\id TIT 57 TITpio.sfm UTF8 Titus Piacoco-(pio)-Colombia 2009 
\h TITO 
\toc1 Tito 
\toc2 Tito 
\toc3 Tit 
\mt1 TITO 
\c 1  
\s1 Saludo 
\p  
\v 1 Núa, Pablo, nubànùa pirí cuyàluta, pía Tito. Núa íibaidéerica Dios irípiná. Nucàlida tàacáisi nacái Jesucristo inùmalìcuíse. Numàni cài yéewanápiná macáita wenàiwica Dios yeedéeyéica yàasu wenàiwicapináwa neebáidaca Dios itàacái tài íiméeri iyú, yéewanápiná nacái náalíacawa macáita yái tàacáisi yéewáidéerica wía wáalíacaténáwa càinácaalí Dios iwàwa wàyaca chái èeri irìcu.  
\v 2 Nuíbaida Dios irípiná, nutàaní nacái Jesucristo inùmalìcuíse núalíacáináwa báisíiri iyúcani Dios yáalimá imàacaca wàyaca yáapicha càiripináta. Yái Diosca, yái càmíirica cachìwa, icàlidacaté tàacáisi bàaluitésíwa èeri ipíchawáise. Dios icàlidacaté cáimiétacanéeri iyúni, yàanápiná wacáuca càmíiri imáalàawa. Wáalía nacáiwa imàníinápiná cài.  
\v 3 Siùcáisede Dios imàacaca wáalíacawa tàacáisi ìwali Dios icàlidéericaté. Yá wáalíacawa ìwali yái tàacáisica, Dios ibànùacáináté wenàiwica néewáidacaténá wía. Yácata yái tàacáisica Dios ichùulièrica nucàlidaca wenàiwicanái irí, yái Dios iwasèericaté wía yàasu yùuwichàacáisi íichawa.  
\v 4 Nubànùa pirí cuyàluta, Tito. Báisíta, nuicáca pía càiride iyúwa nuìriwa weebáidacáiná Jesucristo itàacái. Nusutáca Wáaniri Dios íicha pirípiná, Jesucristo nacái, yái iwasèericaté wía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha, namàníinápiná pirí cayábéeri, namàacáanápiná nacái pìyaca matuíbanáiri iyú. 
\s1 El trabajo de Tito en Creta 
\p  
\v 5 Numàacacaté pía Creta yàasu iwàwata íinata pimànicaténá yái íibaidacalési càmíiricáwaca numáalàida numànica nèewi níái yeebáidéeyéica Jesucristo itàacái. Nuwàwa nacái pibàlùadaca ancianonáipiná macái yàcalé imanùbaca nacuèrinánáipináca níara yeebáidéeyéica Jesucristo itàacái. Iwàwacutá nacái ancianonái nàyaca càide iyúwaté núumáaná pirí.  
\v 6 Càita iwàwacutá ancianonái nàyaca: Iwàwacutá anciano ìyaca mabáyawanéeri iyú yéewanápiná càmita áibanái yáalimá icháawàaca iináwaná ìwali, ipíchaná náimaca imànicasa ibáyawanáwa. Iwàwacutá anciano idènìaca abéechúata íinuwa. Yéenibe nacái iwàwacutá neebáidaca Jesucristo itàacái. Iwàwacutá anciano yéenibe nàyaca machacàníiri iyú yéewanápiná càmita áibanái yáalimá icháawàaca naináwaná ìwali, ipíchaná áibanái náimaca anciano yéenibe nawàwáanása namànica meedá macái báawéeri íiwitáaná, càmitasa nacái neebáida náaniri itàacáiwa.  
\v 7 Yácáiná anciano íibaidaca Dios irípiná, icùacaténá Dios irípiná yàasu wenàiwica, íná iwàwacutá anciano ìyaca mabáyawanéeri iyú yéewanápiná càmita áibanái yáalimá icháawàaca iináwaná ìwali. Iwàwacutá càmíirita canùmasée yái ancianoca, càmíiri cachàini iicáca yáawawa. Càmita nacái calúa. Càmita nacái icàma. Càmita nacái icuísa íichawa wenàiwica. Càmita íináidawa mamáalàacata yeedácaténá iríwa plata.  
\v 8 Néese, iwàwacutá anciano itàidaca wenàiwica cayába, cawinácaalí yèepuníiyéicawa déeculé icapèe íichawa, anciano yeedáanápiná yàataléwa nía, nayamáacaténáwa icapèerìcu. Iwàwacutá casíimáica nacái anciano imànica yáawamita cayábéeri áibanái irí. Iwàwacutá cáimiétacanéeri, cáalíacáiri nacái, yái ancianoca. Iwàwacutá ìyaca machacàníiri iyú. Iwàwacutá anciano yàaca Dios icàaluíniná. Iwàwacutá anciano icùaca yáawawa ipíchaná imànica ibáyawanáwa.  
