṟa mantjintjaku. Palu nyura kunyu tjiṟirpi kutjungka tjuminta nampa panya palu puṟunypaṯu palyanma, panya nyura ngaṉmanytju tjiṟirpi kutjungka tjuṯa mulapa palyaningi, palu puṟunypa.” \p \v 12 Kaya nyangatja kuliṟa Israelkunu tjuṯa anu ngura panya Itjipala uwankarangka munuya para-nguriningi ukiṟi panya ilintji piḻṯiku. \v 13 Kaya wati panya mayatja tjuṯangku tjananya puḻkaṟa alatjiṯu wituwituningi waṟka puḻka palyantjaku. Munuya wangkangu, “Nyura uti tjuminta tjuṯa palyaṟampa panya ngaṉmanyitja puṟunypa palyanma tjuṯa mulapa, panya ngaṉmanytjula nyuranya ukiṟi ilintji piḻṯi tjuṯa ungangi, ka panya nyura tjuṯa mulapa palyaningi, palu puṟunypaya tjuṯa palyanma.” \v 14 Palu puṯuya palyaningi, kaya Piiṟalu panya mayatja tjunkunytjitja tjuṯangku tjananya pungangi wati panya Israelkunuku mayatja tjuṯa, panya wati palunya tjananyaya aṉangu Israelkunu tjuṯanguṟu ngaṉmanytju ngurkantaṟa tjunu tjanampa walytja tjuṯa mayatjarira waṟkamilantjaku. Kaya Piiṟalu mayatja tjunkunytjitja tjuṯangku palula tjanala wangkangu nyanga alatji, “Ai! Nyurampa walytja tjuṯangku palyantja wiya tjuminta tjuṯa mulapa, nampa panya ngaṉmanytju tjana palyantjitja puṟunypa. Nyaanguṟu? Utiya panya palu puṟunypaṯu tjuṯa palyanma, maṉkurpa wiyangku.” \p \v 15-16 Kaya wati panya Israelkunuku mayatja tjuṯa anu Piiṟalakutu munuya wirkaṟa wangkangu, “Mayatja wiṟu, ngaḻṯuringamalampa. Palu nyaakulanyan alatjingaṉi? Nganaṉa panya nyuntumpa waṟkarinyi, kalanya nyaanguṟu nyuntu panya mayatja tjunkunytjitja tjuṯangku nganaṉanya punganyi? Paluṟu tjana nganaṉanya ungkunytja wiya ilintji panya tjuminta palyantjaku, kala nganaṉa puṯu palyaṉi tjuminta tjuṯa ilintji wiyangka. Kalanya paluṟu tjana mirpaṉarira alkaṉi tjuṯa palyantja-tjiratjangku. Palu nyuntu uti tjanampa mirpaṉarima panya tjana nganaṉanya ilintji tjuṯa ungkunytja wiyangku wantinyangka.” \p \v 17-18 Ka Piiṟalu tjanala wangkangu, “Wiya, nyura waṟkaku ngurpa! Nyura tjukutjuku waṟkarira mapalku pakuringkupai. Pala palulanguṟu nyura ngayunya tiṯutjarangku ngatjini nyuranya wantir'iyantjaku ankula kuka pungkula nyurampa God ungkunytjikitjangku. Maḻakuya ara waṟkaku. Kala nganaṉa nyuranya piṟuku ungkuwiyangku wantinyi ilintji panya piḻṯi tjuṯa, palu piṟukuya palyala tjuminta panya tjuṯa mulapa nyura panya ngaṉmanytju palyantja puṟunypa.”\fig |src="co00798b.tif" size="col" loc="p" ref="5:18"\fig* \v 19 Kaya aṉangu Israelkunuku mayatja tjuṯangku nyangatja kuliṟa puḻkaṟa nguḻuringu munuya kuliningi, “Yaaltjirikula? Panya Piiṟanya mukuringanyi nganaṉa tjuminta tjuṯa mulapa palyantjaku, panya nganaṉa ngaṉmanytju palyantja puṟunypa. Palu tjana ilintji piḻṯi tjuṯa nganaṉanya ungkuwiyangku wantinyangkampa nganaṉa nampa panya palu puṟunypaṯu puṯu nguwanpa palyalku, kalanya uwankara pungkuku Piiṟaku panya wati tjuṯangku.” Munuya palulanguṟu Piiṟanya wantikatira anu. \p \v 20 Munuya Piiṟaku nguranguṟu ma-pakaṟa nyangu Mosenya pulanya Aaronnga tjanampa paṯannyangka. \v 21 Munuya puḻkaṟa mirpaṉarira wangkangu pulanya nyanga alatji, “Mayatja Piiṟanya palumpa wati mayatja tjuṯa kuḻu nganampa puḻkaṟa mirpaṉarinyi nyupalilanguṟu, munulampa kuraringanyi. Ka uti Mayatja Godalu nyupalinya pungama, panya nyupali Piiṟala wangkangu nganaṉanya ilytjikutu wantir'iyantjaku, kaya nyara palulanguṟu paluṟu nganaṉanya iluntankunytjikitjangku kulini.” \s1 Moselu Godala Tjituṟu-tjituṟungku Tjapintja \p \v 22-23 Ka palulanguṟu Moselu Godala piṟuku tjapinu alatji wangkara, “Mayatja God! Nyaakulanya nyuntu wantingu nyanga tjana kurantjaku, panya nganaṉa nyuntumpa walytja tjuṯa. Nyaakuṉin panyatja wanyu nyangakutu iyaṉu? Kaṉa mulapaṯu pitjala Piiṟala tjapinu nyanga ngayuku walytja tjuṯaku. Ka panya ngayulu wangkanyangka Piiṟalu kuliṟa tjanampa puḻkaṟa mirpaṉarira waṟka puḻka mulapa tjunu tjana piṟuku waṟkarinytjaku. Ka nyuntu tjanampa anga-wangkanytja wiyangku alatjiṯu wantingu. Nyaanguṟu?” \c 6 \p \v 1 Ka Mayatja Godalu wangkangu Mosela, “Nyuntu paṯala kuwaripa munun nyakuku ngayulu palyannyangka wati nyanga Piiṟala. Ngayuluṉa palunya nguḻutjingalku paluṟu wangaṉararingkula ngayuku aṉangu tjuṯa paiṟa iyantjaku tjana mapalku pakaṟa ankunytjaku ngura nyanganguṟu.” \s1 Godalu Mosenya Piṟuku Wituntja \p \v 2 Munu Godalu wangkangu Mosela nyanga alatji, “Ngayuluṉa Mayatja Godanya. \v 3 Panya ngaṉmanypaṉa utiringangi Aipuṟamala, Isaacala, Jacobala tjanala God Witulya Puḻkanya. Palu ngayulu palula tjanala tjakultjunkunytja wiyaṯu ini nyanga miḻmiḻpa panya Mayatjanya. \v 4 Ngayulu panya tjananya kalkuṟa wantingu manta panya Kainannga ungkunytjikitjangku tjana ngura walytjangka nyinanytjaku, panya tjana nyara palula ngaṉmanypa nyinangi ngura walytjatjarangka. \v 5 Kaṉa kulinu aṉangu Israelkunu tjuṯa ulanyangka, panya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku tjananya pauntjingaṟa waṟka puḻkangka pakuningi. Kaṉa nyara palulanguṟu kulinu ngayulu panya tjananya kalkuṉu ngura panya Kainannga ungkunytjikitjangku.\fig |src="tnEXO06V05.tif" size="col" loc="p" ref="6:5"\fig* \v 6 Ka nyuntu ngayuku tjukurpa tjanala wangka aṉangu Israelkunu tjuṯangka nyanga alatji, \pi1 ‘Ngayuluṉa Mayatja Godanya. Ngayulu nyuranya walatjunkuku aṉangu Itjipanya nguraṟa tjuṯaku rawa waṟkarinytjaku-tawara. Mulapa ngayulu witulya puḻkangku tjananya pikantankuku munuṉa nyuranya wankaṟunkuku. \v 7 Munuṉa ngayulu nyuranya aḻṯiku ngayuku walytja mulararinytjaku munuṉa ngayulu nyurampa God alatjiṯu ngaṟaku. Munu ngayulu alatjiṯu nyuranya Itjipalanguṟu pakaltjingalku tjanampa rawa waṟkarinytjaku-tawara, ka nyara palulanguṟu nyura nintiringkuku panya ngayulu alatjiṯu nyurampa Mayatja Godanya. \v 8 Panya ngayulu walytjangku nyuranya ma-katiku ngura panya ngaṉmanytju ngayulu Aipuṟamanya, Isaacanya, Jacobanya tjananya kalkuntjitjakutu. Munuṉa nyuranya manta nyara palunya ungkuku, ka nyurampariku alatjiṯu. Panya ngayuluṉa Mayatja Godanya.’ \m Uwa, nyuntu tjukurpa nyanga palunya tjanala wangka Israelkunu tjuṯangka.” \v 9 Ka mulapaṯu Moselu tjanala tjakultjunu uwankara Godalu wangkanytja. Palu kulintja wiyangkuya wantingi, panya kurunpaya uḻiringu waṟka puḻka tjuṯa rawangku palyantjatjanu. Palulanguṟuya Moselu wangkanyangka mulamularingkunytja wiyangku wantingi. \p \v 10-11 Ka Mayatja Godalu wangkangu Mosela, “Ankula wangka wati panya Piiṟala Itjipaku panya mayatjangka paluṟu Israelkunu tjuṯa wantir'iyantjaku, tjana ngura nyangatja wantikatira ankunytjaku.” \v 12 Palu Moselu ngapartji wangkangu alatji, “Wiya, panya Israelkunu tjuṯangkuya ngayula kulilwiyangku wantingi, ka tjinguṟu Piiṟalu kuḻu ngayula kulilwiyangkuṯu wantiku, panya ngayulu puṯu nguwanpa puḻkaṟa wangkapai.” \p \v 13 Palu Godalu Mosenya pulanya Aaronnga wituṉu ankula wati panya Piiṟala tjakultjunkunytjaku. Munu paluṟu pulanya puḻkaṟa wituwituṉu aṉangu Israelkunu tjuṯa pakaltjingaṟa katinytjaku ngura panya Itjipalanguṟu. \s1 Nyangatja Moseku Aaronku Pulampa Walytjapiti Ini Tjuṯa \p \v 14 Ka wati panya Israelku katja ngaṉmanyitja ini Rupinnga. Paluṟu katja kutjara kutjara kanyiningi ini nyanganpa – Anukunya, Paalunya, Itjuṟannga, Kaaminya. Kaya wati nyanga palula tjanalanguṟu aṉangu winkiringu tjanampa walytjapiti. \p \v 15 Ka Rupintu pininu wati ini Tjimiyannga. Ka panya Tjimiyanku katja tjuṯa ini nyanganpa – Tjimuwilnga, Tjaminnga, Uwaatnga, Tjakinnga, Tjawanya, Tjaulnga. Palu Tjaulnga panya minyma Kainannga nguraṟaku. Kaya nyanga palula tjanalanguṟu aṉangu winkiringu tjanampa walytjapiti. \p \v 16 Ka Tjimiyantu pininu wati ini Levinya. Ka panya Leviku katja maṉkurpa ini nyanganpa – Kuutjannga, Kawatjanya, Miraṟainya. Ka nyanga palula tjanalanguṟu aṉangu ma-tjuṯaringangiṯu tjanampa walytjapiti. Ka wati panya Levinya tjiḻpiringkula yiya nampa 137 nyinanytjatjanu ilungu. \v 17 Ka panya Leviku katja kuranyitjangku Kuutjantu katja kutjara kanyinu ini Lipininya pulanya Tjimainya. Ka nyanga kutjaranguṟu aṉangu ma-tjuṯaringu Leviku panya walytjapiti. \v 18 Ka wati panya Kawatjaku katja tjuṯa ini nyanganpa – Ama-ṟamanya, Iitjanya, Ipaṟamanya, Utjiyalnga. Ka nyanga palula tjanalanguṟu aṉangu ma-tjuṯaringangiṯu tjanampa walytjapiti. Ka Kawatjanya panya tjiḻpiringkula yiya nampa 133 nyinanytjatjanu ilungu. \v 19 Ka Miraṟailu katja kutjara kanyinu ini nyanga pulanya – Maalinya munu Mutjinya. Ka nyanga palula pulalanguṟu aṉangu ma-tjuṯaringangiṯu pulampa walytjapiti. Uwa, nyanga paluṟu tjana uwankara wati panya Leviku walytjapiti. \p \v 20 Ka panya Leviku pakaḻingku Ama-ṟamalu aḻṯingu palumpa mamaku kangkuṟu ini Tjakapitinya. Munu pula katja kutjara kanyinu ini Aaronnga pulanya Mosenya. Ka wati panya Ama-ṟamanya panya tjiḻpiringkula yiya nampa 137 nyinanytjatjanu ilungu. \v 21 Ka Ama-ṟamaku maḻanypangku Iitjalu katja maṉkurpa kanyinu ini nyanganpa – Kuṟanya, Nipikanya, Tjikiṟinya tjananya. \v 22 Ka Iitjaku maḻanypangku Utjiltu katja maṉkurpa kutjupaṯu kanyinu ini nyanganpa – Mitjailnga, Iltjapanya, Tjitjuṟinya tjananya. \p \v 23 Ka Aarontu aḻṯingu kungka ini Ilitjipanya panya wati ini Amina-tapaku uṉṯalpa munu wati ini Naatjanku kangkuṟu. Ka Ilitjipalu Aaronku katja tjuṯa kanyinu ini nyanganpa – Natapanya, Apiwunya, Iliyatjanya, Itjamanya tjananya. \p \v 24 Ka wati panya Kuṟalu katja maṉkurpa kanyinu ini nyanganpa – Itjiṟanya, Ilkananya, Api-yatjapanya tjananya. Ka wati nyanga palula tjanalanguṟu aṉangu ma-tjuṯaringu ini panya Kuṟakunu tjuṯa. \p \v 25 Ka panya Aaronku katjangku Iliyatjalu aḻṯingu wati Putiyalku uṉṯalpa. Ka paluṟu kanyinu katja ini Piniyatjanya. \p Uwa, ini nyanga paluṟu tjana panya wati ngaṉmanyitja tjuṯa Levikunu tjuṯaku, kaya palula tjanalanguṟu aṉangu winkiringu Leviku walytjapiti tjuṯa. \p \v 26 Ka panya Aaronta pulala Mosela Mayatja Godalu wangkangu nyanga alatji, “Nyupali aṉangu Israelkunu tjuṯa ngura nyanga Itjipalanguṟu pakaltjingala munu tjananya uwankara ma-kati walytjapiti kutjupa walytjapiti kutjupa.” \v 27 Ka wati nyanga paluṟu pula panya Itjipaku mayatjangka Piiṟala wangkangu aṉangu Israelkunu tjuṯa wantir'iyantjaku. \s1 Mayatja Godalu Mosenya Pulanya Aaronnga Wangkanytja \p \v 28-29 Munu ngura pala Itjipala nyinanyangka Mayatja Godalu Mosela wangkangu nyanga alatji, “Ngayuluṉa Mayatja Godanya. Ka nyuntu ankula Itjipaku mayatjangka wangka Piiṟala uwankara ngayulu panya nyuntula wangkanytja.” \p \v 30 Palu Moselu ngapartji wangkangu, “Wiya, ngayulu palyanyku wangkapai wiya, ka tjinguṟu Piiṟalu ngayunya kulintja wiyangku wantiku.” \c 7 \p \v 1-2 Ka Mayatja Godalu wangkangu Mosela, “Ngayulu panya nyuntunya palyaṉu Godanya puṟunypa mayatja panya Piiṟala wangkanytjaku. Munuṉa nyuntumpa kuṯa Aaronnga tjunu nyuntumpa wangkatjara, paluṟu nyuntumpa tjukurpa Piiṟala wangkanytjaku. Ka nyuntu uwankara ngayulu wangkanytja Aaronta wangka, ka paluṟu ngapartji mayatja panya Piiṟala tjakultjunkuku munu palunya wangkaku aṉangu Israelkunu tjuṯa wantir'iyantjaku palumpa nguranguṟu. \v 3 Palu ngayuluṉa Piiṟanya tungunpungkunytjaku palyalku, ka paluṟu nyupalila kulintja wiyangku wantiku. Ngayuluṉa witulya puḻkangku palyalku kutjupa kutjupa tjuṯa ngura pala Itjipala Piiṟalu nyakunytjaku. \v 4 Palu paluṟu nyupalila kulilwiyangku wantiku. Kaṉa palulanguṟu ngura pala Itjipanya puḻkaṟa kuralku. Munuṉa ngayulu ngura pala palulanguṟu pakaltjingaṟa katiku ngayuku walytja tjuṯa aṉangu pala Israelkunu tjuṯa. \v 5 Uwa, ngayuluṉa witulya puḻkangku kuralku ngura pala Itjipanya munuṉa ngura pala palulanguṟu Israelkunu tjuṯa pakaltjingalku, kaya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku nintiringkula kulilku panya mulapa ngayuluṉa Mayatja Godanya.” Nyanga alatji Godalu wangkangu Mosela. \p \v 6 Ka Moselu pula Aarontu mulapaṯu palyaṉu Mayatja Godalu panya wangkanytjitja. \v 7 Ka paluṟu pula Piiṟala wangkanytja aṟangka Mosenya panya wati tjiḻpi nguwanpa nyinangi yiya nampa 80 nyinanytjatjanu. Ka palumpa kuṯa Aaronnga tjiḻpiṯu nyinangi yiya panya nampa 83 nyinanytjatjanu. \s1 Puṉu Tjukara Aaronku \p \v 8-9 Ka piṟuku Mayatja Godalu wangkangu Mosela pulala Aaronta, “Nyupali panya Piiṟala wirkankunyangka paluṟu tjinguṟu nyupalila tjapilku kutjupa kutjupa witulyangku palyantjaku paluṟu nyakula mulamularingkunytjikitjangku. Ka Mose, nyuntu alatji tjapinnyangkampa Aaronnga wangka puṉu panya tjukara mantjiṟa mantangka waṉinytjaku Piiṟala kuranyu, ka puṉu panya tjukara paluṟu liruringkuku.” \p \v 10 Ka palulanguṟu Mosenya pula Aaronnga anu Piiṟalakutu munu pula Godalu panya wangkanytja palyaṉu. Ka Aarontu waṉingu tjukara mantangka Piiṟala kuranyu munu palumpa wati mayatja tjuṯangka miṟangka kuḻu, ka mulapaṯu waṉinyangka liruringu. \v 11 Ka Piiṟalu tjukaranguṟu liruringkunyangka nyakula wati kutju iyaṉu palumpa ngangkaṟi tjuṯa aḻṯira ngalya-katinytjaku, kaya pitjala tjana ngapartji palu puṟunypaṯu palyaningi tjanampa witulyatjarangku. \v 12 Munuya waṉingu tjanampa tjukara tjuṯa, ka palu puṟunypaṯu liruringu tjukara panya tjuṯa. Palu Aaronku panya tjukarangku liruringkunytjatjanungku liru panya kutjupa tjuṯa uwankara kuuḻtjanu.\fig |src="tnEXO07V12.tif" size="col" loc="p" ref="7:12"\fig* \v 13 Ka Piiṟalu nyakula wantira tungun-tungunpa alatjiṯu nyinangi, panya nyanga alatjirinytjaku Godalu ngaṉmanytju wangkangu. Munu paluṟu kulintja wiyangku wantingu Aaronnga pulanya Mosenya. \s1 Kura Tjuṯa Ngura Itjipala Utiringkunytja – 1. Uṟu Milkaḻirinytja \p \v 14 Ka piṟuku Godalu wangkangu Mosela, “Mayatja panya Piiṟanya puḻkaṟa tungunpunganyi munu aṉangu Israelkunu tjuṯa wantir'iyantja wiyangku alatjiṯu wantinyi. \v 15 Ka nyuntu mungawinki tjukara panya palunyatjara ankula paṯanma karu panya Nayilta uṟu kantilytja mayatja panya paluṟu uṟukutu ngalya-pitjanytjaku. \v 16 Munu palunya nyakulampa tjakultjura tjukurpa ngayulu kuwari nyuntula wangkanytja.” \p Ka Moselu tjukurpa wangkanyangka kulinu munu ankula mayatja panya Piiṟala tjukaṟurungku tjakultjunu alatji, “Mayatja Godalu, panya aṉangu Iipuṟu tjuṯaku Mayatjangku, ngayunya iyaṉu nyuntulakutu palumpa tjukurpa nyuntula tjakultjunkunytjaku. Alatji paluṟu nyuntunya wangkanyi, ‘Ngayuku aṉangu tjuṯa wantir'iyanma paluṟu tjana ilytjikutu ankula ngayunya waḻkuntjaku. Nyanga alatji panyaṉa nyuntula ngaṉmanytju wangkangu, ka nyuntu ngayula kulilwiyangku wantingi. \v 17 Palu kuwariṉa nyuntula miṟangka witulya puḻkangku palyaṉi nyuntu nyakula ngayuku nintiringkunytjaku panya ngayulu Mayatja Godanya.’” Alatji Moselu mayatja panya Piiṟala tjakultjunu Godalu wangkanytja uwankara. Munu palulanguṟu piṟuku palula wangkangu alatji, “Kuwariṉa uṟu nyanga Nayilnga pungkuku puṉu nyanga tjukarangka, ka uṟu paluṟu kutjuparira milkaḻiriku. \v 18 Ka antipina uṟu nyanga Nayilta ngarinytja uwankara iluku. Ka uṟu panya paluṟu kuraringkula paṉṯiku. Ka nyura Itjipanya nguraṟa tjuṯangku puṯu mina tjikilku karu nyanga Nayiltanguṟu.” \p \v 19 Ka Mayatja Godalu Mosela wangkangu, “Aaronnga wangka, ka paluṟu nyuntumpa panya tjukarangka katuṟa kanyila uṟungka katu, mina uṟu pala Itjipala ngarinytja uwankara milkaḻirinytjaku, ka karu tjuṯa, tjintjiṟa tjuṯa, tjukuḻa tjuṯa, mina piṯi tjuṯa kuḻu uwankara alatjiṯu milkaḻiriku. Ka ngurangka pitingka tjutiṟa tjunkunytja tjuṯa kuḻu milkaḻiriku.” \p \v 20-21 Ka Moselu pula Aarontu mulapaṯu palyaṉu Godalu panya wangkanytjitja. Ka Aarontu tjukara panya palunya uṟungka katu wakuṟa pungu uṟu panya Nayilnga Piiṟala miṟangka palumpa wati mayatja tjuṯangka miṟangka kuḻu, ka uṟu uwankara milkaḻiringu. Ka antipina uwankara karu panya Nayilta ilungu. Ka uṟu uwankarangka kura paṉṯingi, kaya karu panya palulanguṟu puṯu mina tjikiningi aṉangu Itjipanya nguraṟa tjuṯangku, panya uwankara milkaḻi tjiwariwari ngaringi ngura panya Itjipala. \v 22 Kaya Piiṟaku ngangkaṟi tjuṯangku palu puṟunypaṯu palyaṉu uṟu milkaḻirinytjaku. Ka Piiṟalu nyangu palumpa ngangkaṟi tjuṯangku alatji palyannyangka munu piṟuku Mosela pulala Aaronta tungunpungu munu pulala kulintja wiyangku wantingi, panya nyanga alatjirinytjaku Godalu ngaṉmanytju Mosela pulala wangkangu. \v 23 Ka nyanga palulanguṟu Piiṟalu wantikatira anu ngurakutu panya paluṟu puṯu alatjiṯu mulamularingangi Moselu pula Aarontu palyannyangka. \p \v 24 Ka aṉangu Itjipanya nguraṟa uwankarangku puṯu mina tjikiningi karu panya Nayiltanguṟu. Munuya palulanguṟu karungka itingka kitikiti piṯi kutju kutju tjawaningi mina palya ngurintjikitjangku. \p \v 25 Ka Mayatja Godalu karungka uṟu panya milkaḻirinytjaku palyannyangka maḻangka tjiṉṯu 7 ngaṟala wiyaringu. \c 8 \s1 2. Ngaṉngi Tjuṯa \p \v 1 Ka Mayatja Godalu piṟuku wangkangu Mosela, “Ara mayatja panya Piiṟalakutu munu palula tjakultjura tjukurpa nyanga ngayulu kuwari nyuntula wangkanytja.” Ka Moselu tjukurpa wangkanyangka kulinu munu ankula mayatja panya Piiṟala tjukaṟurungku tjakultjunu nyanga alatji, “Mayatja Godalu ngayunya iyaṉu nyuntulakutu palumpa tjukurpa nyuntula tjakultjunkunytjaku. Alatji paluṟu nyuntunya wangkanyi, ‘Ngayuku aṉangu tjuṯa wantir'iyanma paluṟu tjana ankula ngayunya waḻkuntjaku. \v 2 Palu nyuntu ngayula tungunpungkunyangkaṉa nyuntunya puḻkaṟa tjituṟu-tjituṟunkuku ngaṉngi tjuṯa mulapa iyaṟa nyuntumpa ngurakutu. \v 3 Ka karu uṟu Nayilta ngaṉngi tjuṯa winkiringkuku munuya uṟu wantikatira angalku manta uwankarangka munuya waḻi nyuntumpangka tjarpaku munuya tjarpaku nyuntumpa piitangka kuḻu. Munuya waḻi winkingka nyuntumpa wati mayatja tjuṯaku waḻingka kuḻu tjarpaku, munu Itjipanya nguraṟa tjuṯaku waḻi uwankarangka. Munuya mai paulpaingka unngu kuḻu tjarpaku munu piti mai kutjalpaingka kuḻu. \v 4 Tjanaya mungilyiriku mulapa, munuya para-para-waṟarakatiku nyuntula itiwanu itiwanu munu nyuntumpa wati mayatja tjuṯangka kuḻu, munu aṉangu Itjipanya nguraṟa kutjupa uwankarangka kuḻu.’” Alatji Moselu mayatja panya Piiṟala ankula tjakultjunu Godalu panya wangkanytja uwankara. \p \v 5 Ka palulanguṟu Godalu piṟuku wangkangu Mosela, “Aaronnga wangka tjukara panya katuṟa kanyintjaku uṟungka katu. Ka ngaṉngi mungilyi mulapa ngalya-pakalku karu uwankaranguṟu ngura pala Itjipala manta winkikutu.” Ka Moselu wangkangu Aaronta.\fig |src="CO00800B.TIF" size="col" loc="p" ref="8:5"\fig* \v 6 Ka Aarontu mulapaṯu tjukara katuṟa kanyinu uṟungka katu. Kaya ngaṉngi mungilyi mulapa uṟu uwankaranguṟu ngalya-pakaṉu munuya ngura panya Itjipala winkingka angaṟa nyinara waṉaningi. \v 7 Kaya Piiṟaku ngangkaṟi tjuṯangku palu puṟunypaṯu witulyangku palyaṉu uṟunguṟu ngaṉngi tjuṯa pakaṟa uṟilta nyinara waṉinytjaku ngura pala Itjipala. \p \v 8 Ka Piiṟalu wati kutju iyaṉu Mosenya pulanya Aaronnga aḻṯira ngalya-katinytjaku munu pulala wangkangu, “Wanyu pula Mayatja Godala tjapila ngaṉngi nyanganpa wiyantjaku ngayulanguṟu munu ngayuku aṉangu tjuṯanguṟu kuḻu, kaṉa nyuntumpa aṉangu tjuṯa wantir'iyalku ankula kuka pungkula tiliwakaṟa Godanya ungkunytjaku.” \p \v 9 Ka Moselu wangkangu Piiṟala, “Palya, ngayuluṉa Godala tjapilku ngaṉngi tjuṯa wiyantjaku. Palu wanyuṉi tjakultjura nyuntu aṟa kuliṟampa, kaṉa ngayulu nyara palula aṟangka tjapilku nyuntumpa munu nyuntumpa wati mayatja tjuṯaku munu pala Itjipanya nguraṟa uwankaraku kuḻu, ka Godalu palyalku ngaṉngi tjuṯangku nyuranya munu nyurampa waḻi tjuṯa kuḻu wantikatinytjaku, kaya karu panya Nayilta uṟungka kutju nyinaku.” \p \v 10-11 Ka Piiṟalu palula wangkangu, “Godala ngayuku tjapila mungawinki.” \p Ka Moselu wangkangu, “Palya, mungawinkiṉa palula tjapilku, kaya mulapaṯu ngaṉngi tjuṯangku nyuranya uwankara wantikatiku nyurampa waḻi tjuṯa kuḻu, munuya Nayilta uṟungka kutju nyinaku. Ka nyara palulanguṟu nyuntu nintiringkula kulilku panya nganampa Mayatja Godanya witulya puḻka mulapa nyinanyi, ka kutjupa palu puṟunypa nyinanytja wiya alatjiṯu.” Nyanga alatji Moselu Piiṟala wangkangu. \v 12 Ka nyanga palulanguṟu Aarontu pula Piiṟanya wantikatira anu. \p Ka mungawinki Moselu Mayatja Godala tjapinu ngaṉngi panya tjuṯaku panya paluṟu iyaṉu wati panya Piiṟala tjanalakutu. \v 13 Ka Godalu kulinu Mosenya munu iluntanu ngaṉngi panya tjuṯa. Kaya uwankara ilura wiyaringu waḻingka, yaatangka, uṟilta munu ngura uwankarangka kuḻu. \v 14 Kaya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku ngaṉngi tjuṯa uraṟa uṯuḻuṟa tjunu puḻka mulapa. Ka mapalku uṉaringu ngura uwankarangka munu kura paṉṯingi. \p \v 15 Ka mayatja panya Piiṟalu nyangu ngaṉngi tjuṯa ilunyangka munu palulanguṟu paluṟu piṟuku Godala tungunpungu munu Mosela pulala Aaronta kulilwiyangku wantingi, panya alatjirinytjaku Godalu ngaṉmanytju Mosela pulala wangkangu. \s1 3. Kiwinyi Tjuṯa \p \v 16 Ka piṟuku Godalu Mosela wangkangu, “Wangka Aaronta manta pungkunytjaku tjukara panya palula ulpuru pakantjaku, ka ngura uwankarangka Itjipala winkingka ulpuru puḻka pakaṟa kampa kutjuparira kiwinyiriku.” Ka Moselu wangkangu palumpa kuṯangka. \v 17 Ka mulapaṯu Aarontu tjukarangka panya manta pungu, ka ngura winkingka ulpuru puḻka pakaṟa kampa kutjuparira kiwinyiringu munu aṉangu, kuka tjuṯa kuḻu tjutuṟa patinu Itjipala aḻa lipiwanungku. \v 18 Ka Piiṟaku ngangkaṟi tjuṯangku witulyatjarangku arkaṟa puṯu palyaningi kiwinyi tjuṯaringkunytjaku. Palu panya Godalu palyantja kutju ngura lipiwanu angaṟa ngaṟangi. \v 19 Kaya wati panya ngangkaṟi tjuṯangku wangkangu Piiṟala, “Godalu witulya puḻkangku nyangatja palyaṉu.” Palu piṟuku Piiṟanya Godala tungunpungu munu Mosela pulala Aaronta kulintja wiyangku wantingi, panya Godalu ngaṉmanytju wangkanytjitja alatjiringu. \s1 4. Punpunpa Tjuṯa \p \v 20 Ka piṟuku Mayatja Godalu wangkangu Mosela, “Mungawinki mulapa pakala munu ankula mayatja panya Piiṟanya karu Nayiltakutu ankunyangka wirkaṟa nyawa, munu palula tjakultjura tjukurpa nyanga ngayulu kuwari nyuntula wangkanytja.” Ka Moselu tjukurpa wangkanyangka kulinu munu ankula mayatja panya Piiṟala tjukaṟurungku tjakultjunu nyanga alatji, “Mayatja Godalu ngayunya iyaṉu nyuntulakutu palumpa tjukurpa nyuntula tjakultjunkunytjaku. Alatji paluṟu nyuntunya wangkanyi, ‘Ngayuku aṉangu tjuṯa wantir'iyanma paluṟu tjana ankula ngayunya waḻkuntjaku. \v 21 Palu nyuntu wantir'iyantja wiyangku wantinyangkampa ngayulu punpunpa tjuṯa mulapa iyalku nyurampa waḻikutu, kaya paluṟu tjana tjuṯa mulapa nyuntula nyinakatiku munu nyuntumpa wati mayatja tjuṯangka munu aṉangu Itjipanya nguraṟa uwankarangka kuḻu, ka Itjipala waḻi tjuṯangka punpunpa tjuṯa tjaalyngaṟaku munu manta kuḻu tjutuṟa patilku punpunpa winki mulatu. \v 22-23 Palu ngayuluṉa ngura panya Katjintakutu punpunpa iyantja wiyangku wantiku, panya ngura nyara palula ngayuku walytja tjuṯa nyinanyi aṉangu panya Israelkunu tjuṯa. Ka tjananya punpunpa tjuṯangku wirkaṟa kaarakantja wiyangku wantiku, munuya nyuntumpa ngurangka kutju wirkankuku nyuntumpa aṉangu tjuṯangka. Mungawinkiṉa nyangatja palyalku, ka nyuntu nyakuku punpunpa mungilyi mulapa nyurampa ngurangka wirkankunyangka manta Itjipala, palu ngura nyara ngayuku aṉangu tjuṯa nyinanytjala punpunpa wirkankunytja wiya ngaṟaku. Ka nyanganguṟu nyuntu nintiringkula kulilku panya mulapa ngayulu Mayatja Godanya munu panyaṉa nyuntumpa ngurangka ngaṟanyi.’” Alatji Moselu Piiṟala tjakultjunu Godalu panya wangkanytja uwankara. \p \v 24 Ka mulapaṯu palulanguṟu Mayatja Godalu punpunpa mungilyi mulapa iyaṉu wangkanytjatjanungku. Kaya kapuṯu winki mulapa Piiṟaku waḻingka tjarpangu, palumpa wati mayatja tjuṯaku waḻingka kuḻu munuya ngura Itjipala lipiwanu waḻi uwankarangka kuḻuya tjarpangu.\fig |src="CO00804B.TIF" size="col" loc="p" ref="8:24"\fig* \p \v 25 Ka Piiṟalu wati kutju iyaṉu Mosenya pulanya Aaronnga piṟuku aḻṯira ngalya-katinytjaku munu wangkangu pulala, “Palyaya ankula kuka pungkula uwa nyurampa God paluṟu nyurampa pukuḻarinytjaku. Palu ngura nyangangkaya palyanma paṯu ankuwiyangku.” \p \v 26 Palu Moselu wangkangu, “Wiya, tjinguṟu palya wiya nganaṉa alatjingantjaku ngura nyangangka. Panya aṉangu Itjipanya nguraṟa tjuṯaya alatji palyannyangka nyakula tjinguṟu nganampa miiḻaralku kuka puluka tjuṯa pungkunyangka. Munuya tjinguṟu nganaṉala wangkaku, ‘Nyaaku nyura puluka tjuṯa punganyi? Wanti, panya kuka paluṟu tjana miḻmiḻpa nganaṉa waḻkuntjaku.’ Nyanga alatjiya nyakula wangkara miiḻaralku munuya tjinguṟu nganaṉanya mirpaṉarira apungka atuṟa iluntankuku. \v 27 Palu wanyula ankuku tjiṉṯu maṉkurpa ilytjikutu, munula nyara palula kutju kuka pungkula tiliwakaṟa Mayatja Godanya ungkuku paluṟu nganampa pukuḻarinytjaku, panya nyanga alatjilanya Godalu wangkangu nganaṉa palyantjaku.” \p \v 28 Ka mayatja Piiṟalu ngapartji palula wangkangu, “Palya ngayulu nyuranya wantir'iyaṉi ankunytjaku, kaya palya ma-pitja munuya kuka pungkula tiliwakaṟa nyurampa Mayatja Godanya ungama ngura nyara ilytjingka. Palu paṯu ankuwiyaya ila nguwanpa ankula nyinama. Palu wanyu kuwari nyanga ngayuku Godala tjapila paluṟu punpunpa tjuṯa wiyantjaku.” \p \v 29 Ka Moselu wangkangu, “Uwa palya, ngayulu kuwari nyuntunya wantikatira ankula Mayatja Godala tjapini, ka paluṟu mungawinki wiyalku punpunpa tjuṯa. Kaya nyuranya uwankara wantikatiku nyuntumpa wati mayatja tjuṯa, aṉangu Itjipanya nguraṟa uwankara kuḻu. Ka-puṯa nyuntu palulanguṟu kampa kutjuparira nganaṉanya markulwiyangku wangaṉarangku wantir'iyanma, panya ngaṉmanyitja puṟunymankunytja wiyangku, kala palya ilytjikutu ankula kuka pungkula Mayatja Godanya ungama.” \p \v 30 Munu wangkara wiyaringkula Moselu Piiṟanya wantikatira anu munu tjapinu Mayatja Godala punpunpa wiyantjaku. \v 31 Ka Godalu kulinu Moselu tjapinnyangka munu wiyaṉu punpunpa panya tjuṯa. Ka punpunpa panya tjuṯangku Piiṟanya palumpa wati mayatja tjuṯa kuḻu wantikatingu aṉangu Itjipanya nguraṟa uwankara kuḻu. Ka punpunpa kutju nyinanytja wiya alatjiṯu uwankara ilura wiyaringu. \v 32 Ka punpunpa tjuṯa ilura wiyaringkunyangka Piiṟanya piṟuku panya palu puṟunypaṯu Godala tungunpungkula aṉangu panya palunya tjananya wantir'iyalwiyangku markuṟa kanyiningi. \c 9 \s1 5. Kuka Tjuṯa Ilunytja \p \v 1 Ka palulanguṟu piṟuku Mayatja Godalu wangkangu Mosela, “Kuwariṉa piṟuku nyuntula wangkanyi tjukurpa kutjupa nyuntu kuliṟa Piiṟala ankula ma-tjakultjunkunytjaku!” Ka Moselu tjukurpa wangkanyangka kulinu munu ankula mayatja panya Piiṟala tjukaṟurungku tjakultjunu nyanga alatji, “Mayatja Godalu, panya aṉangu Iipuṟu tjuṯaku Mayatjangku, ngayunya iyaṉu nyuntulakutu palumpa tjukurpa nyuntula tjakultjunkunytjaku. Alatji paluṟu nyuntunya wangkanyi, ‘Ngayuku aṉangu tjuṯa wantir'iyanma paluṟu tjana ankula ngayunya waḻkuntjaku. \v 2-3 Palu tjinguṟu nyuntu wantir'iyantja wiyangku tjananya rawangku kanyinnyangkampa ngayulu pika kura mulapa iyalku nyurampa nyanytju tjuṯaku, munu nyurampa tangkiyiku, kamulaku, pulukaku, tjiipiku munu nanikuta tjuṯaku kuḻu paluṟu tjana uwankara pikatjararingkula ilunytjaku. \v 4-5 Palu ngayulu Israelkunu tjuṯaku kuka tjuṯa wankaṟunkuku pikatjararingkuwiya ngaṟanytjaku, ka tjanampa kuka uwankara ilunytja wiya wanka nyinaku. Uwa, mungawinki ngayulu nyanga alatjingaṉi ngura nyanga Itjipala winkingka.’” Alatji Moselu mayatja panya Piiṟala tjakultjunu Godalu wangkanytja uwankara. \p \v 6 Ka mulapaṯu mungawinki Mayatja Godalu palyaṉu panya paluṟu wangkanytjatjanungku. Ka kuka tjuṯa aṉangu Itjipanya nguraṟa tjuṯaku pikatjararingkula uwankara ilungu. Palu Israelkunu tjuṯaku kuka tjuṯa pika wiya ilunytja wiya uwankara wankaṟu ngaṟangi. \v 7 Ka Piiṟalu wati maṉkurpa wituṟa iyaṉu Israelkunu tjuṯaku ngurakutu. Ka paluṟu tjana ankula nyangu Israelkunu tjuṯaku kuka tjuṯa ilunytja wiya alatjiṯu wanka ngaṟala waṉinyangka. Munuya pitjala Piiṟala tjakultjunu. Palu Piiṟalu piṟuku panya palu puṟunypaṯu Godala tungunpungkula tjananya Israelkunu tjuṯa wantir'iyantja wiyangku kanyiningi. \s1 6. Aṉangu Munu Kuka Tjuṯa Kunmaṉutjararingkunytja \p \v 8 Ka Godalu piṟuku Mosela pulala Aaronta wangkangu, “Maṟangku pula tjuṉpa mantjila kuḻkunguṟu. Ka Mose, nyuntu mayatja Piiṟala miṟangka katu waṉi ilkaṟingka. \v 9 Ka tjuṉpa panya paluṟu lipiringkula ulpuru puḻkaringkuku munu manta Itjipala winkingka angalku. Ka ulpuru panya tjuṉpa palulanguṟu pika kunmaṉu tjuṯa nyinakatiku aṉangu Itjipanya nguraṟa tjuṯaku miṟingka kuka tjuṯangka kuḻu. Munu kunmaṉu panya paluṟu tjana raa-raaringkula aḻa-aḻaringkula pika puḻkaringkuku.” Alatji Godalu wangkangu Moselu pula Aarontu palyantjaku. \p \v 10 Ka paluṟu pula tjuṉpa waṟunguṟu mantjiṟa katingu munu pula ankula Piiṟala miṟangka ngaṟangu munu palulanguṟu Moselu tjuṉpa panya palunya ilkaṟikutu waṉingu, ka tjuṉpa palulanguṟu aṉangu tjuṯa kunmaṉutjararingu kuka tjuṯa kuḻu. Ka palulanguṟu pika panya kunmaṉu tjuṯa kuraringkula aḻa-aḻaringu. \v 11 Ka Piiṟaku ngangkaṟi tjuṯa puṯu nguwanpa pitjangi Moselakutu panya paluṟu tjana kuḻu kunmaṉu tjuṯatjararingu. Ka aṉangu Itjipanya nguraṟa uwankara kuḻu palu puṟunyaringu. \v 12 Palu Godalu Piiṟanya tungun-tungunpa palyaṉu kulilwiyangku wantinytjaku, ka paluṟu mulapaṯu kulilwiyangku wantingi Moselu pula Aarontu wangkanyangka, panya alatjirinytjaku Godalu ngaṉmanytju Mosela wangkangu. \s1 7. Kunaṯangku Atunytja \p \v 13 Ka piṟuku Godalu Mosela wangkangu, “Mungawinki mulapa pakala munu ankula Piiṟala tjakultjura tjukurpa nyanga ngayulu kuwari nyuntula wangkanytja.” Ka Moselu tjukurpa wangkanyangka kulinu munu ankula mayatja panya Piiṟala tjukaṟurungku tjakultjunu nyanga alatji, “Mayatja Godalu, panya aṉangu Iipuṟu tjuṯaku Mayatjangku, ngayunya iyaṉu nyuntulakutu palumpa tjukurpa nyuntula tjakultjunkunytjaku. Alatji paluṟu nyuntunya wangkanyi, ‘Ngayuku aṉangu tjuṯa wantir'iyanma paluṟu tjana ankula ngayunya waḻkuntjaku. \v 14 Ka tjinguṟu nyuntu alatji palyalwiyangku wantinyangkampa ngayulu witulya puḻkangku nyuntunya puḻkaṟa alatjiṯu pikantankuku munu nyuntumpa wati mayatja tjuṯa munu nyuntumpa aṉangu tjuṯa kuḻu, nyanga Itjipanya nguraṟa uwankara. Kan palulanguṟu nintiringkula kulilku panya ngayulu witulya puḻka mulapa nyinanyi uwankarangka waintarinytja, ka kutjupa ngayulu puṟunypa nyinanytja wiya alatjiṯu. \v 15 Tjinguṟu ngayulu ngaṉmanytju nyuntunya pika kura mulapa ungama nyuntumpa aṉangu tjuṯa kuḻu, ka nyura pika puḻkaringkula iluma uwankara alatjiṯu. \v 16 Palu ngayulu nyuranya wantingu iluntankunytja wiyangku, nyura witulya puḻkangku palyannyangka nyakula ngayuku nintiringkunytjaku, munu aṉangu manta winkitjangku kuḻu kuliṟa ngayunya ini kulintjaku witulya puḻkanya. \v 17 Palu nyuntu kaṉany-kaṉanypa alatjiṯu nyinanyi, munu panyan ngayula tungunpungkula ngayuku aṉangu tjuṯa wangaṉarangku wantir'iyalwiyangku kanyini rawangku. \v 18 Ka palulanguṟu ngayulu mungawinki kunaṯa puḻkanya iyaṉi apu puṟunypa punkantjaku ngura Itjipalawanu, panya ngura pala palula ngaṉmanypa kunaṯa nyanga puṟunypa punkantja wiyaṯu. \v 19 Ala, kuwari wangka nyuntumpa waṟkatjara tjuṯa nyanytju, puluka, tjiipi, kuka uwankara waḻingka unngu tjarpatjunkunytjaku kunaṯangku tjananya atuṟa iluntankunytjaku-tawara. Panya mungawinki kunaṯa puḻkangku punkaṟa uwankara uṟilta ngaṟanyangka atuṟa iluntankuku aṉangu tjuṯa kuḻu, kaya uti uwankara wankaringkunytjikitja waḻi unngu tjarpama.’” Alatji Moselu mayatja Piiṟala tjakultjunu Godalu panya wangkanytja uwankara. \p \v 20 Ka Piiṟaku wati mayatja kutjupa tjarangku kulinu Mayatja Godaku tjukurpa Moselu tjakultjunkunyangka, munuya kunaṯangku atuntjaku-tawara wala puḻka anu tjanampa kuka munu aṉangu waṟkaripai tjuṯa kuḻu mantjiṟa waḻi unngu tjarpatjunkunytjikitja. \v 21 Palu kutjupa tjarangku Godaku tjukurpa kuliṟa wantingu munuya tjanampa kuka tjuṯa, aṉangu waṟkaripai tjuṯa kuḻu tjarpatjunkuwiyangku wantingi, kaya uṟilta ngaṟangi. \p \v 22 Ka palulanguṟu Godalu wangkangu Mosela, “Tjukaranku katula munu wiḻitjura ilkaṟikutu, ka palulanguṟu kunaṯangku punkaṟa Itjipala lipiwanungku atulku aṉangu, kuka, puṉu, ukiṟi kuḻu ngura Itjipala uwankarangka.” \v 23-24 Ka Moselu puṉu panya tjukara katuṉu munu wiḻitjunu ilkaṟikutu, ka palulanguṟu Mayatja Godalu mulapaṯu kunaṯa ngangkaḻingka iyaṉu. Ka puḻkaṟa tuuningi, ka wanangaṟa pinpara mantakutu wirkanangi. Ka kunaṯa puḻkanya alatjiṯu Itjipala lipiwanungka punkaningi, panya nyanga palu puṟunypa ngaṉmanypa alatjirinytja wiyaṯu ngura pala Itjipala.\fig |src="CO00805B.TIF" size="col" loc="p" ref="9:24"\fig* \v 25 Ka aḻa lipiwanungku kunaṯangku atuningi Itjipala uwankarangka uṟilta ngaṟanyangka aṉangu, kuka kuḻu munu ukiṟi, puṉu tjuṯa kuḻu atuṟa uwankara wiyaṉu. \v 26-32 Ka Itjipaku paama tjuṯangka ukiṟi panya ini flax munu mai ini paali kuḻu kunaṯangku atuṟa wiyaṉu. Panya mai paali paluṟu tjana ngaṉmanypa kuṟuringu munu urantjaku ngaṟangi. Ka ukiṟi panya flax inuntjitjaraṯu ngaṟangi, ka kunaṯangku palu puṟunypaṯu atuṟa wiyaṉu. Palu mai wiita palya ngaṟangi atuṟa kurantja wiyaṯu, panya paluṟu maḻa kuṟuringkupai munu panya uṉinypatjararingkunytja wiyaṯu ngaṟangi kuwaripa. \p Palu ngura panya Katjinala kunaṯa wiya alatjiṯu ngaṟangi, panya Israelkunu tjuṯa nyinangi ngura nyara palula. Ka Piiṟalu wati kutju iyaṉu Mosenya pulanya Aaronnga aḻṯira ngalya-katinytjaku. Munu pitjanyangka paluṟu pulala wangkangu alatji, “Mulapa ngayulu kuwari kura palyaṉu, panya ngayulu munu ngayuku aṉangu tjuṯangku nyuranya rawangku kuraningi, ka panya Mayatja Godanya kutju tjukaṟuru mulapa nyinanyi, ngayulu puṟunypa wiya. Palu wanyulampa palula tjapinma piṟuku kunaṯa iyantja wiyangku wantinytjaku, panya nganaṉa tjituṟu-tjituṟu puḻkaringu rawangku tuuṟa puyinnyangka. Kaṉa palya nyuranya mukuringkunyangka wantir'iyaṉi ngura nyanga Itjipalanguṟu.” \p Ka Moselu wangkangu Piiṟala, “Uwa palya, ngayulu kuwari ngura nyanga palunya wantikatinytjatjanungku maṟa katuṟa Mayatja Godala tjapilku, ka kunaṯa munu mina tuutjarangku puyintja wiyaringkuku. Ka nyara palulanguṟu nyuntu nintiringkula kulilku, panya manta nyanga uwankara Mayatja Godaku alatjiṯu ilkaṟi kuḻu. Palu ngayulu ninti nyuntumpa munu nyuntumpa wati mayatja tjuṯaku, panya nyura Godaku mulamula nguḻuringkunytja wiyaṯu.” \p \v 33 Munu wangkara wiyaringkula Moselu Piiṟanya wantikatingu munu waḻinguṟu ma-pakaṟa uṟilkutu anu tawunu wantikatira, munu palulanguṟu maṟa katuringkula Mayatja Godala tjapiningi, ka kunaṯa mulapaṯu wiyaringu mina tuutjara kuḻu. \v 34-35 Ka mayatja panya Piiṟalu nyangu uwankara wiyaringkunyangka munu piṟuku paluṟu tungunpungu Godala palumpa wati mayatja tjuṯa kuḻu. Munu paluṟu Israelkunu tjuṯa wantir'iyantja wiyangkuṯu tungun-tunguntu kanyiningi, panya nyanga alatjirinytjaku Godalu ngaṉmanytju Mosela wangkangu. \c 10 \s1 8. Tjiṉṯilyka Tjuṯa \p \v 1 Ka piṟuku Mayatja Godalu wangkangu Mosela, “Ara maḻaku mayatja panya Piiṟalakutu. Panya ngayulu palunya munu palumpa wati mayatja tjuṯa kuḻu kurunpa wituwitu palyaṉu ngayulu tjanala miṟangka kutjupa kutjupa nyanga tjuṯa witulya puḻkangku palyantjikitjangku. \v 2 Alatjiṉa palyaṉu nyura nyakunytjatjanungku ngula nyurampa tjitji tjuṯangka tjakultjunkunytjaku, pakaḻi puḻiri tjuṯangka kuḻu, panya ngayulu kutjupa kutjupa tjuṯa nyanga Itjipanya nguraṟa tjuṯangka witulya puḻkangku palyaningi tjana tjituṟu-tjituṟurinytjaku, alatji nyura tjanala tjakultjunkuku ngula. Munu nyara palulanguṟu nyura uwankarangku nyakunytjatjanungku nintiringkula kulilku panya mulapa ngayulu Mayatja Godanya.” Alatji Godalu Mosela wangkangu. \p \v 3 Ka palulanguṟu Aaronnga pula maḻaku anu Piiṟalakutu munu pula palula wangkangu, “Mayatja Godalu, panya aṉangu Iipuṟu tjuṯaku Mayatjangku ngalinya iyaṉu nyuntulakutu palumpa tjukurpa nyuntula tjakultjunkunytjaku. Alatji paluṟu nyuntunya wangkanyi, ‘Nyuntu panya ngayula rawa alatjiṯu tungunpunganyi. Yaalaṟa nyuntu piiwiyaringkula ngayula wangaṉarangku kulilku? Wanyu ngayuku aṉangu tjuṯa wantir'iyala tjana ngayunya ankula waḻkuntjaku ilytjingka. \v 4 Palu nyuntu kulilwiyangku wantira tungunpungkunyangkampa ngayulu mungawinki tjiṉṯilyka tjuṯa nyuntumpa ngurakutu iyalku Itjipalakutu. \v 5 Ka paluṟu tjana wirkaṟa manta winki tjutuṟa patilku mungilyi mulatu, ka nyura manta nyakunytjikitjangku puṯu nyakuku. Ka paluṟu tjana uwankara alatjiṯu ngalkula wiyalku ukiṟi panya kunaṯangku atuṟa tjara wantinytjitja, munuya puṉunguṟu kuḻu nyaḻpi uwankara ngalkula wiyalku. \v 6 Munuya paluṟu tjana ankula nyuntumpa ngurangka tjarpara tjaalyngaṟaku, nyuntumpa wati mayatja tjuṯaku waḻingka kuḻu, munuya panya Itjipanya nguraṟa uwankaraku waḻingka kuḻu tjarpara tjaalyngaṟaku. Uwa, mungilyi mulapa nyurala wirkankuku, panya ngura pala Itjipala ngaṉmanypa palu puṟunypa wirkankunytja wiyaṯu ngaṟangi.’” Nyanga alatji Moselu Piiṟala tjakultjunu Godaku panya wangka. Munu palulanguṟu pula pakaṟa anu mayatja panya Piiṟanya wantikatira. \p \v 7 Ka pula ankunyangka Piiṟaku wati mayatja tjuṯangku palula tjapiningi wangkara, “Yaaltjiṯu aṟangku wati nyangantu nganampa kura palyalku? Wantir'iyala aṉangu Israelkunu tjuṯa tjana ankula tjanampa Mayatja Godanya waḻkuntjaku. Panyatja kulinma, panya nganampa ngura nyanga Itjipanya kura mulararingu.” \p \v 8 Ka wati waṟkatjarangku ankula Mosenya pulanya Aaronnga aḻṯira maḻakungku ngalya-katingu Piiṟalakutu. Ka pulala wangkangu, “Uwa, palyaya ara munuya nyurampa Godanya waḻkunma. Palu tjakultjuraṉi, ngananya tjana kuḻuya ananyi?” \p \v 9 Ka Moselu wangkangu, “Nganaṉa ananyi uwankara tjitji kuḻu, tjiḻpi, pampa, katja, uṉṯalpa kuḻu. Munula kuka nganampa kuḻu katinyi tjiipi nanikuta tjuṯa, puluka tjuṯa kuḻu. Panya nganaṉa ankula nyarangka inkara pukuḻarira Mayatja Godanya waḻkulku.” \p \v 10 Ka Piiṟalu palula anaṟa wangkangu, “Wiya, nyuntu tjinguṟu ngunti wangkanyi. Nyura tjinguṟu uwankara wirtjapakantjikitjangku kulini ngura nyanganguṟu. Ka Mayatja Godalumpa wanyu nyuranya mulapa aṯunymaṟa kanyilku? Wiya, ngayulu minyma tjitji kuḻu wantir'iyantja wiyangku kanyini nyura ngura nyangatja wantikatira wirtjapakantjaku-tawara. \v 11 Ka nyura wati kutju ara munuya Mayatja Godanya nyarangka waḻkunma, panya palunyakitjangku nyura ngayula rawangku tjapiningi.” Ka palulanguṟu wangkara wiyaringkunyangka Piiṟaku wati mayatja tjuṯangku Mosenya pulanya paiṟa iyaṉu. \p \v 12 Ka palulanguṟu Mayatja Godalu wangkangu Mosela, “Maṟanku katula ngura Itjipala katuwanungku, kaya tjiṉṯilyka tjuṯa mulapa ngalya-wirkankuku, munuya pitjala ukiṟi, puṉu uwankara paamangka pakaltjingantja ngalkula wiyalku, uwankara panya kunaṯangku tjara atuṟa wantinytja tjuṯa.” \p \v 13 Ka mulapaṯu Moselu palumpa tjukara katuṉu ngura panya Itjipala katuwanungku, ka Mayatja Godalu iyaṉu waḻpa puḻka kakaraṟanguṟu ka puḻkaṟa wangkangi kaḻaḻa waṟa munu munga waṟa. Munu mungawinki mulapa waḻpa panya paluṟu tjiṉṯilyka mungilyi ngalya-katingu. \v 14 Ka winki mulatu tjaalyngaṟangu manta Itjipala lipiwanungku, panya tjiṉṯilyka mungilyi mulapa palu puṟunypa iriti ngaṟanytja wiya munu panya maḻangka kuḻu nyanga puṟunypa piṟuku ngaṟanytja wiya alatjiṯu.\fig |src="hk00059c.tif" size="col" loc="p" copy="Note - this may be a bk instead of a hk" ref="10:14"\fig* \v 15 Ka tjiṉṯilyka paluṟu tjana warpungkula alatjiṯu tjutuṟa patinu ngura winki, ka uwankara maṟuringu. Munuya ukiṟi mai uwankara ngalkuningi panya kunaṯangku tjara atuṟa wantinytja tjuṯa. Munuya kaana tjuṯangka mai munu nyaḻpi puṉutja uwankara kuḻu ngalkuṉu. Ka ngura pala Itjipala uwankarangka nyaḻpi munu ukiṟi ngaṟanytja wiyaringu. \p \v 16 Ka Piiṟalu mapalku wati waṟkatjara iyaṉu Mosenya pulanya aḻṯira ngalya-katinytjaku. Munu wangkangu pulala, “Ngayulu kura mayatja nyurampa Godala tungunpungangi, munuṉa nyupalila kuḻu kulintja wiyangku wantingi kurangku. \v 17 Katju pula ngayuku ngaḻṯuringama munuṉi pula kalypangku kurantja wiyangku wantima ngayuku kuranguṟu. Wanyu pula Mayatja Godala tjapila, ka nyanga tjiṉṯilyka tjuṯa wiyala nganaṉa ilunytjaku-tawara.” \v 18 Ka Moselu Piiṟanya wantikatira ankula Mayatja Godala tjapinu. \v 19 Ka mulapaṯu paluṟu waḻpa panya palunya kampa kutjupaṟa iyaṉu wiluṟaranguṟu puḻka mulapa, ka puḻkaṟa wangkara tjiṉṯilyka winki uṟu puḻkakutu uṉṯuṟa wiyaṉu. Ka palulanguṟu tjiṉṯilyka kutjupa nyinanytja wiya alatjiṯu ngaṟangi ngura panya Itjipala. \v 20 Palu piṟuku Mayatja Godalu Piiṟanya tungun-tungunpa palyaṉu kulilwiyangku wantinytjaku, ka paluṟu Israelkunu tjuṯa wantir'iyantja wiyangku kanyiningi. \s1 9. Mungawaḻuṟu Puḻka Ngaṟanytja \p \v 21 Ka nyanganguṟu Mayatja Godalu wangkangu Mosela, “Maṟanku katula munu wiḻitjura ilkaṟikutu, ka munga maṟu mularariku ngura pala Itjipala winkingka. Kaya aṉangu Itjipanya nguraṟa tjuṯa kuṟutjara puṟunypa para-ngaṟaku, munuya puṯu alatjiṯu nyakuku.” \p \v 22 Ka Moselu mulapaṯu maṟa katuṟa wiḻitjunu ilkaṟikutu, ka puḻkaṟa mulapa maṟuringu Itjipala winkingka. Munu rawa alatjiṯu ngaṟangi tjiṉṯu maṉkurpa.\fig |src="CO00806B.TIF" size="col" loc="p" ref="10:22"\fig* \v 23 Kayanku Itjipanya nguraṟa tjuṯangku puṯu ngaparku nyangangi. Munuya uwankara waḻi unngu kutju nyinangi uṟilkutu pakantja wiya tjiṉṯu panya maṉkurpa maṟu ngaṟanyangka. Kaya Israelkunu tjuṯa kutju pukuḻpa nyinangi, panya palumpa tjanampa mauṉṯaṟa kaḻaḻa ngaṟangi ngura panya tjana nyinanytjanya. \p \v 24 Ka piṟuku Piiṟalu wati kutju iyaṉu Mosenya aḻṯira ngalya-katinytjaku, munu pitjanyangka palula wangkangu, “Palya nyura uwankarangku ankula waḻkunma nyurampa Mayatja Godanya, minymangku, tjitjingku kuḻu. Palu nyurampa tjiipi, nanikuta, puluka tjuṯaya katinytja wiyangku wantikati nyangangka.” \p \v 25 Ka Moselu wangkangu, “Wiya, utila kuka tjuṯa kuḻu katima, panya nganampa kuka tjuṯanguṟu nganaṉa ngurkantaṟa tjara punganyi munu tiliwakaṟa Mayatja Godanya unganyi paluṟu nganampa pukuḻarinytjaku. \v 26 Palulanguṟula nganampa kuka uwankara katinyi tjara kutjupa wantikatinytja wiyangku, panya nganaṉa ma-wirkaṟa walytjangku ngurkantankuku kuka kutjupatjara pungkula Mayatja Godanya ungkula waḻkuntjikitjangku. Palu nganaṉa ankunytja kuwaripangka puṯu ngaṉmanytju ngurkantananyi.” \p \v 27 Palu Mayatja Godalu piṟuku Piiṟanya palyaṉu tungunpungkunytjaku, ka paluṟu tjananya wantir'iyantja wiyangku alatjiṯu kanyiningi. \v 28 Munu paluṟu wangkangu Mosela palumpa mirpaṉarira, “Pakaṟa ara munu nyanganguṟu piṟuku maḻaku pitjanytja wiyariwa. Tjinguṟu nyuntu piṟuku ngayulakutu pitjanyangkampa ngayulu wangkaku nyuntunya iluntankunytjaku.” \p \v 29 Ka palulanguṟu Moselu wangkangu Piiṟala, “Palya, nyuntu wangkanyangkaṉa kulinu, munuṉa kuwari ankula piṟuku nyuntulakutu pitjanytja wiya alatjiṯu.” \c 11 \s1 10. Godalu Katja Ngaṉmanyitja Tjuṯa Iluntankunytjikitjangku Wangkanytja \p \v 1 Ka Mayatja Godalu Mosela wangkangu alatji, “Ngayulu kuwari nyanganguṟu kura puḻka mulapa pika puḻka palyalku mayatja panya Piiṟaku munu Itjipanya nguraṟa tjuṯaku kuḻu. Ka pala palulanguṟu mayatja paluṟu nintiringkula wantir'iyantjikitjangku kulilku nyuranya, munu nyuranya uwankara paiṟa iyalku mapalku pakaṟa ankunytjaku. \v 2 Palu kuwari Israelkunu tjuṯangka wangka tjana uwankarangku Itjipanya nguraṟa tjuṯangka ankula ngatjintjaku panya nyurala itingka nyinanytja tjuṯangka, kaya wiṟu tjuṯa nyuranya ungkuku apu tjiilpatjara gold-tjara kuḻu.” Nyanga alatji Godalu wangkangu Israelkunu tjuṯangka tjana palula tjanala ngatjintjaku. \v 3 Panya Godalu tjananya Itjipanya nguraṟa tjuṯa kurunpa kampa kutjupanu wangaṉararingkula ungkunytjaku Israelkunu tjuṯa. Kaya Mosenya puḻkanmanangi Piiṟaku wati mayatja tjuṯangku, aṉangu panya Itjipanya nguraṟa uwankarangku kuḻu, wati palya mulapa kuliṟa. \p \v 4 Ka piṟuku Moselu mayatja panya Piiṟala wangkangu, “Mayatja Godalu nyuntula alatji wangkanyi, ‘Kuwariṉa munga kultungka ngayulu para-ngaṟaku ngura uwankarangka nyanga Itjipala lipiwanu. \v 5 Ka nyurampa katja kuranyitja tjuṯa iluku, nyurampa uwankaraku katja ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa Itjipanya nguraṟa nyiṯayira uwankara alatjiṯu. Munu panya nyurampa kukaku katja ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa kuḻu uwankara wiyaringkuku.\fig |src="tnEXO05V01.tif" size="col" loc="p" ref="11:5"\fig* \v 6 Ka pala palulanguṟu nyura ngura uwankarangka katja-tjiratja puḻkaṟa ulara tjituṟu-tjituṟu mulapa nyinaku, panya ngura pala Itjipala tjituṟu-tjituṟu nyanga puṟunypa ngaṉmanypa ngaṟanytja wiyaṯu munu panya palula maḻangka palu puṟunypa piṟuku nguṟurpa ngaṟanytja wiya ngaṟaku. \v 7 Palu Israelkunu tjuṯa pukuḻpa mulapa nyinaku katja tjuṯa wankaṟu kanyiṟa, kuka tjuṯa kuḻu, panya palunya tjananya kutjupa kutjupangku pampuntja wiya alatjiṯu. Ka nyura nintiringkula kulilku panya ngayulu Israelkunu tjuṯaku mukuringkula tjananya wankaṟu kanyilpai, munuṉa nyuranya Itjipanya ngura tjuṯa wantipai.’” Alatji Moselu tjakultjunangi Piiṟala Godalu wangkanytja uwankara. \p \v 8 Munu piṟuku Moselu palula wangkangu, “Kaya nyuntumpa wati mayatja tjuṯa pitjala ngayula kuranyu pupakatiku, munuṉi ngayula wangkaku alatji, ‘Ara ngura nyanganguṟu, munu nyuntumpa aṉangu tjuṯa kuḻu kati, panya nyuntula wangaṉarangku kulilpai tjuṯa!’ Alatjiṉiya wangkaku, kaṉa nyara palulanguṟu ngayulu nyuntunya wantikatiku.” Nyanga alatji Moselu mirpaṉṯu wangkangu mayatja panya Piiṟala puḻkaṟa mirpaṉarira. Munu wangkara wiyaringkula wantikatira mirpaṉpa alatjiṯu anu. \p \v 9 Palu panya alatjirinytjaku Mayatja Godalu ngaṉmanytju Mosela wangkangu alatji, “Mayatja panya Piiṟalu tungun-tunguntu nyuntunya kulintja wiyangku wantiku. Palu palya, panya paluṟu rawa nguwanpa tungun-tungunpa ngaṟanyangkampa ngayulu kutjupa kutjupa tjuṯa witulya puḻkangku palyalku ngura nyanga Itjipala.” \v 10 Ka panya Piiṟalu nyangangi Moselu pula Aarontu kutjupa kutjupa tjuṯa witulya puḻkatjarangku palyannyangka. Palu panya Mayatja Godalu Piiṟanya tungun-tungunpa palyaningi kulilwiyangku wantinytjaku, ka paluṟu Israelkunu tjuṯa palumpa nguranguṟu wantir'iyantja wiyangku kanyiningi. \c 12 \s1 Katuwanu Ankunytjanya \p \v 1-3 Ka manta pala Itjipala Mayatja Godalu wangkangi Mosela pulala Aaronta pula ngapartji tjanala tjakultjunkunytjaku aṉangu Israelkunu uwankarangka. Alatji paluṟu wangkangi, “Nyura uti piṟa nyanga kuwari ma-ngarinytjanya kulinma piṟa ngaṉmanyitja.\f * \fr 12:1-3 \fr*\ft Piṟa nyanga ngaṉmanyitja Israelkunu tjuṯangku ininu \ft*\ft \+it Apipanya\+it* (panya nganaṉa wangkapai “March”). Ka panya piṟa paluṟu ilunyangka piṟuku ma-ngarinyi piṟa kutjupa ini \+it Tjipanya\+it* (panya nganaṉa wangkapai “April”). Ka piṟa paluṟu ma-ngarira ilunyangka piṟuku ma-ngarinyi piṟa kutjupa ini \+it Tjipannga\+it* (panya nganaṉa wangkapai “May”). Ka panya palu puṟunypaṯu piṟa tjuṯa ma-ngarira ilura ma-ngarira ilura kuḻilta wirkaṟa piṟuku nyiṉngaringanyilta. Ka panya piṟa ngaṉmanyitja paluṟuṯu piṟuku wirkananyi \+it Apipanya\+it*.\ft*\f* Ka tjiṉṯu 10 ngaṟala wiyaringkula nyura uti wati uwankarangku kutjungku kutjungku ankula nyurampa kuka tjuṯanguṟu nyurampa walytja tjuṯaku ngurkantaṟa mantjinma kutju tjinguṟu lamalama munta tjinguṟu nanikuta. \v 4-5 Palu nyura uti kuka kurakura nyakula wantima munuya kuka nyiṯayira palya mulapa kutju ngurkantaṟa mantjinma tjinguṟu lamalama munta tjinguṟu nanikuta yiya kutju nyinanytja. Ka tjinguṟu wati kutjupa walytjapiti maṉkurtjara nguwanpa nyinanyi munu paluṟu tjana kuka panya palunya puṯu nguwanpa ngalkula wiyalku, ka uti paluṟu wati panya kutjupa palula ititja ungama kuka palulanguṟu paluṟu tjana tjungungku ngalkula mapalku wiyantjikitjangku munga kutjungka. \v 6 Munu nyura kuka panya palunya tjananya mantjiṟa ngalya-katira ila kanyinma tjiṉṯu kutjara kutjara piṟa panya tjuni puḻkaringkunytjaku paṯaṟa, munu nyara palulanguṟu mungartjirinyangka nyura uti Israelkunu uwankarangku kuka panya palunya tjananya kutjungku kutjungku pungkula iluntanama. \v 7 Munuya kukaku panya milkaḻi pitingka tjutiṟa nyuranku kutjungku kutjungku nyurampa yiwaḻa tjaangka katutja milkaḻingka nyiṯila munu kampa kutjara kuḻu maḻangka yiwaḻa pala palula unngu kuka ngalkuntjikitjangku.\fig |src="CO00810b.tif" size="col" loc="p" ref="12:7"\fig* \v 8-9 Munuya munga pala palula kuka nyuranku walytjangku walytjangku waṟungka paula kata winki munu tjuni winki kuḻu, munuya tangkaringkunyangkampa ukiṟi mayu kurakurangka tjunguṟa ngalkula mai pilytja kuḻu. Palu nyura kuka palunya minangka pauntja wiyangku wantima munuya wanka ngalkuntja wiyangku tangka mulapa kutju ngalkunma. \v 10 Munuya kuka tjara mungawinkiku tjunkunytja wiyangku wantima. Munu tjinguṟu tjara kutjupa maḻaringkula ngarinyangkampa mungawinki uraṟa waṟu tilingka tjarpatjura kampara wiyantjaku. \v 11 Palu ngalkuntja kuwaripangka nyura uti mantarangka tjarpama tjinatjangka kuḻu, munu tjukara kuḻu mantjiṟa aḻa-aḻa nyinama mapalku pakaṟa ankunytjikitja. Munuya kuka mai warpungkula ngalkula iṉi-iṉingku. Panya kuka mai nyangatja ini ‘Katuwanu Ankunytjanya’, nyura ngalkula ngayunya kuliṟa waḻkuntjaku Mayatja Godanya. \v 12 Panya munga pala palula ngayulu manta Itjipalawanu para-pitjaliṟa Itjipanya nguraṟa tjuṯaku katja ngaṉmanypa ngarinytja uwankara pungkula wiyalku tjanampa kuka tjuṯaku katja ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa kuḻu. Panya ngayuluṉa Mayatja Godanya, munuṉa ngayulu Itjipaku god uwankara wiyalku. \v 13 Ka milkaḻi panya yiwaḻa tjaangka ngaṟanytjitja tjuṯangku nintilku ngayulu nyakula ngurkantankunytjaku, ‘Munta, nyangatja Israelkunu tjuṯaku yiwaḻa.’ Munuṉa milkaḻi panya nyakula tjarpawiyangku wantira katuwanu kutju ankuku, munuṉa Itjipanya nguraṟa tjuṯa kutju pungkula wiyalku. \v 14 Ka nyura Israelkunu tjuṯangku tjiṉṯu nyanga palunya rawangku kulinma watarkurinytja wiyangku munuya yiya kutjupa yiya kutjupa tjiṉṯu nyanga paluṟu wirkankunyangka kuka mai palu puṟunypaṯu ngalkunma ngayunya Mayatja Godanya kuliṟa waḻkuntjikitjangku. Kaya nyurampa walytjapitingku maḻatja maḻatjangku kuḻu uti palu puṟunypaṯu aṟa nyanga palunya tiṯutjarangku kuliṟa palyanma watarkurinytja wiyangku. \p \v 15 “Uwa, nyura uti tjiṉṯu kuranyitjangka yiitja panya mai taḻṯulpainya waḻingka kanyintjatjanungku uwankara mantjiṟa waṉima. Munuya palulanguṟu tjiṉṯu 7 mai pilytja kutju pauṟa ngalkunma mai yiitjatjara wantira. Tjinguṟu kutjupangku tjiṉṯu nyara palula tjanala mai yiitjatjara ngalkulampa paluṟu nyurala tjungu ngayuku walytja nyinanytja wiyaringkuku. \v 16 Munu tjiṉṯu panya ngaṉmanyitjangka nyura uti inmangka tjunguringkula ngayunya waḻkunma. Munuya palulanguṟu tjiṉṯu 6 ngaṟala wiyaringkunyangka mungawinki tjiṉṯu 7-itja piṟuku palu puṟunypaṯu inmangka tjunguringama. Munu tjiṉṯu nyanga palula pulala nyura uti waṟka wiya nyinama kutjupa kutjupa palyantja wiya alatjiṯu, palu palyaya mai munu kuka ngalkuntjaku kutju palyanma. \v 17 Munuya aṟa nyanga mai pilytja kutju ngalkuntja rawangku kulinma watarkurinytja wiyangku munuya yiya kutjupa yiya kutjupa tjiṉṯu nyanga paluṟu wirkankunyangka palu puṟunypaṯu palyanma nyanga nyura kuwari palyantja puṟunypa. Munuya ruuru kulinma panya ngayulu tjiṉṯu nyanga palula nyuranya uwankara Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa katingu. Kaya nyurampa walytjapitingku maḻatja maḻatjangku kuḻu uti palu puṟunypaṯu aṟa nyanga palunya tiṯutjarangku kuliṟa palyanma watarkurinytja wiyangku. \v 18 Uwa, yiya kutjupa yiya kutjupa piṟa panya ngaṉmanyitja wirkankunyangkaya paṯaṟa nyinama tjiṉṯu 14 ngaṟala wiyaringkunytjaku, munuya palulanguṟu tjiṉṯu tjarpanyangka mai panya pilytja kutju pauṟa ngalkunma yiitjatjara wiya, munuya tjiṉṯu 7 mai palu puṟunypa kutju ngalkunma. \v 19-20 Munuya tjiṉṯu panya palula tjanala yiitja nyurampa ngurangka kanyintja wiyangku wantima. Tjinguṟu kutjupangku aṉangu Israelkunungku munta tjinguṟu malikitjangku nyurala tjungu nyinapaingku tjiṉṯu nyara palula tjanala mai yiitjatjara ngalkulampa paluṟu nyurala tjungu ngayuku walytja nyinanytja wiyaringkuku.” Alatji Godalu Mosela pulala Aaronta wangkangu Israelkunu tjuṯangka tjakultjunkunytjaku. \s1 Katuwanu Ankunytja Ngaṉmanyitja \p \v 21 Ka Moselu Israelkunu wati puḻka tjuṯa aḻṯira wangkangu, “Ankulaya nyurampa kuka tjuṯanguṟu lamalama ngurkantaṟa mantjila munuya iluntara nyurampa walytjapitingku aṟa nyanga Katuwanu Ankunytjanya ngalkula kulintjikitjangku. \v 22 Munuya lamalama panya palunya iluntankula milkaḻi pitingka tjutila munuya puṉu tjukutjuku tjuṯa nyaḻpi winki kaṯantaṟa karpiṟa nyaḻpi milkaḻingka tjaḻatjura, munuya yiwaḻa tjaangka katutja nyiṯila kampa kutjara kuḻu. Munuya nyara palulanguṟu munga pala palula yiwaḻa unngu kutju rawa nyinama pakantja wiya mungawinki kutju uṟilkutu pakantjikitja. \v 23 Ka Mayatja Godanya Itjipala ngura winkiwanu para-ngaṟaku tjananya pungkunytjikitja Itjipanya nguraṟa tjuṯa. Munu paluṟu waḻi tjaangka katu, kantilytja kuḻu milkaḻi ngaṟanyangka nyakula katuwanu ankuku nyura unngu nyinanyangka nyuranya pungkunytja wiya. Paluṟu palumpa angelpa waḻi pala palula tjanalakutu nyuranya tjarpara pungkunytjaku iyantja wiyangku wantiku. \p \v 24 “Kaya aṟa nyanga palunya tiṯutjarangku kulinma watarkuriwiyangku munu wangaṉarangku kuliṟa palyanma yiya kutjupa yiya kutjupa. Ka nyurampa katja tjuṯangku kuḻu uti palu puṟunypaṯu aṟa nyanga palunya tiṯutjarangku palyanma watarkurinytja wiyangku nyurampa walytjapiti maḻatja maḻatjangku kuḻu. \v 25 Ka ngula panya Mayatja Godalu manta panyatja kalkuntjatjanungku nyuranya ungkuku. Ka nyura ngura nyara palula wirkaṟa nyinara aṟa nyanga palunya palu puṟunypaṯu rawangku palyalkatima yiya kutjupa yiya kutjupa, watarkurinytja wiyangku. \v 26 Ka nyurampa tjitjingku tjinguṟu tjapilku, ‘Nyaakula nyangatja kuka pungkula ngalkuni? Nyaanguṟu?’ \v 27 Kaya tjanala wangka alatji, ‘Nyangatjala kuka lamalama pungkula ngalkuṉi Katuwanu Ankunytjanya ruuru kuliṟa Godanya waḻkuntjikitjangku. Panya paluṟu ngura Itjipala Israelkunu tjuṯaku yiwaḻa tjuṯangka katuwanu anu tjarpara tjananya pungkunytja wiya, munu panya tjananya kutju pungu Itjipanya nguraṟa tjuṯa munu nganaṉanya wankaṟunu.’ Alatji tjanala tjakultjuṟa tjitji panya tjuṯangka.” Ka Moselu tjukurpa nyanga palunya tjanala wangkanyangkaya Israelkunu tjuṯangku kuliṟa tultjungaṟakatingu munuya Godanya waḻkuningi. \v 28 Munuya palulanguṟu wangaṉarangku kuliṟa palyaṉu uwankara Godalu Mosela pulala Aaronta wangkanytjitja tjuṯa. \s1 Itjipanya Nguraṟa Tjuṯaku Katja Ngaṉmanypa Ngarinytja Uwankara Ilunytja \p \v 29 Ka munga kultungka Godalu ngura panya Itjipala manta winkingka iluntaṟa wiyaṉu Itjipanya nguraṟa tjuṯaku katja ngaṉmanypa ngarinytja uwankara. Munu paluṟu Piiṟaku katja ngaṉmanyitja iluntanu munu palumpa wati mayatja tjuṯaku katja ngaṉmanyitja tjuṯa kuḻu uwankara wiyaṉu. Munu piṟuku tjailangka nyinanytja tjuṯaku katja ngaṉmanyitja tjuṯa kuḻu uwankara wiyaṉu. Munu piṟuku Itjipanya nguraṟa tjuṯaku kuka ngultju tjuṯaku katja ngaṉmanyitja uwankara kuḻu wiyaṉu. \v 30 Kaya munga kultungka Piiṟanya tjana wankaringkula pakaṉu palumpa wati mayatja tjuṯa kuḻu munu Itjipanya nguraṟa uwankara kuḻu, munuya nyakula puḻkaṟa mirara ulangi Itjipala winkingka tjituṟu-tjituṟu puḻka utiringkunyangka, panya yiwaḻa uwankarangka katja ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa uwankara ilungu. \v 31 Ka munga pala palula Piiṟalu wituṉu Mosenya pulanya Aaronnga aḻṯinytjaku munu pitjanyangka pulala wangkangu, “Pakaṟaya ara Israelkunu uwankara! Ngura nganampaya wantikati! Palyaya ankula Mayatja Godanya waḻkunma panya nyura ngaṉmanytju ngayula rawangku tjapiningi. \v 32 Munuyanku tjiipi tjuṯa, nanikuta tjuṯa, puluka tjuṯa kuḻu uwankara ma-kati. Munutjuya Godala tjapinma paluṟu ngayunya pukuḻmankunytjaku.” \p \v 33 Ka Itjipanya nguraṟa tjuṯangku tjananya walawalaningi Israelkunu tjuṯa alatji wangkara, “Wala puḻkaya pakaṟa ara munuya nganampa ngura wantikati. Tjinguṟu nyura nganaṉanya wantikatinytja wiyangkampa nganaṉa uwankara iluku.” \v 34 Kaya mulapaṯu warpungkula mai panya ngaṉmanytju uṟuṟa kapuṯu-kapuṯuṟa palyantja wanka tjunu yiitja wiyatja piti paulpai tjuṯangka munuya mantarangka karpiṟa piningka tjunkula katingi. \p \v 35 Munuya Moselu wangkanyangka Itjipanya nguraṟa tjuṯangka ngatjinu kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯaku, tjiilpa, gold munu mantara kuḻu tjananya ungkunytjaku. \v 36 Ka Godalu tjananya Itjipanya nguraṟa tjuṯa wangaṉararingkula ungkunytjaku palyaṉu. Kaya mulapaṯu uwankarangku tjananya mapalkungku ungangi Israelkunu panya tjuṯa kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯaku tjana ngatjinnyangka. Alatjiya Israelkunu tjuṯangku tjanampa kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa tjanalanguṟu mantjiṟa katingu. \s1 Israelkunu Tjuṯangku Itjipanya Wantikatinytja \p \v 37 Munuya paluṟu tjana uwankara ma-pakaṉu ngura panya Ramatjinya wantikatira munuya tjina anangi kakaraṟa ngura ini Tjukatjaku. Paluṟu tjana panya aṉangu mungilyi mulapa anangi, panya wati nampa nyangatja 600,000 munu puḻka-minyma puḻka-tjitji kuḻu.