\id 1PE ‘PT 1 PE 02ed’ Pitjantjatjara 1 Peter 20-FEB-03 (Paul & Ann Eckert (SIL/FRM), c/o PO Box 2129 Alice Springs, NT 0871. Ph: +61-8-82924808 Fax: 08-89524894. E-mail: paul.eckert@biblesociety.org.au \ide UTF-8 \h 1 Peterku \toc2 1 Peterku \toc1 Lita Nampa 1 Peterlu Walkatjunkunytja (1 Peter) \mt1 Lita Nampa 1 Peterlu Walkatjunkunytja \mt2 1 Peter \imt1 Nyangatja Ngaṉmanytju Nyakula Wangkanytjaku \ip Nyangatja Godaku tjukurpa Peterlu walkatjunkunytja. Paluṟu lita kutjara walkatjunu, ka nyangatja lita nampa 1 paluṟu walkatjuṟa iyantja Jesuku walytja tjuṯakutu ngura kutjupa tjuṯangka nyinanyangka. Paluṟu tjana panya ngaḻṯutjara nyinangi panya aṉangu kutjupa tjuṯangku tjananya rawangku kuraningi munu pikantanangi tjana Jesunya waṉannyangka. Kutjupa tjaraya tjailangka tjarpatjunangi. Ka Peterlu lita nyangatja tjanampa walkatjunu tjananya kuṉpuntjikitjangku tjana Godaku rapa pukuḻpa nyinanytjaku kurannyangka tjituṟu-tjituṟurira wantinytja wiya. \ip Munu paluṟu tjanala tjukurpa tjakultjunangi Jesunyatjara panya paluṟu kuṉpu puḻka mulapa ngaṟanyi munu aṉangu tjuṯa wankaṟunkupai tjana palumpa mulamularingkunyangka. Munu Peterlu tjananya wangkangi Godala wangaṉarangku kuliṟa tjukaṟuru nyinanytjaku munu pukuḻpa kalypa wiṟuṟa nyinanytjaku mukulya alatjiṯu. Panya Jesunya kuwari nguwanpa maḻaku pitjanyi nyuntunya nganaṉanya mantjintjikitja. \iot Tjukurpa nyanganpa ngarinyi: \io1 1:1-2 Peterlu ngaṉmanytju wangkanytja \io1 1:3-12 Godalu palumpa walytja tjuṯa witulya puḻkangku aṯunymaṟa kanyintja ngula Tjiṉṯu Maḻatjangka wankaṟunkunytjikitjangku \io1 1:13—2:10 Godalulanya mantjinu palya mulapa nyinanytjaku kura tjuṯa wantira \io1 2:11—3:7 Jesunya puṟunypa mayatja tjuṯangka wangaṉarangku kulintjaku \io1 3:1-7 Wati minyma kuriṟara wiṟuṟa palyanyku nyinanytjaku \io1 3:8—4:19 Kutjupangku nyuranya kurannyangkaya uti Godaku mulamularingama munu rawa palyanyku nyinama \io1 5:1-11 Peterlu wangkanytja Jesuku walytjapiti aṯunymankupai tjuṯangka \io1 5:12-14 Peterlu tjukurpa maḻatja wangkanytja \ie \c 1 \s1 Peterlu Ngaṉmanytju Wangkanytja \p \v 1 Uwa, Jesuku walytja tjuṯa, ngayuluṉa Peternya Jesuku Christaku tjukurtjara panya paluṟuṉi wituṟa iyaṉu tjukurpa palumpa aṉangu tjuṯangka wangkanytjaku. Kaṉa lita nyangatja nyurampa walkatjunanyi Jesuku walytja tjuṯaku. Panya nyuranya Godalu ngurkantanu palumpa walytja nyinanytjaku. Palu panya aṉangu tjuṯangku nyuranya rawangku kuraṟa pungkunyangka nyura ngura walytja wantikatira ngura malikitja tjuṯakutu anu Puntula, Kalaitjiyala, Kapatu-tjiyala, Aitjala munu ngura panya Pitjiniyala tjanalakutu. Kaṉa nyangatja palulanguṟu nyurampa lita walkatjunanyi. \v 2 Panya Mama Godalu nyuranya ngaṉmanytju kulintjatjanungku ngurkantanu palumparinytjaku, ka panya Kurunpa Miḻmiḻṯu nyuranya palyaṉu palumpa walytjaringkunytjaku. Ka nyara palulanguṟu Godaku walytjaringkula nyura Jesula Christala wangaṉarangku kulini munu nyura Godala kalypa nyinanyi, panya Jesunya nyurampa ngalkilpa ilura milkaḻi tjutingu, ka milkaḻi nyara paluṟu tjutinytjitjangka Godalu nyuranya kalypangku pungkuwiyangku wantingu. \p Ka Godalu nyuranya tiṯutjarangku mukulyangku kanyinma munu nyuranya kurunpa rapaṟa pukuḻmanama. \s1 Mantangka Nyangaya Nyuranya Kuraṟa Punganyi Palu Godalu Wiṟu Mulapa Nyurampa Ilkaṟingka Kanyini \p \v 3 Uwa, mirawaṉimala Godanya Mayatja Jesuku Christaku Mama, panya ngaḻṯunytju puḻkangkulanya palumpa walytjaringkunytjaku palyaṉu, palumpa katja Jesunya Christanya ilunyangka wankaṟa pakaltjingaṟa. Kala nyara palulanguṟu nganaṉa pukuḻpa rapa puḻka nyinanyi ilunytja kuliṟa nguḻuringkunytja wiya. \v 4 Munula pukuḻṯu kulini panya Godalu puḻka mulapa kanyini nganaṉanya ungkunytjikitjangku. Paluṟu ngura ilkaṟitjangka nganampa kanyini, panya ngura nyara palula wiṟu mulapa tiṯutjara ngaṟapai, wiyaringkupai wiya, ka kutjupangku puṯu alatjiṯu kuralku. \v 5 Panya nganaṉa Godaku mulamularingkunyangka paluṟu witulya puḻkangku nganaṉanya aṯunymaṟa kanyini ngula Tjiṉṯu Maḻatjangka wankaṟunkunytjikitjangku. \v 6 Ka nyura aṟa nyanga palunya kuliṟa puḻkaṟa pukuḻarinyi. Kuwari nyura tjinguṟu tjituṟu-tjituṟuripai kura kutjupa kutjupa tjuṯa nyurala wirkankunyangka, palu nyanga palunya tjananya nyura kulilwiyangku wantira waintaṟa kulini panya paluṟu nyuranya ngula wankaṟunkuku. Palulanguṟu nyura kuwari pukuḻpa tiṯutjara nyinanyi. \v 7 Panya tjituṟu-tjituṟu nyurala wirkankunyangka Godalu nyanganyi munu kulini alatji, “Tjinguṟuya ngayuku mulamularinganyiṯu munta tjinguṟuya ngayuku watarkuringu.” Palu tjituṟu-tjituṟu puḻka nyurala wirkankunyangka nyura kulilwiyangku wantira palumpa kutju mulamularingkunyangka Godanya puḻkaṟa pukuḻarinyi munu kulini, “Mulapaya nyanganpa ngayuku mulamularinganyi watarkurinytja wiya.” \p Uwa, Godaku mulamularingkunytjaku wiṟu mulapa ngaṟanyi. Panya manta winkingka aṉangu tjuṯangku mani kutju puḻkaṟa kulilpai, palu mani nyaratja unytju ngaṟapai, kaya ngula mani wiyaringkunyangka palunya kulintja wiyaringanyi, palu wiṟu mulapa nyangatja Godaku mulamularingkunytja. Ka palulanguṟu nyuranya ngula puḻkaṟa mirawaṉira palyanmankuku Mayatja Jesunya maḻaku pitjanytja-aṟangka. \v 8-9 Nyura panya Jesunya nyakunytja wiya, palu nyura palumpa puḻkaṟa mukuringanyi. Munu nyura kuwari kuḻu nyakunytja wiya, palu nyura palumpa tiṯutjara alatjiṯu mulamularinganyi, munu nyura kurunpa winki pukuḻpa puḻka nyinanyi, panya Godalu nyuranya rawa mulamularingkunyangka wankaṟu kanyini. \p \v 10 Nyanga palunya panya wati Godaku wangkatjara tjuṯangku ngaṉmanytju iriti walkatjunangi. Palu tjana puṯu kuliningi, “Yaaltjingaṟa Godalu mukulyangku aṉangu tjuṯa wankaṟunkunytjikitjangku kulini?” Munuya palulanguṟu rawangku puḻkaṟa kuliningi Godalu tjanala wangkanyangka.