\id 2TI ‘PT 2TI 02ed’ Pitjantjatjara 2 Timothy 20-FEB-03 (Paul & Ann Eckert (SIL/FRM), c/o PO Box 2129 Alice Springs, NT 0871. Ph: +61-8-82924808 Fax: 08-89524894. E-mail: paul.eckert@biblesociety.org.au \ide UTF-8 \h 2 Timitjiku \toc2 2 Timitjiku \toc1 Lita Nampa 2 Paulalu Walkatjuṟa Iyantja Wati Ini Timitjilakutu (2 Timothy) \mt1 Lita Nampa 2 Paulalu Walkatjuṟa Iyantja Wati Ini Timitjilakutu \mt2 2 Timothy \imt1 Nyangatja Ngaṉmanytju Nyakula Wangkanytjaku \ip Nyangatja lita kutjupa Godaku tjukurpa Paulalu walkatjunkunytja Timitjiku. Paluṟu panya ngura ini Rome-alanguṟu walkatjunu tjailangka nyinara, ka Timitjinya panya ngura ini Ipitjala nyinangi. Ka Paulalu lita nyangatja palulakutu iyaṉu Timitjilu mantjiṟa nyakunytjaku munu nyakunytjatjanungku Jesuku walytja tjuṯangka wangkanytjaku. \ip Palu Paulanya panya Timitjiku puḻkaṟa mukuringangi munu palunya rawangku kulilpai panya paluṟu Ipitjala nyinara aṉangu Jesuku walytja tjuṯa kanyiṟa aṯunymankupai. Ka ngura nyara palula aṉangu kutjupa tjuṯa Jesuku walytja puṟunypa nyinapai, palu panya Satantu tjananya ngunti kuraningi, kaya mulamulangku Jesunya waṉantja wiyaṯu. Panya wati maṉkurtu tjanala tjukurpa ngunti wangkara nintiningi tjukaṟuru-palku. Ka lita nyangangka Paulalu Timitjila wangkangu Tjukurpa Palya mulapa Jesunyatjara kutju mulamulangku kulintjaku munu Jesuku walytja tjuṯangka tjukurpa palunya kutju wangkara nintintjaku tjukurpa tjukaṟuru kutju. Panya paluṟu mukuringangi Timitjinya tjana Godalawanu kutju nyinanytjaku tjukurpa mulata tjukaṟurungka. \iot Tjukurpa nyanganpa ngarinyi: \io1 1:1-2 Paulalu ngaṉmanytju wangkanytja \io1 1:3—2:13 Paulalu Timitjinya wangkara rapantja Jesunya rawangku waṉantjaku \io1 2:14—4:8 Paulalu Timitjila wangkanytja Godaku puḻkaṟa waṟkarinytjaku munu Godaku tjukurpa tjukaṟurungku nintintjaku \io1 4:9-22 Paulalu tjukurpa maḻatja wangkanytja \ie \c 1 \s1 Paulalu Timitjila Ngaṉmanytju Wangkanytja \p \v 1 Uwa Timitji, ngayuluṉa Paulalu lita nyangatja nyuntumpa walkatjunanyi. Panya Godaluṉi ngurkantaṟa tjunu Jesuku Christaku tjukurtjara waṟkarinytjaku munuṉi wituṟa iyaṉu tjukurpa paluṟu kalkuntjitja aṉangu tjuṯangka tjakultjunkunytjaku, panya paluṟu ngaṉmanytju kalkuṉu aṉangu tjuṯa Jesula Christala tjunguringkunyangka tjananya wankaṟa tiṯutjarangku kanyintjikitjangku. \v 2 Uwa, nyuntu ngayuku katja puṟunypa, kaṉa nyuntumpa puḻkaṟa mukuringkula lita nyangatja nyuntulakutu iyaṉi. \p Ka Mama Godalu Mayatja Jesulu Christalu kuḻu nyuntunya pukuḻtju puḻkangku kanyinma munu nyuntunya kurunpa rapaṟa pukuḻmanama ngaḻṯunytju puḻkangku. \s1 Paulalu Timitjilanguṟu Godanya Waḻkuntja \p \v 3 Palu ngayulu nyuntulanguṟu rawangku Godanya waḻkulpai nyuntu palunya wiṟuṟa waṉannyangka. Iriti panya ngayuku tjamu tjuṯangku Godanya waṉantjikitjangku nyanga alatji kuliningi, “Nyangatja iwara tjukaṟuru. Nyanga palulawanula anama.” Kaṉa ngayulu palu puṟunytjuṯu Godanya purkaṟangku waṉantjikitjangku alatji kulilpai, “Nyangatja iwara tjukaṟuru. Nyanga palulawanuṉa anama.” Munuṉa Godala tiṯutjarangku tjapilpai kaḻaḻa mungangka, munuṉa palula tjapiṟa nyuntunya kulilpai watarkurinytja wiyangku. \v 4 Munuṉa nyuntunya kuliṟa ngayulu panyatja kulilpai, panya nyuntu mungaṯu ngayuku ulanytja, munuṉa palulanguṟu puḻkaṟa mukuringanyi nyuntunya piṟuku nyakunytjikitja munu nyakula puḻkaṟa pukuḻarinytjikitja. \v 5 Munuṉa nyuntunya kuliṟa ngayulu pukuḻṯu kulilpai alatji, “Wati paluṟu kurunpa winki Jesuku mulamularingkupai palumpa tjukurpa tjukaṟurungku kuliṟa.” Alatjiṉa kulilpai. Munuṉa piṟuku kulilpai nyuntumpa kami Lawatjanya munu nyuntumpa ngunytju kuḻu Yunitjanya panya paluṟu pula ngaṉmanypa Jesuku puḻkaṟa mulamularingu. Munuṉa kulilpai, mulapa nyuntu paluṟu pula puṟunypa puḻkaṟa mulamularingkupai kurunpa winki. \s1 Paulalu Timitjinya Wangkara Rapantja \p \v 6-7 Uwa, mulapa nyuntu Jesunya tjukaṟurungku waṉaṉi, kaṉa nyara palulanguṟu nyuntunya piṟuku wangkanyi nguḻu wiya rapa ngaṟanytjaku kuṉṯaringkunytja wiya. Kulinin panyatja? Panya mungaṯuṉa