\fig |src="CO00813B.TIF" size="col" loc="p" ref="12:37"\fig* \v 38 Kaya aṉangu kutjupa tjuṯa mulapa kuḻu tjanala tjunguringkula anangi Israelkunu tjuṯaku walytja wiya tjuṯa. Kaya Israelkunu tjuṯaku tjiipi nanikuta tjuṯa mulapa tjanala tjungu anangi puluka tjuṯa mulapa kuḻu. \v 39 Munuya nguṟurpa ngura tjunkula nyuma panya wanka yiitja wiyatja Itjipalanguṟu panya katinytjitja pauningi. Panya tjananya Itjipalanguṟu paiṟa iyannyangkaya warpungkula anu mai yiitjatjara taḻṯuringkunytjaku puṯu paṯaṟa. Palulanguṟuya mai pilytja kutju pauṟa ngalkuningi. \p \v 40 Uwa, Israelkunu tjuṯaya rawa mulapa nyinangi ngura panya Itjipala yiya tjuṯa mulapa 430. \v 41 Munu panyaya yiya 430 wiyaringkunyangka nyara palula aṟa alatjiṯu Itjipanya wantikatira anu Mayatja Godaku panya walytja uwankara. \v 42 Ka panya munga pala palula Godalu tjananya aṯunymaṟa katiṟinangi Itjipalanguṟu ankunyangka. Kaya pala palulanguṟu Israelkunu tjuṯangku tiṯutjarangku yiya kutjupa yiya kutjupa munga panya paluṟu wirkankunyangka aṟa panya palunya kulilpai panya Mayatja Godalu tjananya aṯunymaṟa katiṟinkunytjitja, munuya kunkunpa wiyangku nyinara kulilpai Godaku pukuḻarira. \s1 Aṟa Katuwanu Ankunytjanya Kanyintjaku \p \v 43 Ka Mayatja Godalu Mosela pulala Aaronta wangkangu, “Kuwariṉa nyupalila tjakultjunanyi aṟa panya Katuwanu Ankunytjanya tjukaṟurungku kanyintjaku. Uti aṉangu malikitjangku kuka mai Katuwanu Ankunytjitja ngalkuwiyangku wantima. \v 44 Palu tjinguṟu wati malikitja nyuntula waṟkaripai ngalkuntjikitja mukuringkuku. Ka alatji mukuringkunyangka nyuntu palunya nyuranya puṟunypa watila, ka pala palulanguṟu watiringkula kutju palya ngalkuku. \v 45 Ka palu puṟunypaṯu nyura aṉangu malikitja unytju akatjari nyinanyangka ungkuwiyangku wantima ngalkuntjaku, munu aṉangu maliki kutjupa nyurampa ngurangka manikitja waṟkarinyangka kuḻu ungkuwiyangku wantima. \v 46 Munuya kuka panya waḻi unngu pauntjatjanungku waḻi pala palula kutju ngalkunma uṟilkutu pakaltjingantja wiyangku. Munuya kuka iltjanpa palyaṟa tarka kaṯantankunytja wiyangku wantima. \v 47 Palu uti nyura Israelkunu uwankarangkuṯu aṟa nyangatja kanyinma munuya tjungungku pukuḻṯu palyanma. \v 48 Ka tjinguṟu wati malikitja nyurala tjungu nyinanyi, munu paluṟu tjinguṟu mukuringanyi nyurala tjungungku ngalkuntjikitja. Ka alatji mukuringkunyangka nyura palunya munu palumpa walytja nyiṯayira tjuṯa kuḻu nyuranya puṟunypa watila. Ka pala palulanguṟu tjana palyalta ngalkuku nyurala tjungungku paluṟu tjana wati Israelkunu puṟunyarira. Palu wati, tjitji nyiṯayira kuḻu nyuranya puṟunyarinytja wiyatja kuka Katuwanu Ankunytjitja ngalkuntjaku ungkuwiyangku wantima. \v 49 Nyanga alatjiya palyala wati, tjitji nyiṯayira uwankaraku, Israelkunu tjuṯaku, malikitja tjuṯaku kuḻu palu puṟunyarinytjaku, panya wati tjuṯangku, tjitji nyiṯayira tjuṯangku kuḻu watiringkula kutju ngalkuntjaku mai kuka panya Katuwanu Ankunytjitja.” Alatji Godalu Mosela pulala Aaronta wangkangu. \p \v 50 Ka Israelkunu uwankarangku wangaṉarangku kuliṟa palyaṉu Godalu Mosela pulala Aaronta wangkanytja. \v 51 Ka tjiṉṯu pala palula Mayatja Godalu Israelkunu uwankara uṯuḻu kutju pakaltjingaṟa katingu ngura panya Itjipalanguṟu. \c 13 \s1 Katja Ngaṉmanypa Ngarinytja Tjuṯa Godanya Ungkunytja \p \v 1 Ka Mayatja Godalu Mosela wangkangu, \v 2 “Kungkawaṟa Israelkunu tjuṯangku iṯi nyiṯayira ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa kanyinnyangka iṯi palunya tjananya miḻmiḻmaṟa kanyinma ngayuku. Panya Israelkunu tjuṯaku katja ngaṉmanyitja tjuṯa uwankara ngayuku, munu panya nyurampa kukaku katja ngaṉmanyitja uwankara kuḻu nyura ngayunya ungama panya paluṟu tjana ngayuku uwankara.” \s1 Aṟa Panya Mai Pilytja Ngalkunytjanya \p \v 3 Ka Moselu aṉangu tjuṯangka tjakultjunangi Godalu wangkanytja nyanga alatji, “Kulinmaya tjiṟirpi nyanga palunya munuya rawangku ruuru kulinma watarkurinytja wiyangku panya tjiṟirpi nyanga palula nyura Itjipanya wantikatingu. Panya ngura nyanga palula Itjipanya nguraṟa tjuṯangku nyuranya pauntjingaṟa puḻkaṟa alatjiṯu waṟkamilaningi. Ka tjiṟirpi nyanga palula panya Godalu nyuranya witulya puḻkangku pakaltjingaṟa katingu. Ka tjiṉṯu nyanga palulaṯu nyura ngula yiya kutjupa mai pilytja kutju pauṟa ngalkunma mai yiitjatjara wantira. \v 4 Panya tjiṟirpi nyanga palula nyura kuwari piṟa panya ini Apipala ngura nyanga Itjipanya wantikatira ma-pakaṉi. \v 5 Ka nyangatja panya Mayatja Godalu iriti kalkuṉu nyurampa walytja ngaṉmanyitja tjuṯa Aipuṟamanya tjananya manta panya Kainannga nyuranya ungkunytjikitjangku. Palu manta nyara palula panya aṉangu kutjupa tjuṯa kuwari nyinara waṉaṉi ngura tjuṯangka, aṉangu nyanganpa – Kainankunu tjuṯa, Iitakunu tjuṯa, Amurkunu tjuṯa, Piṟitjikunu tjuṯa, Ipakunu tjuṯa, munu Tjaipukunu tjuṯa kuḻu. Ka manta nyara paluṟu wiṟu mulapa, ka nyara palula mai puḻka pakalpai ngura manta palyangka. Ka Godalu nyuranya nyara palulakutu katinyangka nyura uti aṟa nyanga mai pilytja ngalkuntjanya rawangku palyanma watarkurinytja wiyangku munuya yiya kutjupa yiya kutjupa piṟa panya Apipala tjiṉṯu nyanga paluṟu wirkankunyangka palu puṟunypaṯu palyanma munuya mai pilytja kutju ngalkunma aṟa nyanga palunya ruuru kulintjikitjangku. \v 6 Munuya mai pilytja panya tjiṉṯu 7 ngalkukatima. Munuya tjiṉṯu panya 6 ngaṟala wiyaringkunyangka mungawinki tjiṉṯu 7-ta inma puḻka palyanma Mayatja Godanya waḻkuntjikitjangku. \v 7 Uwa, tjiṉṯu nyanga palula tjanalaya mai pilytja kutju ngalkunma, munuya mai taḻṯu kanyintja wiyangku waṉima, yiitja kuḻuya nyurampa nguranguṟu mantjiṟa waṉi, munuya ngura kutjupangka kutjupangka kanyintja wiyangku wantima. \v 8 Munu nyura uti aṟa nyanga palunya palyantjikitjangku ngaṉmanytju nyurampa katja ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯangka wangkara utinma alatji wangkara, ‘Nganaṉa nyangatja palyaṉi Godanya waḻkuntjikitjangku, panya paluṟu tjiṉṯu nyanga palula nganaṉanya Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa wankaṟunu.’ Alatjiya katja tjuṯangka wangkama. \v 9-10 Uwa, yiya kutjupa yiya kutjupa tjiṉṯu nyanga paluṟu wirkankunyangkaya aṟa nyanga mai pilytja ngalkuntjanya palu puṟunypaṯu palyanma watarkurinytja wiyangku ngalkula ruuru kulintjikitjangku. Munu palulanguṟu nyura kuliṟa Godalu wituntjitja tjuṯa kuḻu wangkara tjakultjunkuku maḻatja tjuṯangka paluṟu tjana kuḻu nintiringkula wangaṉarangku kulintjaku, panya Mayatja Godalu nganaṉanya witulya puḻkangku Itjipalanguṟu pakaltjingaṉu. Uwa, aṟa nyanga paluṟu walka puṟunypa ngaṟaku nyurampa manyirkangka nyura watarkurinytjaku-tawara.” Alatji Moselu Israelkunu tjuṯangka tjakultjunangi. \s1 Katja Ngaṉmanypa Ngarinytja Tjuṯa \p \v 11-12 Munu piṟuku tjanala tjakultjunangi panya Godalu wangkanytja aṟa panya katja ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa. Alatji paluṟu wangkangu, “Mayatja Godalu nyuranya ma-katiku ngura panya Kainantakutu. Panya paluṟu nyuranya ngaṉmanytju kalkuningi ungkunytjikitjangku nyurampa walytja miri tjuṯa kuḻu. Ka nyuranya ungkunyangka nyura uti nyurampa katja ngaṉmanyitja uwankara palunya ngapartji ungama, kuka panya katja ngaṉmanyitja tjuṯa kuḻu. Panya katja ngaṉmanypa ngarinytja uwankara palumpa Godaku, kaya palunya ungama. \v 13 Palu nyura tangkiyi nyiṯayira ngaṉmanyitja tjuṯa ungkunytjatjanungkumpa maḻakungku mantjila Godalanguṟu palunya lamalama ma-ungkula ngapartji palu puṟunypaṯu. Palu tjinguṟu nyuntu tangkiyi palunya wantiku lamalama ungkula maḻakungku mantjintja wiyangku. Palulanguṟu nyuntu uti tangkiyi palunya iluntanama ngunti kaṯantankula. Uwa, munuya nyurampa tjitji katja ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa Godanya ungkunytjatjanungku maḻakungku mantjinma mani ma-ungkula. \p \v 14 “Ka ngula nyura kuka pungkula ungkunyangka nyurampa katja tjuṯangku tjinguṟu tjapilku, ‘Nyaa nyanga alatji?’ Kaya palula tjanala alatji wangka, \mi ‘Panya iriti Itjipanya nguraṟa tjuṯangku tjanampa ngurangka nganaṉanya pauntjingaṟa puḻkaṟa waṟkamilaningi. Ka panya Mayatja Godalu nganaṉanya witulya puḻkangku ngura nyara palulanguṟu pakaltjingaṟa ngalya-katingu. \v 15 Panya Itjipaku mayatjangku Piiṟalu tungun-tunguntu nganaṉanya kanyiningi wantir'iyantja wiyangku, ka Godalu tjanampa katja ngaṉmanypa ngarinytja uwankara iluntanu Itjipanya nguraṟa tjuṯaku, tjanampa kukaku katja ngaṉmanyitja uwankara kuḻu. Kala nyara palulanguṟu nganaṉanku kuka tjuṯaku katja ngaṉmanyitja uwankara Godanya ungkupai pungkula, munu nganampa katja ngaṉmanyitja uwankara Godanya ungkunytjatjanungku maḻakungku payamilalpai. Alatjila palyalpai aṟa nyanga palunya kulintjikitjangku panya Godalu Itjipanya nguraṟa tjuṯaku katja ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa iluntankunytja.’ \m Alatjiya katja tjuṯangku tjapinnyangka wangkama. \v 16 Uwa, yiya kutjupa yiya kutjupa aṟa nyanga palunya palyaṟa nyura ruuru kulilku watarkurinytja wiyangku, panya Mayatja Godalu nganaṉanya witulya puḻkangku Itjipalanguṟu pakaltjingantja. Ka aṟa nyanga paluṟu walka puṟunypa ngaṟaku nganampa manyirkangka nganaṉa watarkurinytjaku-tawara.” Alatji Moselu Israelkunu tjuṯangka wangkangi. \s1 Ngangkaḻi Waṟa Munu Tili Puḻka \p \v 17 Ka Piiṟalu aṉangu panya Israelkunu tjuṯa wantir'iyannyangka Godalu tjananya ngura panya Kainantakutu tjukaṟurungku katinytja wiyaṯu Pilitjiyaku iwarangka panya iwara nyara paluṟu muṯumuṯu. Palu Godalu tjananya katingu iwara kutjupawanungku aḻa-waṟangka. Panya paluṟu kulinu nyanga alatji, “Wati Pilitjiyanya nguraṟa tjuṯangku tjinguṟu nyanga tjananya pikangku pungkuku tjanampa ngurawanu ankunyangka. Kaya tjinguṟu nguḻuringkula maḻaku ankuku Itjipaku. Kaṉa pala palula-tawara tjananya iwara kutjupawanungku katiku ngura ilytjiwanungku.” \v 18 Nyanga alatji Godalu kulinu munu Israelkunu tjuṯa purkaṟangku katiṟinangi parariwanu para-pitjanytjaku kakaraṟa uṟu ini Tjitin-tjitintakutu. Kaya paluṟu tjana kuḻaṯatjara, tjuḻa waṟatjara kuḻu anangi pikakitja. \p \v 19 Ka Moselu tjana miri panya Josephanya katiṟinangi, panya iriti ilunytja kuwaripangka Josephalu aṉangu Israelkunu tjuṯangku wangkangu nyanga alatjingantjaku. Alatji paluṟu wangkangu tjanala, “Ngula Godalu nyuranya Itjipalanguṟu walatjunkunyangkampaya ngayunya kulinma ngayuku puntu ma-katinytjikitjangku ngura nyanga Itjipalanguṟu.” Kaya mulapaṯu palunya puntu ma-katingu. \p \v 20 Kaya Israelkunu tjuṯa Itjipanya wantikatira ankula ngaringu ngura ini Tjukatjala. Munuya palulanguṟu Tjukatjanya wantikatira anu ngura ini Itjamalakutu munuya nyara palula ngura ma-tjunu panya pila mulyangka. \v 21 Ka Mayatja Godalu tjananya kuranyurira katiṟinangi. Kaḻaḻa paluṟu ngangkaḻi waṟangka kuranyu anangi tjana nyakula waṉantjaku. Munu mungangka paluṟu waṟu tili puḻkangka anangi tjana mungangka irnyannyangka nyakula waṉantjaku. Alatjiya anangi kaḻaḻa mungangka kuḻu Godalu katiṟinkunyangka.\fig |src="CO00814B.TIF" size="col" loc="p" ref="13:21"\fig* \v 22 Ka ngangkaḻi waṟa tiṯutjara tjanala kuranyuringi kaḻaḻa kutjupa kaḻaḻa kutjupa. Ka waṟu tili puḻka panya palu puṟunypaṯu tjanala kuranyuringi munga kutjupa munga kutjupa.\fig |src="co00815b.TIF" size="col" loc="p" ref="13:22"\fig* \c 14 \s1 Uṟu Ini Tjitin-tjitinta Itipirinytja \p \v 1 Ka palulanguṟu piṟuku Mayatja Godalu Mosela wangkangu, \v 2 “Wangka Israelkunu tjuṯa maḻaku ankula ngarinytjaku ngura ini Pii-ayiṟatjala itingka panya ngura Miikatala pulala uṟu ini Tjitin-tjitinta nguṟurpa, panya nyanga paluṟu ngura ini Paal Tjipanta itingka \v 3 Ka palulanguṟu Piiṟalu kulilku Israelkunu tjuṯaya kawaliringu munuya nguṟurpaṯu para-pitjalinanyi pilangka ma-tjarpanytja wiyaṯu. \v 4 Ka ngayulu Piiṟanya piṟuku palyalku tungun-tungunarinytjaku ngayula. Ka paluṟu kampa kutjuparira warmaḻarira nyuranya nguḻuṟa waṉalku. Ka ngayulu nyurampa ngalkiltu wiyalku alatjiṯu palumpa warmaḻa uwankara. Kaya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku nintiringkula kulilku panya mulapa ngayuluṉa Mayatja Godanya.” Nyanga alatji Godalu Mosela wangkangu, ka paluṟu Israelkunu tjuṯangka tjakultjunu, kaya mulapaṯu maḻaku anu, munuya nguṟurpa ngaringi. \p \v 5 Ka ngura nyara Itjipala wati kutjupangku pitjala Piiṟala wangkangu, “Israelkunu tjuṯaya anu.” Ka Piiṟalu tjana palumpa wati mayatja tjuṯangku kuliṟa mapalku kampa kutjuparingu munuya wangkangu, “Nyaaṉula panyatja? Nyaakula panyatja wantir'iyaṉu Israelkunu panya tjuṯa. Kuwari nganalu tjana nganampa waṟka palyalku? Panya wantir'iyaṉula nganampa waṟkatjara tjuṯa.” \v 6-7 Ka Piiṟalu wangkangu palumpa wati mayatja tjuṯangka, “Warpungkulaya nyanytju mantjiṟa tanpala ngayuku tjingkangka. Munuya wati tjaultji tjuṯa wangka tjana kuḻu nyanytju tjuṯa mantjiṟa tjingka wiṟu tjuṯangka 600-ngka tanpantjaku. Munuya tjaultji kutjupa tjuṯa kuḻu wangka kuḻaṯa kuṯitji kuḻu mantjiṟa tjanampa tjingkangka tatiṟa riti ngaṟanytjaku.” Kaya uwankara ritiringkula tjingka kutju kutjungka tatiṟa mayatja panya Piiṟala tjunguringu munuya warmaḻarira ma-pakaṉu tjaultji tjuṯa mulapa. Kaya Piiṟaku wati mayatja tjuṯangku tjananya wituwituṟa katiṟinangi. \v 8 Uwa, Godalu Piiṟanya tungun-tungunarinytjaku piṟuku palyaṉu. Ka paluṟu warmaḻa tjuṯatjarangku Israelkunu tjuṯa waṯaparaṉu. Palu Israelkunu tjuṯaya ngura Itjipanya wantikatinytjatjanu raparingkula pukuḻpa alatjiṯu anangi. \p \v 9 Kaya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku tjingka tjuṯangka nyanytju tjuṯangka kuḻu tatiṟa tjananya maḻawanungku waṯaparaningi munuya waṉaṟa nyangu uṟu panya ini Tjitin-tjitinta itingka ngurangka nyinanyangka, ngura panya tawunu ini Pii-ayiṟatjala pulala Paal Tjipanta itingka. \v 10 Kaya Israelkunu tjuṯangku maḻakukutuṟa nyangu Piiṟanya tjana warmaḻa ngalya-ilaringkunyangka munuya puḻkaṟa alatjiṯu nguḻuringkula Godanya puḻkaṟa ulara tjapiningi tjananya wankaṟunkunytjaku. \v 11 Munuya Moseku mirpaṉarira palula wangkangu, “Nyaakulanyan nyanga ilytjikutu ngalya-katingu? Nyaa, ilunytjakulanyan katingu? Utila Itjipala ma-nyinara iluma. \v 12 Panya ngura nyara palulalpi nganaṉa nyuntunya wangkangu nganaṉanya wantinytjaku. Tjinguṟula palya alatjiṯu Itjipala tiṯutjara nyinara tjanampa waṟkarima. Palu nyuntulanyan ngalya-katingu nyanga pilangka ilunytjaku.” \p \v 13 Ka Moselu tjanala wangkangu, “Nyaaku nyura nguḻuringanyi? Nguḻu wiyangkuya paṯaṟa nyawa. Kuwari Mayatja Godalu nyuranya wankaṟunanyi, ka nyura wankaringkula nyanga Itjipanya nguraṟa warmaḻa tjuṯa piṟuku nyakunytja wiyaringkuku. \v 14 Panya Mayatja Godalu tjananya ngalkiltu wiyalku. Ka nyura ngaṟala kutju nyakuku pikangku pungkunytja wiyangku.” \p \v 15 Ka Godalu Mosela wangkangu, “Nyaakun ngayunya ulara tjapini? Wangka tjananya Israelkunu tjuṯa pakaṟa ma-pitjanytjaku uṟukutu. \v 16 Ka nyuntu tjukarangka uṟungka katuwanungku wiḻitjuṟa kanyinma. Ka uṟu pala tjararingkula iwara puṟunyariku Israelkunu tjuṯa ma-itipirinytjaku uṟungka nguṟurpa manta piḻṯingka. \v 17 Kaṉa tjananya Itjipanya nguraṟa tjuṯa unngu wituwitulku nyuranya tungun-tunguntu waṯaparantjaku, kaya tjana uṟuwanungku waṉalku. Kaṉa tjananya uwankara uṟungka iluntankula wiyalku Itjipanya nguraṟa warmaḻa panya tjuṯa Piiṟanya kuḻu, munuṉa nyanytju tjuṯa tjingka tjuṯa kuḻu wiyalku. Palulanguṟu uwankara pungkula wiyannyangka nyakulaya aṉangu Israelkunu tjuṯangku ngayunyalta mirawaṉiku. \v 18 Kaya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku nintiringkula kulilku panya mulapa ngayuluṉa Mayatja Godanya.” Nyanga alatji Godalu tjakultjunu Mosela. \p \v 19-20 Ka panya angelpa Godaku Israelkunu tjuṯangka kuranyu anangi ngangkaḻi panya waṟangka. Palu Itjipanya nguraṟa warmaḻa tjuṯa ilaringkunyangka angelpa paluṟu Israelkunu tjuṯangka maḻaringkula anga-ngaṟangi warmaḻa tjuṯangka tjangaṯi, ka ngangkaḻi panya waṟa puḻka kuḻu tjanala kuranyunguṟu maḻaringkula anga-ngaṟangi munga waṟangka. Ka ngangkaḻingka muṉkara maṟu mulapa ngaṟangi, kaya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku puṯu nyangangi. Palu ngangkaḻingka tjangaṯi pitalytjingku puḻkaṟa irnyaningi Israelkunu tjuṯangku uti nyakunytjaku. Kaya munga waṟangka Itjipanya nguraṟa tjuṯa tjanala puṯu ilaringangi, panya puṯuya nyangangi. \p \v 21 Ka Moselu puṉu panya tjukara katuṟa wiḻitjunu uṟu panya tjitin-tjitinta katuwanungku, ka Godalu uṟu panya palunya mauṉṯalpaṉu waḻpa puḻka kakaraṟanguṟu iyaṟa. Ka waḻpa paluṟu mungangka tiṯutjara wangkangi munu uṟu wiyaṟa manta utinu, ka uṟu paluṟu kitikitiringkula tjararingu. \v 22 Kaya Israelkunu tjuṯa uṟungka nguṟurwanu itipiringu manta piḻṯingka. Ka waḻpangku panya uṟu tjaraṟa mauṉṯalpaṟa kampa kutjaranguṟu ma-nyuṯi-nyuṯiṟa kanyiningi tjana nguṟurpa iwara piḻṯingka ankunytjaku.\fig |src="tnEXO14V22.tif" size="col" loc="p" ref="14:22"\fig* \v 23 Ka tjananya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku tjingkangka munu nyanytju tjuṯangka kuḻu tatiṟa maḻawanungku ngalya-waṯaparaningi. Munuya iwara panya palulaṯu anangi uṟungka nguṟurpa. \v 24 Ka palulanguṟu tjiṉṯu pakantja kuwaripangka Godalu ngangkaḻi waṟu tilitjaranguṟu walunyakula nguḻutjingaṉu Itjipanya nguraṟa warmaḻa tjuṯa, tjanampa nyanytju tjuṯa kuḻu. Kaya urulyaraṟa kawaṟu-kawaṟurira puṯu kuli-kulinu. \v 25 Ka Godalu tjingka tjuṯaku wiila tjuḻpirta tjakatjunkunytjaku palyaṉu tjana walawala ankunytjaku-tawara. Kaya palulanguṟu Itjipanya nguraṟa tjuṯangku nguḻungku wangkangu, “Walawalalanku wirtjapakala Israelkunu nyanga tjuṯanguṟu. Panya Mayatja Godanya tjanampa ngalkilpa kuwari nganampa pikaringanyi.” \p \v 26 Ka palulanguṟu Godalu Mosela wangkangu, “Katuṟa wiḻitjura uṟu katuwanungku nyuntumpa pala puṉungka, ka uṟungku piṟuku ngalya-tjunguringkula tjutulku tjananya munu patilku Itjipanya nguraṟa warmaḻa pala uwankara tjanampa tjingka tjuṯa, nyanytju tjuṯa kuḻu.” \v 27 Ka Moselu wiḻitjunu uṟu katuwanungku, ka mungawinki mulapa ngalya-tjiṉṯuringkunyangka uṟu panya kampa kutjaranguṟu ngaparku tjunguringkula iwara panya tjutuṉu. Kaya Itjipanya nguraṟa tjuṯa arkaṟa wirtjapakaningi uṟunguṟu pakantjikitja, palu Godalu tjananya uṟu unngu tjunyinu. \v 28 Ka uṟu panya paluṟu maḻaku tjunguringkula Piiṟanya tjananya uwankara tjutuṉu tjingka tjuṯa munu nyanytju tjuṯa kuḻu. Paluṟu tjana iwara panya palulaṯu Israelkunu tjuṯa ngalya-waṯaparaningi uṟungka nguṟurpa. Palu wiya, uwankara mulapaya uṟu tjikiṟa ngakaṟa ilungu.\fig |src="tnEXO14V27.tif" size="col" loc="p" ref="14:28"\fig* \v 29 Kaya Israelkunu tjuṯa palya alatjiṯu ma-itipiringu manta piḻṯingka ankula, ka uṟu panya puḻka kampa kutjara nyuṯi-nyuṯiringkula ngaṟangi tjananya tjutuntja wiya alatjiṯu. \p \v 30 Palu tjiṉṯu pala palula Mayatja Godalu tjanampa ngalkilarira tjananya wankaṟunu Itjipanya nguraṟa tjuṯanguṟu, kaya nyangu Itjipanya nguraṟa miri tjuṯa uṟu kantilytja ngarira waṉinyangka. \v 31 Panya Godalu witulya puḻkangku tjananya uwankara wiyaṉu Itjipanya nguraṟa tjuṯa. Kaya Israelkunu tjuṯangku uwankara iluntankunyangka nyakula puḻkaṟa nguḻuringu Godanya witulya puḻka kuliṟa. Munuya puḻkaṟa Godaku mulamularingangi, munu palunya wituntjitjaku Moseku kuḻu. \c 15 \s1 Moselu Inma Inkanytja \p \v 1 Ka Moselu tjana Israelkunu tjuṯangku kuḻu pukuḻpa mulatu inma inkara Godanya waḻkuningi, nyanga alatji, \q1 “Ngayulu Mayatja Godanya inkara mirawaṉinyi, panya wiṟuṟalanya wankaṟunu Itjipanya nguraṟa tjuṯa wiyaṟa.\fig |src="Praise symbol MB.tif" size="col" loc="p" ref="15:1"\fig* \q1 Paluṟu nyanytju tjuṯa uṟungka unngu tjunyinu, \q2 wati nyanytjungka tatilpai tjuṯa kuḻu. \q1 \v 2 Panya Mayatja Godalu kutjungku ngayunya witulyankupai. \q2 Nyara paluṟu kutjungkuṉi wankaṟunu. \q1 Nyara paluṟu ngayuku God, \q2 kaṉa ngayulu palunya mirawaṉinyi. \q1 Nyara paluṟu ngayuku mamaku God, \q2 kaṉa inma inkara palunya puḻkaṟa waḻkulku, witulya puḻka mulapa. \q1 \v 3 Panya paluṟu warmaḻa puḻka mulapa para-ngaṟapai, ini Mayatja Godanya. \q1 \v 4 Paluṟu wiyaṉu warmaḻa Itjipanya nguraṟa tjuṯa uṟungka unngu tjunyiṟa tjingka tjuṯa kuḻu. \q2 Kaya warmaḻa tjuṯaku mayatja tjuṯa ngakaṟa ilungu uṟu panya ini Tjitin-tjitinta. \q1 \v 5 Ka panya uṟu puḻkangku tjananya tjutuṟa patinu uwankara, \q2 kaya apu puṟunypa mantakutu ukalingu uṟu unngu ngaṯi puḻkakutu. \q1 \v 6 Mayatja God, nyuntu witulya puḻkangku palyalpai maṟa wakungku, \q2 munu nyuntu aṉangu mirpaṉtju tjuṯa kaṯantaṟa muṯun-muṯunmaṟa wiyalpai. \q1 \v 7 Nyuntu Mayatja witulya puḻka mulapa, \q2 munu nyuntumpa mirpaṉtju tjuṯa nyuntu wiyalpai alatjiṯu. \q1 Nyuntu panya tjanampa puḻkaṟa mirpaṉarira tjananya uwankara alatjiṯu wiyaṉu. \q1 Nyuntu panya waṟu puṟunypa, \q2 panya waṟungku ukaṟi kampara wiyalpai, \q2 pala palu puṟunytju nyuntu tjananya wiyaṉu. \q1 \v 8 Nyuntu panya uṟu puuṟa tjaraṟa iwaranu, \q2 ka panya uṟu puḻkanya tali puṟunypa wati-ngaringi. \q2 Ka ngaṯi panya tartjaringu munu iwara puṟunypalta ngaṟangi. \q1 \v 9 Kaya Itjipanya nguraṟa tjuṯangku wangkangu, \q2 ‘Wanyula Israelkunu tjuṯa waṯaparaṟa witila, \q2 munula tjana kanyintja uwankara mantjiṟa tjaraṟa kutjungku kutjungku ngurakutu kati. \q1 Walawalangkula tjuḻa waṟa mantjiṟa tjananya waṯaparaṟa pungama, \q2 munula mantjiṟa kati tjana kanyintja uwankara.’ \q2 Alatjiya warmaḻa tjuṯangku kaṉany-kaṉanytju wangkangi. \q1 \v 10 Palu Mayatja God, nyuntu uṟu panya puuṟa palunya tjananya tjutuṟa patinu Itjipanya nguraṟa tjuṯa, \q2 kaya apu tjuṯa puṟunypa uṟu unngu mantakutu ukalingkula ilungu.\fig |src="CO00821B.TIF" size="col" loc="p" ref="15:10"\fig* \q1 \v 11 Mayatja God, nyuntunya puṟunypa god kutjupa nyinanytja wiyaṯu. \q1 Nyuntu kutjun Mayatja Puḻkanya \q2 munu miḻmiḻpa alatjiṯu wiṟu mulapa. \q1 Nyuntu kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa witulya puḻkangku palyalpai \q2 aṉangu tjuṯa nyakula urulyaraṟa nguḻuringkunytjaku nyuntumpa. \q1 \v 12 Nyuntu maṟa waku katuṉu, \q2 ka tjananya mantangku kuuḻtjanu nganampa mirpaṉtju tjuṯa. \q1 \v 13 Nyuntu panya mukulya puḻkangku kalkuṉu Israelkunu tjuṯa wankaṟunkunytjikitjangku, \q2 munu panyan mulapa wankaṟu tjananya katiṟinanyi. \q1 Nyuntu witulya puḻkangku tjananya katiṟinkuku nyuntumpa ngurakutu, ngura panya miḻmiḻpakutu. \q1 \v 14 Kaya aṉangu ngura kutjupitja tjuṯangku kulilku. \q2 Munuya kuliṟa puḻkaṟa nguḻuringkula tjititingkuku. \q1 Ka aṉangu Pilitjiyanya nguraṟa tjuṯa puḻkaṟa alatjiṯu nguḻuringkuku. \q1 \v 15 Munu panya Iitamakunu tjuṯaku mayatja tjuṯangku puṯu kuli-kuliṟa puḻkaṟa nguḻuringkuku. \q1 Munu Mawapaku wati puḻka tjuṯa kuḻu puḻkaṟa nguḻuringkula tjititingkuku. \q1 Munu panya Kainannga nguraṟa tjuṯa kuḻu nguḻuringkula uparingkuku. \q1 \v 16 Uwa, mulapa paluṟu tjana uwankara puḻkaṟa nguḻuringkuku \q2 nyuntu witulya puḻkangku palyannyangka nyakula. \q1 Tjana tjititingkula nguḻungku pakaṟa ngaṟala nyakuku nyuntumpa aṉangu tjuṯa wati-pitjanyangka. \q1 Panya aṉangu nyanga tjananya nyuntunku mantjiṟa katingu Itjipala puḻkaṟa waṟkarinyangka. \q1 \v 17 Munun tjananya ngalya-katiku ngura panya puḻi nyuntumpangka, \q2 panya ngura pala palunyan nyuntu ngaṉmanytju kuliṟa ngurkantanu nyuntumpa ngura tjunkunytjikitjangku, \q2 ngura pala miḻmiḻpa nyuntu tjunkunytjitja. \q1 \v 18 Mayatja God, nyuntu tiṯutjarangku alatjiṯu uwankara aṯunymaṟa kanyilku mayatja puḻkangku, wiyaringkunytja wiyangku alatjiṯu.” \m Alatji Moselu tjana Israelkunu tjuṯangku kuḻu pukuḻpa mulatu inma inkara Godanya waḻkuningi. \s1 Miriamalu Inma Inkanytja \p \v 19 Uwa, Israelkunu tjuṯa panya manta piḻṯingka itipiringu. Ka panya Itjipanya nguraṟa warmaḻa tjuṯa uṟungka nguṟurpa tjingkangka tatiṟa ankunyangka Mayatja Godalu uṟu maḻakungku tjunguṉu, ka tjananya tjutuṉu. \v 20 Ka palulanguṟu Aaronku pulampa Moseku kangkuṟungku Miriamalu tampuṟinpa mantjinu inma inkanytjikitjangku, panya maṟangku pungkula wangkatjingalpai inma inkara. Ka minyma uwankarangku palu puṟunypa tampuṟinpa tjuṯa mantjinu munuya minyma panya palunya uṟilkutu waṉaṟa inkara inmaku nyaṉpingi tampuṟinpa panya tjuṯa pungku-pungkula.\fig |src="co01484b.TIF" size="col" loc="p" ref="15:20"\fig* \v 21 Ka Miriamalu tjanampa inma inkangi nyanga alatji wangkara, \q1 “Inma inkama Mayatja Godanya mirawaṉinytjikitjangku, \q2 panya paluṟu witulya puḻkangku tjananya pungkula wiyaṉu, Itjipanya nguraṟa tjuṯa. \q1 Paluṟu panya nyanytju tjuṯa uṟu unngu tjarpatjunu, \q2 wati nyanytjungka tatilpai tjuṯa kuḻu.” \s1 Mina Kaṟur-kaṟurpa \p \v 22 Ka palulanguṟu Moselu tjananya ma-katingu Israelkunu tjuṯa, munuya uṟu panya Tjitin-tjitintanguṟu ma-paṯuringkula ma-ilytjingkaringu ngura pilangka ini Tjuula. Munuya tjiṉṯu maṉkurpa pilangka pitjaliṟa mina puṯu nguriningi. \v 23 Munuya ngura ini Maaṟala wirkaṟa mina nyangu. Palu mina paluṟu palya wiya kaṟur-kaṟurpa. (Ini “Maaṟanya” panya wangkanyi “kaṟur-kaṟurpa” tjanampa wangkangku.) \v 24 Kaya aṉangu tjuṯangku puṯu tjikiṟa Moseku mirpaṉarira wangkangu, “Mina nyaala tjikilku?” \p \v 25 Ka Moselu kuliṟa Mayatja Godala puḻkaṟa tjapiningi, “Yaaltjirikula?” Ka Mayatjalu Mosela nintinu puṉu mantangka ngarinyangka. Ka Moselu puṉu palunya mantjiṟa waṉingu minangka, ka mina panya mapalku palyaringu. Kaya tjikiningi. \p Ka ngura nyara palula Godalu tjukurpa kutjupa tjanala wangkangu Israelkunu tjuṯangka. Munu paluṟu arkaṟa nyangangi tjananya wangaṉarangku kulintjaku tjukurpa paluṟu wangkanytjitja. \v 26 Alatji paluṟu tjanala wangkangu, “Ngayuluṉa Mayatja Puḻkanya nyurampa Godanya, munuṉa nyuranya pikatjararingkunyangka palyaṟungulpai. Ka nyura uti tjukurpa ngayuku wangaṉarangku kuliṟa palyanma munuya ngayuku iwara tiṯutjarangku waṉanma. Kaṉa nyara palulanguṟu nyuranya tjukaṟurungku kuliṟa waṉannyangka pika ungkunytja wiyangku wantiku, panya ngayulu Itjipanya nguraṟa tjuṯa pikatjaraningi, palu puṟunypaṉa nyuranya ngayula wangaṉarangku kulinnyangka alatjinkunytja wiyangku wantiku.” Alatji Godalu tjanala wangkangu palula wangaṉarangku kulintjaku. \p \v 27 Kaya ngura nyara palulanguṟu ankula ma-wirkanu ngura kutjupangka ini Ilimala. Ka ngura pala Ilimala mina tjukuḻa ngaṯi 12-ngka ngaringi. Munu puṉu waṟa tjuṯa kuḻu ngaṟangi nampa 70. Kaya Israelkunu tjuṯangku pala palula ngura tjunu minangka itingka. \c 16 \s1 Godalu Mai Ini Manna Munu Kuka Tjuḻpu Kuḻu Iyantja \p \v 1 Munuya ngura pala Ilimala tjukutjuku nyinara piṟuku ma-pakaṉu. Munuya paluṟu tjana ankula ankula ma-wirkanu ngura pilangka ini Tjiinta. Panya ngura nyanga paluṟu ngaṟangi Ilimala pulala Tjaniyala nguṟurpa. Uwa, paluṟu tjana ngura panya Itjipanya wantikatinytjatjanu rawa anangi piṟa kutjara nguwanpa, munuya ngura nyanga Tjiinta wirkanu wiki 6-nguṟu. \v 2-3 Palu pilangka panya mai wiya ngaṟangi. Kaya Israelkunu tjuṯa paḻtjatjiratjaringu, munuya uwankara mirpaṉaringu Moseku pulampa Aaronku. Munuya palula pulala ngalytjurmaṟa wangkangi, “Godalulanya uti wantima Itjipalanguṟu pakaltjingantja wiyangku munulanya ngura nyara palula iluntara wiyanma. Panya Itjipala nganaṉa paḻtja alatjiṯu nyinangi munula ngalkuningi kuka mai puḻka. Palu nyupali nganaṉanya ngalya-katingu nyanga ilytjikutu mai wiyangka ilunytjaku.”