\v 9 Iwàwacutá nacái anciano yeebáidaca tài íiméeri iyúni yái tàacáisi báisíirica wéewáidéerica iyú wenàiwica yéewanápiná anciano yáalimá yàalàaca wenàiwica báisíiri tàacáisi iyú, yéewanápiná nacái anciano yáalimá imawènìadaca cachìwéeyéi wenàiwica báisíiri tàacáisi iyú cawinácaalí cachìwéeyéica yéewáidéeyéica wenàiwica cachìwéeri tàacáisi iyú. 
\p  
\v 10 Pibàlùada ancianonáipiná càide iyúwa núumáaná pirí, manùbacáiná wenàiwica càmita neebáida nacuèrinánái itàacáiwa. Manùba wenàiwica natàaníca máiwitáiséeri iyú meedá. Nachìwáidaca nacái áibanái wenàiwica. Abénaméeyéi judío yéewáidéeyéica wenàiwica, máiní cachìwéeyéica nía cachàiníwanái áibanái íicha, náimacáiná iwàwacutáanása càmíiyéi judío imànica circuncisión idécanáami neebáidaca Jesucristo itàacái. Nachìwacáita meedá, níái judío icàlidéeyéica càiri tàacáisica.  
\v 11 Cawinácaalí ancianonái pibàlùadéeyéica iwàwacutá nachùulìaca masànáanápiná níara icàlidéeyéica càiri cachìwéeri tàacáisica, níacáiná cachìwéeyéica nadéca nawàlùacawa abénaméeyéi icapèerìculé, néese cachìwéeyéi iméeràidaca wenàiwica báisíiri tàacáisi íicha, canánama níái capìirìcuíyéica. Naméeràidaca áibanái néewáidacáiná nía meedá chìwái iyú, càmíirica báisí tàacáisica, yéewanápiná needáca nalíwa plata nachìwa iyúwa meedá. 
\p  
\v 12 Iwàwacutá ancianonái ichùulìaca masànáanápiná níara cachìwéeyéica, bàaluitécáiná ìyacaté áiba cáalíacáiri Creta yàasu cáli néeséeri. Yá íimacaté yàasu cáli néeséeyéi ìwaliwa: “Níái Creta yàasu cáli néeséeyéi nachìwáidaca áibanái wenàiwica mamáalàacata. Càica níade iyúwa caluéyéi cuwèesi. Inuca nacái nía, càita nacái camùnica nía. Nawàwaca nayáaca nayáacaléwa cadénama meedá, napuníadacaténá natúrawa”, íimacaté yái cáalíacáirica.  
\v 13 Yái cáalíacáirica Creta yàasu cáli néeséeri itàanícaté báisíiri iyú yàasu cáli néeséeyéi ìwaliwa. Iná pìalàa nía cachàiníiri iyú, níái yeebáidéeyéica Jesucristo itàacái neebáidáanápiná tài íiméeri iyú abéericata yái tàacáisi báisíirica.  
\v 14 Pìalàa nía nacái ipíchaná neebáidaca cachìwéeri tàacáisi áibanái icàlidéerica ichìwa iyúwa, judíonái yàawirináimi yàasu tàacáisimica. Pìalàa nacái nía ipíchaná neebáidaca iyúwa cachìwéeyéi ichùulìaná namànica, níái càmíiyéica yeebáida báisíiri tàacáisi. 
\p  
\v 15 Pìalàa nacái nía cachàiníiri iyú. Cayábacaalí wenàiwicanái íiwitáise, yásí cayábacani macáita yái namàníirica. Néese, báawacaalí wenàiwicanái íiwitáise, yá càmicaalí neebáida Dios itàacái, yásí báawacani macáita yái namàníirica. Càita nàyaca: Náináidacawa báawéeri ìwali, càmita bái nía nabáyawaná ìwaliwa.  
\v 16 Pìalàa nía cachàiníiri iyú, níara cachìwéeyéica. Ewita nacàlidacáaníta naináwaná ìwaliwa Dios yàasu wenàiwicacasa nía, càicáaníta náasáidaca càmita Dios yàasu wenàiwica nía. Náasáidaca càmita Dios yàasunáica nía, namànicáiná wawàsi báawéerica Dios iicá, càmicáiná nacái neebáida càide iyúwa Dios iwàwáaná namànica. Canácatáita namàni cayábéeri. 