\fig |src="GT_1PE 1v10 prophets search.tif" size="col" loc="p" ref="1:10-11"\fig* \v 11 Panya Christaku Kurunṯu tjanala unngunguṟu tjakultjunangi alatji, “Ngula Christanya Wankaṟunkupainya Godalu kalkuntjanya pitjanyangkaya palunya puḻkaṟa pikatjaralku munuya iluntankuku. Ka nyara palula maḻangka Mama Godalu palulawanungku wiṟu mulapa palyalku aṉangu tjuṯa pukuḻmankunytjikitjangku.” Kaya palulanguṟu wangkatjara tjuṯangku rawangku kuliningi alatji, “Yaaltjingaṟa Godalu aṉangu tjuṯa wankaṟunkuku? Yaalaṟa paluṟu tjananya wankaṟunkuku?” Alatjiya rawangku kuliṟa aritiringi. \p \v 12 Palu Godalu tjanala wangkangu alatji, “Tjukurpa nyanga nyura kuwari wangkanytja kuwari utiringkunytja wiya, palu ngula mulapa kutju utiringkuku aṉangu maḻatja maḻatja tjuṯangku nyakunytjaku.” Ala nyangatja, tjana iriti tjukurpa Godaku tjakultjunangi nyura maḻatja tjuṯangku kuwari utiringkunyangka nyakunytjaku. Panya kuwari Godalu Kurunpa Miḻmiḻnga ilkaṟinguṟu iyaṉu tjukurtjara tjuṯa witulyankunytjaku, kaya paluṟu witulyankunyangka nyurala Tjukurpa Palya Jesunyatjara tjakultjunu tjukurpa wiṟu mulapa. Ka panya angelpa tjuṯa kuḻu mukuringanyi tjukurpa nyanga palunya kuliṟa nintiringkunytjikitja, palu puṯuya kulini. \s1 Godalulanya Mantjinu Palya Mulapa Nyinanytjaku \p \v 13 Palulanguṟuya kulil-kulilpa nyinama Godala wangaṉarangku kuliṟa palyantjikitja. Munuya watarku nyinawiyangku pukuḻṯu aḻa-aḻangku paṯaṟa kulinma panya ngula Jesunya Christanya maḻaku pitjanyangka Godalu mukulya puḻkangku nyurampa wiṟu mulapa palyalku. \v 14 Panya ngaṉmanypa nyura ngurpa nyinangi munu nyura kura tjuṯaku kutju mukuringangi. Palu kuwari nyanga nyura uti kura tjuṯa wantira Godala kutju wangaṉarangku kuliṟa palyanma. \v 15 Panya Godanya palya mulapa nyinanyi. Ka palulanguṟu nyura uti palu puṟunypaṯu nyinama palya mulapa, panya Godalu nyuranya ngurkantanu palumpa walytja nyinanytjaku. \v 16 Nyanga alatji nyiringka iriti walkatjunkunytja ngaṟanyi Godalu wangkanytja, \mi “Palya mulapaya nyinama. Nyanga ngayulu palya mulapa nyinanyi, palu puṟunypaya nyinama.” \x * \xo 1:16 \xo*\xt Leviticus 11:44-45\xt*\x* \m \v 17 Nyura panya Godala tjapiṟa palunya mamanmaṟa waḻkulpai. Nyaratja palya, palu watarkurinytja wiyangkuya kulinma panya paluṟu aṉangu tjuṯa tjukaṟurungku ngurkantankupaiṯu nyinanyi. Panya paluṟu aṉangu uwankara tjungu nyanganyi ngurkantankunytjikitjangku, nyuranya kuḻu. Munu paluṟu wiṟu palyannyangka nyakula palyanmananyi munu kura palyannyangka nyakula kuranmananyi. Palulanguṟu nyura uti mantangka nyanga unytju nyinaralpi Godalawanu nyinama palunya kutju rawangku mayatjanmaṟa waḻkuṟa. \v 18-19 Nyura panya tjamuku aṟangka ngaṉmanypa nyinangi, palu aṟa nyara palulawanu nyinara nyura iwara kura puṯu wantikatingi. Ka panya kuwari nyuranya Godalu iwara kurangka ngaṟanyangka mantjiṟa iwara palyangka tjunu palumpa walytjaringkunytjaku. \p Palu kulilaya, yaaltji-yaaltjingku Godalu nyuranya kurangka ngaṟanyangka mantjinu munu wankaṟunu? Paluṟu wanyu mani puḻka ungkula nyuranya mantjinu? Wiya, panya mani mantatja kutju unytju ngaṟala wiyaringkupai. Palu panya Godalu nyuranya mantjinu Jesula Christalawanungku panya paluṟu puṉu kaṯakutjarangka milkaḻi tjutinytjitjanguṟu.\fig |src="GT00135.tif" size="col" loc="p" ref="1:18-19"\fig*Nyara paluṟu panya lamalama wiṟu mulapa ungkunytja puṟunypa, panya wati tjukurtjarangku nganampa kuranguṟu lamalama pungkula Godanya ungkupai palunya pukuḻmankunytjikitjangku, nyara palu puṟunypa Jesunya nganampa lamalama wiṟu mulapa ngalkilpa ilungu Godalu nganaṉanya kura tjuṯa palyantjitjanguṟu kalypangku pungkuwiyangku wantinytjaku. Jesunya milkaḻi tjutinytjitjanguṟu Godalu wiṟu mulapa nganampa palyaṉu nganaṉa iwara kuranguṟu kaṟalyarira iwara palyangka ankunytjaku Godaku walytja mulapa. \p \v 20 Panya ngaṉmanytju manta ilkaṟi paluntja kuwaripangka Godalu kuliningi Christanya mantakutu iyantjikitjangku nyuntunya nganaṉanya wankaṟunkunytjaku. Ka mulapaṯu paluṟu pitjala nganampa ngalkilpa anga-ilungu. \v 21 Ka nganaṉa palulanguṟu Godaku mulamularinganyi, panya paluṟu alatjiṯu Christanya ilunyangka wankaṟa pakaltjingaṉu munu panya palunya ngura ilkaṟitjangka tjunu mayatja puḻka nyinanytjaku palula itingka. Ka nyara palulanguṟulta nganaṉa mulapa Godaku