\fig |src="tnEXO16V03.tif" size="col" loc="p" ref="16:2-3"\fig* \p \v 4 Ka Mayatja Godalu Mosela alatji wangkangu, “Ngayulu kuwari mai ilkaṟinguṟu iyaṉi nyurampa, ka mina puṟunypa punkalku tjiṉṯukutu. Ka nyuntu aṉangu tjuṯangka wangka, kaya tjiṉṯu kutjupa tjiṉṯu kutjupa mai panya mantangka punkantja uranma. Palu tjiṉṯu kutjuku kutju mantjinma mungawinkiku mantjintja wiyangku. Kaṉa nyanganyi tjananya tjukaṟurungku urantjaku ngayulu panya wangkanytjitja tjana wangaṉarangku kuliṟa palyantjaku. Kaya tjinguṟu wangaṉarangku kulilku, tjinguṟuya wantiku ngayunya kulintja wiyangku. \v 5 Palu tjiṉṯu 5 ngaṟala wiyaringkula tjiṉṯu panya Friday-ngka paluṟu tjana uti mai puḻka nguwanpa uranma tjiṉṯu kutjaraku kuwariku munu Saturday-ku kuḻu, panya tjiṉṯu Saturday-ngka ngayulu mai iyantja wiyangku wantiku.” \p \v 6 Ka Moselu pula Aarontu nyangatja kulintjatjanungku Israelkunu tjuṯangka tjakultjunu alatji, “Mungartji kuwari nyanga nyura nintiringkula kulilku, ‘Munta-uwa! Mulapa Mayatja Godalu panya nganaṉanya Itjipalanguṟu ngalya-katingu.’ \v 7-8 Panya paluṟu kulinu nyura rawangku ngalytjurmaṟa wangkanyangka. Ka palulanguṟu nyura mungawinki nyakuku Godalu kutjupa kutjupa witulya puḻkangku palyannyangka. Panya nyura ngalinya mirpaṉṯu wangkara waintaṟa palumpa kuḻu mirpaṉaringi, panya paluṟu wangkanyangka kutjuli ngali nyuranya ngalya-katingu. Ka palulanguṟu Mayatja Godalu nyuranya tjiṉṯu kutjupa tjiṉṯu kutjupa mungartjikutu kuka ungkuku munu paluṟu mungawinki nyuranya mai puḻka ungkuku nyura ngalkula paḻtjaringkunytjaku. Ka nyura nyakula nintiringkuku panya mulapa Mayatja Godalu nyuranya ngalya-katingu.” \p \v 9 Ka Moselu wangkangu Aaronta, “Ma-wangka aṉangu tjuṯa pitjala tjunguringkula kapuṯu kutjuringkunytjaku Mayatja Godala miṟangka, panya paluṟu tjananya kulinu mulyararira ngalytjurmaṟa wangkanyangka.” \v 10 Ka tjananya wangkangi Aarontu, kaya wangkanyangka maḻakukutuṟa ilytjikutu ma-nyangu Mayatja Godanya pitalytji puḻka irnyannyangka ngangkaḻi unngu. \p \v 11-12 Ka Godalu wangkangu Mosela, “Ngayulu kulinu aṉangu nyanga Israelkunu tjuṯangku ngalytjurmaṟa wangkanyangka. Ka nyuntu wangka tjanala nyanga alatji, ‘Kuwari mungartji-mungartji nyura kuka ngalkuku munu piṟuku nyura mungawinki mai puḻka ngalkula paḻtjaringkuku. Munu nyara palulanguṟu nyura nintiringkula kulilku panya mulapa ngayulu Mayatjanya nyurampa God.’ Alatji tjanala wangka!” \p \v 13 Ka palulanguṟu mungartjikutu wiltjawaṟangka tjuḻpu puṉṯaṟu tjuṯa mulapa wirkaṟa ngurangka manta angaṟa nyinangi. Ka mungawinki mulapa kulyarpa ngaringi ngura winkingka. \v 14 Ka tjiṉṯungku pakaṟa kampara wiyaṉu, ka palula maḻangka ngapaṟi puṟunypa mantangka ngaringi. \v 15 Kaya Israelkunu tjuṯangku nyakula papulaṟa para-tjapiningi tjananku, “Nyaa nyangatja?” Panya paluṟu tjanaya ngurpangku tjapiningi.\fig |src="hk00065c.tif" size="col" loc="p" ref="16:15"\fig* \p Ka Moselu wangkangu, “Nyanga paluṟu mai panya Mayatja Godalu iyantja nyura ngalkuntjaku. \v 16 Munu paluṟu nyuranya wangkangu nyanga alatji, ‘Nyura uti tjuku nguwanpa uranma tjiṉṯu kutjuku ngalkula paḻtjaringkunytjikitjangku, tjara maḻaringkula ngarinytjaku-tawara. Munuya mungawinkiku mantjintja wiyangku kuwariku kutju mantjinma.’ Alatji urantjaku Godalu nyuranya wangkangu.” \p \v 17 Kaya Israelkunu tjuṯangku mulapaṯu wangaṉarangku kulinu paluṟu wangkanyangka munuya uraningi. Kutjupa tjuṯangkuya puḻka nguwanpa uraningi walytja tjuṯatjarangku, kaya kutjupa tjuṯangku tjukutjuku nguwanpa uraningi walytja maṉkurtjarangku. \v 18 Munuya uraṟa mitjuṟumilaningi mai panya palunya. Ka aṉangu panya puḻka nguwanpa urantjitjangku alatjiṯu uraṉu walytja palumpa uwankara paḻtjaringkunytjaku, ka panya tjara kutjupa maḻaringkula ngarinytja wiya. Ka panya kutjupangku tjukutjuku nguwanpa urantjitjangku palu puṟunypaṯu alatjiṯu uraṉu walytja panya maṉkurtu ngalkula paḻtjaringkunytjaku. \p \v 19 Ka Moselu wangkangu tjananya, “Nyura uwankarangku tjara kutjupa mungawinkiku kanyintja wiyangku wantima.” \v 20 Palu kutjupa tjuṯangku Mosenya kulintja wiyangku wantira mai tjara mungawinkiku tjunkula wantingu. Munuya tjiṉṯungka mai panya palunya nyangu katilykatjara ngaṟanyangka ka uṉa paṉṯingi. Ka Mosenya tjanampa puḻkaṟa mirpaṉaringu. \p \v 21 Palu mungawinki kutjupa mungawinki kutjupaya aṉangu tjuṯangku panya mai uralpai tjiṉṯu kutjuku kutju ngalkula paḻtjaringkunytjikitjangku. Ka tjiṉṯungku panya pakaṟa katuringkula kampanyangka mai panya mantangka maḻaringkula ngarinytja uṟuringkula wiyaringkupai. \p \v 22 Kaya tjiṉṯu 5 ngaṟala wiyaringkula Friday-ngka mai puḻka nguwanpa mantjiningi tjiṉṯu kutjaraku Friday-ku munu Saturday-ku kuḻu. Kaya wati Israelkunu puḻka tjuṯangku pitjala tjakultjunu Mosela aṉangu tjuṯangku puḻka nguwanpa urannyangka nyakula. \v 23 Ka Moselu wangkangu tjanala, “Wiya palya, Godalu alatji urantjaku wangkangu, panya mungawinki tjiṉṯu miḻmiḻpa ngaṟanyi Godaku aṉangu uwankara nyinara pakuwiyaringkunytjaku. Kaya mai panya kuwari urantja uwankara paula, tjinguṟu nyuma rungkaṟa paula munta tjinguṟu minangka tjunguṟa arngu kutjala. Munuya pauṟa ngalkula paḻtjariwa munu kutjupa maḻaringkula ngarinytja kanyinma mungawinkiku.”\fig |src="tnEXO16V23.tif" size="col" loc="p" ref="16:23"\fig* \p \v 24 Kaya Moselu wangkanyangka kuliṟa tjara kanyinu mai panya maḻaringkula ngarinytja mungawinkiku. Ka mai paluṟu uṉaringkunytja wiya, munu katilykatjararingkunytja wiyaṯu. \v 25 Ka Moselu wangkangu, “Mai panya palunyaya kuwariṯu ngalkula, panya tjiṉṯu nyangatja kuwari Saturday Mayatja Godaku tjiṉṯu nganaṉa pakuwiyaringkula nyinara palunya waḻkuntjaku. Ka palulanguṟu nyura mai panya Godalu iyantja uṟilta ngarinyangka puṯu nyakuku. \v 26 Palu palya nyura tjiṟirpi panya tjuṯangka mai mantjilkatima tjiṉṯu 6-kutu. Palu panya tjiṟirpi 7-ta pakuwiyaringkunytjaku ngaṟanyi tjiṉṯu panya miḻmiḻṯa, ka nyura mungawinki pakaṟa mai panya uṟilta ngarinytja puṯu nyakuku.” \p \v 27 Palu kutjupa tjuṯaya tungunpungkula maiku anu uṟilkutu tjiṉṯu panya pakuwiyaringkupaingka. Palu mai panya palunyaya puṯu nyangu, ka mulapaṯu wiya ngaṟangi. \v 28 Ka Mayatja Godalu wangkangu Mosela, “Nyaakuya ngayula tungunpunganyi? Yaalaṟaya kuliṟa mulamularingkuku ngayulu wangkanytjitja uwankaraku? \v 29 Kulilaya! Panya ngayulu Mayatja Godalu nyurampa tjiṟirpi pakuwiyaringkunytjaku tjunu Saturday. Kaṉa palulanguṟu ngayulu mai tjiṟirpi nyara palumpa kuḻu iyaṉi ngaṉmanytju tjiṟirpi panya Friday-ngka, Friday-ku munu Saturday-ku kuḻu. Ka tjiṟirpi panya Saturday-ku wangkara nyura uwankara ngurangka nyinama pakantja wiya.” \v 30 Kaya palulanguṟu mulapaṯu tjiṟirpi panya Saturday-ngka ngurangka nyinangi pakaṟa waṟkarinytja wiya. \p \v 31 Munuya aṉangu tjuṯangku mai panya palunya ininu “manna” tjanampa wangkangku.\f * \fr 16:31 \fr*\ft Ini nyanga \ft*\ft \+it manna\+it* tjanampa wangkangku wangkanyi alatji, “Nyaa nyangatja?”\ft*\f* Palu mai paluṟu panya ngapaṟi puṟunypa munu mayu tjuratja puṟunypa. \v 32 Ka Moselu wangkangu, “Mayatja Godalu wangkangu nganaṉanya mai nyanga manna palunya tjukutjuku nguwanpa mantjiṟa tjunkula kanyintjaku nganampa walytjapitingku ngula nyakunytjaku munu maḻatja maḻatjangku kuḻu. Panya Mayatjanya mukuringanyi maḻatja tjuṯangku mai nyanga manna nyakula alatji kulintjaku, ‘Nyangatja iriti nganampa tjamu tjuṯangku ilytjingka ngalkuningi panya Godalu tjananya Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa katingu munu tjananya mai nyanga palunya nguṟurpa ungangi.’” \p \v 33 Munu Moselu Aaronta wangkangu, “Piti tjaa waṟa mantjila munu mai panya manna uraṟa tjaalyngaṟatjura munu katira Mayatja Godanya waḻkulpaingka tjunkula wanti nganampa walytjapiti maḻatja tjuṯangku ngula nyakula ruuru kulintjaku.” \v 34 Kaya Aarontu wangkanyangka mulapaṯu mai panya manna uraṟa tjunu pitingka munu piti panya palunya tjunu pakutja panya kalkuntjitjangka kuranyu rawa mulapa ngarinytjaku. \v 35-36 Kaya Israelkunu tjuṯangku yiya 40 nyinara mai panya manna palunya rawa mulatu ngalkuningi. Munuya ngura panya Kainanta wirkaṟa kutju mai kutjupa ngalkuningi, panya nyara palula wirkankunyangka Godalu mai panya manna piṟuku iyantja wiyaringu. \c 17 \s1 Mina Apunguṟu Tjutinytja \p \v 1 Kaya Israelkunu tjuṯa uwankara uṯuḻu winki anangi pilangka ngura ini Tjiinnga wantikatira, munuya rawa para-pitjaliṟa ngura kutjupa kutjupangka ngura tjunkula nyinangi Mayatja Godalu nintinnyangka. Munuya kutjupa-aṟa ngura ini Rapitimala wirkaṟa ngura tjunu. Palu ngura nyara paluṟu mina wiya. \v 2 Kaya aṉangu tjuṯa mulyararira Moseku mirpaṉaringu, munuya wangkangu, “Minalanya uwa tjikintjaku.” \p Ka Moselu wangkangu, “Nyaaku nyura ngayuku mirpaṉarinyi? Tjinguṟu nyura Mayatja Godaku mulamularingkuwiyangku wantinyi munu kulini paluṟu nganaṉanya wantikatinytja-palku aṯunymankunytja wiyangku. Palu nyura alatji ngunti kulinnyangka paluṟu nyurampa mirpaṉariku.” \p \v 3 Palu aṉangu panya tjuṯangku mina ilungku Mosenya puḻkaṟa ngalytjurmaṟa wangkangi, “Nyaakulanyan ngalya-katingu Itjipalanguṟu? Nyangangka mina wiya. Ilunytjakulanyan katingu nganampa tjitji, kuka tjuṯa kuḻu.” \p \v 4 Ka Moselu Mayatja Godala puḻkaṟa tjapiningi, “Nyaalkuṉa aṉangu nyanga tjuṯa? Nyanga kuwariya kulini ngayunya apungka atuṟa iluntankunytjikitjangku.” \p \v 5 Ka wangkangu Mosela, “Wati Israelkunu puḻka maṉkurpa aḻṯira ma-kati kuranyu munuya wantikati aṉangu pala tjuṯa. Munu nyuntumpa pala tjukara kuḻu kati, panya nyuntu karu Nayilnga pungu, panya palunya. \v 6 Ka ngayulu nyuntula kuranyu apu taaṉpangka ngaṟaku puḻi nyara Tjaniyala. Ka nyuntu puḻi nyara taaṉpa palunya tjukarangka puwa, ka apu palulanguṟu mina puḻka tjutiku aṉangu tjuṯangku tjikintjaku.” Alatji palyantjaku Godalu Mosela wangkangu, ka paluṟu kuliṟa ankula apu panya pungu wati panya puḻka tjuṯangka miṟangka, ka aḻaringkula mina tjutingu apunguṟu.\fig |src="GT00009.tif" size="col" loc="p" ref="17:6"\fig* \v 7 Ka Moselu ngura panya palunya ini kutjara tjunu Matjanya munu Miṟipanya. Alatji paluṟu ininu panya ngura pala palulaya Israelkunu tjuṯangku Godanya ngalytjurmaṟa wangkangi munuya palunya arkaṟa wangkangi, “Mayatja Godanyampa wanyu mulapa nganaṉala tjungu ngaṟanyi? Munta wiya-manti?” \s1 Ama-likakunu Tjuṯa Pikangku Pungkunytja \p \v 8 Ka Israelkunu tjuṯa ngura panya Rapitimala nyinanyangka aṉangu Ama-likakunu tjuṯa pika pitjangu tjananya pungkunytjikitja. \v 9 Ka Moselu nyakula wati ini Tjatjuwala wangkangu, “Wati Israelkunu tjuṯa ngurkantara munuya mungawinki ankula tjananya pikangku pungama Ama-likakunu nyara tjuṯa. Ka nyura tjanampa pikaringkunyangka ngayulu puḻi katu tatiṟa ngaṟala nyakuku tjukara panya palunyatjara, panya Godaluṉi kanyintjaku wangkangu.” \p \v 10 Ka Tjatjuwalu wangaṉarangku kulinu Mosenya munu wati Israelkunu tjuṯa ngurkantanu pikakitja ankunytjaku. Munuya mungawinki ankula Ama-likakunu warmaḻa tjuṯa pikangku pungangi. Ka Mosenya pula Aaronnga wati kutjupa ini Uunya tjana tjungu tatinu puḻi katu. \v 11 Ka Moselu maṟa katuṟa kanyinnyangkaya wati Israelkunu tjuṯangku tjananya puḻkaṟa alatjiṯu pungkula waintaringi Ama-likakunu panya tjuṯa. Palu Moselu maṟa tjaṟunnyangkaya Ama-likakunu tjuṯangku ngapartji tjananya pungkula waintaringi Israelkunu panya tjuṯa. \v 12 Palu Mosenya pakuringu maṟa panya rawangku katuṟa kanyiṟa kanyiṟa. Ka palulanguṟu Aarontu pula Uulu puḻi puḻka mantjiṟa tjunu Mosela itingka puḻi palula nyinakatinytjaku. Munu paluṟu pula Moseku maṟa kampa kutjaranguṟu katuṟa kanyiningi rawangku tjiṉṯu tjarpanyangka kutju wantinytjikitjangku.\fig |src="co00832b.TIF" size="col" loc="p" ref="17:12"\fig* \v 13 Ka pala palulanguṟu Tjatjuwalu tjana wati Ama-likakunu tjuṯa puḻkaṟa alatjiṯu pungkula wiyaṉu. \p \v 14 Ka palula maḻangka Mayatja Godalu Mosela wangkangu, “Aṟa nyanga palunya watarkurinytjaku-tawara nyiringka walkatjura maḻatja tjuṯangku kuḻu nyakula kulintjaku, panya nyura Ama-likakunu tjuṯa pungkula wiyantja. Munu walkatjunkunytjatjanungku wati panya Tjatjuwala wangka, panya ngayulu aṉangu Ama-likakunu uwankara pungkula wiyalku alatjiṯu tjananya ngura winkitjangku kulintja wiyaringkunytjaku.” \p \v 15 Ka ngura pala palula Moselu pitjilpa puḻka palyaṉu Godanya waḻkuntjikitjangku munu paluṟu pitjilpa palunya ininu, “Mayatja Godanya nganaṉanya anga-kanyilpainya”. \v 16 Munu paluṟu wangkangu, “Panya ngayulu maṟa ilkaṟikutu katuṟa kanyiningi Mayatja Godalu nganaṉanya anga-kanyintjaku. Ka panya Mayatja Godalu tjananya tiṯutjarangku pikangku pungkuku aṉangu panya Ama-likakunu tjuṯa tjanampa pakaḻipiti kulypalpiti munu maḻatja maḻatja tjuṯa kuḻu.” \c 18 \s1 Wati Tjitjaṟunya Mosela Akatjari Nyinanytja \p \v 1 Ka Moseku panya waputju wati panya Tjitjaṟunya tjukurtjara nyinangi ngura panya Mitiyanta. Munu paluṟu kulinu uwankara panya Godalu palyantja Moseku tjanampa Israelkunu tjuṯaku panya paluṟu tjananya Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa katingu. \v 2-3 Ka panya Moselu ngaṉmanytju palumpa kuri Tjipuṟanya wituṟa iyaṉu katja kutjara kuḻu palumpa waputjungka paṯaṟa nyinanytjaku ngura nyara Mitiyanta. Ka Tjitjaṟunya pukuḻaringu palumpa uṉṯalpa katja kutjaratjara wirkankunyangka munu tjananya pukuḻṯu kanyiningi. Ka katja panya kuranyitja ini Kaatjamanya. Alatji Moselu iṯi ngarinyangka ininu panya nyara palula aṟangka paluṟu wangkangu, “Ngayulu malikitja nyinanyi ngura walytjatjarangka.” \v 4 Ka katja panya kutjupa ini Iliyatjanya. Alatji Moselu iṯi ngarinyangka ininu panya nyara palula aṟangka paluṟu wangkangu, “Ngayuku mamangku Godanya waḻkulpai, ka God nyara paluṟu ngayunya wankaṟunu Itjipaku mayatjangku iluntankunytjaku-tawara.” \p \v 5 Ka Mosenya ilytjingka nyinangi Godaku puḻingka itingka ini panya Tjaniyala, ka wati panya Tjitjaṟulu Moseku panya waputjungku Moseku kuri munu katja kutjara kuḻu palulakutu ngalya-katingu. \v 6 Palu Moselu kulinu kutjupangku ngaṉmanytju ankula tjakultjunkunyangka, “Nyuntumpa waputju Tjitjaṟunya kuwari ngalya-pitjanyi nyuntulakutu palumpa uṉṯalpa munu pakaḻi kutjara kuḻu.” \p \v 7 Ka Mosenya kuliṟa ngaparikatingu palumpa waputju nyakunytjikitja munu wirkaṟa palula kuranyu tultjungaṟakatira palunya manyirka nyunytjuṉu. Munu pula pukuḻṯu wangkara wiyaringkula tiintangka tjarpara nyinakatingu. \v 8 Ka Moselu Tjitjaṟula tjukurpa tjuṯa tjakultjunangi uwankara Mayatja Godalu palyantja. Panya paluṟu Israelkunu tjuṯaku ngalkiltu mayatja panya Piiṟaku kutjupa kutjupa tjuṯa palyantja Itjipanya nguraṟa tjuṯaku kuḻu. Munu piṟuku nguṟurpa kuḻu panya paluṟu tjana Itjipalanguṟu pakannyangka kura tjuṯa tjanala wirkanu, palu panya Mayatja Godalu tjananya wankaṟunu alatjiṯu. \p \v 9 Ka Tjitjaṟulu tjukurpa nyanganpa kuliṟa puḻkaṟa pukuḻaringu, \v 10 munu wangkangu, “Kuwariṉa Mayatja Godanya puḻkaṟa mirawaṉinyi, panya paluṟu nyuranya uwankara wankaṟunu Piiṟalanguṟu munu aṉangu Itjipanya nguraṟa tjuṯanguṟu kuḻu. \v 11 Kaṉa kuwari nintiringu Mayatja Godaku panya paluṟu puḻka mulapa god kutjupa tjuṯangka waintaṟa alatjiṯu. Paluṟu panya witulya puḻkangku tjananya wankaṟunu Itjipanya nguraṟa tjuṯangku pauntjingaṟa kanyinnyangka.” Alatji Moseku waputjungku wangkangi Godanya waḻkuṟa. \v 12 Munu palulanguṟu Tjitjaṟulu kuka wiṟu mulapa mantjiṟa katingu Godaku munu pungkula pitjilpa katu tjunu tilingku kampanytjaku Godanya ungkula waḻkuntjikitjangku. Munu paluṟu kuka kutjupa tjuṯa kuḻu katingu Godaku pungkula pitjilta pauntjikitjangku. Ka Moseku kuṯa Aaronnga munu wati Israelkunu puḻka tjuṯa kuḻu ankula tjunguringu Mosela pulala Tjitjaṟula kuka ngalkuntjikitja Mayatja Godala miṟangka palunya waḻkuntjikitjangku. \s1 Wati Ngurkantankupai Tjuṯa Tjunkunytja \p \v 13 Ka mungawinki kutjupa Mosenya aṉangu tjuṯangka nyinara waṟkaringi. Panya tjana pitjala palula tjakultjunangi tjananku pikaringkula wangkanytjatjanungku, ka paluṟu kuliṟa ngurkantankula tjukaṟuruningi Godalu palula utinnyangka. Palu paluṟu mungawinkinguṟu mungaku-wangkara alatjiṯu nyinara ngurkantanangi, munu puḻkaṟa pakuringu. \v 14 Ka Tjitjaṟulu nyangangi Mosenya aṉangu tjuṯangka puḻkaṟa waṟkarinyangka munu paluṟu wangkangu, “Nyaa nyangatja nyuntu nyinara palyaṉi aṉangu tjuṯaku? Nyaaku nyuntu kutjungku alatjiṯun nyinara ngurkantaṟa tjukaṟuruṉi, ka nyanga aṉangu tjuṯa rawa mulapa paṯaṟa ngaṟanyi tjana ngapartji nyuntula wangkanytjikitja?” \p \v 15 Ka Moselu wangkangu, “Wiya, ngayulu alatji waṟkarinyi panya aṉangu tjuṯangku ngayula pitjala tjapilpai Godalu wangkanytja kulintjikitjangku. \v 16 Tjinguṟu aṉangu kutjarangku pulanku wangkara pikaringanyi munu pula puṯu kulini nganalu panyatja tjukaṟurungku wangkangu. Palulanguṟu pula puṯu kuliṟa ngayulakutu pitjapai, kaṉa ngayulu kuliṟa ngurkantaṟa tjukaṟurulpai, munuṉa pulala tjakultjunkupai Godaku tjukurpa paluṟu panya wangkanytjitja.” \p \v 17 Ka Tjitjaṟulu wangkangu palula, “Wiya, nyuntu ngunti palyaṉi. \v 18 Nyuntu kuwari puḻkaṟa pakuringanyi, ka nyanga aṉangu tjuṯa kuḻu paku puḻkaringanyi. Waṟka nyangatja puḻka mulapa kutjungku palyantjaku wiya nguwanpa. \v 19 Wanyu kulila, kaṉanta tjakultjura tjukaṟurungku palyantjaku. Ka nyuntu alatji palyannyangka Godanya pukuḻarira nyuntula rawaṯu nyinaku. Palya nyuntu Godala wangkama aṉangu tjuṯaku munu panya tjananku pikaringkunytjitjaku Godala tjapinma paluṟu kuliṟa nyuntula utiṟa wangkanytjaku. \v 20 Palya nyuntu tjanala wangkara nintinma Godalu wituntja uwankara munu tjanala utiṟa wangkama yaaltjingaṟa tjukaṟuru palyanyku nyinanytjaku. \p \v 21 “Palu nyuntu uti ngurkantaṟa tjunama kuranyu ngaṟanytjaku wati panya nintipuka palyanyku nyinapai tjuṯa. Munu nguḻu-nguḻu Godala miṟangka waṟkarinytjaku palunya tjananya tjura aṉangu 10 kanyintjaku, kutjupatjara tjura aṉangu 50 kanyintjaku, munu tjara kutjupa tjura aṉangu 100 kanyintjaku, munu tjara kutjupa tjura aṉangu 1,000-ku mayatjarinytjaku. Palu wati palya tjuṯa kutju tjura tjukaṟuru wangkapai, munu wati ngunti palyalpai tjunkunytja wiyangku wantima. \v 22 Kaya uti wati nyanga mayatja tjunkunytja tjuṯangku rawangku tjiṟirpi kutjupa tjiṟirpi kutjupa aṉangu tjuṯa pikaringkunyangka ngurkantaṟa tjukaṟurunma. Palu tjinguṟu pika kutjupa kutjupa puḻka nguwanpa ngaṟanyangkampa uti tjana nyuntula pitjala tjakultjunama, ka nyuntu kuliṟa ngurkantanama. Palu utiya pika panya tjukutjuku tjuṯa walytjangku kuliṟa ngurkantanama nyuntula tjapintja wiyangku. Ka pala palulanguṟu nyuntumpa waṟka tjuku nguwanpa ngaṟaku, tjana kuḻu waṟkarinyangka. \v 23 Ka nyuntu alatji palyaṟampa Godalu kuḻu wangkanyangka nyuntu pakuringkunytja wiya waṟkariku, kaya wati panya mayatja tjunkunytja tjuṯangku kuḻu aṉangu tjuṯa ngurkantankula tjukaṟurulku, kaya ngurakutu mapalku ankuku pukuḻpa alatjiṯu.” Alatji Tjitjaṟulu wangkangu Moselu palyantjaku. \p \v 24 Ka Moselu kuliṟa mulamularingu munu Tjitjaṟulu wangkanyangka palyaṉu. \v 25 Munu wati nintipuka tjuṯa ngurkantanu Israelkunu tjuṯanguṟu munu tjananya tjunu aṉangu tjuṯaku mayatjarinytjaku, kutjupa tjuṯa aṉangu 1,000-ku, kutjupa tjuṯa aṉangu 100-ku, kutjupa tjuṯa 50-ku, kutjupa tjuṯa 10-ku. \v 26 Munuya paluṟu tjana ngurkantankupai tjuṯa nyinangi aṉangu tjuṯa pikaringkunyangka, munuya tjiṟirpi kutjupa tjiṟirpi kutjupa tjananya kuliṟa ngurkantankula tjukaṟuruningi. Munuya kutjupa-aṟa pika puḻka ngaṟanyangka kutju ankula Mosela tjakultjunkupai, ka paluṟu ngurkantankula tjukaṟurulpai. Palu pika tjukutjuku ngaṟanyangka tjana walytjangku ngurkantankupai. \p \v 27 Ka palulanguṟu Moselu palumpa waputju Tjitjaṟunya wangkara iyaṉu, ka anu maḻaku ngura Mitiyantakutu. \c 19 \s1 Israelkunu Tjuṯa Puḻi Panya Tjaniyala Nyinanytja \p \v 1-2 Kaya Israelkunu tjuṯa ngura panya Rapitimala tjukutjuku nyinara piṟuku ma-pakaṉu, munuya ilytjingka ankula ankula pilangka wirkanu apu panya ini Tjaniyala itingka. Munuya pala palulalta ngura tjunu apu panya murpu puḻkangka itingka. Panya tjana piṟa kutjara nguwanpa anangi Itjipanya wantikatinytjatjanu.\fig |src="CO00833B.TIF" size="col" loc="p" ref="19:1-2"\fig* \p \v 3 Ka Mosenya kutju tatinu apu panya murpukutu Godala tjunguringkunytjikitja. Ka Mayatja Godalu palunya aḻṯingu apu murpunguṟu munu tjukurpa wangkangi Israelkunu tjuṯangka wangkanytjaku, aṉangu panya Jacobakunu tjuṯangka. \v 4 Alatji paluṟu wangkangi, “Nyura panya nyangu ngayulu tjananya pungkula wiyannyangka panya Itjipanya nguraṟa tjuṯa munu panya nyura nyangu ngayulu nyuranya aṯunymaṟa ngalya-katinyangka waḻawuru puṟunytju, panya waḻawurungku kuḻunypa tjuṯa nyaḻpingka tjunkula katipai, palu puṟunytjuṉa nyuranya wiṟuṟa ngalya-katingu. \v 5-6 Ka nyura ngayulu wangkanyangka wangaṉarangku kuliṟampa munu ngayulu panya kalkuntja kuḻu kanyiṟampa nyura ngayuku walytja mulapa nyinaku. Panya aṉangu manta winkitjaya ngayukuṯu nyinanyi, palu nyuranyaṉa ngayulu ngurkantananyi ngayuku walytja mulapa nyinanytjaku, kutjupa tjuṯa puṟunypa wiya. Ka nyura mauṉṯalpa nyinaku palya mulapa, munuṉi nyura uwankarangku tjukurtjara tjuṯa puṟunytju ngayunya kutju kuliṟa waḻkulku.” Alatji Godalu Mosela wangkangu Israelkunu tjuṯangka wangkanytjaku. \p \v 7 Ka Mosenya Godalu wangkanyangka kuliṟa ngalya-ukalingu apu panya murpunguṟu munu wati puḻka tjuṯangka aḻṯira tjakultjunu uwankara Mayatja Godalu wangkanytja. \v 8 Kaya aṉangu tjuṯangku uṯuḻu kutjuringkula kuliṟa wangkangu, “Nganaṉa Godalu wangkanytja uwankara palyalku wangaṉarangku.” Ka Moselu tjukurpa tjana wangkanyangka kuliṟa maḻaku ankula Mayatja Godala tjakultjunu. \p \v 9 Ka Godalu wangkangu Mosela, “Ngayulu nyuntulakutu kumpilpa ma-pitjaku ngangkaḻi puḻkangka, munuṉanta wangkaku ngangkaḻinguṟu. Kaya aṉangu tjuṯangku kulilku ngayulu nyuntula wangkanyangka munuya palulanguṟu nyuntumpa rawa mulamularingkuku.” \v 10-11 Munu piṟuku Godalu wangkangu Mosela, “Ukalingkula tjanala wangka aṉangu nyara tjuṯangka, kaya tjiṉṯu nyanga kuwari munu mungawinki kuḻu ulytja tjananku paltjiṟa kilinara munu uwankara ngaṉmanytju palyala ngayunya waḻkuntjikitjangku tjiṉṯu nyara munkaritjangka. Panya tjiṟirpi pala palula ngayulu puḻi panya Tjaniyala murpungka ukalingkula nyinakatiku aṉangu tjuṯangka miṟangka tjana nyakunytjaku. \v 12 Ka puḻi paṉṯangka kutjupa kutjupa para-arintaṟa tjunkula waṉaṟa angatjura aṉangu tjuṯa tjarpanytja wiya muṉkara ngaṟanytjaku. Munu tjanala wangka puḻingka ilaringkula tatilwiyangku wantinytjaku. Ka tjinguṟu kutjupangku puḻi panya palunya pampunnyangkampa nyura palunya iluntanama alatjiṯu. \v 13 Palu aṉangu palunya iluntankunytjikitjangku maṟangku pungkunytja wiyangku apungka kutju atula, munta tjinguṟu punaṟangka wakala. Munu kukangku kuḻu puḻi pampunnyangkampa palu puṟunytjuṯu iluntanama. Palu maḻangkaya palya tuṟampata puḻkaṟa miratjingannyangka kutju aṉangu tjuṯa palya puḻingka tatini.” \p \v 14-15 Ka palulanguṟu Moselu kuliṟa maḻaku ukalingu puḻinguṟu munu aṉangu tjuṯangka wangkangu, “Tjiṟirpi kutjaranguṟu kunyu Mayatja Godanya ukalingkula nyinakatinyi puḻi nyanga murpungka, ka nyura uwankara ngaṉmanypa ritiringama Godanya waḻkuntjikitjangku, munuyanku ulytja paltjila. Warpungkulaya palyala tjiṉṯu nyanga kutjarangka, munuya wati tjuṯa tjiṉṯu nyanga kutjarangka kuringka tjunguringkula ngarinytja wiyangku wantima.” Kaya kuliṟa mulapaṯu mantara tjananku tjiṉṯu kutjarangku paltjiṟa kilinanu. \p \v 16 Ka tjiṉṯu kutjara ngaṟala wiyaringkula mungawinki kutjupa, mina puṟunypa tuuṟa pinpangi, ka ngangkaḻi puḻka ukalingu ilkaṟinguṟu munu nyinakatingu apu panya murpungka. Kaya aṉangu tjuṯangku kulinu tuṟampata puḻkaṟa miranyangka, munuya puḻkaṟa alatjiṯu nguḻuringkula tjititingangi. \v 17 Ka Moselu tjananya nguranguṟu ma-katingu aṉangu uwankara Godala tjunguringkunytjaku, kaya ankula puḻi paṉṯangka tjunguringkula ngaṟangi.\fig |src="tnEXO19V17.tif" size="col" loc="p" ref="19:17"\fig* \v 18 Ka puḻi panya Tjaniyanya tjutuṟa alatjiṯu patinu puyu puḻkangku, panya Godanya pala palula ukalingkula nyinakatingu waṟu tili puḻkangka. Ka puyu panya tiwilpa alatjiṯu pakaningi waṟu puḻka kampanytja puṟunypa. Ka puḻi winki puḻkaṟa alatjiṯu uri-uringi. \v 19 Ka tuṟampata panya miratjingantjanya ngalya-ilaringkula puḻkaringu mulapa. Ka Moselu Godala wangkanyangka paluṟu ngapartji aluṉu. \v 20 Ka Mayatja Godanya ukalingkula nyinakatingu puḻi panya Tjaniyala murpungka munu paluṟu Mosenya aḻṯingu murpukutu ngalya-tatintjaku. Ka Moselu kuliṟa ma-tatinu puḻi katu. \v 21 Ka Mayatjalu wangkangu Mosela, “Ukalingkula tjananya wangka aṉangu nyara tjuṯangka, kaya angatjunkunytja panyatja kaṯantaṟa tjarpawiyangku wantima ngayunya nyakunytjikitjangku, panya paluṟu tjana tjarparampa iluku alatjiṯu. \v 22 Munu tjukurtjara tjuṯa panya ngayula ilaringkupai tjuṯangka kuḻu wangka tjananku paltjiṟa kilinankula paṯaṟa nyinanytjaku, panya tjana alatjingantja wiyangkaṉa tjananya pikantankuku.” \p \v 23 Ka Moselu kuliṟa Mayatja Godala wangkangu, “Aṉangu tjuṯa panya puṯu tatini puḻi nyanga Tjaniyalakutu, panya nyuntu wangkangu nganaṉala paṉṯangka para-angatjunkunytjaku, ka panyala palyaṉu miḻmiḻpa ngaṟanytjaku aṉangu tjuṯa ngalya-tatintjaku-tawara.” \p \v 24 Ka Mayatja Godalu kuliṟa wangkangu palula, “Ukalingkula nyuntumpa kuṯa Aaronnga aḻṯira maḻaku ngalya-pitja. Palu utiya tjukurtjara tjuṯa munu aṉangu tjuṯa kuḻu muṉkara ngaṟama ngalya-tjarpanytja wiya ngayulakutu. Panya tjana paintjitjangka tungunpungkula tjarpanyangkaṉa tjananya puḻkaṟa pikantankuku.” \p \v 25 Ka Mosenya kuliṟa puḻi panya murpunguṟu ukalingkula mantangka wirkanu munu tjanala tjakultjunu uwankara Mayatja Godalu wangkanytja. \c 20 \s1 Godalu Tjukurpa Puḻka 10-pa Ungkunytja \p \v 1 Ka murpu panya katu Godalu tjukurpa puḻka tjuṯa wangkangu nyanga alatji, \v 2 “Kulila! Ngayuluṉa Mayatja Godanya, panya nyuranyaṉa Itjipalanguṟu ngalya-katingu, panya ngura nyara palulaya nyuranya pauntjingaṟa puḻkaṟa waṟkamilaningi Itjipanya nguraṟa tjuṯangku.\fig |src="GT_EXO 20v3-17 stone tablets.tif" size="col" loc="p" ref="20:2"\fig* \v 3 Nyura uti kutjupa kutjupa tjuṯa waḻkuntja wiyangku wantima munu ngayunya kutju God mulapa waḻkunma. \p \v 4 “Nyura uti puṉu kutjupa kutjupa godanyanmaṟa waḻkuntjikitjangku palyantja wiyangku wantima. Ilkaṟitja puṟunypa, mantatja puṟunypa kuḻu ngaṟatjunkula waḻkuntjikitjangku palyantja wiyangku wantima. Munu panya uṟutja puṟunypa kuḻu palyantja wiyangku wantima godanyanmaṟa waḻkuntjikitjangku. \v 5 Puṉu pala palu puṟunytjaya kuranyu tultjungaṟakatira waḻkuntja wiyangku wantima alatjiṯu. Ngayunya kutjuya waḻkunma, panya ngayulu kutju mayatja puḻka nyurampa God, munuṉa nyura kutjupa waḻkunnyangka ngayulu puḻkaṟa mirpaṉaripai ngayunya kutju waḻkuntja-tjiratja. Munuṉa aṉangu ngayuku kuraringkupai tjuṯa pikatjaralku, munuṉa palulanguṟu nyara palumpa tjanampa kuranguṟu pikatjaralku tjanampa tjitji tjuṯa, munu tjanampa pakaḻi puḻiri tjuṯa, munu tjanampa pakaḻitja puḻiritja tjuṯa kuḻu. Alatjiṉa pikatjaralku panya ngaṉmanyitja tjuṯaku kuranguṟu. \v 6 Palu aṉangungku ngayuku mukuringkula, munu ngayulu wangkanytjitja wangaṉarangku kulinnyangkampa ngayulu palunya mukulya puḻkangku aṯunymaṟa kanyilku, munuṉa rawangku palumpa walytja maḻatja maḻatja mungilyi mulapa mukulyangku aṯunymaṟaṯu kanyilku. \p \v 7 “Ngayuluṉa Mayatja Puḻkanya nyurampa God, ka nyura uti ngayunya ini ngalypa-ngalyparingkula unytjungku wangkanytja wiyangku wantima alatjiṯu. Panya kutjupangku ngayunya ini ngunti ngalypa-ngalyparingkula wangkanyangkaṉa palunya pungkuku alatjiṯu. \p \v 8 “Nyura uti tjiṟirpi panya pakuwiyaringkupainya kulinma miḻmiḻpa mulapa kanyintjikitjangku watarkurinytja wiyangku. \v 9 Panya tjiṟirpi 6 ngaṟanyi nyura waṟkarinytjaku. \v 10 Palu tjiṟirpi 6 ngaṟala wiyaringkunyangka maḻangka tjiṟirpi panya 7 ngaṟanyi Tjiṉṯu Miḻmiḻpa nyura waṟka wiya nyinara pakuwiyaringkula ngayunya kulintjaku.