nyuntula katangka maṟa tjunu, kanta Godalu Kurunpa Miḻmiḻṯawanungku nyuntunya witulyanu palumpa waṟka rapangku palyantjaku. Ka palulanguṟu nyuntu uti Godaku waṟka nguḻuringkuwiyangku palyanma, panya Godalu Kurunpa Miḻmiḻṯu nyuntunya nganaṉanya witulyankupai Jesuku walytja uwankara, nganaṉa nguḻu wiyangku rapangku palumpa waṟka palyantjaku munu aṉangu tjuṯaku kuḻu puḻkaṟa mukuringkunytjaku. Kurunpa nyara paluṟu panya nganaṉanya witulyankupai kuraku wituwitunnyangka wiyanmankunytjaku. \v 8 Paluṟu nganaṉanya kuṉpulpai, ka palulanguṟu nyuntu uti rapangku wangkama tjukurpa Jesunyatjara kuṉṯaringkuwiyangku. Munu ngayuku kuḻu kuliṟa kuṉṯaringkuwiyangku wantima nyanga tjailangka nyinanyangka. Panya Mayatja Jesuku tjukurpa wangkanyangkaṉiya tjarpatjunu nyangatja. Munuya tjinguṟu palangka nyuntunya kuḻu tjarpatjunkuku nyuntu palu puṟunytjuṯu tjukurpa wangkanyangka. Palu palya, Godalu nyuntunya kuḻu witulyankuku nguḻuringkuwiyangku palumpa tjukurpa rapangku wangkanytjaku. Ka palulanguṟu ngayulu puṟunytju tungun-tunguntu palumpa tjukurpa wangkama rapangku munu kutjupa tjuṯangku nyuntunya anaṟa kurannyangka kuliṟa wantima. \p \v 9 Panya Godalulanya ngurkantanu munulanya wankaṟunu palumpa katja uṉṯalpa palya mulapa nyinanytjaku. Palu tjinguṟula kulini nyanga alatji, “Godalu-mantilanya ngurkantanu palya nyinara wiṟu tjuṯa palyannyangkampa.” Palu wiya, paluṟu alatjiṯu walytja mukuringkula kuliṟa nganaṉanya ngurkantanu ngaḻṯunytju puḻkangku. Panya kuwaripatjara manta paluntja kuwaripangkalpi paluṟu kulinu nganaṉanya ngaḻṯunytjungku kanyintjikitjangku. Nyara palula aṟa alatjiṯu kuwaripatjara paluṟu kulinu palumpa katja ngula iyantjikitjangku nganampa ngalkilpa ilunytjaku. \v 10 Ka panya paluṟu mantakutu pitjangu Jesunya Christanya panya, munu nganampa ngaḻṯunytju puḻka mulapa ngalkilpa anga-ilungu nganaṉanya-tjiratja, munulanya kuranguṟu wankaṟunu ilura ngura kurakutu ankunytjaku-tawara. Nyara paluṟu panya ilunytjatjanu wankaringkula pakaṉu munu nganaṉala Tjukurpa Palya utiṟa tjakultjunu, kala nganaṉa kuḻu palumpa mulamularingkula ilunytjatjanu wankaringkula pakalku munula Godala tjunguringkula wanka tiṯutjara nyinaku. Nyara palulanguṟula kulini panya Mayatja Godanya nganampa ngaḻṯunytju mukulya puḻka mulapa nyinanyi, kala ilunytjikitjangku kuliṟa nguḻuringkunytja wiya rapa ngaṟama, panya nganaṉa palumpa mulamularingkula ilunytjatjanu wankaringkula pakalku Godala tjunguringkula tiṯutjara nyinanytjikitja. \p \v 11 Ka panyaṉi Godalu mulapa ngurkantaṟa tjunu Jesuku Christaku tjukurtjara waṟkarinytjaku, munuṉi wituṟa iyaṉu Tjukurpa Palya Jesunyatjara aṉangu tjuṯangka wangkara nintintjaku. \v 12 Ka panyaṉiya tjukurpa nyanga palulanguṟu ngayunya kuralpai munuṉiya kuwari nyanga witiṟa tjailangka tjarpatjunu. Palu ngayulu nyangangka nyinara kuṉṯaringkunytja wiya rapa nyinanyi, panya ngayulu Jesuku mulamularingkula palumpa ninti puḻka nyinanyi. Panya paluṟuṉi waṟka ungu palumpa Tjukurpa Palya aṉangu tjuṯangka wangkanytjaku, munu tjukurpa palunya paluṟu rawangku tjukaṟuru kanyilku, tjiṉṯu maḻatjakutu-wangkara kutjupangku ngunti kampa kutjupankunytjaku-tawara. \p \v 13 Ka Timitji, ngayulu panya nyuntula tjukaṟurungku tjakultjunu Tjukurpa Palya Jesunyatjara. Ka nyuntu nintiringkunytjatjanungku tjanala ngapartji tjukaṟurungkuṯu wangkara nintinma tjukurpa panya palunyaṯu. Munu alatji waṟkarira Jesuku rawa mulamularingama wantinytja wiya munu aṉangu tjuṯaku puḻkaṟa mukuringama Jesulu nyuntunya witulyankunyangka. \v 14 Panya Godalu nyuntunya Tjukurpa Palya ungu mununta nintinu tjukaṟurungku wangkanytjaku aṉangu tjuṯangka. Ka nyuntu tjukurpa palunya tjukaṟuru mulatu wangkara utinma, munu aṉangu kutjupangku tjukurpa palunya ngunti kaḻikaḻi wangkanyangkampa kuliṟa palunya tjukaṟurunma. Munu kulinma panya Kurunpa Miḻmiḻnga nganaṉala uwankarangka unngu nyinanyi mununta nyara paluṟu alpamilaṉi tjukurpa palunya rawangku tjukaṟurungku wangkara nintintjaku. \p \v 15 Uwa Timitji, nyuntu ninti panya Jesuku walytja tjuṯangkuṉiya