mulamularinganyi munula palumpa aḻa-aḻangku paṯaṟa kulil-kulilpa nyinanyi, watarkurinytja wiya. \s1 Godalu Aḻṯinyangka Palula Wangaṉarangku Kulintjaku \p \v 22 Uwa, nyura panya tjukurpa tjukaṟuru Jesunyatjara wangaṉarangku kulintjatjanungku kura tjuṯa wantira palya mulapa nyinanyi munu nyura kuwari Jesuku walytja tjuṯaku puḻkaṟa mukuringanyi. Nyanga palulanguṟu nyuranku uti tiṯutjara puḻkaṟa mukuringama kurunpa winki. \v 23 Panya nyura Godaku katja uṉṯalpa nyinanyi palumpa panya tjukurpa kuliṟa mulamularingkunytjatjanu. Panya tjukurpa nyara paluṟu kurunpa pampulpai munu tiṯutjara ngaṟapai wiyaringkunytja wiya. Ka tjukurpa palumpa mulamularingkunyangka Godalu nyuranya katjanmaṟa uṉṯalpanmanu. Nyura ngaṉmanypa iṯi ngaringi mamanguṟu ngunytjunguṟu, ka puntu nyara paluṟu wiyaringkupai. Palu kuwari Godanya nyurampa mama nyinanyi tiṯutjara nyinapainya, ka nyura kuḻu palu puṟunypa tiṯutjara wanka nyinaku. \p \v 24-25 Panya nyiringka ngaṉmanytju walkatjunkunytja ngaṟanyi nyanga alatji, \q1 “Tjanpi panya rawa wanka ngaṟanytja wiya mapalku piḻṯiringkupai, \q2 munu inuntji kuḻu unytju wiṟu ngaṟala punkaṟa wiyaringkupai. \q1 Ka nyara palu puṟunypa aṉangu uwankara rawa nyinanytja wiya ilupai. \q1 Palu Mayatja Godaku tjukurpa wiyaringkunytja wiya tiṯutjara alatjiṯu ngaṟaku.” \x * \xo 1:24-25 \xo*\xt Aitjayaku 40:6-8\xt*\x* \m Ka panyala tjukurpa nyanga wiṟu palunya nyurala ngaṉmanytju tjakultjunu. \c 2 \p \v 1 Nyanga palulanguṟuya kura tjuṯa palyalwiyangku wantima. Munuya ngunti wangkawiyangku wantima, ngunti palya-palku nyinawiyangku wantima, munuya kutjupangku wiṟuṟa palyannyangka nyakula nyaṟaringkunytja wiyangku wantima, munuya kampangkaṯu tjaalymaṟa aṉangu kutjupa wangkawiyangku wantira wiṟuṟa nyinama. \v 2 Munuyanku kurunpa winki Godaku tjukurku mukuringkula nintiringama, panya iṯi kuḻunytju ipiku puḻkaṟa mukuringkula rawangku tjikilpai, palu puṟunypaya Godaku tjukurku mukuringama. Panya iṯi kuḻunytju rawangku ipi tjikiṟa puḻkaringkupai munu wiṟuṟa wanka nyinapai, palu puṟunytjuya Godaku tjukurpa rawangku kuliṟa nintiringama, ka nyuranya Godalu wankaṟu tiṯutjarangku kanyilku. \v 3 Panya mulapa nyura ngaṉmanypa nintiringu Mayatja Jesunya ngaḻṯunytju puḻka mulapa nyinanytjitja kuliṟa. \s1 Jesulakutu Ilaringkunytjaku \p \v 4 Uwa, Mayatja Jesulakutuya ilariwa, panya paluṟu puḻi puṟunypa nyinanyi palu wanka. Panya aṉangu tjuṯangkuya palunya kura-palku wantingi, palu Godalu palunya ngurkantanu wiṟu mulapa uwankarangka waintarinytja. \v 5 Panya paluṟu nyuranya Mayatja Jesulakutu pitjanyangka mantjiṟa palula tjunguṟa kanyilku, panya waḻi palyalpai tjuṯangku puḻi tjuṯa tjunkula tatilpai waḻi wiṟu palyantjikitjangku, nyara palu puṟunypa nyura Jesulakutu pitjanyangka Kurunpa Miḻmiḻṯu nyuranya palula tjunguṟa uṯuḻu kutju palyaṉi waḻi wiṟu puṟunypa nyura uwankara tjukurtjararingkula Godala miṟangka tjukaṟuru wiṟu mulapa ngaṟanytjaku. Munu nyura uwankarangku tjukurtjararingkula Godanya pukuḻṯu waḻkuṟa mirawaṉipai. Ka paluṟu puḻkaṟa pukuḻaripai nyura Jesuku Christaku mulamularingkula waḻkunnyangka. \v 6 Panya nyiringka iriti walkatjunkunytja ngaṟanyi Godalu wangkanytja nyanga alatji, \q1 “Ngayulu puḻi tjiwa wiṟu mulapa ngurkantaṟa tjunanyi kuunangka waḻi panya Tjayannga kuṉpu mulapa palyantjikitjangku. \q2 Ka aṉangu kutjupa palumpa mulamularingkulampa Godala miṟangka kuṉṯaringkuwiya rapa alatjiṯu ngaṟaku.” \x * \xo 2:6 \xo*\xt Aitjayaku 28:16\xt*\x* \m \v 7 Uwa, puḻi nyara paluṟu panya Mayatja Jesunya, ka nyura palumpa mulamularingkupai tjuṯa ninti panya paluṟu wiṟu mulapa. Kaya palumpa puṯu mulamularingkupai tjuṯangku palunya kura-palku kulilpai. Panya iriti nyiringka walkatjunkunytja ngaṟanyi nyanga alatji, \q1 “Waḻi palyalpai tjuṯangkuya waḻi puḻi tjuṯanguṟu palyaningi, \q2 munuya puḻi kutju nyakula waṉingu kura-palku kuliṟa. \q1 Palu nguntiya waṉingu, panya puḻi nyara paluṟu kura wiya, wiṟu mulapa waḻi kuṉpu ngaṟanytjaku kanyilpai.” \x * \xo 2:7 \xo*\xt Psalm 118:22\xt*\x* \m \v 8 Ka tjukurpa kutjupa kuḻu iriti nyiringka walkatjunkunytja ngaṟanyi nyanga alatji, \q1 “Aṉangu tjuṯa puḻi nyanga palulawanu ankunyangka puḻi paluṟu tjananya tarpipungkula mantangka punkatjingalpai.” \x * \xo 2:8 \xo*\xt Aitjayaku 8:14\xt*\x* \m Alatji nyiringka iriti walkatjunu, ka puḻi paluṟu Jesunya, panya kuwaripatjara Godalu kutjupa kutjupa uwankara paluntja kuwaripangka paluṟu mukuringu aṉangu tjuṯa Jesuku Christaku mulamularingkunytjaku. Munu palulanguṟu piṟuku kulinu, “Palu aṉangu kutjupa tjuṯangkuya Tjukurpa Palya Jesuku kuliṟa wantiku, munuya palulanguṟulta ngayulanguṟu tiṯutjara alatjiṯu paṯu nyinaku.” Nyanga alatji Godalu ngaṉmanytju kuliningi, ka panya palumpa wangkatjarangku nyiringka iriti walkatjunu tjukurpa nyanga puḻitjara. \p \v 9 Palu Godalu panya nyuranya ngurkantaṟa tjunu palumpa walytjapitiringkula nyinanytjaku palya mulapa, ka nyura uwankara palumpa tjukurtjara tjuṯa nyinanyi, Mayatja panya puḻkaku. Panya paluṟu alatjiṯu nyuranya uwankara ngurkantaṟa