\fig |src="GT_EXO 20v3-17 stone tablets.tif" size="col" loc="p" ref="20:10"\fig*Ka nyura uti tjiṟirpi pala palula waṟkarinytja wiya nyinama nyurampa tjitji tjuṯa, munu panya aṉangu nyurala waṟkaripai tjuṯa kuḻu, nyurampa kuka tjuṯa kuḻu. Munu panya malikitja tjuṯa ngura kutjupanguṟu pitjala nyurala nguraṟarinytja tjuṯa kuḻu uti waṟkarinytja wiya nyinama tjiṟirpi panya miḻmiḻpa palula. \v 11 Panya ngayulu Mayatja Puḻkangku tjiṟirpi 6 uwankara palyaṉu manta, ilkaṟi, uṟu munu panya mantatja, ilkaṟitja, uṟutja uwankara kuḻu tjiṉṯu 6, munu panyaṉa nyara palulanguṟu uwankara palyaṟa wiyaringkula nyinara pakuwiyaringu tjiṉṯu panya 7-ta. Palulanguṟuṉa tjiṟirpi pala palunya miḻmiḻmaṟa palyanmanu ngayuku tjiṉṯu ngaṟanytjaku. \p \v 12 “Nyura uti mamangka ngunytjungka wangaṉarangku kulinma mukulyangku. Pala palulanguṟu nyura rawa nguwanpa wanka nyinaku manta nyara ngayulu nyuranya ungkunytjitjangka. \p \v 13 “Nyura uti aṉangu kutjupa iluntankunytja wiyangku wantima. \p \v 14 “Nyura uti aṉangu kutjupaku kuringka ngarinytja wiyangku wantima kuri walytjangka kutju ngarima. \p \v 15 “Nyura uti kutjupa kutjupa walytjatjara kutitjuṟa katinytja wiyangku wantima. \p \v 16 “Nyura uti aṉangu kutjupa ngunti ngukaṟa wangkawiyangku wantima. \p \v 17 “Nyura uti kutjupa kutjupa walytjatjara nyakula mantjintjikitja ngunti mukuringkunytja wiyangku wantima. Wati kutjupaku kuriku ngunti mukuringkuwiyangku wantima. Wati kutjupaku waḻiku ngunti mukuringkuwiyangku wantima. Munu palumpa aṉangu waṟkaripai tjuṯaku, munu palumpa pulukaku, palumpa tangkiyiku, palumpa kutjupa kutjupa uwankaraku ngunti mukuringkuwiyangku wantima alatjiṯu.” \m Alatji Godalu tjukurpa puḻka tjuṯa wangkangu. \s1 Aṉangu Tjuṯa Nguḻu-nguḻu Ngaṟanytja \p \v 18 Ka Godanya Mosela wangkanyangka Israelkunu tjuṯa puḻkaṟa nguḻuringangi. Panya kulinuya tjana tuunnyangka munu tuṟampata puuṟa wangkatjingannyangka. Munuya nyangu wanangaṟa pinpanyangka munu puyungku tjutunnyangka puḻi panya palunya. Munuya puḻkaṟa nguḻuringkula paṯu ngaṟala tjititingangi. \v 19 Ka Mosenya Aaronnga pula ngalya-ukalingu puḻinguṟu. Kaya wangkangu Mosela, “Nyuntu kutjungkulanya wangkama, kala nganaṉa nyuntula kulinma. Palu Godalu nganaṉala wangkanyangka nganaṉa tjinguṟu iluku palunya kuliṟampa.” \p \v 20 Ka Moselu wangkangu tjanala, “Nguḻuringkuwiyaya rapa ngaṟama. Panya Godanya nganaṉalakutu ngalya-ukalingu nganaṉa palula wangaṉarangku kulinnyangka nyakunytjikitja. Panya paluṟu mukuringanyi nyura kura wantira palula kutju tiṯutjarangku wangaṉarangku kulintjaku tungunpungkunytja wiyangku.” Alatji Moselu tjanala wangkangu. \v 21 Munu paluṟu kutju puḻingka tatiṟa ma-ilaringu Godala panya ngangkaḻi maṟungka ngaṟanyangka, kaya aṉangu tjuṯa tjaṟu ngaṟangi puḻinguṟu ma-paṯuringkula. \s1 Tjukurpa Pitjilpatjara \p \v 22 Ka Mayatja Godalu tjukurpa tjuṯa mulapa wangkangi Mosela apu panya palula paluṟu ngapartji Israelkunu tjuṯangka wangkanytjaku. Nyanga alatji paluṟu wangkangu, “Nyura uwankarangku nyangu ngayulu ilkaṟinguṟu wangkanyangka. \v 23 Ka palulanguṟu nyura waḻkuntjikitjangku god ngalypa-ngalypa apu gold-nguṟu tjiilpanguṟu kuḻu palyantja wiyangku wantima munuya ngayunya apungka ini tjunguṟa waḻkulwiyangku wantima. \v 24 Nyura ngayuku pitjilpa puḻka palyala mantanguṟu munu pitjilpa pala palula ngayunya ungama kuka tjiipi, nanikuta, puluka, pungkula tiliwakaṟa. Ngayulu nyuranya wangkaku ngura kutjupangka kutjupangka ngayunya waḻkuntjaku. Munuṉa ngura nyara palula tjanala nyura wirkankunyangka ngayulu nyurampa pukuḻpa puḻka mulapa palyalku. \v 25 Tjinguṟu nyura pitjilpa ngayuku palyalku apunguṟu, palu apu tjuṯa wiṟuly-wiṟulymankuwiyangku wantima, panya nyura alatji lipulaṟa tjunkunyangka pitjilpa miḻmiḻpa wiyaringkuku kuka tiliwakaṟa ngayunya ungkula waḻkuntjaku. \v 26 Munu pitjilpa katu mulapa palyantja wiyangku wantima paḻtjuṟa tatilpaitjara. Panya katu tatinnyangkampa aṉangu tjuṯangku tjinguṟu ulytja unngutja nyakuku watiku puntu, ka kuṉṯaringkuku. Pala palula-tawara mantangka palyala.” \c 21 \s1 Aṉangu Waṟkaripai Tjuṯa Tjukaṟurungku Kanyintjaku \p \v 1 Munu piṟuku Godalu Mosela tjukurpa kutjupa tjuṯa wangkangu Israelkunu tjuṯangka tjakultjunkunytjaku paluṟu tjana wangaṉarangku kuliṟa palyantjaku. \p Alatji paluṟu wangkangu tjanala wangkanytjaku, \v 2 “Tjinguṟu nyuntu wati Iipuṟu kutju maningka payamilaṟa mantjini nyuntumpa waṟkarinytjaku, munu nyuntu uti wati palunya yiya 6 kutju kanyiṟa waṟkamilanma munu palula maḻangka yiya 6 ngaṟala wiyaringkunyangka wati panya palunya wantir'iyanma rawa waṟkarinytjaku kanyintja wiyangku. Palu wantir'iyantjikitjangku palula mani ngatjintja wiyangku wantima nyuntunya ungkunytjaku, panya paluṟu nyuntumpa puḻkaṟa rawa waṟkaringi. \v 3 Tjinguṟu nyuntu yangupala waṟkaku mantjini, ka ngula nyuntu palunya wantir'iyannyangkampa uti paluṟu kutju alatjiṯu anama ngura walytjakutu kungka katinytja wiya. Palu tjinguṟu nyuntu wati kuritjara mantjiṟampa uti pulanyaṯu ngula wantir'iyanma yiya panya 6 wiyaringkunyangka. \v 4 Palu tjinguṟu nyuntu wati kuri wiya mantjilku nyuntumpa waṟkarinytjaku, munu palulanguṟu nyuntu tjinguṟu kungka ngurkantaṟa palunya ungkuku aḻṯinytjaku, ka paluṟu pula aḻṯira tjitji tjuṯatjararingkuku. Ka nyuntu ngula wantir'iyantjikitjangku uti wati kutju iyanma munu minyma panya tjitji tjuṯatjara kanyinma palula tjungu wantir'iyantja wiyangku. \p \v 5 “Palu tjinguṟu wati panya waṟkangku wangkaku, ‘Wiya mayatja, ngayuluṉa nyuntumpa mukuringanyi ngayuku kuriku, tjitji tjuṯaku kuḻu, munuṉa nyuntula rawa nyinanytjikitja mukuringanyi, minyma tjitji kuḻu wantikatinytja wiya.’ \v 6 Ka alatji wangkanyangka nyuntu uti palyanmanama munun palunya katima waḻi panya Godanya waḻkulpailakutu, munu waḻi pala palula ngalya-katira palunya ngaṟatjunama tuwangka itingka, munu pina witiṟa tuwa kantilytja tinatjuṟa kanyiṟa puṉu iṟingka wakaṟa aḻanma. Ka palulanguṟu wati paluṟu nyuntumpariku alatjiṯu munu paluṟu nyuntula tiṯutjara nyinara waṟkariku ankunytja wiya.\fig |src="MB_EXO21V6 making bondslave.tif" size="col" loc="p" ref="21:6"\fig* \p \v 7 “Ka tjukurpa kutjupa alatji. Tjinguṟu watingku palumpa uṉṯalpa tjalamilalku aṉangu kutjupangka palumpa waṟkarinytjaku. Ka uti aṉangu panya paluṟu kungka palunya yiya 6 waṟkarira wiyaringkunyangka wati panya palumpa waṟka walatjunkunytja puṟunypa wantir'iyantja wiyangku wantima. \v 8 Tjinguṟu wati panya mayatjangku kungka panya palunya aḻṯinytjikitjangku payamilaṉu palumpa mamangka. Munu palulanguṟu tjinguṟu nyakula kungka palumpa pukuḻarinytja wiya munu wantiku aḻṯiwiyangku. Pala palulanguṟu aḻṯiwiyangku wantirampa wati paluṟu uti mamangka maḻakungku tjalamilanma wati malikitjangka tjalamilantja wiyangku. Panya paluṟu ngunti payamilaṉu kuri paluṟunku aḻṯinytjikitjangku-palku munu wantingu kurangku. \v 9 Palu tjinguṟu wati paluṟu kungka palunya ngurkantanu palumpa katjaku pula aḻṯira tjungu nyinanytjaku, munu uti wati panya paluṟu kungkawaṟa palunya mama puṟunytju wiṟuṟa alatjiṯu kanyinma uṉṯalpa puṟunypa. \p \v 10 “Ka tjinguṟu wati kuritjarangku kuri kutjupa aḻṯiku munu uti paluṟu kuri panya ngaṉmanyitja tiṯutjarangku ungama kuka, mai, mantara kuḻu. Munu uti paluṟu kuri maḻatjangka kutju ngariwiya kutjarangkaṯu ngarima paluṟu pulaṯu pukuḻarinytjaku. \v 11 Palu wati panya paluṟu tjinguṟu kuri panya ngaṉmanyitjaku kuraringkuku kuka, mai, mantara kuḻu ungkunytja wiya munu panya palula ngarinytja wiyaṯu. Alatji kurangku palyaṟampa wati paluṟu uti minyma panya palunya mukuringkunyangka wantir'iyanma alatjiṯu palula mani ngatjiṟa mantjilwiyangku.” \s1 Tjukurpa Pungkunytjatjara \p \v 12 “Tjinguṟu watingku aṉangu kutjupa pungkula iluntankuku, ka palunya ngapartji iluntankunytjaku ngaṟanyi. \v 13 Ka tjinguṟu watingku aṉangu kutjupa watarkungku pungkuku ka iluku Godalu palunya ngalkintja wiyangku wantinyangka. Ka wati paluṟu uti ngapartji pungkula iluntankunytjaku-tawara kumpiṟa wirtjapakanma ngura kutjupakutu ngura panya ngayulu ngurkantankunytjalakutu munu nyara palula paluṟu wankaṟu nyinaku. \v 14 Palu watingku tjinguṟu aṉangu kutjupaku puḻkaṟa mirpaṉarira palunya iluntankunytjikitjangku pungkuku, ka paluṟu iluku. Ka wati panya paluṟu tjinguṟu wirtjapakalku ngayuku pitjilpakutu ngayulu palunya ngaḻṯuringkula aṯunymankunytjaku. Palu wiya, palunya iluntankunytjaku ngaṟanyi alatjiṯu. \p \v 15 “Ka aṉangungku palumpa mama munta tjinguṟu ngunytju pungkunyangkampa palunya ngapartji pungkula iluntankunytjaku ngaṟanyi. \p \v 16 “Ka aṉangu kutjupangku tjinguṟu wati kutjupa witiṟa kutitjuṟa katiku paluṟu wantinyangka kulintja wiyangku, munu tjinguṟu palunya aṉangu kutjupangka tjalamilalku munta tjinguṟu kanyiṟa palunya pauntjingaṟa waṟkamilanma. Ka wati nyara kura palunya kutitjuṟa panya katipainya iluntankunytjaku ngaṟanyi. \p \v 17 “Ka aṉangungku tjinguṟu palumpa mama munta tjinguṟu ngunytju warkinyangkampa aṉangu panya warkipai palunya pungkula iluntankunytjaku ngaṟanyi. \p \v 18-19 “Ka tjinguṟu wati kutjarangku pulanku pikaringkula punganyi, ka wati kutjungku wati kutjupa maṟangku punganyi munta tjinguṟu apungka atuṉi, ka panya paluṟu punkaṟa pika puḻka ngarinyi ilunytja wiya. Ka palulanguṟu kutjupangku palunya katinyi ngurakutu ngarira palyaringkunytjaku. Ka tjinguṟu ngula palyaringkula pakaṟa purkaṟa tjukaratjara uṟilta para-ngaṟaku, ka pala palulanguṟu wati panya pungkupainya ngapartji pungkunytjaku ngaṟanytja wiya. Palu wati panya paluṟu uti palunya mani ungama panya pungkunytjatjanungku, panya paluṟu pikatjara ngarira puṯu waṟkarinyi manikitja. Ka uti wati panya pungkupailu pikatjara panya palunya wiṟuṟa aṯunymanama mapalku palyaringkunytjaku. \p \v 20 “Ka tjinguṟu watingku aṉangu waṟkaripai payamilalku tjinguṟu wati, tjinguṟu minyma wati nyara palumpa waṟkarinytjaku. Munu tjinguṟu ngula paluṟu waṟkaripai panya palunya puṉungka puḻkaṟa pungkuku, ka paluṟu mapalku iluku. Ka wati panya pungkupainya ngapartji pungkula pikatjarantjaku ngaṟanyi. \v 21 Palu tjinguṟu waṟkaripai panya paluṟu mapalku ilunytja wiya, tjiṟirpi kutjunguṟu munta tjinguṟu tjiṟirpi kutjaranguṟu pikatjara ngarira ilunyi. Ka nyara palulanguṟu wati panya pungkupainya pungkula pikatjarantjaku ngaṟanytja wiya. Panya palumpa waṟkaripai wiyaringkunyangka paluṟu tjituṟu-tjituṟurinyi. \p \v 22 “Ka tjinguṟu wati kutjarangku pulanku pika punganyi, ka tjinguṟu kutjungku minyma iṯitjara paku pungkuku angatjunkunyangka, ka iṯi tjuni unngu iluku munu mapalku wirkankuku. Ka wati panya pungkunytjatjanungku uti palunya mani ungama nampa panya palumpa kuringku ungkunytjaku wangkanytja. Palu tjinguṟu paluṟu mani puḻka nguwanpa ungkunytjaku wangkanyangka wati panya pungkunytjalu tjinguṟu puṯu payamilalku. Munu uti paluṟu ankula mayatja panya ngurkantankupaingka arkaṟa wangkama, ka tjinguṟu wati panya minymaku kuringka wangkaku mani nampa panya tjaṟuntjaku. \v 23 Palu tjinguṟu minyma panya iṯitjara pungkunytjanya pikatjararingkuku. Ka wati panya pungkunytjanya palu puṟunypaṯu pikatjarantjaku ngaṟanyi. Munu tjinguṟu ilunyangkampa palu puṟunypaṯu wati palunya iluntankunytjaku ngaṟanyi. \v 24 Tjinguṟu kuṟu wakaṟa tjaḻantankuku, ka palu puṟunypaṯu palunya kuṟu wakaṟa tjaḻantankunytjaku ngaṟanyi. Tjinguṟu tjaa pungkula kaṯiṯi kaṯantankuku, ka palu puṟunypaṯu palunya kaṯiṯi pungkula kaṯantanama. Tjinguṟu maṟa tjina pungkula kaṯantankuku, ka palu puṟunypaṯu palunya maṟa tjina pungkula kaṯantankunytjaku ngaṟanyi. \v 25 Tjinguṟu waṟungka paulku, ka palu puṟunypaṯu palunya waṟungkaṯu pauntjaku ngaṟanyi. Tjinguṟu pungkula miṟi kaṯantankuku, ka palunya miṟiṯu pungkula kaṯantankunytjaku ngaṟanyi. Tjinguṟu pungkula miṟi raa-raalku, ka ngapartji pungkula miṟi raa-raantjaku ngaṟanyi. \p \v 26 “Ka tjinguṟu wati kutjupangku aṉangu palumpa waṟkaripai kuṟu pungkula tjaḻantankuku, ka kuṟu patiringkuku. Ka uti wati panya mayatjangku waṟka panya palunya wantir'iyanma waṟkangka kanyilwiyangku kuṟu panya tjaḻantankunytjatjanungku. \v 27 Munu tjinguṟu waṟka palunya tjaa pungkula kaṯiṯi punkatjingaṟampa uti palu puṟunytjuṯu wantir'iyanma waṟkangka kanyilwiyangku, kaṯiṯi panya kaṯantankunytjatjanungku.” \s1 Puluka Walytjangku Tjukaṟurungku Kanyintjaku \p \v 28 “Ka tjinguṟu pulukangku aṉangu mirpaṉarira uṉṯuṟa punkatjingaṟa yuṟuwilyangku wakaṟa iluntankuku. Ka puluka panya palunya apu puḻkangka atuṟa iluntankunytjaku ngaṟanyi, palu panya kuka ngalkuntja wiyangku wantima. Palu wati panya pulukaku walytjaya mirpaṉarira pungkula pikatjarantja wiyangku wantima. \p \v 29 “Palu tjinguṟu puluka panya paluṟu iritilpi mirpaṉtju ngaṟangi, kaya aṉangu tjuṯangku wangkangi wati nyanga palula puluka panya yaatangka tjarpatjuṟa wantinytjaku aṉangu tjuṯa pungkunytjaku-tawara. Ka tjana wangkanyangka paluṟu tjinguṟu kulintja wiyangku wantinyi munu puluka panya uṟilta para-ngaṟanytjaku wantinyi yaatangka tjarpatjunkunytja wiyangku. Ka palulanguṟu ngula tjinguṟu aṉangu kutjupa pungkula iluntankunyangkampa puluka panya palunya atuṟa iluntankunytjaku ngaṟanyi wati panya pulukaku walytja kuḻu. \v 30 Palu tjinguṟu aṉangu panya miriku walytjangku wangkaku wati panya pulukaku walytja, ‘Palyantiya nyuntunya iluntankuwiyangku wantima nyuntu nganaṉanya mani ungkunyangkampa. Uti nyuntu nganaṉanya mani puḻka ungama nyampa nyangatja.’ Ka tjana alatji wangkanyangka kuliṟa uti paluṟu tjananya mani ungama alatjiṯu nampa panya tjana wangkanytja. \v 31 Ka tjinguṟu pulukangku tjitji pungkula iluntankuku tjinguṟu nyiṯayira munta tjinguṟu kungka, ka tjukurpa panya paluṟuṯu ngaṟanyi. \v 32 Tjinguṟu pulukangku iluntankuku wati waṟkaripai munta tjinguṟu minyma waṟkaripai, ka puluka panya palunya apungka atuṟa iluntankunytjaku ngaṟanyi. Ka wati panya pulukaku walytjangku uti mani puḻka ungama aṉangu panya waṟkaripaiku mayatja. \p \v 33-34 “Ka palu puṟunypaṯu tjinguṟu wati kutjupangku piṯi ngaṯi puḻka tjawalku munu paluṟu tjinguṟu piṯingka angatjunkuwiyangku wantiku. Ka tjinguṟu puluka, tjinguṟu tangkiyi watarku pitjala kaṟalukatira iluku piṯi ngaṯingka. Ka wati panya piṯi tjawantjalu uti mani ungama panya piṯingka tjarpanytjitjaku walytja, mununku paluṟunku kuka panya piṯingka punkantjanya kanyinma. \p \v 35 “Ka tjinguṟu wati kutjuku pulukangku pungkula iluntankuku wati kutjupaku puluka. Ka wati panya kutjarangku uti puluka panya wanka tjalamilanma munu mani mantjiṟa pulanku tjaraṟa ungama. Munu pula uti puluka panya ilunytja miṟiṟa iltjanpa tjuṯa kaṯaṟa tjaranma munu pulanku palu puṟunypaṯu ungama kuka palunya. \p \v 36 “Palu tjinguṟu puluka panya paluṟu tjakangku puluka kutjupa tjuṯa pungkupai ngaṟanyi pikaṯi alatjiṯu, kaya aṉangu tjuṯangku tjinguṟu rawangku nyakupai palunya. Ka wati panya pulukaku walytjangku tjinguṟu kuliṟa wantipai munu puluka palunya yaatangka tjarpatjuṟa anga-kanyilwiyangku wantipai. Ka nyara palulanguṟu uṟilta ngaṟala tjinguṟu wati kutjupaku puluka pungkula iluntankuku. Ka alatjirinyangka uti wati panya puluka pikaṯiku walytjangku wati panya puluka miriku walytja ungama puluka wanka kutjupa mantjiṟa paluṟunku kanyintjaku, mununku uti paluṟunku kanyinma puluka panya miri ilunytja.” \c 22 \s1 Walytjatjara Kutitjunkunytjatjanungku Maḻakungku Payamilantjaku \p \v 1 “Ka tjinguṟu nyuntu puluka kutju munta tjinguṟu tjiipi kutju kutitjuṟa katiku pungkula ngalkuntjikitjangku, munta tjinguṟu tjalamilaṟa mani mantjintjikitjangku. Munu uti nyuntu kutitjunkunytjatjanungku maḻakungku payamilanma kukaku panya walytja. Tjinguṟu puluka kutju kutitjunkunytjatjanungku nyuntu uti maḻakungku puluka maṉkur-kutjara ungama. Tjinguṟu tjiipi kutju kutitjunkunytjatjanungku nyuntu uti maḻakungku tjiipi kutjara kutjara ungama. \v 2-4 Uwa, nyuntu uti kuka kutjupa kutjupa kutitjunkunytjatjanungku maḻakungku payamilanma. Palu tjinguṟu nyuntu mani wiyangku, kutjupa kutjupa kanyintja wiyangku maṟaltu kutitjunkunyangka kukaku walytjangku uti nyuntunya wati kutjupangka waṟkarinytjaku tjalamilanma mani mantjiṟa kuka kutjupa payamilantjikitjangku. Ka tjinguṟu kutjupangku nyuntunya kutitjuṟa katinyangka nyakuku, munu uti paluṟu nyakula nyuntunya markuṟa wangkama kuka palunya maḻakungku ungkunytjaku munu kuka kutjupa kuḻu. Nyuntu tjinguṟu puluka kutju, tjinguṟu tangkiyi kutju, tjinguṟu tjiipi kutju kutitjunkuku, ka kutjupangku katinyangka nyakula wangkanyangka uti nyuntu maḻakungku katira ungama munu piṟuku kuka palu puṟunypa kutjupa kuḻu mantjiṟa ungama kutjaraṟangku. \p “Ka tjinguṟu wati mungangka nyuntumpa waḻingka kumpiṟa tjarpaku, ka nyuntu nyakula palunya pungkuku, ka tjinguṟu iluku. Ka nyuntunya ngapartji pungkunytjaku ngaṟanytja wiya, panya nyuntu mungangka puṯu nyakula pungu ngura anga-kanyintjikitjangku. Palu tjinguṟu wati kutitjunkupai kaḻaḻa nyuntumpa waḻingka tjarpaku, ka nyuntu palunya nyakula pungkula iluntankuku. Nyara palulanguṟu nyuntu kaḻaḻa pungkunytjatjanu mulapa miriputjuringu, ka nyuntunya ngapartji pungkula iluntankunytjaku ngaṟanyi. \p \v 5 “Ka tjinguṟu nyuntumpa kuka ngultju tjuṯangku nyuntumpa paamangka ukiṟi para-ngalkuṉi munta tjinguṟu nyuntumpa kiṟipitjingka unnguwanu unnguwanungku tjarpara ngalkuṉi, ka tjinguṟu nyuntu aṯunymankunytja wiyangkampa paluṟu tjana tjinguṟu wati panya kutjupaku ukiṟi maitjarakutu ma-tjarpaku munu mai walytjatjara ngalkula wiyalku. Ka alatjirinyangka nyuntu uti wati panya palunya kukangku mai panya ngalkuntjitjangka tjaraṟa ungama nyuntumpa mainguṟu mai palu puṟunypaṯu. \p \v 6 “Ka tjinguṟu nyuntu waṟu tjukutjuku tililku nyuntumpa yaata puḻkangka, ka tjinguṟu tjilka tjuṯawanu lipiringkula wati kutjupaku yaatakutu waṟaṟa ma-kampara waṉalku munu palumpa mai kutjupa kutjupa paluṟu pakaltjingantja tjuṯa kampara wiyalku. Ka alatjirinyangka nyuntu uti nyuntumpa panya mainguṟu tjaraṟa palunya ungama mai puḻka palu puṟunypaṯu. \p \v 7 “Ka tjinguṟu wati kutjupangku nyuntunya ungkuku kutjupa kutjupa palumpa unytjungku aṯunymaṟa kanyintjaku tjinguṟu mani. Ka tjinguṟu wati kutitjunkupaingku nyuntumpa waḻingka tjarpara kutitjuṟa katiku kutjupa kutjupa panya tjuṯa. Kaya tjinguṟu wati panya palunya nyakula witilku, ka uti paluṟu maḻakungku ungama kutjupa kutjupa panya tjuṯa paluṟu mantjintjatjanungku munu piṟukuṯu ungama kutjupa tjuṯa kuḻu tjunguṟa. \v 8 Palu tjinguṟuya wati panya kutitjunkupainya puṯu ngurilku, ka kutjupa kutjupa panya tjuṯa katiku alatjiṯu. Ka tjinguṟu wati panya kutjupa kutjupa tjuṯaku walytjangku nyuntunya ngukaṟa kulilku, ‘Tjinguṟu nyangangku kutitjunu, ngayulu panya ungkunytjitjalu.’ Ka alatji nyuntunya ngukannyangka nyuntu uti ngura panya Godanya waḻkulpailakutu anama, kaya ngurkantankupai tjuṯangku nyuntunya kuliṟa tjukaṟurungku ngurkantankuku. \p \v 9 “Tjinguṟu wati kutjarangku pulanku pikangku wangkaku kutjupa kutjupanguṟu tjinguṟu pulukanguṟu, munta tjinguṟu tangkiyinguṟu, tjinguṟu tjiipinguṟu, tjinguṟu nanikutanguṟu, munta tjinguṟu mantaranguṟu. Tjinguṟu kutjungku wangkaku, ‘Uwaṉi! Ngayukun palatja kutitjunu.’ Ka alatji pula pikaringkunyangkaya uti katima yiwaḻa panya Godanya waḻkulpailakutu, ka nyara palula pulanya Godalu ngurkantankuku wati yaaltjingku tjukaṟurungku wangkanyi. Ka wati panya ngunti wangkanytjalu uti maḻakungku ungama munu kutjupa kuḻu tjunguṟa ungama kutjara-aṟangku. \p \v 10 “Ka tjinguṟu wati kutjupangku nyuntunya wangkaku palumpa kutjupa kutjupa unytjungku aṯunymaṟa kanyintjaku, tjinguṟu tangkiyi, munta tjinguṟu puluka, tjinguṟu tjiipi, tjinguṟu kuka kutjupa. Ka nyuntu kanyinnyangka kuka panya paluṟu tjinguṟu iluku, munta tjinguṟu pikatjararingkuku, munta tjinguṟu kutjupangku kutitjuṟa katiku kampangkaṯu. Ka alatjirinyangka aṉangu kutjupangku tjinguṟu nyakunytja wiya, ka wati panya kukaku walytjangku tjinguṟu ngunti kulilku nyuntu kutitjunkunytja-palku. \v 11 Ka palulanguṟu alatji ngunti ngukannyangka uti nyuntu anama yiwaḻa panya Godanya waḻkulpailakutu munu nyara palula Godala miṟangka mulamulangku wiyanmanama. Ka alatji wangkanyangka uti wati panya kukaku walytjangku kuliṟa nyuntumpa mulamularingama munu kuka wiyaringkunytjitjanguṟu maḻakungku payamilantjaku nyuntula ngatjintja wiyangku wantima. \v 12 Palu tjinguṟu nyuntu kanyinnyangka wati kutitjunkupaingku kampangkaṯu pitjala kutitjuṟa katiku, ka nyara kutitjunkunytjanguṟu kutju nyuntu uti maḻakungku payamilanma wati panya kukaku walytja. \v 13 Palu tjinguṟu inuṟa tjuṯangku kuka panya palunya patjaṟa iluntankuku, ka uti nyuntu kuka panya patjantjitja mantjiṟa katira nintinma wati panya kukaku walytjangka ilunytjitja nyakula mulamularingkunytjaku. Ka nyara palulanguṟu nyuntu palunya maḻakungku payamilantjaku wangkanytja wiyangku kulilku panya inuṟangku patjantja. \p \v 14-15 “Ka tjinguṟu nyuntu wati kutjupangka tjapilku pulukaku, munta tjinguṟu tangkiyiku unytjungku kanyintjikitjangku. Ka tjinguṟu paluṟu nyuntunya wangkaku kuka unytjungku kanyiṟa payamilalkatinytjaku, munta tjinguṟu paluṟu maniku ngatjintja wiyangku nyuntunya ungkuku unytjungku kanyintjaku. Ka nyuntu katira kanyinnyangka tjinguṟu pikatjararingkuku munta tjinguṟu kampangkaṯu iluku kuka panya paluṟu. Ka palulanguṟu nyuntu uti maḻakungku payamilanma kukaku panya walytja. Palu tjinguṟu wati kukaku walytjangku kuka panya pikatjararingkunyangka, munta tjinguṟu ilunyangka ngaṟala nyanganyi ilangku. Munu palulanguṟu paluṟu ilangku nyakunytjatjanungku nyuntunya maḻakungku payamilantjaku wangkanytja wiya, panya kuka paluṟu walytjangka miṟangka ilungu. Tjinguṟu nyuntu palunya mani ungkukatingi kuka panya palunya unytjungku kanyintjikitjangku, ka mani nyara palulanguṟu paluṟu kuka kutjupa payamilalku. \p \v 16 “Ka tjinguṟu watingku kungkawaṟaku nyakula mukuringkuku munu palunya arkaṟa ngunti aḻṯiku munu palulanguṟu palunya aḻṯira katira kampangkaṯu unytju palula tjunguringkuku. Ka nyanga alatji palyantjatjanungku uti wati panya paluṟu kungkawaṟaku panya mama mani ungama palumpa uṉṯalpa aḻṯinytjikitjangku munu palunya mulamulangkulta aḻṯira kanyinma. \v 17 Palu tjinguṟu kungkawaṟaku panya mamangku ungkunytja wiyangku wantiku wati panya paluṟu aḻṯinytjaku. Ka palulanguṟu uti wati panya paluṟu kungkawaṟaku panya mama mani ungama alatjiṯu, ngaṉmanypa panya palumpa uṉṯalpangka ngarinytjatjanungku, munu wantima kungkawaṟa panya palunya aḻṯinytja wiyangku mamangku painnyangka. \p \v 18 “Tjinguṟu minyma kutjupangku iraṯingka initjunkupai, ka palunya pungkula iluntankunytjaku ngaṟanyi alatjiṯu. \p \v 19 “Ka tjinguṟu watingkumpa tjiipi kungka, munta nanikuta kungka, munta kuka kutjupa kungka pampuṟa kurannyangkampa wati palunya apungka atuṟa iluntankunytjaku ngaṟanyi alatjiṯu. \p \v 20 “Ka kutjupangku tjinguṟu ngayunya wantira god kutjupa kuka katira ungkula waḻkunnyangkampa palunya apungka atuṟa iluntankunytjaku ngaṟanyi alatjiṯu. \p \v 21 “Ka nyura uti aṉangu malikitja kuralwiyangku mukulyangku kanyinma, panya nyura kuḻu ngaṉmanypa malikitja nyinangi ngura panya Itjipala.\f * \fr 22:21 \fr*\ft Nyara Itjipanya nguraṟa tjuṯangku panya Israelkunu tjuṯa mukulya wiyangku kanyiningi. Ka nyangatja Godalu tjanala wangkangi nyara palu puṟunyariwiyangku kanyintjaku aṉangu malikitja tjuṯa.\ft*\f* \p \v 22 “Munu nyura uti minyma wanakaḻa tjuṯa munu tjitji tjiṯula tjuṯa kuḻu ngaḻṯunytjungku kanyinma kuralwiyangku. \v 23-24 Palu tjinguṟu nyura tjananya kuralku, ka tjana ngayunya ulara tjapilku alpamilantjaku. Kaṉa ngayulu Mayatja puḻkangku tjana tjapinnyangka kulilku, munuṉa puḻkaṟa mirpaṉarira nyuranya iluntankunytjaku iyalku warmaḻa tjuṯa. Ka nyara palulanguṟu nyurampa minyma tjuṯa wanakaḻariku munu tjitji tjuṯa kuḻu tjiṯulariku nyura ilunyangka. \p \v 25 “Ka tjukurpa kutjupa nyangatja panya mani unytjungku ungkunytjatjara. Tjinguṟu nyuntu mani puḻkatjarangku aṉangu ngaḻṯutjara mani tjukutjukutjara unytjungku mani ungkuku paluṟu ngula maḻakungku ungkunytjaku. Palu nyuntu uti mani nampa panya palunyaṯu kutju maḻakungku mantjinma munkararinytja wiyangku. Panya wati mani unytjungku ungkupai tjuṯangku mani puḻka nguwanpa maḻakungku mantjilpai nampa panya ungkunytjitjangka waintaṟa. Palu nyura nyara tjananya arkantja wiyangku wantima munuya mani nampa palunyaṯu mantjinma mani puḻka waintaṟa mantjilwiyangku ngaḻṯutjara panya tjuṯanguṟu. \v 26-27 Tjinguṟu aṉangu kutjupangku nyuntula maniku ngatjilku unytjungku mukuringkula. Ka paluṟu tjinguṟu nyuntunya maḻakungku ungkunytjikitjangku kalkuṟa palumpa upukuta nyuntunya ungkuku nyuntu ngapartji unytjungku kanyintjaku. Palu uti nyuntu upukuta palunya mungartjirinyangka maḻakungku mapalku ungama waringka-tawara. Panya paluṟu ngaḻṯutjarangku upukuta palunya kutju kanyini unytjunarinytjikitjangku, munu mantara yaaltjingka paluṟu tjarpara ngariku nyuntu palumpa upukuta rawangku kanyinnyangka? Ka upukuta wiyangku ngayula ulara tjapinnyangkaṉa ngayulu kulilku munuṉa palumpa ngaḻṯuringkuku. \p \v 28 “Kulilaya! Ngayunyaṉiya Mayatja Godanya kuranmankuwiyangku wantima alatjiṯu munu palu puṟunypaṯu nyurampa mayatja tjuṯa kuranmankuwiyangkuṯu wantima. \p \v 29-30 “Munuṉiya ngayunya wangaṉarangku ungama mai panya kutjupa kutjupa tjuṯa pakaltjingantjatjanungku. Panya nyura ngayunya tjara ungkunytjaku ngaṟanyi nyurampa mai wiitanguṟu, munu kiṟipitji wangaṟanguṟu, munu alipa wangaṟanguṟu kuḻu. \p “Munuṉiya nyurampa katja panya ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa kuḻu uwa, munu nyurampa puluka tjiipinguṟu kuḻu katja ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa. Palu iṯi kuwaritjaya ngunytjungka kanyintjaku wantima tjiṉṯu 7 munu palulanguṟulta tjiṉṯu 7 wiyaringkunyangka tjiṉṯu 8-ngka kutju mantjiṟa katira ngayunya ungama. \p \v 31 “Nyura panya ngayuku walytja tjuṯa nyinanyi, ka pala palulanguṟu nyura kuka panya inuṟangku patjaṟa iluntankunytjitja nyakula mantjiṟa ngalkuwiyangku wantima. Palu nyurampa papa tjuṯa kutjuya ungama ngalkuntjaku.” \c 23 \s1 Tjukaṟurungku Wangkanytjaku \p \v 1 “Kulilaya! Nyura uti tjukurpa ngunti-ngunti para-tjakultjunkunytja wiyangku wantima. Tjinguṟu watingku mulapa kura palyaṉu, kaya palunya alpamilaṟa ngunti wangkanytjikitjangku kulintja wiyangku wantima. \p \v 2 “Munuya aṉangu tjuṯangku kura palyannyangka nyakulampa tjanala tjunguringkunytja wiyangku wantira palyanyku nyinama. Tjinguṟuya aṉangu tjuṯangku kuutpangka ngaṟala wati ngurkantankupaingka ngunti tjakultjunanyi, ka tjana nyuntunya palu puṟunypaṯu ngunti wangkanytjaku wituwitunnyangka kuliṟa wantima munu nyuntu walytjangku kulintja kutju tjukaṟurungku tjakultjunama. \v 3 Tjinguṟuya wati mani wiyatjara ngaḻṯutjara kura palyannyangka witiṟa kuutpakutu katiku mayatjangku ngurkantankunytjaku. Ka wati panya mayatja ngurkantankupailu uti palunya ngunti mani wiyatjaraku ngaḻṯuringkula wantiwiyangku tjukaṟurungku ngurkantanama kura palyantjitjanguṟu. \p \v 4 “Tjinguṟu aṉangu kutjupa nyuntumpa rawa kuraringkupai nyinanyi. Ka nyuntu tjinguṟu palumpa puluka munta tjinguṟu tangkiyi ankunyangka nyakulampa wantir'iyalwiyangku maḻakungku mantjiṟa katira palunya ungama. \v 5 Munu tjinguṟu nyuntu nyanganyi wati panya palumpa tangkiyi ulytja puḻkatjara punkannyangka, munu nyuntu uti nyakulampa palunya wantiwiyangku alpamilanma tangkiyi panya maḻakungku pakaltjingantjaku. \p \v 6 “Ka tjinguṟu wati ngaḻṯutjara mani wiyatjara kuutpangka ngaṟanyi mayatjangku ngurkantankunytjaku. Ka uti mayatja panya paluṟu wati panya ngaḻṯutjara purkaṟangku kulinma munu tjukaṟurungku ngurkantanama ngunti kurantja wiyangku. \v 7 Ka nyura kuutpangka ngaṟala mayatjangka miṟangka ngunti aṉangu kutjupa kuralwiyangku wantira tjukaṟurungku kutju wangkama mulamulangku. Munuya aṉangu kutjupa palyanyku nyinanyangka unytjungku kukanymaṟa iluntankuwiyangku wantima. Panya ngayulu aṉangungku kura palyannyangka nyakula wantiwiyangku palunya ngurkantankupai ngapartji pikatjarantjikitjangku. \p \v 8 “Tjinguṟu wati kurangku nyuntunya mani ungkuku kuutpangka ngaṟala mayatja panya ngurkantankupailu ngunti kurantjaku tjukaṟurungku-palku wangkara. Palu alatji mani ngunti ungkunyangka wantima alatjiṯu tjukaṟurungku kutju wangkanytjikitjangku. Panya mani nyanga paluṟu nyuntumpa kulintja kuralku, ka nyuntu manikitjangku tjukaṟurungku-palku wangkaku munu aṉangu panya palyanyku nyinapainya kuranmankuku mayatja ngurkantankupailu ngunti mulapa-palku ngurkantankunytjaku. \p \v 9 “Nyura uti aṉangu malikitja tjuṯa kuralwiyangku palyanyku kanyinma. Panya nyura ninti, panya ngaṉmanypa nyura kuḻu ngura Itjipala malikitja nyinangi.” \s1 Tjiṉṯu Nampa 7 Munu Yiya Nampa 7 \p \v 10 “Ka nyura uti yiya 6 ngaṟanyangka manta nyurampa ngaṯiṟa runyuṟa uṉinypa tjuṯa tjarpatjura waṉanma mai puḻka pakaltjingantjikitjangku. Munuya mai pakaṟa kuṟuringkunyangka uranma. \v 11 Munuya palulanguṟu yiya panya 6 ngaṟala wiyaringkunyangka maḻangka yiya panya 7-ta uṉinypa mai piṟuku pakaltjingalwiyangku wantima manta panya yiya kutju uḻṯu ngarira pakuwiyaringkunytjaku. Ka nyura uti mai kutjupa kutjupa tjuṯa walytja pakannyangka nyakula uralwiyangku wantima aṉangu ngaḻṯutjara tjuṯangku pitjala uraṟa ngalkuntjaku, inuṟa tjuṯangku kuḻu. Munuya palu puṟunypaṯu mantjintjaku wantima mai kiṟipitji, munu mai alipa kuḻu. \p \v 12 “Munu nyura uti tjiṟirpi 6 kutju waṟkarima munu palula maḻangka tjiṟirpi 7-ta waṟkariwiyangku wantira pakuwiyaringama, ka nyurampa aṉangu waṟkaripai tjuṯa kuḻu uti waṟka wiya nyinara pakuwiyaringama, munu nyurampa puluka, tangkiyi tjuṯa kuḻu. Ka aṉangu malikitja tjuṯa kuḻu uti nyurala tjungu nyinara pakuwiyaringama tjiṟirpi panya 7-ta. \p \v 13 “Uwa, wangaṉarangkuya kulinma uwankara ngayulu Mayatja Godalu nyurala wangkanytja. Munuya wantima god kutjupangka tjapilwiyangku, munuya ini palunya tjananya wangkawiyangku alatjiṯu wantima.” \s1 Inma Puḻka Maṉkurpa \p \v 14 “Ka nyura uti yiya kutjupa yiya kutjupa inma puḻka maṉkurpa palyanma tiṯutjarangku ngayunya waḻkuntjikitjangku.” \s2 1. Inma Ini “Mai Piltjanya” \p \v 15 “Piṟa panya ini Apipala nyura uti inma panya ini ‘Mai Piltjanya’ palyanma panya piṟa nyanga palula nyura Itjipanya wantikatingu, ka panyaṉa inma nyanga palunya palyantjaku nyurala ngaṉmanytju wangkangu. Kaya panya puṟunypaṯu palyanma munuya mai pilytja kutju ngalkunma yiitjatjara wantira inma nyanga paluṟu ngaṟanyangka tjiṉṯu panya 7 ngaṟala wiyaringkunytjaku. Munuya ngayunya waḻkuntjikitja maṟalpa pitjawiyangku kuka katima ngayunya ungkunytjikitjangku.” \s2 2. Inma Ini “Mai Urantjanya” \p \v 16 “Munu nyura uti inma puḻka kutjupa palyanma kuḻingka nyurampa mai wiita kuṟuringkunyangka urantjikitjangku inma ini ‘Mai Urantjanya.’ Munuya mai uraṟa ngaṉmanytju urantjitja-waraṟa ngayunya ungama, panya ngayuluṉa nyurampa mai uwankara pakaltjingaṉu.” \s2 3. Inma Ini “Wiltjanya” \p “Munu palulanguṟu kuḻingka maḻangka nyura uti piṟuku inma puḻka kutjupa ini ‘Wiltjanya’ palyanma, panya nyura mai kiṟipitji kuṟu, munu mai panya kutjupa tjuṯa puṉungka kuṟuringkula ngaṟanytja kuḻu urantjatjanungku. \p \v 17 “Uwa, yiya kutjupa yiya kutjupa wati uwankarangku uti maṉkuraṟa tjunguringama inma nyanga maṉkurpa palyaṟa ngayunya Mayatja Godanya waḻkuntjikitja. \p \v 18 “Munu nyura uti kuka pungkulampa mai yiitjatjarangka tjunguṟa ngayunya ungkuwiyangku wantima munu mai pilytjangka kutju tjunguṟa ungama. Munuya kuka pungkulampa kaṉpi uwankara kukanguṟu kaṯala munu tjiṉṯu nyara palulaṯu waṟungku tiliwakala uwankara wiyaringkunytjaku. \p \v 19 “Ka panya nyura kuḻi kutjupa kuḻi kutjupa mai wiita nyurampa kuṟuringkunyangka uralpai. Palu uti nyura mai ngaṉmanytju urantja tjuṯa katima Mayatja Godaku waḻikutu, munu palulanguṟu maḻa urantja tjuṯa kutju nyurampa ngurakutu katima. \p “Munuya nanikuta kuḻunypa ngunytjunguṟu ipi uṟu mantjiṟa kuka panya kuḻunypa palunya ipi uṟungka kutjantja wiyangku wantima alatjiṯu.” \s1 Godalu Israelkunu Tjuṯa Kalkuṟa Wangkanytja \p \v 20 “Kulilaya! Ngayulu angelpa iyalku nyura ankunyangka kuranyurira nyuranya aṯunymaṟa katiṟinkunytjaku ngura panya ngayulu ngaṉmanytju nyurampa palyantjitjakutu. \v 21 Ka nyura uti angelpa nyanga palula wangaṉarangku kulinma tungunpungkuwiyangku panya ngayuluṉa palunya wituṟa iyaṉu tjakulpa nyuralakutu. Kaya paluṟu wangkanyangka kuliṟa wantinytja wiyangku wangaṉarangku kulinma, panya nyura palula tungunpungkula wantinyangkampa angelpa paluṟu nyurampa puḻkaṟa mirpaṉariku munu nyura wantinytjanguṟu watarkuriwiyangku rawangku kulilku. \v 22 Paluṟu nyurala tjakultjunkuku uwankara ngayulu palula wangkanytja, ka nyura wangaṉarangku kuliṟa tjukaṟurungku palyannyangka ngayulu ngalkilarira nyurampa mirpaṉtju tjuṯa pikangku pungkuku. \v 23 Ka ngayuku angeltu nyurala kuranyurira nyuranya katiṟinkuku manta panya palulakutu, panya manta nyara palulawanu aṉangu kutjupa kutjupa kuwari ma-nyinara waṉaṉi ngura tjuṯangka, aṉangu panya Amurkunu tjuṯa, Iitakunu tjuṯa, Piṟitjikunu tjuṯa, Kainankunu tjuṯa, Ipakunu tjuṯa, munu Tjaipukunu tjuṯa kuḻu. Kaṉa nyara palunya tjananya ngayulu pungkula wiyalku. \v 24 Ka nyura uti tjanampa god tjuṯa pupakatira waḻkulwiyangku wantima munuya tjanampa inmaku nintiringkuwiyangku kuḻu wantima munu tjananya arkantja wiyangku wantima alatjiṯu. Munuya tjanampa god panya puṉunguṟu palyantja tjuṯa kaṯantaṟa minya-minyanma, munu palu puṟunypaṯu tjanampa apu panya waṟa miḻmiḻpa tjuṯa kuḻu punkatjingaṟa kaṯantaṟa wiyanma. \p \v 25 “Munuya ngayunya kutju waḻkunma nyurampa Mayatja Godanya, kaṉa ngayulu nyuranya pukuḻmaṟa ungkuku mai puḻka mina puḻka kuḻu, munuṉa aṉangu kutjupa pikatjara ngarinyangka palyaṟungulku alatjiṯu, ka pika uwankara wiyaringkuku. \v 26 Ka nyura ngura nyara palula nyinara minyma uwankarangku tjitji iṯi wiṟu kanyilku, ka iṯi uwankara tjuningka unngu ilunytja wiya wanka alatjiṯu wirkankuku. Ka minyma kutjupa iṯi wiya nyinanytja wiya uwankarangku alatjiṯuya iṯi kanyilku, ka tjitji uwankara puḻkaringkula rawa mulapa nyinaku munuya tjiḻpiringkula pamparingkula kutju iluku. \p \v 27 “Kaṉa ngayulu aṉangu panya manta nyara palula ngaṉmanypa nyinanytja tjuṯa nyurampa nguḻu-nguḻu nyinanytjaku palyalku. Ka nyura palula tjanalakutu ma-wirkankunyangka nyakula paluṟu tjana puṯu kuli-kulilku munuya puḻkaṟa nguḻuringkula wirtjapakalku nyuralanguṟu. \v 28 Ngayuluṉa iḻiḻpa puṟunypa tjuṯa nyurala kuranyu iyalku aṉangu panya Ipakunu tjuṯakutu munu Kainankunu tjuṯakutu munu Iitakunu tjuṯakutu kuḻu, kaya paluṟu tjana nyakula nguḻu wirtjapakalku munuya ngura nyara palunya wantikatiku. \v 29 Palu ngayuluṉa tjananya mapalkungku yiya kutjungka nguḻutjingaṟa pakaltjingantja wiyangku wantinyi. Tjinguṟu ngayulu tjananya mapalkungku pakaltjingannyangkampa ngura paluṟu uḻṯu ngaṟaku aṉangu wiyangka, ka kuka inuṟa tjuṯa mularariku munuya manta angaṟa nyinaku pikaṯi tjuṯa, ka nyura puṯu nguwanpa tjananya nguḻutjingalku. \v 30 Palu ngayulu tjananya purkaṟangku pakaltjingalku nyura aṉangu ma-tjuṯa mulararinytjaku paṯaṟa. Ka palulanguṟu nyura tjuṯa mulararira manta pala palula lipiwanu nyinaku ngura winkingka. \p \v 31 “Ngayulu kuwari manta puḻka nyuranya unganyi, panya uḻpaṟira uṟu ini Tjitin-tjitinnga ngaṟanyi, ka nyurampa manta ngaṟaku nyara palulanguṟu alinytjara karu uṟu ini Yupuṟaitilakutu. Ka panya kakaraṟa uṟu puḻka ini Mititu-ṟaniyanya ngaṟanyi, ka nyurampa manta ngaṟaku uṟu nyara palulanguṟu wiluṟarakutu pilakutu. Nyanga alatjiṉa nyuranya unganyi manta puḻka munuṉa nyuranya puḻkaṟa witulyankuku aṉangu panya palula nyinapai tjuṯa pikangku pungkula ma-pakaltjingantjaku. \v 32 Ka nyura uti tjanala munu tjanampa god tjuṯangka kuḻu kalypantaṟa wangkanytja wiyangku wantima. \v 33 Munuya nyurampa ngurangka nyinanytjaku-tawara tjananya paiṟa iyanma. Panya tjana tjinguṟu nyurampa ngurangka nyinarampa nyuranya mukumukulku tjanampa god tjuṯa waḻkuntjaku, ka nyura ngayunya kulintja wiyaringkuku munu watarkuriku.” \p Alatji Godalu tjukurpa tjuṯa Mosela tjakultjunu aṉangu Israelkunu tjuṯangka ngapartji wangkanytjaku. \c 24 \s1 Godalu Tjananku Ngaparku Kalkuntja \p \v 1 Munu Mayatja Godalu Mosela piṟuku wangkangu, “Puḻi katukutu pula piṟuku ngalya-tatila ngayulakutu Aaronnga nyupali munu pula wati Natapanya pulanya Apiyunya kuḻu kati munu wati Israelkunu puḻka tjuṯa wati 70 tjananya kuḻu ngalya-kati. Palu nyura ngalya-ilaringkunytja wiyangku paṯunguṟu ngayunya pupakatira waḻkunma. \v 2 Palu Mose, nyuntu kutju ngayulakutu ilaringama, kaya wati panya puḻka tjuṯa uti paṯupaṯu ngaṟama. Kaya aṉangu tjuṯa uti tjaṟu mantangka ngaṟama puḻikutu ngalya-tatintja wiya.” \p \v 3 Ka Moselu mulapaṯu Godaku tjukurpa uwankara kuliṟa ankula aṉangu tjuṯangka tjakultjunu uwankara panya Godalu wangkanytjitja tjukurpa panya tjuṯa mulapa. Kaya aṉangu uwankarangku kuliṟa tjungungku wangkangu, “Nganaṉa mulapa Godaku tjukurpa uwankara wangaṉarangku kuliṟa palyalku.” \v 4 Ka Moselu Godaku tjukurpa uwankara walkatjunu. Munu mungawinki mulapa pakaṟa pitjilpa puḻka palyaṉu puḻi panya palula paṉṯangka, munu paluṟu puḻi tjiwa tjuṯa 12 muṟutjuṟa waṉaṉu. Paluṟu puḻi kutju kutju 12 muṟutjunu wati panya Israelku katja tjuṯaku, panya katja nyanga palula tjanalanguṟu aṉangu Israelkunu tjuṯa utiringkula nyinangi walytjaṟara walytjaṟara. \v 5 Munu palulanguṟu Moselu Israelkunu wati yangupala tjuṯa wituṟa iyaṉu, kaya ankula kuka pungkula tiliwakaṟa Godanya waḻkuntjikitjangku ungangi, munuya piṟuku kuka puluka nyiṯayira kuḻunypa tjuṯa pungkula kuka tjara tiliwakaṟa Godanya ungu munu tjara kutjupa pauṟa aṉangu tjuṯa ungu ngalkuntjaku. \v 6 Ka Moselu kuka tjuṯanguṟu milkaḻi tjara mantjiṟa piti tjuṯangka tjutiṉu, munu tjara kutjupangka pitjilpa panya kurpinu.\f * \fr 24:6 \fr*\ft Moselu pitjilpa milkaḻingka kurpinu nyaa nintintjikitjangku, panya Godalu aṉangu tjuṯa kura tjuṯa palyantjitjanguṟu kalypangku pungkuwiyangku wantinytja, kuka panya tjuṯa tjanampa aṟangka ilunyangka. Ka milkaḻi tjara kutjupa Moselu piti tjuṯangka tjutiṉu aṉangu tjuṯa kurpintjikitjangku, ka milkaḻi paluṟu nintini aṉangu tjuṯangku Godanya kalkuntja paluṟu wangkanytja uwankara wangaṉarangku kulintjikitjangku.\ft*\f* \v 7 Munu palulanguṟu paluṟu Godaku nyiri tjukurtjara mantjiṟa aṉangu tjuṯangka nyakula wangkangi, kaya kuliningi. Munuya wangkara wiyaringkunyangka tjana kalkuṉu wangkara, “Nganaṉa Mayatja Godala wangaṉarangku kulilku, munula paluṟu wangkanytja uwankara tjukaṟurungku palyalku.” \p \v 8 Ka palulanguṟu Moselu piti panya milkaḻitjara tjuṯa mantjinu munu aṉangu tjuṯa milkaḻingka kurpinu. Munu wangkangu, “Nyawaya milkaḻi nyangatja, panya kuwari Godalu nyuranya kalkuṉu aṯunymaṟa kanyintjikitjangku munu panya nyurala tjukurpa wiṟu tjuṯa wangkangu nyura kuliṟa palyantjaku, ka panya nyura ngapartji kalkuṉu paluṟu wangkanytja uwankara wangaṉarangku kulintjikitjangku. Ka milkaḻi nyangangku nintini Godalu nyuranya kalkuntja munu nyura palunya kalkuntja.”\fig |src="MB_EXO24V9 sprinkling blood.tif" size="col" loc="p" ref="24:8"\fig* \p \v 9 Ka palulanguṟu Mosenya tjana Aaronnga, Natapanya, Apiyunya munu wati Israelkunu puḻka tjuṯa kuḻu puḻingka tatinu. \v 10 Munuya tatiṟa nyangu Israelku God. Munuya paluṟu paḻtjuṟa ngaṟanytjitjangka apu panya kaṟaly-kaṟalypa mulapa ngarinyangka nyangu walka puyula-puyula ilkaṟi puṟunypa. \v 11 Ka Godalu nyanga tjananya wati Israelkunu puḻka tjuṯa pungkula wiyantja wiyangku wantingu. Paluṟu tjana panya Godanya nyangu, munuya palunya nyakunytjatjanungku nyinakatira tjungungku mai ngalkula tjikiningi. \s1 Mosenya Puḻi Ini Tjaniyala Katu Nyinanytja \p \v 12 Munu palulanguṟu Godalu Mosenya wangkangu, “Ngayulakutu nyuntu kutju ngalya-tatila puḻi katu munu paṯala palangka. Kaṉanta ungkuku tjiwa kutjara panya ngayulu palula pulala tjukurpa puḻka mulapa walkatjunu aṉangu tjuṯangku kuliṟa nintiringkunytjaku.” \v 13-15 Ka Mosenya pula palumpa wati alpamilalpai ini Tjatjuwanya tatintjikitja ritiringu. Palu Moselu ankunytjikitjangku wati panya puḻka tjuṯangka wangkangu ngurangka nyinanyangka, “Nyangangkaya paṯaṟa nyinama ngalimpa, kali ngula maḻaku pitjaku. Nyanga Aaronnga pula Uunya nyinanyi nyuranya aṯunymankunytjikitja, ka tjinguṟu aṉangu kutjara pikaringkunyangkampa palula pulalakutu katima pulanya kalypantjaku.” \p Munu palulanguṟu Mosenya Tjaniyala ma-tatinu Godaku panya puḻi miḻmiḻṯa. Ka utuwaṟi puḻkangku puḻi panya angatjunu. \v 16-17 Ka Mayatja Godanya ukalingu puḻi pala palula munu irnyaṟa ngaṟangi tili puḻka mulatu. Kaya Israelkunu tjuṯangku tjaṟunguṟu ira-nyangangi katukutuṟa waṟu puḻkangku kampanyangka-palku puḻi panya katu. Ka utuwaṟingku puḻi panya tjutuṟa ngaṟangi tjiṟirpi 6, ka palulanguṟu tjiṟirpi 6 ngaṟala wiyaringkunyangka tjiṟirpi 7-ta Mayatja Godalu Mosenya utuwaṟinguṟu aḻṯingu. \s1 Tjukurpa Muṯumuṯu Tjuṯa Chapter 25-nguṟu, 26-nguṟu, 27-nguṟu, 28-nguṟu Kuḻu \p \it Kuwari nyura chapter 24 nyakunytjatjanungku chapter 25 puṯu nyanganyi munu nyura chapter 26-nguṟu 28-kutu kuḻu puṯu nyanganyi panya chapter nyanga palunya tjananya nganaṉa Pitjantjatjara walkatjunkunytja wiyaṯu kuwaripa. Palu chapter 25-nguṟu 28-kutu tjukurpa nyaa ngaṟanyi, panya Godalu Mosenya puḻi ini Tjaniyala katu tjukurpa kutjupa kutjupa wangkanytja. Paluṟu panya Mosenya wangkangu Tiinta Miḻmiḻpa palyantjaku pala palula unngu paluṟu tjana Godala tjunguringkula kulintjaku, tjukurtjara tjuṯangku kuḻu. Munu Godalu tjukurpa kutjupa tjuṯa kuḻu wangkangi palunya tjakultjuṟa utintjikitjangku panya Tiinta Miḻmiḻpa yaaltjingaṟa tjukaṟurungku palyantjaku, tiinta unngu nyinanytja kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu palyantjaku, munu mantara wiṟu tjukurtjara tjuṯaku kuḻu tjukaṟurungku palyantjaku. Tjukurpa nyanga Godalu Mosela utiṟa tjakultjunkunytja ngaṟanyi chapter nampa nyanga palula tjanala 25-ngka, 26-ngka, 27-ngka, munu 28-ngka, munu piṟuku ngaṟanyi chapter 30-ngka munu chapter 32-ngka. Kala kuwari tjukurpa nyanga palunya tjananya muṯumuṯuṟa aṟangka tjunanyi tjukutjuku tjukutjuku nyura nyakula kulintjaku tjukurpa nyaa puṟunypa ngaṟanyi chapter nyanga palula tjanala. \it* \c 25 \p \v 1-9 \it Chapter 25-ngka verse 1-nguṟu 9-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu Israelkunu tjuṯangka tjakultjunkunytjaku tjana kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa kanyintjatjanungku katira palunya ungkunytjaku palula tjanalanguṟu tiinta panya miḻmiḻpa palyantjaku munu unngu nyinanytja tjuṯa kuḻu palyantjaku, mantara tjukurtjara tjuṯaku kuḻu palyantjaku. Munu paluṟu Mosenya wangkangu Israelkunu kutjupa tjuṯangka wangkanytjaku tiinta panya miḻmiḻpa Godaku tjukaṟurungku palyantjaku, munu paluṟu wangkangu, “Ngayulu wangkanyangka uwankara alatjiṯu palyala.” Ka nyura maḻangka nyawa chapter 35-ngka verse 4-nguṟu 9-kutu Moselu aṟa nyangatja ngapartji tjakultjunkunytja Israelkunu tjuṯangka. Munuya piṟuku nyawa chapter 35-ngka verse 20-nguṟu 29-kutu aṟa panya Israelkunu tjuṯangku wangaṉarangku kutjupa kutjupa tjuṯa kanyintjatjanungku katira Godanya ungkunytja palumpa Tiinta Miḻmiḻku.\it* \p \v 10-22 \it Ka chapter 25-ngka verse 10-nguṟu 22-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosenya wangkangu Pakutja Kalkuntjitja palyantjaku, panya pakutja nyanga palula tjiwa panya kutjara tjukurpa puḻka 10-tjara tjarpatjunkunytjaku. Godalu utiṟa tjakultjunu Mosenya yaaltjingaṟa pakutja palunya palyantjaku munu piṟuku wangkangu pakutja liitangka katu angelpa nyaḻpitjara kutjara kampa kutjara palyantjaku. Paluṟu wangkangu, “Nyaḻpi pala lipi kutjara liitangka katu anga-ngaṟanytjaku palyala, panya nyara palula liitangka katu angelpa kutjarangka nguṟurpa ngayulu nyuntula tjunguringkuku munuṉanta wangkaku nyuntu Israelkunu tjuṯangka ngapartji tjakultjunkunytjaku tjana kuliṟa ngayula wangaṉarangku kulintjaku.” Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 37-ta verse 1-nguṟu 9-kutu, panya Pakutja Kalkuntjitja palyantja. Pakutja palunya wati ini Pitjaliltu tjana palyaṉu tjukaṟurungku Moselu tjanala tjakultjunkunyangka Godalu wangkanytja.\it*\fig |src="GT00010.tif" size="col" loc="p" ref="25:10-22"\fig* \p \v 23-30 \it Ka chapter 25-ngka verse 23-nguṟu 30-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosenya wangkangu taipula palyantjaku mai panya Godanya ungkunytjitja palula katu tjunkunytjaku. Munu Godalu wangkangu taipula pala palula mai miḻmiḻpa palumpa tiṯutjarangku tjunkukatinytjaku mungawinki kutjupa mungawinki kutjupa. Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 37-ta verse 10-nguṟu 16-kutu panya taipula palunya palyantja. Taipula palunya panya wati Pitjaliltu tjana palyaṉu tjukaṟurungku Moselu tjanala wangkanyangka Godalu wangkanytja.\it*\fig |src="hk00258c.tif" size="col" loc="p" ref="25:23-30"\fig* \p \v 31-40 \it Ka chapter 25-ngka verse 31-nguṟu 40-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu lampa uwilitja apu gold-nguṟu palyantjaku Tiinta Miḻmiḻpa unngu irnyaṟa ngaṟanytjaku. Godalu purkaṟangku utiṟa tjakultjunu Mosela kuliṟa tjukaṟurungku palyantjaku. Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 37-ta verse 17-nguṟu 24-kutu, panya lampa palunya tjukaṟurungku palyantja wati Pitjaliltu tjana. \it*\fig |src="lb00277c.tif" size="col" loc="p" ref="25:31"\fig* \c 26 \p \v 1-37 \it Ka chapter 26-ngka verse 1-nguṟu 37-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu Tiinta Miḻmiḻpa panyatja palyantjaku panya tjarpara Godala tjunguringkula palunya kulintjaku. Godalu purkaṟangku utiṟa tjakultjunangi Mosela munu wangkangu mantara waṟa tjuṯa palyantjaku tiinta unngu waṟaly-waṟalyngaṟanytjaku, munu tiinta katuwanungku ngampaḻtjunkupai kutjara kuḻu palyantjaku kutju unngutja, kutju katutja. Munu paluṟu utiṟa tjakultjunu yaaltjingaṟa tiintaku puṉu puḻka tjuṯa kuḻu palyantjaku. Munu paluṟu wangkangu tiinta unngu mantara waṟa nguṟurpa waṟaly-waṟalytjunkunytjaku ruuma kutjara ngaṟanytjaku. Munu Godalu wangkangu, “Ruuma pala tjaatja miḻmiḻpa ngaṟanyi aṉangu tjukurtjara tjuṯaku, palu ruuma nyara munkaritja miḻmiḻpa alatjiṯu Pakutja Kalkuntjitjaku ngura.” Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 36-ngka verse 8-nguṟu 38-kutu, panya Pitjaliltu tjana nintipuka tjuṯangku Tiinta nyanga Miḻmiḻpa palyantja.\it* \c 27 \p \v 1-8 \it Ka chapter 27-ngka verse 1-nguṟu 8-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu pitjilpa puḻka taipula puṟunypa palyantjaku pala palula katu kuka pungkula tiliwakaṟa Godanya ungkunytjikitjangku. Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 38-ngka verse 1-nguṟu 7-kutu, wati panya Pitjaliltu tjana pitjilpa nyanga palunya tjukaṟurungku palyantja Godalu wangkanytjitja alatjiṯu.\it*\fig |src="hk00256c.tif" size="col" loc="p" ref="27:1-8"\fig* \p \v 9-19 \it Ka chapter 27-ngka verse 9-nguṟu 19-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu piintji palyantjaku Tiinta Miḻmiḻṯa para-ngaṟala waṉantjaku. Paluṟu wangkangu yaaltjingaṟa puṉu tjuṯa palyantjaku munu ayana waṟa tjuṯa tjiilpanguṟu palyantjaku panya puṉu katu para-ngarira waṉantjaku munu piṟuku wangkangu mantara waṟa tjuṯa palyantjaku panya piintjingka waṟaly-waṟalyngaṟala waṉantjaku. Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 38-ngka verse 9-nguṟu 20-kutu, panya wati Pitjaliltu tjana piintji nyanga palunya palyantja tiinta panya miḻmiḻṯa para-ngaṟala waṉantjaku.\it* \p \v 20-21 \it Ka chapter 27-ngka verse 20-nguṟu 21-kutu tjukurpa muṯumuṯu ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu yaaltjingaṟa lampa panya gold-nguṟu palyantja munga waṟa tili winki kanyintjaku tiṯutjara munga kutjupa munga kutjupa.\it* \c 28 \p \v 1-43 \it Ka chapter 28-ngka tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu mantara wiṟu mulapa palyantjaku Aarontu tjana palumpa katja tjuṯangku tjukurtjararingkula tjarpara kanyintjaku. Alatji palyantjaku Godalu Mosela wangkangu, mantara piṟanpa tiṟitja miṉatjara tjaḻpawanungku kanyilpai, munu kutjupa tiṟitja puluwana miṉa wiya muṉnguwanungku kanyilpai muṯumuṯu nguwanpa, munu kutjupa muṯumuṯu tjuntawanungku kanyilpai palyala, munu piḻpiritja palyala apu tjukutjuku 12-tjara walka wiṟutjara munu apu kutju kutjungka ini kutju kutju walkatjura Jacobaku katja tjuṯa ini 12 panya. Munu piḻpiritja nyanga palunya piḻpirta tanpaṟa waṟaly-waṟalytjura. Munu palu puṟunypaṯu mukaṯa katatja piṟanpa palyala munu ayana ringki-ringki gold-nguṟu palyantja mukaṯangka tjura ngalyangka kanyilpai. Munu ayana ringki pala palula walkatjura nyanga alatji,\it* \pc \it Miḻmiḻmankunytja Mayatja Godaku Palyantjaku.\it* \p \it Munu pilta walka wiṟutjara kuḻu palyala kultu karpilpai. Munu mantara unngu kanyilpai kuḻu palyala paṉṯatja angatjunkunytjaku. Nyanganpa uwankara Godalu Mosela wangkanytja alatji palyantjaku Aarontu tjana tjukurtjararingkula tjarpara kanyintjaku, tiinta panya miḻmiḻṯa tjarpara Godaku palyantjikitjangku. Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 39-ngka verse 1-nguṟu 31-kutu, panya wati Pitjaliltu tjana mantara nyanga palunya tjananya uwankara palyantja Aaronku tjanampa palumpa katja tjuṯaku kuḻu. Paluṟu tjana tjukaṟurungku palyaṉu Godalu wangkanytjitja alatjiṯu.\it* \p \it Ka nyanga palulanguṟu nyura nyakuku chapter 29 panya ngaṟanyi nyiri nyangangka. Ka tjukurpa nyaa ngaṟanyi chapter nyangangka, panya Godalu Mosela wangkangu yaaltjingaṟa Aaronnga tjananya palumpa katja tjuṯa tjukurtjara tjunkunytjaku.\it* \p \it Ka nyura chapter pala 29 nyakula waṉaṟa wiyaringkula palulanguṟu chapter maḻatja kutjara nampa 30 munu 31 kuḻu puṯu nyakuku panya nganaṉa Pitjanytjatjara walkatjunkunytja wiya kuwaripa. Palu nganaṉa tjukurpa nyanga palunya pulanya muṯumuṯuṟa aṟangka tjunu tjukutjuku tjukutjuku nyura nyakula kulintjaku tjukurpa nyaa puṟunypa ngaṟanyi chapter nyanga palula pulala 30-ngka munu 31-nta.\it* \c 29 \s1 Aaronnga Palumpa Katja Tjuṯa Kuḻu Tjukurtjara Tjunkunytjaku \p \v 1 Godalu Mosela alatji wangkangu, “Nyanga alatji nyuntu Aaronnga munu palumpa katja tjuṯa miḻmiḻmara tjana tjukurtjara nyinara ngayuku palyantjaku. Ngaṉmanytju puluka nyiṯayira kuḻunypa munu tjiipi nyiṯayira kutjara kuḻu ngurkantaṟa mantjila pikatjara wiya, purtjutja wiya, wiṟuly-wiṟulypa wiṟu mulapa. \v 2 Munu mai wiita mantjiṟa rungkaṟa uḻu wiṟu mulapa palyala munu uḻu nyanga palulanguṟu mai nyuma wiṟu tjuṯa paula pilytja tjuṯa yiitjatjara wiya, munu kutjupa uwilangka tjunguṟa paula kaika tjuṯa, munu piṟuku kutjupa paula mai nyuma upa-upa tjuṯa munu mai upa palunya tjananya uwilangka nyiṯila. \v 3 Munu palulanguṟu mai nyanga palunya tjananya piti ukiṟinguṟu palyantjitjangka tjunkula kuka panya pulukangka munu tjiipi nyiṯayira kutjarangka kuḻu tjunguṟa ngalya-kati Tiinta Miḻmiḻpakutu. \p \v 4 “Munu Aaronnga palumpa katja tjuṯa kuḻu ngalya-kati Tiinta Miḻmiḻpa tjaakutu, munu tjananya minangka paltjila. \v 5 Munu mantara panya wiṟu tjuṯa mantjiṟa Aaronnga tjarpatjura. Mantara panya piṟanpa tiṟitja waṟa puṟunytja miṉatjara-waraṟangka tjarpatjura, munu palulanguṟu tiṟitja kutjupa miṉa wiyangka muṉnguwanungku kanyilpaingka katu tjarpatjura. Munu palulanguṟu kaṟilitjangka katu tjarpatjura panya muṯumuṯu tjuntawanungku kanyilpaingka, munu piḻpiritja apu 12-tjara walka wiṟutjara piḻpirta waṟaly-waṟalytjura. Munu pilta walka wiṟutjarangka kultu karpila. \v 6 Munu mukaṯa piṟanpa katangka tanpaṟa ayana ringki-ringki gold-nguṟu palyantja mukaṯangka tjura. Ayana ringki pala palula panya walka nyanga alatji ngaṟanyi, \pc Miḻmiḻmankunytja Mayatja Godaku Palyantjaku \m \v 7 Munu palulanguṟu uwila panya miḻmiḻmankupai palula katangka tjutila palunya miḻmiḻmankunytjikitjangku. \p \v 8 “Munu palumpa katja tjuṯa katira tjata wiṟu tjuṯangka tjarpatjura. \v 9 Munu palula tjanala kuḻu puṯuru puṟunypa katangka tanpala. Munu palulanguṟu tjananya kultu kutju kutju piltangka karpila. Nyanga alatjingaṟa nyuntu Aaronnga tjananya palyala tjana tjukurtjararingkula ngayuku waṟka palyantjaku. Kaya Aarontu tjana palumpa katja tjuṯangku munu palumpa tjanampakunu maḻatja maḻatja tjuṯangku kuḻu tjukurtjara nyinara ngayuku palyalkatiku rawangku alatjiṯu.\fig |src="GT00002.tif" size="col" loc="p" ref="29:9"\fig* \p \v 10 “Munu palulanguṟu puluka panya nyiṯayira kuḻunypa ngalya-kati Tiinta Miḻmiḻpakutu munu tiintangka kuranyu ngaṟatjura, ka uti Aarontu munu palumpa katja tjuṯangku kuḻu maṟa tjunama puluka panya palula katangka. \v 11 Ka palulanguṟu maṟa tjunkunyangka puluka panya palunya iluntanama ngayula miṟangka tiinta pala miḻmiḻṯa kuranyu. \v 12 Munu puluka palulanguṟu milkaḻi pitingka mantjiṟa kati pitjilpa panya kuka tiliwakalpailakutu munu maṟangku tairakaṟa tjura pitjilpa mulyangka, panya mulya kutjara kutjarangka yuṟuwilya puṟunypa ngaṟanyi, ka milkaḻingka yuṟuwilya palunya tjananya nyiṯila. Munu palulanguṟu pitjilpa palula tjaṟu milkaḻi pupatjuṟa uwankara wiyala. \v 13 Munu palulanguṟu kuka panya puluka tjuni aḻaṟa tjuninguṟu muturka mantjila munu alu, kapulitja kutjara kuḻu mantjila munu pitjilpa panya palula tjunkula tiliwakala kampara mulururinytjaku. \v 14 Palu puluka aṉangu winki miṟi tjuni kuḻu katira ngurangka paṯu uṟilta tilila kampara mulururinytjaku. Nyanga alatjingala ngayulu nyakula tjananya kura tjuṯa palyantjitjanguṟu kalypangku pungkuwiyangku wantinytjaku.