ngura nyara Aitjala nyinapai tjuṯangku wantingu alatjiṯu tjailangka tjarpatjunkunyangka alpamilantja wiyangku. Munuṉi wati panya Pikilatjalu pula Amatjanilu kuḻu palu puṟunypaṯu wantingu alatjiṯu alpamilantja wiyangku. \v 16-17 Palu wati kutjungkuṉi ini Anitji-puṟalu ngayunya pitjala nyangangi. Paluṟu kunyu ngura nyanga Rome-ala wirkaṟa waḻi kutjupangka kutjupangka ngayuku para-nguriningi munu tjailangka nyinanytja kuliṟa wantinytja wiya pitjala ngayula tjukaṟuru wirkanu munuṉi kurunpa puḻkaṟa pukuḻmanu. Kaṉa nyara palulanguṟu Mayatja Jesula tjapini wati panya palumpa walytja tjuṯaku ngaḻṯunytjungku wiṟuṟa kanyintjaku. \v 18 Munuṉa palumpa kuḻu Godala tjapini alatji wangkara, “Mayatja Jesu, ngula tjiṉṯu maḻatjangka nyuntu aṉangu tjuṯa ngurkantaṟa tjaralku nyuntumpa walytjapiti munu nyuntunya wantipai tjuṯa. Tjiṉṯu nyara palula Anitji-puṟaku ngaḻṯuringama munu palunya kuḻu ngurkantanama nyuntumpa walytja nyinanytjaku.” Alatjiṉa palumpa tjapini. Ka Timitji, nyuntu ninti wati nyanga palumpa, panya paluṟu kutjungku ngayunya wiṟuṟa alpamilaningi ngura nyara Ipitjala. Panya nyara palula nyuntu ngayula tjungu nyinara palunya nyangangi ngayuku wiṟuṟa rawangku palyannyangka. \c 2 \s1 Jesunya Rawangku Waṉanma \p \v 1 Palu wati wiṟu kulila, nyuntu ngayuku katja puṟunypa, kaṉa nyuntunya wangkanyi Jesula Christala tjungu tiṯutjara ngaṟanytjaku, ka paluṟu nyuntunya kuṉpulku. Panya nganaṉa palula tjungu ngaṟanyangka paluṟu nganaṉanya mukulyangku aṯunymaṟa kanyilpai. \v 2 Nyuntu panya kuliningi ngayulu aṉangu tjuṯangka miṟangka Godaku tjukurpa Jesunyatjara wangkara nintinnyangka. Ka nyuntu tjukurpa nyanga palunyaṯu aṉangu wangaṉara tjuṯangka wangkara nintinma. Ka tjana ngapartji aṉangu tjuṯangkalta ma-tjakultjunkuku. \p \v 3 Palu kulila, nyuntu aṉangu tjuṯangka Jesuku tjukurpa wangkanyangkaya kutjupa tjuṯangku panya ngayuku puṟunypa nyuntumpa ngapartji mirpaṉarira pikaringkuku. Ka nyuntu nguḻuringkuwiyangku tungun-tunguntu Jesuku waṟka palyanma, panya wati tjaultji puṟunytju, panya paluṟu pikaringkunyangka nguḻu wiya alatjiṯu rapa ngaṟapai, palu puṟunypa nyuntu Jesuku waṟkarira rapa ngaṟama. \v 4 Palu wanyu kulila, kaṉanta aṟa maṉkurpa tjakultjura nyuntu kuliṟa nintiringkunytjaku. Ngaṉmanytjuṉa tjakultjunanyi wati tjaultji tjuṯaku aṟa. Panya tjaultji tjuṯaya palumpa tjanampa mayatjaku kutju wangaṉara waṟkaripai palunya kutju pukuḻmankunytjikitja munuya kutjupa tjuṯaku waṟkaripai wiya alatjiṯu. Ka nyuntu palu puṟunypa Jesuku Christaku kutju puḻkaṟa waṟkarima palunya pukuḻmankunytjikitja. \p \v 5 Munuṉa piṟuku aṟa kutjupa tjakultjunanyi wati wirtjapakantjatjara. Panya aṉangu tjuṯangka miṟangka wati puḻkaṟa wirtjapakalpai kuranyu alatjiṯu wiṟu mantjintjikitja. Palu tjinguṟu paluṟu nguṟurpa wirtjapakaṟa angatjunkunyangka aṉangu tjuṯangku palunya miṟawaṉira wiṟu ungkunytja wiyangku wantiku. Paluṟu tjinguṟu puḻkaṟa wirtjapakanma, palu wiya. Ka Timitji nyuntu pala palu puṟunypa arkalwiyangku wantima munu tjukaṟurungku Jesunya waṉanma, kanta paluṟu nyakula miṟawaṉira wiṟu ungkuku. \p \v 6 Munuṉa aṟa kutjupa maḻatja tjakultjunanyi nyuntu kuliṟa nintiringkunytjaku wati panya kaana kanyilpaitjara. Wati paluṟu panya mantangka puḻkaṟa waṟkaripai pakuringkunytja wiya munu mai puḻka pakaltjingalpai munu ngula mai kuṟuringkunyangka paluṟu kaṯaṟa uralpai munu paluṟu-waraṟa puḻkaṟa waṟkarinytjatjanungku mai ngaṉmanytju mantjilpai paluṟunku, kaya kutjupa tjuṯangku maḻa mantjilpai. Ka Timitji, nyuntu palu puṟunypa Jesuku puḻkaṟa waṟkarima pakuringkuwiya, kanta paluṟu nyuntunya aṯunytju kanyilku. \v 7 Uwa, aṟa nyanga maṉkurnguṟu kulinma purkaṟangku nintiringkunytjikitjangku, kanta Mayatja Jesulu nyuntunya tjukaṟurungku kulintjaku nintilku. \p \v 8 Uwa, Jesunya Christanya tungun-tunguntu waṉantjikitjangku palunya tiṯutjarangku kulinma watarkuriwiyangku, panya paluṟu Mayatja Davidaku pakaḻi maḻatja mulapa, ka panya Godalu palunya ilunyangka wankaṟa pakaltjingaṉu. Kaṉa tjukurpa nyanga wiṟu palunya aṉangu tjuṯangka