tjunu aṉangu tjuṯangka tjakultjunkunytjaku paluṟu wiṟu tjuṯa palyantjitja. Panya Godalu nyuranya ngurkantanu mungawaḻuṟungka nyinanyangka kura wantira palula tjunguringkula nyinanytjaku tili wiṟu mulata. \v 10 Ngaṉmanypa panya nyura mungutja puṟunypa nyinangi. Palu kuwari nyanga nyura palumpa walytjapiti mulapa nyinanyi. Ngaṉmanypa panya nyura ngurpa nyinangi, palu kuwari nyanga nyura nintiringu panya paluṟu nyuranya ngaḻṯunytju puḻkangku aṯunymaṟa kanyini. \s1 Jesuku Walytja Wiya Tjuṯangka Palyanyku Nyinanytjaku \p \v 11 Uwa walytja wiṟu tjuṯa, panya nyura mantangka nyanga unytju kutju nyinanyi malikitja puṟunypa, palu ngula nyura ngura ilkaṟitjangka wirkaṟa nguraṟarira nyinaku. Palulanguṟuṉa puḻkaṟa nyuranya wituwituṉi, “Kulintja kura nyurala unngu utiringkunyangkampaya kura palyantjikitjangku kulintja wiyangku wantima. Panya kulintja kura nyanga paluṟu tjana nyuranya rawangku mukumukuṉi kuraringkunytjaku, kaya palula-tawara kulintja palunya tjananya wantima kulintja wiyangku.” \v 12 Panya Jesuku walytja wiya tjuṯaya ngura winkingka nyurala tjungu nyinara-waṉinyi munu nyuranya kutjupa kutjupa palyannyangka nyakula tjinguṟu kuranmankuku. Palula-tawaraya palya kutju tjukaṟurungku palyanma, kaya palulanguṟulta nyuranya wiṟu palyannyangka nyakula Godanya waḻkulku tjiṉṯu nyara palula panya Jesunya maḻaku pitjanytja-aṟangka. \s1 Mayatja Tjuṯangka Wangaṉarangku Kulintjaku \p \v 13-14 Uwa, Mayatja Jesunya mukuringanyi nyura palumpa walytja uwankara mantangka nyanga nyinara mayatja mantatja tjuṯangka wangaṉarangku kulintjaku. Panya mayatja puḻka nyinanyi ngura ini Rome-ala ngura tjuṯaku mayatja munu mayatja nyara paluṟu wati tjuṯa iyaṉu ngura kutjungka kutjungka mayatjarira kanyintjaku, aṉangu kura palyalpai tjuṯa pungkunytjaku munu wiṟu palyalpai tjuṯa pukuḻarira mirawaṉinytjaku. Ka nyura uti mayatja nyanga paluṟu tjana wangkanyangka wangaṉarangku kuliṟa palyanma. \v 15 Panya aṉangu ngunti wangkapai tjuṯangku nyuranya puntuṟa wangkapai Godaku panya ngurpangku. Palu Godanya mukuringanyi nyura tjukaṟuru palyanyku nyinanytjaku. Panya nyara palulanguṟuya nyura tjukaṟuru wiṟuṟa nyinanyangka nyakula ngunti wangkapai paluṟu tjana puṯu kulilku nyuranya puntuṟa wangkanytjikitjangku. \p \v 16 Uwa, rawangkuya wiṟu tjuṯa kutju palyanma Godaku, panya paluṟu nyuranya palumpa waṟkarinytjaku pauntjingaṟa wituwitulpai wiya puṟitjina puṟunypa. Palu nyura panya palula wangaṉarangku kulilpai pukuḻarira, Christala tjungu nyinara. Palu tjinguṟu nyura ngunti kulilku alatji, “Nganaṉa Jesuku walytja nyinanyangka kutjupangku nganaṉanya puṟitjina puṟunypa puṯu pauntjingaṟa wituwituṉi. Wanyula unytjungku kutjupa kutjupa kura palyanma.” Palu wiya, nyanga alatji kulintja wiyangkuya wantima panya nyura Godaku waṟkaripai tjuṯa munu nyura uti palulawanu tjukaṟuru nyinama. \p \v 17 Munu nyura uti aṉangu uwankarangka purkaṟangku wiṟuṟa wangkama pauntjingantja wiyangku. Munuya Jesuku walytja uwankaraku puḻkaṟa mukuringama wantinytja wiya. Munuya kulinma Godanya panya puḻka mulapa nyinanyi nganaṉa ngalypa-ngalyparingkunytjaku wiya. Ka panya mayatja puḻka nyara Rome-ala nyinanyi, pala palulaya wangaṉarangkuṯu kulinma kuraringkula wantinytja wiyangku. \p \v 18 Kaṉa kuwari nyanga nyurala wangkanyi wati waṟkaripai tjuṯangka. Uti nyura nyurampa mayatjangka wangaṉarangku kuliṟa waṟka palyanma. Tjinguṟu nyura kutjupa tjuṯa mayatja wiṟungka waṟkarinyi panya paluṟu nyuranya ngaḻṯunytjungku mukulyangku wiṟuṟa kanyini. Ka tjinguṟu nyura kutjupatjara mayatja kurangka waṟkarinyi, ka nyuranya tjinguṟu mirpaṉtjungku pauntjingaṟa wangkanyi. Palu uti nyura mayatja uwankarangkaṯu wiṟuṟa wangaṉarangku kulinma panya mayatja mukulyangka kutju wiya, palu mayatja mirpaṉtjungka kuḻu. \p \v 19 Tjinguṟu nyurampa mayatjangku nyuranya mirpaṉarira pungkuku wiyanguṟu alatjiṯu, ka nyura uti Godanya kuliṟa mirpaṉariwiya wiṟuṟa rawa waṟkarima, ka Godanya nyakula nyurampa pukuḻariku. \v 20 Palu tjinguṟu nyurampa mayatjangku nyuranya kura palyannyangka pungkuku. Nyaratja palya, panya nyurampa kuranguṟu paluṟu nyuranya punganyi. Ka nyuranku uti mirawaṉiwiyangku wantima panya Godanya kura palyannyangka nyurampa pukuḻarinytja wiya. Palu wiyanguṟu pungkunyangkaya mirpaṉariwiya rawaṯu waṟkarima, ka pala palulanguṟu Godalu nyuranya nyakula palyanmankuku. \p \v 21 Panya Jesulu Christalu nyurampa ngalkiltu pika puḻka mantjinu nyura palunya ngapartji arkantjaku. Panya Godalu nyuranya ngurkantanu Jesunya puṟunypa aṟa nyanga pikawanu nyinanytjaku. \v 22 Panya paluṟu kura palyantja wiya alatjiṯu, munu ngunti kuḻu wangkanytja wiya ngaṟangi. \v 23 Ka tjana anaṟa kuraṟa pungkunyangka paluṟu ngapartji wangkanytja wiya, munu pungkunyangka ngapartji pungkunytjikitjangku wangkanytja wiyaṯu. Paluṟu wantingi Godalu kutjungku tjananya ngula ngurkantaṟa tjarantjaku, panya paluṟu tjukaṟurungku ngurkantankupai. \v 24 Palu Jesunya panya nganampa kuranguṟu puṉu kaṯakutjarangka ilungu nganampa ngalkilpa, nganaṉa kura wantira Godalawanu