\c 2  
\s1 La sana enseñanza 
\p  
\v 1 Tito, iwàwacutá péewáidaca wenàiwica nàyáanápiná machacàníiri iyú càide iyúwa báisíiri tàacáisi íimáaná.  
\v 2 Péewáida béeyéi asìanái ipíchaná nacàmaca, iwàwacutá cáimiétacanáca nía, iwàwacutá nacái nacùaca níawawa ipíchaná namànica nabáyawanáwa. Iwàwacutá neebáidaca Dios itàacái tài íiméeri iyú. Iwàwacutá cáinináca naicáca Dios báisíiri iyú. Iwàwacutá nacái nàidenìaca nàuwichàanáwa matuíbanáiri iyú áibanáicaalí imàacaca nàuwichàacawa neebáidacáiná Jesucristo itàacái.  
\v 3 Càita nacái péewáida béeyéi inanái. Iwàwacutá nàyaca càide iyúwa inanái ìyáaná yeebáidéeyéica Dios itàacái. Iwàwacutá càmita natàaní báawéeri iyú áibanái ìwali. Iwàwacutá càmita nàira mamáalàacata ìiracalési ipuíri. Iwàwacutá béeyéi inanái néewáidaca áibanái namàníinápiná cayábéeri.  
\v 4 Iwàwacutá nacái béeyéi inanái nàyaca machacàníiri iyú néewáidacaténá mànacanái canìríiyéica cáinináanápiná naicáca nanìriwa, néenibe nacáiwa.  
\v 5 Iwàwacutá nacái béeyéi inanái néewáidaca mànacanái canìríiyéi nacùanápiná níawawa ipíchaná namànica nabáyawanáwa. Iwàwacutá nacái càmita náináidawa áiba asìali ìwali càmíirica nanìrisíwa. Iwàwacutá nacái béeyéi inanái néewáidaca mànacanái canìríiyéi náibaidáanápiná néenánái irípináwa nacapèerìcuwa, namàníinápiná nacái cayábéeri áibanái irí, namàníinápiná nacái càide iyúwa unìri íimáaná ulí. Iwàwacutá mànacanái namànica cài ipíchaná áibanái itàaníca báawéeri iyú Dios itàacái ìwali. 
\p  
\v 6 Càita nacái pìalàaca ùuculìiyéi nacùanápiná níawawa ipíchaná namànica nabáyawanáwa.  
\v 7 Pimàni abéerita yái cayábéerica yéewanápiná pinacáiyéi ùuculìiyéica náalíacawa càinácaalí iwàwacutáaná nàyaca. Péewáida nía cáimiétacanéeri iyú abéta báisíiri tàacáisi iyú.  
\v 8 Pitàaní nacái báisíiri iyú yéewanápiná áibanái càmita náalimá nacháawàaca pía ìwalíise, yái pitàaníináca. Pitàaní báisíiri iyú càiripináta, báicaténá piùwidenái càmicáiná nàanàa pìwali wawàsi nacháawàanápiná pía ìwalíise. 
\p  
\v 9 Néese, pìalàa nacái níara áibanái yàasu wenàiwica íibaidéeyéica mawèníiri iyú áiba wenàiwica irí neebáidáanápiná càiripináta náiwacali itàacáiwa, càide iyúwa ichùulìaná nía. Iwàwacutá namànica càide iyúwa náiwacali iwàwáaná. Pìalàa nía nacái ipíchaná natàaníca lúasi iyú náiwacali yáapichawa, náiwacali ichùulìacaalípiná náibaidaca.  
\v 10 Pìalàa níara íibaidéeyéica mawèníiri iyú áibanái irí ipíchaná nayéedùaca náiwacali yàasuwa. Iwàwacutá namànica cayábéeri náiwacali iríwa mamáalàacata, matuíbanáicaténá náapichani, yái náiwacalica. Iwàwacutá namànica cayábéeri mamáalàacata yéewanápiná áibanái nacái neebáidaca walí yái tàacáisi wacàlidéerica Dios ìwali, yái iwasèericaté wía yàasu yùuwichàacáisi íichawa. 
\p  
\v 11 Cawinácaalí yeebáidéeyéica Jesucristo itàacái iwàwacutá nàyaca machacàníiri iyú, càide iyúwaté núumáaná pirí, Dioscáiná idéca yáasáidaca amaléeri iyú èeri mìnanái iríni náalíacaténáwa iwàwaca iyúudàaca wenàiwica cài: Iwàwaca iwasàaca nía yàasu yùuwichàacáisi íichawa.  