\fig |src="CO00843B.TIF" size="col" loc="p" ref="29:14"\fig* \p \v 15 “Munu palulanguṟu kuka tjiipi nyiṯayira kutju ngalya-kati, kaya uti Aarontu munu palumpa katja tjuṯangku kuḻu maṟa tjunama tjiipi panya palula katangka. \v 16 Ka palulanguṟu tjana maṟa tjunkunyangka tjiipi panya palunya iluntanama munu milkaḻi mantjiṟa pitjilpa panya kuka tiliwakalpainya kantilypa kampa kutjara kurpila munu piṟuku kampa kutjupa kutjara palu puṟunypaṯu kurpila. \v 17 Munu palulanguṟu tjiipi palunya kaṯaṟa muṯun-muṯunmara munu unngutja uwankara mantjiṟa paltjila munu tjunta kutjara kuḻu paltjiṟa muṯun-muṯunpa kutjupa tjuṯangka katuku tjura katangka tjungu. \v 18 Munu palulanguṟu uwankara tiliwakala pitjilpa panyangka. Nyanga alatjingaṟaṉi uwa ngayunya kulintjikitjangku, ka waṟungka kutjantjitjangku paṉṯi wiṟungku ngayunya pukuḻmananyi. \p \v 19 “Munu palulanguṟu tjiipi panya nyiṯayira kutjupa ngalya-kati, kaya uti Aarontu munu palumpa katja tjuṯangku kuḻu palu puṟunytjuṯu maṟa tjunama tjiipi panya palula katangka. \v 20 Ka tjana maṟa kuka panya palula tjunkunyangka tjiipi palunya iluntanama munu milkaḻi mantjiṟa tjaraṟa Aaronta tjanala pina wakungka tjura, maṟa wakunguṟu maṟa mamangka tjura, munu tjina wakunguṟu tjina mamangka kuḻu tjura. Munu milkaḻi panya tjara kutjupa pitjilpa kuka tiliwakalpainya kantilypa kampa kutjara kurpila munu piṟuku kampa kutjupa kutjara palu puṟunypaṯu kurpila. \v 21 Munu palulanguṟu milkaḻi panya pitjilpangka ngarinytjitja tjara mantjila munu uwila miḻmiḻmankupai kuḻu mantjiṟa milkaḻi palula tjunguṟa Aaronnga kurpila palumpa mantara aṉangitja kuḻu, munu palu puṟunypaṯu kurpila palumpa katja tjuṯa munu palumpa tjanampa mantara kuḻu. Kaya nyara palulanguṟu Aaronnga tjana miḻmiḻariku palumpa tjanampa mantara kuḻu. \p \v 22 “Munu palulanguṟu tjiipi kaṉpi kaṯaṟa tjura, kaṉpi wiputja kuḻu, munu muturka tjunitja, alu, kapulitja kutjara kuḻu mantjiṟa tjura munu tjunta angkaḻitja wakunguṟu kuḻu palyaṟa tjura. \v 23 Munu piti ukiṟinguṟu palyantjitjanguṟu mai panya nyuma maṉkurpa mantjila kutju yiitja wiyatja, kutjupa kaika uwilangka tjunguṟa pauntjitja, munu kutjupa nyuma upa-upa. Mai nyanganpa panya Godanya ungkunytja Tiinta Miḻmiḻṯa unngu taipulangka ngarinytjaku. \v 24 Munu mai nyanga maṉkurpa mantjiṟa kukangka panya tjungula. Munu palulanguṟu mai kuka kuḻu Aaronta munu palumpa katja tjuṯangka maṟangka tjura, kaya uti ngayula miṟangka maṟa uritjinganma ngayunya kulintjikitjangku, kaṉa nyakula pukuḻariku. \v 25 Ka palula maḻangka tjanalanguṟu mai mantjiṟa katira tjura pitjilpa panya palula kuka tjara kutjupangka tjungu kampara mulururinytjaku, kaṉa kampanyangka paṉṯiṟa pukuḻariku. Uwa, nyanga alatjiṉiya waṟungka palyaṟa ungama ngayunya kulintjikitjangku. \v 26 Munu kuka tjiipi palunya iltjanpa piḻpiritja maṟangku mantjiṟa ngayula miṟangka uritjingala ngayunya kulintjikitjangku. Ka palulanguṟu kuka nyanga piḻpiritja nyuntumpariku ngalkuntjaku.” Alatji Godalu Mosela wangkangu. \p Munu palulanguṟu piṟuku wangkangu, \v 27 “Wati tjukurtjara miḻmiḻmankunytja aṟangka kuka tjiipi nyiṯayiranguṟu tjunta wakutja, piḻpiritja kuḻu mantjiṟa miḻmiḻmaṟa mauṉṯalpa tjura tjukurtjara tjuṯaku tjana ngalkuntjaku. \v 28 Munu Israelkunu tjuṯangka wangka nyanga alatjingaṟa kuka ngayulakutu katinytjatjanungku tjukurtjara tjuṯa ungkunytjaku kuka iltjanpa piḻpiritja, tjunta wakunguṟu kuḻu. Panya tjana alatjingaṟa ungkula ngayunya kuḻu waintaṟa unganyi, kaṉa pukuḻarinyi. \p \v 29-30 “Ka ngula Aaronnga ilunyangka palumpa katja kutju palumpa mamaku aṟangka nyinaku munu mantara panya wiṟu tjuṯa Aarontu kanyintja paluṟu ngapartji tjukurtjara puḻkaringkula tjarpaku. Ka katja nyanga paluṟu Aaronku aṟangka nyinara uti mantara nyanga palunya tjananya tjiṟirpi 7 tjarpara kanyinma. Panya paluṟu tjukurtjara puḻka nyinara Tiinta Miḻmiḻṯa tjarpara ngayuku waṟka palyalku, ngayula miṟangka. Ka ngula Aaronku katja ilunyangka palu puṟunypaṯu katja palumpa tjukurtjara puḻkaringkuku mamaku aṟangka, ka piṟuku palu puṟunypa ngaṟakatiku maḻatja maḻatjaku. \p \v 31 “Ka kuka panya tjiipi nyiṯayira palunya Aaronnga panya miḻmiḻmankunytjikitjangku mantjintja katira ngura miḻmiḻṯa mina waṟungka kutjala ngalkuntjaku. \v 32 Munu kuka nyanga palunya kutjaṟa Aaronnga tjananya uwa mai panya nyuma kuḻu kaikangka tjungu, tiinta miḻmiḻṯa tjaangka ngalkuntjaku. \v 33 Utiya Aarontu tjana kutju kuka nyanga palunya ngalkunma maingka panya tjungu, panya kuka nyanga paluṟu ilunytjitjanguṟu ngayulu tjananya kalypangku pungkuwiyangku wantingu tjana kura tjuṯa palyantjitjanguṟu, kaya miḻmiḻarira tjukurtjararingu ngayuku waṟka palyantjikitja. Pala palulanguṟuya uti tjukurtjara tjuṯangku kutju ngalkunma kuka nyanga miḻmiḻpa palunya mai panyangka tjungu. \v 34 Palu tjinguṟu kuka munu mai panya nyuma tjara ngalkuntja wiyangku wantinyangka mungawinkiringkula ngarinyangka nyakula tilinma kampara mulururinytjaku ngalkuntjaku wiya, panya kuka munu mai nyanga palunya tjananya ngaṉmanytju miḻmiḻmaṉu. \p \v 35 “Uwa, Aaronnga palumpa katja tjuṯa kuḻu miḻmiḻmankunytjikitjangku alatjinganma panya uwankara ngayulu nyuntunya wangkanytjitjangka, munu tjiṉṯu 7 palyalkatima. \v 36 Munu tjiṉṯu kutjupa tjiṉṯu kutjupa puluka nyiṯayira kuḻunypa pungkula palyanma ngayulu nyakula tjananya kura tjuṯa palyantjitjanguṟu kalypangku pungkuwiyangku wantinytjaku. Alatji palyaṟan nyuntu pitjilpa panya kuka tiliwakalpainya kura wiya ngaṟanytjaku palyaṉi. Munu palulanguṟu uwilangka kurpila pitjilpa panya palunya miḻmiḻmankunytjikitjangku. \v 37 Munu nyanga palunya rawangku palyalkatima tjiṟirpi 7 pitjilpa nyara paluṟu miḻmiḻpa alatjiṯu ngaṟanytjaku. Ka tjinguṟu aṉangu kutjupangku pitjilpa palunya pampuṟampa nyara palulanguṟu paluṟu kuḻu miḻmiḻariku. \s1 Tjiṉṯu Kutjupa Tjiṉṯu Kutjupa Godanya Ungkunytjaku \p \v 38-39 “Tjiṉṯu kutjupa tjiṉṯu kutjupa tiṯutjarangku tjiipi kuḻunypa kutjara pitjilpakutu kati pungkula tjunkunytjikitjangku, tjiipi kutju mungawinkiku, munu kutjupa mungartjiku. \v 40 Tjiipi kuranyitjangka tjungula wiitanguṟu rungkaṟa uḻu wiṟu palyantja munu uwilangka waliwaliṟa pitjilpangka tjunkula tiliwakala. Munu waina kuḻu walpayaṯanguṟu pupatjura ngayunya ungkunytjikitjangku. \v 41 Munu mungartji tjiipi maḻatjangka palu puṟunypaṯu tjunguṟa pitjilpangka tjunkula tiliwakala. Kaṉa kampanyangka paṉṯi wiṟu paṉṯiṟa pukuḻariku. \v 42-43 Uwa, nyura uti tjiṉṯu kutjupa tjiṉṯu kutjupa ngayula miṟangka tiṯutjarangku nyanga alatji palyalkatima Tiinta Miḻmiḻṯa kuranyu nyurampa walytjapiti maḻatja maḻatjangku kuḻu. Kaṉa nyara palula ngayulu nyurala Israelkunu tjuṯangka tjunguringkula wangkaku, munuṉa ngayulu pitalytji puḻkangku ngura nyara palunya irnyaṟa miḻmiḻmankuku. \v 44 Alatjiṉa ngayulu tiinta palunya munu pitjilpa kuḻu miḻmiḻmankuku, munuṉa Aaronnga palumpa katja tjuṯa kuḻu miḻmiḻmaṟa tjunkuku tjukurtjararingkula ngayuku waṟka palyantjaku. \v 45 Munuṉa ngayulu aṉangu Israelkunu tjuṯangka tjungu nyinaku tjanampa God. \v 46 Kaya tjana kulilku panya ngayuluṉa Mayatja God tjanampa panya ngayulu alatjiṯuṉa tjananya Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa katingu palula tjanala tjungu nyinanytjikitjangku. Alatjiya tjana ngayunya kulilku, panya ngayuluṉa Mayatja God tjanampa.” \s1 \it Tjukurpa Muṯumuṯu Tjuṯa Chapter 30-nguṟu Munu 31-nguṟu\it* \p \it Kuwari nyuntu chapter 29 nyakunytjatjanungku chapter 30 munu 31 puṯu nyanganyi panya chapter nyanga palunya pulanya nganaṉa Pitjantjatjara walkatjunkunytja wiyaṯu kuwaripa. Palu chapter 30-ngka munu 31-ta tjukurpa nyaa ngaṟanyi, panya Godalu Mosela puḻi ini Tjaniyala katu tjukurpa kutjupa kutjupa tjuṯa wangkanytja. Paluṟu panya Mosela wangkangi yaaltjingaṟa tjukaṟurungku tiinta panya miḻmiḻpa palyantjaku, tiinta unngu nyinanytja kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu palyantjaku. Palu nganaṉa tjukurpa nyanga palunya pulanya, chapter 30 munu 31, muṯumuṯuṟa panya palula aṟangka tjunu tjukutjuku tjukutjuku nyuntu nyakula kulintjaku tjukurpa nyaa puṟunypa ngaṟanyi chapter nyanga palula pulala.\it* \c 30 \p \v 1-10 \it Chapter 30-ngka verse 1-nguṟu 10-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu taipula tjukutjuku wiṟu paṉṯipaiku palyantjaku, pala palula katu kutjupa kutjupa paṉṯi wiṟutjara kampanytjaku. Munu paluṟu wangkangu, “Uti Aarontu yiya kutjupa yiya kutjupa tiṯutjarangku taipula nyanga tjukutjuku milkaḻingka miḻmiḻmanama, panya taipula nyanga paluṟu ngayuku, miḻmiḻpa mulapa.” Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 37 verse 25-nguṟu 28-kutu, panya taipula tjukutjuku nyanga palunya wati Pitjaliltu tjana palyantja. Tjana tjukaṟurungku palyaṉu Godalu wangkanyangka.\it*\fig |src="GT00062.tif" size="col" loc="p" ref="30:1-10"\fig* \p \v 11-16 \it Ka chapter 30-ngka verse 11-nguṟu 16-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela alatji wangkangu, “Nyuntu aṉangu Israelkunu tjuṯa kantamilannyangka uti wati tjuṯangku ngayunya kulintjikitjangku mani tjukutjuku nyuntunya ungama. Panya tjana alatji tjukaṟurungku ungkunyangkaṉa tjananya aṯunytju kanyilku kurangka-tawara nyuntu tjananya kantamilannyangka. Ka mani pala palula tjukurtjara tjuṯangku Tiinta Miḻmiḻpa ngayuku wiṟuṟa kanyilku.” Alatji Godalu Mosela tjakultjunu tjanala ngapartji wangkanytjaku Israelkunu tjuṯangka.\it* \p \v 17-21 \it Ka chapter 30-ngka verse 17-nguṟu 21-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu piti paltjilpai puḻka palyantjaku ayana ini puṟantjinguṟu. Munu Godalu wangkangu piti maṉa kuḻu palyantjaku pala palula katu piti puḻka nyinatjunkunytjaku. Munu paluṟu wangkangu, “Utiya tjukurtjara tjuṯangku ilunytjaku-tawara piti pala palula manyirka tjina kuḻu minangka paltjinma Tiinta Miḻmiḻṯa tjarpara waṟkarinytjikitjangku munu pitjilpangka kuḻu waṟkarinytjikitjangku.” Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 38-ngka verse 8-ngka, panya wati Pitjaliltu tjana piti nyanga puḻka maṉa kuḻu ayananguṟu palyantja.\it* \p \v 22-33 \it Ka chapter 30-ngka verse 22-nguṟu 33-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu yaaltjingaṟa uwila miḻmiḻpa palyantjaku paṉṯi wiṟutjarangka tjunguṟa. Munu paluṟu Mosela utiṟa wangkangu yaaltjingaṟa uwila pala palula kurpiṟa miḻmiḻmankunytjaku Tiinta Miḻmiḻpa, munu tiinta unngu nyinanytja tjuṯa kuḻu, munu Aaronnga palumpa katja tjuṯa kuḻu kurpiṟa miḻmiḻmankunytjaku Godalu Mosela wangkangu. Munu paluṟu wangkangu, “Uwila pala paluṟu miḻmiḻpa alatjiṯu ngayulu wangkanyangka kutju kurpintjaku.”\it* \p \v 34-38 \it Ka chapter 30-ngka verse 34-nguṟu 38-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu yaaltjingaṟa wiṟu paṉṯipai palyantjaku Tiinta Miḻmiḻṯa ngarira paṉṯinytjaku munu kampara kuḻu paṉṯinytjaku. Paluṟu wangkangu, “Wiṟu pala paṉṯipai miḻmiḻpa mulapa ngayulu wangkanyangka kutju palyantjaku.” Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 37-ta verse 29-ngka, panya wati Pitjaliltu tjana uwila panya miḻmiḻpa munu wiṟu paṉṯipai miḻmiḻpa kuḻu tjukaṟurungku palyantja, Godalu wangkanyangka.\it* \c 31 \p \v 1-11 \it Ka chapter 31-ta verse 1-nguṟu 11-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu, “Ngayuluṉa ngurkantanu wati ini Uṟiku katja ini Pitjalilnga. Munuṉa palula tjarpatjunu ngayuku kurunpa ka palunya nintinu waṟka uwankara nintipukangku tjukaṟurungku alatjiṯu palyantjaku ngayulu wangkanytjitja uwankara. Munuṉa palu puṟunypaṯu kutjupa ngurkantanu wati ini Iitjamakaku katja ini Awu-liyapanya nyanga paluṟu pula tjungu waṟkarinytjaku. Munuṉa wati palyalpai kutjupa tjuṯa kuḻu ngurkantanu palunya pulanya alpamilantjaku, munuṉa palula tjanala nintinu Tiinta Miḻmiḻpa tjukaṟurungku palyantjaku tiinta unngu nyinanytja tjuṯa kuḻu, munu mantara wiṟu tjuṯa kuḻu palyantjaku wati tjukurtjara tjuṯaku. Ngayulu palunya tjananya uwankara puḻkaṟa nintipukaṉu witulyangku palyantjaku uwankara ngayulu wangkanytja.”\it* \p \it Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 35-ngka verse 30-nguṟu munu chapter 36-kutu. Ka nyuntu tjukurpa nyanga palunya nguriṟa nyawa chapter 35-ngka verse 30-nguṟu wati panya nintipuka tjuṯa kulintjikitjangku.\it* \p \v 12-18 \it Ka chapter 31-ta verse 12-nguṟu 18-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya Godalu Mosela wangkangu Tjiṟirpi panya Miḻmiḻṯa yaaltji-yaaltjingku kulilkatira tjukaṟuru nyinanytjaku. Ka aṟa nyanga paluṟu ngaṟanyi chapter 35-ngka verse 1-nguṟu 4-kutu, Moselu tjanala ngapartji tjakultjunkunytja Israelkunu tjuṯangka. Ka nyuntu nguriṟa nyawa chapter 35-ngka verse 1-nguṟu, panya Moselu Israelkunu tjuṯangka ngapartji tjakultjunkunytja.\it* \p \it Tjukurpa nyanga palunya tjananya uwankara Godalu Mosela wangkara tjakultjunu puḻi panya murpu Tjaniyala. Munu wangkara wiyaringkula Godalu puḻi tjiwa kutjarangka walkatjunu tjukurpa puḻka 10 munu Mosenya ungu.\it* \c 32 \s1 Aarontu Puluka Ngalypa-ngalypa Gold-nguṟu Palyantja \p \v 1 Kaya aṉangu Israelkunu tjuṯangku Mosenya puḻinguṟu ukalingkunytjaku puṯu nyakula nyakula tjunguringkula Aaronta wangkangu, “Ai! Pakaṟa god nganampa palyala nganaṉanya katiṟinkunytjaku. Panya nganaṉa puṯu kulini, yaaltjiringu Mosenya? Nyara paluṟu panyalanya Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa katingu, munu kuwari yaaltjiringu?” \p \v 2 Ka palulanguṟu Aarontu tjanala wangkangu, “Nyurampa kuringku katjangku uṉṯaltu ringi apu gold-nguṟu palyantja tjuṯa pinangka kanyinnyangka araltjaṟa ngayulakutu ngalya-kati!” \p \v 3 Kaya aṉangu uwankarangku paluṟu tjana pinangka kanyintja uwankara araltjaṟa mulapaṯu palulakutu katingu. \v 4 Ka Aarontu mantjiṟa gold panya palunya tjananya pitingka tjunu munu palulanguṟu waṟungka kutjaṉu kampara uṟuringkunytjaku. Ka uṟuringkunyangka mantjiṟa piti kutjupangka tjutiṟa puluka nyiṯayira kuḻunypa puṟunypa palyaṉu, gold-nguṟu panya. Kaya aṉangu tjuṯangku nyakula tjananku Israelngamaṟa wangkangu, “Nyangatja nganampa god, panya nganaṉanya nyanga paluṟu Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa ngalya-katingu.” \p \v 5 Ka palulanguṟu Aarontu pitjilpa palyaṉu puluka panya palula kuranyu munu tjanala wangkangu, “Mungawinki inma puḻka ngaṟanyi nganaṉa Mayatja Godanya waḻkuntjaku.” \v 6 Kaya mungawinki mulapa kuka tjananku katingu pungkula pitjilta katu tiliwakaṟa Godanya ungkunytjikitjangku munuya kuka kutjupatjara tjunguringkula ngalkuntjikitjangku katingiṯu. Munuya palulanguṟu pungkula pauṟa wiyaringkula nyinakatira mai kuka puḻka ngalkula tjikiningi, munuya tjikiṟa ngalypa-ngalyparingkula minyma kutjupa kutjupa pampuningi tjana pukuḻarinytjikitjangku.\fig |src="CO00834B.TIF" size="col" loc="p" ref="32:6"\fig* \p \v 7 Ka palulanguṟu Godalu Mosela puḻi katu nyinanyangka wangkangu, “Wala puḻka ukaliwa! Nyuntumpa panya aṉangu tjuṯaya nyuntu panya Itjipalanguṟu katinytja tjuṯa kuraringu munuya ngayuku watarkuringu. \v 8 Paluṟu tjana mapalku kampa kutjuparingu munuya ngayulu wangkanytja uwankara wantingu. Munuya puluka ngalypa-ngalypa gold-nguṟu palyaṟa tultjungaṟakatira waḻkuṟa mirawaṉinyi puluka palunya. Munuya kuka katira pitjilta katu pungkula tiliwakaṉi puluka palunya ungkula waḻkuntjikitjangku. Munuya alatji wangkanyi, ‘Nyangatja nganampa God! Nyanga paluṟu panyalanya Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa ngalya-katingu.’ \v 9 Ka ngayulu nyanga palumpa tjanampa ninti, panya tjana rawa ngayula tungunpungkupai. \v 10 Kaṉi markulwiyangku wantir'iyala kaṉa puḻkaṟa mirpaṉarira tjananya uwankara iluntara wiyalku. Munuṉa nyuntulanguṟu kutju aṉangu tjuṯa mulararinytjaku palyalku.” Alatji Godalu Mosela wangkangu. \p \v 11 Palu Moselu Mayatja Godanya puḻkaṟa wangkara markuningi, “Mayatja! Nyaanguṟun tjanampa puḻkaṟa mirpaṉarinyi panya nyuntu palunya tjananya Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa ngalya-katingu witulya puḻkangku? \v 12 Ka nyuntu tjananya pungkula wiyannyangka tjinguṟu Itjipanya nguraṟa tjuṯangkuya alatji nyuntunya wangkaku, ‘Ai! God panya tjanampangku kunyu tjananya iluntankunytjikitjangku ngura nyanganguṟu pakaltjingaṟa ma-katingu. Paluṟu tjananya ngura puḻitjarakutu pungkunytjikitjangku katingu tjananya uwankara wiyantjikitjangku.’ Alatjiya tjinguṟu nyuntunya anaṟa wangkaku. Ka nyara palula-tawara nyuntu uti Israelkunu tjuṯa iluntankuwiyangku wantima, munu tjanampa mirpaṉariwiya kalyparingama. \v 13 Panyatja kulila, panya nyuntunya waṉalpai maṉkurpa, Aipuṟamanya, Isaacanya, Jacobanya tjananya. Panya nyuntu tjananyan kalkuṉu palula tjanalanguṟu aṉangu tjuṯaringkula mungilyi mulararinytjaku, kililpi tjuṯa puṟunypa. Munu panyan kalkuṉu tjananya manta panya Kainannga tjanampa walytjapiti ungkunytjikitjangku tjanampa tiṯutjara ngaṟanytjaku.” Alatji Moselu Godala purkaṟangku wangkara palunya kalypaningi Israelkunu tjuṯa iluntankuwiyangku wantinytjaku. \p \v 14 Ka Mayatja Godalu nyangatja kuliṟa kampa kutjuparingu munu palumpa aṉangu tjuṯa uwankara wiyantjikitjangku kulintjatjanungku wantingu. \p \v 15-16 Ka Mosenya maḻaku ukalingu puḻi Tjaniyalanguṟu puḻi panya tjiwa kutjaritjatjara, panya tjiwa pala palula pulala kampa kutjarangka Godalu walytjangku tjukurpa puḻka walkatjuṟa wantingu. \p \v 17 Ka Moseku maḻpangku Tjatjuwalu aṉangu tjuṯa mirara waṉinyangka kuliṟa palumpa mayatjangka Mosela wangkangu, “Ngurangka nyara pikaringanyi puṟunypa.” \p \v 18 Ka Moselu wangkangu, “Wiya mira nyaratja pikaringkunytja wiya. Inma puṟunypaya inkanyi.” \p \v 19 Munu Moselu ngalya-ukalingkula ilaringkula nyangu puluka panya ngalypa-ngalypa munu aṉangu tjuṯa kuḻu pukuḻarira waṟarakatinyangka, munu paluṟu puḻkaṟa mulapa mirpaṉaringu. Munu tjiwa panya paluṟu katinytja kutjara aṉṯa-waṉira kaṯantanu puḻi paṉṯangka.\fig |src="CO00836B.TIF" size="col" loc="p" ref="32:19"\fig* \v 20 Munu paluṟu puluka panya ngalypa-ngalypa tjana palyantja mantjiṟa waṟungka tjarpatjuṟa uṟuṉu, munu palulanguṟu wariringkula apuringkunyangka tjiwangka rungkaṟa uḻupungu, munu palulanguṟu kapingka tjunguṟa Israelkunu tjuṯa wituwituṉu tjikintjaku mina panya palunya. \p \v 21 Munu palulanguṟu Moselu Aaronta wangkangu, “Aṉangu nyanga tjuṯangkuntaya kuliṟa nyuntunya nyaa wangkangu, kan tjanampa kuliṟa mulamularingu munun tjananya kura nyanga puḻka palyannyangka paintja wiyangku wantingu?” \p \v 22 Ka Aarontu wangkangu, “Wanyu ngayuku mirpaṉarinytja wiyangku wantima. Nyuntun ninti aṉangu nyanga palumpa tjanampa, panya tjana kura tjuṯa palyantjikitja rawa mukuringkupai. \v 23 Tjana alatji ngayula wangkangu, ‘Ai! Pakaṟa god nganampa palyanma nganaṉanya katiṟinkunytjaku. Panya nganaṉa puṯu kulini, yaaltjiringu Mosenya? Nyara paluṟu panyalanya Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa katingu, munu paluṟu kuwari yaaltjiringu?’ Alatjiṉiya wangkangi. \v 24 Kaṉa tjananya wangkangu ringi tjuṯa pinangka kanyintja kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu gold-nguṟu palyantja uwankara ngalya-katinytjaku. Kaya paluṟu tjana kanyintjatjanungku mulapaṯu ngayunya araltjaṟa ungu, kaṉa gold palunya tjananya tjunguṟa waṟungka waṉingu, ka puluka puṟunyaringu.” \p \v 25 Ka Moselu kulinu Aarontu Israelkunu tjuṯa puṯu markunnyangka, panya Aarontu tjananya puṯu paiṟa wantingu, kaya tjana puḻkaṟa ma-kuraringu aṉangu ngura kutjupitja tjuṯangku nyakula ikaringkunytjaku tjanampa. \v 26 Munu paluṟu ankula ngurangka itinguṟu puḻkaṟa mirara wangkangu, “Aṉangu Godaku mukuringkula ngayulakutu ngalya-pitja.” \p Kaya Levikunu tjuṯa pitjala kapuṯuringu palula. \v 27 Ka tjanala Moselu wangkangu, “God panya Israelkunu tjuṯaku Mayatjangku nyuranya Levikunu tjuṯa wangkanyi tjuḻa waṟa mantjiṟa ngurangka para-iluntankunytjaku nyurampa kuṯa maḻanypa tjuṯa, maḻpa tjuṯa munu nyurala itingka nyinanytja tjuṯa kuḻu.” \p \v 28 Kaya mulapaṯu Levikunu tjuṯangku wangka kutju kuliṟa ankula para-iluntanangi, kaya tjiṉṯu pala palula aṉangu tjuṯa mulapa ilungu 3,000. \v 29 Ka Moselu Levikunu tjuṯangka wangkangu, “Kuwari nyanga nyura Mayatja Godala wangaṉarangku kulinu munu nyanga nyura nyurampa katja, kuṯa, maḻanypa tjuṯa, walytjatja tjuṯa iluntanu. Ka nyanga palulanguṟu Godalu nyuranya pukuḻmanu palula wangaṉarangku kulinnyangka nyura palumpa waṟka miḻmiḻpa palyantjaku.” \p \v 30 Ka tjiṉṯungka Moselu Israelkunu tjuṯangka wangkangu, “Panya nyura kura puḻka mulapa palyaṉu puluka ngalypa-ngalypa palyaṟa waḻkuṟa. Palu kuwari nyangaṉa piṟuku puḻi katu tatiṟa Mayatja Godala tjapilku nyurampa kalyparingkunytjaku nyura kura nyanga palunya palyantjitjanguṟu.” \p \v 31 Ka palulanguṟu Moselu Mayatja Godalakutu maḻaku ankula wangkangu, “Aṉangu nyangantuya kura puḻka mulapa palyaṉu. Panya tjanaya gold-nguṟu god ngalypa-ngalypa palyaṟa palunya waḻkuningi. \v 32 Wanyu tjanampa ngaḻṯuringama kura panya palyantjitjanguṟu munu tjananya kalypangku wantima pungkuwiyangku. Palu wiyangka ngayuku ini nyiringuṟu panya kurala, nyiri panya nyuntu aṉangu nyuntumpa tjuṯa ini walkatjunkunytjatjanungku.” \p \v 33 Ka Mayatja Godalu wangkangu, “Wiya, panya tjana ngayula tungunpungkunytja tjuṯa kutjuṉa nyiri ngayukunguṟu ini kuralku. \v 34 Ala! Ara munu tjananya aṉangu tjuṯa ma-kati ngura panya ngayulu nyuntula ngaṉmanytju wangkanytjitjakutu. Palu kulinma panya ngayuku angeltunta nyuntunya katiṟinkuku. Palu ngulaṉa tjananya kura palyantjitjanguṟu pikantankuku tjiṟirpi ngayulu kalkuntjitjangka.” \p \v 35 Munu palulanguṟu Mayatja Godalu pika puḻka tjananya ungu, panya tjanaya Aaronnga wituwituṉu tjanampa puluka gold-nguṟu palyantjaku. \c 33 \s1 Godalu Tjananya Wituntja Puḻi Tjaniyanya Wantikatinytjaku \p \v 1 Ka Mayatja Godalu Mosela wangkangu, “Nyuntu panya Israelkunu tjuṯa Itjipalanguṟu pakaltjingaṟa ngalya-katingu. Ka kuwari nyuntu ngura nyangatja wantikatira tjananya ma-kati manta panya ngayulu kalkuntjalakutu. Panya ngayulu Aipuṟamanya, Isaacanya, Jacobanya tjananya manta panya palunya ungkunytjikitjangku kalkuṉu tjanampa walytjapiti maḻatja maḻatja kuḻu. \v 2 Ngayulu angelpa iyalku nyuranya katiṟinkunytjaku. Munuṉa manta nyara palulanguṟu aṉangu nguratja tjuṯa pakaltjingaṟa ma-paiṟa waṉaṟa iyalku, panya wati Kainankunu tjuṯa, Amurkunu tjuṯa, Iitakunu tjuṯa, Piṟitjikunu tjuṯa, Ipakunu tjuṯa, Tjaipukunu tjuṯa kuḻuṉa uwankara paiṟa iyalku. \v 3 Ka manta nyara palula nyura mai puḻka pakaltjingalku munu nyura kuka kutjupa kutjupa tjuṯa mulapa kanyilku, panya manta nyara paluṟu wiṟu mulapa. Palu ngayulu nyurala tjungu ankunytja wiya panya nyura rawa ngayula tungunpungkupai. Tjinguṟuṉa nyurala tjungu ankula nyuranya nguṟurpa uwankara iluntaṟa wiyalku.” \p \v 4 Kaya nyanga palulanguṟu Godalu wangkanyangka kuliṟa aṉangu uwankara puḻkaṟa tjituṟu-tjituṟuringu munuya ulara waṉingi. Munuya palumpa tjanampa liritja, manyirkangka kanyintja munu kutjupa kutjupa uwankara araltjaṟa tjunangi tjituṟu-tjituṟu nyinara. \v 5 Panya Godalu Mosela ngaṉmanytju wangkangu nyanga alatji, “Aṉangu nyanga paluṟu tjana ngayula rawa tungunpungkupai. Kaṉa tjinguṟu tjanala tjungu tjukutjuku ankula tjananya uwankara mapalkungku alatjiṯu iluntara wiyalku ngayula tungunpungkunyangka. Ka nyuntu tjananya wangka liritja, manyirkitja, pinatja, kutjupa kutjupa tjuṯa tjana kanyintjatjanungku araltjankunytjaku. Kaṉa palulanguṟulta kulilku, ‘Yaaltjingalkuṉa aṉangu nyanganpa?’” \v 6 Kaya ngura nyara Tjaniyala Israelkunu tjuṯangku mulapaṯu uwankara araltjaṟa tjunu, munuya piṟuku tanpantja wiyangku wantingu. \s1 Tiinta Panya Godala Tjunguringkula Kulilpai \p \v 7 Ka Israelkunu tjuṯangku ngura kutjupangka wirkaṟa ngura tjunkunyangka Moselu tiinta katira wiltjalpai palumpa tjanampa ngurangka paṯu nguwanpa. Munu paluṟu tiinta nyara palunya ininu “Godala Tjunguringkula Kulilpai”. Ka kutjupa Godala tjapintjikitja mukuringkula tiinta nyara palulakutu ankupai Godalu wangkanyangka kulintjikitja. \v 8 Ka Mosenya tiinta nyara palulakutu ankunyangka aṉangu tjuṯa tiinta tjanampangka tjaangka paṯaṟa ngaṟala nyakupai Mosenya tiinta nyara palula ankula tjarpanyangka. \v 9 Ka Mosenya tiintangka tjarpanyangka maḻangka ngangkaḻi panya waṟa tiintakutu ukalingkula tiinta tjaangka ngaṟapai, ka Mayatja Godalu Mosela wangkapai ngangkaḻinguṟu. \v 10 Kaya Israelkunu tjuṯangku ngangkaḻi waṟa tiinta tjaangka ngaṟanyangka nyakula Godanya waḻkulpai palumpa tjanampa tiintanguṟu ngaṟala. \v 11 Ka Mayatja Godalu Mosenya ilangku wangkapai panya wati maḻpaṟara wangkapai, palu puṟunypa. Ka palulanguṟu Mosenya maḻaku ankupai ngurakutu. Palu wati panya Tjatjuwanya Moseku panya maḻpa kutju maḻaringkula nyinapai tiinta nyara palula. Wati paluṟu panya yangupala wati ini Nanku katja. \s1 Mayatja Godalu Kalkuntja Tjanala Tjungu Pitjalinkunytjikitjangku \p \v 12 Ka Moselu Mayatja Godala wangkangu, “Mulapa nyuntu ngayunya wangkangu Israelkunu tjuṯa manta nyara palulakutu katinytjaku. Palu wangkanytja wiyaṯuṉin ngananya ngayula tjungu iyantjikitjangku. Nyuntu panyaṉin wangkangu nyuntu ngayuku ninti mulapa, munutjun ngayuku pukuḻarinyi. \v 13 Palu ngayuku pukuḻarirampaṉi nintinma nyuntumpa kulintja tjuṯa, kaṉa nyuntumpa nintiriwa munuṉantawi rawangku nyuntunya waṉanma nyuntu ngayuku pukuḻarinytjaku. Panyatja kulinma, panya aṉangu nyanga Israelkunu tjuṯan nyuntu ngurkantanu nyuntumparinytjaku.” Alatji Moselu wangkangi. \p \v 14 Ka Mayatja Godalu wangkangu, “Wiya, palya ngayulu nyurala tjungu ankula nyuranya rapalku.” \p \v 15 Ka Moselu wangkangu, “Nyuntu nganaṉala ankuwiyangku wantirampa nganaṉanya nyanganguṟu iyalwiyangku wantima. \v 16 Palu nyuntu nganaṉala tjungu ankunyangkampa aṉangu ngura kutjupitjangku nyakula kulilku, ‘Mulapa Mayatja Godanya Moseku tjanampa pukuḻarinyi.’ Kala nyuntumpa aṉangu tjuṯa mauṉṯalpa nyinaku kutjupa nguwanpa aṉangu kutjupa tjuṯa puṟunypa wiya.” \p \v 17 Ka Mayatja Godalu Mosela wangkangu, “Uwa palya, ngayulu nyuntu wangkanytjitja palyalku, panya ngayulu nyuntumpa ninti mulapa munuṉa nyuntumpa pukuḻarinyi.” \p \v 18 Ka palulanguṟu Moselu tjapinu, “Wanyuṉi nyuntumpa pitalytji puḻka nintinma.” \p \v 19 Ka Mayatjalu wangkangu, “Uwa palya! Ngayuluṉa Mayatja Godanya, munuṉa ngayulu mukuringkula aṉangu kutjupa ngaḻṯunytjungku ngurkantankupai palunya mukulyangku kanyintjikitjangku. Kuwariṉa ngayulu pitalytji puḻka mulapa nyuntula itiwanu ankuku, munuṉatju nyuntu kulintjaku ini miḻmiḻpa wangkaku. \v 20 Palu ngayulu yunpa nyuntula utiringkunytja wiya, panya aṉangungku ngayuku yunpa nyakulampa iluku. \v 21 Palu nyangatja ngura ngayula itingka ngaṟanyi nyuntu waḻungka tatiṟa ngaṟanytjaku. \v 22 Ka ngayulu pitalytji puḻkatjara nyuntula itiwanu ankula nyuntunya waḻu tjilpirpangka tjarpatjunkuku munuṉa maṟangku nyuntunya angatjunkuku. \v 23 Munuṉa nyuntula itiwanu ankula maṟangku angatjunkunytjatjanungku aḻalku, kaṉin palulanguṟulta tjaṉa kutju miṟalku, palu puṯun nyakuku ngayuku yunpa.” \c 34 \s1 Moselu Tjiwa Kutjupa Kutjara Palyaṟa Godalakutu Katinytja \p \v 1 Ka Mayatja Godalu Mosela wangkangu, “Puḻi kutjara mantjila piṟuku munu tjitjulangka palyala tjiwa kutjara panya ngaṉmanyitja puṟunypa, kaṉa tjiwa pala palula pulala walkatjunkuku tjukurpa puḻka panya ngaṉmanytjuṉa tjiwa kutjupa kutjarangka walkatjunu kan kaṯantanu. \v 2 Ka mungawinki pakaṟampa pitjala piṟuku tatila puḻi pala Tjaniyala, munu nyara palula katu ngayula tjunguriwa. \v 3 Ka wati kutjupa uti nyuntula tjungu pitjanytja wiya. Palu nyuntu kutju uti ngayula wirkanama. Munu aṉangu uwankara paila puḻi nyangawanu para-ngaṟanytjaku-tawara. Munu tjananya wangka tjiipi, nanikuta, puluka kuḻu puḻi nyanga paṉṯawanungku ukiṟiku para-katiṟiṟa kanyilwiyangku wantinytjaku.” \p \v 4 Ka palulanguṟu Moselu palyaṉu tjiwa kutjara panya ngaṉmanyitja puṟunypa, munu mungawinki mulapa piṟuku tatinu puḻi panya palulaṯu tjiwa panya kutjaratjara Godalu wangkanytjitjangka. \p \v 5 Ka Mayatja Godanya ngangkaḻingka unngu ngalya-ukalingkula palula tjunguringkula ngaṟangu puḻi panya katu, mununku ini wangkangu, “Ngayulu panyaṉa, Mayatjanya panya.” \v 6 Munu Mayatjanya palula kuranyu itiwanu anu munu wangka katungku mirara wangkangu nyanga alatji, “Ngayuluṉa Mayatja Godanya panya ngaḻṯunytju puḻkanya, munuṉa mapalku mirpaṉaripai wiya, palu ngayulu mukulya tiṯutjara pukuḻtju alatjiṯu nyinapai, munuṉa kalkuntjatjanungku tjukaṟurungku palyalpai. \v 7 Munuṉa kalkuntjatjanungku watarkuriwiyangku rawa mulatu mukulyangku kulilpai aṉangu tjuṯa mulapa. Munuṉa aṉangu ngayula tungunpungkula kura pampunnyangka tjanampa kuraringkunytja wiya kalypangku pungkunytja wiyangku wantipai. Palu aṉangu kutjupangku ngayunya wantira kura rawangku palyannyangkaṉa palulanguṟu palunya pikatjaralku, munuṉa mamaku kuranguṟu pikatjaralku palumpa tjitji tjuṯa, munu palumpa pakaḻi puḻiri tjuṯa, munu palumpa pakaḻitja puḻiritja tjuṯa kuḻu, aṉangu panya ngaṉmanyitjaku kuranguṟu.” Alatji Godalu Mosela wangkangu. \p \v 8-9 Ka Moselu mapalku tultjungaṟakatira ngalyangku manta pampuṟa palunya waḻkuṉu wangkara, “Mayatja, nyuntu ngayuku pukuḻarirampa wanyu nganaṉanya katiṟinama. Aṉangu nyanganpa panyaya rawa nyuntula tungunpungkupai, palu wanyulampa ngaḻṯuringama munulanya kalypangku pungkuwiyangku wantima nganaṉa kura palyantjitjanguṟu, munulanya nyuntumparinytjaku mulapa palyala.” \s1 Mayatja Godalu Tjukurpa Puḻka Tjuṯa Piṟuku Wangkanytja \r (Exodus 23:14-19) \p \v 10 Ka Mayatja Godalu Mosela wangkangu, “Kuwariṉa aṉangu Israelkunu tjuṯa wangkara kalkuṉi. Ngayulu tjanala miṟangka kutjupa kutjupa puḻka mulapa palyalku tjana ngaṉmanytju nyakunytja wiyatja ngurpatja mulapa kutjupangku palyantjitja puṟunypa wiya. Ka aṉangu ititja tjuṯangku ngayulu nyurala kutjupa kutjupa puḻka mulapa palyannyangka nyakula urulyaraṟa puḻkaṟa nguḻu-nguḻuringkuku. \v 11 Palu ngayulu nyurala kuwari wangkanyangkampaya wangaṉarangku kulinma. Ka nyura manta nyara palulakutu ankunyangkaṉa aṉangu nguratja tjuṯa-waraṟa pakaltjingaṟa ma-paiṟa waṉaṟa iyalku, panya wati Amurkunu tjuṯa, Kainankunu tjuṯa, Iitakunu tjuṯa, Piṟitjikunu tjuṯa, Ipakunu tjuṯa, munu Tjaipukunu tjuṯa. \v 12 Palu kulilaṉiya! Nyura manta nyara palula wirkaṟa aṉangu nguratja tjuṯangka wangkara kalypantaṟa purkaṟangku kalkuntja wiyangku wantima alatjiṯu nyuranya kurakutu katinytjaku-tawara. \v 13 Palu tjanampa pitjilpa tjuṯaya piḻuntaṟa wiyala, munu puḻi tjana muṟutjunkula miḻmiḻmankunytja tjuṯa kuḻu kaṯantaṟa wiyala, munuya tjanampa god ngalypa-ngalypa ini Atjuṟaku puṉu miḻmiḻpa tjuṯa kuḻu kaṯantaṟa uwankara minya-minyala. \p \v 14 “Munuya god kutjupa tjuṯa waḻkulwiyangku wantima, panya ngayulu god kutjupa waḻkunnyangka puḻkaṟa mirpaṉaripai ngayunya kutju waḻkuntja-tjiratja. \v 15 Munuya aṉangu manta nyara palunya nguraṟa tjuṯangka kalypantaṟa wangkara purkaṟangku kalkuntja wiyangku wantima! Tjana tjinguṟu nyuranya aḻṯiku palula tjanala tjunguringkula tjanampa god tjuṯa waḻkuntjaku, munuya nyuranya wangkaku kuka pungkula tjanampa god tjuṯa ungkunytjaku. Munuya tjinguṟu nyuranya aḻṯiku tjunguringkula kuka panya god tjanampa ungkunytjanya ngalkuntjaku. Kaya pala palula-tawara tjananya kalypantaṟa wangkara kalkuntja wiyangku wantima. \v 16 Tjinguṟu nyura tjanampa kalyparingkula nyinanyangka nyurampa katja tjuṯangku aṉangu nyara palumpa tjanampa uṉṯalpa tjuṯa aḻṯiku, ka tjinguṟu minyma paluṟu tjana nyurampa katja tjuṯa iwara kurangka katiku tjana ngayunya wantira tjanampa god ngalypa-ngalypa tjuṯa waḻkuntjaku. \v 17 Munu nyura uti ayananguṟu god ngalypa-ngalypa waḻkuntjikitjangku palyantja wiyangku wantima. \p \v 18 “Munuya aṟa panya mai pilytja ngalkuntjanya rawangku kulinma yiya kutjupa yiya kutjupa inma kanyintjikitjangku. Panya ngayulu nyurala wangkara wantingu mai pilytja ngalkukatinytjaku tjiṉṯu 7 piṟa panya ini Apipala, panya nyara palula aṟangka nyura Itjipanya wantikatira ngalya-pakaṉu. \p \v 19 “Ka panya nyurampa katja ngaṉmanypa ngarinytja uwankara ngayuku, munu tjiipingku nanikutangku pulukangku ngaṉmanytju kanyintja uwankara kuḻu ngayuku. \v 20 Palu nyura tangkiyi nyiṯayira ngaṉmanypa ngarinytja maḻakungku mantjinma lamalama ngayunya ungkula palu puṟunypaṯu. Palu tjinguṟu nyuntu tangkiyi palunya maḻakungku mantjintja wiyangku wantinyi. Palulanguṟu nyuntu tangkiyi palunya ngunti kaṯantara. Palu nyura uti tjitji katja ngaṉmanypa ngarinytja tjuṯa ngayunya ungkunytjatjanungku maḻakungku payamilanma wantinytja wiyangku.” Alatji Godalu wangkangu. \p Munu piṟuku wangkangu, “Nyura uti ngayulakutu pitjanytjikitja mukuringkulampa kutjupa kutjupa ungkunytjikitjangku katima maṟalpa pitjanytja wiyangku. \p \v 21 “Munu nyura uti tjiṉṯu 6 waṟkarima, munu palula maḻangka tjiṉṯu panya 7-ta nyinara tjiṉṯu kutju pakuwiyaringama waṟkarinytja wiya. Tjinguṟu waṟka puḻka ngaṟanyi kaanangka manta tjawaṟa waṉantjaku, munta tjinguṟu mai urantjaku, palu tjiṉṯu 6 waṟkarinytjatjanungku tjiṉṯu panya 7 wirkankunyangka waṟka palatja wantima munu nyinara pakuwiyaringama. \p \v 22 “Munu nyura uti kuḻi kutjupa kuḻi kutjupa inma panya ini ‘Mai Urantjanya’ palyanma nyurampa mai wiita piḻṯiringkunyangka urantjikitjangku. Munu kuḻingka maḻangka nyura uti piṟuku inma kutjupa ini ‘Wiltjanya’ palyanma yiya kutjupa yiya kutjupa. \p \v 23 “Uwa, yiya kutjupa yiya kutjupa wati uwankara uti maṉkuraṟa inmangka tjunguringama ngayunya waḻkuntjikitja, panya ngayulu Israelkunu tjuṯaku Mayatja Godanya.