tjukaṟuru nyinanytjaku. Uwa, Jesulu nganampa ngalkiltu pika puḻka mantjinu nganaṉa nganampa kuranguṟu wankaringkunytjaku. \v 25 Panya tjiipi puṟunypa nyura kawankatingu. Palu kuwari nyanga nyuranya Godalu maḻakungku aṟuṟilyiṟa ngalya-katingu, ka Jesulu Christalu tjapata palyangku nyuranya rawangku aṯunytju kanyini. \c 3 \s1 Kuriṟara Mukulya Wangaṉara Nyinanytjaku \p \v 1-2 Uwa, kaṉa kuwari palu puṟunypaṯu nyurala wangkanyi minyma kuritjara tjuṯangka. Uti nyura wati kuringka wangaṉarangku kulinma. Tjinguṟu nyuntumpa kuringku Godaku tjukurpa kulilpai wiya, palu nyuntu wiṟuṟa nyinanyangka nyakula paluṟu tjinguṟu ngula Jesuku mulamularingkuku. Palu nyuntu palunya rawangku wangkara wituwituntja wiyangku wantima, panya nyuntu wiṟuṟa tjukaṟuru nyinanyangka kutju wati paluṟu nyuntunya nyakula tjinguṟu Godaku mulamularingkuku. \v 3 Panya minyma kutjupa tjuṯangkuya wiṟu mulapa nyinanytjikitjangku mangka rawangku kumamilaṟa wiṟulpai kutjupa kutjupa wiṟu tjuṯa tjunkula, munuya liritja manyirkitja kuḻu tjunkupai gold-nguṟu palyantja. Munuya mantara wiṟungka tjarpapai mani puḻkatjangka, munuya kulilpai, “Nyanga alatji palyaṟala wiṟu mulapa ngaṟanyi.” Palu nyura uti alatji kulilwiyangku wantima, panya nyanga palula tjanalanguṟu nyura wiṟuringkupai wiya. \p \v 4 Palu nyura tiṯutjara wiṟu mulapa nyinanytjikitja mukuringkulampa nyuranku kurunpa mukulya puḻkatjara nyinama munuya pukuḻtju piluntju nyinama mirpaṉarinytja wiya. Ka Godalu nyuranya mukulya winki nyinanyangka nyakula puḻkaṟa pukuḻariku, panya Godalu unngutja nyakupai munu nyara palulanguṟu kurunpa pukuḻtju piluntju nyinanyangka nyakula pukuḻaripai. \v 5 Panya iriti mulapa minyma Godaku mulamularingkupai tjuṯa nyanga alatji nyinangi kurunpa pukuḻtju piluntju, munuya tjanampa kuri tjuṯangka wangaṉarangku kuliningi. Nyanga palulanguṟuya wiṟu mulapa nyinangi, mantara kutjupa kutjupa tjuṯa tjana kanyintjitjanguṟu wiya. \p \v 6 Palu minyma Tjiiṟanya kulinma wati panya Aipuṟamaku kuri, panya paluṟu palu puṟunypa nyinangi munu palumpa kuringka wangaṉarangku kuliningi munu palunya mayatja kuliṟa waḻkuningi. Ka nyura Tjiiṟanya puṟunypa nyinanytjikitja mukuringkulampa wiṟuṟa palyanyku nyinama munu tiṯutjara rapa nyinama nguḻuringkunytja wiya.\fig |src="cs_Following Jesus v1.tif" size="col" loc="p" ref="3:6-7"\fig* \p \v 7 Uwa, ka wati tjuṯa nyura uti minyma kuri tjuṯa mukulyangku wiṟuṟa kanyinma tjanampa kuraringkunytja wiyangku, panya minyma tjuṯa upa nguwanpa wati puṟunypa kuṉpu nyinanytja wiya. Panya Godalu wati tjuṯa kutju wankaṟunkunytja wiya minyma tjuṯa kuḻu wankaṟunkuku wanka tiṯutjara nyinanytjaku. Tjinguṟu watingku minyma kuri pungkuku munu tjinguṟu paluṟu Godala tjapintjikitja mukuringkuku, ka Godalu palunya kulintja wiyangku wantiku. Palula-tawarayanku minyma kuringka wiṟuṟa tjungu nyinama. \s1 Nyuranya Kurannyangka Kuliṟa Wantinytjaku \p \v 8 Kaṉa nyangatja nyura uwankarangku kulintjakulta wangkanyi. Kaya kulinma, munuyanku tjungu kalypa nyinama mukulya puḻkatjara, panya kuṯa maḻanyku puḻkaṟa mukuringkupai, palu puṟunypayanku mukulya nyinama. Munuyanku kaṉany-kaṉanypa wiyangku ngaḻṯunytjungku tjananya kanyinma. \v 9 Tjinguṟu kutjupangku nyuranya kurannyangka nyura ngapartji tjananya kurantja wiyangku wantima. Ka tjinguṟu kutjupangku nyuranya pauntjingaṟa warkiku, ka nyura ngapartji palu puṟunymankuwiyangku wantima. Palu mukulyangkuya tjananya wangkama munuya Godala tjanampa tjapinma tjananya wiṟuṟa kanyintjaku. Panya Godalu nyuranya ngurkantanu munu nyuranya pukuḻmankunytjikitjangku kalkuṉu, ka nyura ngapartji uti palulanguṟu aṉangu kutjupa tjuṯa pukuḻmanama. \v 10 Panya nyiringka iriti walkatjunkunytja ngaṟanyi alatji, \q1 “Nyura pukuḻpa wiṟuṟa nyinanytjikitja mukuringkulampaya kura tjuṯa wangkawiyangku wantima, \q2 munuyanku ngunti wangkanytja wiyangku tjukaṟurungku kutju wangkama. \q1 \v 11 Munuya kura tjuṯa wantira kampa kutjuparira wiṟu tjuṯa kutju palyanma, \q2 munuya kurunpa winkingku kulinma uwankaraku kalypa nyinanytjikitjangku. \q1 \v 12 Panya Godalu tjukaṟuru nyinapai tjuṯa aṯunymaṟa kanyilpai, \q2 munu palula tjapinnyangka tjananya wangaṉarangku kulilpai. \q1 Palu paluṟu kura palyalpai tjuṯa kulilwiyangku wantipai.” \x * \xo 3:12 \xo*\xt Psalm 34:12-16\xt*\x* \p \v 13 Tjinguṟu nyura kurunpa winki mukuringanyi wiṟuṟa nyinanytjikitja, ka nyara palulanguṟu palyanyku nyinanyangka aṉangu kutjupangku nyuranya kurantjikitjangku kulintjatjanungku puṯu kuliṟa wantiku. \v 14 Palu tjinguṟu nyura tjukaṟuru nyinanyangka kutjupa tjuṯangku nyuranya rawangku wangkara kuranma. Palu tjanampa nguḻuringkula tjituṟu-tjituṟurinytja wiyangkuya wantima, panya Godalu nyuranya pukuḻmaṟa kanyilku kura pala palula tjanalanguṟu. Ka tjananya kuliṟa wantima. \v 15 Munuya Jesunya Christanya kurunpa winkingku mayatjanmaṟa waḻkunma. \p Ka tjinguṟu kutjupa tjuṯangku nyuranya tjapilku, “Nyaaku nyura Jesuku pukuḻpa mulamularinganyi?” Ka nyura ngaṉmanytju kulintjatjanungku alatji tjapinnyangka nguḻu wiyangku