\v 12 Dios idéca imànica walí yái cayábéerica, íná yéewa wáalíacawa iwàwacutáaná wayamáidaca wamànica macái wawàsi càmíirica Dios iwàwa. Iwàwacutá nacái càmita wawàwa quirínama wamànica càide iyúwa èeri mìnanái nawàwáaná namànica, níái càmíiyéica yeebáida Jesucristo itàacái. Néese, idècunitàacá wàyaca chái èeri irìcu, iwàwacutá wacùaca wíawawa ipíchaná wamànica wabáyawanáwa. Iwàwacutá wamànica cayábéeri, iwàwacutá nacái wàyaca càide iyúwa Dios iwàwáaná wàyaca.  
\v 13 Càita iwàwacutá wàyaca idècunitàacá wacùaca yàanàaca yái wáaliéricawa yàanàanápiná àniwa, yái Jesucristoca. Dios imànica walí cayábéeri Jesucristo ìwalíise. Yái Jesucristo, yácata Wacuèriná cachàiníirica íiwitáise, iwasèerica wía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. Wacùaca Jesucristo yàanàanápiná àniwa icamalá cachàiníiri irìcuwa, cáimiétacanéeri iyú nacái, máiní nacái cachàiníirica íiwitáise icùacaténá macái èeri mìnanái.  
\v 14 Jesucristo imàacacaté yáawawa yéetácaténátéwa wáichawalíná, yéewanápiná Dios imàacaca iwàwawa wabáyawaná íicha macáita. Jesucristo imàacacaté yáawawa wáichawalíná masacàacaténá imànica wáiwitáise, yéewacaténá nacái yàasu wenàiwicaca wía, yéewanápiná nacái casíimáica wamànica cayábéeri càiripináta. 
\p  
\v 15 Iná pía Tito, péewáida wenàiwica iyú yái tàacáisi nutànèerica pirí. Pìalàa níara yeebáidéeyéica Jesucristo itàacái namàníinápiná càide iyúwa nutànàaná pirí chái cuyàluta irìcu. Pìalàa cachàiníiri iyú cawinácaalí càmíiyéica yeebáida càide iyúwa nuéwáidáaná wenàiwica. Péewáida nía, pìalàa nía cachàiníiri iyú, Dioscáiná idéca ibànùaca pía, pìalàacaténá nía. Picá pimàaca caná iwèni naicáca pìasu tàacáisi. 
\c 3  
\s1 Deberes de los creyentes 
\p  
\v 1 Tito, ìyaca áiba wawàsi pimàníiripiná: Piwàwali nía, níara yeebáidéeyéica Jesucristo itàacái, neebáidáanápiná nacuèrinánái itàacáiwa, nía nacái náiwacanánái áibanái. Iwàwacutá namànica càide iyúwa náiwacanánái íimáaná nalí. Iwàwacutá casíimáica namànica cayábéeri càiripináta.  
\v 2 Iwàwacutá càmita quirínama natàaní báawéeri iyú áibanái ìwali. Iwàwacutá càmita nacái natàaní náapichawáaca chàinisíiri iyú. Iwàwacutá nacái naicáca áibanái ipualé. Iwàwacutá nacái cáimiétaquéeri iyú naicáca macái wenàiwica càiripináta. 
\p  
\v 3 Tito, picàlida nalí àniwani, namàníinápiná càide iyúwa nutànàaná pirí, bàaluitécáiná wía macáita wamànicaté wabáyawanáwa. Bàaluité máiwitáisecaté wía meedá, càmitaté nacái weebáida Dios itàacái. Bàaluité weebáidaca cachìwéeri tàacáisi. Bàaluité wawàwaca wamànica mamáalàacata macái báawéeri íiwitáaná càide iyúwa èeri mìnanái nawàwáaná namànica càmíiyéica yeebáida Jesucristo itàacái. Mamáalàacataté wáináidacawa wamàníinápiná wabáyawanáwa. Wawàwacaté wàasupináwa áibanái yàasu. Aibanái báawacaté naicáca nacái wía. Wía nacái báawacaté waicáyacacawa.  
\v 4 Quéwa, éwitaté wamànicáaníta cài, càicáanítaté Dios yáasáidaca walí iicáca wenàiwica ipualé, cáinináca nacái Dios iicáca wenàiwica, yái Diosca iwasèericaté wía yàasu yùuwichàacáisi íichawa.  
\v 5 Yásí Dios iwasàacaté wía yàasu yùuwichàacáisi íichawa. Càmitaté iwasàa wía ìwalíise yái cayábéerica wamàníiricaté. Néese iwasàacaté wía yàasu yùuwichàacáisi íichawa, iicácáináté wapualé, imàacacáináté nacái iwàwawa íicha yái báawéerica wamàníiricaté. Espíritu Santo ichàini iyú, Dios iwasàacaté wía yàasu yùuwichàacáisi íichawa, imàacaca nacái wàyaca wáiwitáise wàlisài yáapichawa, wàyacaténá wàlisài iyú.  