\x * \xo 34:23 \xo*\xt Exodus 23:14-17\xt*\x* \v 24 Ka manta nyara palula ngayulu aṉangu nguratja tjuṯa-waraṟa pakaltjingaṟa ma-paiṟa waṉaṟa iyalku, ka nyura maḻangka tjarpara nyinara nguraṟariku. Ka nyara palula maḻangka inma nyanga maṉkurpa ngaṟanytja-aṟangka warmaḻa tjuṯa nyurampa pikaringkunytjikitja pitjanytja wiya ngaṟaku nyurampa ngurakutu munuya nyurampa manta puṯu mantjilku. \p \v 25 “Palu nyura ngayunya kuka pungkula ungkunytjikitja mukuringkula mai nyuma yiitjatjara kukangka tjunguṟa ungkuwiyangku wantima, mai pilytja kutjuṉiya kukangka tjunguṟa ungama. Munuya inma panya Katuwanu Ankunytjanya kulintjikitjangku kuka lamalama pungkula ngalkuntjatjanungku tjara mungawinkiku tjunkunytja wiyangku wantira uwankara ngalkula wiyanma. \p \v 26 “Ka panya nyura kuḻi kutjupa kuḻi kutjupa mai wiita nyurampa kuṟuringkunyangka uralpai. Munu nyura uti mai ngaṉmanytju urantja katima Mayatja Godaku waḻikutu, munu palulanguṟu maḻa urantja tjuṯa kutju nyurampa ngurakutu katima. \p “Munuya tjiipi kuḻunypa munta tjinguṟu nanikuta kuḻunypa ngunytjunguṟu ipi uṟu mantjiṟa kuka panya kuḻunypa palunya ipi uṟungka kutjantjikitjangku kulilwiyangku wantima alatjiṯu.” \p \v 27 Munu palulanguṟu Mayatja Godalu Mosela wangkangu, “Tjukurpa nyanganpa walkatjura nyura watarkurinytjaku-tawara rawangku kulintjikitjangku, panya ngayulu nyuranya kalkuṉu aṯunymaṟa kanyintjikitjangku munu panya nyurala tjukurpa wiṟu tjuṯa wangkangu nyura kuliṟa palyantjaku, ka panya nyura ngapartji kalkuṉu ngayulu wangkanytja uwankara wangaṉarangku kulintjikitjangku.” Alatji Godalu wangkangi. \v 28 Ka Mosenya puḻi katu Mayatja Godala tjungu nyinangi tjiṉṯu 40 munga 40 mai ngalkuwiya, mina kuḻu tjikilwiya. Munu tjiwa panya kutjarangka walkatjunu Godalu wangkara wituntjitja tjuṯa tjukurpa panya puḻka 10. \s1 Mosenya Ukalingkunytja Puḻi Tjaniyalanguṟu \p \v 29 Ka Mosenya ngula ukalingu puḻi panya Tjaniyalanguṟu munu katingi tjiwa kutjara panya Godaku tjukurpatjara, ka palumpa yunpa irnyaningi, panya Mayatja Godanya palula tjungu nyinara pula rawa wangkangi, ka pala palulanguṟu palumpa yunpa puḻkaṟa irnyaningi. Palu paluṟunku yunpa walytjangku irnyannyangka nyakunytja wiya. \v 30 Ka Aarontu munu aṉangu panya Israelkunu tjuṯangku kutju Mosenya yunpa irnyannyangka nyangu, munuya nguḻu-nguḻuringkula palulakutu ilaringkunytja wiya paṯu ngaṟangi. \v 31 Ka tjananya Moselu aḻṯingu, ka Aaronnga munu wati Israelkunu puḻka tjuṯa palulakutu pitjangu. Ka paluṟu tjanala wangkangi. \v 32 Ka palula maḻangka aṉangu Israelkunu tjuṯa ngalya-tjunguringkula ngaṟangu Mosela tjukurpa kulintjikitja. Ka tjanala tjakultjunangi panya Mayatja Godalu palunya puḻi katu wangkanytja uwankara tjana kuliṟa wangaṉarangku Godala kulintjaku. \v 33 Munu palulanguṟu Moselu tjanala wangkara wiyaringkula paluṟu yunpa paluṟunku raikingka tjutuṉu.\fig |src="CO00838B.TIF" size="col" loc="p" ref="34:33"\fig* \v 34 Munu paluṟu tiinta panya Godala Tjunguringkula Kulilpaingka tjarpara kutju raiki panya palunya araltjankupai Godala wangkanytjikitjangku. Munu tiintanguṟu ngalya-pakaṟa Israelkunu tjuṯangka Mayatja Godalu wangkanytjitja uwankara tjanala tjakultjunkupai, \v 35 Kaya yunpa palunya nyakupai irnyannyangka alatjiṯu, ka palulanguṟu Moselu maḻakungku raiki panya tanpaṟa kanyilpai piṟuku Godala ngula wangkanytjikitjangku tiintangka panya unngu tjarpara. \c 35 \s1 Godalu Tjiṟirpi 7 Miḻmiḻmankunytja \p \v 1 Ka Moselu tjananya Israelkunu uwankara aḻṯira uṯuḻuṟa wangkangu, “Mayatja Godalu nganaṉanya wangkangu nyanga alatji palyantjaku. \v 2 Nyurampa tjiṟirpi 6 waṟkarinytjaku ngaṟanyi, palu tjiṟirpi 6 ngaṟala wiyaringkunyangka maḻangka tjiṟirpi panya 7 nyurampa miḻmiḻpa ngaṟanyi pakuwiyaringkula Mayatja Godanya kulintjaku. Ka tjinguṟu aṉangu kutjupa tjiṟirpi nyara palula tungunpungkula waṟkarinyangkaya palunya iluntanama. \v 3 Munuya nyurampa ngurangka waṟu tililwiyangku wantima tjiṟirpi panya pakuwiyaringkupaingka.” Alatji Moselu tjanala wangkangu Godalu wangkanytjitja. \s1 Tiinta Miḻmiḻku Ungkunytja \p \v 4 Munu piṟuku tjanala wangkangu, “Mayatja Godalu nganaṉanya wangkangu nyanga alatji palyantjaku. \v 5 Nyura kanyintja uwankaranguṟuya tjaraṟa katima Mayatja Godanya ungkunytjikitjangku. Nyura mukuringkula munytjangku ungama nyanga palunya tjananya kanyintjatjanungku apu panya gold munu tjiilpa, munu ayana maṟu ini puṟantji. \v 6 Munuya mantara wiṟu ukiṟi ini flax-nguṟu palyantja, munu inyu kuka tjiipinguṟu walka panya puyul-puyulpa, purple, tjitin-tjitinpa kuḻu ungama, nanikuta inyu kuḻu. \v 7 Munuya tjiipi nyiṯayira miṟi kuḻu ungama tjitin-tjitinpa palyantjatjanungku, munu miṟi panya rapa puṟunypa antipina puḻkanguṟu katira ungama, munu puṉu palya ilykuwaranguṟu kuḻu ungama. \v 8 Munuya uwila mai ini alipanguṟu katira ungama panya lampangka tjutintjaku tiliku, munu panya kurpiṟa miḻmiḻmankunytjaku kuḻu uwila palunya katima. Munuya uwila palula tjunguntjaku kutjupa kutjupa paṉṯi wiṟu katira ungama, munuya paṉṯi panya wiṟutjara piṟuku katima panya kampara wiṟu paṉṯinytjaku. \v 9 Munu apu wiṟuly-wiṟulypa wiṟu kutjupa kutjupa tjuṯa walka wiṟutjara kuḻu katira ungama wati tjukurtjara puḻkangku piḻpirta tanpaṟa kanyintjaku. Uwa, nyanga palunya tjananya nyura kanyintjatjanungku katira ungama Tiinta Miḻmiḻku, munu tjukurtjaraku mantaraku kuḻu.” Alatji Moselu tjanala wangkangu Israelkunu tjuṯangka. \s1 Moselu Tiinta Miḻmiḻku Palyantjaku Wangkanytja \p \v 10-11 Munu piṟuku tjanala wangkangi Moselu, “Utiya wati wiṟu palyalpai nintipuka tjuṯangku pitjala kutjupa kutjupa uwankara palyanma panya Godalu wangkanytjitjangka. Nyanga alatjiya palyala tiinta puḻka ngura miḻmiḻpa Godala tjunguringkula kulintjaku. Ngaṉmanytjuya puṉu tjuṯa kaṯala para-muṟutjuṟa waṉantjaku munu palulanguṟu puṉu kutjupa tjuṯa kuḻu palyala kaṯakutjara para-ngaritjuṟa waṉantjaku katu kuḻu, munuya ayana kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu palyala puṉu tjuṯa witiṟa kanyintjaku. Munuya palulanguṟu tiinta puḻka tjiipi miṟinguṟu palyala katu ngampaḻtjunkunytjaku, munu palulanguṟu tiinta kutjupa antipina miṟi panya rapanguṟu palyala palula katuku waṉinytjaku.\fig |src="bk00278c.tif" size="col" loc="p" ref="35:10-11"\fig* \v 12 Munuya Pakutja Kalkuntjitja puṉunguṟu palyala munuya gold-nguṟu liitangka katutja angelpa nyaḻpitjara kampa kutjara nyinanytja palyala. Munuya puṉu waṟa kutjara kampa kutjara tjura witiṟa katinytjaku, munuya mantara waṟa palyala pakutja palula kuranyu waṟaly-waṟalyngaṟala angatjuṟa kanyintjaku. \v 13 Munuya taipula kuḻu palyala, munu puṉu waṟa kutjara kampa kutjara tjura witiṟa katinytjaku, munuya kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu palyala taipulangka tjunkunytjaku, munuya mai nyuma panya Godanya ungkunytjitja kuḻu palyala taipulangka tjunkunytjaku. \v 14 Munuya tili tjuṯa witiṟa kanyilpai palyala munu piti tjukutjuku tjuṯa palyala puṉu palula katu uwila tjutinnyangka tili palula tjanalanguṟu kampara irnyantjaku. Nyanga paluṟu lampa tili tjuṯatjara. \v 15 Munu taipula kutjupa tjukutjuku nguwanpa palyala pala palula katu nyaḻpi paṉṯi wiṟutjara tjuṯa kampanytjaku, munuya puṉu waṟa kutjara taipulangka kampa kutjara tjura witiṟa katinytjaku, munuya nyaḻpi kutjupa kutjupa tjuṯanguṟu palyala paṉṯi wiṟutjara taipula palula katu kampanyangka wiṟu paṉṯintjaku. Munuya uwila wiṟu kuḻu palyala mai ini alipanguṟu aṉangungka katangka tjutiṟa miḻmiḻmankunytjaku. Munuya mantara waṟa palyala tiinta tjaangka waṟaly-waṟalyngaṟanytjaku. \v 16 Munuya pitjilpa puḻka taipula puṟunypa palyala palula katu kuka tiliwakaṟa Godanya ungkunytjaku. Munuya puṉu waṟa kutjara kampa kutjara tanpaṟa tjura wati tjuṯangku pitjilpa palunya katuṟa katinytjaku, munu waṟika puṟunypa puṉu tjuṯa ayananguṟu palyaṟa ngaritjura pitjilpa katu palula tjanala kuka tiliwakantjikitjangku. Munuya ayananguṟu piti puḻka maṉatjara palyala wati tjukurtjara tjuṯangku mina tjutiṟa paltjintjaku. \v 17 Munuya piintji puḻka palyala tiinta puḻkangka para-ngaṟala arintankunytjaku. Munuya mantara waṟa ukiṟi flax-nguṟu palyala piintjingka waṟaly-waṟalyngaṟala waṉantjaku. Munuya mantara waṟa kutjupa palyala piintji tjaangka waṟaly-waṟalyngaṟanytjaku. \v 18 Munuya tiinta puḻka witu kuṉpu ngaṟanytjaku piiki muṯumuṯu tjuṯa palyala mantangka muṟutjunkunytjaku munuya ruupa kuṉpu tjuṯa kuḻu palyala tiinta witiṟa kanyintjaku. Munuya palu puṟunypaṯu piiki munu ruupa kutjupa tjuṯa kuḻu piintjiku palyala. \v 19 Munuya mantara wiṟu mulapa palyala wati tjukurtjara tjuṯaku mantara pala palula tjarpara Miḻmiḻṯa waṟkarinytjaku. Mantara nyanga paluṟu tjana panya Aaronku munu palumpa katja tjuṯaku kuḻu.” Nyanga alatji Moselu waṟka nintipuka tjuṯangka wangkangu kutjupa kutjupa uwankara palyantjaku panya Godalu uwankara wangkanytjitja. \s1 Israelkunu Tjuṯangku Kutjupa Kutjupa Tjuṯa Kanyintjatjanungku Katira Ungkunytja \p \v 20 Kaya tjukurpa nyanga palunya kulintjatjanu Israelkunu uwankarangku Mosenya wantikatira ngurakutu anu. \v 21 Munuya paluṟu tjana mukuringkula kutjupa kutjupa tjuṯa katingi tjana kanyintjatjanungku Mayatja Godanya munytjangku ungkunytjikitjangku tiinta panya miḻmiḻpa palyantjaku. Tjana kutjupa kutjupa uwankara katingi tiinta panya palyantjaku, munu tiinta unngu nyinanytja tjuṯa kuḻu palyantjaku, munu tjukurtjara tjuṯaku mantara kuḻu palyantjaku. \v 22 Watingku minymangku uwankarangkuya mukuringkula katingi kutjupa kutjupa tjuṯa apu gold-nguṟu palyantja liritja, pinatja, ringi manyirkitja, kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa tjana aṉangungka tanpaṟa kanyilpai uwankara. Munuya maṟangku katira Mayatja Godala miṟangka maṟa uritjingaṟa waḻkuṟa palunya ungangi. \v 23 Munuya mantara wiṟu ukiṟi ini flax-nguṟu palyantja kanyintjatjanungku katira ungangi, munuya inyu kuka tjiipinguṟu walka panya puyul-puyulpa, purple, tjitin-tjitinpa kuḻu kanyintjatjanungku katira ungangi, nanikuta inyu kuḻu. Munuya tjiipi nyiṯayira miṟi kuḻu tjitin-tjitinta palyantja kanyintjatjanungku ungangi, miṟi panya rapa puṟunypa antipina puḻkanguṟu palyantja kuḻu.\fig |src="CO00841B.TIF" size="col" loc="p" ref="35:23"\fig* \v 24 Munuya piṟuku kanyintjatjanungku katingi tjiilpa munu ayana ini puṟantji munuya Mayatja Godanya ungangi. Munuya puṉu wiṟu kuḻu kanyintjatjanungku katira ungangi panya Tiinta Miḻmiḻku puṉu tjuṯa palyantjaku, kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu puṉunguṟu palyantjaku. \v 25 Kaya minyma nintipuka tjuṯangku puṯuru puḻka rungkaṟa palyaṉu ukiṟi ini flax-nguṟu munu tjiipi inyunguṟu kuḻu puṯuru puḻka mulapa walka panya puyul-puyulpa, purple, munu tjitin-tjitinpa. \v 26 Munuya piṟuku rungkaṟa palyaṉu nanikuta inyunguṟu puṯuru puḻka. \v 27 Kaya Israelkunu wati kuranyitja tjuṯangku apu wiṟuly-wiṟulypa wiṟu kutjupa kutjupa tjuṯa walka wiṟutjara katira ungangi, panya wati tjukurtjaraku piḻpirta tjakatjunkunytjaku. \v 28 Munuya uwila mai ini alipanguṟu palyantjitja katira ungangi panya lampangka tjutintjaku tiliku, munu kurpiṟa miḻmiḻmankunytjaku kuḻu. Munuya uwila nyangangka tjunguntjaku kutjupa kutjupa paṉṯi wiṟutjara kuḻu katingi, munuya paṉṯi panya wiṟutjara piṟuku katira ungangi panya kampanyangka wiṟu paṉṯintjaku. \v 29 Uwa, Israelkunuku wati minyma uwankarangkuya mukuringkula kutjupa kutjupa tjana kanyintjatjanungku katira ungangi uwankara panya Mayatja Godalu Mosela ungkunytjaku wangkangu. Kaya paluṟu tjana puḻkaṟa pukuḻarira Godanya ungangi Tiinta Miḻmiḻpa palyantjaku munu tiinta unngu nyinanytja tjuṯa kuḻu palyantjaku, munu tjukurtjara tjuṯaku mantara kuḻu palyantjaku. \s1 Wati Nintipuka Kutjara Ini Pitjalilnga Pula Awu-liyapanya \p \v 30 Ka Moselu tjanala Israelkunu tjuṯangka piṟuku wangkangu, “Mayatja Godalu ngurkantanu wati ini Pitjalilnga, panya Uwaṟiku katja, munu Uuku pakaḻi. Nyanga Pitjalilnga tjana Judah-languṟu kanyintja tjuṯa. \v 31 Ka Godalu palula Kurunpa Miḻmiḻnga tjarpatjunu, munu palunya nintinu kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa mulapa tjukaṟurungku palyantjaku. \v 32 Ka paluṟu mulapaṯu kutjupa kutjupa tjuṯanguṟu wiṟu mulapa palyaṟa tjungulpai Godalu nintinnyangka, panya gold-nguṟu, tjiilpanguṟu munu puṟantjinguṟu kuḻu. \v 33 Panya Godalu palunya nintinu apu walka wiṟutjara tjuṯa upala, rupi, apu kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu kaṯaṟa kaṟaly-kaṟalypa wiṟu mulapa palyantjaku. Munu palunya nintinu puṉunguṟu kuḻu wiṟuṟa palyantjaku munu kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu wiṟu mulapa paluṟu witulyankunyangka palyantjaku. \v 34 Munu Mayatja Godalu wati panya Pitjalilnga pulanya Awu-liyapanya nintinu paluṟu pula aṉangu kutjupa tjuṯa kuḻu nintintjaku uwankara Godalu palunya nintintjitja. Wati panya Awu-liyapanya wati ini Atjimatjaku katja munu walytjapiti Dantanguṟu munu paluṟu kuḻu ninti puḻka kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa tjukaṟurungku palyalpaiṯu. \v 35 Ka Godalu Pitjalilnga pulanya Awu-liyapanya nintinu kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa ayinayiningku palyantjaku ayananguṟu, puṉunguṟu kuḻu, munu mantara wiṟu mulapa palyantjaku walka tjuṯatjara. Munu pula aṉangu kutjupa tjuṯa kuḻu palu puṟunytjuṯu palyantjaku nintiningi, kaya paluṟu tjana nintiringkula kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa palyalpairingu.” Alatji Moselu tjanala wangkangi Israelkunu tjuṯangka. \c 36 \p \v 1 Munu Moselu wati panya Pitjalilta pulala Awu-liyapala wangkangu munu waṟkaripai kutjupa tjuṯangka kuḻu nyanga alatji, “Uwa, Mayatja Godalu nyuranya kutjupa kutjupa tjuṯa nintinu Tiinta Miḻmiḻpa wiṟu mulapa palyantjaku. Ka nyura kuwari Godalu wangkanytjitja uwankara tjukaṟurungku palyantjaku ngaṟanyi.” \s1 Israelkunu Tjuṯangku Tjuṯa Mulapa Katira Ungkunytja \p \v 2 Munu Moselu Pitjalilnga pulanya Awu-liyapanya aḻṯingu wati panya nintipukangku palyalpai kutjupa tjuṯa kuḻu tjana kuḻu pitjala tiinta panya miḻmiḻpa palyantjaku. Kaya uwankara wangaṉara pitjala waṟkaringi. \v 3 Kaya Israelkunu tjuṯangku kutjupa kutjupa tjuṯa katingu Moselakutu Tiinta Miḻmiḻpa palyantjaku. Ka Pitjaliltu tjana Moselanguṟu mantjiṟa palyaningi tiinta panya palunya. Ka Israelkunu tjuṯangku mungawinki kutjupa mungawinki kutjupa tjana kanyintjatjanungku katira Mosenya ungkupai. \v 4-5 Ka Pitjaliltu tjana waṟkarira nyangangi rawangku katinyangka, munuya Mosenya wangkangu, “Nyawa, aṉangu nyanga tjuṯangkuya tjuṯa mulapa katinyi, palu nyangatja alatjiṯu nganaṉa uwankara palyantjaku, panya Godalu palyantjaku wangkanytjitja.” \p \v 6 Ka Moselu wangka iyaṉu aṉangu uwankarakutu tjana kutjupa kutjupa tjuṯa piṟuku Tiinta Miḻmiḻku katira ungkuwiyangku wantinytjaku. Kaya kuliṟa wantingu piṟuku katiwiyangku. \v 7 Panya paluṟu tjana katira tjunkunytja tiinta panya palunya palyantjaku waintaṟa ngaringi tjuṯa mulapa waṟka panya palunya palyaṟa wiyantjaku. \s1 \it Tjukurpa Muṯumuṯu Tjuṯa Chapter 36-nguṟu, 37-nguṟu, 38-nguṟu, 39-nguṟu kuḻu\it* \p \v 8-38 \it Kuwari nyuntu chapter 36-ngka verse 8-nguṟu puṯu nyanganyi nyiri nyangangka panya nganaṉa chapter 36, 37, 38 munu 39 kuḻu Pitjantjatjara walkatjunkunytja wiyaṯu kuwaripa.\it* \c 37 \p \v 1-29 \it Palu chapter nyanga palula tjanala tjukurpa nyaa ngaṟanyi, panya Pitjaliltu tjana wati nintipuka tjuṯangku Tiinta Miḻmiḻpa, tiinta unngu nyinanytja tjuṯa kuḻu palyantja, munu mantara wiṟu tjukurtjara tjuṯaku kuḻu palyantja. Palu nganaṉa tjukurpa nyanga palunya tjananya muṯumuṯuṟa nyangangka tjunkunytja wiyangku wantingu panya aṟa nyanganpa aṟa panya ngaṉmanyitja tjuṯa puṟunypa panya nganaṉa tjunu chapter 24-ngka maḻangka. Aṟa nyara paluṟu tjana panya Godalu Mosela wangkanytja kutjupa kutjupa uwankara palyantjaku, ka aṟa nyanga chapter 36-nguṟu 39-kutu panya Pitjaliltu tjana kutjupa kutjupa uwankara palyantja Godalu Mosela wangkanytjitja. Palulanguṟula aṟa nyanganpa piṟuku tjunkunytja wiyangku wantingu, panya aṟa palu puṟunypa tjuṯa ngaṉmanypa ngaṟanyangka nyara chapter 24-ngka maḻangka. Palu nyangangka aṟa kutjupa kutjara ngaṉmanypa ngaṟanytja wiya, kala nyanga palula utiṟa tjunanyi.\it* \c 38 \p \v 1-31 \it Ka chapter 38-ngka verse 1-nguṟu 31-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya ayana kutjupa kutjupa tjuṯanguṟuya palyaningi Tiinta Miḻmiḻpa munu tiinta unngu nyinanytja tjuṯa kuḻu. Wati Pitjaliltu tjana ayana nyanga palula tjanalanguṟu palyaningi gold-nguṟu, tjiilpanguṟu, munu puṟantjinguṟu. Panya Israelkunu tjuṯangku katira ungu Mosenya ayana nyanga palunya tjananya puḻka mulapa Tiinta Miḻmiḻpa palyantjaku.\it* \c 39 \p \v 1-31 \it Ka chapter 39-ta verse 1-nguṟu 31-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya wati nintipuka tjuṯangku mantara tjuṯa palyantja wati tjukurtjara tjuṯaku. Ka nyura uti nyangama chapter 28 munu verse 1-nguṟu 43-kutu, panya tjukurpa nyanga paluṟu nyara palula kuḻu ngaṟanyi.\it* \p \v 32-43 \it Ka chapter 39-ta verse 32-nguṟu 43-kutu tjukurpa nyangatja ngaṟanyi, panya wati nintipuka tjuṯangku kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa palyaṉu Tiinta Miḻmiḻku Godalu wangkanytjitjangka. Munuya palyaṟa wiyaṟa tjana uwankara ngalya-katingu Moselakutu, ka paluṟu nyangangi uwankara palya mulapa ngaṟanytjaku. Munu paluṟu nyangu uwankara tjukaṟurungku palyantja panya Godalu palula wangkanytjitja alatjiṯu tjana palyaṉu. Munu palulanguṟu Moselu Pitjalilnga tjananya palula waṟkaripai uwankara pukuḻmanu, tjukaṟurungku palyannyangka.\it* \p \it Ka nyanga palulanguṟu nyuntu tjukurpa maḻatja nyakula kulilku chapter 40, panya Moselu tjana Tiinta Miḻmiḻpa palyaṟa ngaṟatjunkunytja.\it* \c 40 \s1 Godaku Tiinta Ngaṟatjuṟa Miḻmiḻmankunytja \p \v 1 Ka Mayatja Godalu alatji Mosela wangkangu, \v 2 “Piṟa ini Apipala tjiṟirpi ngaṉmanyitjangka tiinta panya miḻmiḻpa ngayuku palyaṟa ngaṟatjura. \v 3 Munu tjiwa panya kutjara tjukurpa panya puḻkatjara Pakutja Kalkuntjitjangka unngu tjarpatjura munu pakutja panya kalkuntja tiintangka unngu tjura munu mantara palula kuranyu waṟaly-waṟalytjura kumpilpa ngaṟanytjaku. \v 4 Munu taipula katira tjura munu kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu katira tjura taipulangka katu. Munu lampa panya tili tjuṯa witiṟa kanyilpai katira tjura munu piti uwilatjara palula katu tjura tili kampanytjaku. \v 5 Munu taipula panya tjukutjuku paṉṯi wiṟu tililpai katira tjura pakutja kalkuntjitjangka kuranyu. Munu mantara waṟa kuranyu waṟaly-waṟalytjura tiinta tjaangka. \v 6 Munu tjura tiintangka kuranyu pitjilpa panya puḻka, panya kuka tiliwakaṟa Godanya ungkula waḻkuntjaku. \v 7 Munu piti puḻka panya paltjilpai tjura pitjilpangka muṉkara tiintangka tjangaṯi munu kapi paltjintjaku tjutila. \v 8 Munu tiinta miḻmiḻṯa para-muṟutjuṟa waṉala puṉu tjuṯa piintji palyantjikitjangku munu palula maḻangka mantara para-tjunkula arintaṟa waṉala patintjikitjangku. Munu piintji tjaangka mantara waṟa kutjupa waṟaly-waṟalytjura. \p \v 9 “Munu palulanguṟu uwankara palyaṟa tjunkunytjatjanungku uwila wiṟu panya miḻmiḻmankupaingka pitinguṟu tjutiṟa para-kurpiṟa waṉala Tiinta Miḻmiḻpa, munu kutjupa kutjupa tiinta unngu nyinanytja tjuṯa kuḻu kurpila nyanga tjananya uwankara miḻmiḻmankunytjikitjangku. \v 10 Munu palulanguṟu pitjilpa panya kuka tiliwakalpai uwila panya palula kurpila palunya kuḻu miḻmiḻmankunytjikitjangku munu ayana panya waṟika puṟunypa tjuṯa kuḻu kurpila palunya tjananya kuḻu miḻmiḻmankunytjikitjangku. \v 11 Munu palu puṟunytjuṯu piti panya paltjilpai kurpiṟa miḻmiḻmanama, piti maṉa kuḻu. \p \v 12 “Munu Aaronnga palumpa katja tjuṯa kuḻu ngalya-kati tiinta pala miḻmiḻpakutu munu tjananya minangka paltjila. \v 13 Munu Aaronnga mantara panya wiṟu mulata tjarpatjura munu uwila panya miḻmiḻṯa palunya kurpiṟa miḻmiḻmara paluṟu tjukurtjararingkula ngayuku waṟka palyantjaku. \v 14 Munu palumpa katja tjuṯa kuḻu katira mantara panya wiṟu tjuṯangka tjarpatjura. \v 15 Munu palu puṟunypaṯu tjananya uwilangka kurpiṟa miḻmiḻmara tjana kuḻu tjukurtjararingkula ngayuku waṟka palyantjaku. Uwilangka kurpiṟa miḻmiḻmankunytja nyanga paluṟu nintini tjana tjukurtjara tjuṯa tiṯutjara ngaṟanytjaku nyanga palula tjanala maḻangka kuḻu kutjupa ngapartji piṟuku ngaṟanytjaku munu piṟuku maḻatja maḻatja.” Nyanga alatji Godalu Mosela wangkangu tjana palyantjaku. \v 16 Ka Moselu uwankara palyaṉu Mayatja Godalu wangkanytjitja. \p \v 17 Kaya Israelkunu tjuṯa ngura Itjipalanguṟu ankula nguṟurpa yiya kutju wiyaringu. Kaya pala palula aṟangka piṟa ngaṉmanyitjangka Moselu tjana tiinta panya miḻmiḻpa palyaṟa ngaṟatjunu tiinta panya Godanya Tjunguringkupai. \v 18 Tjana puṉu tjuṯa-waraṟa muṟutjunkula puṉu waṟa tjuṯa kaṯakutjara kaṯakutjara para-ngaritjuṟa waṉaṉu katu kuḻu. \v 19 Munuya palulanguṟu tiinta tjiipi miṟinguṟu palyantja katu ngampaḻtjunu munu palulanguṟu tiinta kutjupa antipina miṟinguṟu palyantja palula katu ngampaḻtjunu panya Godalu wangkanytjitjangka. \p \v 20 Ka Moselu puḻi panya tjiwa kutjara tjukurpa puḻkatjara mantjiṟa Pakutja panya Kalkuntjitjangka unngu tjarpatjunu. Munu palulanguṟu puṉu waṟa kutjara kampa kutjara tjunu witiṟa katinytjaku, munu pakutja palula katu liita panya nyaḻpitjara kutjara katu ngaparku nyinanytja kutjaratjara angatjunu. \v 21 Munu palulanguṟu Pakutja panya Kalkuntja Tiinta Miḻmiḻṯa unngu tjarpatjunu kampa wiluṟara munu mantara waṟa panya waṟaly-waṟalytjunu kuranyu, panya alatji Godalu wangkangu pakutja palunya kumpiṟa kanyintjaku. \p \v 22 Munu palulanguṟu taipula panya mai tjunkupai katira tiinta unngu tjarpatjunu kampa alinytjara mantara panya waṟaly-waṟalyngaṟanytjala kakaraṟa. \v 23 Munu mai nyuma katu tjunu mai panya Godanya ungkunytjitja, panya alatji Godalu palunya tjunkunytjaku wangkangu. \v 24 Munu lampa panya tili tjuṯatjara tiinta unngu tjarpatjunu taipulangka uḻpaṟira. \v 25 Munu nyara palula Mayatja Godala miṟangka Moselu tili panya tjuṯa tiliṟa wantingu Godalu wangkanytjitjangka. \v 26 Munu palulanguṟu taipula tjukutjuku wiṟu paṉṯipaitjara katira tiinta unngu tjunu mantara panya waṟaly-waṟalyngaṟanytjala kuranyu. \v 27 Munu paluṟu nyaḻpi wiṟu paṉṯipai tjuṯa tiliṟa wantingu wiṟu paṉṯinytjaku, panya alatjingantjaku Godalu wangkangu. \v 28 Munu palulanguṟu mantara waṟa tiinta tjaangka waṟaly-waṟalytjunu. \v 29 Munu piṟuku pitjilpa panya kuka tiliwakalpai katira tjunu Tiinta Miḻmiḻṯa kuranyu kampa kakaraṟa. Munu pitjilpa pala palula paluṟu kuka tjunkula tiliwakaṟa mulurunu Godanya ungkula waḻkuntjikitjangku munu mai uṉinypa tjuṯa kuḻu tjunkula tiliwakaṟa Godanya ungu, panya Godalu wangkanytjitjangka. \v 30 Munu piti panya paltjilpai puḻka katira tjunu pitjilpangka muṉkara tiintangka tjangaṯi, munu kapi kuḻu tjutinu paltjintjaku. \p \v 31-32 Kayanku Moselu, Aarontu munu palumpa katja tjuṯangku kuḻu manyirka, tjina kuḻu paltjiṉu piti panya palula Tiinta Miḻmiḻṯa tjarpanytjikitjangku. Munuya palu puṟunypaṯu tiṯutjarangku paltjiningi Tiinta Miḻmiḻṯa tjarpanytjikitjangku munu pitjilpa kuka tiliwakalpaikutu pitjanytjikitjangku, panya Godalu Mosela wangkangu alatji palyantjaku. \v 33 Munuya palulanguṟu Moselu tjana piintji panya uṟilta para-ngaṟala waṉalpainya para-tjunkula arintaṟa waṉaṟa wiyaṉu munu mantara waṟa kutjupa piintji tjaangka waṟaly-waṟalytjunu. Ka uwankara tjana palyantja piintji unngu ngaṟangi. Munuya nyanga tjananya uwankara palyaṟa tjunkula wiyaṉu Moselu tjana. \s1 Ngangkaḻi Waṟa Tiinta Miḻmiḻṯa Ngaṟanytja Godala Tjunguringkula Kulintjaku \p \v 34 Ka palulanguṟu ngangkaḻi panya waṟangku ukalingkula tjutuṉu tiinta panya miḻmiḻpa, ka Godaku pitalytjingku tiinta panya unngu puḻkaṟa irnyaningi. \v 35 Ka nyanga palulanguṟu ngangkaḻingku tjutuṟa ngaṟanyangka Mosenya Tiinta Miḻmiḻṯa puṯu tjarpangi pitalytjingku puḻkaṟa irnyannyangka. \v 36 Ka ngangkaḻi panyatja tiinta panya miḻmiḻpanguṟu katuringkula ankunyangka kutjuya Israelkunu tjuṯangku ngura kutjupangka pakaṟa ma-tjunangi. \v 37 Palu ngangkaḻi paluṟu Tiinta Miḻmiḻṯa ngaṟanyangkaya ankuwiya ngura palulaṯu nyinapai. \v 38 Ka Mayatja Godanya Israelkunu tjuṯangka tiṯutjara nyinangi tjana para-ngaṟanyangka, panya Godaku ngangkaḻi kaḻaḻa mungangka kuḻu tiinta panya miḻmiḻṯa ngaṟapai, palu mungangka waṟu tili ngangkaḻingka unngu ngaṟapai. Kaya Israelkunu tjuṯangku kaḻaḻa mungangka kuḻu rawangku nyakula kulilpai Mayatja Godanya tjanala nyinanyangka.\fig |src="lb00259c.tif" size="col" loc="p" ref="40:38"\fig*