palula tjanala utingku tjakultjunama tjana kulintjaku Jesunya panya nganampa mayatja munu wankaṟunkupainya. Palu tjanala kaṉany-kaṉanytju wangkanytja wiyangkuya purkaṟangku wangkama mukulyangku. \p \v 16 Uwa, tjana nyuranya anannyangka tjanampa pikaringkunytja wiyangku wantima, panya Godalu pikaringkunyangka nyakula nyurampa pukuḻarinytja wiya, ka nyura kuliṟa kuṉṯaringkuku. Palulanguṟuya tjanala purkaṟangku wiṟuṟa wangkama, kaya nyuranya anantjatjanungku maḻa kuṉṯaringkuku nyuranya Christalawanu wiṟuṟa nyinanyangka nyakula. \v 17 Tjinguṟuya nyuranya punganyi nyura tjananya kurannyangka palatja palya panya nyurampa kuranguṟuya nyuranya punganyi. Palu tjinguṟuya nyuranya wiṟuṟa tjukaṟuru nyinanyangka punganyi, ka nyara palulanguṟu Godanya nyurampa nyakula puḻkaṟa pukuḻarinyi, panya nyura palula wangaṉarangku kuliṟa wiṟuṟa nyinanyi, kaya ngunti nyuranya punganyi. \p \v 18 Wanyuya Jesunya Christanya kulinma, panya paluṟu kura wiya alatjiṯu tjukaṟuru mulapa munu panya nganampa ngalkilpa anga-ilungu kura palyalpai tjuṯaku nganaṉanya Godala tjunguntjikitja. Paluṟu nyuntumpa nganampa kuranguṟu ilungu kutju-aṟa Godanya nganampa kalyparingkunytjaku. Paluṟu aṉangu alatjiṯu ilungu, palu Kurunpa Miḻmiḻṯu palunya ilunyangka wankaṟa pakaltjingaṉu. \v 19 Ka paluṟu kurunpa anu ngura kutjupakutu munu kurun-kurunpa tjuṯangka tjukurpa wangkangi, panya ngura nyara palula Godalu palunya tjananya tjailangka puṟunypa kanyini. \v 20 Panya paluṟu tjana iriti Godala tungunpungangi Noah-lu panya pauta puḻka palyantja-aṟangka, ka panya Godalu tjananya uṟu puḻkangka uwankara iluntanu munu tjananya kurunpa tjuṯa tjailangka puṟunypa tjunu rawa nyinanytjaku. Nyara palula aṟangka Noah-lu pauta rawangku palyalkatinyangka Godanya aṉangu tjuṯaku paṯaningi paluṟu tjana maḻaku palulakutu aṟuringkunytjaku, palu tjana wantingi. Kaya Noah-nya tjana aṉangu 8 kutju pautangka tjarpara wankaringu Godalu uṟu panya puḻkangka katuṟa katinyangka. \p \v 21 Ka palu puṟunypa kuwari Godalu nganaṉanya wankaṟunanyi. Panya aṉangu kutjupa minangka baptise-katinyangkala nyakula kulilpai palunya Godalu wankaṟunkunytja. Palu nganaṉanya nyaaku minangka baptise-katipai? Miṟi paltjiṟa raputji kilinankunytjaku? Wiya, nganaṉa Godala tjapilpai paluṟu nganaṉanya palula miṟangka kuṉṯa wiya ngaṟatjunkunytjaku. Ka mulapaṯu Godalu nganaṉanya baptise-katinyangka alatjingalpai, panya paluṟu Jesunya Christanya ilunyangka wankaṟa pakaltjingaṉu, nyara palulanguṟu Godalu nganaṉanya wankaṟunkupai. \v 22 Ka panya Jesunya pakantjatjanu ngura ilkaṟikutu anu munu kuwari nyinanyi mayatja puḻka mulapa Godala tjungu palula kampa wakungka, munu paluṟu mayatjarira kanyini ilkaṟitja kutjupa kutjupa uwankara, angelpa tjuṯa, mayatja kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻukuḻu. \c 4 \s1 Kampa Kutjuparira Tjukaṟuru Nyinanytjaku \p \v 1 Uwa, panya wati kura tjuṯangku Jesunya Christanya puḻkaṟa pungkula pikatjaraṉu mantangka nyanga nyinanyangkalpi, palu pungkunyangka paluṟu rapa ngaṟangi Mama Godanya mukuringkunytjitja kutju kuliṟa. Ka nyura uti palu puṟunytjuṯu kulinma munuya aṉangu tjuṯangku nyuranya pungkula pikatjarannyangka rapa ngaṟama. Panya aṉangu kutjupangku Jesunya puṟunypa pikangka rapa ngaṟala Godanya puḻkaṟa kulilpai munu kura palyalpai wiya. \v 2 Palulanguṟuya nyura mukuringkunytjitja wantima munuya Godala kutju wangaṉarangku kuliṟa paluṟu mukuringkunytjitja kutju palyanma. \p \v 3 Panya nyura ngaṉmanypa kurangka nyinangi Godaku ngurpa. Nyaratja nyura Godaku ngurpa nyinara kuṉṯa wiya aṉangu kutjupa kutjupangka ngaringi nyuranku mukuringkunytjitja kutju kuliṟa. Munu nyura tjunguringkula waina puḻka tjikiṟa taṟangkarira kutjupangka kutjupangka ngaripai kuri mulapa wantikatira. Munu panya nyura kurangku god ngalypa-ngalypa tjuṯa waḻkulpai nyinangi. \p \v 4-5 Palu kuwari nyanga nyura Jesuku walytjaringkula kura tjuṯa wantipairingu, kaya Godanya kulilpai wiya tjuṯangku nyuranya nyakula urulyaraṉi, panya nyura tjanala tjunguringkula kura palyalpai wiyaringu. Kaya kuwari nyuranya anaṟa kura tjuṯa wangkara ikaringkupai. Palu nyara palunya tjananya ngula Godalu kuranyu ngaṟatjunkula wangkaku tjana mantangka nyinara palyantjitja uwankara utingku tjakultjunkunytjaku. Panya paluṟu mulapa aṉangu uwankara ngurkantaṟa tjaralku, wanka tjuṯa munu miri tjuṯa kuḻukuḻu. \v 6 Panya kutjupangku Tjukurpa Palya Jesunyatjara miri tjuṯangka kuḻu wangkara tjakultjunu tjana kuḻu kuliṟa Godala tjunguringkula tiṯutjara nyinanytjaku. Paluṟu tjana panya ngaṉmanypa ilura wiyaringu. Palu Godalu tjanala Tjukurpa Palya tjakultjunkunytjaku iyaṉu tjana kuḻu kuliṟa mulamularingkunyangka Kurunpa Miḻmiḻṯu tjananya kuḻu wankaṟunkunytjaku. \s1 Ngapartji-ngapartjingku Aṯunymankunytjaku \p \v 7 Ka tjiṉṯu ilaringu ilkaṟi manta uwankara wiyaringkunytjaku. Kaya purkaṟangku atatjuṟa kulilkatima tjukaṟurungku Godala tjapintjikitjangku. \v 8 Palu puḻka mulapa ngaṟanyi nyanga alatji uti nyuranku puḻkaṟa mulapa mukuringama kurunpa winki. Panya nyura aṉangu kutjupaku ngaṉmanypa alatjiṯu puḻkaṟa mukuringkulampa palumpa mapalku kalyparingkuku nyara paluṟu nyuranya kurannyangka. \p \v 9 Ka tjinguṟu Jesuku walytja kutjupa malikitja ngura kutjupanguṟu pitjanyi kaya nyakulampa mapalkungku nyurampa ngurangka aḻṯira tjunama papulankuwiyangku, munu palunya pukuḻṯu kanyinma mirpaṉ-mirpaṉṯu wangkanytja wiyangku.