tjakultjunkupai. \v 9 Kaṉiya tjukurpa nyanga palunya wangkanyangka tjailangka witiṟa tjarpatjunu munuṉiya tjiinangka karpiṟa kanyini wati kuralpai-palku. Palu palyaya ngayunya karpiṟa kanyini, palu tjana Godaku tjukurpa puṯu wiyaṉi. Panya Tjukurpa Palya Jesunyatjara ngura winkingka lipiringanyi, kaya aṉangu winkingku kulini. \v 10 Nyara palulanguṟuṉa rawa waṟkarinyi kutjupa tjuṯangku ngayunya kurannyangka kuliṟa tjituṟu-tjituṟurinytja wiya. Panya Godalu aṉangu kutjupa tjuṯa kuḻu ngurkantanu Jesulawanungku wankaṟunkunytjikitjangku, kaya palumpa walytjaringkula palula tjungu tiṯutjara nyinaku pukuḻpa mulapa. Nyara palulanguṟuṉa palula tjanala kuḻu Tjukurpa Palya tjakultjunanyi paluṟu tjana kuḻu kuliṟa wankaringkunytjaku, munuṉa mirpaṉtju tjuṯangku ngayunya markunnyangka kuliṟa wantipai ilunytja kuliṟa nguḻuringkunytja wiyangku. \p \v 11 Uwa, utila Jesunya Christanya tungun-tunguntu waṉanma, panya tjukurpa wiṟu nyanga alatji ngaṟanyi tjukaṟuru mulapa, \q1 “Nganaṉa kura wantirampa Jesula tjunguringkula palula tjungu wanka tiṯutjara nyinaku. \q1 \v 12 Nganaṉa palunya tiṯutjarangku waṉaṟampa ngula palula tjungu mayatjarira nyinaku. \q1 Palu tjinguṟu nganaṉa Jesuku ngurparingkunyangkampa, paluṟu ngapartji nganampa ngurparingkukuṯu. \q1 \v 13 Nganaṉa kutjupa-aṟa kalkuntjatjanungku palyalpai wiya. \q2 Palu Godalu kalkuntjatjanungku palyalpai alatjiṯu, tjukaṟurungku. \q1 Panya paluṟu wangkanytjatjanungku walytjangku anantja wiya alatjiṯu.” \s1 Godaku Waṟka Wangaṉarangku Palyanma \p \v 14 Uwa Timitji, tjukurpa nyanga palunya tjananya Jesuku walytja tjuṯangka rawangku wangkara nintinma watarkurinytjaku-tawara. Munu Godala miṟangka tjananya markunma tjukurpanguṟu ngaparku wangkawiya nyinanytjaku. Panya paluṟu tjana alatji rawangku wangkara kuraringanyi Jesula kuṉpuringkunytja wiya. Kaya tjinguṟu kutjupa tjuṯangku tjanala ngaparku wangkanyangka kuliṟa kuraringkukuṯu munuya palulanguṟu tjinguṟu Jesulanguṟu paṯuringkuku. \v 15 Ka Timitji, nyuntu Godaku puḻkaṟa waṟkarima pakuringkuwiya paluṟu nyakula pukuḻarinytjaku. Munu tjanala Godaku tjukurpa tjukaṟurungku nintinma purkaṟangku, ngunti wangkara kuṉṯaringkunytjaku-tawara. \p \v 16 Panya aṉangu kutjupa tjuṯangkuya tjukurpa aṟa tjukutjuku tjuṯa unytjungku wangkapai, tjukurpa mantatja tjuṯa. Ka nyuntu palunya tjananya kuliṟa wantima munu mauṉṯalpa nyinama, panya alatji rawangku wangkaraya paluṟu tjana Godalanguṟu ma-paṯuringanyi munuya ma-paṯuringkula palumpa watarkurinyi. \v 17 Panya tjukurpa tjanampa lipiringkupai, nyaa puṟunypa panya pika kunmaṉu puṟunypa, panya pika paluṟu miṟingka nyinakatira miritjina wiyangka puḻkaringkupai munu puntu winki kuralpai, palu puṟunypa tjanampa tjukurpa aṉangu tjuṯangka lipiringkupai, kaya uwankara ma-kuraringkula Godalanguṟu paṯuringkupai. \p Panya wati Yama-nitjalu pula Palitalu tjukurpa kurakura nyanga puṟunypa tjuṯa aṉangu tjuṯangka ngunti nintiningi. \v 18 Panya paluṟu pula Godaku tjukurpa tjukaṟuru wantingu munu pula kuwari tjukurpa kutjupa kuliṟa ngunti wangkara nintini Jesuku walytja tjuṯangka. Munu pula ngunti wangkapai nyanga alatji, “Tjiṉṯu panya paluṟu ngaṉmanypa ngaṟala wiyaringu panya Godalu aṉangu ilunytjitja tjuṯa wankaṟa pakaltjingantja.” Alatji pula nintilpai ngunti. Kaya aṉangu kutjupa tjarangku kuliṟa palumpa pulampa mulamularingu munuya palulanguṟu ngunti kuliṟa Godalanguṟu ma-paṯuringu, palumpa pulampa tjukurpa kulintjatjanu. \v 19 Palu kulila, Godalu panya palumpa walytjapiti ngurkantanu munu tjananya aṯunymaṟa kanyini palula tjungu kuṉpu nyinanytjaku, ka kutjupangku tjananya puṯu kuraṉi. Ka nyanga palumpa tjanampa aṟa kutjara ngaṟanyi. Kutju ngaṟanyi alatji, \mi “Panya Godanya ninti palumpa walytja tjuṯaku.” \m Ka kutjupa nyanga alatji ngaṟanyi, \mi “Nyuntu Jesunya mayatjanmaṟampa kura uwankara wantima munu palyanyku nyinama.” \p \v 20 Palu kuwariṉa tjukurpa aṟa kutjupa tjakultjunanyi nyuntu kuliṟa nintiringkunytjaku alatji, panya aṉangu mani puḻkatjara waḻi wiṟungka nyinapai munu paluṟu pulita, panikina, piti kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu waḻingka kanyilpai. Ka piti kutjupatjara puḻi gold-nguṟu munu tjiilpanguṟu palyantja wiṟu mulapa ngaripai. Ka piti kutjupa tjuṯa puṉunguṟu tjuḻpirnguṟu palyantja kurakura tjuṯa ngaripai. Ka wati paluṟu mai ngalkuntjikitjangku pulita piti kurakura mantjilpai puṉunguṟu tjuḻpirnguṟu palyantja. Palu tjinguṟu paluṟu mai puḻka palyaṟa aḻṯiku mayatja kutjupa tjuṯa palumpa ngurangka tjunguringkula ngalkuntjaku. Munu paluṟu pulita panikina piti wiṟu tjuṯa ngurkantaṟa taipulangka tjunkuku gold-nguṟu tjiilpanguṟu palyantjitja, kaya pitjala piṯi wiṟu tjuṯangka ngalkula tjikilku. \p \v 21 Ka nyanga palu puṟunypa ngaṟanyi Jesuku walytja tjuṯaku. Panya kutjupangku kura wantira tjukaṟuru palyanyku nyinanytjikitja mukuringkunyangka Godalu palunya ngurkantankuku waṟka wiṟu palumpa palyantjaku. Panya aṉangu nyara paluṟu Mayatja Jesula wangaṉarangku kulilpai palumpa waṟka kutju palyantjikitja mukuringkula. Ka Mayatjalu palumpa pukuḻarira waṟka wiṟu tjuṯa palunya ungkuku paluṟu wangaṉarangku kuliṟa palyantjaku. \p \v 22 Ka Timitji, nyuntu Godaku waṟka wiṟu palyantjikitja mukuringkula nyanganpa kulila. Panya yangupala tjuṯa kura kutjupa kutjupa tjuṯa palyantjikitja mukuringkupai, palu nyuntu palunya tjananya arkantja wiyangku wantira palyanyku nyinama. Panya Jesuku walytja kutjupa tjuṯangku kura wantinytjatjanungku Godanya tjukaṟurungku waṉantjikitja mukuringanyi, ka nyuntu tjanala tjunguringama munu tjana puṟunytju rawangku kulinma Godalawanu tjukaṟuru palyanyku nyinanytjikitjangku munu palumpa puḻkaṟa mulamularingama, munu aṉangu tjuṯangka mukulya pukuḻtju nyinama tjanala tjungu. \p \v 23 Ka aṉangu kutjupa tjuṯangku tjukurpa tjukutjuku tjuṯa kuliṟa rawangku ngaparku wangkapai. Ka Timitji, nyuntu tjanala tjunguringkuwiya mauṉṯalpa nyinama, panya tjana pina pati munuya unytjungku rawangku ngaparku wangkapai wiyanguṟu alatjiṯu. \v 24 Palu Mayatja Godaku waṟkaripai tjuṯa uti ngaparku wangkanytja wiya nyinama munuya uti aṉangu kutjupangku pikaringkula wangkanyangka ngapartji wangkanytja wiyangku wantima. Uti Godaku waṟkaripai tjuṯa ngaḻṯunytju mukulya puḻka nyinama, munu aṉangu tjuṯangka purkaṟangku wangkara nintinma mirpaṉariwiyangku. \v 25 Munuya uti kutjupa tjuṯangku tungunpungkula wangkanyangka palunya tjananya purkaṟangku wangkara tjukaṟurunma. Ka Godalu tjinguṟu palunya tjananya maḻakungku aṟurilyilku Tjukurpa Palyaku mulamularingkunytjaku. \v 26 Panya mamu Satantu tjananya ngunti kuraṉu palula wangaṉarangku kulintjaku munu tjananya karpiṟa kanyini. Palu Godalu nintinnyangkaya tjinguṟu kuliṟa Godalakutu maḻaku aṟuringkuku. \c 3 \s1 Tjiṉṯu Maḻatja Ilaringkunyangka Aṉangu Tjuṯa Kuraringkunytja \p \v 1 Palu wanyu kulila, panya tjiṉṯu maḻatja ilaringkunyangka kura kutjupa kutjupa tjuṯa wirkankunyangka wituwitu puḻka ngaṟaku Jesuku walytja tjuṯaku. \v 2 Panya nyara palula aṟa aṉangu tjuṯangku tjananku kutju kuliṟa palyalku, kutjupa tjuṯaku ngaḻṯuringkunytja wiyangku. Ka kutjupa tjuṯangku mani kutju puḻkaṟa kulilku, munuya kaṉany-kaṉanypa ngaṟala tjananku mirawaṉiku. Ka kutjupa tjuṯa tjaa kuraringkuku munuya ngunti tjuṯa kutju wangkaku, munuya mamangka ngunytjungka puḻkaṟa tungunpungkuku, munuya wiṟu tjuṯa ungkunyangka pukuḻarinytja wiyangku wantiku, munuya rawa alatjiṯu Godala tungunpungkuku. \v 3 Kaya kutjupa tjuṯangku aṉangu kutjupa tjuṯaku nyakula ngaḻṯuringkunytja wiyangku alatjiṯu wantiku. Ka aṉangu kutjupangku kutjupa tjuṯaku kuraringkula maḻangka kuṉṯaringkula palumpa tjanampa kalyparingkunytja wiyangku alatjiṯu wantiku. Kaya kutjupa tjuṯangku aṉangu tjuṯa ngunti ngukaṟa kuranmankuku. Kaya kutjupa tjuṯangku aṉangu kutjupa tjuṯaku mapalku pikaringkula tjananya pungkuku ngaḻṯuringkunytja wiyangku, panya tjana puṯu kulilku purkaṟangku kuliṟa tjukaṟuruntjikitjangku. Munuya paluṟu tjana aṉangu kutjupa tjuṯa wiṟuṟa nyinanyangka nyakula tjananya kuraṟa pungkuku, panya tjiṉṯu nyara paluṟu ilaringkunyangka tjana kura tjuṯaku kutju puḻkaṟa