\v 6 Dios idéca ibànùaca walí Espíritu Santo iyúudàacaténá wía manuísíwata. Dios yáalimá imànica cài yácáiná Jesucristo yéetácatéwa wáichawalíná, iwasàacaténá wía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha.  
\v 7 Dios iwasàacaté wía yàasu yùuwichàacáisi íichawa, yéewanápiná weedáca walíwa Dios íicha wacáuca wàlisài càmíiri imáalàawa, wía Dios yéenibeca. Manuíca wáináidaca wawàwawa Dios ìwali yàanápiná walíni, yái wacáuca càmíiri imáalàawa, Dioscáiná iicácaté wapualé, mabáyawanácaté nacái iicáca wía. 
\p  
\v 8 Iná báisícáiná nutàacái nutànèerica pirí, íná iwàwacutá péewáidaca nía cachàiníiri iyú nùasu tàacáisi iyú, níara yeebáidéeyéica Dios itàacái. Péewáida nía yéewanápiná náalimáidaca cachàiníiri iyú namànicaténá cayábéeri càiripináta. Yái tàacáisi nuéwáidéerica iyú pía, cayábéeri tàacáisica, iyúudàa nacái wenàiwica.  
\v 9 Iwàwacutá nacái càmita pitàaní mamáalàacata áibanái yáapicha canéeri iwèni wawàsi ìwali. Picá péemìa cachìwéeri tàacáisi irí wàawirináimi judío icàlidéericaté nachìwa iyúwa. Picá nacái pitàaní chàinisíiri iyú áibanái yáapicha càinácaalí íimáaná tàacáisi profeta Moisés itànèericaté. Picá picuísáyacawa áibanái yáapicha ìwali, yái wawàsica. Pitàanícaalí cài chàinisíiri iyú, càmita piyúudàa wenàiwica. Canéeri iwèni meedá walítáni wacuísáyacacaalíwa mamáalàacata ìwali yái tàacáisica. 
\p  
\v 10 Néese áibacaalí yéewáida wenàiwica cachìwéeri tàacáisi iyú, níara yeebáidéeyéica Jesucristo itàacái, néese pichùulìa iyamáidáanápiná yéewáidaca nía cài. Néese, càmicaalí iyamáida yéewáidaca nía cài, yá pìalàani abé yàawiría quiríta imàacáanápiná íichawani. Néese, càmicaalí imàaca íichawani, yá picá pibatàa ìyaca náapicha níara yeebáidéeyéica Jesucristo itàacái.  
\v 11 Píalíacáináwa cawinácaalí yéewáidéeyéica wenàiwica cachìwéeri tàicáisi iyú, nadéca naméeràacawa báisíiri tàacáisi íicha, íná namànica nabáyawanáwa meedá. Càita náasáidaca cabáyawanáca nía. 
\s1 Instrucciones personales 
\p  
\v 12 Uwé, Tito, ìyaca abéeri wawàsi quiríta: Nubànùapiná pìatalé Artemas, càmicaalí Tíquico. Yàanàacaalípiná pìatalé, pìacàatétawa píipunitáidacaténá núa Nicópolis ìyacàlená néré, nuínáidacáináwa nuyamáanápináwa néenibàa unìabépinama.  
\v 13 Piyúudàa nacái yáara abogado íipidenéerica Zenas, Apolos nacái nachùnìacaténá nàasuwa nèepùanápináwa Creta yàasu cáli íicha. Pimàni nalí iyúwa píalimáanáta pimànica, yéewanápiná nadènìaca macáita càinácaalí namáapuèrica nàacaténáwa.  
\v 14 Càita nacái macái wenàiwica yeebáidéeyéica Jesucristo itàacái iwàwacutá casíimáica nayúudàaca áibanái nadènìacaténá yái namáapuèrica. Namànicaalí cài, yásí cawènica Dios iicáca náibaidacalé namàníirica irípiná. 
\s1 Saludos y bendición final 
\p  
\v 15 Yáta imanùbaca nutànàaca pirí, Tito. Macáita níái núapichéeyéica chái yeebáidéeyéica Jesucristo, nawàwalica pía. Wawàwali nacái macáita níara píapichéeyéica yeebáidéeyéica Jesucristo itàacái, cáininéeyéica iicáca wía. Wasutácué Dios íicha pirípinácué imàníinápinácué pirí cayábéeri, macáitacué pía.