\fig |src="cs_Man with billy can.tif" size="col" loc="p" ref="4:9"\fig* \v 10 Panya Godalu nyuranya kutju kutju pukuḻtjungku nintilpai munu witulyankupai waṟka walytjangku walytjangku palyantjaku. Ka nyura uti waṟka nyanga palunya tjananya nintinnyangka kutjungku kutjungku wiṟuṟa palyanma aṉangu kutjupa tjuṯangku kuḻu kuṉpuringkula pukuḻṯu Jesunya waṉantjaku. \p \v 11 Tjinguṟu Godalu nyuntunya nintinu tjukurpa wangkanytjaku, ka nyuntu uti tjukurpa tjanala wangkarampa Godaku tjukurpa kutju wangkama. Tjinguṟu Godalu nyuntunya nintinu aṉangu tjuṯa alpamilantjaku, ka nyuntu uti tjananya puḻkaṟa alpamilanma, Godalu nyuntunya kuṉpunnyangka.\fig |src="GT_1PE 4v11 help each other.tif" size="col" loc="p" ref="4:11"\fig* Kaya nyara palulanguṟu aṉangu tjuṯangku nyuranya nyakula waintaṟa Godanya puḻkaṟa mirawaṉiku munuya wangkaku, “Uwa, mulapa nyara paluṟu tjana Jesula Christalawanu tjukaṟuru mulapa nyinanyi.” Munuya nyara palulanguṟu Godanya puḻkaṟa waḻkulku. Uwa, Godanya panya mayatja witulya puḻka mulapa nyinanyi pitalytji puḻkanya. Kala wanyu wantinytja wiyangku tiṯutjarangku palunya mirawaṉira waḻkunma. Uwa, mulapa. \s1 Nyuranya Kuraṟa Pungkunyangka Pukuḻarinytjaku \p \v 12 Uwa walytja wiṟu tjuṯa, kuwari aṉangu Jesunya wantipai tjuṯangku nyuranya anaṉi munu tjinguṟu punganyi munu kutjupa kutjupa palyaṉi nyura pikatjararingkula tjituṟu-tjituṟurinytjaku. Ka nyura tjinguṟu tjituṟu-tjituṟurira kulini, “Yaaltji-yaaltjingku nyangantu nganaṉanya kuraṉi? Panya nganaṉa Jesunya Christanya kutju waṉalpai. Kalanya nyaaku nganaṉanya kutju rawangku kuraṉi?” Palu alatji kulintja wiyangkuya wantima panya Godalu nyuranya arkaṟa nyanganyi, “Yaaltji-yaaltji nyanga tjana kura nyanga tjuṯawanu kuṉpu ngaṟaku? Tjinguṟuya ngayunya wantinytja wiyangku tiṯutjarangku waṉanma, munta tjinguṟuṉiya pakuringkula wantiku.” Alatji paluṟu nyuranya arkaṟa nyanganyi panya paluṟu mukuringanyi nyura palunya tiṯutjarangku tungun-tunguntu waṉantjaku. \v 13 Palu pukuḻarimaya kura nyanga palu puṟunypa nyurala wirkankunyangka. Panya ngaṉmanytjuya Jesunya kuraringkula pungkula pikatjaraṉu munu iluntanu. Ka nyurampa ngapartji palu puṟunypaṯu ngaṟakatinyi. Kaya pukuḻarima Jesunya puṟunypa pikatjararingkunytjikitja. Panya ngula Jesunya Christanya maḻaku pitjaku witulya pitalytji puḻka mulapa, ka nyara palula aṟa nyura puḻkaṟa pukuḻariku. \p \v 14 Panya aṉangu kutjupa tjuṯangku nyuranya Jesunya waṉannyangka nyakula anaṟa warkipai. Palu nyaanguṟuya nyuranya alatji wangkara warkinyi? Wiya, panya Godaku kurunpa nyurala unngu nyinanyi kurunpa panya wiṟu mulapa, kaya nyara palulanguṟu nyuranya anaṉi. Kaya nyuranya warkinyangka kuliṟa wantima munuya pukuḻpa nyinama. \v 15 Palu tjukaṟuruya palyanyku nyinama kura kutjupa kutjupa tjuṯa palyantja wiya. Panya nyuranya kuranguṟu pungkunytjaku ngaṟanyi alatjiṯu. Palula-tawaraya miri pungkunytja wiya, walytjatjara kutitjunkunytja wiya, iṟarira wangkanytja wiya, kura kutjupa kutjupa uwankara palyantja wiyangku wantima. \p \v 16 Palu tjinguṟu nyuranya Jesunya waṉannyangka anaṟa pungkuku, ka nyura uti kuṉṯaringkuwiya ngaṟama munuya alatji kulinma, “Munta-uwa, nganaṉa Jesunya waṉannyangkaya nyangantu nganaṉanya kuraṉi.” Munu nyura uti tjananya kulilwiyangku wantira Godanya puḻkaṟa waḻkunma, panya paluṟu alatjiṯu nyuranya Jesuku walytjaringkunytjaku ngurkantanu. \p \v 17 Palu kuwari nyanga Godalu aṉangu uwankara nyakula ngurkantananyi tjana kura munu palya nyinanytjitja-nguṟu. Munu paluṟu nganaṉanya palumpa walytja tjuṯa-waraṟa nyanganyi kura palyantjitja-nguṟu ngurkantaṟa paintjikitjangku. Palulanguṟula alatji kulini, “Munta, Godalu nganaṉanya-waraṟa ngurkantankunytjatjanungku aṉangu panya palunya wantipai tjuṯa ngurkantaṟa puḻkaṟa paiṟa iyalku ngura kurakutu, panya tjana Tjukurpa Palya Jesunyatjara kuliṟa wantingi.” \v 18 Panya nyiringka iriti walkatjunkunytja ngaṟanyi nyanga alatji, \q1 “Panya Godalawanu tjukaṟuru nyinapai tjuṯangkuya pika puḻka mantjiṟa kutju wankaringkuku. \q1 Kaya aṉangu panya Godanya wantira kura palyalpai tjuṯa yaaltjiriku? Wiya, Godalu tjananya puḻkaṟa alatjiṯu pikantankuku ngaḻṯuringkunytja wiyangku.” \p \v 19 Uwa, nyanga alatji Godalu nyurala wangkanyi, panya tjituṟu-tjituṟu kutjupa kutjupa tjuṯa nyurala wirkankuku. Ka tjituṟu-tjituṟu nyanga paluṟu tjana wirkankunyangka nyura yaaltjiriku? Wiya, uti nyura Godaku mulamularingama wantinytja wiya, panya paluṟu nganaṉanya paluṟa tjunkunytjatjanungku tiṯutjarangku aṯunymaṟa kanyini. Paluṟu nganampa watarkurinytja wiya, kala uti mukulya tjukaṟuru nyinama nganaṉala tjituṟu-tjituṟu nyanga paluṟu tjana wirkankunyangka. \c 5 \s1 Jesuku Walytjapiti Aṯunymankupai Tjuṯangka Wangkanytja \p \v 1 Uwa, kaṉa kuwari nyurala wangkanyi Jesuku walytjapiti aṯunymankupai tjuṯangka. Ngayulu kuḻu panya nyura puṟunypaṯu Jesuku walytja tjuṯa aṯunymaṟa kanyilpai nyinanyi. Ngayulu panya ngaṟala nyangangi Jesunya wakaṟa puṉu kaṯakutjarangka utitjunkunyangka, munuṉa ngula tjiṉṯu maḻatjangka ngayulu palula tjunguringkula pukuḻpa mulapa nyinaku, panya nyara palula-aṟangka Godalu palunya uwankarangka nintilku paluṟu witulya puḻka mulapa ngaṟanyangka pitalytji puḻkanya. Kaṉa kuwari nyanga nyuranya wangkanyi Jesuku walytja tjuṯa wiṟuṟa aṯunymankunytjaku. \v 2 Panya Godalu nyuranya tjunu tjananya aṯunymaṟa kanyintjaku. Ka nyura uti kurunpa winki mukuringkula tjananya wangaṉarangku aṯunymaṟa kanyinma. Panya wati tjapatangku palumpa tjiipi tjuṯa wiṟuṟa kanyilpai, palu puṟunytju nyura uti Godaku walytja tjuṯa wiṟuṟa aṯunymaṟa kanyinma, panya Godanya mukuringanyi nyura alatji wiṟuṟa kanyintjaku.\fig |src="bk00007c.tif" size="col" loc="p" ref="5:2"\fig* \p Palu tjanalanguṟu mani mantjintjikitjangku kulintja wiyangkuya wantima munuya Godaku tjukurpa tjanala pukuḻtjungku nintinma tjanampa kutju palyantjikitjangku kuliṟa. \v 3 Munu tjananya wiṟuṟa purkaṟangku kanyinma pauntjingaṟa wangkara wituwituntja wiyangku, panya Godalu nyuranya wiṟuṟa kanyintjaku ngurkantanu. Ka paluṟu tjana nyuranya nyakula nyuranya puṟunypaṯu wiṟuṟa nyinaku. \v 4 Ka nyara palulanguṟu ngula nyurampa tjapata puḻkangku Christalu maḻaku pitjala nyuranya aṉangu winkingka miṟangka mirawaṉira wiṟu mulapa ungkuku. Ka nyara paluṟu kuraringkunytja wiya tiṯutjara pitalytji puḻka ngaṟaku wiṟu mulapa. \p \v 5 Kaṉa nyurala ngapartji wangkanyi wati yangupala tjuṯangka munu kungkawaṟa tjuṯangka kuḻu. Uti nyura tjiḻpi pampa tjuṯangka wangaṉarangku kulinma tjana wangkanyangka. \p Uwa, uti Jesuku walytja uwankara kaṉany-kaṉanypa wiya nyinama ngaḻṯunytju puḻka. Munuyanku pukuḻtjungku ngapartji-ngapartjingku alpamilaṟa palyanma, panya nyiringka iriti walkatjunkunytja ngaṟanyi nyanga alatji, \q1 “Panya Godalu kaṉany-kaṉanypa nyinapai tjuṯa wantipai. \q2 Palu panya purkaṟa nyinapai tjuṯa paluṟu mukulyangku aṯunymaṟa kanyilpai kaṉany-kaṉanypa wiya nyinanyangka.” \x * \xo 5:5 \xo*\xt Proverbs 3:34\xt*\x* \m \v 6 Pala palulanguṟuya Godala aṯunymankupai puḻkangka wangaṉarangku kulinma kaṉany-kaṉanyariwiyangku, ka ngula tjiṉṯu paluṟu kulintjitjangka paluṟu nyuranya mirawaṉira puḻka mulapa tjunkuku. \v 7 Palu nyurala kutjupa kutjupa kura wirkankunyangkaya tjituṟu-tjituṟurinytja wiyangku Godanya kulinma, panya paluṟu nyuranya aṯunymaṟa kanyini. \p \v 8 Munuya kulil-kulilpa nyinama mamu Satantu pikaṯingku nyuranya kuraṟa punkatjingantjaku-tawara. Panya mamu paluṟu lion puḻka puṟunypa para-ngaṟanyi, panya lion puḻkangku kuka para-ngurilpai patjaṟa ngalkula paḻtjaringkunytjikitjangku, palu puṟunytju mamu paluṟu para-ngaṟala ngurini aṉangu tjuṯa kuraṟa punkatjingantjikitjangku. \v 9 Kaya Godaku rawa raparingkula mamu pala palula tungunpungama. Munuya kulinma panya Jesuku walytja kutjupa tjuṯa manta winkingka nyuranya puṟunypa nyinanyi, panya Godanya wantipai tjuṯangkuya palunya tjananya munu nyuranya kuḻu Jesuku mulamularingkunyangka kuraṟa punganyi munu puḻkaṟa pikantananyi. \v 10 Palu nyura pika nyanga palula tjanalawanu tjukutjuku rawa nyinanyangka Godalu witulya puḻkangku nyuranya wiṟu mularmankuku munu nyuranya kurunpa rapa kuṉpu alatjiṯu palyalku nyura palumpa puḻkaṟa tiṯutjara mulamularingkunytjaku. Panya Godalu mukulya puḻkangku nyuranya ngurkantanu nyura Jesula tjunguringkula ngura wiṟungka tiṯutjara nyinanytjaku. \v 11 Uwa, Godanya mayatja witulya puḻka mulapa nyinanyi. Kala wanyu wantinytja wiyangku tiṯutjarangku palunya kutju mirawaṉira waḻkunma. Uwa, mulapa. \s1 Tjukurpa Maḻatja \p \v 12 Uwa, nyangatja ngayuku maḻpa wiṟu ini Tjaalatjanya ngayula tjungu nyinanyi. Paluṟu panya Jesunya tungun-tunguntu waṉalpai wantinytja wiyangku. Kali paluṟu ngali lita nyangatja nyurampa muṯumuṯu walkatjunu nyuranya pukuḻmankunytjikitjangku. Nyangatjaṉa walkatjunu nyura kulintjaku panya Godanya mulapa ngaḻṯunytju pukuḻtju puḻka nganampa nyinanyi. Kaya nyanga palunya kuliṟa Godaku rawa mulamularingama wantinytja wiya. \p \v 13 Kaya ngura nyanga Papilanta Jesuku walytja tjuṯangku nyuranya kulini nyurampa pukuḻarira.\f * \fr 5:13 \fr*\ft Ngura Papilannga kunyu ngura Rome-anya, panya kutjupa-aṟa aṉangu tjuṯangku ngura Rome-anya kitikiti wangkanytjikitjangku ini Papilannga wangkapai.\ft*\f* Panya nyanga palunya tjananya Godalu ngurkantanu nyuranya puṟunypa paluṟu tjana kuḻu Jesuku walytjaringkunytjaku. \p Ka wati kutjupa Markanya kuḻu mukuringanyi ngayulu palumpa wangka nyurala tjakultjunkunytjaku. Wati nyanga paluṟu panya ngayuku katja puṟunypa. \p \v 14 Ka nyura uti aṉangu kutjupa Jesuku walytja nyakulampa palumpa pukuḻarira maṟa witinma. \p Uwa, alatjiṯuṉa wangkanyi. Ka Godalu nyuranya Christaku walytjapiti uwankara kurunpa pukuḻpa rapa mulapa palyanma.