mukuringkuku. \p \v 4 Uwa, ka kutjupa tjuṯangku maḻpa tjuṯa ngunti kuralku panya tjanampa ngaṉmanypa mukulya nyinanytjatjanungku tjananya wantiku. Kaya kutjupa tjuṯangku purkaṟangku kuliṟa palyantja wiyaringkuku munuya warpungkula kutju palyalku atatjuṟa kulintja wiyangku. Munuyanku kaṉany-kaṉanytju walytjangku kutju mirawaṉiku, munuya Godaku mukuringkunytja wiyaringkula tjana mukuringkunytjitja kutju palyantjikitja mukuringkuku tjananku walytjangku pukuḻmankunytjikitjangku. \v 5 Kaya kutjupa tjuṯa Jesuku walytja-palku nyinaku, palu tjana unngu palumpa mulamularingkunytja wiyaringkuku. Ka nyuntu tjananya nyakuku rawangku tjana Godala tungunpungkula kura kutju palyannyangka munun nintingku kulilku, “Munta, nyanga tjana Jesuku walytja wiya.” Munu palulanguṟu tjanala tjunguringkuwiyangku wantima alatjiṯu. \p \v 6-7 Palu aṉangu nyanga kuralpai tjuṯangkuya minyma kutjupatjara ngunti wangkara wituwitulku tjanala wangaṉarangku kulintjaku. Panya minyma nyara paluṟu tjanaya kawakawa ngunti kulilpai, munuya iwara kurangka kutju tiṯutjara ngaṟapai. Kutjupa-aṟaya kura palyantjatjanu kuṉṯaringkupai, palu maḻangkaya piṟuku kura panya palunyaṯu palyantjikitjangku kulilpai munuya tiṯutjara Godala miṟangka kuṉṯaringkupai. Munuya paluṟu tjana tjukurpa kutjupa kutjupa tjuṯa kutju rawangku kulilpai munuya puṯu kulilpai, “Yaaltji tjukurpa tjukaṟuru mulapa?” Palulanguṟuya aṉangu panya kuralpai tjuṯangku minyma panya palumpa tjanampa ngurangka tjarpara tjukurpa wiṟu-palku tjanala wangkapai, kaya kuliṟa mapalku mulamularingkupai. \p \v 8-9 Uwa Timitji, nyuntu aṉangu panya ngunti kuralpai tjuṯa tjananya wantima alatjiṯu, panya paluṟu tjana wati ini Tjanitjanya pula Tjampuṟinya puṟunypa nyinanyi. Panya iriti pula Mosela tungunpungangi paluṟu Godaku tjukurpa wangkanyangka. Ka panyaya aṉangu uwankara palumpa pulampa nintiringu kura nyinanyangka, ka panya Godalu pulanya painu palumpa tjukurpa wantinyangka. Palu puṟunytju Godalu aṉangu nyanga ngunti kuralpai tjuṯa kuḻu puḻkaṟa pailku tjana palumpa Tjukurpa Palya Jesunyatjara ngunti wangkara kurannyangka. Kaya palu puṟunypaṯu aṉangu tjuṯangku tjanampa nintiringkula ngurkantankuku tjana kura nyinanyangka, kaya paluṟu tjana puḻkaṟa kuṉṯaringkuku munuya aṉangu maṉkur-maṉkurpa kutju Godalanguṟu kuraṟa mauṉṯaṟa katiku tjukurpa ngunti wangkara. \s1 Godaku Tjukurta Wangaṉarangku Kulinma \p \v 10 Palu Timitji nyuntun tjananya puṟunypa wiya. Panya nyuntu purkaṟangku kuliningi ngayulu aṉangu tjuṯangka Tjukurpa Palya Jesunyatjara wangkara nintinnyangka. Munu panyaṉin nyangangi ngayunya Godalawanu tjukaṟuru nyinara palumpa waṟka rawangku palyannyangka wantinytja wiyangku. Nyara palulanguṟu nyuntu nintingku kulini panya ngayulu Godanya kutju kulilpai palunya pukuḻmankunytjikitjangku. Nyuntu ninti panya ngayulu Jesula Christalawanu raparinganyi. Nyuntu panyaṉin nyangangi, munun nintiringu panya ngayulu Jesuku walytja tjuṯaku puḻkaṟa mukuringkupai munuṉa palunya tjananya purkaṟangku wangkara nintilpai mirpaṉarinytja wiyangku. \v 11 Munu panyaṉin nyangangi aṉangu tjuṯangku anaṟa pikaringkunyangka ngura panya Antiyakala, Akani-yamala, Litjuṟala tjanala. Panya ngura nyara palula tjanalaṉiya painingi Godaku tjukurpa wangkawiyangku wantinytjaku. Palu ngayuluṉa tungun-tunguntu wangkangi kaṉiya pika puḻka mulapa pungangi. Palu Mayatja Jesuluṉi rawangku wankaṟuṟa kanyiningi. \p \v 12 Palu nyangatja tjaka panya aṉangu tjuṯa Jesuku Christaku walytja nyinanyangka nyakulaya aṉangu kuralpai tjuṯangku palunya tjananya kuraṟa pungkupai Jesunya waṉalwiyangku wantinytjaku. \v 13 Panya manta winkingkaya aṉangu kuralpai tjuṯa nyinanyi. Paluṟu tjana wangkapai, “Nganaṉa Jesuku walytja nyinanyi.” Palu wiya tjana kura kutju rawangku palyantjikitja mukuringkupai munuya palulanguṟu kura rawangku palyantjatjanu puḻkaṟa mulapalta ma-kuraringkupai. Panya palunya tjananya mamungku ngunti kuralpai, kaya palu puṟunytjuṯu aṉangu kutjupa tjuṯa ngunti kuralpai. \p \v 14 Palu Timitji, nyuntu panya paluṟu tjana puṟunypa wiya. Panya nyuntunyaya ngaṉmanytju nintinu tjukurpa tjukaṟuruku Jesuku panya walytja kutjupa tjuṯangku, ka panyan nintiringkunytjatjanu Jesuku Christaku mulamularingu alatjiṯu. Kaṉa kuwari nyuntula wangkanyi tjukurpa tjukaṟuru palunya tiṯutjarangku wangaṉarangku kulintjaku uparingkula wantinytja wiyangku. Nyuntu panya ninti tjanampa nyara nyuntunya nintilpai tjuṯaku, panya paluṟu tjana nyuntula tjukaṟurungku wangkara nintiningi. \v 15 Palu nyuntu panya tjitjilpi nintiringangi Godaku tjukurku panya nyiri miḻmiḻṯa ngarinytjitjaku. Munu panyan nyara palulanguṟulta nyuntu puḻkaringkula tjukurpa palunya rawangkuṯu kuliningi watarkurinytja wiyangku. Munu panyan tjukurpa palumpa nintiringkunytjatjanungku kuliningi Jesuku Christaku mulamularingkunytjikitjangku, ka panya nyuntunya wankaṟunu. \p \v 16 Panya tjukurpa nyanga nyiri miḻmiḻpa Godaku alatjiṯu, panya Kurunpa Miḻmiḻṯu nintinnyangkaya Godaku wangkatjara tjuṯangku iriti nyiringka walkatjunu. Ka tjukurpa paluṟu palya mulapa ngaṟanyi aṉangu tjuṯangku kuliṟa nintiringkunytjaku. Ka panyala tjukurpa nyanga palunya kulintjatjanungku aṉangu kutjupa iwara kurangka ankunyangka nyakula pailpai. Munula palu puṟunypaṯu aṉangu kutjupangku ngunti palyannyangka nyakula tjukurpa nyanga palulanguṟu wangkara palunya tjukaṟurulpai paluṟu kuliṟa Godalawanu tjukaṟuru nyinanytjaku.\fig |src="cs_2 men reading Bible-2.tif" size="col" loc="p" ref="3:16"\fig* \v 17 Uwa, tjukurpa nyanga paluṟu wiṟu mulapa ngaṟanyi nganaṉa Godaku walytja tjuṯangku kuliṟa nintiringkunytjaku. Nyanga palulanguṟu kutjula puḻkaṟa nintiringkunytjatjanungku nganaṉa wiṟu tjuṯa kutju palyalku. \c 4 \p \v 1-2 Uwa, ngula Jesulu mayatja puḻka mulatu maḻaku pitjala aṉangu uwankara ngurkantaṟa tjaralku ngaṉmanypa ilunytja tjuṯa munu wanka nyinanytja tjuṯa kuḻu. Kaṉa nyara palulanguṟu nyuntunya kuwari wangkanyi Godaku tjukurpa aṉangu tjuṯangka tjakultjunkunytjaku pakuringkuwiyangku. Nyangatjaṉa Godala munu Jesula Christala miṟangka nyuntunya wangkanyi, ka mulamulangku kuliṟa wangkama. Kaya tjinguṟu kuliṟa pukuḻariku, munta tjinguṟuya kuliṟa wantiku. Palu nyuntu tjanala wangkama alatjiṯu wantinytja wiyangku. Munu tjananya kura palyannyangka nyakula painma kura wantinytjaku, munu tjananya wangkara kuḻu tjukaṟurunma Godalawanu tjukaṟuru palyanyku nyinanytjaku. Palu tjananya purkaṟangku wangkara nintinma mukulyangku mirpaṉarinytja wiyangku tjana kuliṟa wangaṉararingkula Jesunya tjukaṟurungku waṉantjaku. \p \v 3 Kuwariya aṉangu tjuṯangku nyuntula wangaṉarangku kulini Godaku Tjukurpa Palya wangkanyangka. Palu ngula tjana tjukurpa tjukaṟuru wangkanyangka kulintja wiyaringkuku munuya tjukurpa kutjupa tjuṯaku mukuringkuku tjukurpa panya tjana mukuringkunytjitjaku kutju, munuya aṉangu nintilpai kutjupa tjuṯa aḻṯiku tjukurpa palunya tjananya kutju tjanala wangkanytjaku. Munuya kuliṟa pukuḻariku tjana ngunti wangkanyangka.\fig |src="MB_2TI 4v3-4 preaching.tif" size="col" loc="p" ref="4:3"\fig* \v 4 Panya paluṟu tjana tjukurpa tjukaṟuru ngaṉmanytju kulintjatjanu tjukurpa palumpa watarkuriku munuya wantiku, munuya tjukurpa mantatja tjuṯa kutju kuliṟa tiṯutjarangku waṉaṟinkuku. \p \v 5 Palu Timitji, nyuntu purkaṟangku kuliṟa palyanma tjituṟu-tjituṟurinytja wiyangku. Tjinguṟuya nyuntunya anaṟa kuranma, tjinguṟuya nyuntunya pungama munu paiṟa iyanma. Palu nyuntu tungun-tungunpa alatjiṯu ngaṟama pika kulintja wiya, munu Jesunya tjukaṟurungku waṉanma tjukurpa ngunti tjanampa kulintja wiyangku. Munu Tjukurpa Palya Jesunyatjara rawangku para-wangkama aṉangu uwankarangka munu nguṟurpaṯu pakuringkula wantinytja wiyangku Godaku waṟka wangaṉarangku alatjiṯu palyanma. \p \v 6 Panya alatjiṯu tjiṉṯu ilaringu ngayulu manta nyangatja wantikatira ankunytjaku. Kaṉatju kuwari puntu winki Godanya unganyi, panya Moseku tjukurtjarangku kuka pungkula Godanya ungkupai nyakula pukuḻarinytjaku, palu puṟunytju ngayulu kuwari puntu winki Godanya unganyi. \v 7 Panya ngayulu Godaku puḻkaṟa waṟkaringi pakuringkuwiya munuṉa ngaṯalpa wantinytja wiyangku waṟka uwankara wiyaṉu. Panya aṉangu waintarinytjikitja puḻkaṟa wirtjapakalpai munu nguṟurpa ngaṟakatinytja wiya rawa wirtjapakaṟa waintarira mulyangka wirkankupai, palu puṟunypa ngayulu kuwari wirkanu, tjukurpa Godaku aṉangu tjuṯangka rawangku tjukaṟurungku nintintjatjanu. \v 8 Katju Godalu ngayuku pukuḻarira wiṟu mulapa kanyini ngayunya ngula ungkunytjikitjangku. Panya Tjiṉṯu Maḻatjangka Mayatja Jesulu aṉangu uwankara tjukaṟurungku ngurkantaṟa tjaralku. Munuṉi nyara palula-aṟalta ngayunya ungkuku, kaṉa palula tjunguringkula tiṯutjara nyinaku. Palu paluṟu ngayunya kutju ungkunytja wiya palumpa walytja uwankara kuḻu ungkuku palula tjunguringkula tiṯutjara nyinanytjaku. Panya nganaṉa uwankara aḻa-aḻa paṯaṉi paluṟu maḻaku pitjanytjaku. \s1 Tjukurpa Maḻatja \p \v 9-11 Palu maḻpa wiṟu, wanyu waṟka nyuntumpa mapalku palyaṟa wiyala munu ngayulakutu warpungkula pitja. Munu wanyu wati panya Markanya kuḻu aḻṯira ngalya-kati ngayunya pitjala alpamilantjaku, panya paluṟu wiṟuṟa waṟkaripai. \p Uwa, nyangatjali Luke-anya ngali kutjara nyinanyi panya maḻpa kutjupa tjuṯaya anu. Panya wati Timatjalu mantatja tjuṯaku mukuringkula ngayunya wantikatira anu ngura Tjitja-lanikalakutu, ka wati panya Kaṟitjannga kuḻu anu manta nyara Kalaitjiyalakutu. Ka Taitatjanya anuṯu ngura ini Talumai-tjiyaku. \v 12 Kaṉa Titjikatjanya iyaṉu ngura nyara Ipitjalakutu. \v 13 Ka Timitji, nyuntu ngura pala Taṟuwatjalawanu pitjalampa wanyu mantjiṟa ngalya-kati ngayuku panya mantara, panya wati Kaapaku ngurangkaṉa watarkurira wantikatingu. Munu ngayuku panya nyiri rulumapi tjuṯa kuḻu mantjiṟa ngalya-kati, panya tjuṉa-tjuṉanguṟu palyantja tjuṯa munu nanikuta miṟinguṟu palyantja tjuṯa. Palu nyara miṟinguṟu palyantja tjuṯakuṉa puḻkaṟa mukuringanyi, ka palunya tjananya watarkurinytja wiyangku ngalya-kati.\fig |src="co01464b.tif" size="col" loc="p" ref="4:13"\fig* \p \v 14 Palu Timitji, nyuntu panya ninti wati panya Alika-tjantaku. Panya paluṟu kutjupa kutjupa tjuṯa ayananguṟu palyalpai. Wati nyara paluṟu panyaṉi puḻkaṟa kuraṉu. Ka palunya ngapartji Godalu pika puḻka ungkuku. \v 15 Panya paluṟu tjukurpa wangkanyangka ngayunya puḻkaṟa wiyanmaṟa ananingi. Ka nyuntu palunya nguḻu nyangamaṯu nyuntunya kuḻu kurantjaku-tawara. \p \v 16 Panya kuwaripatjaraṉi mayatja puḻkangku ngayunya witiṟa kuutpangka wangkanytjaku tjunu, ka kutjupangku pakaṟa ngayulanguṟu alpamilaṟa anga-wangkanytja wiya alatjiṯu. Panya maḻpa uwankarangkuṉiya wantikatira anu. Palu palya, ngayulu Godala tjanampa tjapini pungkunytja wiya tjanampa kalyparingkunytjaku. \v 17 Palu ngayulu kuutpangka ngaṟanyangka Mayatja Jesunya ngayula tjungu ngaṟangi, munuṉi rapaṟa witulyanu palumpa tjukurpa winki utiṟa tjakultjunkunytjaku aṉangu nyanga Jew wiya uwankarangka. Munuṉi wankaṟunu, panya tjana ngayunya iluntankunytjikitja mukuringangi. \v 18 Uwa, Mayatjaluṉi tiṯutjarangku aṯunymananyi kura tjuṯangka-tawara, munuṉi wankaṟa katiku ngura ilkaṟitjakutu palula tjungu tiṯutjara nyinanytjaku. Kala wanyu palunya tiṯutjarangku waḻkuṟa mirawaṉima witulya puḻkanya. Uwa mulapa. \p \v 19 Uwa Timitji, ankula minyma panya Puṟitjilala munu palumpa kuringka Akuwilala kuḻu wangka panya ngayulu pulanya rawangku kulini. Munu wati Anitji-puṟaku waḻingka nyinanytja tjuṯa kuḻu palu puṟunypaṯu wangka. \p \v 20 Ka wati panya Iṟatjatjanya pitjanytja wiya ngura nyara Kaṟintjala ma-nyinanyi. Kaṉa wati ini Tuṟu-pimatjanya wantikatingu ngura nyara Mailitatjala, panya paluṟu pikatjararingu. \p \v 21 Palu Timitji, wanyu mapalku pitja wari kuwaripangka. \p Kaya kuwari aṉangu nyangantu nyuntunya kulini ini Upu-latjalu, Putantu, Lainatjalu, Kulutiyalu tjana. Nyanga paluṟu tjana uwankarangku nyuntunya kulini nyuntumpa pukuḻarira. Kaya Jesuku walytja kutjupa tjuṯangku kuḻu palu puṟunytjuṯu ngayunya wangkangu nyuntula wangkanytjaku. \p \v 22 Uwa Timitji, alatjiṯuṉa walkatjunanyi. Ka Mayatja Jesulu nyuntula tjungu nyinara nyuntunya rapaṟa pukuḻmanama, munu nyuranya uwankara pukuḻtju puḻkangku kanyinma.